Jaargang 3 | Editie 2 | april 2025
DEDuurzaamheid & Energiegids
Powered by NBD & HC
Redactie
Duurzaamheid & Energiegids is een print en online uitgave van Jetvertising b.v., onder redactie van Nederlandse Bouw Documentatie en De HandelsCourant.
Uitgever
Jetvertising b.v.
Tiendweg 12
2671 SB Naaldwijk
Tel. +31 (0)70 - 399 00 00 directie@jetvertising.nl
Inhoud
10 Bouwbeurs 2025 Duurzaam alternatief voorhanden
19 “De kwaliteit van installateurs moet omhoog, en dat begint bij goede scholing”
24 Wonderwoods groene oase in het centrum van Utrecht
33 Beter verbouwen centraal op vakbeurs Renovatie & Transformatie
34 HEMA Wageningen weet investeringen in verduurzaming in 4 jaar terug te verdienen
38 ‘Dual source’ binnenwarmtepomp nieuwste innovatie in duurzame technologie
41 Future Facade
42 Weer een stap voorwaarts in duurzaamheid en brandveiligheid isolatieproducten
Gebouwde omgeving Nederlandse Bouw Documentatie (NBD-Online) redactie@jetvertising.nl
Industrie
De HandelsCourant (HC) redactie@jetvertising.nl
Persberichten info@jetvertising.nl
Vormgeving MSU
Nikkelstraat 1C 8211 AJ Lelystad
Advertenties
Jetvertising b.v. Tiendweg 12 2671 SB Naaldwijk
Tel. +31 (0)70 - 399 00 00 rob@jetvertising.nl
Niets uit deze uitgave
Twee bronboringen gelijktijdig uitgevoerd in hartje Rotterdam
Eneco werkt momenteel aan het gelijktijdig realiseren van een warmte- en koudeopslagsysteem voor twee projecten: Coolsingel 75 en 93. Coolsingel 93 is het gebouw van voormalige ABN- AMRO dat volledig wordt getransformeerd. Op Coolsingel 75 wordt een state of the art nieuwbouwkantoor gerealiseerd. Via de WKO-systemen gaat Eneco op een zuinige en comfortabele wijze warmte en koude leveren aan de twee gebouwen.
De werkzaamheden voor project Coolsingel 75 worden uitgevoerd in combinatie met het naastgelegen project Coolsingel 93. Op een prominente plek middenin Rotterdam op de Coolsingel. In overleg met de gemeente Rotterdam en de Milieudienst Haaglanden zijn voor beide projecten locaties gevonden om beide warmteen koudebronnen te realiseren. De koude bronnen worden geboord in de St. Luciastraat en de warmtebronnen in de Coolsingel. Op deze manier is er voldoende ruimte tussen de warmteen koudebronnen. Werking van warmte- en koudeopslag Aan de warmte- en koudeopslag koppelen we een warmtepomp om de juiste temperatuur voor de ge-
bouwen te produceren. Door het gebruik bespaart een WKO-systeem verwarmings- en koelingsenergie. In de winter worden de gebouwen verwarmd doordat de warmtepomp warmte onttrekt aan het opgepompte grondwater uit de warme bron. Het grondwater koelt af en wordt weer teruggepompt in de koude bron. In de zomer wordt dit afgekoelde water weer opgepompt en gebruikt als koeling. Het daardoor opgewarmde water wordt weer teruggebracht in de warme bron. De cyclus is daarmee doorlopen. Bij piekvermogen en in nood maken we gebruik van het Eneco stadswarmtenet.
Bron en foto: Eneco
Woningcorporaties terug op PROVADA onder de vleugels
van De Vernieuwde Stad
Met de komst van De Vernieuwde Stad, het platform van de 26 grootste woningcorporaties, keert de corporatiesector terug op de beursvloer van PROVADA.
De woningcorporaties nemen actief deel aan het inhoudelijke programma en zijn te vinden in de Corporatielounge, een centrale ontmoetingsplek voor gesprekken en netwerkmomenten. Deze lounge ligt direct naast het Volkshuisvestingsplein, waar diverse panelgesprekken plaatsvinden over de toekomst van de volkshuisvesting. PROVADA ziet de samenwerking met De Vernieuwde Stad als een belangrijke stap. “Met deelnemers als het Ministerie van Volkshuisvesting, het Rijksvastgoedbedrijf, ruim 70 gemeenten en meer dan 200 marktpartijen versterken we de publiek-private samenwerking,” zegt Peter Schreuter (PROVADA). “Deze strategische samenwerking is essentieel om woningbouw te versnellen, innovatie te stimuleren en opschaling mogelijk te maken.” Met het thema Bridging the Gap staat deze editie in het teken van verbinding en samenwerking binnen de vastgoedsector. De PROVADA, de grootste vastgoedbeurs van Nederland, vindt plaats van 17 tot en met 19 juni 2025 in RAI Amsterdam.
Onderzoek: internationale spanningen vergroten interesse in thuisbatterijen
De recente geopolitieke spanningen en oproepen tot crisisvoorbereiding hebben invloed op de energiekeuzes van Nederlandse huishoudens. Uit een onderzoek onder 1.278 eigenaren van zonnepanelen blijkt dat bijna 1 op de 3 van de respondenten door de recente berichtgeving meer interesse heeft gekregen in een thuisbatterij.
Uit het onderzoek blijkt ook dat 54,6% van de respondenten zich al heeft georiënteerd op de aanschaf van een thuisbatterij, terwijl 45,4% hier nog niet mee bezig is. Van de ondervraagden die een thuisbatterij overwegen, noemt 76,8% zelfvoorzienendheid als de belangrijkste motivatie, gevolgd door 13,7% die het financiële voordeel ziet en 9,5% die een thuisbatterij als noodvoorziening wil gebruiken.
BELEMMERINGEN BIJ AANSCHAF
De voornaamste reden om geen thuisbatterij aan te schaffen zijn de hoge kosten, aldus 67,8% van de respondenten. Daarnaast vindt 18,3% het nog te vroeg om te investeren, terwijl 4,5% zich zorgen maakt over brandgevaar en 2,5% aangeeft dat sommige batterijen schaarse grondstoffen bevatten en dit een struikelblok vormt voor de aanschaf van een thuisbatterij.
KOSTENVERWACHTINGEN EN BETALINGSBEREIDHEID
De kostenverwachting voor een thuisbatterij loopt uiteen: 46,6% denkt dat een thuisbatterij tussen de €3.000 en €5.000 kost, terwijl 30,8% een prijs tussen de €5.000 en €7.000 verwacht. Slechts 12,4% verwacht een prijs onder de €3.000 en 10,2% denkt dat een thuisbatterij meer dan €7.000 kost. Tegelijkertijd blijkt uit het onderzoek dat 68,3% van de respondenten maximaal €3.000 wil betalen voor een thuisbatterij, wat suggereert dat de huidige prijzen nog een belangrijke drempel vormen.
VERWACHTE AANSCHAFPERIODE
Wat betreft de aanschafplannen geeft 41,2% van de respondenten aan binnen
twee tot drie jaar een thuisbatterij te willen installeren, terwijl 17,1% dit al binnen een jaar wil doen. Een kleinere groep (22,5%) ziet dit als een optie binnen vijf jaar, en 12,4% binnen tien jaar. Slechts 6,9% geeft aan helemaal geen interesse te hebben in een thuisbatterij.
STIJGENDE AANDACHT VOOR ENERGIEZEKERHEID
De toegenomen aandacht voor noodvoorzieningen wordt onder andere gedreven door zorgen over energiezekerheid. Discussies over mogelijke stroomuitval en de afhankelijkheid van buitenlandse energiebronnen zorgen ervoor dat consumenten steeds vaker kijken naar oplossingen om zelfvoorzienender te worden. Een thuisbatterij stelt huishoudens in staat om opgewekte zonne-energie op te slaan en te gebruiken op momenten dat de stroomvoorziening onder druk staat. Volgens Milan van der Meulen, mede-oprichter van Soly, weerspiegelt dit
onderzoek een bredere maatschappelijke trend: “We zien dat mensen door de onrust in de wereld bewuster omgaan met hun energievoorziening. De wens om minder afhankelijk te zijn van externe factoren en beter voorbereid te zijn op onvoorziene situaties neemt duidelijk toe.”
OVER
HET ONDERZOEK
Het onderzoek werd uitgevoerd door Soly en leverde 1.236 respondenten op. Allen eigenaren van zonnepanelen. De resultaten tonen aan dat externe factoren, zoals internationale spanningen en overheidsoproepen tot paraatheid, een extra invloed hebben op de interesse in thuisbatterijen. Ook valt op dat er meer interesse is in de opslag van zonnestroom dan het gebruiken van de thuisbatterij om te handelen op de energiemarkten.
Bron en foto: Soly
60 procent twijfelt over verdere verduurzaming woning
Zonnepaneelbezitters wantrouwen toekomstige subsidies voor verduurzaming
Slechts vijf procent van de Nederlandse zonnepanelenbezitters heeft nog vertrouwen in toekomstige subsidies vanuit de overheid voor verduurzaming. Door veranderlijke regelgeving rond energie en verduurzaming weet 60 procent nu ook niet meer of ze wel in verduurzaming van hun woning gaan investeren, of waarin ze moeten investeren. Dat blijkt uit onderzoek onder 1.000 zonnepanelenbezitters, uitgevoerd door Panel Inzicht in opdracht van Hegg Energy.
Huishoudens die in het bezit zijn van zonnepanelen zien de terugverdientijd van hun investering toenemen. Vrijwel alle energieleveranciers rekenen terugleverkosten voor de overtollige stroom die zij aan het net terugleveren. Daarnaast besloot de overheid
om de salderingsregeling vervroegd af te schaffen (per 2027) en werd de subsidie op warmtepompen versoberd. Juist die salderingsregeling was voor meer dan de helft (56%) van de zonnepanelenbezitters de belangrijkste reden om zonnepanelen aan te schaffen, blijkt uit dit onderzoek. Nu zegt slechts vijf procent nog vertrouwen te hebben in tegemoetkomingen voor verduurzaming vanuit de overheid. Een grote meerderheid (69%) zegt zelfs helemaal geen vertrouwen meer te hebben. Vooral onder de huishoudens die flink in zonnepanelen hebben geïnvesteerd is het wantrouwen groot. Driekwart van de Nederlanders die negen of meer zonnepanelen bezitten, zegt geen vertrouwen meer te hebben in subsidies voor verduurzaming.
VERDUURZAMING VAN
WONINGEN LOOPT VAST
Door de veranderlijke regelgeving vanuit de overheid rond energie en verduurzaming heerst de vraag of men nog wel in verduurzaming van hun woning wil investeren. Drie op de vijf zonnepanelenbezitters geeft aan daarover te twijfelen en niet te weten op welke manier zij in die verduurzaming zouden moeten investeren. Veertig procent geeft aan hun woning niet verder te gaan verduurzamen. Degenen die dat wel overwegen, willen met name hun huis beter isoleren (32%), of een thuisbatterij (23%) of warmtepomp aanschaffen (17%). Zes op de tien respondenten geeft aan dat een thuisbatterij pas interessant voor ze wordt als de overheid dat via een regeling aantrekkelijker gaat maken.
Bauma, ‘s werelds toonaangevende vakbeurs voor bouwmachines, bouwmateriaalmachines, mijnbouwmachines, bouwvoertuigen en bouwmaterieel, is gestart in München. Van 7 tot en met 13 april presenteren meer dan 3.500 exposanten uit 57 landen hun nieuwste machines, technologieën en innovaties op in totaal 614.000 vierkante meter tentoonstellingsruimte.
Op geen enkele andere vakbeurs in de sector zijn zoveel beslissers en belangrijke spelers aanwezig die deals willen voorbereiden en investeringen willen afsluiten. Nergens anders kunt u zoveel wereldpremières ontdekken en het complete ecosysteem ervaren, van exposanten en experts tot start-ups en jonge talenten plus de nieuwste bouwinnovaties. Europa is goed vertegenwoordigd. Italië is de tweede grootste exposantengroep na Duitsland, Turkije is de vierde grootste. Ook het aantal
exposanten uit Zwitserland, België, Nederland en Portugal is gegroeid. Bedrijven uit Argentinië en de Filipijnen doen voor het eerst mee.
Foto: door Bauma
Foto: door Hegg Energy, Marleen Annema
Duurzame gevelrenovatie en zonne-energieoplossing bij Volvo Utrecht
Hermans Technisolar heeft de complete gevelrenovatie en installatie van een duurzame zonne-energieoplossing verzorgd voor Broekhuis Holding bij Volvo Utrecht, als onderdeel van hun verduurzamingstraject. Het montagemateriaal is verzorgd door Alius, groothandel in energie- en warmteoplossingen.
Volvo Utrecht stond voor de uitdaging om zijn energieverbruik te verduurzamen en tegelijkertijd meer stroom op te wekken voor eigen consumptie en het opladen van hun wagenpark. Omdat het dak van het pand niet geschikt was voor zonnepanelen, koos Hermans Technisolar voor Alius met montagesysteem Aelex. De installatie bestaat uit 241 zonnepanelen die op de gevel van het gebouw zijn geplaatst. Het resultaat: bijna de helft van het verbruik van 160.000 kWh wordt nu lokaal opgewekt.
Robbert van Werven, manager bouw en vastgoed bij Broekhuis Holding, licht toe: “In Utrecht ervaren we regelmatig piekmomenten in het stroomverbruik, terwijl we tegelijkertijd onze klanten optimaal willen bedienen. Het nieuwe systeem levert niet alleen extra stroom, maar het zorgt ook voor een vernieuwde en strak ogende gevel die bijdraagt aan de algehele uitstraling van het gebouw.”
Het geïnstalleerde systeem voorziet nu ook in de energiebehoeften voor het opladen van de voertuigen van Volvo Utrecht. Van Werven voegt toe: “In de toekomst willen we bi-directioneel laden toevoegen. Deze installatie bij Volvo Utrecht is slechts de eerste stap, en we hebben plannen om de oplossing uit te rollen naar andere vestigingen. Broekhuis Holding beheert zo’n tachtig panden, wat mogelijkheden biedt voor verdere verduurzaming.”
Foto: door Hermans Technisolar
BouwBeurs 2025, georganiseerd door Koninklijke Jaarbeurs, trok ruim 63.600 bouwprofessionals. De officiële opening werd verricht door Mona Keijzer, minister van Volkhuisvesting en Ruimtelijke Ordening, die met haar toespraak het belang van innovatie en samenwerking in de bouwsector onderstreepte. Verspreid over zes beurshallen ontdekten bezoekers de nieuwste innovaties van meer dan 600 exposanten. Duurzaam, circulair, biobased tal van nieuwe producten zijn klaar voor de Nederlandse bouw maar ook de oude vertrouwde producten kunnen dankzij recycling weer vele jaren hoogwaardig worden ingezet.
Bouwbeurs 2025
Duurzaam alternatief voorhanden
Door Ronald van Bochove
Mona Keijzer onderstreepte tijdens de opening de urgentie van de woningbouwopgave waarbij we 100.000 woningen per jaar moeten realiseren. Doekle Terpstra, voorzitter Techniek Nederland reageerde hierop: “Er is brede overeenstemming over het belang van het snel op gang krijgen van de woningbouw. Tegelijkertijd moeten we duurzaamheid niet uit het oog verliezen. We hebben de verantwoordelijkheid om op een toekomst-
bestendige manier te bouwen, waarbij we niet alleen denken aan het realiseren van 100.000 woningen per jaar, maar ook aan de kwaliteit en de lange termijn-impact van deze woningen. Onze gezamenlijke innovatiekracht moet niet alleen gericht zijn op het kwantitatieve aspect, maar vooral op het bouwen van een toekomstbestendig woningaanbod.”
De volgende BouwBeurs is van 1 tot 5 februari 2027 in Jaarbeurs Utrecht.
BOUWHUB BIOBASED
Het Biobased Paviljoen bood plaats aan een aantal importeurs en fabrikanten van producten voor biobased bouwen.
Roelof Vossebeld van Strobox maakt dat bouwelementen (boxen) van brandwerend, ademend en FSC gecertificeerd hout die vervolgens worden gevuld met stro van lokale boeren. Het bedrijf won onlangs de Deventer Ondernemersverkiezing in de categorie Global Goals. Vossebeld: ‘Het juryrapport vermeldde dat onze oplossing de wereld duurzamer, eerlijker en groener maakt. Ik denk dat al mijn concullega’s hier in dit paviljoen daar op hun eigen manier mee bezig zijn. We merken dat de bouwwereld zo onderhand klaar is om meer biobased materialen te gaan gebruiken. Alle materialen die je hier ziet, bestaan uit grondstoffen die iedere keer opnieuw weer terug groeien.
De firma HennepWood maakt van de grondstof hennep een alternatief voor hout. In vijf maanden groeien er uit de hennepzaden planten van ongeveer een meter hoog. Na de oogst gaan de planten naar een fabriek waar de vezels uit elkaar getrokken, behandeld, gedroogd en in mallen geperst worden. Het eindproduct is twintig keer zo hard als eikenhout.
Mycelium als grondstof is gebruikmaken van een netwerk van superdunne schimmeldraden die in de natuur bij paddenstoelen en zwammen horen. Door die schimmeldraden in een gecontroleerde omgeving op een voedingsbodem te laten groeien, kunnen ze worden geoogst en verwerkt tot biobased bouwmaterialen. Exposant FC-Insulation kweekt mycelium op reststromen uit voedselketens, de bosbouw en de tuinbouw en maakt
Biobased strobox
daar onder andere isolatieplaten van. Die platen slaan CO₂ op en leveren op die manier een positieve bijdrage aan de emissie-uitstoot.
Compost Board is isolatiemateriaal gemaakt uit hennepvezels, vlasvezels en vezels van paprikaplanten. Het assortiment omvat innovatieve platen, ‘voor een revolutie in de bouw- en designwereld.’
KERMISPLEZIER MET EEN SERIEUS TINTJE
Non profit organisatie Volandis reed voor de beurs een kermisschietstand naar binnen. Maar de bezoekers mochten niet zomaar de luchtbuks leegschieten om prijzen te winnen. Er was een aantal speelse quizzen
die eerst moesten worden opgelost. Veiligheid op het werk en bewust zijn van de risico’s die je gezondheid kunnen schaden werden zo op een onorthodoxe manier onder de aandacht gebracht. volandis.nl
BOUWWERKBEGROENERS
In de stand van de Bouwwerkbegroeners werd de richtlijn multifunctionele daken uitgereikt. De deelnemers verzorgden elke dag
ook een aantal kennissessies. bouwwerkbegroeners.nl
BOUWBEURS NIEUWSCAFÉ
Mona Keijzer: “Ik ga de komende tijd met de betrokken partijen op het ministerie goed kijken welke maatregelingen ik zo snel als mogelijk kan doorvoeren, en wat meer tijd nodig heeft. Om in ieder geval voor de zomer met concrete voorstellen te komen hoe ik ook hier kan versimpelen en versnellen.”
Mona Keijzer spreekt in het Nieuwscafé over haar plannen met de bouw. De diverse gesprekken met ondernemers en beleidsmakers in het café zijn via Youtube nog terug te zien.
De kermisschietstand Volandis
Bouwwerkbegroeners
Bouwvrouw Zoë
Minister Mona Keijzer in het nieuwscafe
SOCIALE MEDIA
Dit jaar liepen Bouwfluencers over de Bouwbeurs. Bij een nieuwe generatie bouwvakkers, horen ook nieuwe gezichten. Op sociale media probeerden ‘Swpetobuild’, de ‘Dutchbricklayers’, ‘Renofaasie’, ‘Uniek Huis’ en ‘Bouwvrouw Zoë’ de aandacht te trekken van jongeren voor een carrière in de bouw.
Bouwvrouwhv is een gezellig en educatief social mediakanaal van Zoë, de bouwvrouw. Dit kanaal is gericht op de bouw, timmerwerk en vakmanschap. Ze deelt grappige verhalen, tips en inzichten over het werken (als vrouw) in de bouw. Samen met Houtvinding werkt zij aan prachtige projecten waar ze al haar volgers
in meeneemt met een grote dosis humor.
TECHNIEKSECTOR EN DE BOUW
De Techniek Nederland kennissessies zet de technieksector goed op de kaart binnen de bouwsector. Een samenwerking waarmee ze laten zien dat de sector graag bijdraagt aan de toekomst van de bouw. Aan bod kwamen zaken als het effect van innovaties als artificial intelligence, robotisering en industrialisatie op de bouwsector. Over de verplichte duurzaamheidsverslaglegging CSRD en de Bewust Veilig-dag 2025 op 26 maart aanstaande; het jaarlijkse event dat ze in co-creatie met onder andere Bouwend Nederland organiseren.
INNOVATIE PIONIER
De Innovatie Pionier Award brengt de nieuwste ontwikkelingen onder de aandacht. Winnaar Kemkers krijgt de eerste prijs voor een prefab aansluitset voor hybride warmtepompen. Deze aansluitset voor hybride warmtepompen is een eigen ontwikkeling die technisch specialisten van Kemkens samen met technische collega’s bij Rensa hebben uitgewerkt. Deze prefab aansluitset biedt installatiegemak, snelheid, en zorgt ervoor dat een hybride warmtepompsysteem vrijwel storingvrij kan functioneren. De aansluitset maakt het zogeheten hydraulisch inkoppelen van de hybride warmtepomp extreem eenvoudig. Het product is inmiddels via de groothandel beschikbaar voor elke installateur in Nederland kemkens.nl
PRIMEUR ELEKTRISCHE KRAAN
Tijdens de Bouwbeurs in de Jaarbeurs Utrecht heeft Kraanbedrijf Nederhoff
Winnaars innovatie pionier 2025 Techniek Nederland
Electrische bouwkraan van All-Up Foto: Mariska-Staal-Fotografie
de K950LEX, een wereldprimeur in de bouw- en logistieke sector, in gebruik genomen. Deze volledig elektrische kraan en hoogwerker in één is een innovatieve oplossing voor emissieloos werken, ontwikkeld door Kraan, Volvo en All-Up.
Sjoerd Nederhoff: “De K950LEX is een revolutionaire machine die ons niet alleen helpt om aan de emissienormen te voldoen, maar ook bijdraagt aan efficiënter en duurzamer werken. We zijn trots om deze stap te zetten en de toekomst van emissievrije bouwprojecten mede vorm te geven.” All-up.nl
BOUWBEURS AWARDS
De BouwBeurs Awards kent drie categorieën: Milieu-impact, Slim & Efficiënt en Tools & Vakmensen. Per categorie zijn er drie genomineerden en straks is er één winnaar per categorie. Bezoekers van BouwBeurs 2025 kiezen uit alle genomineerde producten de winnaar van de Publieksprijs. In de categorie Milieu-Impact ging de hoofdprijs naar Ibis voor Milieu Impact van Brink Software, een softwaretool met intuïtieve bediening die milieu-impactberekeningen naadloos integreert met projectbegrotingen. Ontworpen voor bouwprofessionals, biedt de software real-time inzicht in CO₂-uitstoot, milieukostenindicatoren (MKI) en de financiële impact van ontwerpbeslissingen. De tool gebruikt actuele data uit de Nationale Milieudatabase en automatiseert complexe
MPG-berekeningen door milieukaarten automatisch te koppelen aan begrotingsrijen.
‘Isoleren in één dag’ van Prefab Isolatie Nederland werd winnaar in de categorie Slim & Efficiënt. Het bedrijf biedt een methode voor binnenisolatie met minimale overlast voor bewoners. Het proces begint met een 3D-scan van de woning, gevolgd door digitale uitwerking en productie. De isolatie wordt vervolgens in één dag geplaatst.
En tenslotte won TP60 Pull Test Kit van FIRST BASE Ground Screws, in de categorie Categorie Tools & Vakmensen.
KLEIN
Tussen al het grote geweld was er op het innovatieplein ook ruimte voor innovaties in het klein; De Vingermaat maakt het makkelijk om sneller, veiliger en preciezer te meten. Het hulpstuk past op iedere Nederlandse duimstok en is makkelijk te bevestigen of van je duimstok af te halen. Het enige wat je hoeft te doen is de Vingermaat op je duimstok te klikken. Je kunt de Vingermaat ook gebruiken om de diameter of straal van een object af te meten en bij te snijden, dankzij het handige punt op de onderkant. handmate.tools
De Vingermaat van Handmate tools
Wie geeft Commandopost Clingendael een nieuwe bestemming?
Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) is gestart met de verkoop van de monumentale Commandopost Clingendael. Daarbij gaat het niet over één nacht ijs. De selectiecommissie, met de Rijksbouwmeester als voorzitter, toetst de herontwikkelingsplannen voordat belangstellenden een bod mogen doen.
‘De toekomstige eigenaar dient respectvol om te gaat met de cultuurhistorische waarden en de nieuwe functies moeten zich verhouden tot de geschiedenis van het complex’, vertelt Ard Buis. Als projectmanager begeleidt hij het verkoopproces van Commandopost Clingendael dat op de grens ligt van Wassenaar en Den Haag. Het militaire erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) en Koude Oorlog (1945-1990) is met een oppervlak van ruim 50 bij 30 meter een opvallend monument. Tijdens de Tweede wereldoorlog was het onder meer de als grote schuur gecamoufleerde noodzetel voor het hoogste Duitse gezag: Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart. Na 1945 heeft de bunker jarenlang dienstgedaan als beveiligd commando- en communicatiecentrum van de Koninklijke Landmacht. Nadat Defensie de bunker overtollig stelde, kwam deze onder verantwoording van het RVB. Wanneer binnen het Rijk geen functie gevonden wordt voor overtollig vastgoed, is het RVB verplicht het object te verkopen. ‘Volgens de Regeling beheer onroerende zaken Rijk 2024 moet dat via een openbare verkoopprocedure. Dat is dan ook de reden dat we de bunker niet onderhands kunnen aanbieden aan bijvoorbeeld de Nationale Monumentenorganisatie’, aldus Buis. Voor de verkoop van monumenten werkt het RVB volgens de Leidraad Afstoot Monumenten, die het samen met het Atelier Rijksbouwmeester heeft opgesteld.
Foto: door Rijksvastgoedbedrijf, Allard van der Hoek
EASE 200
COMPACTE VENTILATIE
VOOR ELKE WONING
Dit nieuwe ventilatietoestel met warmteterugwinning (WTW) combineert een slim design met goede prestaties en is speciaal ontwikkeld om optimaal gebruik te maken van beperkte ruimte.
Een perfecte oplossing voor appartementen, kleinere woningen, bestaande bouw (renovatie) en projectbouw. Klein van formaat, groots qua impact - met de vertrouwde Brink-kwaliteit.
Voor meer informatie
Uiterst compact met een diepte van maar 31,5 cm
Past in een (berging)kast van 60 cm breed
Lagere energiekosten dankzij constant flow ventilatoren
Grote opvoerhoogte: ideaal voor hoogbouw
De meest economische keuze met de vertrouwde kwaliteit
Ook met enthalpiewisselaar: geen condensafvoer nodig!
Volledige controle over energieverbruik?
SDM72 series MID gekeurd
• 3 fase 100A
• Duidelijke LCD display
• Verkrijgbaar in diverse modellen
> D, Standaard model
> Bi, Met separaat register import en export
> DR, Met separaat register welke welke resetbaar is
> DM, met RS485 Modbus
• Allen MID gekeurd, dus toegestaan voor verrekening
SDM630
Modbus MID
• 3 fase 100A of -/5A i.c.m. stroomtrafo’s
Direct uit voorraad leverbaar
• Meet kWh Kvarh, KW, Kvar, KVA, P, F, PF, Hz, dmd, V, A, etc.
• Bidirectionele meting, import en export
• RS485 Modbus
• MID gekeurd, mag voor verrekening gebruikt worden
E&S Electrading
Distributeur van Eastron energie en kWh meters voor de Benelux
Direct naar de WEBSHOP
Door: Harmen Weijer. Foto’s: Nijburg
De branchevereniging Luka, Binnenklimaat Nederland en opleidingsinstituut ROVC hebben de handen ineengeslagen binnen het Vakcentrum Binnenklimaattechniek om de opleiding voor monteurs van luchtkanalen naar een hoger niveau te tillen. Luka biedt al sinds 2006 opleidingen voor monteurs en chef-monteurs aan, maar er bleek behoefte aan een nieuwe en bredere aanpak. Door samen te werken met de producenten van ventilatieapparaten, vertegenwoordigd in Binnenklimaat Nederland, wordt het bredere spectrum van ventilatiesector gedekt.
Luka, ROVC en Binnenklimaat
Nederland zetten samen opleiding
luchtkanaalmonteur breder op de kaart
“We zagen dat het aantal aanmeldingen afnam en het slagingspercentage daalde,” vertelt Laura Nijburg, voorzitter van Luka. “Daarom zijn we op zoek gegaan naar een manier om de opleiding toegankelijker én effectiever te maken.” Luka heeft bijna 20 jaar ervaring met opleiden, maar de traditionele aanpak sloot niet meer goed aan bij de praktijk. In 2017 werd de klassikale opleiding omgezet in een e-learning, wat tijdens de coronaperiode een uitkomst was. Toch bleek deze methode minder geschikt voor de doelgroep. “Het was een uitgebreide opleiding met 28 modules, wat betekende dat sommige monteurs er bijna een jaar over deden,” legt Nijburg uit.
Daarnaast lag de verantwoordelijkheid grotendeels bij de bedrijven zelf. “Monteurs moesten de opleiding in eigen tijd afronden en kregen begeleiding vanuit hun werkgever. Maar we
zagen dat veel cursisten tegen een berg aan leerstof opkeken.”
MODULAIRE OPZET
Om dit te verbeteren, heeft Luka in samenwerking met ROVC en Binnenklimaat Nederland de opleiding opnieuw vormgegeven. De nieuwe opzet is modulair, met een combinatie van praktijkdagen en e-learning. “Nu hebben we een traject met drie niveaus: zij-instroom, monteur en chef-monteur. De meest uitgebreide variant duurt acht dagen, terwijl de versnelde versie in twee dagen afgerond kan worden,” aldus Nijburg.
De vernieuwde opleiding is niet alleen praktischer, maar levert ook een officieel erkend diploma op. “Dat is een belangrijke stap,” zegt Nijburg. “Voorheen werkten we met een pasje dat elke tien jaar verlengd moest worden. Nu krijgen monteurs een diploma dat levenslang geldig is. Dit geeft niet
alleen erkenning aan de cursist, maar helpt ook om de kwaliteit in de sector te waarborgen.”
Volgens Nijburg is het verschil tussen goed en slecht gemonteerde luchtkanalen groter dan men denkt. “Als aansluitingen niet goed worden gemonteerd, ontstaan er luchtlekken. Dat betekent niet alleen energieverlies, maar ook een verhoogd risico op bacteriën en vervuiling in de luchtkanalen. En met lekkages is het ook niet energie-efficiënt. Met de huidige focus op energietransitie en luchtkwaliteit is het dus essentieel dat deze installaties door gekwalificeerde monteurs worden aangelegd.”
Daarnaast speelt de Wet Kwaliteitsborging een steeds grotere rol. “Ons doel is dat alle luchtkanalen die door Luka-leden worden geïnstalleerd, voldoen aan de hoogste normen”, voegt ze er aan toe.
LOGISCHE SAMENWERKING
Volgens Remi Hompe, directeur van Binnenklimaat Nederland, is deze samenwerking een logische. “Binnenklimaat Nederland richt zich op het complete ventilatiesysteem, van ontwerp tot installatie, terwijl Luka zich specifiek richt op de kanalen en montage. Door onze kennis en krachten te bundelen, kunnen we ervoor zorgen dat monteurs op een uniforme manier worden opgeleid.” Bovendien is Binnenklimaat Nederland enkele jaren geleden al gestart met het oprichten van vakcentra om ventilatiemonteurs op te leiden. “We hebben in samenwerking met de installatiesector vakcentra opgericht in onder andere Amersfoort en Dordrecht,” vertelt Hompe. “Hier bieden we praktijkgerichte opleidingen aan, waarin monteurs direct aan de slag gaan met echte ventilatiesystemen.” Het is ook nodig om het niveau op te krikken, want een gezond binnenkli-
maat is essentieel in gebouwen, maar wordt nog altijd onderschat, vindt Hompe. “We hebben in Nederland geen specifieke ventilatieopleiding, terwijl ventilatie in elk gebouw een heel belangrijk onderdeel is,” zegt Hompe. “Er worden jaarlijks meer ventilatieboxen in woningen geplaatst dan de hoeveelheid warmtepompen en cv-ketels bij elkaar. Toch is er nauwelijks structurele opleiding voor de monteurs die deze systemen installeren.”
Daar komt bij dat de eisen aan ventilatiesystemen steeds verder worden aangescherpt, onder andere door de invoering van private kwaliteitsstandaarden. “Het kan niet zo zijn dat monteurs vandaag de dag nog steeds werken volgens oude methodes, terwijl de regelgeving en standaarden evolueren. De kwaliteit van installatie moet omhoog, en dat begint bij goede scholing.”
SAMENWERKEN VOOR DE TOEKOMST
De samenwerking met Binnenklimaat Nederland en het ROVC heeft voor Luka niet alleen als doel een sterke opleiding neer te zetten, maar ook om gezamenlijk maatschappelijke thema’s aan te pakken, stelt Laura Nijburg van Luka. “Er zijn zoveel brancheverenigingen die met dezelfde onderwerpen bezig zijn. Waarom zouden we allemaal opnieuw het wiel uitvinden? Binnenklimaat Nederland had al vakcentra, maar de kennis en cursisten zitten bij onze achterban. Samen kunnen we veel efficiënter werken.”
Een belangrijk thema waar Luka zich de komende jaren op richt, is circulariteit. “We werken samen met Circospin om luchtkanaalproducten beter te kunnen hergebruiken. Denk aan het terughalen van appendages, roosters en volumeregelaars. Die worden door ons nagekeken of ze
Luchtbehandelingskast op het dak
nog te hergebruiken zijn. Zo ja, dan zetten we daar onder andere mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt mee aan het werk. Daarnaast kijken we naar hoe we luchttransportwegen duurzamer kunnen maken.”
Een ander speerpunt is het imago van de technieksector. “We kampen met een tekort aan monteurs. Samen met andere partijen willen we techniek aantrekkelijker maken voor jongeren en zij-instromers,” aldus Nijburg. De eerste resultaten van de vernieuwde opleiding zijn positief (zie kader), maar er ligt nog werk in het verhogen van de bekendheid ervan. “Veel bedrijven denken nog te korte-termijn: ze missen liever geen monteurs voor een aantal dagen. Maar wij zien juist dat een goed opgeleide monteur op de lange termijn veel meer oplevert,” aldus Nijburg.
UITDAGINGEN
Ook Hompe merkt dat het een uitda-
ACHT KANDIDATEN MONTEUR LUCHTKANALEN GESLAAGD VOOR VERSNELDE OPLEIDING
De eerste groep monteurs voor de versnelde uitvoering van monteur luchtkanalen is inmiddels geslaagd. In het Vakcentrum Binnenklimaat in Ede gingen de kandidaten na een korte introductie en uitleg aan de slag.
In twee dagen tijd moest men vier verschillende opdrachten uitvoeren. De examinator Albert Walda van het ROVC beoordeelde de opdrachten. Eén daarvan bestond uit een interview waarin kennis over gereedschappen, materialen en tekeninglezen werden opgehaald en beoordeeld. De acht kandidaten bleken redelijk doorgewinterde monteurs te zijn die al even werkzaam zijn in de luchtdistributie, maar nog niet over een branche-erkend diploma beschikten.
Toch was het meten aan luchtdistributiekanalen iets wat men niet alledaags doet. Albert Walda: “Je ziet ze ook altijd denken: help, dat heb ik nog nooit gedaan maar de instructie is zodanig dat men er met hun kennis en vaardigheden toch snel achter komt hoe het in zijn werk gaat en het geeft ook direct een stukje herkenning waarom men al bepaalde dingen doet in de praktijk. Daarom vinden we dit onderdeel ook belangrijk naast het bijvoorbeeld kunnen inmeten van een sprongstuk. Ik ben onder de indruk van de groep en kan niet anders dan hen allemaal te laten slagen.”
Het zorgde voor 9 stralende gezichten want ook Albert wordt blij van elk vakdiploma wat kan worden uitgegeven door de PBNA en erkend is door diverse brancheverenigingen waaronder Luka en Binnenklimaat Nederland. Op 19 april staat de volgende versnelde groep gepland. Daar zijn nog drie vrije plekken in. De verwachting is dat de acht deelnemers die geslaagd zijn, hun collega’s enthousiast gaan maken om die erkenning van hun vak ook te halen.
ging is om voldoende mensen opgeleid te krijgen. “De installatiebranche heeft het druk, en bedrijven vinden het lastig om monteurs tijdelijk te missen voor een opleiding,” erkent Hompe. “Toch is het essentieel dat we investeren in scholing, want zonder goed opgeleide vakmensen kunnen we de kwaliteit niet waarborgen.”
In dat kader kijkt Binnenklimaat Nederland naar samenwerking met mbo-scholen en techniekopleidingen. “We willen ventilatie als keuzemodule
aanbieden binnen bestaande installatietechniekopleidingen. Op die manier kunnen jonge vakmensen direct kennismaken met het vak,” zegt Hompe. Met de vernieuwde opleiding en de bredere samenwerking wil Luka de kwaliteit van luchtkanaalinstallaties in Nederland naar een nog hoger niveau tillen. “We blijven investeren in vakmanschap, duurzaamheid en samenwerking. Dit is pas het begin,” besluit Nijburg.
Wonderwoods in aanbouw
Door: Ronald van Bochove
In het centrum van Utrecht is het bijzonder gebouwencomplex Wonderwoods opgeleverd. Een gebouw waar wonen, werken en ontspannen samen zijn gebracht. Met dakparken, wateropslag op daken en talrijke balkons met planten is Wonderwoods ook een uitzonderlijk project met een hoofdrol voor groen. De opdrachtgever en de gemeente is er alles aan gelegen dat dit gebouw het hele jaar door, voor zeker de komende 25 jaar een prachtig groene uitstraling heeft.
Wonderwoods groene oase in het centrum van Utrecht
Met trots kijken architecten en ontwikkelaars terug op de officiële opening van Wonderwoods half februari. Het bijzondere project in het Utrechtse Beurskwartier brengt natuur en stedelijke dynamiek samen in twee torens, ontworpen door Stefano Boeri Architetti en MVSA Architects. Inmiddels zijn vrijwel alle woningen opgeleverd en hebben de kantoorhuurders onlangs ook de sleutel ontvangen, waardoor het pand nu grotendeels in gebruik is.
‘Wonderwoods geeft prioriteit aan gebruikerservaring en heeft tot doel het welzijn van bewoners en werknemers te verbeteren door een grotere blootstelling aan de natuur, terwijl het ook een gemeenschapsgevoel bevordert door gedeelde groene ruimtes. De unieke groene oase, met in totaal 1 hectare groen, ondersteunt een hoge biodiversiteit van planten en draagt aanzienlijk bij aan het verbeteren van de kwaliteit van het stadsleven door koolstofdioxide en fijne deeltjes te absorberen, zuurstof te produceren en het lokale microklimaat te reguleren.’ schrijven ze op sociale media.
HET GROEN IS LEIDEND
De opdrachtgever en de gemeente willen dat het gebouw het hele jaar door een aantrekkelijke groene uitstraling heeft. Daarom is de Koninklijke Ginkel Groep al in een vroeg stadium betrokken. Leo van Dalen, senior technisch adviseur groene gebouwen; “Op zo’n locatie kun je niet zeggen; dit is minder goed gelukt. Je moet hier het heel hele jaar een representatieve uitstraling hebben. Vanaf de tenderfase in 2017 toen de gemeente Utrecht een prijsvraag uit-
schreef voor een gezond gebouw, zijn we bij dit project betrokken. Arcadis landschapsarchitecten maakte het esthetische ontwerp voor het groen, wij zorgen ervoor dat het technisch mogelijk is.”
In een kort tijdsbestek maakten ze een kostenraming en onderhandelden ze als voorwaarde dat ze ook
de komende 25 jaar het onderhoud aan het groen moeten uitvoeren. “We doen het, maar wel onder voorwaarde dat we ook het onderhoud voor de komende voor onze rekening mogen nemen. Het is uiteindelijk in het belang van alle betrokkenen dat de fraaie uitstraling van het gebouw langdurig geborgd is.”
Bomen in de inpandige interieurtuinen
Plantenbakken net ingeplant. Beneden is één van de lagere daktuinen zichtbaar.
LANGE LIJST
Hoewel de Ginkel Groep veel ervaring heeft met groen op daken en tegen gevels lieten zij zich uitvoerig informeren. Van Dalen stelde een lange lijst op met vragen en onzekerheden die dit project met zich meebracht en bezocht in Italië de betrokken personen die, met Bosco Verticale in Milaan, de eerste van dergelijke groene gebouwen realiseerde. “Pas toen ik alle antwoorden op mijn vragen had gekregen zijn we begonnen met de uitwerking, want als je het niet goed doet zit je 25 jaar lang met de gebakken peren.”
“Groot voordeel is dat de opdrachtgever achter het ontwerp staat. Als het renderbeeld ons dikke boomstammen laat zien op de daken, dan moeten we ervoor zorgen dat dit mogelijk is. Dus geen geknibbel op de draagkracht van het dak. Geen mindere alternatieven. Dit project moet er net zo uit zien als de groene oase van de renderingen.” En zo zijn de daken ontworpen en uitgevoerd op een belasting van een meter substraat en beplanting.”
INSTALLATIES
Installatietechnisch kent het project grote uitdagingen. “Ik denk dat er meer leidingen door het gebouw lopen voor de irrigatie dan voor de waterleiding. Want voor het onderhoud aan het groen is veel water nodig. Het dak van de twee torens vangt 270.000 liter water op in retentiekratten. En met een buffervat in de kelder komt de totale hoeveelheid beschikbaar regenwater op 400.000. Dat is helaas onvoldoende voor al het groen op- en tegen het gebouw. Regenwater oogsten bij de buren was helaas te ingewikkeld dus zal er wat leidingwater bij moeten voor het onderhoud.”
PREFABRICAGE
Het omvangrijke project is in slechts vier jaar gerealiseerd. “Met de bouwkundig aannemer hebben we steeds gezocht naar oplossingen die de bouw helpt versnellen. Zo hebben we bijvoorbeeld de plantenbakken
vooraf gevuld met substraat, irrigatiedruppelleidingen en installaties. Deze konden we op afroep naar de bouwplaats laten komen. Op de bouw hoefde dan alleen nog de planten geplaatst te worden. Elk van de bijna 600 plantenbakken heeft een mengsel dat is afgestemd op de plaats aan de gevel. De hoeveelheid zon en schaduw bepaalt namelijk ook welke beplanting het best geschikt is.”
ONDERHOUD AAN LIJNEN
Voor het onderhoud aan de bomen struiken en planten is op veel plekken geen voorziening te bedenken. Vanuit de Arbeidshygienische strategie voor veilig werken bleek ‘Rope
Access-touwtechniek’ de meest geschikte werkmethode. Een techniek die ook in de offshore wordt toegepast om boorplatforms te onderhouden.
Een aantal hoveniers van Ginkel volgden een speciale cursus om het werken aan lijnen te leren. Van Dalen: “Je wordt lichamelijk en geestelijk getest om dit werk aan te kunnen. Nu beschikken we over een eigen team dat hangend aan koorden en met de hulp van in de bouw speciaal aangebrachte ankers het onderhoud kunnen uitvoeren aan het groen van de gevel.”
De Ginkel Groep bezit verder een erfpachtovereenkomst met de gemeen-
WaterRetentieBoxen voor wateropslag onder de daktuinen
wonderwoods visual
Planten Bomen in gevel op 90
m1 hoogte
te Utrecht waarin is overeengekomen dat er om het gebouw altijd ruimte is voor het plaatsen van kranen voor het onderhoud.
De groenspecialisten monitoren
Wonderwoods nu 24/7. “Het systeem geeft signalen af maar we gebruiken het systeem alleen als hulpmiddel. De specialisten zijn veel ter plekke en controleren ook visueel of het naar wens gaat. Beide torens hebben daktuinen. Aan de gevels van de andere toren bevinden zich interieurtuinen achter enorme taatsdeuren in de gevel, die kunnen openen als dat gewenst is.
VOORBEELD VOOR MORGEN
In Wonderwoods is ruimte voor een mix aan woningen, kantoren, horeca en culturele voorzieningen. Beide torens maken gebruik van duurzame energiebronnen zoals zonnepanelen en energiezuinige installaties, terwijl slimme technologieën zorgen voor een efficiënt energieverbruik. Inmiddels is Wonderwoods al enkele maanden bewoond door de eerste huurders. Eind februari verschijnen in de media artikelen over klachten. Bewoners klagen onder meer over ontbrekende plinten, een gebroken raam en schimmel in de appartemen-
ten. Juliette Bekkering, hoogleraar op de TU Eindhoven op het gebied van bouwtechniek en architectuur zegt hierover in het AD: “Dit zijn echt gigantische projecten die heel veel voeten in de aarde hebben.” De bloemlezing van klachten geeft haar weinig aanleiding om te denken dat er iets écht mis is gegaan tijdens het bouwproject. “We kennen de afspraken tussen opdrachtgever en aannemer natuurlijk niet, maar als ik het zo lees, is er vooral iets misgegaan met de ‘puntjes op de i’.’’
Voor wat de gevelbegroeiing betreft zegt Van Dalen “Bewoners mogen niets zelf doen aan de begroeiing langs de gevel. Wij zorgen voor het onderhoud. Alleen dan kunnen we de jarenlange kwaliteit garanderen.” Ginkel opende een kantoor in de buurt van Wonderwoods om van daar uit belangstellenden n rondleidingen te geven. “We hadden tijdens de bouw al heel veel belangstelling. Nu komen er nog steeds verzoeken om het project te bekijken. Op basis daarvan en de overweldigende publiciteit rond het project voorspelt Van Dalen dat er vele tientallen projecten in het land straks ook groen aan de gevel toepassen.
WONDERWOODS IN CIJFERS:
• De twee torens van Wonderwoods zijn 70 en 104 meter hoog;
• Het complex meet in totaal 80.000 m2
• Waarvan 14.700 m2 kantoorruimte
• Er zijn 167 koopappartementen en 252
• In de torens is 3.500 m2 aan horeca ruimte
• Er is een sportschool van 100 m2
• Dakvlakken met daktuinen, samen ca. 6.000 m2.
• Op het dakpark, en in de geveltuinen staan 300 bomen en 75.000 planten;
• 9 inpandige interieurtuinen
• Regelbare regenwaterberging: 400.000 liter
OVERIGE
INRICHTINGSELEMENTEN
• 10 insectenhotels
• 150 st. nestkasten in gevel
• bij- en vlindervriendelijke beplanting.
ROLVERDELING:
• Architecten: verantwoordelijk voor esthetisch ontwerp
• Koninklijke Ginkelgroep: vanaf bouwkundig VO-ontwerp verantwoordelijk voor technisch ontwerp + realisatie + 25 jaar onderhoud. ArchitectenStefano Boeri Architetti & MVSA Architects
• Investeerder: a.s.r real estate
• LandschapsarchitectLaura Gatti Studio & Arcadis Landschapsarchitectuur & Stedenbouw
• AannemerBoele & van Eesteren & Kondor Wessels Amsterdam & Koninklijke Ginkel Groep
• Duurzaamheid ConsultingArcadis
Beneden al groen terwijl op hogere verdiepingen nog beton gestort wordt
Onderhoud tijdens de bouw door Flying Gardeners van de GinkelGroep
Prachtig Paper Dome
Een ontmoetingsplek om te sporten en zo veel meer
In de Amsterdamse K-buurt bij metrostation Kraaiennest staat een nieuwe, duurzame sportlocatie voor jongeren. De Paper Dome is veel meer dan een sportlocatie. Jongeren worden er ook uitgedaagd om zelf met initiatieven te komen. Ze kunnen er activiteiten organiseren en de Paper Dome zelf helpen vormgeven en runnen.
In de Paper Dome ligt een 3x3 basketbalveld en er is ruimte voor sporten zoals dans, zaalvoetbal en vechtsporten. Ook is er ruimte voor specifieke programma’s,
zoals girls-only sportmomenten en activiteiten voor jongeren met een lichamelijke of verstandelijke beperking. Daarnaast is het een plek waar jongeren bij elkaar kunnen komen en hun talenten ontwikkelen. Op en buiten het veld. Of het nu gaat om 3x3
of de lifestyle eromheen: fotografie, muziek of video’s maken. De Paper Dome krijgt geen subsidie. De locatie moet de vaste lasten zoals de huur, water en elektriciteit betalen van de evenementeninkomsten. De Paper Dome is een circulai-
re koepel, gemaakt van gerecycled karton en staal. Het is 10 meter hoog en heeft een diameter van 30 meter.
Foto: door Gemeente Amsterdam
Van dinsdag 13 tot en met donderdag 15 mei vindt in de Brabanthallen in Den Bosch de tiende editie van de vakbeurs Renovatie & Transformatie plaats. Wederom gelijktijdig met de vakbeurzen Monument en Houtbouw.
Beter verbouwen centraal op vakbeurs
Renovatie & Transformatie
Opgeteld zo’n 175 organisaties nemen deel, als partner of exposant, verdeeld over 2 hallen. Tijdens tientallen presentaties, workshops, talkshows en debatten op 6 verschillende podia delen daarnaast ruim 125 sprekers hun kennis, mening en visie.
DIVERSE THEMA’S PER EVENEMENT
Belangrijke thema’s op de vakbeurs zijn dit jaar biobased, optoppen, funderingsproblematieken en groen renoveren. Op Monument wordt extra aandacht besteed aan financiering, onderhoud, behoud versus sloop en installatietechniek. Op Houtbouw komen hoogbouw, akoestiek, brandveiligheid en vocht voor het voetlicht.
PROGRAMMERING RENOVATIE & TRANSFORMATIE
In de programmering van Renovatie & Transformatie komt bovenstaande tot uiting in onder meer sessies op het hoofdpodium – op dinsdag 13 mei over biobased isoleren ism Building Balance en over slim renoveren ism ingenieursbureau Nieman en met inbreng van Condair, HC Groep en Duco. Op woensdag 14 mei over de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed en sociale huurwoningen, over optoppen ism Nebest en over energielabels en werkelijk gebruik ism Fedec. En op donderdag 15 mei over funderingsproblematieken ism KCAF en met inbreng van Urban Base, Uretek en Nebest en over het groen renoveren van daken en gevels ism Bouwwerk Begroeners.
In het praktijktheater worden dagelijks ‘commerciële’ presentaties gegeven. Dit jaar worden deze verzorgd door onder meer Carefos over het toe-
komstbestendig maken van vastgoed, Nebest over risicogestuurd inspecteren en beheren, Uretek over de mogelijkheden van injectietechnieken bij funderingsherstel en Duco Ventilation & Sun Control over ventilatie).
Nieuw op de vakbeurs Renovatie & Transformatie is de uitreiking van de Beter Verbouwen Bokaal, een prijs voor de duurzaamste toepassing in de verbetering van bestaande bouw – door organisator 54events in het leven geroepen omdat de verbetering van bestaand vastgoed tegenwoordig vrijwel automatisch ook de verduurzaming ervan betekent. Bedrijven kunnen hun product, dienst of proces nog aanmelden tot en met 24 april.
MONUMENT EN HOUTBOUW
Highlights op de vakbeurs Monument zijn zonder twijfel de ambachtelijke demonstratiepleinen van onder meer opleidingsinstituut ROP Nederland en Het Neerlandsch Stucgilde. Het kennisprogramma van Monument behelst sessies over onder meer installaties in monumenten, de
renovatie van het Binnenhof, kwaliteitsborging, geïntegreerd biobased bouwen en verduurzaming van rijksmonumentale huizen coöperaties en wordt mede mogelijk gemaakt door onder meer BOEi, Stichting ERM, NRP, OnderhoudNL, Restauratiefonds, RCE en ROP Nederland. En net als bij de vorige editie, is er ook dit jaar speciale programmering voor studenten, eigenaren en gemeenteambtenaren. In de programmering van de vakbeurs Hoiutbouw staat onder meer een centraal de laatste innovaties en ontwikkelingen, biobased isoleren, ‘prefab en architectuur’ en industrieel en modulair bouwen met hout. De programmering kwam tot stand in samenwerking met Building Balance, Built By Nature, Holland Houtland, Hout100%, Ingenii, Nieman en TNO. Op Houtbouw is ook een plein ingericht met exposanten die zich bezighouden met biobased bouwmaterialen en onder dezelfde noemer wordt een beursoverstijgende route georganiseerd.
Foto: door Stockphotos.com
De afgelopen jaren zijn steeds meer retailondernemers overgestapt naar het zelf opwekken van duurzame energie om zo flink te besparen op hun energierekening. Voor kleinere retailondernemers is dat een stukje lastiger. De HEMA in Wageningen is echter een voorbeeld van een lokaal franchisebedrijf dat de handschoen heeft opgepakt, en in een paar jaar tijd naar gasloos is getransformeerd. Dankzij een combinatie van slimme investeringen, doorzettingsvermogen en samenwerking met de gemeente is deze vestiging inmiddels volledig gasloos, wekt ze een aanzienlijk deel van de energie zelf op en heeft ze het energieverbruik fors teruggebracht. “We schatten dat met het nemen van de laatste energiebesparende maatregelen we een besparing realiseren van zo’n 25%, met een terugverdientijd van vier jaar”, vertelt filiaalmanager Jordy Heij.
HEMA Wageningen weet investeringen
in verduurzaming in 4 jaar terug te verdienen
De verduurzaming van de HEMA in Wageningen begon niet van de ene op de andere dag. De eerste initiatieven dateren al van vóór 2018. Jordy Heij vertelt: “Mijn schoonvader Ruud van Doorn is ermee begonnen. Destijds heeft hij LED-verlichting door het hele pand aangebracht, automatische schuifdeuren geplaatst. Daarnaast hebben de meeste presentatiekoelingen een deur gekregen. Verder is er een warmtepomp met een warmteterugwinsysteem geplaatst en is de voorgevel vernieuwd en beter geïsoleerd. Dat waren de eerste, flinke stappen.”
Die schuifdeuren zijn meer dan alleen een esthetische of praktische aanpassing: “We deden mee aan een actie vanuit de gemeente en Wageningen Werkt Duurzaam. Winkels lieten toen
in de winter vaak de deuren openstaan, wat veel energie kost. Met bordjes als ‘Wij zijn open, maar onze deuren zijn dicht’ wilden we bewustwording creëren. Maar mijn schoonvader dacht: rolstoelgebruikers kunnen die deuren niet goed openen. Dus hij heeft uiteindelijk geïnvesteerd in automatische schuifdeuren. Daarmee sloegen we twee vliegen in één klap: toegankelijkheid en energiebesparing.”
De verduurzaming ging verder. Er kwamen nieuwe energiebesparende maatregelen bij, waaronder het vervangen van oude printers en de overstap naar digitale schaplabels. “Dat heeft geleid tot minder papierverbruik en twee printers minder,” aldus Heij. Een grote stap was de installatie van 260 zonnepanelen met elk een vermogen van 320 Wp. “Ons hele dak ligt vol.
We wekken ongeveer 80.000 kWh per jaar op. We gebruiken vrijwel alles zelf, ook in het weekend. We hebben gekeken naar een accu voor opslag, maar dat is op dit moment niet verstandig om aan te schaffen qua terugverdientijd.”
GEHEEL VAN HET GAS AF
De meest ingrijpende stap was geheel van het aardgas af te gaan. “We hadden boven nog een grote gasketel staan, die drie punten in het pand van warm water voorzag, via een ringleiding. Dat was natuurlijk ontzettend inefficiënt,” zegt Heij. “We hebben nu drie Quookers direct bij de tappunten geplaatst. Dat voorkomt verspilling.” Ook de verwarming werd aangepakt. “Er waren drie ruimtes met radiatoren. Eerst wilden we twee warmtepompen
op het dak zetten, maar dat zou ons buiten de subsidiecriteria brengen. Uiteindelijk hebben we op advies van onze installateur Gosens Koeling & Warmte uit Apeldoorn gekozen voor één grotere warmtepomp die wel binnen de regeling viel. Voor de andere ruimte was er al een airco-unit aanwezig.” De keuze is gevallen op een Daikin VRV 5 S-series warmtepomp met een vermogen van 12,1 kW. Dankzij deze ingrepen kon de gaskraan vorig jaar definitief dicht.
Volgens Frank Zegers, die als energieadviseur vanuit Wageningen Werkt Duurzaam nauw samenwerkte met Ruud van Doorn en Stichting Ondernemersfonds Wageningen SOW, is het verduurzamen van bedrijfspanden in de binnenstad van Wageningen niet altijd een makkelijk traject. “Je moet een lange adem hebben,” zegt hij. “Tussen 2017 en 2020 organiseerden we bijeenkomsten, stuurden nieuwsbrieven en boden energieadviezen aan. Maar ondernemers hebben het druk. Zo’n brief van de gemeente belandt
al snel onderaan de stapel. Pas als je belt, komt er echt beweging in.”
De HEMA in Wageningen bleek een van de koplopers. “Ruud van Doorn pakte het meteen goed op,” aldus Zegers. “Mede ook omdat hij voorzitter van de ondernemersvereniging is, maar hij wist wel meer ondernemers te inspireren. Zeker als je bij bijeenkomsten mensen het verhaal van een collega-ondernemer hoort.”
NETCONGESTIE OMZEILEN
Een actueel probleem bij verduurzaming is netcongestie: het elektriciteitsnet zit vol, en terugleveren is niet altijd meer mogelijk. Frank Zegers heeft hier vanuit Wageningen Werkt Duurzaam ervaring mee: “We hebben een project gedaan voor het mkb, ‘Zonnepanelen zonder zorgen’. Daarbij hebben we gekeken naar bedrijven die continu stroom gebruiken, zoals een kaasverpakkingsfabriek of Eurofins Agro hier in Wageningen. In de kaasverpakkingsfabriek bijvoorbeeld is in een van de hallen continu koeling nodig. In dat geval kun je het dak helemaal vol leggen met zonnepanelen, zonder dat je hoeft terug te leveren aan het net.” De truc is dan ook: “Dimensioneer het systeem zo dat je vrijwel alles zelf verbruikt. Bij de Gamma bleek bijvoorbeeld dat je 30 procent van het dakoppervlak kon benutten zonder dat je problemen krijgt met teruglevering. Met de juiste data van het verbruik, en een goede opbrengstberekening, maak je een sterke businesscase.”
GEMEENTELIJKE ONDERSTEUNING
Jacqueline Oosterwijk, beleidsmedewerker bij de gemeente Wageningen met energietransitie in haar portefeuille, benadrukt het belang van gemeentelijke ondersteuning. “We hebben sinds 2018 een duurzaamheidslening voor bedrijven, het Energiefonds. Dat is een revolverend fonds van € 2 miljoen, waarvan er € 1 miljoen is uitgeleend, waarbij er door terugbetaling met rente het fonds gevuld blijft. Met name kleine bedrijven en instellingen maken hiervan gebruik; de grote bedrijven hebben ons meestal niet nodig.”
“Daarnaast doen we projecten om ondernemers te stimuleren met energiebesparing en duurzame opwek aan de slag te gaan. Afgelopen jaar hadden we veel succes met het ‘tochtbuster-project’ in de binnenstad van Wageningen, waarbij we naast een gratis energieadviesgesprek ook direct eenvoudige maatregelen aanbrachten met een team klussers. Het was ook deze actie, die de HEMA heeft geïnspireerd om de laatste stap naar gasloze bedrijfsvoering te zetten. Het ontzorgen van de ondernemer is met name heel belangrijk voor de kleinere ondernemers. Energiebesparing is vaak niet hun corebusiness. Ze hebben vaak geen tijd en kennis om zelf aan de slag te gaan en vaak zijn ze geen eigenaar van het pand. Voor hun zijn investeringen in het pand vaak te kostbaar of niet rendabel om zelf te doen. Maar de besparing op de energierekening wel degelijk.
De HEMA in Wageningen heeft overigens geen gebruik gemaakt van het fonds. “We houden onze ogen wel
open voor subsidies. Voor de warmtepomp hebben we naast SDE++ een duurzaamheidsbijdrage van de Rabobank ontvangen en een subsidie vanuit de gemeente. En we kijken naar fiscale regelingen als EIA en KIA.”
INSPIRATIE VOOR ANDEREN
De verduurzaming van de HEMA in Wageningen is inmiddels uitgegroeid tot een voorbeeld voor andere ondernemers. “We hebben laten zien dat het kan – zelfs in een franchiseformule”,
SUBSIDIES
zegt Heij. Zijn boodschap aan andere ondernemers is helder: “Begin gewoon. Kleine stappen helpen ook. En kijk goed naar wat je verbruikt en wat je opwekt. Als je veel overdag open bent, zoals wij, kun je zonnepanelen echt optimaal gebruiken.”
Wat betreft toekomstplannen zijn er geen grootse nieuwe projecten op stapel, maar stilzitten doet HEMA Wageningen zeker niet. “We kijken nog naar kozijnen en overige beglazing. Er is altijd iets te verbeteren”, besluit Heij.
De Rijksoverheid biedt verschillende regelingen voor bedrijven en non-profitorganisaties die grootschalig hernieuwbare energie opwekken of de CO2-uitstoot verminderen. Met deze regelingen wil de overheid de uitstoot van broeikasgassen in Nederland in 2030 verminderen met ten minste 55% ten opzichte van 1990. Meer informatie vindt u op de website van RVO. Een aantal veelgebruikte stimuleringsmaatregelen:
• Subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) | RVO.nl
• Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) | RVO.nl
• Fiscaal voordeel op aanschaf bedrijfsmiddel via de Energie investeringsaftrek www.rvo.nl/eia of Kleinschaligheidsaftrek:Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA)
• Vrijstelling energiebelasting en minder netkosten bij verbruik van zelfopgewekte zonne- energie, Zonne-energie | RVO.nl
Door: Harmen Weijer
Hoewel de markt voor warmtepompen in Nederland afgelopen jaar een dip heeft gehad, zijn warmtepompen onmiskenbaar nodig om woningen ook in de toekomst op een duurzame manier comfortabel te houden. Dat is ook de reden dat Inventum Technologies is doorgegaan met de ontwikkeling van de 8e generatie binnenwarmtepomp. Het bijzondere is dat deze binnenwarmtepomp ook lucht van buiten kan ophalen, waardoor de binnenwarmtepomp ook in grotere woningen gebruikt kan worden. Op de internationale installatievakbeurs ISH in Frankfurt afgelopen maart is deze ‘dual source’-warmtepomp gelanceerd. Jorn van Strien, CEO Inventum Technologies, vertelt over deze nieuwe ontwikkeling onder de naam BEN Dual-AIR, waarbij BEN een afkorting is van: Become Energy Neutral.
‘Dual source’ binnenwarmtepomp nieuwste innovatie in duurzame technologie
Inventum Technologies heeft een rijke historie op het gebied van ventilatieluchtwarmtepompen en zet met de introductie van de 8e generatie een nieuwe stap in innovatie. Deze warmtepomp – BEN – is medio maart officieel gelanceerd tijdens de ISHbeurs in Frankfurt. “Dit is een product waarin we jaren aan ontwikkeling hebben gestoken en waarvan we nu met trots kunnen zeggen dat het echt
een doorbraak is”, aldus Van Strien. De binnenwarmtepomp is een van de meest efficiënte oplossingen om bestaande ventilatielucht om te zetten in bruikbare energie voor verwarming en warm water. Dit past binnen de bredere trend van verduurzaming en energiebesparing, waarin warmtepompen een cruciale rol spelen. Inventum Technologies werkt al 36 jaar aan warmtepomptechnologie en
is een van de weinige bedrijven die specifiek inzetten op ventilatielucht als primaire bron van warmte. “We zijn met onze zusterbedrijven binnen de Joule Group altijd bezig geweest met innovatie op dit vlak”, vertelt Van Strien. De eerste generatie richtte zich puur op warmtapwater, maar met elke generatie werd de technologie verfijnder en breder toepasbaar. De nieuwste generatie binnenwarmte-
pomp BEN brengt echter een fundamentele verandering: waar eerdere modellen enkel ventilatielucht benutten, kan deze nieuwe warmtepomp bij suppleren met buitenlucht. “We blijven trouw aan onze technologie, maar met deze toevoeging vergroten we de toepasbaarheid aanzienlijk. Vooral het warmtepomp vermogen gaat duidelijk omhoog tot 5 kW. Hiermee kunnen we een breder scala aan zowel bestaande bouw als nieuwbouw bedienen, waardoor onze impact op de verduurzaming van de gebouwde omgeving alleen maar groter wordt.”
TECHNISCHE INNOVATIES EN AANPASSINGEN
De 8e generatie warmtepomp kent verschillende technische aanpassingen. Zoals gezegd heeft dit apparaat een thermisch vermogen tot 5 kW onafhankelijk van het ingestelde ventilatiedebiet van de woning, wat een significante verhoging is ten opzichte van de Modul-AIR (1,5 - 1,7 kW). “Dit hogere vermogen betekent dat de warmtepomp nu ook geschikt is voor grotere woningen en een breder scala aan woningtypen, waaronder ook woningen zonder ventilatiesysteem. Daarnaast is hij geschikt voor zowel hybride als all-electric toepassingen. Dat allemaal is een belangrijke stap vooruit, omdat het betekent dat gebruikers flexibeler zijn in hun keuze voor een verwarmingssysteem.
Verder is de BEN Dual-AIR voorzien van een getrapte 6kW elektrische bijstook die wordt ingezet in de all-electric toepassing om de koude piekmomenten op te vangen, of om richting de toekomst variabel te kunnen sturen op het wegvallen van de salderingsregeling.Een andere opvallende mogelijkheid is om de ventilatielucht verder af te koelen: van 4 graden naar -20 graden. “Deze ‘diepkoelingtechnologie’ zorgt voor mee warmtepompvermogen”, legt Van Strien uit. “De modulerende compressor van 1 –5 kW zorgt voor meer efficiëntie door minder start/stops.
In veel gevallen wordt de warmtepomp geplaatst in combinatie met de Elytra dakkap van M&G Group. “Dat is
een esthetisch platte kap, die ervoor zorgt dat de luchtstromen optimaal worden benut. “, zegt Van Strien. Dit draagt bij aan de efficiëntie van het systeem, en minimaliseert de geluidsproductie, iets wat een veelvoorkomende zorg is bij warmtepompen. Ook de grootte van de binnenwarmtepomp speelt mee, weet Van Strien. “We hebben dan ook heel goed nagedacht over die geluidsstromen en met isolatie. Vandaar ook dat wij denken dat deze unit niet kleiner kan dan dat we hem nu hebben onderworpen. De meest gebruikte variant is 55 cm diep, 60 cm breed en 80 cm hoog.” Daarnaast heeft deze warmtepomp een geïntegreerde luchtflowsensor. “Deze meet continu de temperatuur, de luchtvochtigheid en de luchtsnelheid. Dit kan worden aangevuld met de data van een externe CO₂-sensor. Op basis van deze data past de warmtepomp de ventilatie aan op het bewonersgedrag. Het systeem herkent piekgebruik en geeft bewoners via de app inzicht in de impact van hun keuzes, zoals versnelde tapwaterproductie.”
Jorn van Strien, CEO Inventum Technologies
GETEST EN BEWEZEN IN HET VELD
Zoals bij elke technologische innovatie heeft Inventum Technologies uitvoerige veldtesten gedaan, voordat de binnenwarmtepomp op de markt is gebracht. “We draaien momenteel diverse veldtesten in Nederland, Zweden en Ierland en de resultaten zijn erg positief”, zegt Van Strien. “Het systeem presteert precies zoals we hadden bedacht, met een hoog rendement en een laag geluidsniveau.”
Tijdens deze testen werd onder andere gekeken naar de efficiëntie in verschillende klimaatomstandigheden en woningtypen. Uit de tests bleek dat de nieuwe warmtepomp uitstekend presteert in zowel gematigde als koudere klimaten, wat belangrijk is voor de markten waarin Inventum Techno-
logies actief is.
Een klein technisch probleem werd tijdens de tests ontdekt en direct aangepakt. “We hebben de oorzaak snel gevonden en opgelost. Dat is juist het doel van veldtesten: de kinderziektes eruit halen voordat het product grootschalig wordt uitgerold.”
TOEPASSINGEN EN DOELMARKTEN
De nieuwe binnenwarmtepomp is geschikt voor zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten. “We zien een grote potentie in de nieuwbouw, omdat daar steeds vaker compactere woningen worden gebouwd en ruimte voor installaties spelen een steeds belangrijkere rol”, zegt Van Strien. “Daarnaast sluit de warmtepomp perfect aan bij prefab bouwmethoden,
waarbij installaties al in de fabriek worden voorbereid.”
Prefab bouwmethoden worden steeds populairder in de woningbouw, omdat ze zorgen voor een snellere en efficiëntere bouw. “Wij spelen hierop in doordat deze warmtepomp eenvoudig te integreren is in deze bouwmethode. Dit maakt het voor projectontwikkelaars aantrekkelijker om voor onze warmtepomp te kiezen.”
Toch opent deze generatie ook deuren naar de renovatiemarkt, waar de warmtevraag vaak hoger ligt. “Omdat we nu een vermogen van 5 kW kunnen leveren en buitenlucht kunnen benutten, kunnen we ook grotere, bestaande woningen voorzien van duurzame warmte. Dit maakt onze warmtepomp een interessante optie voor woningeigenaren die willen verduurzamen zonder ingrijpende aanpassingen aan hun woning te hoeven doen.”
Met deze warmtepomp richt de Joule Group zich met Inventum Technologies niet alleen op Nederland, maar ook op markten zoals het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Zweden. “Daar werken we al met bestaande producten, en deze nieuwe generatie sluit daar op aan. In Zweden zijn binnenwarmtepompen eigenlijk al heel gangbaar; de toevoeging van buitenlucht is daar nog het meest nieuw. Het is overigens ook dankzij deze export dat we minder last hebben van de dip in Nederland van de verkoop van warmtepompen.”
OP NAAR DE 9E GENERATIE?
Hoewel de 8e generatie net is gelanceerd, wordt er bij Inventum Technologies al nagedacht over de toekomst. “We blijven continu doorontwikkelen”, zegt Van Strien. “Een van de aandachtspunten is de overstap naar propaan als koudemiddel voor het overige portfolio, wat de impact op het milieu nog verder vermindert. “ Met de introductie van deze nieuwe binnenwarmtepomp laat Inventum Technologies zien dat het innovatie en duurzaamheid hand in hand laat gaan. “Wij zijn klaar voor de toekomst”, besluit Van Strien.
De wereld van de gevels evolueert snel, met nieuwe innovaties, duurzame oplossingen en baanbrekende technologieën die de toekomst van de industrie vormgeven. Future Facade is het internationale eventplatform dat de gehele industrie voor gevelontwerp en engineering uit heel Europa samenbrengt. In samenwerking met het European Facade Network, TU Delft en TU Darmstadt lanceert Jaarbeurs Utrecht een 2-daags evenement voor de internationale gevelindustrie, gehouden op 7 - 8 mei 2025 in Jaarbeurs Utrecht.
Future Facade
Het tweedaagse evenement biedt een state-of-the-art conferentieprogramma. Internationale architecten, vooraanstaande academici en industrie-experts komen samen om hun expertise te delen over de nieuwste trends die de toekomst van de gevelarchitectuur vormgeven. Op Future Facade kunnen deelnemers rekenen op inspirerende discussies over duurzaam en koolstofarm ontwerpen, adaptieve gevels en de volgende generatie materialen. Volgens Ulrich Knaack, professor Architectural Design aan de TU Delft en TU Darmstadt, die nauw betrokken is bij de lancering van dit nieuwe vakevenement: “Innovatie is altijd een uitdaging, maar zonder innovatie is er geen vooruitgang - en minder plezier!”
Hij voegt eraan toe: “Future Facade brengt baanbrekend onderzoek en innovaties uit de industrie samen en bevordert de interactie die nodig is om toekomstige vooruitgang te stimuleren.” Future Facade biedt een platform waar visie en kennis samenkomen, met als doel de grenzen van gevelarchitectuur te verleggen en een duurzamere toekomst te creëren.
HET LEASEN VAN GEVELS
Een van de baanbrekende onderwerpen op Future Facade is het leasen van gevels, een opkomende trend in Nederland die de duurzaamheid van de buitenkant van gebouwen aanzienlijk kan beïnvloeden. In dit innovatieve model blijven gevels eigendom van de bouwer en worden ze geleased
door gebouweigenaren. Dit maakt het gemakkelijker om materialen te recyclen en te hergebruiken en bevordert circulariteit binnen de sector. Martijn Veerman, een gevelexpert van Alkondor, zal de voordelen en uitdagingen van dit model bespreken en de eerste proefprojecten presenteren.
MAZE OF INNOVATIONS
Tijdens het evenement kan de bezoeker kennisnemen van prototypes die de toekomst van geveltechnologie demonstreren. Daarnaast zijn er mock-ups met betrekking tot innovatieve gevelconstructies en R&D-gerelateerde projecten op het gebied van gevelontwerp.
Foto: door Jaarbeurs Utrecht
Door: Ronald van Bochove
Op haar kennisdag, eind januari, deelde IsoBouw, producent van isolatiemateriaal voor de bouw, kennis over brandveiligheid en duurzaamheid. Twee thema’s waarin het bedrijf nieuwe ontwikkelingen te melden heeft. Met de GreenLine producten behaalt IsoBouw uitzonderlijke CO2-reductie en de Xire brandwerende techniek is nu zo ver ontwikkeld dat het de stap kan zetten naar in de Nederlandse bouw.
Weer een stap voorwaarts in duurzaamheid en brandveiligheid isolatieproducten
Tijdens de Kennisdag kregen bezoekende dakenprofessionals informatie over toekomstige ontwikkelingen met betrekking tot brandveilig en duurzaam isoleren. Sprekers op het gebied van brandveiligheid, duurzaamheid, de verzekeringsbranche en
de praktijk deelden hun kennis in de ochtendsessie.
Rob van Lith, van Alba Concepts, wees de aanwezigen op het belang van het verminderen van onze CO2 footprint. Een internationaal gemaakte berekening die elk land een CO2
budget toewijst waarbinnen we moeten blijven. Hiermee blijven we binnen de hoeveelheid koolstofdioxide die wereldwijd nog uitgestoten mag worden om opwarming van de aarde te beperken. De 1,5°C-doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs is dan
Eric Vercauteren (IsoBouw verkoopleider Utiliteitsbouw) Hugo Smits (Productmanager IsoBouw) hebben alle vertrouwen in de brandwerende werking van Xire
te realiseren. Dit budget wordt berekend op basis van de totale resterende emissies voordat kritieke klimaatdrempels worden overschreden.
Van Lith: “Als we niet binnen het CO₂ budget kunnen blijven, lopen we tegen een CO₂ lockdown aan. Als je pas in 2029 zou beginnen heb je vier of vijf jaar gemist en wordt de uitdaging alleen maar groter.” Hij vroeg de zaal op de kennisdag “Wie heeft een circulaire ambitie?” en slechts een paar vingers gingen in de lucht. Veel meer aanwezigen reageerden positief op de vraag “Wie ziet de urgentie van een duurzame bouwketen?” Van Lith: “Dat is interessant, jullie vinden het wel urgent, maar jullie hebben geen ambitie om er iets aan te doen.” Zijn bedrijf ondersteunt ondernemers om de duurzame doelen te helpen
realiseren. De keuze voor een duurzaam producten kan een kans bieden naar de opdrachtgever toe. Die kan rekenen op een goede besparing van CO2 en dat kan, zeker in de nabije toekomst hét verschil maken of je een opdracht binnenhaalt of niet.
HERBRUIKBAAR EPS
IsoBouw haakt hierop aan met de ontwikkeling van haar Greenline producten. Deze zijn gemaakt met een substantieel deel gerecyclede content. Hugo Smits, Projectmanager R&D bij IsoBouw en betrokken bij de ontwikkeling van Greenline en het brandwerende Xire: “We zijn in staat bij nieuwe producten minstens 30 procent gerecyclede content toe te passen en deze producten, na einde levensduur, weer voor 100 procent
terug te nemen voor recycling en productie van nieuwe isolatieplaten. Op deze wijze is de circulaire economie, met EPS isolatie, al een realiteit.”
“Met de ‘Use4ReUse’ campagne hergebruikt IsoBouw op dit moment al de restmaterialen die van de bouw afkomen. Ze worden vermalen tot kleine EPS brokjes die met toevoeging van virgin materiaal weer tot nieuwe isolatieplaten kunnen worden verwerkt.
EEN TWEEDE RECYCLINGMETHODE
“Er is nog een tweede loop van EPS materiaal in Europa die we ‘Recycling Extrusion’ noemen. Hierin zit alle EPS die vrijkomt uit de markt. Van isolatiekratten uit de visindustrie, bijvoorbeeld tot verpakkingsma-
Productiehal Greenline
teriaal en trays die in de tuinbouw worden gebruikt. De kratten, trays en verpakkingen omvatten een gigantische hoeveelheid recyclebaar EPS in Europa. Het gaat om 35 kiloton per jaar. Omgerekend naar daken zou je daarvan bijna 8.5 miljoen vierkante meter aan dakisolatieplaat kunnen produceren.
Onze moedermaatschappij BEWI holding, kent een aparte divisie ‘circular’ die bezig is in Europa en zelfs wereldwijd de EPS uit de verbrandingsovens te houden. Dat bespaart bijzonder veel energie. Ze ontwikkelden een proces waarbij deze EPS producten worden omgesmolten tot een nieuwe PS grondstof. Vorig jaar is BEWI een productielijn opgestart om de grondstof in groot volume te kunnen produceren.”
TOOL BRENGT BESPARING IN
BEELD
Dakdekkers kunnen daarmee het verschil maken. “Als zij hun opdrachtgevers vertellen over een alternatieve dakisolatie die 30 procent CO2 reduceert, denk ik dat partijen verrast zullen zijn. Er is winst te behalen op het platte dak. Om dat bewustzijn
te vergroten is op de website van IsoBouw een CO2-saver tool beschikbaar.
Hierin vul je de gegevens in van een dak. De tool vertaalt de gegevens en geeft van de geselecteerde producten de milieuprestaties weer, zoals de MKI-score, Paris proof CO2-emissies en de GWP CO2-emissies. Daarnaast biedt de tool de gelegenheid om deze prestaties te vergelijken met alternatieve producten. Je kunt met EPS eenvoudig tonnen CO2 besparen op een groot dakproject.
Vertegenwoordigers van dakdekkersbedrijven kunnen dit aan opdrachtgevers voorrekenen. De gegevens zijn gebaseerd op algemeen beschikbare gegevens uit de Nationale Milieudatabase. “Wij hebben daar nu 29 producten in staan. De besparing aan CO2 op het dak kan groot zijn. We hopen dat de markt deze data steeds vaker zal gebruiken bij het maken van de keuzes voor duurzame dakbedekkingsystemen.”
Rob van Lith van Alba voorspelt dat rekenprogramma’s voor beheer en onderhoud van vastgoed, vanaf 2025, naast planmatig onderhoud, ook de milieu impact van het onderhoud
mee gaan nemen. Smits: “Dit zal voor dakdekkersbedrijven betekenen dat zij de milieuimpact van de gekozen dakmaterialen voor de renovatie zullen moeten onderbouwen. IsoBouw producten kunnen nu al de laagste milieu impact aantonen en met Greenline producten zullen we nog betere milieuprestaties realiseren”
BRANDWERENDHEID VEREIST
Het tweede thema van de ochtend betrof brandveiligheid op het dak. Veel informatie werd gedeeld over branden door zonnepanelen en hoe de verzekeringswereld hiernaar kijkt. Op kritieke plekken op het dak is de roep om brandwerende isolatie groot. “Normaal EPS brand niet, maar het trekt wel weg”, zegt Smits. “Bij het waterdicht verbinden van dakdoorvoeren met de dakbedekking gebruikt de dakdekker een brander. Daar kunnen de vlammen door het dak schieten of de isoaltie wegtrekken. Er is daarom de eis dat je hier materiaal gebruikt dat niet beschadigt bij grote hitte. En zo zijn er tal van plaatsen waar je brandwerende isolatie zou willen toepassen.”
Isobouw Xiretop
ELKE PAREL GECOAT
EPS (geëxpandeerd polystyreen) is een in de bouw veel gebruikt (isolatie) materiaal dat voor zeer veel toepassingen geschikt is. Maar in toepassingen waar een onbrandbaar product vereist is, werd dikwijls voor andere materialen gekozen. IsoBouw ontwikkelde een coating op basis van zand en water, waarmee EPS op korrelniveau een onbrandbaar jasje krijgt. Het nieuwe materiaal werd onder de naam Xire, de verbeelding van het Engelse ‘no fire’, geïntroduceerd. “Een door en door brandwerend materiaal. In brandwerenheid testen bij het laboratorium van Effectis haalden we heel goede resultaten; 30 minuten brandwerendheid is haalbaar in het zogenaamde Promat dak-wand WBDBO detail.”
VOLUME VOOR DE MARKT
De bezoekers aan de kennisdag konden in Oldenzaal de nieuwe productielijn voor de productie van Xire gronstof en XireTop platen bewonderen. “Deze technologie is uniek in de wereld. Wij zijn de enigen die dit kunnen”, zegt Smits trots. “Na bijna 20 jaar productontwikkeling en jaren van proefdraaien, zijn we nu echt in productie.” Tijdens het bezoek aan de productiefaciliteit in Oldenzaal zien bezoekers een filmpje met de eerste stap van astronaut Neil Armstrong op de maan met de historische woorden: ‘One small step for man, one giant leap for mankind.’ “Zo voelt het wel: We gaan nu die ‘next step’ zetten. Er zijn meerdere toepassingen mogelijk, maar we beginnen op het platte dak met XireTop. We hebben een substantieel volume op voorraad liggen. Het product beschikt over een Efectis declaratie voor het 30 minuten brandwerende dakdetail en we zijn bezig met de KOMO-certificering.”
IsoBouw introduceerde de daktoepassing op DAKEN & ZAKEN eind 2024. “De handel en dakdekkersbedrijven hebben er positief op gereageerd, want het brengt een logistiek veroordeel met zich mee. Bij iedere order kunnen er nu een paar XireTop platen meegezonden worden voor
toepassing bij de dakdoorvoeren. Dat scheelt de ververkers veel tijd. Wij zijn hiermee een totaal leverancier voor het hele pakket voor het dak, inclusief de XireTop platen voor bij de af- en doorvoeren en WBDBO-detailleringen.
Een 30 minuten brandwerend product met de nodige certificaten, dat bovendien ook nog middels de Use4ReUse service gerecycled kan worden en daarmee circulair is.”
Sfeer zaal
Agenda
Bauma
‘s Werelds toonaangevende vakbeurs voor bouwmachines, bouwmateriaalmachines, mijnbouwmachines, bouwvoertuigen en bouwapparatuur. Als belangrijkste vakbeurs ter wereld vertegenwoordigt bauma de gehele sector met meer dan 3.500 exposanten uit 57 landen.
6 – 13 april
Locatie: Messe München
Future Facade
Het internationale evenementenplatform dat de gehele branche voor gevelontwerp en -techniek uit Europa samenbrengt. Welke soorten bouwproducten vormen de basiscomponenten van onze toekomstige gebouwen en hoe kunnen we een circulaire mindset verder omarmen in de manier waarop we gevels ontwerpen en engineeren? Er is de afgelopen jaren uitgebreid onderzoek gedaan. Tijdens Future Facade delen experts hun inzichten en laten ze nieuwe oplossingen en innovaties zien voor een circulaire gevelindustrie.
7 – 8 mei
Locatie: Jaarbeurs Utrecht
Renovatie & Transformatie
De markt voor onderhoud en renovatie bedraagt in Nederland ruim € 21 miljard per jaar. En bijna 10% van de kantoren en winkelpanden staat leeg, waarvan een flink deel, qua ligging en leefbaarheid, uitermate geschikt is om tot woningen te herbouwen. De overheid ziet deze panden dan ook graag getransformeerd worden, om op die manier maar liefst 15% van de benodigde 1 miljoen woningen te realiseren. Renovatie, herbestemming en transformatie zijn de komende jaren dus een drijvende kracht in de bouw!
De vakbeurs Renovatie & Transformatie is het live platform voor kennisdeling omtrent transformeren en renoveren. Duizenden professionals uit de bouwkolom en hun opdrachtgevers bezoeken deze voor informatie, inspiratie, ontmoeten en zakendoen. Renovatie & Transformatie vindt gelijktijdig plaats met vakbeurzen Monument en Houtbouw. 13 – 15 mei
Locatie: Brabanthallen Den Bosch
Monument
Monument richt zich specifiek op onderhoud, herbestemming, restauratie en verduurzaming van monumenten. Hier ontmoeten aanbieders van producten en diensten voor de gebouwd erfgoedsector op gepaste afstand professionals en eigenaren op zoek naar innovatieve producten, kennis en informatie. 13 – 15 mei
Locatie: Brabanthallen Den Bosch
Houtbouw
Voor professionals met interesse in hout- en hybride bouw. Leveranciers en koplopers binnen de B&U tonen er hun oplossingen, terwijl de experts in de theaters de bezoekers bijpraten over de meest actuele en relevante ontwikkelingen.
Terwijl de bouwopgave steeds groter lijkt, wordt de agenda bepaald door thema’s als duurzaamheid en circulariteit. Mede ingegeven door de energietransitie en de stikstofproblematiek, dwingen bouwbesluiten, aanbestedingseisen en wetgeving tot bewustere keuzes in methoden en materialen.
Met die circulaire doelstellingen en de bouwopgave als versnellende factoren, maar ook door grondstofschaarste en overwegingen vanuit gezondheids- en welzijnsperspectief, is de toekomst geschetst: het aandeel van hout in de bouw groeit.
Nieuw is houtbouw niet. Toch zal er een nog heel wat geïnnoveerd, vernieuwd en omgedacht moeten worden, voordat sprake is van structurele groei in de toepassing ervan. Ook het kennisniveau in Nederland zal een groeispurt moeten maken. De vakbeurs Houtbouw gaat daarbij helpen.
13 – 15 mei
Locatie: Brabanthallen Den Bosch
PROVADA
De grootste vastgoedbeurs van Nederland. Met ruim 200 exposanten uit de vastgoedsector - van projectontwikkelaars, beleggers, bouwers, architecten tot aan financiers, adviseurs, makelaars en woningcorporaties – en meer dan 70 gemeenten, provincies en het Rijk is de publieke sector goed vertegenwoordigd op deze vastgoedbeurs waar de publiek-private verbinding centraal staat in de programmering.
17 – 19 juni
Locatie: RAI Amsterdam
Foto: door Richard Haddeman op Pixabay
Inventum Technologies ontwikkelt al 35 jaar innovatieve en duurzame warmtepompen zonder buitenunit.
Maak kennis met BEN, de revolutionaire 8 e generatie warmtepomp:
• Dual source: ventilatielucht en/of buitenlucht
• 4-in-1: verwarmen, koelen, ventileren en warm tapwater
• Tot 5 kW modulerend thermisch vermogen en tot 8 kW warmteverlies
• Zowel hybride als all-electric
Nieuwsgierig naar waarom BEN bijzonder is?
L ees meer op ben.inventum.com .
