SZKO L E NI A I n te r C ars
S ZKOLE NIA I n te r Ca rs
Wielu mechanikom naprawy manualnej skrzyni biegów wydają się proste, ale często są przeprowadzane na zasadzie prób i błędów. Na szkoleniu omawiamy różne skrzynie biegów, jednak większość czasu poświęcamy popularnej, 16-biegowej skrzyni ZF, montowanej m.in. w pojazdach: MAN, DAF, Iveco i Renault.
Wojciech GAŁCZYŃSKI
Z
mojego doświadczenia wynika, że choć mechanicy znają budowę manualnej skrzyni biegów, to z pewnymi zagadnieniami zapoznają się dopiero na szkoleniach, np. wielu z nich po raz pierwszy dowiaduje się, w jaki sposób należy dokonywać pewnych regulacji, które są niezbędne przy każdorazowym rozebraniu przekładni. Dla przykładu, po wymianie łożysk na wałku sprzęgłowym trzeba dokonać regulacji luzów i ustawić na nowo skok widełek. Szkolenie jest 3-dniowe. W pierwszym dniu omawiana jest budowa manualnej skrzyni biegów oraz jej typowe uszkodzenia. Przedwczesne awarie skrzyni biegów są spowodowane z reguły przez kierow-
ców, a nie mechaników. Częstym błędem kierowców jest ruszanie z 3. biegu, gdy pojazd jest obciążony. W starszych silnikach ruszanie ze zbyt wysokiego biegu powoduje zgaśnięcie jednostki napędowej. W silnikach zasilanych układem typu common rail to zjawisko nie występuje, ale wówczas szybko zużywa się sprzęgło – czyli tłumik drgań, a w konsekwencji synchronizator 3. biegu oraz synchronizator połówek. Nawiasem mówiąc, sterowniki rejestrują, z którego biegu rusza kierowca, więc podczas weryfikacji skrzyni biegów jest to łatwe do stwierdzenia. Drugim błędem kierowców jest zbyt szybkie przełączanie biegów. Jeżeli jedziemy np. na 3. biegu, należy wcisnąć pedał sprzę-
TREŚĆ SZKOLENIA: 1. Budowa i działanie manualnych skrzyń biegów 2. Demontaż skrzyni biegów 3. Analiza luzów 4. Regulacja łożysk i wałków 5. Regulacja mechanizmu sterowania 6. Procedury odpowietrzania sprzęgła i lewarka zmiany biegów HGS 7. Omówienie wariantów napędów dodatkowych 8. Omówienie wariantów sprzęgieł 9. Diagnoza czujników 10. Omówienie funkcji zwalniacza
gła, przesunąć dźwignię do pozycji neutralnej i przytrzymując ją lekko, ustawić w położeniu, załóżmy, 4. biegu. Badania przeprowadzone przez firmę ZF wykazały, że zbyt szybkie przełączanie biegów powoduje przedwczesne zużycie synchronizatorów. Czas przełączania biegu nie powinien być krótszy niż 1,2 sek. Takie tematy poruszam podczas szkolenia dla mechaników, chociaż nie są oni kierowcami. Mówię o tym dlatego, że jeśli po naprawie skrzyni biegów klient wróci z reklamacją, gdyż np. jeden z biegów wyskakuje, a z reguły jest to 3. i 7. bieg – są na jednym synchronizatorze – można założyć, że winę ponosi kierowca, a nie mechanik wykonujący naprawę. Podczas reklamacji należy wsiąść do samochodu i zaobserwować, z którego biegu rusza kierowca i w jaki sposób przełącza biegi. Omawiamy też funkcję ComfortShift, która przyciskiem na lewarku aktywuje szybkie rozłączanie lub załączanie sprzęgła. Obecnie MAN wycofał się ze stosowania tej funkcji, ponieważ była nadużywana przez kierowców i powodowała przedwczesne uszkodzenia skrzyni. Dużo czasu poświęcamy modułowi sterującemu skrzynią biegów. Pierwsze wersje skrzyń ZF 16 S EcoSplit miały mechaniczny moduł przełączający, został on zamieniony na moduł mechatroniczny 1., a potem 2. generacji (new EcoSplit). Podczas szkolenia przekazuję informacje, jakie zmiany konstrukcyjne w skrzyni wprowadzono w ramach akcji serwisowych. W drugim dniu przeprowadzamy zajęcia praktyczne – pomiary elektryczne i demontaż skrzyni. Przez pierwsze 2 godziny uczestnicy szkolenia osobiście dokonują pomiarów elektrycznych modułów sterujących.
Czas trwania szkolenia – 3 dni
Tym samym uczę, że skrzynia nie zawsze musi być demontowana, a problem może leżeć w układzie sterującym. Każdy uczestnik szkolenia, korzystając z miernika uniwersalnego, musi dokonać pomiarów, np. w module zasilania, układzie pneumatycznym i określić sprawność czujników mających wpływ na prawidłową pracę skrzyni biegów. Po tych diagnozach uczestnicy szkolenia rozbierają skrzynię ze wszystkimi elementami – od wałka głównego, widełek, przekładni planetarnej, modułu przełączającego po zespół wspomagania (serwo). Posługujemy się skrzynią szkoleniową ZF 16 S 22 20, w której wałek główny jest przetoczony na mniejszy wymiar, by łatwiej można było demontować poszczególne elementy. Oczywiście, uczymy, że w rzeczywistych warunkach niezbędna jest prasa. Trzeciego dnia uczestnicy szkolenia składają skrzynię, która po zmontowaniu powinna działać. Podczas szkolenia informuję o elementach, które najczęściej ulegają uszkodzeniom. Zwracam uwagę, że wykonywanie napraw jak najniższym kosztem może powodować reklamacje. Dlatego nie warto stosować komponentów różnych producentów, np. wszystkie elementy synchronizatora, który często się zużywa, powinny pochodzić od jed-
PYTANIA KONTROLNE: 1. Które czujniki są sterowane plusem, a które masą na skrzyni biegów 16S? 2. Czy, gdy mierzymy oporność, stacyjka powinna być wyłączona czy wyłączona? 3. Co to jest KITAS? 4. Do czego służy funkcja ComfortShift? 5. Kiedy następuje aktywacja systemu servo shift? 6. Co powoduje brak kalibracji czujnika sprzęgła po jego wymianie?
nego wytwórcy. Często też zużywa się koło zębate 4. biegu i wałek sprzęgłowy. Mankamentem przekładni firmy ZF jest sposób blokowania sworzni satelitów w przekładni planetarnej, co prowadzi do jej uszkodzenia. Na szkoleniu uczę, w jaki sposób poradzić sobie z tym problemem. Podczas szkolenia wspominamy też o zespole sprzęgła – jego naprawach i właściwym doborze tarczy sprzęgłowej. Naprawa skrzyni biegów to spory wydatek i kilkudniowy przestój pojazdu. Klienci wymagają więc od warsztatu, by naprawę przeprowadzić sprawnie, szybko i bezbłędnie. Tego właśnie uczę na szkoleniu. Serdecznie zapraszam!
Fot. MAN
Fot. MAN
Manualne skrzynie biegów ZF 16S (SK-03)
Harmonogram szkoleń znajduje się na ostatniej okładce i na stronie www.szkolenia.intercars.com.pl
15
14 2/2013
2/2013