June2016

Page 8

l

Pipiwharauroa Te Hīkoi Ki Wharekauri, Rēkohu

l

Page 8

Kotahi Rau Rima Tekau tau Rēkohu

Whā tekau ma waru mātou i tūtaki i te taunga rererangi o Tūranga, ka mihimihi, ka karakia, ka rere, ki Reekohu, Wharekauri rānei.

Te wāhanga tuatahi o te hīkoi I a mātou e rere ana, ka titiro iho ki te Moananui a Kiwa, ka hoki ngā whakaaro ki te wā kotahi rau rima tekau tau i te mauheretangatia o te hunga o Tūranganui a Kiwa, ka haria ki Reekohu ma runga kaipuke. Ka pā mai te aroha. Kotahi hāora whā tekau meneti e rere atu ana ka tau. E hia wiki rātou e whakawhiti ana. E hia roa rātou e haere ana? I te mahana rātou? He kākahu ō rātou? He kai ā rātou? He pātai ēnei ka hurihuri i te whakaaro o te kaha pēhi a te aroha. Ehara tēnei i te haere whakamaumahara, kāore i te whai pānga ki ngā whakataunga a Te Tiriti o Waitangi. Kāore he taonga i mauria, kāore i hurainga he kōhatu maumahara. He hīkoi tēnei i toko ake i te whakaaro. Ko rātou i haere ko Te Haahi Ringatū, ko ngā Uri o Te Kooti Arikirangi Te Tūruki, ko ngā iwi o Ngāi Tāmanuhiri, Rongowhakaata, Te Whānau a Kai, Ngāriki Kaipūtahi me Te Aitanga a Māhaki. Ahakoa rā i tae moata atu Rāhui Papa me Donna Flavell, ki Reekohu, i tūtaki i runga i te kaupapa kotahi. Nō Tainui ēnei tokorua. Ka tae atu mātou ka haere ma runga pahi ki te marae o Kopinga. Ka haere, ka kite i te whenua te tipua e te tūmatakuru, me ngā paina, te āhua whai ana i te whiu a te hau. He roto te kitea e hora haere ana. Ā haere tonu kua puta he pāmu hipi, he kau, he pāmu imu. He weka hoki i ētahi wāhi. E ono ngā tūnga ki te huaki, ki te kati keeti ka tohua mai tētahi hōpua wai ko Te Ao Pātiki te ingoa. Tae ana mātou ki te Kopinga, ka mako mai te reo o te tangata whenua, ka hanake atu mātou. Katahi te marae tino ātaahua rawa atu. He āhua porowhita, ā, mai i tōna tūnga ka titiro whakawaho ki te moana, ki ngā ahi tipua, ngā hiwi me te whenua. Ka hou atu ki roto, ka kitea te katoa o te hora o te whenua mai i ngā matapihi o te whare. Tino ātaahua rawa atu. I tīmatahia e Maui Solomon ngā whaikōrero i roto i te whare i te reo Māori, katahi ka whakapākehātia. I whakamāramatia e ia te tikanga o te ingoa o te moutere, arā, Rēkohu, ‘te rā pūnehu’ (misty sun) me te hūmārie o tā rātou noho i reira mo te ono rau tau. Ko te kaikōrero tuarua ko te Mea o te moutere ko Alfred Preece.

Inside Kopinga Marae

Papa Rutene, Uncle Lewis & Rahui Papa

Nā Rutene Irwin i whakatau te wāhanga ki te iwi kāinga, whai ake ko Rahui Papa me Lewis Moeau. He maha ngā kōrero a Rutene e pā ana ki tana koroua ki a Hori Puru i mauheretia i taua wā. I kōrero hoki a ia mō ngā ahurea ā tana tipuna a Meri Kamemata Puru. I puta ngā kōrero o te matekai, te kore rongoa, ka tangi, ka tangi te ngākau. I te mutunga o ngā whakaritenga ka huri a Maui Solomon ki tētahi pou, ka whakamārama mai i ngā tuhinga o runga. Arā, ko ngā tohu ō rātou I tuhia e ngā kaumātua I te tau 18622. Toru tekau mā o ēnei ingoa I tuhi ki a Kāwana Kerei. Ko ētahi o ngā ingoa nō ngā tamariki, ā me te whakaaro i reira hoki a Te Kooti me ātahi atu hunga i haina i taua wā. I muri iho, i haere mātou ki te whenua o Johannsen. I reira ka whakamārama mai a Maui Solomon ite take i whai wāhi ai tēnei pāmu ki te kaupapa o te hīkoi. E ai ki a ia I reira a Te Kooti me tana tira e noho ana. Ko ētahi o rātou i mate ka tanua ki reira. I whakaputa a Willie Te Aho i ōna whakaaro mo te rau rima tekau tau kua pahure me te rua rau ma whā o te hunga i mauheretia ki konei. Huri kau ana ki ngā tikanga, ka whakaritea he karakia e Te Pou Tikanga o te Hāhi Ringatū, a Charlie Pera. I konei ka maringi anō ngā roimata. I konei hoki ka pāngia a Te Kooti e te mate, ka uru te wairua o te Atua ki a ia. I konei ka tū, ka whakamomori, tau ana, rongo ana i te wairua o taua wāhi. He hokinga whakaaro. Aue, taukuri e... Ka haere tonu, tū ana ko te taone o Waiteki me te Teihana o Wharekauri i te raki o te moutere. I konei ko ngā toenga o te whare ponga i hangaia e rātou mā. He whare pakupaku noa, ka titiro iho, ka whakaaro, mehemea iti noa i uru atu ki taua whare, i noho te nuinga ki waho hei whiu mā te huarere. Ko te wawata ka noho kōpā mā rātou anō rātou e whakamahana. I hangaia hoki he whareherehere mo Te Kooti engari kāre ia i rakaina engari kua turakina.

The Pou in the centre of Kopinga Marae

Katahi ka heke atu mātou ki te wāpu I te tau 1868, i te taunga mai o te kaipuke kawe kai mai ki Rēkohu, ka hoe atu a Te Kooti me ētahi atu ka riro i a ia taua kaipuke “Rifleman” ka noho ko ia te kāpene. Otira, i ngā whakawhiu a Tāwhiri, ka hoki mai anō. Ao ake ka nuku anō. Rua rau iwa tekau ma waru ngā tāngata i runga i taua kaipuke. Kotahi rau ono tekau ma toru ngā tāne,ono tekau ma whā ngā wāhine, whitu tekau mā tahi ngā tamariki, arā ki te tuhinga a Judith Binney i tana pukapuka “Redemption song” ahakoa rā tokowhā ngā mema o Whakarau i mahue atu. I a rātou e hoki mai ana ka karawhiuwhiu a Tāwhirimātea, ka whakahautia e Te Kooti kia kohikohia ngā taonga whai mana, ka pōkaihia ki roto i te paraikete ka makaia ki te moana. Ahakoa kāre i tau ngā whakawhiu, ka tukuna ko Te Wārihi hei whakataunga. E ai kii i totohu a ia rite ki te toka. Ka tau ngā hau. Ā te wā ka ū atu te kaipuke nei ki Whareongaonga, tata ki Muriwai I te tuaiwa o Hongongoi 1868. I tō mātou hokinga atu ki te Kopinga, e hora mai ana te hākari whakanui i tēnei haerenga. Anō ka huihui ki te whare ki te whakawhitiwhiti kōrero e pā ana ki te whakatū whakamaumaharatanga ki a rātou, i runga i te whakaaro kotahi.


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.