Τα φαγητά του τόπου μου by John Papas

Ερευνητική εργασία

ΤΑ ΦΑΓΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ

Β’ τετραμήνου Α’ Λυκείου

Σχολικό έτος 20132014

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Για την πραγματοποίηςη τησ εργαςίασ εργάςτηκαν οι μαθητζσ: 

Λινάρδου Αγγελική



Λινάρδοσ Αντώνιοσ



Μαρκοποφλου Μαρία



Μπότςασ Σπφροσ



Νικολοποφλου Νίκη



Νικολοποφλου Παναγιώτα



Πίππα Μανταλζνα



Συκωτάκη Νίκη



Σπηλιόπουλοσ Διονφςησ



Τςαπάρασ Γιώργοσ

Εποπτεφων καθηγητήσ : Κοφρτησ Σπφροσ ΠΕ02

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Περιεχόμενα

Περιεχόμενα ...........................................................................................................................................2 1.

Η ΔΙΑΣΡΟΦΗ ΣΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ .........................................................................................3

ΣΙ ΣΡΩΜΕ ΢ΣΑ ΜΕΡΗ ΜΟΤ .......................................................................................................... 12

ΠΑΡΑΔΟ΢ΙΑΚΑ – ΕΠΕΣΕΙΑΚΑ ΦΑΓΗΣΑ ......................................................................................... 26

ΞΕΝΟΦΕΡΣΑ ΦΑΓΗΣΑ .................................................................................................................. 34

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

1. Η ΔΙΑΣΡΟΥΗ ΣΩΝ ΑΡΦΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

α) Γενικά ςτοιχεία

Ζ ηξνθή απνηεινύζε θνκβηθό γεγνλόο ζηελ θνηλσληθή δσή ζηελ Αξραία Διιάδα. Οη πιεξνθνξίεο πνπ αληινύκε γηα ηελ αξραία ειιεληθή δηαηξνθή θαη θνπδίλα πξνέξρνληαη, θπξίσο, από ηελ επηθή πνίεζε (΋κεξνο, Ζζίνδνο) αιιά θαη γεληθόηεξα από όιε ηε γξακκαηεία (Ξελνθώληαο, Γεηπλνζνθηζηέο). Ζ Γηαηξνθή ησλ αξραίσλ Διιήλσλ ήηαλ ιηηή, ζεκέιην ηεο ήηαλ ε «κεζνγεηαθή ηξηάδα», δειαδή ην ζηηάξη, ην θξαζί θαη ην ιάδη. ΢ηελ βάζε ηεο δηαηξνθήο ηνπο ππήξραλ ηα δεκεηξηαθά. Με απηά νη αξραίνη Έιιελεο ηάηδαλ ηα δώα ηνπο, αιιά ήηαλ θαη πνιύ ρξήζηκα γηα ηελ δηαηξνθή ηνπο, αθνύ ήηαλ πινύζηα ζε βηηακίλεο θαη ηα ζπλόδεπαλ ζπλήζσο κε θαθέο, ιάραλν, θξεκκύδηα ή ξεβίζηα.

Σο πρφηλό. Σν πξσηλό, ην νπνίν νλνκαδόηαλ ζπλήζσο «άξηζηνλ», απνηειείην από ςσκί, («κάδα» από θξηζάξη γην ην ιαό, «άξην» από ζηηάξη γηα ηνπο πινύζηνπο) βνπηεγκέλν ζε αλέξσην θξαζί. ΢πλεζηζκέλεο πξσηλέο ηξνθέο ήηαλ επίζεο ηα μεξά ζύθα, ηα ακύγδαια, ηα θαξύδηα θαη νη άιινη μεξνί θαξπνί. Σν πξσηλό ξόθεκα ήηαλ ν «θπθεώλ», έλα κείγκα θξαζηνύ, ηξηκκέλνπ ηπξηνύ θαη θξηζάιεπξνπ, ην γάια θπξίσο θαηζηθίζην, θαζώο θαη έλα είδνο πδξνκειηνύ πνπ ην παξαζθεύαδαλ από ριηαξό λεξό θαη κέιη.

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Μεζεκερηαλό. Σν κεζεκεξηαλό γεύκα απαξηηδόηαλ από ςάξηα, όζπξηα, ή πξόρεηξα θαγεηά όπσο ςσκί, ηπξί, ειηέο, απγά, μεξνύο θαξπνύο θαη θξνύηα.

Βραδηλό. Σν βαζηθό γεύκα ηεο εκέξαο ήηαλ ην βξαδηλό, ην δείπλν, ην νπνίν απνηεινύζε ην θύξην γεύκα κηαο θαη ήηαλ ζπλδπαζκέλν κε ην ζπκπόζην θαη ηε θηιηθή ζπληξνθηά. Οη Αξραίνη Έιιελεο αγαπνύζαλ ηε ζπληξνθηά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δείπλνπ θαη δελ ηνπο άξεζε λα ηξώλε κόλνη ηνπο. Ζ γεληθά απνδεθηή άπνςε ήηαλ όηη ην λα ηξώεη θαλείο κόλνο ηνπ δελ ζεκαίλεη όηη γεπκαηίδεη αιιά όηη απιά γεκίδεη ην ζηνκάρη ηνπ.

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

β) Σα προχόληα ποσ τρεζηκοποηούζαλ ζηα θαγεηά ηοσς. 

Σν ειαηόιαδν.

Πνιιά επξήκαηα από αλαζθαθέο δείρλνπλ όηη ε θαηαλάισζε ηνπ ειαηόιαδνπ ήηαλ επξύηαηα δηαδεδνκέλε ζηελ Αξραία Διιάδα. Έηζη έρνπλ θαηά θαηξνύο βξεζεί άθζνλνη ειαηνππξήλεο, δείγκα θαηαλάισζεο ειηάο θαη ιαδηνύ, θαζώο θαη πνιινί νπό ηνπο ιεγόκελνπο ςεπδόζηνκνπο ακθνξείο νη νπνίνη ρξεζίκεπαλ θπξίσο γηα ηελ απνζήθεπζε ιαδηνύ. Φεκηζκέλν ιάδη ζηελ αξραηόηεηα πξνεξρόηαλ από ηε ΢άκν θαη ηελ Ηθαξία, ελώ ε Αηηηθή, ζε αληίζεζε κε άιια πξντόληα, ήηαλ όρη κόλν απηάξθεο αιιά θαη εμαγσγέαο ειαηόιαδνπ θαη ειηώλ.



Σν θξαζί.

Σν θξαζί ήηαλ έλα θαζεκεξηλό βαζηθό ζπζηαηηθό ζηελ δηαηξνθή ησλ Αξραίσλ Διιήλσλ, ζηελ πξαγκαηηθόηεηα απνηεινύζε κηα νπό ηηο βαζηθέο ηξνθέο αθνύ ήηαλ κέξνο ηνπ πξσηλνύ αιιά θαη ησλ ππνινίπσλ γεπκάησλ. 5

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ



Σα ςάξηα.

Αλέθαζελ νη Έιιελεο έηξσγαλ πνιύ πεξηζζόηεξα ςάξηα νπό θξέαο. ΢ηελ αξραηόηεηα πξνηηκνύζαλ, όπσο θαίλεηαη, θπξίσο παρηά ςάξηα, όπσο: θνιηόο - ζθνπκπξί (ζθόκβξνο), ζαξδέια (ζαξδίλη, ηξηρίο), γόπα (βνμ), καξίδα (ζκόξηο) θ.α.

γ) Σο ζσκπόζηο ηφλ Αρταίφλ Διιήλφλ. Σα ζπκπόζηα ηεο αξραηόηεηαο πξαγκαηνπνηνύληαλ ζην ρώξν ηνπ αλδξώλα ν νπνίνο ήηαλ γεκάηνο κε αξώκαηα από αηζέξηα έιαηα θαη ζηεθάληα, ελώ θσηίδνληαλ κε ιπρλάξηα θξεκαζκέλα ζηνπο ηνίρνπο. Σν αξραίν ζπκπόζην αθνινπζνύζε έλα ζπγθεθξηκέλν ηππηθό, κε ηνπο άλδξεο λα πιέλνπλ ηα πόδηα ηνπο, λα αλεβαίλνπλ ζηηο θιίλεο θαη έπεηηα λα ζπκκεηέρνπλ ζην δείπνον ή ζύνδειπνον, πινπνηώληαο θαη ηηο απαξαίηεηεο ζπνλδέο ζηνπο ζενύο. Μέζα ζηελ όιε δηαδηθαζία ήηαλ θαη ε εθινγή ηνπ ζσμποζίαρτοσ απηνύ δειαδή πνπ ζα απνθάζηδε πώο ζα πινπνηνύληαλ ε επόκελε θάζε ηεο νηλνπνζίαο, ν πόηος ή ζύμποηος, δειαδή απηόο πνπ θαζόξηδε ην ξπζκό ηεο πόζεο, ηελ αλαινγία 6

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

λεξνύ θαη θξαζηνύ πνπ ζα αλακηγλύνληαλ ζηνλ θξαηήξα, ηα πξνο ζπδήηεζε ζέκαηα θαη άιια δεηήκαηα. Πνιιέο θνξέο γηα ηε δηαζθέδαζε ησλ ζπκπνζηαζηώλ θαινύληαλ ρνξεπηέο, αθξνβάηεο θαη εηαίξεο, ελώ ζηε γηνξηηλή αηκόζθαηξα ζπλέηεηλαλ κεξηθέο θνξέο θαη δηάθνξα παηρλίδηα, όπσο ν κόηηαβος ή ν αζκολιαζμός. Ζ δηεμαγσγή ελόο ζπκπνζίνπ απαηηνύζε αξθεηά ρξήκαηα γηα ηνλ εμνπιηζκό ηνπ αλδξώλα, ηελ επίπισζε, ηε ζθεπή, ηα θαγεηά, ηνπο δνύινπο θαη ηνπο κνπζηθνύο, γεγνλόο ην νπνίν δελ ζα κπνξνύζε λα θαιύςεη ην βαιάληην ελόο θησρνύ πνιίηε ηεο αξραηόηεηαο. ζεθώλνπλ πην ςειά ηνλ θνξκό ηνπο. Σα πηάηα ηνπ θαγεηνύ αθνινπζνύζαλ ην έλα ην άιιν κε θαζνξηζκέλε ζεηξά, ηα νπνία έθεξλε ηξαπεδνθόκνο ζε θάζε έλα ζπλδαηηπκόλα γηα λα δηαιέμεη θνκκάηη. Σν θαγεηό μεθηλνύζε κε ηα νξεθηηθά, θξέζθα θξνύηα, νζηξαθνεηδή, ςεηά πνπιηά, ςάξηα όπσο παζηό νμύξξπγρν θαη ηόλν, θαζώο θαη λνζηηκηέο από θξέαο κε έληνλεο αξσκαηηθέο ζάιηζεο θαη ηέινο καγεηξεκέλν ή ςεηό ζηε ζνύβια αξλί ή θαηζίθη. Σν επηδόξπην πεξηειάκβαλε πίηεο, γιπθίζκαηα, ηπξί, απνμεξακέλα θξνύηα θαη μεξνύο θαξπνύο. Σα αγγεία ηα νπνία ρξεζηκνπνηνύληαλ ζην ζπκπόζην ήηαλ αγγεία κεηαθνξάο λεξνύ ή θξαζηνύ, όπσο νη ακθνξείο, αγγεία αλάκημεο ηνπ νίλνπ κε ην λεξό, όπσο νη θξαηήξεο θαη νη ιέβεηεο, αγγεία κεηαθνξάο ηνπ θξαζηνύ από ηνπο νηλνρόνπο, όπσο νη νηλνρόεο, αγγεία πόζεο, όπσο νη θύιηθεο, νη ζθύθνη, νη θάλζαξνη θαη ηα ξπηά θαη κπξνδνρεία γηα ηνλ αξσκαηηζκό ησλ ζπκπνζηαζηώλ, όπσο νη αξύβαιινη. Σα αγγεία πόζεο πνπ θξαηνύλ ζπλήζσο νη ζπκπνζηαδόκελνη ζηηο παξαζηάζεηο είλαη θύιηθεο, κε ή ρσξίο ζηέιερνο θαη θηάιεο, ρξήζηκεο γηα ηελ ηέιεζε ζπνλδώλ ζηελ αξρή ηεο νηλνπνζίαο. ΢πάληα εηθνλίδνληαη ζθύθνη θαη ξπηά. Από ηηο πεγέο καζαίλνπκε γηα ηελ ηέιεζε ζπνλδώλ κεηά ην ηέινο ηνπ δείπλνπ θαη ίζσο εθεί νθείιεηαη ε ρξήζε ηεο θηάιεο ζηηο παξαζηάζεηο. Σα θαιάζηα πνπ απεηθνλίδνληαη θξεκαζκέλα ζηνπο ηνίρνπο ρξεζίκεπαλ γηα ηε κεηαθνξά εδεζκάησλ, ηξνθίκσλ, ζθεπώλ, σο πξνζθνξά ησλ ζπκπνζηαζηώλ πξνζθεθιεκέλσλ ζηε γηνξηή. Ματαίρια απεηθνλίδνληαη επίζεο γηα ην θόςηκν ησλ θξεάησλ, εδέζμαηα επάλσ ζηα ηξαπέδηα, λοσηήρες γηα ην πιύζηκν αιιά θαη ηνλ εκεηό, ηθμοί γηα ην ζηξάγγηζκα ηνπ θξαζηνύ από ηα ηδήκαηα, αρύηαινες γηα ηελ άληιεζε ηνπ θξαζηνύ από ηνλ θξαηήξα θαη ηξηπνδηθνί λστνοζηάηες, ζπλήζσο κάιινλ από κέηαιιν πνπ έθεξαλ λστνάρια, γεγνλόο πνπ ππνλνεί ηε δηεμαγσγή ηεο γηνξηήο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λύρηαο.

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

δ) Σα θαζεκερηλά γεύκαηα ηες Αζήλας θαη ηες ΢πάρηες. Σν εκεξήζην δηαηξνθηθό πξόγξακκα ησλ Αζελαίσλ. Σν πξσηλό ησλ Αζελαίσλ ήηαλ ιηηό. Πεξηειάκβαλε ην «αθξάηηζκα» πνπ ήηαλ ζπλήζσο ιίγν θξηζαξέλην ςσκί βνπηεγκέλν ζε αλέξσην θξαζί, ην ιεγόκελν άθξαην νίλν. Μεξηθέο θνξέο ζην πξώην απηό γεύκα πξόζζεηαλ ειηέο θαη ζύθα. Πην ζπρλά, όκσο, ην πξσηλό ήηαλ απιά κηα θνύπα από «θπθεώλα», δειαδή έλα ξόθεκα από βξαζκέλν θξηζάξη αξσκαηηζκέλν κε κέληα ή ζπκάξη, γηα ην νπνίν νη αξραίνη πίζηεπαλ όηη έρεη ζεξαπεπηηθέο ηδηόηεηεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο νη Αζελαίνη ειάκβαλαλ αθόκε ηξία γεύκαηα: Σν κεζεκεξηαλό ηνπο (ην άξηζηνλ), ην απνγεπκαηηλό ηνπο (δεηιηλό) θαη ην δείπλν, ην νπνίν ήηαλ θαη ην θύξην γεύκα ηεο εκέξαο θαη ην ειάκβαλαλ αθνύ έπεθηε ν ήιηνο. Ήηαλ πινύζην θαη πνιιέο θνξέο ηειείσλε κε ηξαγήκαηα (επηδόξπηα), θξνύηα θξέζθα ή μεξά, θπξίσο ζύθα, θαξύδηα, ζηαθύιηα ή γιπθά κε κέιη.

Σο προχόληα ποσ έβαδαλ ζηο ηραπέδη ηοσς Σν θξέαο βξηζθόηαλ ζπρλά ζην κελνύ ηνπο. Έδεηρλαλ ηδηαίηεξε πξνηίκεζε ζην ρνηξηλό θαη ζην κνζράξη, ελώ ζπαληόηεξα έηξσγαλ θαηζίθη θαη αξλί, ελώ έηξσγαλ θαη θπλήγη θαη θπξίσο ηζίριεο, νξηύθηα θαη ειάθηα. Μάιηζηα, γηα λα είλαη καιαθά ηα θξέαηα έθαλαλ ό,ηη θαη εκείο ζήκεξα δειαδή ηα καξίλαξαλ, θπξίσο κε ρνξηαξηθά. Οη Αζελαίνη είραλ ηδηαίηεξε αδπλακία ζηα ζαιαζζηλά θαη ζηα όζηξαθα, ελώ από ηα ςάξηα θέξνληαη λα πξνηηκνύζαλ ηηο ηζηπνύξεο, ηα κπαξκπνύληα, ηηο ζαξδέιεο θαη ηα ρέιηα, ελώ ζέζε ζην ηξαπέδη ηνπο είραλ θαη ηα παζηά ςάξηα. ΢ην κελνύ ηνπο ζέζε είραλ θαη ηα όζπξηα, όπσο ηα θαζόιηα, νη θαθέο, ηα ξεβίζηα (ςεκέλα), ηα κπηδέιηα θαη ηα θνπθηά ζε πνπξέ (έηλνο). Δθιεθηό έδεζκα γηα ηνπο αξραίνπο ήηαλ ηα ζαιηγθάξηα, ηα νπνία νη Κξεηηθνί έηξσγαλ από ηελ επνρή ηνπ Μίλσα. Ηδηαίηεξε δήηεζε είραλ θαη ηα ιαραληθά, ηα νπνία νη Αζελαίνη θαιιηεξγνύζαλ ζηνπο θήπνπο ηνπο. Πξνηηκνύζαλ ηνπο βνιβνύο, ηα καξνύιηα, ηνλ αξαθά, ηηο αγθηλάξεο, ηα βιίηα, ην ζέιηλν, ηνλ άλεζν θαη ην δπόζκν. Άιια ρνξηαξηθά, όπσο ηα καληηάξηα, ην κάξαζν, ηα ζπαξάγγηα, αθόκα θαη ηηο ηξπθεξέο ηζνπθλίδεο, ηα αλαδεηνύζαλ

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

ζηηο αθξνπνηακηέο θαη ζηα ρσξάθηα. Από ηα πην αγαπεκέλα πξντόληα ησλ αξραίσλ ήηαλ ηα αγγνύξηα θαη ηα ζύθα.

Σο εκερήζηο δηαηροθηθό πρόγρακκα ηφλ ΢παρηηαηώλ. Κύξηα ηξνθή ησλ ΢παξηηαηώλ πνιεκηζηώλ ήηαλ έλαο δσκόο από ρνηξηλό, γλσζηόο κε ηελ νλνκαζία κέιαο δσκόο. Ο Πινύηαξρνο ππνζηεξίδεη πσο «αλάκεζα ζηα πηάηα, απηό πνπ έραηξε ηεο κεγαιύηεξεο εθηίκεζεο ήηαλ ν κέιαο δσκόο, κάιηζηα ζε ηέηνην ζεκείν πνπ νη ειηθησκέλνη δελ αλαδεηνύζαλ θαζόινπ ην θξέαο. Σν άθελαλ γηα ηνπο λεόηεξνπο θαη δεηπλνύζαλ κνλάρα κε ην δσκό πνπ ηνπο παξείραλ». Γηα ηνπο ππόινηπνπο Έιιελεο πξόθεηηαη γηα αμηνπεξίεξγν θαηλόκελν. Σν πηάην απηό απνηεινύηαλ από ρνηξηλό, αιάηη, μύδη θαη αίκα. ΢πλνδεπόηαλ από ηε γλσζηή κάδα, ζύθα, ηπξί θαη θακία θνξά από ζεξάκαηα ή ςάξη. Ο Αηιηαλόο, ζπγγξαθέαο ηνπ 2νπ θαη 3νπ αηώλα κ.Υ., ππνζηεξίδεη πσο ζηνπο Λαθεδαηκόληνπο κάγεηξεο απαγνξεπόηαλ λα πξνεηνηκάδνπλ νηηδήπνηε άιιν εθηόο από θξέαο. ΢ηελ Αξραία Λαθεδαίκνλα από ηελ επνρή ηνπ βαζηιηά θαη λνκνζέηε Λπθνύξγνπ θαηά ηνλ 8νλ π.Υ. αηώλα, γηλόληαλε ζηελ Λαθσλία ηα θνηλά ζπζζίηηα θαηά ηα νπνία ιαόο θαη ζηξαηόο ηξώγαλε ηνλ πεξίθεκν Μέιαλα Εφκό. ΢θάδαλε ην ρνίξν θαη θξόληηδαλ κε κεγάιε επηκέιεηα λα καδέςνπλ ην αίκα ηνπ κέρξη ξαλίδνο. Σν αίκα αλαθάηεπαλ κε μύδη γηα λα κελ πήμεη. Καηόπηλ ηεγάληδαλ θξέαο θαη ιίπνο θαη κέζα ζ’ απηό έξηρλαλ λεξό. Μόιηο ην λεξό άξρηδε λα βξάδεη αλαθάηεπαλ κέζα ζ’ απηό αιεύξη θξίζηλν θαη πξνζέζεηαλ ιίγν-ιίγν ην αίκα κε ην μύδη. Δλ ζπλερεία θαη ελώ ζπλέρηδε ην βξάζηκν ξίρλαλε λεξό ώζηε λα δηαηεξείηαη πάληα αξαηά περηό, πδαξέο. ΋ηαλ ην παξαζθεύαζκα δελ απνξξνθνύζε άιιν λεξό εζήκαηλε πσο είρε βξάζεη θαη ήηαλ θαηάιιειν γηα ζεξβίξηζκα.

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Απηό ην θαγεηό βέβαηα κε μύδηα, κε αίκα, κε ιίπε θαη αιεύξηα βξαζκέλα ήηαλ πνιύ βαξύ. Δλ πάζεη πεξηπηώζεη όπσο θαη λα έρνπλ ηα πξάγκαηα, ε κέρξη ησλ εκεξώλ καο δηαηεξεκέλε απηή ζπλήζεηα ηνπ Μέιαλος Εφκού, είλαη έζηκν θαζαξά Διιεληθό θαη παξέκεηλε απηνύζην θαη αλαιινίσην δηα κέζνπ ησλ ρηιηεηεξίδσλ. πξάγκα πνπ δείρλεη ηελ Διιεληθόηεηα ηεο Μάλεο.

ε) Ζ θαζεκερηλή δφή ζηελ αρταία Διιάδα: αρταία ειιεληθά αγγεία. Αξραία ειιεληθά αγγεία θαζεκεξηλήο ρξήζεο: νηθηαθά ζθεύε ηεο αξραίαο θνπδίλαο. Κραηήρας (θξαηέσ-θξαηῶ): κεγάιν αγγείν ζην νπνίν αλαθάηεπαλ ην θξαζί κε ην λεξό.

Ακθορέας (ακθη+θέξσ): κεγάιν αγγείν γηα ηελ απνζήθεπζε νίλνπ, ιαδηνύ θαη κηθξώλ θαξπώλ. Δίρε δύν ιαβέο. Γηα ηελ απνζήθεπζε ιαδηνύ, δεκεηξηαθώλ θαη θαξπώλ ρξεζηκνπνηνύζαλ θαη έλα κεγάιν αγγείν ρσξίο ηδηαίηεξε δηαθόζκεζε πνπ ιεγόηαλπίθος (πηζάξη). Δπίζεο γηα ηελ απνζήθεπζε νίλνπ ρξεζηκνπνηνύζαλ έλα κεγάιν αγγείν κε ζηελή βάζε πνπ θάξδαηλε πξνο ηα πάλσ. Λεγόηαλ ζηάμνος (ζηάκλα). 10

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Τδρία (ὔδσξ=λεξό): Αγγείν γηα ηελ απνζήθεπζε θαη κεηαθνξά λεξνύ. Δίρε ζπλήζσο ηξεηο ιαβέο. Γύν γηα ηε κεηαθνξά θαη ε ηξίηε γηα ην ζεξβίξηζκα. Υξεζηκνπνηήζεθε επίζεο σο θάιπε ςεθνθνξίαο θαη σο ηεθξνδόρνο

Οηλοτόε (νἶλνο+ρέσ=θξαζί+ρύλσ): αγγείν γηα ηελ έθρπζε θξαζηνύ (θαλάηα θξαζηνύ).

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Αξραίν ειιεληθό ηεγάλη

2. ΣΙ ΣΡΩΜΕ ΢ΣΑ ΜΕΡΗ ΜΟΤ

ΟΜΑΤΙΑ

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Γεκηζηό έληεξν ρνηξηλνύ γηα ηα Υξηζηνύγελλα θαη ηηο Απόθξηεο. Δνξηαζηηθό θαγεηό γηα ηα Υξηζηνύγελλα θαη ηηο Απόθξηεο. ΋ια ηα πιηθά είλαη απνθιεηζηηθήο παξαγσγήο θαη κόλν ε ζηαθίδα αγνξαδόηαλ ζην παδάξη ηνπ εηήζηνπ παλεγπξηνύ. Σν πνξηνθάιη ρξεζηκνπνηήζεθε αξγόηεξα. ΥΛΙΚΑ           

2 θηιά έκηενα ρηιά θαη πμκδνά πμηνηκά 3 μαηζάθηα θαοθαιίζνεξ 4 μαηζάθηα θνέζθα θνεμμύδηα ½ θηιό λενά θνεμμύδηα 300 γν. πιηγμύνη 2 μαηζάθηα ιενγμύδεξ (αγνηόζθμνδμ) ή 8 ζθειίδεξ ζθόνδμ 1 ζοθςηανηά ρηιμθ. λύζμα από 2 πμνημθάιηα 500 ml ειαηόιαδμ ½ θ.γ. γανύθαιιμ (πνμαηνεηηθά) αιάηη - πηπένη

Κοσρθοσβίθη Σν θηηάρλνπκε ηελ επνρή πνπ γελλνύλ ηα πξόβαηα. Βάδνπκε ην πξώην γάια ηεο πξνβαηίλαο ύζηεξα από ηε γέλλα ζε ηαςί, ην αιαηίδνπκε θαη ην ςήλνπκε. Αθνύ ςεζεί ην παζπαιίδνπκε κε δάραξε

Παζηό

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Πώσ το κάνουμε:

1. Τμπμζεημύμε ηα θμμμάηηα ημο θνέαημξ ζε έκα ζμονςηήνη, θαιύπημκηάξ ημ πμιύ θαιά με πμκηνό αιάηη. 2. Βάδμομε ημ θνέαξ ζημ ρογείμ θαη ημ αθήκμομε κα ρεζεί με ημ αιάηη γηα 48 ώνεξ. Δεκ ημ ζθεπάδμομε. 3. Μεηά από 48 ώνεξ, ηηκάδμομε ημ αιάηη θαη θόβμομε ημ θνέαξ ζε θμμμάηηα, όζμ έκα μέηνημ πμνημθάιη. 4. Γεμίδμομε μηα μεγάιε θαηζανόια με κενό θαη βάδμομε ημ θνέαξ κα βνάζεη πνμζέπμκηαξ κα μεκ βνάζεη πμιύ θαη δηαιοζεί. 5. Αθαηνμύμε ημ θνέαξ από ηεκ θαηζανόια, ημ αθήκμομε κα ζηναγγίλεη θαιά ζε ζμονςηήνη θαη αθήκμομε ημ κενό ηεξ θαηζανόιαξ κα παγώζεη θαη κα βγάιεη ημ ιίπμξ ζηεκ επηθάκεηα. 6. Αθαηνμύμε ημ ιίπμξ με μηα ηνοπεηή θμοηάια θαη ημ βάδμομε ζε βαζεηά θαηζανόια. 7. Κόβμομε ημ ιανδί ζε θμμμάηηα όζμ ημ μέγεζμξ εκόξ ζπηνηόθμοημο θαη ημ νίπκμομε ζηεκ θαηζανόια με ημ οπόιμηπμ ιίπμξ. 8. Αθήκμομε ζε μέηνηα θςηηά κα ιηώζεη ημ ιίπμξ, ώζπμο ηα θμμμάηηα από ημ ιανδί κα ζθμονύκμοκ ανθεηά θαη κα λεναζμύκ. 9. Τα αθαηνμύμε θαη ηα πεηάμε. 10. Σε μέηνηα πάκηα θςηηά, πνμζζέημομε ζηεκ θαηζανόια ηα θμμμάηηα ημο θνέαημξ θαη ηα μπαπανηθά θαη ηεγακίδμομε μέπνη κα νμδίζμοκ. 11. Αθήκμομε κα θνοώζμοκ ανθεηά θνέαξ θαη ιίπμξ θαη απμζεθεύμομε ζε απμζηεηνςμέκα βάδα, θαιύπημκηαξ ημ θνέαξ με ημ ιίπμξ ημο. 12. Κάζε θμνά πμο ζα ζέιμομε κα γεοημύμε ημ μεδέ μαξ, βγάδμομε θνέαξ από ηα βάδα παίνκμκηαξ όζμ ιηγόηενμ ιίπμξ μπμνμύμε θαη ημ δεζηαίκμομε ζε ηεγάκη, θόβμκηαξ ημ μηθνόηενα θμμμάηηα. 14

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ Λίγα μυςτικά ακόμα

Σα παιηά ρξόληα πνπ δελ είραλε θαη ςπγεία, ην θξέαο ην βάδαλε ζε πήιηλα θηνύπηα θαη ηα απνζεθεύαλε ζηα θαηώγεηα πνπ είρε δξνζηά θαη ζθνηάδη. Σν κεδεδάθη απηό γίλεηαη θαηαπιεθηηθό ζην ηεγάλη κε νκειέηα θαη ζπλνδεύεηαη ηόζν κε θξαζάθη όζν θαη κε κπύξα.

Σεγαλίηες

• • • •

1 πμηήνη κενμύ ζθιενό αιεύνη ζηηανημύ 1 πμηήνη κενμύ πιηανό κενό Αιάηη Γιαηόιαδμ γηα ημ ηεγάκηζμα

Γηα ηελ ηζηορία... Θα γεινύζαλ νη γηαγηάδεο καο αλ καο άθνπγαλ λα πξνηείλνπκε ηηο ηεγαλίηεο κε πεηηκέδη γηα επηδόξπην. Δθείλεο μέξαλε όηη νη ηεγαλίηεο ήηαλ ε εύθνιε ιύζε γηα λα «ζηραβώζοσλε ηελ πείλα ηοσς»˙ έηζη έιεγε ε γηαγηά κνπ ε Γηαλλνύια. ΢πλήζσο ηηο καγείξεπαλ ην βξάδπ όηαλ, ιόγσ ησλ αγξνηηθώλ εξγαζηώλ, δελ πξνιάβαηλαλ λα καγεηξέςνπλ θάπνην άιιν θαγεηό. Σηο ζεξβίξαλε κε πεηηκέδη ή κε κέιη θαη θαλέια. Θέισ αθόκα λα ζαο πσ όηη ην πεηηκέδη ζπλαγσλίδεηαη ην κέιη ζηηο επεξγεηηθέο γηα ηνλ άλζξσπν ηδηόηεηεο, ελώ ζηε γεύζε ίζσο θαη λα ην μεπεξλά. Ο ζπλδπαζκόο ηνπ κε ηηο ηεγαλίηεο είλαη κνλαδηθόο.

Μοσζηοθούιοσρα

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Τιηθά: ελαιόλαδο, τσμός πορηοκαλιού, μούζηος, ζάταρη, μαγειρική ζόδα, μπέκιν πάοσνηερ

Γαιαηόπηηα

Υλικά ςυνταγήσ

   

2 λίτρα θνέζθμ γάια 2 και 1/2 υλ. τσαγιού ρηιό ζημηγδάιη 2 και 1/2 υλ. τσαγιού δάπανε θιμύδα ιεμμκημύ 16

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ      

2 βακίιηεξ 4 αογά 2 κ.σ. βμύηονμ Γηα ημ γανκίνηζμα: 3 κ.σ. δάπανε 1/2 κ.γλ. θακέια

Μποσγάτσα

Ζ κποσγάηζα είλαη πίηα από θύιιν, κε γέκηζε ζπλήζσο θξέκα ή ηπξί, αλ θαη ζπλαληάηαη θαη ζε άιιεο γεύζεηο, όπσο κε θηκά, ζπαλάθη ή κε θξέκα θαθάν. Σν όλνκά ηεο πξνέξρεηαη από ηελ αληίζηνηρε ηνπξθηθή ιέμε πογάηζα (POĞAÇA = δύκε). ΢ηελ Διιάδα ηελ έθεξαλ κηθξαζηάηεο πξόζθπγεο κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, θάλνληάο ηελ ηδηαίηεξα δεκνθηιή ζηε Βόξεηα Διιάδα, εηδηθά ζηε Θεζζαινλίθε θαη ηηο ΢έξξεο, πνπ ζεσξνύληαη θεκηζκέλεο γηα ηε κπνπγάηζα ηνπο. Γηαθορές αλά περηοτή Νόηηα Διιάδα ΢ηε Νόηηα Διιάδα, παξαγγέιλεηαη σο «ηπξόπηηα ηαςηνύ» (κπνπγάηζα κε ηπξί) ή «κπνπγάηζα» (κπνπγάηζα κε θξέκα) θαη ζεξβίξεηαη νιόθιεξε. ΢ηελ Νόηηα Διιάδα κπνπγάηζα απνθαιείηαη κόλν απηή κε "γέκηζε" θξέκαο δηόηη δελ γίλεηαη ν δηαρσξηζκόο κε βάζε ηνλ ηύπν ηνπ θύιινπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη

Σραταλάς

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Ο η ξ α ρ α λ ά ο ινηπόλ είρε ηελ πξώηε ζέζε ζηνλ πίλαθα ησλ ηξνθώλ ηεο νηθνγέλεηαο : Βξάδπ , πξσί θαη δεηιηλό , θαθνκνίξε ηξαραλά, έιεγαλ νη παιηόηεξνη , θαη θάηη ζα 'μεξαλ ! ΢ε θάζε ζπίηη ε λνηθνθπξά έθηηαρλε κπόιηθν ηξαραλά , θη' αλ ήηαλ θαη πνιπθακειίηηζζα , θνληά εθαηό νθάδεο ! Ο ζπλεζηζκέλνο Βξνπβηαλίζηνο ηξαραλάο είλαη ν γιπθόο , ν βξαζηόο, κε γάια θαη αιεύξη. Βξάδαλε ην γάια κέζα ζε θαδάλη, αθνύ πξώηα ην αιαηίδαλε. Μεηά ξίρλαλε ην αιεύξη πνπ ήηαλ ηδηθά αιεζκέλν γηα ην ζθνπό απηό θαη αλαθάηεπαλ κέρξη λα βξάζεη θαιά. ΋ηαλ έβξαδε ηνλ άθελαλ λα θξπώζεη θαη κεηά ηνλ έηξηβαλ ζε θόζθηλν θαη ηνλ άπισλαλ πάλσ ζε ζεληόληα γηα λα ζηεγλώζεη. Καη έηζη ινηπόλ ε θακειηά είρε εμαζθαιίζεη : ην πξσηλό ξόθεκα, ηελ ηξαραλόπηηα γηα ην κεζεκέξη , ην γεύκα δειαδή , θαη ην δεζηό πηάην ηξαραλά γηα ην βξάδπ. Δθηόο ηνπ όηη ν ηξαραλάο ήηαλ πξόρεηξνο , είλαη εύθνινο θαη ζην καγείξεκά ηνπ , έλα βαζύ ηεγάλη , δύν ρνύθηεο ηξαραλά θαη έηνηκε ε ζνππίηζα καο. Ο ηξαραλάο ζέιεη κόλν ιίγα ιεπηά βξάζηκν. ΋πνηνο δε είρε θαη έβαδε θαη γάια ή ηπξί, ηνπ έδηλε ηέηνηα λνζηηκηά, πνπ ζίγνπξα ζα έκελε αμέραζηε ζε όπνηνλ ζα δνθίκαδε, αθόκα θαη ζήκεξα.

Μποκπόηα

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

΋ια ηα γεύκαηα ηα ζπλόδεπε ε κπνκπόηα , ςσκί θηηαγκέλν κε θαιακπνθάιεπξν , θαζώο θαη ζην θνιαηζηό , ζηε δνπιεηά , ζηα ρσξάθηα , ζην ζθάξν , παληνύ ε κπνκπόηα είρε ηελ πξώηε ζέζε , θαη ζπλόδεπε , ην ηπξί άληε θαη θαλέλα απγό . ΢ηα ρξόληα ηνπ κεζνπνιέκνπ , ην ζηαξέλην ςσκί , ην " ράζηθν " , όπσο ην ιέγαλε. Γηα ηνπο πνιινύο πάληα, ήηαλ ζπάλην είδνο θαη πνιιέο θνξέο ην ηξώγαλε καδί κε ηελ κπνκπόηα , ζαλ θάηη εμαηξεηηθό θαη ζηε ζέζε ηνπ ηπξηνύ αθόκα . Μεηά ηνλ πόιεκν όκσο , κε ηηο ζπκβνπιέο ησλ γεσπόλσλ , ηνπο θαηλνύξηνπο ζπόξνπο , ηα ιηπάζκαηα , ηα θάξκαθα θαη ηηο θαηλνύξηεο κεζόδνπο θαιιηέξγεηαο , εμαπιώζεθε ε ζηηνθαιιηέξγεηα , θη' έηζη αληηθαηαζηάζεθε ε κπνκπόηα κε ην ..θαζάξην ςσκί , ην ζηαξέλην δειαδή. Ζ νλνκαζία ηνπ ζηαξέληνπ ςσκηνύ "ράζηθν" έρεη θη' απηή ηελ αηηηνινγία ηεο, ήηαλ ιηγνζηό βιέπεηο θαη ραλόηαλ γξήγνξα. Φξέζθν , δεζηό-δεζηό , "ράζηθν" ςσκί κόιηο βγαικέλν απ' ην θνύξλν , είλαη λα κε ράλεηαη ακέζσο . Ζ κπνκπόηα ςελόηαλ ζηε γσληά ( ζην ηδάθη ) ε ζην θνύξλν , ξηγκέλε πάλσ ζηε γσληά , αθνύ ην θαξβειάθη ηπιηγόηαλ πξώηα κε θύιια θνπηζνππηάο ή θαξπδηάο θαη ζθεπαδόηαλ κε δεζηή ζηάρηε θαη ζξάθα. Απηή ήηαλ ε ιεηςή κπνκπόηα . Γηλόηαλ όκσο θαη κπνκπόηα αλεβαηή , κε πξνδύκη , κέζα ζην ηαςί , θαη ζθεπαδόηαλ ηόηε κε ζηδεξέληα γάζηξα . Μπνκπόηα θαιή γηλόηαλ απ' ην ληόπην αλπδξνθαιάκπνθν θαη ζπλήζσο γηλόηαλ πεξίθεκε "ηξηςηάλα". Γειαδή ηελ ηξίβαλε κέζα ζε γάια , γίδην ε πξόβεην , ειαθξά αιαηηζκέλν , θαη ήηαλ έλα ππέξνρν γεύκα . Δθείλα ηα ρξόληα , ζηα νξεηλά ρσξηά καο ην ιάδη ήηαλ ειάρηζην , γηα θάξκαθν πνπ ιέλε , θαη ζην θαί έκπαηλε κε η' αδξάρηη , θη απηό βέβαηα ζην κεζεκεξηαλό θαγεηό , πνπ ήηαλ άιισζηε θαη ην κνλαδηθό αθνύ ην βξάδπ πέξλαγε κε θάηη πξόρεηξν.

Λαταλόπηηα

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Βάδνπκε κέζα ζηα ρόξηα ιίγν αιάηη θαη ηα δνπιάκε λα θύγνπλ ηα λεξά. Αλακηγλύνπκε ηα κπξσδηθά κε ηα ρόξηα, ην ιάδη, ην ηξαραλά, ηε θέηα θαη ην πηπέξη θαη ε γέκηζε είλαη έηνηκε. Αλνίγνπκε ηα θύιια, βάδνπκε έλα θύιιν, ιαδώλνπκε βάδνπκε θαη ην δεύηεξν, ην ιαδώλνπκε βάδνπκε ηε γέκηζε θαη κεηά ηα άιια δύν θύιια. Σα πεξηζζεπνύκελα θύιια ηα γπξίδνπκε πξνο ηα κέζα ζαλ θόζξν. Σελ ιαδώλνπκε θαιά θαη ηελ ραξάδνπκε. Έρνπκε πξνζεξκάλεη ηνλ θνύξλν γύξσ ζηνπο 200 βαζκνύο, βάδνπκε ηελ πίηα θαη ηελ ςήλνπκε πεξίπνπ γηα 1 ώξα πάλσ θάησ. Ζ πίηα ζα είλαη έηνηκε αλ δείηε όηη από ηηο ηξύπεο ηηο πίηα βγαίλεη ιάδη.

Κοιοθσζόπηηα

Έθνβαλ ζηε κέζε έλα κεγάιν θνινθύζη, έμπλαλ κε έλα θνπηάιη ην εζσηεξηθό ηνπ, απηό πνπ είραλ μύζεη ην έζηπβαλ θαη ην έβαδαλ ζε κηα ιεθάλε. Έβαδαλ κέζα ηπξί, απγά, αιάηη θαη ην αλαθάηεπαλ. Μεηά έζηξσλαλ δύν από ηα θύια πνπ είραλ θηηάμεη, έβαδαλ κία ζηξώζε γέκηζε, άιια δύν θίια κεηά, ηελ ππόινηπε γέκηζε θαη δύν θίια από πάλσ κε ιίγν ιάδη ή βνύηπξν. Έηνηκε γηα ην θνύξλν.

Υαιβάς κε αιεύρη Παξά ηε πνηθηιία ησλ γιπθώλ πνπ θπθινθνξνύλ ζήκεξα ην παξαδνζηαθό απηό ραιβά ηνλ ηηκνύκε θαηαιιήισο πνιινί ζπκπαηξηώηεο. 20

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Μελιτζάνεσ ςαβόρε

Υιηθά: 4 μειηηδάκεξ θιάζθεξ 4 ώνημεξ κημμάηεξ 2 θμοηαιηέξ ηεξ ζμύπαξ πειηέ κημμάηαξ 4-5 μεγάιεξ ζθειίδεξ ζθόνδμ 2-3 θμοηαιηέξ ηεξ ζμύπαξ μασκηακό 1 θμοηαιάθη ημο γιοθμύ δάπανε ιάδη ½ θμοηαιάθη ημο γιοθμύ μπμύθμβμ (πνμαηνεηηθά) 21

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Παποστσάκια

Γεκηζηά

Γεκηζηά ιέγνληαη θαγεηά πνιιώλ ιαώλ πνπ απνηεινύληαη ζπλήζσο από ιαραληθά θαη γέκηζε κε ξύδη (πνιινί ηα απνθαινύλ "νξθαλά") ή θξέαο ή κίγκα ησλ δύν ("παληξεκέλα"). Μεξηθέο θνξέο γηα γέκηζκα ρξεζηκνπνηνύληαη θαη ζαιαζζηλά, όπσο θαιακάξηα ή κύδηα, ελώ ην ξύδη αληηθαζίζηαηαη από πιεγνύξη ή ιαραληθά κε θηκά. Μαγεηξεύνληαη θπξίσο ην θαινθαίξη, θαζώο εθείλε ηελ επνρή σξηκάδνπλ ηα ιαραληθά πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη, θαη 22

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

επεηδή είλαη ειαθξύ θαγεηό κπνξεί λα θαηαλαισζεί άλεηα ζε ζεξκό θαηξό, ζαλ δεζηό ή θξύν πηάην.

Φαζοιάδα

Ζ θαζνιάδα ή θαζνπιάδα είλαη έλα από ηα δεκνθηιέζηεξα παξαδνζηαθά πηάηα ηεο ειιεληθήο θνπδίλαο. Καζηεξώζεθε σο ην εζληθό θαγεηό ησλ Διιήλσλ, ηελ επνρή ηεο δηθηαηνξίαο Μεηαμά. Πξόθεηηαη γηα ζνύπα από θαζόιηα θαη δηάθνξα ιαραληθά ή θαη θξέαο. Ζ θαζνιάδα είλαη επίζεο ζπλεζηζκέλν πηάην θαη ζε άιιεο ρώξεο ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ, όπσο ζηελ Κύπξν, ηελ Σνπξθία, ηελ Αίγππην θαη αιινύ. ΢ηελ Διιάδα ηελ ζπλαληάκε από ηελ αξραηόηεηα. Ωο θαγεηό θαη ζπζία ζηνλ ζεό Απόιισλα ήηαλ βαζηθό ζηνηρείν ηνπ εζίκνπ ησλ ππαλνςίσλ (πνπ ζήκαηλε θπξηνιεθηηθά «ημέρα ηης θαζολάδας») θαη είρε δώζεη ην όλνκα ζηνλ αληίζηνηρν κήλα ηνπ αηηηθνύ εκεξνινγίνπ. Κοτόςουπα

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Φαρόζοσπα

Πατάτες βραστές

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Σν κπζηηθό βξίζθεηαη ζην βξαζκό. ΋ηαλ βξάδεηο παηάηεο, νιόθιεξεο ή ηεκαρηζκέλεο, ξίμε κέζα ζην λεξάθη θξέζθα βόηαλα ή κπαραξηθά θαη βξάζε ηα καδί. Σν εζηξαγθόλ, ην δεληξνιίβαλν, ε ξίγαλε, ν κατληαλόο θη ν δπόζκνο ή αθόκε θαη ε ινπίδα ζα δώζνπλ έμηξα άξσκα θαη γεύζε, αθόκε θαη ζηηο βξαζηέο παηάηεο, πνπ κπνξείο λα ηηο θαο ζε ζαιάηα κε ιαδάθη θαη αιαηνπίπεξν ή λα ηηο θάλεηο πνπξέ.

Κοσλέιη ζηηθάδο

Μπριδόλες

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Γηα ηνπο πεξηζζόηεξνπο δελ ππάξρεη πην ιαηξεκέλν θαγεηό από ηηο κπξηδόιεο. Ζ αζύγθξηηε λνζηηκηά ηνπ ςεηνύ θξέαηνο θαη ν ζρεηηθά εύθνινο ηξόπνο καγεηξέκαηνο θαζηζηά ηελ κπξηδόια, ρνηξηλή ή κνζραξίζηα, ην αγαπεκέλν θαγεηό όρη κόλν γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο αιιά όιεο ηεο Διιάδαο.

3. ΠΑΡΑΔΟ΢ΙΑΚΑ – ΕΠΕΣΕΙΑΚΑ ΥΑΓΗΣΑ Γάκος Δύβοηα • Αρλί κε πηιάθη

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Σν πεληαλόζηηκν απηό θαγεηό ζπλεζίδεηαη πνιύ ζηνπο γάκνπο ηεο λόηηαο Δύβνηαο αιιά θαη ζην θπξηαθάηηθν ηξαπέδη.

Κρήηε  Μαθαξόληα ζε δσκό θξέαηνο  ΢θαθηαλό τοηρηλό κε ρεβίζηα ΢εξβίξεηαη ζηα ΢θαθηά ηελ παξακνλή ησλ γάκσλ κε άθζνλν θξαζί.

 Νηάθος Ο ληάθνο είλαη παξαδνζηαθό θξεηηθό πηάην θαη ζεξβίξεηε ζε γάκνπο.

 Κρεηηθή Γακοθοσιούρα

΢ηελ Κξήηε, όηαλ θάπνηνο παληξεύεηαη, ζπλεζίδεηαη λα καδεύνληαη νη λνηθνθπξέο θαη λα δπκώλνπλ ηηο γλσζηέο γακνθνπινύξεο. Δίλαη έλα έζηκν πνπ θξαηάεη ρξόληα θαη ραξαθηεξίδεη ηνπο θξεηηθνύο γάκνπο.  Γίπιες Οη δίπιεο είλαη παξαδνζηαθό γιπθό ηεο Καιακάηαο ,θπξίσο, αιιά θηηάρλεηε θαη ζε άιια κέξε ηεο Διιάδαο. Σηο θηηάρλνπλ πάληα ζε γηνξηέο, αξξαβώλεο, γάκνπο, βαθηίζηα.

 Μπεδέδες

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Γιπθό πνπ πξνζθέξεηαη ζε γάκνπο, ζε βαπηίζεηο, ζε αξξαβώλεο θ.η.ι.

 Γισθό θοσθέηο ηες Μήιοσ Έλα παξαδνζηαθό γιπθό ηνπ θνπηαιηνύ ηεο Μήινπ πνπ ην θεξλάλε ζηνπο γάκνπο.

 Ακσγδαιφηά Μσηηιήλες Απηό ην γιπθό ην θάλνπλ γηα ηνπο αξξαβώλεο ζηελ Μπηηιήλε. Σν πάεη ε λύθε ζηνλ γακπξό θαη ηα θεξλάλε ζηνλ θόζκν γηα λα καζεπηεί ην λέν.

 ΢οσκάδα

Ζ ζνπκάδα είλαη έλα ιεπθό αλαςπθηηθό πνηό, πνπ πξνέξρεηαη από γαιάθησκα ακπγδάινπ .΢ηελ Υίν ε ζνπκάδα ζεσξείηαη , ιόγσ ρξώκαηνο , γακήιην πνηό θαη γηα απηό πξνζθέξεηαη θπξίσο ζε γάκνπο.

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Κεδείες ΢ε όιε ηελ Διιάδα ,ζηηο θεδείεο ζπλεζίδεηε λα ηξώκε ηα παξαθάησ θαγεηά.

 Φαρόζοσπα  Εσγούρη Βραζηό  Υοηρηλό Φεηό

Παραδοζηαθά Φαγεηά θαη γισθά Υρηζηοσγέλλφλ  Σα Υξηζηνύγελλα είλαη κηα επεηεηαθή γηνξηή όπνπ ζπγθεληξώλεηε όιε ε νηθνγέλεηα καδί θαη έρνπλ σο έζηκν λα απνιακβάλνπλ ηα παξαθάησ παξαδνζηαθά θαγεηά θαη γιπθά.

 Γαιοπούια γεκηζηή κε θάζηαλα θαη θοσθοσλάρηα  Υοηρηλό κε ζέιηλο

Υρηζηόυφκο

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Δίλαη ην ςσκί ησλ Υξηζηνπγέλλσλ, ζθέην ή παξαγεκηζκέλν κε μεξά θξνύηα θαη μεξνύο θαξπνύο .

 Μειοκαθάρολα  Γίπιες Οη δίπιεο αλ θαη είλαη από ηα ραξαθηεξηζηηθά γιπθά πνπ θηηάρλνπλ ζε νιόθιεξε ηελ Διιάδα, έρνπλ θαηαρσξεζεί σο "πξντόλ" ηεο Πεινπνλλήζνπ.

 Κοσρακπηέδες  Φιογέρες  Μπαθιαβάς Πρφηοτροληά  Βαζηιόπηηα Βαζηιόπηηα νλνκάδεηαη ε πίηα πνπ παξαζθεπάδεηαη ζε νξηζκέλεο ρώξεο από ηνπο ρξηζηηαλνύο παξακνλέο ηεο Πξσηνρξνληάο θαη θόβεηαη (κνηξάδεηαη) ιίγν αθόηνπ αιιάμεη ν ρξόλνο.

Απόθρηες θαη Σζηθλοπέκπηε Σ΢ΗΚΝΟΠΔΜΠΣΖ  Έλα από ηα πην παιηά έζηκα πνπ είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλα κε ηελ Καξλαβαιηθή πεξίνδν, ε Σζηθλνπέκπηε, εκέξα θξεαηνθαγίαο. Ζ βάζε ηεο εηθάδεηαη όηη ράλεηαη ζηα βάζε ηεο ηζηνξίαο θαη ε έλαξμή ηεο ηνπνζεηείηαη ζηηο βαθρηθέο γηνξηέο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ θαη Ρσκαίσλ, πνπ επηβίσζαλ ηνπ Υξηζηηαληζκνύ.  ΋κσο ε Σζηθλνπέκπηε ζπκβαδίδεη θαη κε ηνλ Υξηζηηαληζκό, αθνύ ε ελ ιόγσ εκέξα θξεαηνθαγίαο είλαη κηα βδνκάδα πξηλ ηελ έλαξμε ηεο ΢αξαθνζηήο θαηά ηελ νπνία παξαδνζηαθά θαηαλαιώλεηαη κεγάιε πνζόηεηα θξέαηνο, έηζη επηηπγράλεηαη ε πξνεηνηκαζία γηα ηε λεζηεία.

 ΢οσβιάθηα  Μπρηδόιες ζηα θάρβοσλα  Φεηά Παχδάθηα  Λοσθάληθα Υφρηάηηθα 30

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Καζαρά Γεσηέρα  Με ηελ Καζαξά Γεπηέξα μεθηλά ε ΢αξαθνζηή γηα ηελ Οξζόδνμε εθθιεζία, ελώ ηαπηόρξνλα ζεκάλεη ην ηέινο ησλ Απνθξηώλ. Ζ Καζαξά Γεπηέξα νλνκάζηεθε έηζη γηαηί νη Υξηζηηαλνί "θαζαξίδνληαλ" πλεπκαηηθά θαη ζσκαηηθά. Δίλαη κέξα λεζηείαο αιιά θαη κέξα αξγίαο γηα ηνπο Υξηζηηαλνύο. Ζ λεζηεία δηαξθεί γηα 40 κέξεο, όζεο ήηαλ θαη νη κέξεο λεζηείαο ηνπ Υξηζηνύ ζηελ έξεκν. Σελ Κ. Γεπηέξα ζπλεζίδεηε λα ηξώκε ηα παξαθάησ λεζηήζηκα θαγεηά θαη γιπθά .

 Λαγάλα  Σαρακοζαιάηα  Παηαηοζαιάηα  Παληδάρηα  Καιακαράθηα ηεγαλεηά  ΢θορδαιηά  Γαρίδες  Μύδηα πηιάθη  Υαιβά  Γισθά ηοσ θοσηαιηού Σο παραδοζηαθό θαγεηό ηες 25ες Μαρηίοσ

 Μπαθαιηάρο ζθορδαιηά

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Ο βαθαιάνο, κπήθε ζην ηξαπέδη καο ηνλ 15ν αηώλα θαη απέθηεζε ηε δηθή ηνπ ζέζε ζην εζληθό καο εδεζκαηνιόγην. Παξόιν πνπ ε πεξίνδνο ηεο ΢αξαθνζηήο απνηειεί παξάιιεια θαη πεξίνδν λεζηείαο, ε εθθιεζία, επέηξεςε λα ππάξρνπλ δπν εκέξεο όπνπ ζα επηηξέπεηαη ε θαηαλάισζε ςαξηνύ. Μία από απηέο ηηο γηνξηέο είλαη ν Δπαγγειηζκόο ηεο Θενηόθνπ, όπνπ παξαδνζηαθά ζπλεζίδεηαη εθείλε ηελ εκέξα λα ηξώκε κπαθαιηάξν κε ζθνξδαιηά. Ζ δεύηεξε εκέξα εμαίξεζεο ηεο λεζηείαο είλαη ε Κπξηαθή ησλ Βαΐσλ.

Μ . Δβδοκάδα  Ζ Μεγάιε Δβδνκάδα αξρίδεη από ηελ Κπξηαθή ησλ Βαΐσλ ην βξάδπ θαη ηειεηώλεη ην Μεγάιν ΢αββάην θαη είλαη αθηεξσκέλε ζηα Αγία Πάζε ηνπ Υξηζηνύ. Σελ Μεγάιε Δβδνκάδα ηξώκε λεζηίζηκα θαγεηά.

 Θαιαζζηλά  Σαρακοζαιάηα  Παηαηοζαιάηα  Ρεβηζοθεθηέδες  Υαιβάς  Γισθά ηοσ θοσηαιηού

Πάζτα  Μαγεηρίηζα 32

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Ζ καγεηξίηζα καγεηξεύεηαη γηα ηελ Αλάζηαζε ην Πάζρα θαη είλαη παξαδνζηαθό Διιεληθό θαγεηό.

 Κοθορέηζη Σν θνθνξέηζη θηηάρλεηε γηα ηελ Κπξηαθή ηνπ Πάζρα είλαη παξαδνζηαθό ειιεληθό ςεηό θαγεηό από εληόζζηα δώσλ. Σν θνθνξέηζη ήηαλ ήδε γλσζηό ζηελ Αξραία Διιάδα.

 Αρλί ζηε ΢ούβια Κάζε Κπξηαθή ηνπ Πάζρα ππάξρεη ε παξάδνζε λα ζνπβιίδνπκε αξληά, μέξεηε όκσο από πνπ πξνέξρεηαη απηή ε παξάδνζε; Σν αξλί ή αιιηώο ν ακλόο ζπκβνιίδεη ηνλ Υξηζηό θαζώο ν Ησάλλεο Βαπηηζηήο είρε παξνκνηάζεη ηνλ Ηεζνύ κε ηνλ ακλό ζενύ πνπ ζα πάξεη ζηηο πιάηεο ηνπ ηηο ακαξηίεο ηνπ θόζκνπ. Έηζη ηελ Κπξηαθή ηνπ Πάζρα νη πηζηνί κνηξάδνληαη ην αξλί ηνπ Πάζρα πνπ ζπκβνιίδεη ηνλ Υξηζηό πνπ ζπζηάζηεθε γηα καο.

 Παζταιηλά Ασγά ΢ύκθσλα κε ηελ Οξζνδνμία καο βάθνπκε θόθθηλα απγά γηαηί ζπκβνιίδνπλ ην Αίκα ηνπ Υξηζηνύ πνπ έδσζε γηα ηελ ζσηεξία ηνπ θόζκνπ.

 Σζοσρέθη

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

 Κοσιοσράθηα Παζταιηλά

Ζ Διιεληθή παξάδνζε είλαη απέξαληε θαη αραξηνγξάθεηε. ζην θείκελν απηό πξνζπαζήζακε λα θαηαγξάςνπκε ηηο ζεκαληηθόηεξεο ζηηγκέο ηεο θνηλσληθήο δσήο ηνπ αλζξώπνπ (γάκνη, θεδείεο) αιιά θαη ηνπ θνηλνύ ενξηνινγίνπ ( Υξηζηνύγελλα, Πάζρα, Απόθξηεο) ζε ζπλδπαζκό κε ηα θαγεηά πνπ ηηο ζπλνδεύνπλ. Κάλνληαο ηελ εξγαζία δηαπηζηώλνπκε α) ηελ ύςηζηε θνηλσληθή αμία ηνπ θαγεηνύ, αθνύ πξσηαγσληζηεί ζε θάζε εθδήισζε θαη επέηεην, ραξκόζπλε ή ζιηβεξή θαη β) ηελ πεπνίζεζε όηη ε θνπδίλα απνηειεί πξσηεύνλ πνιηηηζηηθό θαη ζπλεθηηθό ζηνηρείν, αθνύ ζηηο πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο ηα θαγεηά είλαη θνηλά, όρη κόλν ζηηο ειιεληθέο πεξηνρέο αιιά θαη όπνπ ππάξρεη ειιεληζκόο.

4. ΞΕΝΟΥΕΡΣΑ ΥΑΓΗΣΑ Δίδακε όηη ην δηαηξνθνιόγηό καο είλαη πνιύ πινύζην. Απηό δε ζεκαίλεη όηη δελ ππάξρνπλ πεξηζώξηα εκπινπηηζκνύ. ΢ηε ζπλέρεηα, ινηπόλ, ζα δνύκε πνηα θαγώζηκα ήξζαλ από ην εμσηεξηθό θαη αγαπήζεθαλ ηόζν πνιύ πνπ απνηεινύλ, πιένλ, βαζηθό θνκκάηη ηεο δηαηξνθήο καο. Καη, όπσο ζπλεζίδεηαη λα μεθηλάκε ηελ εκέξα καο κε ηνλ θαθέ, αο μεθηλήζνπκε θαη ηελ εξγαζία καο. ΚΑΦΔ΢

Ο θαθές είλαη έλα παγθόζκηα δηαδεδνκέλν ξόθεκα, ην νπνίν θαηαζθεπάδεηαη από ηα θαβνπξδηζκέλα θαη αιεζκέλα ζπέξκαηα ηεο θαθέαο ή θαθεόδεληξνπ. Έρεη αλαδσνγνλεηηθή δξάζε, ε νπνία νθείιεηαη ζην βαζηθό ηνπ ζπζηαηηθό, ηελ θαθεΐλε, έλα αιθαινεηδέο ζπζηαηηθό πνπ ππάξρεη ζηνπο ζπόξνπο ησλ θαξπώλ ηνπ. Ζ ηζηνξία ηνπ θαθέ μεθίλεζε ζηελ Αηζηνπία, όπνπ ε Καθέα ε αραβηθή (Coffea arabica) κεγάισλε ειεύζεξα σο ζάκλνο. Αξρηθά ν θαξπόο ρξεζηκνπνηνύηαλ απηνύζηνο από ηνπο ηνπηθνύο πιεζπζκνύο, πνπ είηε ηνλ καζνύζαλ είηε ηνλ άιεζαλ ζε κηθξνύο ζβόινπο. 34

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Ο θαθέο δηαδόζεθε πνιύ ζηα ρξόληα ηεο Αξαβηθήο επέθηαζεο. ΢ηελ γιώζζα ηνλ Αξάβσλ ε αληίζηνηρε ιέμε ζεκαίλεη κραζί ηοσ κόκκοσ, θαη αλαθέξεηαη ζην γεγνλόο όηη ν θαθέο ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ ππνθαηάζηαην ηνπ θξαζηνύ, θαζώο ην Κνξάλη απαγνξεύεη ην αιθνόι. ΋ηαλ ν θαθέο πξσηνήξζε ζηελ Δπξώπε ήηαλ γλσζηόο σο "αξαβηθό θξαζί". Μηα άιιε εθδνρή απνδίδεη ην όλνκα ηνπ θαθέ ζην Βαζίιεην ηεο Κάθθα, ηελ πεξηνρή ηεο Αηζηνπίαο όπνπ άξρηζε λα ρξεζηκνπνηείηαη ν θαθέο. ΢ήκεξα, νη ηαπεηλνί απηνί αθξηθαληθνί ζπόξνη θαηαλαιώλνληαη αζηακάηεηα θαη ν ηξόπνο παξαζθεπήο ηνπο πνηθίιεη: λεο, θξαπέ, θξέλην, εζπξέζζν, θαπνπηζίλν θηι. ΠΑΣΑΣΑ Ζ παηάηα. γλσζηή θαη σο «γαηόκεινλ» είλαη θπηό ηζαγελέο ησλ πςηπέδσλ ηνπ Mεμηθνύ, ηνπ Πεξνύ, ηεο Xηιήο θαη ηεο Kνινκβίαο. ΢ηηο πεξηνρέο απηέο δνύζαλ θπξίσο Ηλδηάλνη, Ίλθαο θαη Αδηέθνη. Μεηαθέξζεθε από ηε Νόηην Ακεξηθή ζηελ Ηζπαλία από Ηζπαλνύο εμεξεπλεηέο θαη γξήγνξα επεθηάζεθε ζε νιόθιεξε ηελ Δπξώπε.

Δίλαη επξύηαηα δηαδεδνκέλν όηη ηελ παηάηα ηελ έθεξε ζηελ Διιάδα ν Ησάλλεο Καπνδίζηξηαο. ΢ην λέν ειιεληθό θξάηνο ε παηάηα εηζήρζε σο θαιιηέξγεηα θαη ηξνθή ράξε ζην ηεξάζηην ελδηαθέξνλ ηνπ θπβεξλήηε Καπνδίζηξηα γηα ηνλ εθζπγρξνληζκό ηεο γεσξγίαο Ο Γεώξγηνο Αλησλόπνπινο όκσο είλαη ν πξώηνο, πξηλ από ηνλ Καπνδίζηξηα, ν νπνίνο εηζήγαγε ηελ παηάηα ζηα όξηα ηνπ Διιεληθνύ θξάηνπο: ην 1825 ελεκεξώλεη ην Βνπιεπηηθό ΢ώκα ηεο Δπαλαζηαηηθήο Κπβεξλήζεσο εμπκλώληαο ηα νθέιε ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ λένπ θπηνύ θαη ελεκεξώλεη πσο ν ίδηνο ηελ θαιιηεξγεί ζην Ναύπιην, ελώ έρεη πξνκεζεύζεη ζπόξνπο ηνπο θαηνίθνπο ηνπ Άξγνπο θαη ηνλ θξνύξαξρν ηνπ Αθξνθνξίλζνπ. ΕΤΜΑΡΗΚΑ

΋ια ηα δπκαξηθά είλαη πνιύ αγαπεηά ζηε ρώξα καο. Θα μεθηλήζνπκε ηελ αλαθνξά καο κε ηα δεκνθηιέζηεξα όισλ, ηα καθαξόληα: Σν καθαρόλη είλαη έλα καθξύ, ιεπηό θαη θπιηλδξηθό είδνο δπκαξηθνύ πνπ παξάγεηαη από ζηκηγδάιη θαη λεξό. ΢ηελ Διιάδα ην θιαζζηθό καθαξόλη θηηάρλεηαη από ζθιεξό ζηηάξη, αιιά ζε άιιεο ρώξεο κπνξεί λα ζπλαληήζνπκε παξαγσγή από άιια είδε αιεπξηνύ. ΢εξβίξνληαη κε ςάλτςα, ζπλήζσο θόθθηλε (τομάτασ), αλ θαη ε ιεπθή ζάιηζα κε γάλα / αυγά είλαη επίζεο δεκνθηιήο. 35

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Σα δπκαξηθά είλαη απ’ ηα πην δεκνθηιή θαγεηά ηνπ θόζκνπ. Ζ δηάδνζή ηνπο έγηλε από ηελ Ηηαιία, αλ θαη ε αξρηθή ηνπο πξνέιεπζε ζεσξείηαη πσο είλαη ε Κίλα (λνπληιο).Ζ παξάδνζε ιέεη όηη ν Μάξθν Πόιν ηα έθεξε από ηελ Κίλα όηαλ γύξηζε ζηε Βελεηία. Ωζηόζν, ην πξώην δπκαξηθό ζεσξείηαη πσο εκθαλίζηεθε ζηελ Αξραία Διιάδα όπνπ ήηαλ έλα ηεηξάγσλν θύιιν δύκεο κε ηελ νλνκαζία λάζανον (ηα κεηέπεηηα ιαδάληα). Ζ ιέμε λάζανο (πνπ αλαθέξνληαλ ζε κηα ηεηξάγσλε θαη πιαηηά δύκε) έρεη επηδήζεη έσο ζήκεξα ζην πιαηύ ςσκί πνπ νλνκάδεηαη λαγάνα.

Ηδηαίηεξε κλεία αμίδεη λα θάλνπκε ζηελ ζάιηζα Καρκπολάρα: Ζ αξρηθή κνξθή ηεο θαξκπνλάξαο απνηειείην από απιά θαη αγλά πιηθά (απγό, ιάδη). Καηά κία άπνςε ήηαλ ην θαγεηό πνπ έηξσγαλ νη ιαζξέκπνξνη ζηα βνπλά. άιινη όκσο ππνζηεξίδνπλ πσο πξνέξρεηαη από ηνπο Καξκπνλάξνπο, θίλεκα, ηνπ νπνίνπ ηα κέιε ηνπ αλαγθάδνληαλ λα θξύβνληαη, κε απνηέιεζκα λα ρξεζηκνπνηνύλ πνιύ εύθνια ζηελ εύξεζε ηνπο πιηθά .

Παζηίηζηο: «Che pasticcio!» αλαθσλνύλ ζπρλά ππθλά νη Ηηαινί. Κη ελώ ζα πεξηκέλακε λα ζαπκάδνπλ ηε γεύζε θαη ηελ όςε ελόο θνπζθσηνύ θνκκαηηνύ παζηίηζην, εθείλνη απιώο αλαθσλνύλ ζηε γιώζζα ηνπο «ηη αλαθαησζνύξα» κπξνζηά ζε ό,ηη ηνπο θαίλεηαη κπεξδεκέλν. Βεβαίσο θαη ην παζηίηζην σο θαγεηό, ηελ έρεη ηελ αλαθαησζνύξα ηνπ, αθνύ δπκαξηθά, ιαραληθά, θξέαο θαη ζάιηζεο ελώλνληαη ζε έλα πηάην. Άιια δπκαξηθά είλαη ηα ιαδάληα, ηα ηνξηειίληα, νη ηαιηαηέιεο θηι. ΠΗΣ΢Α Καη απηό από ηελ Ηηαιία. Γλσζηή θαη σο ην θαγεηό ησλ θησρώλ. Οη αγξόηεο ηεο Ν. Ηηαιίαο ζπγθέληξσλαλ ό,ηη θαγεηό πεξίζζεπε απ’ όιε ηε βδνκάδα θαη ηα άπισλαλ πάλσ από έλα ιεπηό θύιιν δύκεο, ην νπνίν ζηε ζπλέρεηα ην έςελαλ. Έηζη γελλήζεθε ε πίηζα.

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Μπηθηέθη: όινη ην ζεσξνύλ αλαηνιίηηθν, είλαη όκσο επξσπατθήο πξνέιεπζεο. Δίλαη παξαζθεύαζκα από θηκά κνζραξίζην ή θαη άιινπ θξέαηνο ν νπνίνο δπκώλεηαη κε αιάηη θαη πηπέξη θαη πιάζεηαη ζε ζηξνγγπιό ζρήκα. Ζ νλνκαζία ηνπ πξνέξρεηαη από ηε γαιιηθή ιέμε bifteck (από ηελ αγγιηθή beefsteak). Άιια πιηθά πνπ κπαίλνπλ ζην κίγκα είλαη ε ηξηκκέλε θξπγαληά (ελαιιαθηηθά κνπιηαζκέλν ςσκί), ην μπζκέλν θξεκκύδη, ην ιάδη, ην αβγό, ην γάια, ν κατληαλόο θαη δηάθνξα κπαραξηθά. Έλα από ηα πην γλσζηά θαγεηά κε κπηθηέθη είλαη ην τάμποσργκερ (κπηθηέθη ζε ζηξνγγπιό ςσκάθη). Σα κπηθηέθηα κπνξνύλ λα γίλνπλ θαη γεκηζηά κε ηπξί (ζπλήζσο θαζέξη) θαη/ή δακπόλ ή κπέηθνλ, όκσο ην ηπξί κπνξεί λα κπεη θαη πάλσ από ην κπηθηέθη ζηελ ηειηθή θάζε ςεζίκαηνο. ΜΠΔ΢ΑΜΔΛ Ζ κπεζακέι είλαη κηα θξεκώδεο ζάιηζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε κεγάιε πνηθηιία θαγεηώλ ηα νπνία θαηά θαλόλα κπαίλνπλ ζην θνύξλν. Δλζσκαηώζεθε -ζύκθσλα κε θάπνηνπο- γηα πξώηε θνξά ζηελ Διιεληθή θνπδίλα από ηνλ δηάζεκν Έιιελα ΢εθ Νηθόιαν Σζειεκεληέ ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηώλα. ΋πσο θαη λα 'ρεη ε κπεζακέι είλαη ην ζηξώκα πνπ ππάξρεη ζηνλ κνπζαθά θαη ζην παζηίηζην αιιά θαη ζε δηάθνξα άιια πηάηα. Μηα πην πεηξακαηηθή ρξήζε γηα ηνπο Έιιελεο είλαη ε ρξήζε ηεο Μπεζακέι σο γέκηζκα γηα θξέπεο θαη ηπξόπηηεο. ΢πλήζσο έρεη σο βάζε ην γάια, ην αιεύξη (ή ην θνξλ θιάνπξ-θαιακπνθάιεπξν) θαη ην βνύηπξν, ελώ κηα πιεηάδα κπξσδηθώλ θαη κπαραξηθώλ κπνξεί λα πξνζηεζεί ε νπνία μεθηλάεη από απγά, αιάηη, πηπέξη, ηξηκκέλν ηπξί θαη ηειεηώλεη ζε πην εμσηηθά όπσο θαλέια ή κνζρνθάξπδν. Δλώ ελαιιαθηηθά κπνξεί λα βαζίδεηαη πάλσ ζην βνύηπξν.

ΔΤΡΧΠΑΨΚΑ ΣΤΡΗΑ Μοηζαρέια: (ηηαι. mozzarella) είλαη καιαθό ηπξί ηηαιηθήο πξνέιεπζεο. Παξαζθεπάδεηαη ζηε λόηηα Ηηαιία θαη ζηελ απζεληηθή ηεο κνξθή θηηάρλεηαη απνθιεηζηηθά από γάια ηνπ ηνπηθνύ λεξνβνπβάινπ. Μπνξεί λα θηηαρηεί όκσο θαη από γάια αγειάδαο γηα ηελ επξεία 37

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

θαηαλάισζε. Σν ρξώκα ηεο είλαη ζπλήζσο θξεκώδεο ιεπθό θαη έρεη απαιή γεύζε γάιαθηνο θαη ραξαθηεξηζηηθή κπξσδηά, ελώ είλαη αξθεηά εύπιαζηε. Υξεζηκνπνηείηαη ζηε καγεηξηθή, θπξίσο σο πιηθό πίηζαο. ΡΟΚΦΟΡ Σν ροθθόρ είλαη έλα από ηα πην γλσζηά γαιιηθά ηπξηά, πξνεξρόκελν από ην γαιιηθό λόην. Παξάγεηαη από γάια πξνβάηνπ, θαη σξηκάδεη ζηηο θπζηθέο ζπειηέο Κακπαινύ ζηελ πεξηνρή Ρνθθόξ-ζπξ-΢νπιδόλ . Τπάξρνπλ θαη άιια παξόκνηα ηπξηά, όπσο ην κπιε ηπξί Γαλίαο ή Γεξκαλίαο, αιιά κόλνλ όζα παξαζθεπάδνληαη ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ηεο Γαιιίαο κπνξνύλ λα νλνκάδνληαη ξνθθόξ, ιόγσ ηνπ επξσπατθνύ λόκνπ ηεο πξνζηαηεπόκελεο νλνκαζίαο πξνέιεπζεο. ΜΠΡΗ Σν Μπρη (γαιιηθά: Brie) είλαη έλα καιαθό ηπξί θηηαγκέλν από αγειαδηλό γάια. Σν όλνκά ηνπ πξνέξρεηαη από ηελ νκώλπκε επαξρία ηεο Γαιιίαο ζηελ νπνία παξαζθεπάζηεθε γηα πξώηε θνξά. Σν ρξώκα ηνπ είλαη σρξό κε κηα ειαθξηά γθξίδα απόρξσζε θάησ από ηελ επηθαλεηαθή ιεπθή επγελή επξσηίαζε. Ζ ιεπθή απηή κνύρια είλαη άγεπζηε αιιά θαγώζηκε ΓΚΟΤΝΣΑ Σσρί γθούληα είλαη έλαο θηηξηλσπό Οιιαλδηθό ηπξί νλνκαζκέλν από ηελ πόιε Γθνύληα. Σν ηπξί γίλεηαη από ην γάια ηεο αγειάδαο πνπ είλαη θαιιηεξγεκέλν θαη ζεξκαζκέλν κε ρισξνηύξη θαη πιάζκα γάιαθηνο.

ΛΑΣΗΝ ΚΟΤΕΗΝΑ Με θύξηα ζπζηαηηθά ην ιάδη, ε ηζπαληθή θνπδίλα πξνζθέξεη κηα πιεζώξα κεζνγεηαθώλ γεύζεσλ. Αξρίδνπκε κε ην γθαζπάηζο, κηα θξύα, θάπσο περηή ζνύπα κε βάζε ηε ληνκάηα, ε νπνία ζπλεζίδεηαη πνιύ ην θαινθαίξη ζηε δεζηή Αλδαινπζία. Γηα ηνπο ιάηξεηο ησλ ζαιαζζηλώλ ππάξρεη ε παέγηα: έλα πηιάθη από ξύδη κε ζαθξάλ, κέζα ζην νπνίν ζπλδπάδεηαη θξέαο, ή ζπλεζέζηεξα, ζαιαζζηλά θαη ιαραληθά. Δμίζνπ γλσζηέο είλαη θαη νη ηορηίγηας: έξρνληαη απ’ην Μεμηθό θαη είλαη δπκαξάθηα πνπ ζπκίδνπλ ηηο γαιιηθέο θξέπεο θαη ηηο δηθέο καο πίηεο.

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρνπλ πιεζύλεη νη επαθέο θαη νη πνιηηηζκηθέο αληαιιαγέο κε ηηο ηζπαλόθσλεο ρώξεο, θάηη πνπ δελ ζπλέβαηλε ηα πξνεγνύκελα ρξόληα. Έηζη πέξα από ηα βηβιία, ηηο ηαηλίεο θαη ηα ηξαγνύδηα έρνπκε γλσξίζεη αξθεηά θαιά θαη ηελ αληίζηνηρε θνπδίλα. Φαγεηά όπσο ην ηζίιη θολ θάρλε θαη ηα ηζορίζος, νξεθηηθά όπσο ηα ηάπας θαη νη παηάηες κπράβας θαη ζαιάηεο όπσο ην γοσαθακόιε δελ αθνύγνληαη πηα ηόζν εμσηηθά αιιά ζηγά ζηγά εληάζζνληαη ζην δηαηξνθνιόγην ηνπ Έιιελα.

ΑΝΑΣΟΛΗΣΗΚΖ ΚΟΤΕΗΝΑ Ζ αλαηνιίηηθε θνπδίλα είλαη δηάζεκε γηα ηα κπξσδηθά πηάηα θαη ηηο «βαξηέο» γεύζεηο ηεο. ΢ηε ρώξα ηα αλαηνιίηηθα θαγεηά είλαη πνιύ δηαδεδνκέλα. Απηό αλάγεηαη ζηα ρξόληα ηεο Σνπξθνθξαηίαο αιιά νθείιεηαη επίζεο ζηε γεηηλίαζε θαη ζηηο επαθέο κε άιινπο αλαηνιίηηθνπο ιανύο (΢πξία, Παιαηζηίλε, Αίγππηνο). Αο δνύκε ηα ζεκαληηθόηεξα: Σν ηκάκ κπαχιληί είλαη ζπληαγή ηεο ηνπξθηθήο θνπδίλαο ην νπνίν επίζεο παξαζθεπάδεηαη ζηελ Διιεληθή, ζηε Βνπιγαξηθή θαη ηελ Αιβαληθή θνπδίλα. Σν όλνκά ηνπ ζεκαίλεη «ν Ηκάκεο κπαΐιληηζε (ιηπνζύκεζε)» επεηδή, ζύκθσλα κε ην κύζν, έλαο ηκάκεο πνπ ην δνθίκαζε γηα πξώηε θνξά, έραζε ηηο αηζζήζεηο ηνπ. Σν βαζηθό ζπζηαηηθό ηνπ ηκάκ κπατιληί είλαη νη κειηηδάλεο. Καηά ηελ πξνεηνηκαζία, θόβνληαη θαηά κήθνο θαη αθνύ ηεγαληζηνύλ, γεκίδνληαη κε δηάθνξα δαξδαβαηηθά, όπσο ληνκάηα, θξεκκύδη ή κατληαλό. Έπεηηα ςήλνληαη ζε θνύξλν. Σν πηάην ζεξβίξεηαη δεζηό ή θξύν θαη ζπλήζσο ζπλνδεύεηαη κε ξύδη.

Μπρηάκ: Αιιά θαη ην κπξηάκ, έλα θαηεμνρήλ ηνύξθηθν θαγεηό, όπσο θαίλεηαη λα είλαη από ην όλνκα πνπ έρεη, είλαη θαη απηό λόζηηκν. ΢ε αληίζεζε κε ην πξνεγνύκελν θαγεηό νύηε ιηπνζπκάκε, νύηε «κπατιληίδνπκε», αθόκα θη αλ ην θάκε θαηαθαιόθαηξν. Γηαηί απηό ; Δπεηδή ην κπξηάκ κπξηάκ είλαη ειαθξύ θαγεηό πνπ θηηάρλεηαη από δαξδαβαηηθά ςεκέλα ζην θνύξλν. 39

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Μοσζαθάς : Ο κνπζαθάο είλαη έλα πηάην από καγεηξεκέλν θηκά, κειηηδάλεο θαη παηάηεο πνπ ζπλαληάηαη ζε δηάθνξεο κνξθέο ζε όια ηα Βαιθάληα (Βνπιγαξία, Ρνπκαλία), ζε ρώξεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο (Αίγππηνο, Λίβαλνο), ηεο Κεληξηθήο Δπξώπεο, ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Σνπξθία .Αλ ζειήζνπκε λα αληρλεύζνπκε ηελ θαηαγσγή απηνύ ηνπ πηάηνπ ζα βξεζνύκε αληηκέησπνη κε έλα κεγάιν κπζηήξην. ΢ύκθσλα κε ηελ επηθξαηέζηεξε άπνςε είλαη αζηαηηθήο θαη κάιηζηα, ηλδηθήο θαηαγσγήο. Ζ ιέμε κνπζαθάο όκσο κάιινλ πξνέξρεηαη από ην αξαβηθό "musaqqa‘a", ην νπνίν ζεκαίλεη θξύν. Καηά κία άιιε άπνςε ν κνπζαθάο είλαη Ρνπκάληθν πηάην, πνπ μεθίλεζε ζαλ αλαθάηεκα ιαραληθώλ κε θνκκάηηα θόθθηλνπ θξέαηνο.

ΚΔΜΠΑΠ Tν ληόλερ θεκπάπ (Σνπξ. döner kebap), πνπ ζεκαίλεη «ζνύβια πνπ γπξίδεη», είλαη ε νλνκαζία έλνο ηνπξθηθνύ θαγεηνύ ζην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη αξλίζην θξέαο, κνζραξίζην ή θνηόπνπινπ. Παξαιιαγέο ηνπ ληόλεξ πεξηιακβάλνπλ ην "΢νπηδνύθ Νηόλεξ" δει. ληνλέξ από ζνπηδνύθη θαη ην "Μπαιίθ Νηόλεξ", ληόλεξ πνπ παξαζθεπάδεηαη κε θηιέην ςαξηνύ. Αληίζηνηρα κεζνγεηαθά θαη κεζαλαηνιίηηθα θαγεηά είλαη ην ζαβαξκά (shawarma) θαη ν γύξνο. Σν ληόλεξ απνηειεί ζήκεξα έλα από ηα αγαπεκέλα έηνηκα θαγεηά ζηνλ θόζκο. ΛΑΥΑΝΟΝΣΟΛΜΑΓΔ΢ Ο ληοικάς είλαη θαγεηό πνπ αλήθεη ζε κηα νηθνγέλεηα πηάησλ κε γεκηζηά ιαραληθά, θαη ηνλ ζπλαληάκε ζηελ Διιεληθή θνπδίλα θαζώο θαη ζηηο θνπδίλεο ηεο πξώελ Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο θαη ησλ γύξσ πεξηνρώλ, όπσο Ρσζία, Μέζε Αλαηνιή, Καύθαζνο θαη Κεληξηθή θαη Νόηηα Αζία. Ίζσο ν πην γλσζηόο είλαη απηόο πνπ παξαζθεπάδεηαη κε ακπειόθπιια, ελώ ζηελ Διιάδα ρξεζηκνπνηνύληαη επίζεο θύιια καξνπιηνύ θαη ιάραλνπ γηα λα ηπιηρηεί ε γέκηζε. Δθηόο Διιάδαο κε ηε ιέμε ληνικάο αλαθέξνληαη θαη γεκηζηά πηάηα όπνπ γεκίδνληαη άιια ιαραληθά, όπσο θξεκκύδη, θνινθπζάθηα, κειηηδάλεο, ληνκάηα θαη πηπεξηά. Οη ληνικάδεο κε θξέαο γεληθά ζεξβίξνληαη δεζηνί, ζπρλά κε ζάιηζα. Οη λεζηίζηκνη γεληθώο ζεξβίξνληαη θξύνη, αλ θαη ζην Ηξάλ ηξώγνληαη θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο. Νεζηίζηκνη θαη κε ζπρλά ηξώγνληαη κε γηανύξηη.

ΑΝΑΣΟΛΗΣΗΚΑ ΓΛΤΚΑ

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

Σειεηώλνπκε ηελ ζύληνκε πεξηπιάλεζή καο ζηηο αλά ηνλ θόζκν γεύζεηο αθήλνληαο, όπσο άιισζηε ζπλεζίδεηαη, ην γιπθό γηα ην ηέινο. Από ηελ πιεζώξα ησλ μέλσλ γιπθώλ πνπ γλσξίδνπκε, επηιέμακε λα παξνπζηάζνπκε γιπθά απ’ ηελ αλαηνιή, γηαηί είλαη ηα κόλα πνπ κπνξνύλ, θαη ζηελ Διιάδα, λα ζεσξεζνύλ παξαδνζηαθά. ΥΑΛΒΑ΢ Ο ταιβάς είλαη δεκνθηιέο γιύθηζκα ην νπνίν ζπλαληάηαη ζε δηάθνξεο παξαιιαγέο ζε όιεο ηηο ρώξεο ησλ Βαιθαλίσλ, αξθεηέο ηεο Μεζνγείνπ θαη αξθεηέο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο (κέρξη θαη ηελ Ηλδία θαη ην Παθηζηάλ). Πξώηεο ύιεο γηα ην ραιβά είλαη ζπλήζσο θάπνηα ιηπαξή νπζία (βνύηπξν, ειαηόιαδν, ειηέιαην, ηαρίλη), άκπιν (ζηκηγδάιη, ηαρίλη ελώ ζε κεξηθέο ρώξεο ρξεζηκνπνηνύλ θαη πιηθά όπσο θαξόην, ξεβίζη ή παπάγηα) θαη γιπθαληηθέο νπζίεο (δάραξε, κέιη, πεηηκέδη, γιπθόδε, ραξνππόκειν). Μέζα ζην ραιβά ή ζαλ δηαθόζκεζε πξνζηίζεληαη ζπλήζσο δηάθνξνη μεξνί θαξπνί (θπξίσο ακύγδαια, ζηαθίδεο) θαη αξσκαηίδεηαη κε κπαραξηθά (βαλίιηα, γαξύθαιια, θαλέια, θάξδακν, θξόθνο), κέιη, θαθάν ή ζνθνιάηα , μύζκα μηλώλ θξνύησλ ή/θαη θνκκαηάθηα από απηά, ρπκνύο θξνύησλ ή άιια θπζηθά αξσκαηηθά παξαζθεπάζκαηα (ξνδόλεξν, αθεςήκαηα ινπινπδηώλ). Σνλ ραιβά κπνξεί θαλείο λα ηνλ βξεη ζε δηάθνξεο παξαιιαγέο ζε δηάθνξεο ρώξεο ησλ Βαιθαλίσλ, ηεο Μεζνγείνπ θαη ηεο Mέζεο Αλαηνιήο. Γελ είλαη γλσζηό πόηε αθξηβώο κπήθε ζηελ Διιάδα, πηζαλνινγείηαη όηη πέξαζε ζηελ ειιεληθή θνπδίλα πξνο ην ηέινο ηνπ 12νπ αηώλα. Ζ νλνκαζία ηνπ πξνέξρεηαη θαηά πάζα πηζαλόηεηα από ηελ αξαβηθή ξίδα hulw (ραιβά) πνπ ζεκαίλεη γιπθό. Τπάξρνπλ πνιιώλ εηδώλ ραιβάδεο, από ηνπο γλσζηόηεξνπο είλαη ν ζεζακέληνο, ν ζηκηγδαιέληνο, ν θαξζαιηλόο ή παδαξηώηηθνο, ν παξαδνζηαθόο ραιβάο ησλ Φαξζάισλ, ν πεξζηθόο θαη ν θεηέλ ραιβάο. Αλάινγα κε ηνλ ηξόπν παξαζθεπήο ηνπ, ν ραιβάο κπνξεί λα ζεσξεζεί γιπθό λεζηίζηκν.

Ο κπαθιαβάς (Σνπξθ.: Baklava) είλαη έλα γιύθηζκα πνπ ζπλαληάηαη ζε πνιιέο θνπδίλεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη ησλ πξώελ Οζσκαληθώλ ρσξώλ. Σν γιύθηζκα θηηάρλεηαη κε δύκε θύιινπ θαη πεξηέρεη γέκηζε μεξώλ θαξπώλ, ζπλήζσο θνπληνύθη, θπζηίθη ή θαξύδη, θαη παίξλεη ηελ γιπθηά ηνπ γεύζε από ζηξόπη δάραξεο ή κειηνύ. Ο κπαθιαβάο είλαη ηδηαίηεξα δεκνθηιήο ζε όιν ηνλ πξώελ Οζσκαληθό θόζκν. ΢πλήζσο ζεξβίξεηαη κεηά από ην γεύκα θαη ζπλνδεύεηαη από Σνύξθηθν θαθέ. Ζ πόιε Gaziantep ζηελ Σνπξθία θεκίδεηαη γηα ηνλ κπαθιαβά ηεο θαη ζεσξείηαη σο ε πόιε ζηελ νπνία γελλήζεθε ην γιύθηζκα. ΢ην 2008, ε Σνπξθία θαηνρύξσζε ηνλ Μπαθιαβά σο Π.Ο.Π. κέζσ ηνπ Σνπξθηθνύ γξαθείνπ επξεζηηερληώλ. Ο θαηάινγνο ησλ ζηξνπηαζηώλ – αλαηνιίηηθσλ γιπθώλ είλαη κεγάινο. Γελ ζα ήηαλ πιήξεο αλ δελ πξνζζέηακε γιπθά όπσο ην ζνπηδνύθ – ινπθνύκ, ην θαληαΐθη, ην θαδάλ ληηπί θαη πνιιά άιια. ΔΤΡΧΠΑΨΚΑ ΓΛΤΚΑ Δεν θα μποροφςαμε να παραλείψουμε και μερικά απ’τα πιο διάςημα γλυκά και γλυκίςματα που ζρχονται από την Ευρϊπη΅και κυρίωσ απ’ τη Γαλλία. Αγαπεκέλν γιπθό κηθξώλ θαη κεγάισλ 41

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ

είλαη γηα παξάδεηγκα ηα εθιέρ κε ζνθνιάηα! Πνηόο δε ζπκάηαη νλνκαζηηθέο ενξηέο ή γελέζιηα λα θεξλάεη ηνπο θίινπο θαη ηελ νηθνγέλεηα εθιεξάθη; Ζ Κρέκα ΢αληηγί απ’ ηελ άιιε, ή ζαληηγύ, όπσο γξαθόηαλ παιαηόηεξα, είλαη κηα θξέκα γιπθηά, αθξάηε από θξέκα γάιαθηνο θαη δάραξε πνπ δηαθνζκεί, πέξα από ηε γεύζε ηεο, δηάθνξα γιπθίζκαηα ή πξνζηίζεηαη ζε ξνθήκαηα. Αξρηθά αλαθεξόηαλ σο τιόνι γάλακηος. Σν κηιθέηγ πάιη ( "ρηιηάδεο θύιια"), απνηειείηαη από θέηα βαλίιηα, θρέκα θέηας, επίζεο γλσζηή σο ην Ναποιέοληα, είλαη κηα επίδεημε ηεο γαιιηθήο δαραξνπιαζηηθήο, ηεο νπνίαο ε αθξηβήο πξνέιεπζε είλαη άγλσζηε. Από ηελ Ηηαιία ηέινο έξρεηαη ε ηηξακηζνύ πνπ δελ πήξε ην όλνκά ηεο από θξέκα, όπσο λνκίδνπλ νη πεξηζζόηεξνη, αιιά από έλα είδνο ηπξηνύ. Σέινο είλαη ε θρέπα, είλαη έλα είδνο πνιύ ιεπηήο ηεγαλίηαο θηηαγκέλε ζπλήζσο από ρπιό ζηηάιεπξνπ. Ζ ιέμε θξέπα πξνέξρεηαη από ηε γαιιηθή crêpe πνπ κε ηε ζεηξά ηεο πξνέξρεηαη από ηε ιαηηληθή crispa.

Σειεηώλνληαο απηή ηε κηθξή εξγαζία δηαπηζηώλνπκε όηη πνιιέο ζπληαγέο θαη γεύζεηο κπνξεί λα πξνέξρνληαη από δηαθνξεηηθέο γσληέο ηνπ πιαλήηε ˙ αιιά όπσο όια ηα γλήζηα ζήκαηα πνιηηηζκνύ δελ αλήθνπλ κόλν ζηε ρώξα πνπ ηα «γέλλεζε» αιιά αληίζηνηρα θαη ζηηο ρώξεο πνπ ηα πηνζέηεζαλ θαη ηα έθαλαλ θηήκα ηνπο.

Σα θαγεηά ηνπ ηόπνπ κνπ