l
l
Pipiwharauroa Hōngongoi 2015
Pukapuka: Rua Te Kau Ma Rua
Panui: Tuawhitu
Te Manukairongorongo Te kotahi nā Tūrahiri Wānanga ma ngā Kaikaranga
I waimarie ahau ki te pōhiritia ki te wānanga ma te hunga e kaingākau ana ki taua mahi, te pōwwhiri. Ko te koanga ngākau i te kitenga atu i te rauikatanga mai a te pakeke me te hunga e hiahia ana. Āhua kii tonu te whare i te wāhine engari ruarua noa ngā tāne. Ko Tākuta Aroha Yates-Smith, e whai pānga ki ngā tātai whakapapa ki Rongowhakaata, ā , he wahine rongonui hoki mo ana mahi e pā ana ki ngā māreikura o te orokohanga mai o te ao. Ā, haunga hoki te kurupounamu o te Tairāwhiti, o te motu, a Moehau Reedy me te ruahine o te kāinga nei a Maude Brown. Ko rātou ngā kaituku kōrero i te wānanga. Kua tīmata noa atu ēnei wānanga i runga o te kitea e ngarongaro haere ana te momo o te karanga, ā kua tāhanga haere ngā paepae kōrero. Nā tēnei ka toko ake te whakaaronui ki a Tapunga me ngā huruhuru o ana waewae kia whakahaeretia he wānanga ako “Karanga”, ana peipei ana. I kitea, i rangona, i ohorere te wairua i te ngakaunui o ngā wāhine ki te hopu, ki te kawe, i ngā kupu karanga. I runga i te kaupapa, ka rangonahia te hiringa i waenga i te huinga. Kāre i noho noa ki te reo karanga anake, engari ki ngā tikanga, ki te tū, ki te mau kākahu hoki. Ko te tino harikoa ko te tuari a te hunga i ō rātou whakaaro me te whakaaronui ki te whakatairanga, ki te whakanikoniko i te reo karanga. Ko Tākuta Aroha Yates-Smith
Tūngia te tū, kei a koe te mana
Ko te hunga e kaingākau ana ki te karanga
Te ruahine o te kāinga nei a Maude Brown
He Whakaaturanga Whakahirahira Kia kiwa rā Te Tairāwhiti, kua tau mau he taonga whakahirahira ki te Whare Taonga o Te Tairāwhiti. He tuatahi tēnei whakaaturanga ki konei, ā, ka puta ai ki te motu. Ko tēnei whakaaturanga ko ngā “Kuia Mau Moko”. Rua tekau ma iwa ngā whakaahua i kapohia e Marti Friedlander i ngā tau ono tekau ki te whitu tekau, ā, i tāngia ki te pukapuka a Michael King, arā, Moko-Māori Tattooing in the 20th century, i te tau 1992. Mai i taua wā ka tīmata te hunga kaingākau ki te tā ki te rangahau, ki te whakaora mai i te mahi tā moko i te rua tekau tau kua pahure. I whakaahuatia ngā kuia nei i ō rātou i ō rātou āhua noho kāinga, marae, maara. Nō te tau rua mano ma iwa ka kohaina ki Te Papa e te Poari Kaitiaki o Gerrard and Marti Friedlander, ana e whakatauria ana i te Whare Taonga o Te Tairāwhiti. Ko te wawata, ko kaupapa i tukuna ai e Te Papa ngā whakaahua nei kia puta ki waho, arā kia kitea ai e ngā uri o ngā kuia nei puta noa i te motu.
Inside this month...
Page 2
He Pānui
Kuia Mau Moko is an exhibition of 29 black and white photographs taken by Marti Friedlander in the late 1960s and early 1970s and featured in the 1972 publication written by the late Michael King, Moko – Māori Tattooing in the 20th century. Captivating and revealing, the book proved so popular it was republished in 1992 and has continued to inspire researchers of ta moko which is the application of moko, practitioners and the revival of the moko kauae tradition over the last 20 years. The kuia are photographed in their natural environment, in their homes, their garden or on their marae. Gifted to Te Papa in 2009 from the Gerrard and Marti Friedlander Charitable Trust, the only full set of the original photographs from this collaboration in existence is now on exhibition at Tairāwhiti Museum. A specific condition of the gift is that the ‘Moko’ collection be shared with the nation. Te Papa, through its founding philosophy of ‘Mana Taonga’, is committed to reconnecting living descendants with each of these kuia wherever possible. It will be the first time that the photographs will be shown nationally.
Page 4-7
Waewae Tipitipi
Ko tētahi o ngā Kuia Moko kei te whakaaturia i te Whare Taonga o te Tairāwhiti
Page 9
Ra Whānau
Page 16
Page 12
Papawhāriki Project
Tūranga Ararau