Omgeving

De intergemeentelijke omgevingsdienstverlening: expertise op maat

De intergemeentelijke omgevingsdienstverlening is een team van experten, dat lokale omgevingsdiensten bijstaat, waar en wanneer nodig. Gemeenten kunnen rekenen op administratieve, technische en juridische expertise op het vlak van stedenbouw, milieu, ruimtelijke planning, GIS (geografisch informatiesysteem) en onroerend erfgoed.

Wat in mei 2018 begon als een tijdelijke ondersteuning door de IGEMOdienst omgeving van het lokaal bestuur van Puurs-Sint-Amands, is anno 2021 uitgegroeid tot een volledig uitgewerkte intergemeentelijke omgevingsdienstverlening. Deze is momenteel actief binnen 4 van onze lokale besturen in de regio Rivierenland. Naast de gemeente PuursSint-Amands ondersteunen IGEMO-experten Lien, Jordi, Sigrid en Felipe ook de gemeenten Bornem, Bonheiden en Sint-Katelijne-Waver.

Als streekintercommunale staat IGEMO in direct contact met de lokale besturen. Pijnpunten binnen de sector omgeving (bijvoorbeeld de voortdurende instroom van omgevingsvergunningsaanvragen, langdurig openstaande vacatures,…) zetten een omgevingsdienst onder grote druk. Daarom schiet IGEMO te hulp.

De experten van het team intergemeentelijke omgevingsdienstverlening: Lien Berben, Jordi De Vlam, Sigrid Palmers en Felipe Garcia Del Pino.

De eerste ervaringen van/met de intergemeentelijke omgevingsdienstverlening

Sigrid ondersteunt sinds eind 2020 de dienst omgeving van de gemeente Bornem. Ze doet dit 3 dagen per week. Begin 2021 sloot ook Lien zich aan bij de intergemeentelijke omgevingsdienstverlening, om zo een voltijdse ondersteuning van de omgevingsdienst Bornem via IGEMO te kunnen aanbieden. Samen met Annik Somers, vervangend diensthoofd omgeving, kijken Sigrid en Lien terug op hun eerste bevindingen en ervaringen.

Waarom werd de ondersteuning aangevraagd?

Annik: “2021 blijkt voor de dienst omgeving te Bornem een vruchtbaar jaar te zijn. Door 2 gelijktijdige zwangerschapsvakanties binnen het team konden we de hulp van IGEMO goed gebruiken.”

Welke stappen diende de gemeente te ondernemen om beroep te kunnen doen op de intergemeentelijke omgevingsdienstverlening?

Annik: “De ondersteuning van IGEMO is vlot en efficiënt gegaan. Daar de intercommunale een zuiver moederbedrijf is, is ook de wetgeving overheidsopdrachten niet van toepassing. Graag geef ik nog even mee dat we voor de ondersteuning ook in zee gingen met andere partijen. IGEMO biedt een meer dan billijke prijs voor deze ondersteuning.”

Sigrid: “Bij het toetreden tot de intergemeentelijk omgevingsdienstverlening trachten wij onze gemeenten zoveel mogelijk te ontlasten. De gemeenten stappen in via een raamovereenkomst, die we, in samenspraak met de gemeenten, steeds verder kunnen verfijnen. Deze raamovereenkomst wordt door de Gemeenteraad en de Raad van Bestuur goedgekeurd.”

Lien en Sigrid, de vrouwkracht achter de intergemeentelijk omgevingsdienstverlening.

Op welke ondersteuning kan de dienst omgeving van de gemeente Bornem vandaag rekenen?

Sigrid: “Ikzelf voer verschillende taken uit voor de gemeente Bornem. Dit doe ik ter plaatse of van thuis uit. Weliswaar gaat mijn voorkeur uit naar het werken in de lokale gemeentehuizen, omwille van het persoonlijke contact. Ik volg de inkomende omgevingsvergunningsaanvragen op: van volledigverklaring tot en met het uitschrijven van een advies. Ik beantwoord inkomende vragen vanuit de omgevingsmailbox en vang effectieve afspraken met bewoners aan het loket op. Op woensdag voorzien we bovendien een avondloket.”

Lien: “Net als Sigrid beantwoord ik de inkomende vragen van burgers, bouwheren, architecten,… vanuit de omgevingsmailbox en volg ik de omgevingsvergunningsaanvragen op van volledigverklaring tot en met het uitschrijven van een advies.”

Wat is de grootste troef van de intergemeentelijke omgevingsdienstverlening van IGEMO?

Annik: “Het intergemeentelijke aspect biedt een meerwaarde. De experten van IGEMO kunnen immers ervaring vanuit andere besturen integreren in hun dagelijkse werk. Op die manier wordt meteen een optimalisatietraject gekoppeld aan verschillende processen. Zo leerde Sigrid ons al enkele kleine

doch nuttige tips om o.a. ‘omgeving.net’ efficiënter te gebruiken. Wij ervaren dat we met de experten van de intergemeentelijke omgevingsdienst kunnen beroepen op een uitgebreide dienstverlening met brede kennis en ervaring. In het adviseren van projecten leren we dus voortdurend bij.”

Lien Berben ondersteunt de dienst omgeving van de gemeente Bornem.

Sigrid: “IGEMO is overtuigd van het belang van sterke lokale besturen met een passie voor duurzaamheid, sociaal en maatschappelijk engagement. Hiermee activeren wij een regionale dynamiek, ondersteunen wij steden en gemeenten en verlenen wij vernieuwende diensten op het vlak van wonen, werken en leven. IGEMO is vertrouwd met zijn lokale besturen en kent de specifieke werking ervan. Hierdoor kunnen we ons moeiteloos integreren binnen een lokale dienstverlening. Daarnaast vormt de vrijstelling van de BTW (cfr. zelfstandige groepering) voor onze gemeenten een grote troef.”

Op welke manier kijk je terug op je eerste ervaringen met de intergemeentelijke omgevingsdienstverlening van IGEMO?

Annik: “De ondersteuning verloopt prima. Kortom: wij zijn supertevreden.” Lien: “Ondanks het feit ik nog maar enkele weken bij de gemeente Bornem werk, is het al een enorm leerrijke en boeiende ervaring geweest. Door samen te werken met de dienst ruimtelijke ordening van Bornem krijg je de kans om de mensen achter deze dienst te leren kennen. Bijgevolg kan je op een directe manier ideeën uitwisselen en van elkaar bijleren.”

Sigrid: “Ik vind het zeer aangenaam werken in de gemeente Bornem. Ik ben al enkele jaren werkzaam bij IGEMO, maar ik leer nu pas de mensen achter onze lokale besturen echt kennen. Ik waardeer de samenwerking met de gemeente Bornem dan ook enorm. Niettegenstaande mijn titel als deskundige omgeving leer ik nog elke dag bij door in aanraking te komen met concrete cases en situaties.”

IGEMO is overtuigd van het belang van sterke lokale besturen met een passie voor duurzaamheid, sociaal en maatschappelijk engagement.

Sigrid Palmers ondersteunt de dienst omgeving van de gemeente Bornem.

Een eerste beeld van het Van der Lindenplein in Duffel. Je ziet de Netebrug aan de horizon.

IGEMO en Duffel bouwen samen bruggen

De nieuwe Netebrug in Duffel wordt hoger en zal parallel met de bestaande brug worden opgebouwd. Deze nieuwe infrastructuur past in een langlopende traditie, waarin Duffel ondertussen toe is aan haar vierde brug. Net als in de voorgaande vervangingsprojecten wordt ook nu de kans gegrepen om proactief te werken aan de directe omgeving van de aanlandingen, de Nete en, in uitbreiding, aan een toekomstperspectief voor een kern, die beide helften met elkaar verbindt.

1 project, 5 strategische gebieden

Vanuit het toekomstperspectief worden een afbakening en verschillende strategische gebieden benoemd: Het Van der Lindenplein; De Stationsstraat; De omgeving van de Boomgaardstraat; De eigenlijke Netebrug.

Ze zijn ‘strategisch’ omwille van hun locatie, de niet geringe uitdagingen, de hoge ambities en de betekenis die ze kunnen hebben in de ontwikkeling van de kern. We spreken van ‘gebieden’, omdat ze een zekere omvang hebben, maar ook omdat er verschillende opgaven in samenkomen, die niet los van elkaar bekeken kunnen worden. De meerwaarde van het totaalproject: 1 + 1 = 3

Deze strategische gebieden vragen om een geïntegreerde aanpak, waarbij verschillende disciplines en stakeholders betrokken worden. Ook vraagt het om een aanpak over projecten heen, opdat het resultaat meer zou zijn dan de optelsom van al die afzonderlijke projecten. Om die verschillende ambities af te stemmen en te verknopen tot een beter resultaat, wordt de rol van een ‘programmaregisseur’

onderzocht, die samen met de gemeente zal werken aan de ruimtelijke en programmatische samenhang binnen de kern.

De visie voor de kern is ontstaan vanuit een lopend masterplan voor de omgeving van het Van der Lindenplein. Daarin werd getracht om over de grenzen van het studiegebied de meerwaarde te onderzoeken in relatie met de kern. Vanuit dat denken werd een zesdaagse workshop georganiseerd onder leiding van IGEMO. Aanwezig tijdens die workshop: interne en externe experten, evenals verschillende stakeholders binnen en buiten de gemeente. De resultaten van dit denkwerk hebben geleid tot een meerledige ambitie voor de kern van Duffel, die als leidraad gebruikt kan worden om verschillende projecten beter op elkaar af te stemmen.

Een evenwicht tussen bottom-up en topdown werken

Deze benadering is een mooi voorbeeld van een bottom-up benadering, waarbij bestaande initiatieven, lopende processen en dromen over de toekomst bij elkaar worden gebracht. Het biedt tegelijk een kader, dat kan worden aangescherpt d.m.v. gesprek en participatie met verschillende stakeholders. De combinatie van bottom-up en top-down werken loopt gericht en helpt om inzichten te laten leven en tot betere projecten te komen.

Binnen dit project werd een zesdaagse workshop georganiseerd onder leiding van IGEMO. Daar waren aanwezig: interne en externe experten, evenals verschillende stakeholders binnen en buiten de gemeente.

Ragheno en Spreeuwenhoek: IGEMO helpt Mechelen groeien en bloeien

Als lokaal bestuur binnen Rivierenland kan je, letterlijk en figuurlijk, bouwen op ons team van ruimtelijke experts. IGEMO biedt immers advies en ondersteuning in alle fasen van een ruimtelijke visie: van beleid over ontwerp tot planning. Ook voor zeer specifieke ruimtelijke uitdagingen zoekt IGEMO een efficiënte en resultaatsgerichte oplossing. Zo kwam de stad Mechelen bij ons team van experts aankloppen m.b.t. 2 nieuwe projecten ruimtelijke planning: Spreeuwenhoek en Ragheno. Beide projecten maken dan wel deel uit van dezelfde stad, hun doelstellingen en ambities zijn toch heel erg verschillend.

Spreeuwenhoek: een groene en leefbare omgeving

Spreeuwenhoek is het gebied tussen de Leuvensesteenweg, de Leuvense Vaart, Ragheno (Arsenaalsite) en het provinciaal domein Planckendael. De stad Mechelen wil dit gebied vooral een groene openbare invulling geven met voldoende wandel- en fietspaden. Daarnaast is er ook plaats voor compacte bebouwing en recreatieve voorzieningen in relatie met de bestaande kern. Al deze elementen samen moeten zorgen voor een groene en leefbare omgeving vlakbij het station en de Mechelse stadskern.

Om deze doelstellingen te kunnen realiseren, is een bestemmingswijziging nodig naar woon- en recreatiegebied, wat enkel kan met een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP). IGEMO neemt het creëren van dit RUP op zich. Verschillende stakeholders, waaronder de buurt en de Vlaamse Overheid, zijn hierbij betrokken. Analyse en ontwerpend onderzoek worden ingezet om te komen tot een gepaste ontwikkeling tussen stad en openruimtegebied.

Ragheno: dé stadswijk van de toekomst

Ragheno is gelegen achter het station van Mechelen, in een gebied ter grootte van 100 voetbalvelden. Het bevindt zich tussen de Leuvensesteenweg, de Hanswijkvaart en de Hanswijkbeek. Hiermee vormt Ragheno een ruimtelijke schakel tussen verschillende andere strategische stadsvernieuwingsprojecten, zoals de populaire woonwijk Coloma/Tervuursesteenweg en de winkel-wandelboulevard “Mechelen Boulevard leeft!”, die het station met het historische stadscentrum verbindt via de bekende Bruul.

Vandaag is Ragheno een industrieterrein met weinig publieke ruimte, veel bedrijven en ook veel vervuilde grond. In de toekomst wil de stad van dit gebied een nieuw, duurzaam en aantrekkelijk stadsdeel maken, waar je kan wonen, werken, ontspannen en ontmoeten op een boogscheut van de kern.

Ragheno moet uitgroeien tot dé stadswijk van de toekomst, met aandacht voor duurzame mobiliteit en innovatieve bouwconcepten in een omgeving, waar plaats is voor leefbare wijken, openbare ruimte en ondernemerschap. Daarom werkt IGEMO, i.s.m. Tractebel en Plan+, aan een ruimtelijk uitvoeringsplan, om de principes uit het masterplan te verankeren in een kader voor de verdere ontwikkeling van de site.

Beide projecten, Spreeuwenhoek en Ragheno, lopen sinds 2019 en zouden, als alles volgens plan verloopt, tegen 2023 afgerond moeten zijn.

Ragheno, een gebied ter grootte van 100 voetbalvelden, gelegen achter het station van Mechelen.

Omgevingshandhavingscel IGOHC behandelt recordaantal dossiers

Samen met 7 lokale besturen en de betreffende politiezones vormt IGEMO, sinds 2016, de Intergemeentelijke Omgevingshandhavingscel (IGOHC). De cel wil het handhaven van schendingen inzake ruimtelijke ordening en milieu optimaliseren. Dit doet de IGOHC a.d.h.v. een handhavingsprogramma op basis van een uniform omgevingshandhavingsplan, een samenwerkingsprotocol en een jaarlijks actieplan. De IGOHC is op dit moment actief in Berlaar, Bonheiden, Bornem, Duffel, Lier, Putte en Sint-Katelijne-Waver. Met succes, zo blijkt!

De omgevingshandhavingscel: van een bescheiden begin...

Meteen na de opstart van de intergemeentelijke omgevingshandhavingscel gaven de aangesloten gemeentes mondjesmaat dossiers door. De behandelde dossiers waren bovendien redelijk eenvoudig. Er werd vooral ingezet op het schrijven en opmaken van het handhavingsbeleid.

…naar een succesverhaal

Ondertussen is het vertrouwen van de aangesloten gemeentes in de omgevingshandhavingscel sterk gegroeid. Het aantal dossiers steeg van 69 in 2018 naar 106 dossiers in 2020. De complexiteit van de dossiers is eveneens gestegen. Dit betekent dat er meer dossiers zijn, waarin verregaande stappen moeten genomen worden om te komen tot een oplossing.

We ondervinden dat de partijen/overtreders zich meestal wel willen inzetten om tot een oplossing te komen. Door gewoon contact met hen op te nemen, is harde handhaving dan helemaal niet nodig.

Sara De Roeck - Deskundige omgeving

Sara De Roeck, deskundige omgeving voor de Intergemeentelijke Omgevingshandhavingscel (IGOHC).

Harde handhaving: meer uitzondering dan regel

Ondanks de stijging van het aantal complexe dossiers, worden de meeste overtredingen begaan omdat de wetgeving zeer complex is en de gevolgen niet altijd even duidelijk. De meerderheid van de dossiers wordt nog steeds opgelost met een gesprek of een brief. De door de gemeentebesturen aangestelde handhaver zal zijn vaststellingen altijd eerst formuleren via een aanmaning.

Wanneer er echter geen gevolg gegeven wordt aan de aanmaningen, gaat het dossier over naar de gemeentelijke stedenbouwkundige inspecteur. In dit geval kan er meer herstelgericht gewerkt worden. Zo werden in 2020 9 bestuurlijke maatregelen opgelegd, evenals 1 veiligheidsmaatregel. Daarnaast leidde de IGOHC 6 herstelvorderingen in bij het Openbaar Ministerie.

IGEMO beschikt over één aangestelde handhaver: Sara De Roeck, verbalisant ruimtelijke ordening, gemeentelijk stedenbouwkundig inspecteur en intergemeentelijk toezichthouder milieu.

De omgevingshandhaving vormt hét sluitstuk van het vergunningenbeleid van de lokale besturen. De ambitie van deze cel is het inzetten op het lokaal handhaven met alle tools, die de Vlaamse decreetgever de besturen biedt.