inPharma 19 koristi kao dodatak u proizvodnji raznih vrsta krema i losiona. Zbog svog antibakterijskog djelovanja koristio se i kao konzervans u mesnoj, pa Ëak i glazbenoj industriji gdje se upotrebljava kao smola za popravak æiËanih instrumenata. Danaπnja uporaba propolisa svakako je najzastupljenija u prehrambenoj industriji u kojoj se koristi kao dodatak prehrani.
Kemijska i bioloπka svojstva propolisa RazliËit kemijski sastav, boja i miris propolisa posljedica su njegovog sakupljanja s razliËitih biljnih izvora. Propolis obiËno sadræi 55% balzama i smola, 30% pËelinjeg voska, 10% eteriËnih ulja, 5% polena i 5% ostalih organskih komponenata, ukljuËujuÊi fenole male molekulske mase, za koje se smatra da imaju bioloπki aktivna svojstva. U takve spojeve ubrajaju se fenolne kiseline i esteri, aromatski aldehidi i terpeni, a najznaËajniji su flavonoidi. Flavonoidi predstavljaju veliku skupinu sekundarnih metabolita koji su prisutni u svim biljkama, a odgovorni su za obojenost cvjetova i listova, dok su vaæni i za normalan rast, razvoj i obranu biljaka. Flavonoidi se danas sve viπe spominju kao pomoÊ pri lijeËenju raznih vrsta bolesti zbog dokazane sposobnosti da inhibiraju specifiËne enzime, stimuliraju hormone i neurotransmitere, te zbog sposobnosti ‘hvatanja’ slobodnih radikala. Zastupljenost flavonoida u propolisu je razliËita, a ovisi o mjestu njegova sakupljanja, utjecaju lokalne flore i samog okoliπa, te o sezonskim razlikama. Frakcioniranje propolisa u svrhu dobivanja zasebnih komponenata vrlo je teπko. UobiËajeni i najËeπÊi naËin je ekstrahiranje frakcije topive u alkoholu, odnosno dobivanje alkoholnog ekstrakta propolisa. Osim etanolnog, postoji i vodeni ekstrakt proTABLICA 1
Medni proizvodi Protuupalno, antioksidativno, antimikrobno djelovanje polisa, koji takoer pokazuje svoje pozitivne uËinke. Neki struËnjaci svrstavaju biokemijske uËinke aktivnih komponenti propolisa u Ëetiri skupine, i to: • prema afinitetu vezivanja bioloπkih polimera, • prema vezivanju iona teπkih metala, • u odnosu na katalizu transporta elektrona, • prema sposobnosti vezivanja slobodnih radikala.
Primjena propolisa Poznata je Ëinjenica da se preventivnom uporabom propolisa Ëuva zdravlje, odnosno podiæe imunitet, ublaæavaju tegobe iza-
Sastav propolisa prema podacima koje navode Ghisaalberti 1974.; Greenaway 1990.; Konig, Dustman 1988.; Marcucci 1995. i Serra Bonvehi et al. 1994.
DJELATNE TVARI
% U NEPRERA–ENOM PROPOLISU
NAPOMENA
ugljikovodici, vosak, visokomolekularni esteri, eter i ketoni, viπe masne kiseline, steroidi
5 - 40
potjeËu najveÊim dijelom iz voska, ostaju u filtratu
polifenoli: kalkoni, dihidroksi kalkoni, flavoni, flavanoidi
5 - 50
alkoholnog su podrijetla
aromatiËne kiseline, esteri aromatiËnih kiselina s alkoholima, alkoholi, aldehidi, ketoni
1 - 25
uglavnom alkoholnog podrijetla
aminokiseline, πeÊeri, vitamini, mineralne tvari
1 - 10
topivi u vodi i manjim su dijelom alkoholnog podrijetla
zvane razliËitim vrstama virusa u sluËajevima gripe te kod upalnih procesa ædrijela i usne πupljine. Istraæivanja pokazuju da propolis pojaËava imunoloπke mehanizme za proizvodnju specifiËnih i nespecifiËnih obrambenih tvari kojima se suprotstavlja uzroËniku bolesti i na taj naËin sprjeËava njeno napredovanje. Poznato je da medicina trenutno nema potpunih rjeπenja niti uspjeπnih lijekova za lijeËenje svih virusnih oboljenja, pa stoga u borbi protiv virusa najËeπÊe koristi profilaktiËke postupke kao πto je cijepljenje. Istraæivanja su pokazala da vakcina u kombinaciji s propolisom snaænije i specifiËnije jaËa imunoloπki sustav, a posebno dobra iskustva uoËena su kod najËeπÊih virusnih oboljenja kao πto su gripa i prehlada. Propolis se takoer preventivno koristi kod akutnih stanja promuklosti, parodontoze te pojave afti u usnoj πupljini. SprjeËava nastajanje zubnog plaka i karijesa, a kao prirodni antibiotik djeluje protuupalno, potiËe cirkulaciju krvi i epitelizaciju lakπih opeklina, povrπinskih oπteÊenja koæe i herpesa. Veliki broj znanstvenih studija upuÊuje na protuupalnu uËinkovitost propolisa koja se pripisuje polifenolima u medu. Osnova protuupalnog djelovanja propolisa oËituje se u njegovoj antioksidacijskoj aktivnosti koja ima za cilj sprjeËavanje oksidativnog stresa, neutralizaciju slobodnih radikala i pojaËanu aktivnost antioksidacijskih enzima. Osim toga, djelovanje propolisa se oËituje i u poticanju stanica imunoloπkog sustava na proizvodnju tvari s protuupalnim djelovanjem te istovremenim koËenjem stvaranja tvari koje podræavaju upalu. Osim antibakterijskog djelovanja pro-