Pipiwharauroa - August 2013

Page 1

l

l

Pipiwharauroa Here Turi Kōka 2013

He Rāhui ki te Poupoutanga ō te 16 Hereturikōka 2013

Pukapuka: Rua Te Kau

Te Whakaritenga Te Huripokinga Ko te tīmatanga tēnei ō te hanga Whare Whakamaumahara ki ngā tama toa ā Tūmatauenga ō Te Kaupene C. ō Te Hokowhitu ā Tū (28th Māori Battalion). Tata ki te rua rau ngā tāngata i whakaeke ki te pārae ō Kelvin i te ata ō te Rāhina 12 ō Hereturikōka kua taha ake ki te tuku karakia whakawātea i te whenua kua whakaritea hei tūnga mō te Whare Whakamaumaharatanga ki a rātou i hinga atu i te mura ō te ahi, arā Te Hokowhitu a Tū. Nā te Pīhopa Brown Turei me Charlie Pera i whakatau te wāhanga whakawātea me te whakapai kia Te huripokinga ō te whenua - Pīhopa Brown Turei, Nolan Raihania me Charlie Pera tīmata ai ngā nekeneke.

He manuhiri - Allan Wilson Centre

Te Tūhonotanga ō Ngāi Tāmanuhiri ki te Pūtahi ō Allan Wilson (Allan Wilson Centre). Kua hainatia e Ngāi Tāmanuhiri te ‘Whakaaturanga Manatū Arotau’ i tēnei rā ki te Pūtahi ō Allan Wilson (he Pūtahi Rangahau Hiranga o Te Motu kei raro i te mana whakahaere o te Whare Wānanga ō Massey) hei whakawhitiwhiti kōrero whakatau pūtaiao hei āwhina i te iwi kia hua ai ngā whakatauranga matua mō te whakapai ake i ō rātou whenua me te iwi, hei āwhina hoki i ngā kairangahau pūtaiao kia hāngai ai te whakaatu ngā kitenga ka tīmata ai te mahi. Ma tēnei mahi ka matatau a AWC ki ngā āhuatanga mahi, ki ngā matawhaiaro me ngā tikanga whakahaere a te tangata whenua ki te rangahau taiao, ā ko te whāinga nui kia pai tonu te whenua me te wai. Ko te rārangi ingoa e whai ake nei i tau mai ki te Muriwai ki te haina i te ‘Whakaaturanga Manatū Arotau’ arā, ko te Hiamana ō AWC a Jim McLean, ko te mema oTe Poari Whakahaere a Rau Kirikiri, ko Te Ahorangi Whakahaere a Hamish Spencer, ko te Tumu Whakahaere a Wendy Newport-Smith. Ki tā te Kaiwhakahaere ō Ngāi Tāmanuhiri a Richard Brooking ,“Kua tīmata kē te mahi a Ngāi Tāmanuhiri i te taha ō Allan Wilson Centre i te whakapātanga mai ā Tā Paul Callaghan i a ia i kōnei i te hui i Te Aitanga ā Hauiti i te whakatinanatanga i te kaupapa “Transit of Venus”. E whakapono ana a Tā Paul, arā e tōtika ai te wā e tū mai nei me aronui ki ngā kitenga pūtaiao me ngā pākihi ka puta mai i reira”.

Photo Courtesty of Gisborne Herald

Tau ana te wairua mārire ki runga i te marea me te kitenga kanohitia ō Nolan Raihania te mōrehu o taua roopu me ētahi atu hoki o rātou o ngā pakanga o muri mai. He maha rātou ō ngā iwi i whakarauika mai ki te whakanui i tēnei rā whakahirahira. Ko ngā kaikōrero arā ko Bill Maxwell nō Ngāi Tai, ko Tākuta Apirana Mahuika ō Ngāti Porou, ko Rūtene Irwin nō Te Aitanga ā Māhaki,ko te Mea ō Tūranga a Meng Foon i tū mō Tūranganui me Tākuta Monty Soutar te kaituhi ō Ngā Ngā Taonga ā Ngā Tama Toa. Nā te kapa haka ō Te Hokowhitu-ā-Tū ō Tokomaru i tautoko, i whakangahau, i waiata ngā waiata ō taua wā. Tau ana hoki ki te kite i te maha ō ngā rangatahi, tamariki o ngā kura ō Tūranganui me Te Rāwhiti i reira. Ko te utu o te whare nei i riro mā ngā Kaiwhakahaere ō Ngā Taonga a Ngā Tama Toa e kohikohi me ngā koha hoki a ngā iwi, hapu me ētahi roopu whakatikatika me ngā tākoha tuku kore here. I te wā whaikōrero, i whakatakototia e Tākuta Mahuika ō Ngāti Porou te haki mō te $150.000. E maumahara ana hoki ia ki te iwi ō Ngāi Tai, arā kua tīmata noa atu

Inapō i kauhau a Ahorangi Matisoo-Smith mō te hekenga nui mai i Āwherika ono tekau ma rima mano tau ki muri. I tīmata mai i reira ka mutu mai ki konei, ki Tūranganui nei waru rau tau ki muri. Kei te tīmata ia ki te whakahaere Genetic Ancestry Study ō Aotearoa nei me te kohikohi ira mai i te rua mano tangata. Ko ētahi nō Muriwai. Mā ana rangahau ka kitea ngā whakapaparanga waru tekau E kaingākautia ana e Tāmanuhiri te whakamahi tētahi miriona tau ki muri, kāre o nātata tonu nei. āhuatanga ō te kaupapa ā Hauiti arā e pā ana ki te mahere rerenga koiora mō te awa ō Uawa. Ko te mahi E ai ki a Āhorangi Spencer,”Ko te Pūtahi ō Allan Wilson tuatahi arā ki te taha o Peter Handford (tētahi ō ngā e whai kē ana i ngā mahi o mua tae noa ki tēnei wā me kaitohutohu ō AWC) ko te tiro i te hora o te whenua, āhua noho a te tangata, ngā kararehe, te tipu ā te otaota me tirotiro ki ngā whakaahua mai i te rangi kia mārama a ngā tau kei mua me te tipu ahurei i konei waru miriona ai ki te takoto ō te whenua me whakamahi i aua tau i mua o te pakarutanga mai Aotearoa i te whenua o whenua mō te painga ō te katoa i whakaritea i te tau Gondwana. I taua wā, nō nā noa iho te tangata i puta ai. kua taha ake. Ko ētahi āhuatanga kua kitea i ētahi o He aronga nui tō rātou taenga mai ki te Tairāwhiti nei, ngā wehenga whenua arā he whakamōhiotanga ki te ā, e whai mana ana i hōhonutanga o aua kitenga arā ki kounga o te whenua me te āhua whakamahi mā ngā ētahi atu ō Aotearoa, arā rite anō ki te taenga mai o te komiti whakahaere huhua. pākehā. Ka uru mai te whakahīhī ki a mātou mō tō mātou He whakaaturanga tēnei honongatanga hou mō ngā rā hononga ki a Papatūānuku me te tūhononga anō hoki ki kei mua hei whakawhitiwhiti whakaaro me te mahitahi te moana me te whenua. Ko te hīkoinga tahi tēnei a ā hei painga mō ngā iwi katoa hei whakapiki i te oranga me tātou tikanga ā nō nei he rangahau pūtaiao.

Inside this month...

Panui: Tuawaru

Page 6

Rangiwaho

Page 7

Rongowhaakata Panui

tā rātou tuku pūtea mai hei tautoko i te kaupapa, ā, nō nā tata tonu nei ka tau mai te koha ā Ngāi Tāmanuhiri, mō te $125.000. Kua takoto anō hoki ngā koha mai i ngā whakahaerenga whenua, ngā Kaporeihana o ngā Paamu me ngā whānau ō Te Hokowhitu-ā-Tū. E $500.000 te koha ā te Kāwana mō te whare. E ai ki te Minita Toi, te Minita Manatū Tikanga ā Iwi a Mr Finlayson,”He koha tēnei ka tukuna atu hei whakapūmau, hei tohu, kia kore ai e wareware ngā mema ō te kaupene C, arā Te Hokowhitu ā Tū mō tō rātou haerenga ki te pakanga mō te painga ō tēnei whenua. E maumaharatia ana i ngā kōrero ō ōnamata ō tēnei rohe me Aotearoa”. E rima tau ngā Kaiwhakahaere ō Ngā Taonga ā Ngā Tama toa e kō ana kia tae ki tēnei wā, ā ko te wawata ka whakatuwheratia te whare nei a te marama ō Paengawhāwhā ō tēra tau. Ā taua wā anō hoki, ko te wawata ka tutuki te whakamāoritanga ō te hītori ō Kaupene C i te pukapuka,”Ngā taonga a Ngā Tama Toa”. te whakarite tikanga mō te aotūroa kia eke ai ki ngā whāinga tauwhiro ohanga. Mēna he pātai a koutou whakapā atu ki a Jody Toroa j.toroa@ tamanuhiri.iwi.nz. 022 6050852 Wendy Newport.Smith of Allan Wilson Centre w.newport-smith@ massey.ac.nz , 021 423 757 Communications Advisor Glenda Lewis, glendajanelewis@gmail. com , 027 210 0997

Nā Ruby Emmerson, Hope Tupara, and aunty Keefe

Pages 8-9

Ngi Tāmanuhiri

Page 16

Page 15

tranga health

Tūranga Ararau Panui


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.
Pipiwharauroa - August 2013 by Trial account - Issuu