Bronbeek Bulletin Oktober November 2018

Uitgave van de Stichting Vrienden van Bronbeek Oktober November 2018

‘Zeg maar gewoon kolonel’

AANGESTIPT •G ebruikt u bij voorkeur een acceptgirokaart? We hopen over te gaan op digitaal bankieren vanwege de kosten. Wanneer u kunt internetbankieren, wilt u ons dat laten weten? Mail uw naam en mailadres aan: SVVB1983@gmail.com Hartelijk dank!

• De nieuwe commandant van Bronbeek ontvouwt iets van zijn plannen in het grote interview. Dat leest u verderop in het Bulletin.

• De redactie van het Bronbeek Bulletin is vernieuwd en bestaat nu uit: Geertje Besselink-Boermann, John Klein Nagelvoort en Vilan van de Loo. • In september 2018 was er een geslaagde Vriendendag, foto’s ervan zijn te vinden op de website en op onze Facebookpagina: https://www.facebook.com/vriendenvanbronbeek/ • Tip voor iedereen die graag op de hoogte blijft: bezoek de website www. vriendenvanbronbeek.nl • Bij de voorpagina: Kolonel Karel van Dreumel volgde in april kolonel Dulfer op als commandant van Bronbeek. (Foto: redactie)

Van links naar rechts: koning Willem-Alexander, commandant Dulfer en commandant van Dreumel.

(Foto: redactie)

Privacy De Stichting Vrienden van Bronbeek bewaart uw persoonlijke gegevens zorgvuldig en gebruikt deze alleen voor de daarvoor verstrekte doelen. Desgewenst verwijderen wij uw gegevens uit het bestand.

INHOUD 2018 OKTOBER/NOVEMBER

In en om Bronbeek

Verschijnt 3x per jaar - no. 122

Activiteitenagenda Themazondagen Katjongs in Colditz Gevangen in beeld Nieuw boek over het KNIL Vaarwel Thomas Herdenkingen De kat op het kanon

Informatieblad van de Stichting Vrienden van Bronbeek

Bewoners

Redactie: Geertje Besselink-Boermann John Klein Nagelvoort Vilan van de Loo Druk: HPC Drukkerij, Arnhem Doelstelling van de Stichting: Het wekken van belangstelling voor, alsmede het levend houden en zo mogelijk versterken van de historisch bepaalde verbondenheid tussen Nederland en landen overzee, in het bijzonder Indonesië, door voortzetting, aanpassing en uitbouwing van de tradities van het Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum ‘Bronbeek’.

Donatie: Natuurlijke personen minimaal 17,50 euro per jaar. Rechtspersonen minimaal 50 euro per jaar.

Rekingnummer NL89 INGB 0000 0009 40 t.n.v. de ‘Stichting Vrienden van ­Bronbeek’.

Adres Stichting Velperweg 147, 6824 MB Arnhem website: www.vriendenvanbronbeek.ml Vriendenadministratie Velperweg 147, 6824 MB Arnhem tel. 06 4040 46 98 e: svvbl1983@gmail.com ISSN: 1386- 0372

Nieuwe bewoners In memoriam Indiëveteraan Van Baal onderscheiden

4 5 6 7 8 8 9 9

10 10 10

Commandant “Zeg maar gewoon kolonel”. Interview 11 met commandant Van Dreumel

Museumcollectie Vroeger op Bronbeek Machiniepistool Schmeisser MP28/II Schenkingen en aanwinsten

14 18 18

Van het bestuur Hartelijk dank Henny Grootveld Richt je naar de zon - afscheid mevrouw Spijkerboer Mededelingen van het bestuur

20 21 22

KTOMM BRONBEEK Tel: 026-376 35 55 3

In en om Bronbeek Activiteitenagenda In en om en museum Bronbeek is altijd iets te doen. Raadpleeg voor actuele aankondigingen en wijzigingen www.bronbeek.nl onder ‘activiteiten Bronbeek’. Heeft u geen internet, bel dan KTOMM Bronbeek 026-376 35 55

t/m 31 dec 2018 | EXPOSITIE Katjongs in Colditz. Erewoordweigeraars en hun ontsnappingen 1940-1945 Over de Nederlandse ‘erewoordweigeraars’ in WOII, in het bijzonder hen die afkomstig waren uit Nederlands-Indië: de katjongs.

t/m 7 jan 2019 | EXPOSITIE

Gevangen in beeld. Changi door de ogen van tekenaar Henk Brouwer 1942-1945 Henk Brouwer portretteerde medegevangenen en maakte schetsen van het dagelijks leven in Changi, het grootste Japanse krijgsgevangenenkamp van Z.O.-Azië in WO II.

24 november 2018 | KRISSENDETERMINATIE

Krissendag Laat uw eigen krissen beoordelen door experts.

12.00- 17.00 uur. Consult gratis.Reserveren gewenst: nb.ravensbergen@mindef.nl

16 december 2018 | LEZING

In de schaduw van de Javazee Spreker: Theo Doorman. 14.00 – 16.00 uur. Toegang: € 15,00 incl. museumentree.

I.s.m. Volksuniversiteit Arnhem. Inschrijven via www.volksuniversiteitarnhem.nl

3 februari 2019 | LEZING

Koloniale slavernij in de Oost Spreker: Reggie Baay. 14.00 – 16.00 uur. Toegang: € 15,00 incl. museumentree.

I.s.m. Volksuniversiteit Arnhem. Inschrijven via www.volksuniversiteitarnhem.nl

17 maart 2019 | LEZING

Het zwart-wit denken voorbij Spreker: Piet Emmer. 14.00 – 16.00 uur. Toegang: € 15,00 incl. museumentree.

I.s.m. Volksuniversiteit Arnhem. Inschrijven via www.volksuniversiteitarnhem.nl

16 maart 2019 | FOTO-DETERMINATIE

Mijn Opa was een…

Stel vragen aan experts over uw eigen familiefoto’s uit Nederlands-Indië. 12.00-17.00 uur.

Reserveren gewenst: nb.ravensbergen@mindef.nl. Toegang met museumentreebewijs.

14 april 2019 | LEZING

Tabé Java, Tabé Indië Spreker: Ronald Nijboer.14.00 – 16.00 uur. Toegang: € 15,00 incl. museumentree.

I.s.m. Volksuniversiteit Arnhem. Inschrijven via www.volksuniversiteitarnhem.nl

4

Dinsdag t/m zondag | JEUGDACTIVITEIT Landgoedspeurtocht In je eigen tempo zwerf je over het landgoed Bronbeek en ontdek je onbekende plekjes.

Leeftijd: 8 t/m 12 jaar. Gratis routekaart bij de receptie 10.00 tot 17.00 uur.

JEUGDACTIVITEIT

Museumspeurtocht Weet jij hoeveel kanonnen er in het museum staan? En weet je waarom uniformen er zo indrukwekkend uitzien? Er zijn speurtochten voor 6-9 jaar en voor 10-12 jaar. Haal hem gratis bij de receptie tussen 10.00 en 17.00 uur.

Zondagen | OPENBARE REPETITIE

Gamelan Twee maal per maand bespeelt de groep Kusumo Budoyo de gamelan. U kunt deze openbare repetities bijwonen op zondagen in de maanden september t/m juni. Informeer vooraf naar de actuele datum via (026) 376 35 55.

Themazondagen

Stichting Klein Bronbeek en de Stichting Indisch Erfgoed organiseren zoals vanouds in de wintermaanden Themazondagen in het Reünie- en Congrescentrum Kumpulan op het landgoed Bronbeek in Arnhem. Voor het seizoen 2018-2019 is er weer een aantrekkelijk programma samengesteld.

9 december 2018 — ‘Indische eetcultuur’ Sprekers: Saskia van Oostveen, Humphrey de la Croix, Esther Captain en Paulien Schuurmans.

20 januari 2019 — ‘Indische muziek’ Sprekers: Ellen van Waerden, Henk Mak van Dijk, Ans Gommers-Dekker en Hetty Naaijkens-Retel Helmrich.

17 februari 2019 — ‘De beheersing van de Indonesische waterhuishouding toen en nu’ Sprekers: Maurits Ertsen, Stephan van der Biezen, de Indonesische ambassadeur I Gusti Agung Wesaka Pu en Dolfi Debrot.

24 maart 2019 — ‘Behoud van Nederlands-Indische architectuur en stedenbouw’ Sprekers: Pauline van Roosmalen, Obbe Norbruis, Frederik Erens en Juliette Roding.

14 april 2019 — ‘Het behoud van Indische kunst in Nederlandse musea’ Sprekers: Thijs Schoonderwoerd, Jan de Hond, Hans van den Akker en Frans Leidelmeijer De entree is € 28,50 per persoon. Zoals gebruikelijk bestelt u de kaarten via de webshop op de website van de Kumpulan. (http://kumpulan.nl/themazondagen/). Na betaling kunt u uw kaart(en) printen. Per programma zijn maximaal 250 plaatsen beschikbaar.

Nieuw! Dit seizoen zal voor het eerst een passepartout worden aangeboden voor alle vijf de zondagen. Dit passepartout zal € 100,- kosten. Daartoe wordt zal webshop op de website van de Kumpulan (http://kumpulan.nl/themazondagen/) worden aangepast.

Naar verwachting zal dit passepartout eind deze maand beschikbaar zijn.

5

Katjongs in Colditz Voor het eerst is een tentoonstelling gewijd aan de Nederlandse ‘erewoordweigeraars’ in de Tweede Wereldoorlog, in het bijzonder hen die afkomstig waren uit ­Nederlands-Indië: de katjongs. Wie waren zij, hoe brachten zij hun dagen door, op welke manieren trachtten zij te ontsnappen, en wie lukte dat?

14.400 Nederlandse beroepsmilitairen tekenden op 14 juli 1940 de ‘Erewoordverklaring’ aan de Duitsers. Daarin beloofden zij de wapens niet meer op te nemen t­ egen de bezetter. Zij werden op vrije voeten ­gesteld. Slechts 68 officieren weigerden. Zij werden op transport gezet naar Duitsland.

Opvallend was dat de meesten behoorden tot het kleinste militaire onderdeel op dat moment aanwezig in Nederland, het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL).

36 mannen - meer dan de helft van de 68 niet-ondertekenaars - waren bovendien geboren in Nederlands-Indië. Het grootste gedeelte van de groep verbleef de rest van de oorlog achtereenvolgens in krijgsgevangenenkampen in het Duitse Soest,

Juliusburg, Colditz, Stanislau en Neubrandenburg.

Over de spectaculaire ontsnappings­ pogingen uit Colditz - soms met succes, soms ook met tragische afloop - zijn ooit een film en een populaire tv-serie gemaakt.

Die doen het voorkomen alsof die waagstukken vooral een Engelse aangelegenheid waren. In werkelijkheid hadden ook Fransen, Polen en Nederlanders daaraan hun deel, en de meeste Nederlanders behoorden tot het KNIL.De tentoonstelling ‘Katjongs in Colditz, Erewoordweigeraars en hun ontsnappingen 1940-’45’ werd in opdracht van Museum Bronbeek door Herman Keppy en Esther Wils samengesteld met veel foto’s, illustraties, originele documenten, en voorwerpen uit de collecties van Museum Bronbeek, het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), en particuliere collecties, waaronder die van verzamelaar Johan van Hoppe en de familie Goedkoop.

Zij is nog t/m 31 december 2018 te bezoeken.

In het kader van de tentoonstelling was er op 10 oktober een unieke ontmoeting van nazaten van de mannen die tijdens

Een vrolijk moment op een indrukwekkende tentoonstelling.

(Foto: redactie)

6

Een must see tentoonstelling. (Foto: Arjan de Vrieze)

WO II gevangen zaten in Schloss Colditz (Oflag IV-c).

Een van de Colditzgevangenen was de stoker 2de klas Wim de Lange. Vanwege zijn technische vaardigheid speelde hij een belangrijke rol bij de vele ontsnappings­ pogingen; hoe langer de Duitsers hem vasthielden in Colditz, hoe meer ontsnappingen zijzelf in hun onwetendheid ­mogelijk maakten! Wim de Lange heeft zich destijds teleurgesteld van het militaire bedrijf afgekeerd en bleef altijd ongelukkig over het gebrek aan erkenning voor zijn verdiensten in oorlogstijd. Zijn medegevangenen hebben nog een actie op touw gezet om een onderscheiding voor hem los te krijgen, maar dat mocht niet baten. Op de Colditzmiddag werd Wim de Lange alsnog postuum onderscheiden met het Mobilisatie Oorlogskruis.

Gevangen in beeld Centraal in de tentoonstelling ‘Gevangen in beeld. Changi door de ogen van tekenaar Henk Brouwer 1942-1945’ staat Changi, het grootste Japanse krijgsgevangenenkamp van Zuidoost-Azië tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Henk Brouwer portretteerde er medegevangenen en maakte schetsen van het dagelijks leven.

In Changi in Singapore verbleven 50.000 geallieerde soldaten. Vooral Britten en Australiërs, maar ook enkele duizenden Nederlanders. In het begin waren de leefomstandigheden er relatief gunstig. Voor de meesten was Changi een doorvoerkamp op weg naar veel zwaarder kampen in Japan en aan de beruchte Birma-Siamspoorlijn. Maar ook in en rond Changi moest zware arbeid worden verricht. Zo werden Henk Brouwer en honderden anderen ingezet bij de aanleg van vliegveld Changi.

Dwangarbeid, mishandelingen, honger en ziekten eisten steeds vaker hun tol.

De gevangenen probeerden zich op allerlei manieren in leven te houden. Landstorm-soldaat en tekenaar Henk Brouwer deed dat door te tekenen. Hij maakte tientallen aquarellen, portretteerde zo’n driehonderd medegevangenen en maakte schetsen van het kampleven. Na de oorlog schreef hij uitgebreid over zijn oorlogservaringen. Dankzij de recente vondst van zijn bijzondere en veelzeggende werk krijgen we nu voor het eerst een beeld van de werkelijkheid van Changi, waar veel Nederlandse soldaten het leven lieten en anderen voor het leven werden getekend.

De tentoonstelling is nog te bezoeken t/m 6 januari 2019.

7

Nieuw boek over het KNIL The Royal Netherlands East Indies Army 1936–‘42

als assistent-conservator in Museum Bronbeek. Het boek verscheen bij de Britse uitgeverij Osprey Publishing in de serie Men at Arms. Het is rijk geïllustreerd met foto’s en tekeningen van uniformen en emblemen door Adam Hook en wordt uitgegeven als paperback (48 p.). Het is te koop in de museumwinkel van het museum en via diverse webshops.

Vaarwel Thomas

Op 14 augustus, aan de vooravond van de herdenking van de Japanse capitulatie, presenteerde Museum Bronbeek nieuwe informatie over de organisatie, bewapening, strijd en uniformering van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) in aanloop naar de Japanse aanval op Java in maart 1942. Met de Engelstalige publicatie ‘The Royal Netherlands East Indies Army 1936–42’ brengt Bronbeek voor het eerst de rol van het KNIL als geallieerde onder de aandacht van een internationaal publiek: de strijd van het KNIL tegen het Japanse leger en de uiteindelijke capitulatie van het KNIL op 8-9 maart 1942 was voor Japan de ultieme afsluiting van de aanval op de VS, die begon met Pearl Harbor. Auteur is militair-historicus Marc Lohnstein, werkzaam 8

Met ongeloof, onbegrip en groot verdriet hebben wij kennis genomen van het heengaan van onze collega en vriend, de heer Thomas Sopaheluwakan, coördinator gidsen van ons museum. Thomas is overleden tijdens zijn welverdiende vakantie in Spanje. Door onze eigen schrik en verslagenheid heen realiseren we ons het onmetelijk verdriet van zijn vrouw Ado, hun gezin, familie en vrienden. Wij wensen hen heel veel sterkte in deze ongelofelijk moeilijke tijd.

Namens onze bewoners, onze vrijwilligers, in het bijzonder onze museumgidsen, ons personeel en onze FBD- en Paresto-ondersteuning, K.G.J. van Dreumel, commandant Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum Bronbeek

Thomas Sopaheluwakan (Foto: defensie)

Willem Punt met twee fans.

(Foto: Arjan Vrieze)

Herdenkingen Bronbeek biedt gastvrijheid aan herdenkingen. Elke herdenking is op een eigen manier bijzonder en ontroerend, zoals die voor de Vrouwenkampen met het theaterstuk Hallo Bandung van Lou Lou Rhemrev.

Ook de Birma Siam & Pakan Baroe Spoorlijn herdenking trok veel bezoekers. Het middagprogramma, met de boekpresentatie door Marc Entrop en de presentatie van Henk Hovinga en Jamie Farrell over de Pakan Baroe Spoorweg werd druk bezocht.

Wat er voor velen uit sprong was de herdenking slachtoffers Japanse Zeetransporten. Onder de VIPS waren overlevenden en de pater familias Willem Punt (zoals de voorzitter van de stichting Herdenking Slachtoffers Japanse Zeetransporten hem altijd aankondigt; verder Jeanine Hennes-Plasgaard en luitenant-admiraal Rob Bauer, Commandant der Strijdkrachten.

Hij nam met Hennes-Plasgaard het eerste exemplaar van de (auto)biografie Survivor in

ontvangst, handelend over het leven van Willem Punt, de laatste bekende overlevende van de Junyo Maru.

De toespraak is te lezen op www.shsjz.nl/ herdenkingen.html

De kat op het kanon Dat Bronbeek gastvrij is, weet iedereen.

Het is minder bekend, dat er gelegenheid is voor katten om op een kanon van de zon te genieten. Op een mooie namiddag nam deze kat het er even van. (foto: John Klein Nagelvoort)

9

Bewoners Nieuwe bewoners

De heer W. Rutte. Zijn laatst beklede rang was Sergeant der Mariniers bd. Hij kwam op Bronbeek op 24 november 2017.

De heer M.C. Baal. Intrede 20 november 2017. Oud KNIL militair.

Met ingang van 25 mei 2018 heeft de heer A. Willebrandts zijn intrede gedaan als bewoner van Bronbeek. Zijn laatst beklede rang was soldaat bij de Koninklijke Luchtmacht.

Verder de heer K.Y. Besanson. Zijn laatst beklede rang was Marechaussee 1e klas.

Hij kwam op 16 april van dit jaar op Bronbeek wonen Op 26 maart deed de heer G.J. Lucius zijn intrede. Zijn laatst beklede rang was adj bij de Koninklijke landmacht.

De heer T.E. Courbois woont sinds 2 juli op Bronbeek. Zijn laatst beklede rang was Marinier der 2e klasse bij de Koninklijke Marine.

De heer J. Kersten, intrede sinds 23 juli.

Zijn laatst beklede rang was wachtmeester artillerie bij de Koninklijke Landmacht.

In memoriam Overlijden van de heer A. Fransen op 8 april 2018. Hij werd geboren in april 1942. Hij was drager van het Nieuw Guinea Herinneringskruis.

Op 31 mei overleed de heer H.P. Frankevijle.

Meneer Frankevijle woonde sinds april 2007 op Bronbeek. Geboren 22 febr 1934.

Hij was sergeant 1e klasse bd bij de Koninklijke Landmacht. Met F.L.O gegaan in 1989. Drager van het Nieuw Guinea Herinneringskruis, onderscheiding voor eerlijke en trouwe dienst in zilver, medaille voor Nijmeegse Vierdaagse met het cijfer 5.

10

Op 3 mei overleed de heer J.J.W. Krikke. Hij werd geboren op 24 april 1932. Hij was adj bij de Koninklijke landmacht. Drager Kruis voor Recht en Vrijheid met de gesp 1950, Medaille voor Langdurige, Eerlijke en Trouwe dienst in zilver, Koninklijk Huis Juliana-Herinneringsmedaille, het Nijmeegse Vierdaagsekruisje. En onderscheiding van de Presidential Unit Citation Zuid-Korea, en andere buitenlandse huismedailles.

Onderscheidingen Hartelijke felicitaties aan meneer Baal, inwoner van Bronbeek. Op veteranendag ontving hij het Mobilisatie-Oorlogskruis uit handen van minister Bijleveld van Defensie. De heer Baal (95) ontving het MOK voor zijn diensttijd bij het KNIL en later bij de Marine en de Luchtmacht. In Nederlands-IndiĂŤ is hij krijgsgevangene geweest.

En de heer W. Rutte. Zijn laatst beklede rang was Sergeant der Mariniers bd. Hij kwam op Bronbeek op 24 november 2017.

De heer Rutte ontving vorige maand op Bronbeek zijn Nieuw Guinea Herinneringskruis.

Meneer Baal terecht in het centrum van de belangstelling (Foto: defensie)

Commandant ‘Zeg maar gewoon kolonel’

We weten het allemaal. Bronbeek heeft een nieuwe commandant. Op 26 april 2018 trad kolonel Karel van Dreumel officieel aan. De aanloop naar deze post duurde jaren, vertelt hij. Met Bronbeek heeft hij plannen en daar wil hij al iets over loslaten. Een interview.

Waarom wilde u naar Bronbeek?

Veteranenzorg heeft altijd mijn belangstelling gehad. Net als traditie. Dat heb ik opgepikt bij het regiment stoottroepen. Later kwam ik hier als regimentscommandant van Van Heutsz ook flink over de vloer.

Ik vind Bronbeek een uniek instituut. De combinatie van geschiedenis, traditie, veteranenzorg, maar ook iets dat mooi en lekker kan zijn, als je Kumpulan erbij telt met de traditionele Indische maaltijd. Dat vond ik een prachtige combinatie en ook een geweldige uitdaging om daar wat mee te doen. En ik wilde wat nieuws, na ruim 35 jaar grotendeels parate infanteriefuncties te hebben vervuld.

Dat is gelukt. In deze tijd staat Bronbeek als koloniaal museum op een nieuwe manier in de aandacht.

Klopt. Als commandant van Van Heutsz ben ik al betrokken geraakt bij de geschiedenis van de koloniale geschiedenis van Nederlands-Indië, dus ook bij het KNIL en alles wat daaromheen hangt, wat ervoor kwam en wat er erna kwam. Dat is een hele interessante geschiedenis en daar zit tegenwoordig spanning op. Daar moet je niet bang voor zijn.

Heeft u daarvoor ook een speciale taak van Defensie ontvangen?

Nee. Er is geen specifieke richting voor de komende jaren aangewezen. Ik ben wel bezig met het maken van een toekomstverkenning, een blik op de volgende tien jaar

en daarin zijn we wat doorkijken aan het maken. We moeten zorgen dat we niet stil staan. Ik hoop zelf dat ik hier vijf jaar heb als commandant, dat is nog niet helemaal afgetimmerd.

Wat wilt u dan bereikt hebben?

Bronbeek heeft vijf vingers aan één hand: je hebt het museum, je hebt de ouderenzorg in het tehuis, je hebt het landgoed, je hebt veteranen en herdenken, en je hebt Kumpulan. Die valt weliswaar onder een aparte stichting, maar is gezichtsbepalend voor het totale Bronbeek product. Die vijf vingers horen aan dezelfde hand.

We willen de herdenkingen die zich op dit moment thuis voelen op Bronbeek zo goed mogelijk ondersteunen. We gaan kijken of we de herdenkingsfunctie kunnen uitbreiden, we hebben inmiddels wat verweesde monumenten op het achterterrein staan.

Wat veteranen en veteranenzaken betreft, zou ik graag willen dat we de centrale plek zijn in Noordoost Nederland. We gaan bestuderen of we de toegankelijkheid richting Bronbeek kunnen verbeteren en mensen bekend maken met de faciliteiten die ze in deze prachtige omgeving hebben.

Bronbeek is fantastisch mooi. Dat moeten meer mensen ontdekken.

Werk aan de winkel dus. Een dag is vast strak ingedeeld.

Dat ligt er maar aan. De enige dag waar11

op we een beetje vast ritme hebben, is de maandag als ik om 13.00 uur uur het

management team bij elkaar heb en ik aansluitend om half drie de personeelsman even hier heb. Voor de rest zit ik nog in de kennismakingsfase. Daar moet ik langzamerhand een beetje in terugschakelen want ik loop nu van het ene gesprek naar het andere, daar moet meer rust in komen.

Dat betekent ook dat ik moet shiften in de enorme hoeveelheid uitnodigingen voor bijeenkomsten die hier binnen rolt. Al die vijf vingers hebben hun eigen netwerken, hun eigen omgeving, het régent uitnodigingen voor boekpresentaties, reünies, historische bijeenkomsten, zorgsymposia, je kunt het zo gek niet bedenken. Mijn vrouw Karin en ik pakken alles wat we aan kunnen, zodat we voor het volgende jaar keuzes kunnen maken.

Het uitzicht op Bronbeek is een bonus. (Foto: redactie)

12

Iedereen wil jullie ontmoeten. Met de bewoners bestond er al een klik. Waar kwam die vandaan?

Het dienstverleden van de bewoners is verschillend, maar uiteindelijk zit er een militaire grondtoon in iedereen. Je blijft als militairen onder elkaar praten. Ik noem ze altijd gewoon ‘de mannen’ alsof ze mijn eigen bataljon zijn. Daarmee doe ik mevrouw Singerling tekort want zij hoort er natuurlijk bij. De bewoners zien de commandant en de commandant ziet zijn min of meer militaire bewoners en die klik, dat is dezelfde grap, hetzelfde taalgebruik, de manier waarop je met elkaar omgaat, dat is heel herkenbaar voor iemand als ik die uit een parate militaire omgeving komt.

Dat maakt het hier sowieso leuk.

Hoe spreken ze de commandant aan? (lacht) In het begin zat ik daar even mee.

Er komt hier natuurlijk een snotneus van 56 jaar binnen en die raakt in gesprek met mensen van 70, of zoals het overgrote deel van de bewoners is van 80, 90 jaar. Het respect voor de ouderen, de oudere mens, zit erin. Die spreek je aan met u, en daar heb je een soort hiërarchische verhouding mee want zij zijn ouder en jij bent jonger. Maar ik kom hier ook als commandant binnen en daar kijken de bewoners op eenzelfde hiërarchieke manier naar.

Een van de eerste bewoners met wie ik kennis maakte, liep naar me toe, gaf me een hand, zag dat ik twijfelde wat ik moest zeggen en fluisterde toen in mijn oor: (zet lagere stem op): ‘zeg maar gewoon kolonel’.

Dus dat zeggen ze.

Met veel dankbaarheid aanvaard ik het respect dat bij de bewoners vandaan komt.

Ik noem alle bewoners meneer of mevrouw, ik spreek ze ook niet aan bij de voornaam, omdat ik als kolonel respect wil tonen voor hun leeftijd en hun eigen verdiensten.

De voornaam ligt dichter bij de rol van mijn vrouw Karin.

Heeft Karin eigen taken als commandantsvrouw?

Niet formeel. Karin heeft gewoon een eigen baan, die blijft ze houden en daarnaast vindt ze het leuk om hier activiteiten op te pakken, vooral in het contact met de bewoners. Daar heeft ze veel plezier in.

In de werkkamer hangt een portret van Winston Churchill als jonge militair. Is hij een voorbeeld voor u?

Het grote voorbeeld is Peter van Uhm. In zijn benaderbaarheid. De collegialiteit. Het feit dat je een normaal mens kunt zijn en als een normaal mens met je personeel kan omgaan. Praten met je mensen. Luisteren naar je mensen. Ik luister veel te weinig.

Mensen de aandacht geven die er is. Jezelf

Druk aan het werk. (Foto: redactie)

niet belangrijker maken dan de mensen die voor je werken. Weinig poeha. Van Uhm is open man die open communiceert.

Ik ben altijd een beetje mensen-mens geweest en Van Uhm heeft laten zien dat je dat kunt zijn terwijl je tegelijkertijd besluiten neemt en je autoriteit als commandant op geen enkele manier ter discussie staat.

En Churchill?

Winston Churchill was briljante spreker, een vent met lef, met name de manier waarop hij zijn zaken kon verkopen, dat spreekt me altijd erg in hem. Hij was een jonge luitenant die in de Boerenoorlog overal zijn nek uitstak, overal zijn neus instak en later ook als redacteur van de krant gezorgd heeft dat hij op die plekken was waar hij helemaal niet moest zijn omdat het daar veel te gevaarlijk was.

De man daagt me uit. Hij zet me aan het denken. Ik kom niet in de buurt van zijn redenaarskunsten maar als ik een toespraak moet houden, dan steek ik daar tijd in en als ik merk dat ik het publiek raak, dat ik een boodschap uitzend, dat ik emotie kan oproepen en dat vind ik heerlijk om te doen. Dus daarom hangt Churchill hier aan de muur.

Als ik ooit een groot beeld van hem vind, zet ik het hier neer, middenin mijn werkkamer. Dan kan niemand om hem heen.

13

Museumcollectie Vroeger op Bronbeek Huib Bakker heeft aan Bronbeek een prachtig fotoalbum nagelaten. Zijn broer Paul deelde in het Bronbeek Bulletin zijn jeugdherinneringen: samen opgroeien op het landgoed, waar hun vader werkzaam was als officier van gezondheid. Een unieke tijd, vooral omdat er meer familieleden bijkwamen. De foto’s zijn een weerslag van de oude tijd, die voor velen toch herkenning zullen oproepen. Eerder schreef Paul voor ons blad prachtige herinneringen op. Ter ere van de broers nemen we deze hier nogmaals op.

De tijd heeft vleugels ‘De tijd heeft vleugels... Het is nu al meer dan 55 jaar geleden, dat Vader als Officier van Gezondheid met zijn gezin veilig neerstreek op het landgoed Bronbeek en zijn intrek nam in de Noordzijde van de witte villa bij de oude tamme kastanje boom.

In april 1946 kwamen we met de Nieuw Holland uit Bangkok (Siam) te Amsterdam aan. Op de valreep ontving Vader van een ordonnans de brief, die hem verzocht naar Arnhem te komen om de taak van dokter Claus over te nemen als Officier van Gezondheid van het Koninklijk Koloniaal Militair Invalidenhuis “Bronbeek”.

De zorg voor de toekomst in zijn Vaderland voor een Legerarts van 54 jaren oud, met zijn gezin van vrouw en twee zoons met anak ketiga onderweg, loste zich hiermee in één slag op! Na een paar maanden gelogeerd te hebben bij het grote gezin van zijn lievelingszus in Utrecht, kwamen wij in juni met een legertruck op Bronbeek aan, waar we tot april 1964 zouden blijven wonen.

Veel is te vertellen over die 18 jaren op het landgoed met het “grote huis” voor de Oudjes (zoals wij de bewoners onparlementair noemden), de witte villa, het hospitaal, het ‘lijkenhuisje’, de hooimijt met er naast de boerderij met zijn stallen en varkenshokken, de werkplaats van Jan 14

de Timmerman en Ties de Schilder in het bos, de kippenhokken, volière en duiventil, de twee groene houten priëlen bij de Velperweg, het portierhuisje van Wennekes de Stoker, het verwarmingsbuis met de hoge schoorsteen en de grote wit gekalkte plantenkas achter de lage met glas bedekte stenen bakken voor het zaaigoed en de houten bakken voor de bloemenkalender.

Het landgoed had in die tijd aan beide zijden van de oprijlaan een wei waar de zwartbonte koeien graasden of in de schaduw van de wilde kastanje lagen te herkauwen en Geert, het werkpaard, genoeglijk hier of daar zijn gevoelige lippen rond een mals polletje tuitte en genoot van de verdiende rust na het ploegen van de akkers achter het hospitaal, de boomgaard en de boerderij.

Deze keer () wilde ik graag vertellen over de kerk of, zo U wilt, de kapel van het huis.

In het grote Gedenkboek van Generaal-Majoor J.C.J. Smits, de eerste Commandant van Bronbeek, uit het jaar 1881 vinden wij Plaat XXXV voorstellende de Kerk, die toen aan de “Tropheegalerij” lag, zoals de benedengang werd genoemd.

Later werd de ruimte gebruikt als Huiskamer, momenteel Indische Zaal waar de oude gamelan nog een paar keer per

Een impressie uit vervlogen dagen. Huib en (rechts) Paul Bakker met hun grootmoeder.

maand met haar klanken de liefhebber verblijdt of de jeugd enig gevoel voor de Indonesische cultuur bijbrengt. Aan de Oostwand van de kerkruimte stond het altaar voor de Katholieken met de sierlijk gedrapeerde rode velours gordijnen en geflankeerd door twee koperen draaibassen veroverd in Samalangan en “...een paar fraaie pleisterbeelden, die, daar zij onschuldige doch leerzame kinderen voorstellen, geen betrekking hebben op eenige andere godsdienstige opvatting, dan dat een kinderlijk en volg-zaam gemoed Gode welbehagelijk is.”

Op het altaar stond een verguld kruisbeeld temidden van vier vergulde kandelaren.

Aan de overzijde stond de preekstoel voor de hervormde predikant met de in bruin Ieder gebonden Bijbel vol gravures van

Gustave Dorree, vóór de West-wand met de zwart gelakte kastjes “...waarin de eereteekenen wor-den opgehangen van de invaliden, die in het gesticht overlijden, wanneer zij zich door hun gedrag aldaar die eer hebben waardig gemaakt”.

Eerst werd het altaar door de gordijnen voor de komst van de predikant bedekt, maar toen de protestantse bewoners en de kerkgangers van buiten Bronbeek zich niet ergerden aan het eenvoudige altaar van de katholieken, was dat niet meer nodig.

In ‘onze tijd’ lag de Kerk op de eerste verdieping in de Westkop, waar drie hoge ramen uitkeken op het Hospitaal (nu Kumpulan). De indeling van de ruimte was haast identiek aan die van beneden.

Ook hier hingen de smalle zwarte kastjes 15

aan de wand achter de met rood glanzend velours beklede preekstoel met dezelfde

Mijn Ouders en Mevrouw Peeters zaten in rode leunstoelen vóór de rij banken, “...

Terwijl wij ons kleedden in toog en superplie en wij op de hoogte werden gebracht van de laatste Bronbeekroddeltjes, luisterde Gallé met één oor naar het geluid van de bel buiten, een paar snelle slagen met de klepel als sein, dat de kapelaan de hoek van de Bronbeeklaan rondde en het gebouw op de fiets naderde, vaak met wapperende soutane. Dan haastte de koster zich naar de voordeur om de geestelijke te verwelkomen en met gepaste eerbied ook hem voor te gaan naar de sacristie, waar wij het flesje met de miswijn in ontvangst namen om het ampul, dat al klaar stond naast het water, te vullen. Met behulp van Gallé kleedde de kapelaan zich aan om vervolgens met de hosties en bedekte kelk samen met ons drieën door de brede gang te lopen, de trap op, eerste deur links de kerk in waar enkele Heren, oud le-rares Engels Mevrouw Peeters, van de vele pekineesjes onderaan de Bronbeeklaan en mijn Ouders rustig wachtten op onze komst.

Na de Mis, als het geld uit de collectebuidel was afgedragen, de ampullen schoon in de kast waren teruggezet op de plank boven de kazuifels, namen we de vazen met de bloemen natuurlijk mee. De kapelaan liep dan naast zijn fiets dankbaar ingaand op de uitnodiging een kopje koffie te komen drinken in de salon of de serre van ons huis. Soms ging hij echter eerst naar het Hospitaal of op zaal waar een zieke de H. Communie wilde ontvangen. Ook Oma vroeg hem enige keren op bezoek. Dan zat ze klaar in haar rieten gemakkelijke stoel naast de tafel met stijf gesteven wit laken, waarop het staande kruisbeeld stond tussen de kaarsen en een vaasje bloemen.

bijbel. De gezangen tijdens de protestantse dienst werden eveneens begeleid op een harmonium trouw bespeeld door steeds dezelfde organiste, ook toen wij allang uit Bronbeek waren vertrokken. Elke zondag om half acht gingen Frans, mijn oudste broer, ik en later Huib naar het grote huis waar Korporaal H.J. Gallé, de koster, al stond te wachten bij de Hoofdingang onder de bel met zijn kerkboek in de ene en zijn rozenkrans in de andere hand. Hij ging ons dan voor naar de sacristie, voorbij de portier eerste gang links, waar de kazuifel in de juiste kleur al klaar lag met de amict, albe en singel voor de kapelaan van de Sint Jozefkerk aan de Rosendaalseweg.

16

de grove meubelen, die door invaliden vervaardigd werden...”, waar enkele bewoners hadden plaatsgenomen. Alle vaste gebeden gingen natuurlijk in het Latijn en de kapelaan stond merendeels met de rug naar ons toe. Gallé zat op zijn vaste stek naast de preekstoel vlakbij de zwarte geldbuidel aan een lange stok voor de collecte bij de Offerande. Hij bad het hardst mee uit zijn kerkboek, de rozenkrans bungelde tinkelend van zijn kromme vingers, de bril op het puntje van zijn neus, de brillenkoker en zijn zakdoek, die hij voor het knielen op de grond vleide, naast hem op de bank.

Tussen de kandelaren op het altaar hadden we de dag van te voren twee grote vazen neergezet meestal gevuld met bloemen van het landgoed zoals dahlia’s, die in vele kleuren achter de boerderij elk jaar weer bloeiden of takken lichtblauwe, witte of paarse sering van de hoge struiken bij het ‘dievenlaantje’ binnen het hek langs de Bronbeeklaan.

Met haar grijze dikke vlechten koket opgestoken boven het lief gerimpeld bedakte

gezicht wachtte ze in haar paarse zondagse japon, toch nog altijd een beetje nerveus.

Grote feestdagen, zoals Kerstmis en Pasen, werden bijzonder gevierd.

Extra veel bloemen op het altaar en een delegatie van het jongenskoor van de Sint Jozef parochie kwam dan zingen, waarbij Frans op het harmonium begeleidde en Gallé vol trots glom dat het allemaal gebeurde in Zijn kerk.

Begin jaren ‘60 werd er in Bronbeek vernieuwd. Enkele slaapzalen werden opgedeeld in chambrettes voor meer privacy, maar veel heren prefereerden toch de slaapzalen, die zij zo gewend waren. Ook de Kerk onderging een verandering. Een grote tafel werd voor de ramen neergezet waarachter de kapelaan met het gezicht naar de gelovigen toe de Mis kon lezen, zoals ook in de kerken buiten Bronbeek gebeurde. De tafel was zo groot, omdat hij tevens voor het Avondmaal van de Protestanten diende.

De preekstoel werd voor de wand aan de overzijde geplaatst. De banken en stoelen werden gehergroepeerd en de kastjes met bintangs verdwenen om grijs geschilderd te worden. Het altaar werd afgebroken, de gipsen beelden verdwenen naar zolder en de draaibassen kregen een andere plaats in het museum. Alleen het kruisbeeld en de kandelaars doorstonden de zucht naar vernieuwing.

Ter ere van het 100-jarig bestaan van Bronbeek en het in gebruik nemen van de gerestaureerde zaal werd er op 19 februari 1963 een oecumenische dienst gehouden

voorgegaan door Dominee Th. A Vos en Pastoor J.H.J. van Gendt met -muzikale

ondersteuning van het ‘Kerkkoor der St. Josephparochie’.

In al die jaren hadden we nog nooit zo’n grote opkomst van bewoners meegemaakt en een fluisterende tong vergezeld van een glimlach en knipoog verklapte ons, dat de godsvruchtige gemeenschap een dubbele borrel in het vooruitzicht was gesteld...

Wij verlieten ons geliefde Bronbeek in 1964, Vader was 72 en toe aan een welverdiende rust, al zal Moeder het jammer gevonden hebben, dat ze geen feesten meer kon organiseren als een Bal Costumé in de grote gang of - Champétre onder de kastanjeboom. De kerkzaal bleef dienst doen tot de verbouwing in de Westkop de ruimte opeiste voor twee wooneenheden.

Vanaf het begin der jaren 80 moesten de gelovigen genoegen nemen met een noodaltaar in de Huiskamer (Indische Zaal) totdat een Vergaderzaal ingericht was waar momenteel op de eerste zondag van de maand een dienst wordt gehouden afwisselend door de aalmoezenier of de dominee.

Waar blijft de tijd... geen rood velours gordijnen, wit gipsen altaarbeelden, zuchtend harmonium, hoogverheven preekgestoelte, zwarte collectebuidel met rafelige kwast, zwart gelakte kastjes met stille getuigen van wakkere strijders, geen stiekem slokje miswijn, krakend kniegewricht van Gallé Bronbeekroddeltjes, geen glimlach, knipoog... of... toch!!

A. Paul Bakker

17

Machiniepistool Schmeisser MP28/II Op de recente Vriendendag ontving de commandant van Bronbeek een Machinepistool Schmeisser MP28/II uit handen van het Xde Bataljon KNIL, vereniging Historische Militaria, Ferry Brouwer von Gonzenbach. Het wapen is actief geweest

tijdens KNIL-acties tegen de Japanse invasie. Er zijn nog maar zeer weinig van deze pistoolmitrailleurs over. Het wapen werd in 1939 bij het KNIL ingevoerd als pistoolmitrailleur M.39. Bezoekers aan Museum Bronbeek kunnen de schenking zien in de wapenvitrine zaal 4 van de vaste opstelling.

De MP28 in handen van kolonel van Dreumel (Foto: Bert van Willigenburg)

Overzicht aanwinsten maart (deels) t/m augustus 2018 Dhr. J. Barends

Baret, onderscheiding, foto’s en documenten

H. Komduur, Oudorp

Embleem, documenten

Mw. Pauli, Almere

11 Briefkaarten uit Japanse bezetting

J. Schaareman, Arnhem

6 Foto’s

R. Rhemrev, Arnhem

Boekwerk Krontjongliederen

C. Roos, Overveen

Documenten diensttijd, embleem en Onderscheiding

Mw. M. Schulte, ’s-Hertogenbosch

Glas-in-lood-raam

E.J. Saathof, Lunteren

Documenten, bataljonkranten, foto’s en Batikdoeken

F.R. Pesuwarissa, Eindhoven

3 dolken

Dhr. R. Lamp, Oisterwijk

9 Fotoalbumbladen

Anoniem

Foto ‘Para’s aan boord H.M. Kortenaer’

Mw. A. Uittenbosch, Zeist

Documenten, foto’s, mouwembleem Diensttijd

L. ten Napel, Zevenbergschen Hoek

Doeken, fotoalbum, documenten en dolk

18

A.H. Bouwman, Lochem

Documenten, foto’s, kampherinneringen

R.R.R.E. Meeder, Alkmaar Kampherinneringen, tekeningen, Documenten, baretgesp, foto’s, boek, Kranten en geogr.kaarten J.H. Luteyn, Son en Breugel

Kampherinneringen, doeken, documenten, Kaarten en fotoalbums

Mw. A. van Toledo-de Jong, Brielle Kampherinneringen, foto’s en -albums, handtas, vetlapdoos, documenten, bijzettafel M.H. de Lange, Arnhem

Dagboek, schriften en documenten

Mw. A. Rodrigues-Pereira

Vulpen

Dhr. R. van Loosbroek, Kudelstaart

Documenten betr. onder Lt. Knil W. Loosbroek

Mw.J.C. Hilkhuijsen-v.Kesteren, Den Haag Documenten betr. diensttijd A.A. Lucas Mw. F.L.S. Go-Helwes, Rotterdam

Documenten betr. overlijden H.C.A. van den berg

Dhr. J. Klein Nagelvoort, Amersfoort

Foto strafgevangenis Cheribon

Mw. M. Sprengers, Roosendaal Fotoalbum, emblemen, documenten, bankbiljetten, kranten, blad en tijdschrift Mw. G. Gnirrep-Scheepstra, Alkmaar Documenten, emblemen, penning, foto en boekwerk ‘In eerbiedige herinnering aan onze dooden’ L. Noordzij, Elsloo

Serie dia’s, dianegatieven en document

T.J. Jansen, Zutphen Publicatie ‘Dasar Leninisme dari boekoe Joseph Stalin dsb Olek: Sentot’ G.J. Lucius

Landkaart

B. Stegeman, Rhenen 4 Fotoalbums, documenten, foto’s, mutsen, wandelsabel, 2 krissen en golok Mw. C.J.B. Scholten, Zwolle

Tasje, slab, matje, doosje en document

B. Tomassen, Arnhem

Tekening

Mw. I. Punter, Baarle Nassau

Set kaarten, foto’s, kampnummers, documenten en landkaart

Mw. E. Hulst-Roelofse, De Bildt Fotoalbum, foto’s diensttijd, landkaart, soldatengids en herinneringsboekjes R. ten Seldam, Australië 2 Medailles MWO en 8 overige medailles, kroon in doosje, penning, rangonderscheiding, potloodhouder, pijpenrager, documenten, kranten en –knipsels en foto’s F.R. Romijn, Haarlem Documenten, boekwerk uit krijgsgevangenschap, Nieuwe Testament 1940, The Book of Common Prayers 1935, documenten en foto H. de Kleur, Delft

Oorkonde EBK

Mw. E.H. Obbink, Arnhem

Bordjes, batikdoek, emblemen, speld, document en armband

Mw. Mr. R. Cho, Roosendaal

Documenten en onderscheidingen

Mw. E.C.M. La Lau, Amsterdam

Kampmemorabilia

L. Klok, Ede

Foto en documenten

Mw. H.A. van Jaarsveld-Brum, Breda

Foto (reproductie)

G.B.H.W. Burghout, Apeldoorn

Gesproken brieven

Aankoop Lithografie in kleur ‘De Afrikaanse soldaat’ Lila uit de nalatenschap A. Voorrips Acht tekeningen door Adam Hook Karabijn Lee Enfield no 5

19

Van het bestuur Hartelijk dank Henny Grootveld

Vrienden van Bronbeek, kort voor de grote zomervakantie hebben wij, in het bestuur, afscheid moeten nemen van Henny Grootveld als de eindredacteur van het Bronbeek Bulletin. Hij gaat zich wijden aan andere activiteiten.

Ik wil graag mijn waardering uitspreken voor alles wat Henny gedaan heeft voor ons blad. Hij was een buitengewoon goed eindredacteur. Zijn journalistieke ervaring was goud waard voor ons.

Al in 1987 maakte Henny deel uit van een groep adviseurs voor onze Stichting en in het begin van 2006 werd hij eindredacteur.

Zijn schriftelijke inbreng in ons Bulletin was altijd voortreffelijk. Hij wees ons op

Henny Grootveld (foto: redactie)

20

onze plicht om als bestuur ook artikelen te schrijven. Hij gaf adviezen over onze schriftelijke inbreng of reacties op vele actuele zaken. Het was Henny, die constant overleg voerde met de drukkerij.

Als eindredacteur trok hij velen aan het jasje om een artikel te schrijven, dat pertinent in het volgende bulletin diende te verschijnen. Denkt u daarbij aan de stukken, die bij de jaarlijkse vrienden vergadering aan de orde komen. Zeker het Bronbeek Bulletin, dat voorafgaande aan de jaarlijkse Vriendendag moest verschijnen, vroeg om een gedegen inbreng. Anders waren er geen aanmeldingsformulieren en was er geen financiële verantwoording van ons bestuur. Henny coördineerde daardoor niet alleen veel, maar eigenlijk alles. Voor ons bulletin was hij een echte “vader”. Alles ter zake ons blad wist hij of wilde hij weten.

Waardering spreek ik ook uit over de wijze waarop Henny dit deed. Zijn aanwijzingen, suggesties en voorstellen waren prettig en constructief.

Hij was bijna bij iedere vergadering aanwezig.

Zijn inbreng daarin was positief, opbouwend, maar wel degelijk kritisch. Veelvuldig legde hij de vinger op de zeer gevoelige plekken. Alle persoonlijke contacten met hem,

gedurende de 10 jaren waarin wij hebben samengewerkt, heb ik altijd als zeer prettig ervaren.

We gaan Henny zeker missen, evenals zijn vertrouwde inbreng, zijn positief kritische opmerkingen en zijn journalistieke kwaliteiten. Maar de statuten laten het nu eenmaal niet toe dat diverse bestuursleden langer op hun bestuurspost kunnen blijven zitten dan is vastgelegd. Ik weet ook dat Henny uitzag naar een opvolging.

Henny, op deze wijze spreek ik, namens allen van het bestuur, mijn welgemeende dank uit voor jouw steun, inbreng en het vele dat jij hebt gedaan voor onze Stichting Vrienden van Bronbeek.

DANK. J.H. de Kleyn, voorzitter

‘Richt je naar de zon, Dan valt de schaduw achter je’ Deze woorden staan op de overlijdenskaart van mevrouw Spijkerboer. Begin oktober ontvingen wij het droeve bericht van het overlijden van mevrouw Coos Spijkerboer-Post, de weduwe van mr. Gerrit Spijkerboer. Hij was de oprichter van onze Stichting Vrienden van Bronbeek. Zijn vrouw was een trouwe bezoekster van het Bronbeekse. Wij zagen haar bij de nieuwjaarsrecepties, op onze Vriendendag, bij een nieuwe tentoonstelling en in Kumpulan. We wensen familie en vrienden veel sterkte bij het verlies van mevrouw. Ter ere van dit echtpaar kijken we terug naar het prille begin van ons bestaan, dit jaar 35 jaar geleden.

Coos Spijkerboer-Post (Foto: Jan Mossink)

21

Bronbeek steunt Het volgende komt uit een toespraak van oud-commandant kolonel M.C. Dulfer, gehouden op 19 februari 2016: ‘Begin januari 1979 deelde de commandant van Bronbeek mede dat Bronbeek eind 1980 dicht moest. Er werd al een paar jaren eerder door de Algemene Rekenkamer gepleit voor sluiting van Bronbeek vanwege de steeds hoger oplopende verpleegkosten.

De bewoners namen hun toenmalige Commandant, de brigade-generaal Van Leer, kwalijk dat hij geen enkel verweer voerde.

Hij had plannen gemaakt dat het museum naar het Legermuseum over zou gaan, onduidelijk was wat er met de etnografica en de bibliotheek gebeuren moest. De bewoners moesten dan verhuizen naar andere bejaardencentra en verpleeghuizen. De beslissing om Bronbeek te sluiten was ‘een regelrecht schandaal en deze KNIL-mensen hebben deze ontheemding niet verdiend’, zo stelde de Nederlandse Officieren Vereniging. Protesten tegen sluiting kwamen uit de hoek van oud-militairen van het KNIL en de Indische gemeenschap. Madjoe, de bond van KNIL-militairen, wilde Bronbeek behouden als laatste bolwerk van het voormalige KNIL. De stad Arnhem heeft een verbondenheid met Indië. Indiëgangers vestigden zich hier en dus moest Bronbeek blijven bestaan!. De staatssecretaris van Defensie Van Lent maakte uiteindelijk op 15 maart 1979 bekend dat Bronbeek open blijft en een Commissie Toekomst Bronbeek werd ingesteld om na te gaan of en

22

hoe het tehuis aangepast aan de eisen van de tijd aan zijn bestemming kan blijven voldoen. De kosten voor een gerenoveerd Bronbeek werden beraamd op een twintig miljoen gulden. Opnieuw, op 8 september 1981, komt Van Lent met het besluit dat sluiting onvermijdelijk was. Op termijn zou Bronbeek dichtgaan. Een Velpenaar, de heer G. Spijkerboer, kwam met een idee om Bronbeek te redden: het oprichten van een stichting die Bronbeek steunt. 10 Oktober 1983 wordt de Stichting Vrienden van Bronbeek opgericht met als voorzitter de toenmalige burgemeester van Arnhem: J. Drijber en als adviseur de commandant van Bronbeek. ….

Secretaris Gerrit Spijkerboer, oprichter van de Stichting, werd secretaris vanaf oprichting, tevens vice voorzitter en in 1992 plaatsvervangend voorzitter. In 1993 nam hij afscheid. In 1995 overleed de heer Spijkerboer.

De doelstellingen van onze Stichting zijn nog steeds hetzelfde. We steunen het tehuis en museum Bronbeek waar we kunnen. U merkt dat onder meer in de aanschaf van museale stukken en de uitjes voor de bewoners waaronder de zo geliefde bootreis.

Wilt u de gehele toespraak van de oud-commandant lezen? Die vindt u op vriendenvanbronbeek.nl/links - ­Toespraken Dulfer -19 febr. 2016.

STICHTING VRIENDEN VAN BRONBEEK We zoeken méér vrienden Onze Stichting Vrienden van Bronbeek spant zich in voor activiteiten en versterking van haar organisatie.

Zij doet ook een beroep op alle lezers. Ons verzoek: meld u aan als Vriend, als u dat nog niet bent.

En zoek met ons mee naar nieuwe Vrienden, die misschien al in uw directe omgeving te vinden zijn.

Voor een minimale bijdrage van 17,50 euro per jaar per persoon steunt u een bijzondere instelling.

Vriend worden, is mogelijk door de bijdrage over te maken op IBAN rekeningnummer: NL89 INGB 0000 0009 40 t.n.v. de penningmeester van de Stichting Vrienden van Bronbeek te Arnhem. Geïnteresseerden kunnen ook de onderstaande bon invullen en opsturen naar de Vriendenadministratie van de Stichting Vrienden van Bronbeek: Velperweg 147, 6824 MB Arnhem. Vervolgens ontvangt u een acceptgirokaart.

Bon voor aanmelding nieuwe Vrienden Naam: Adres: Postcode en woonplaats: E-mailadres: IBAN rekeningnummer:

Vrienden van de Stichting Vrienden van Bronbeek ontvangen onder meer het Bronbeekbulletin.

Monument Japanse jongenskampen. Prins Bernhard onthulde dit monument op 10 november 1988 ter nagedachtenis aan de jongens die stierven in de Japanse interneringskampen voor jongens in Nederlands-IndiĂŤ in 1942-1945. Gehuld in tjawat (lendendoek) en met een patjol (hak) over de schouder en een bijl in de hand verbeeldt dit twaalfjarige jongetje de kinderdwangarbeid in deze kampen. Op 23 augustus 1945, acht dagen na de capitulatie van Japan, hoorden de jongens in de kampen dat de oorlog was beĂŤindigd.