ECO-DICIONARIO -multilingüe-
Gitana Stukiene
Justyna Strzelec Lucyna Nocoń--Kobiór
Mª Isabel Mato Torres Mª Cristina París Ferreiro INGLÉS
Environment
GALEGO
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Medio natural
Die umwelt
Aplinka, terpė
Środowisko
Medioambiente
Esta actividade foi levada a cabo polo alumnado de 8C, 8D, 9A e 10A do Instituto "Atgimimas" de Druskininkai nas clases de Bioloxía e Inglés. Gitaa Stukiene, profesora de Inglés, responsable desta actividade, quere agradecer a:
Audrone Dreiniene e Grazina Valentukeviciute, profesoras de Inglés, por revisar e corrixir a versión inglesa.
Aos alumnos máis activos - Artur Nikogosian, 10A, Laura Skindaraite, 9A, Migle Mickonyte, 9A, Andrius Svitra, 8C, Greta Petkeviciute, 8D, Gabriele Vilcinskaite, 8D– pola súa cooperación e creatividade.
Esta actividade foi levada a cabo polo alumnado de 2ºde ESO - grupo A e C, 3º de ESO - grupo B, C e D e 4º de ESO – grupo B e C do IES “Maruxa Mallo” de Ordes nas clases de Bioloxía, Ciencias e Inglés. Mª Isabel Mato Torres, profesora de Inglés e Mª Cristina París Ferreiro, profesora de Ciencias, autoras e responsables desta actividade queren agradecer a: Mª Carmen Fernández García, profesora de Ciencias, e Mª Carmen García Romalde, profesora de Bioloxía, pola súa axuda na elección dos conceptos. Rosa Mª Maceiras Miñán, profesora de Lingua Española e Directora do centro, pola súa axuda no deseño gráfico das páxinas. Marisol Liste Noya, profesora de Inglés, e Stacy Weltzin, auxiliar de conversación, por revisar e corrixir a versión inglesa. Rosario Fernández Bello, profesora de Lingua Galega, por revisar e corrixir a versión galega. E, por suposto, a todos os estudantes que fixeron posible esta actividade.
ÍNDICE
Acidificación (Lit) Agricultura orgánica/ecolóxica (Pol) Alimentos ecolóxicos/orgánicos (Pol) Arborización/Repoboación forestal (Lit) Asolagamento/Terras pantanosas (Esp) Augas residuais (Esp) Biocida (Lit) Biodiversidade agrícola (Lit) Biomasa (Lit) Bolsas biodegradables (Lit) Buraco da capa de ozono (Esp) Cambio climático (Lit) Capa de ozono (Esp) Capa freática/Auga subterránea (Pol) Carbón (Lit) Caza furtiva (Pol) Chuvia ácida (Lit) Combustible (Pol) Compost (Lit) Contaminación (Lit) Contaminación acústica (Pol) Contaminación atmosférica/do aire (Lit) Contaminación da auga/Exceso de sedimentos (Esp) Defensor do medio natural (Pol) Deforestación (Lit) Desastre ecolóxico (Lit) Desenvolvemento sostido (Esp) Desertización (Lit) Desxeo dos glaciares (Pol) Dióxido de carbono (Lit) Ecoloxía (Lit) Ecoloxista (Lit)
Ecosistema (Lit) Efecto invernadoiro (Pol) Enerxía eólica (Esp) Enerxía renovable (Esp) Especies en perigo de extinción (Pol) Exceso de poboación (Esp) Desaparición (Esp) Fertilizantes (Pol) Fontes de enerxía alternativa (Lit) Fume dos tubos de escape (Lit) Humus (Pol) Incendios (Pol) Lixo (Esp) Medio natural (Pol) Movemento ecoloxista (Pol) Pesticidas (Esp) Plástico (Esp) Planta potabilizadora (Esp) Purificar/Sanear (Esp) Quentamento global (Pol) Reciclaxe (Esp) Recursos naturais (Pol) Residuos radioactivos (Pol) Respectuoso co medio natural (Lit) Separar o lixo (Esp) Smog/Contaminación atmosférica (Esp) Subministro de auga (Esp) Taxa ecolóxica (Pol) Toxicidade (Esp) Transxénicos (Pol) Tratamento das augas residuais/ Depuradora (Esp) Vertedoiro incontrolado (Pol)
Acidificación É un proceso natural. O termo úsase para describir a perda de bases nutritivas (calcio, magnesio e potasio) por medio dun proceso de lixiviación e a súa substitución por elementos ácidos (hidróxeno e aluminio). Sen embargo, a acidificación asóciase normalmente con contaminación atmosférica. Os impactos da acidificación no medio natural son un dos maiores problemas ambientais actuais. A acidificación afecta a todos os aspectos do medio natural: solos, augas, flora e fauna.
INGLÉS
Acidification
ALEMÁN
Die versauerung
LITUANO
Padidėjęs rūgštingumas
POLACO
Ukwasowienie
ESPAÑOL
Acidificación
Agricultura orgánica/ ecolóxica A agricultura orgánica é a forma de agricultura que se basea en técnicas como a rotación de cultivos, compost e control de pragas biolóxicas para manter a produtividade do solo e o control de pragas nunha granxa. A agricultura ecolóxica exclúe, ou limita de forma moi estrita, o uso de fertilizantes manufacturados e pesticidas, os reguladores de crecemento vexetal como as hormonas, ou organismos transxénicos. A agricultura orgánica normalmente implica un control mecánico das malas herbas en vez de herbicidas. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Organic farming
Biodynamische anbaumethoden
Ekologinis ūkininkavimas
Uprawa organiczna
Agricultura orgánica/ ecológica
Alimentos ecolóxicos/ orgánicos Os alimentos orgánicos fanse de forma que cumpran coas normas ecolóxicas establecidas polos gobernos nacionais e por organizacións internacionais. A produción ecolóxica é un sistema que se xestiona de acordo a unhas regulacións para responder ás condicións dun lugar específico por medio da integración de prácticas mecánicas, biolóxicas e culturais que fomentan os ciclos dos recursos, promoven o equilibrio ecolóxico e a conservación da biodiversidade.
INGLÉS
Organic food
ALEMÁN
Die biokost
LITUANO
Ekologinis maistas
POLACO
Żywność organiczna
ESPAÑOL
Alimentos ecológicos/ orgánicos
Arborización/ Repoboación forestal A creación dun bosque por medio duns procedementos estipulados por lei. Plantar sementes ou árbores para crear un bosque en terra onde non había ultimamente ou que nunca antes fora un bosque. A repoboación forestal é o restablecemento dun bosque despois de ser suprimido, por exemplo despois dunha tala. Moitos países sufriron séculos de deforestación e algunhas organizacións gobernamentais e non gobernamentais están implicadas en programas de arborización para restaurar bosques e axudar na conservación da biodiversidade.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Afforestation/ Forestation/ Reforestation
Die aufforstung
Miškų apželdinimas
Zalesianie
Forestación/ Repoblación forestal
Asolagamento Terras pantanosas Ecosistemas onde o terreo está perpetuamente saturado de auga ou incluso parcialmente asolagado. Nalgúns a auga é doce e noutros é salgada. ( lagoas, pantanos, gándaras, marismas, ciénagas…) Teñen un grande valor ecolóxico porque recargan acuíferos, mitigan a erosión e as inundacións e sustentan una grande diversidade biolóxica: espadanas, xuncos, réptiles, anfibios, peixes, aves… A Convención sobre os Humidais de Importancia Internacional chamada Convención de Ramsar é un tratado en pro da conservación e uso racional dos humidais e os seus recursos. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Swamp
Der sumpf
Grimzlumas
Bagno, mokradło
Tierras pantanosas
Augas residuais INGLÉS
Sewage
ALEMÁN
Das abwasser
LITUANO
Nuotekos, srutos
POLACO
Ścieki
ESPAÑOL
Aguas residuales
Augas procedentes de vivendas, instalacións comerciais, industriais ou sanitarias que unha vez utilizadas son conducidas ás instalacións de saneamento ou vertidas ao medio ambiente. Están contaminadas, entre outros, con feces e urina, residuos orgánicos procedentes de seres humanos ou animais. A súa importancia é tal que esixe evacuación e tratamento.
Biocida É un produto químico ou calquera substancia que poida matar organismos vivos que se usa para matar organismos biolóxicos. Un veleno de amplo espectro que mata unha ampla gama de organismos. A pesar do seu nome un biocida non ten por que matar realmente. En vez de matar pode disuadir, facer que ceda de forma inofensiva, evitar unha acción ou exercer un efecto controlador sobre calquera organismo nocivo por medios químicos ou biolóxicos. Os biocidas son de uso común en medicina, agricultura, silvicultura e na industria.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Biocide
Das biozid
Biocidas
Biocyd
Biocida
Biodiversidade agrícola É unha rama da biodiversiade xeral que inclúe toda clase de formas de vida que son relevantes para a agricultura: cultivos e gandería, pero tamén organismos coma a fauna do solo, malas herbas, pragas e predadores. INGLÉS
Agricultural biodiversity
ALEMÁN
Agrarische biodiversität
LITUANO
Žemės ūkio biologinė įvairovė
POLACO
Różnorodność naturalna
ESPAÑOL
Biodiversidad agrícola
Sen embargo o que require máis atención neste campo é a diversidade de cultivos e cultivar variedades salvaxes. As variedades cultivadas pódense clasificar claramente en “variedades modernas” e “variedades tradicionais ou de labregos”. As variedades modernas son o resultado de unha alimentación formal e caracterízanse con frecuencia polo “alto rendemento”.
Biomasa É unha fonte de enerxía renovable, e é o material biolóxico de organismos vivos, ou recentemente vivos, como a madeira, residuos, (hidróxeno) gas e combustibles de alcohol. É a cantidade ou peso de toda a materia viva dunha zona dada ou comunidade biolóxica. A biomasa pode referirse á biomasa de especies, que é a masa dunha ou máis especies, ou biomasa da comunidade, que é a masa de todas as especies da comunidade.
INGLÉS
Biomass
ALEMÁN
Die biomasse
LITUANO
Biomasė
POLACO
Biomasa
ESPAÑOL
Biomasa
Bolsas biodegradables Son bolsas feitas de materiais que se descompoñen nunhas condicións específicas de luz, humidade e osíxeno. Con frecuencia son necesarias condicións de abono ou exposición ao sol, humidade e osíxeno: a degradación é lenta nos vertedoiros. Moitos grandes almacéns e empresas están empezando a usar diferentes tipos de bolsas biodegradables para axustarse aos beneficios do medio natural observados. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Biodegradable bags
Biologisch abbaubare tüten
Mikroorganizmų skaidomi maišeliai
Torby biodegradalne
Bolsas biodegradables
Buraco da capa de ozono Rexión da atmosfera na que se produce unha diminución da concentración de ozono (O3), máis pronunciada na Antártida. O Protocolo de Montreal ten por obxectivo eliminar progresivamente a produción e utilización das substancias que destrúen a capa de ozono, como os CFC.
INGLÉS
Ozone hole
ALEMÁN
Das ozonloch
LITUANO
Ozono skylė
POLACO
Dziura ozonowa
ESPAÑOL Agujero de la capa de ozono
Cambio climático O cambio climático é un cambio a longo prazo na distribución estatística nos patróns do clima en períodos de tempo que van desde décadas a millóns de anos. Pode ser un cambio nas condicións climáticas medias ou un cambio na distribución de fenómenos climáticos con respecto a unha norma, por exemplo, maiores ou menores fenómenos climáticos extremos. O cambio climático pode limitarse a unha rexión específica, ou pode ter lugar ao ancho de todo o planeta. As radiacións ultravioleta cruzan a atmosfera da Terra e quentan a superficie terrestre antes de ser reflectidas cara ao espazo como radiación infravermella. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Climate change
Der klimawechsel
Klimato kaita
Zmiany klimatyczne
Cambio climático
Capa de ozono É a capa estratosférica situada entre os 15 e os 40 km de altitude formada polo gas ozono (O3) de cor azulada e forte olor que protexe a Terra das radiacións ultravioletas. A liberación de determinados produtos químicos atmosfera como bromuro de metilo e os CFC provocan a diminución desta capa, isto ten serias consecuencias sobre os seres vivos: cancro de pel, cataratas oculares, alteracións no crecemento dos vexetais, aumento da mutación xenética ...
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Ozone layer
Die ozonschicht
Ozono sluoksnis
Warstwa ozonowa
Capa de ozono
Capa freática Auga subterránea INGLÉS
Groundwater
ALEMÁN
Das grundwasser
LITUANO
Požeminiai vandenys
POLACO
Wody gruntowe
ESPAÑOL
Capa freática/Agua subterránea
A auga subterránea é auga localizada baixo a superficie da terra no solo e tamén nas formacións rochosas. A auga recárgase da superficie e, co paso do tempo flúe cara ela. A descarga natural normalmente ten lugar nos mananciais e filtracións e pode formar oasis ou humedais. A auga subterránea a miúdo extráese para uso industrial, municipal e agrícola.
Carbón Depósito mineral que contén substancias combustibles e que se considera combustible fósil. O carbón procede de plantas que se fosilizaron pola oxidación. O resultado final é unha substancia dura e negra que emite dióxido de carbono cando arde. Actualmente o carbón é a substancia máis amplamente usada para xerar electricidade e calor. Debido aos gases nocivos que emite ao medio natural, o uso do carbón estase a reducir constantemente xa que a xente busca combustibles alternativos.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Coal
Die kohle
Anglis
Węgiel
Carbón
Caza furtiva INGLÉS
Illegal hunting
ALEMÁN
Illegale jagd
LITUANO
Nelegali medžioklė
POLACO
Nielegalne polowania
ESPAÑOL
Caza furtiva/ilegal
A caza ilegal, ou furtivismo, é a toma ilegal de plantas silvestres ou animais salvaxes en contra das leis locais e internacionais de conservación e ordenación da fauna . As violacións das leis e regulacións da caza están penadas por lei e a súa violación de forma colectiva coñécese como furtivismo.
Chuvia ácida A chuvia ácida é aquela chuvia ou precipitación extraordinariamente ácida, con altos niveis de ións de hidróxeno (pH baixo). Pode ter efectos nocivos nas plantas e animais acuáticos ao depositarse no chan. Prodúcese pola emisión dos compostos de amonio, carbono, nitróxeno e xofre que reaccionan coas moléculas de auga na atmosfera producindo ácidos. Desde os anos setenta os gobernos levan facendo esforzos, con resultados positivos, para reducir a emisión de dióxido de xofre
INGLÉS
Acid rain
ALEMÁN
Saurer regen
LITUANO
Rūgščių lietūs
POLACO
Kwaśne deszcze
ESPAÑOL
Lluvia ácida
Combustible Considérase combustible calquera material que pode ser usado para xerar enerxía e producir un traballo mecánico de maneira controlada. Con outras palabras, é unha substancia que produce enerxía, sobre todo calor utilizable. A maioría dos combustibles producen enerxía cando arden no aire. Os procesos usados para converter combustible en enerxía inclúen reaccións químicas, como a combustión, e reaccións nucleares, como a fisión nuclear ou a fusión nuclear. Os combustibles tamén se usan nas células dos organismos nun proceso coñecido como metabolismo. Os hidrocarburos son, con moito, a fonte máis común de combustible de uso corrente, pero tamén se poden usar moitas outras substancias. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Fuel
Der brennstoff
Kuras, degalai
Paliwo
Combustible/ Carburante
Compost O compost está formado por materiais orgánicos procedentes da materia animal e vexetal que se descompón en gran parte por medio de descomposición aeróbica. Son os restos de plantas e animais despois de que se descompoñan. Pode ser usado para fertilizar o solo e para mellorar a súa estrutura e capacidade de reter auga. Os organismos do solo que se producen de forma natural reciclan o nitróxeno, potasio, fósforo e outros nutrientes das plantas xa que converten a materia en humus.
INGLÉS
Compost
ALEMÁN
Der kompost
LITUANO
Kompostas
POLACO
Kompost
ESPAÑOL
Compost
Contaminación Considérase contaminación calquera cambio nocivo que se produce a nivel físico, químico e biolóxico nos recursos vitais, é dicir, aire, terra e auga. En química, este termo describe unha única substancia química, pero en campos especializados a palabra tamén pode referirse a compostos químicos, incluso a nivel de materiais celulares. Tamén se refire ao acto de lixar, ensuciar, viciar e corromper. O proceso de facer que un material ou unha superficie se ensucie ou non sexa axeitada para a súa suposta función, normalmente por incluír ou conter substancias alleas indesexables.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Contamination
Die verschmutzung
Tarša
Zanieczyszczenie
Contaminación
Contaminación acústica A contaminación acústica é o ruído excesivo e molesto do entorno creado por máquinas ou animais que interrompe a actividade ou equilibrio da vida humana ou animal. A orixe da maioría do ruído exterior en todo o mundo está sobre todo nos sistemas de transporte e construción. As causas da contaminación acústica no interior da casa e no exterior inclúen alarmas de coches, sirenas de servizos de urxencia, equipos mecánicos, ladridos de cans e gritos da xente.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Noise pollution
Die lärmbelästigung
Tarša triukšmu
Zanieczyszczenie akustyczne
Contaminación acústica
Contaminación atmosférica/do aire INGLÉS
Air pollution
ALEMÁN
Die luftverschmutzung
LITUANO
Oro tarša
POLACO
Zanieczyszczenie powietrza
ESPAÑOL
Contaminación del aire/atmosférica
Contaminar o aire é alterar a súa composición natural, engadindo ou quitando algún dos seus compoñentes en cantidades suficientes para producir efectos negativos. A actividade humana, directa ou indirectamente, introduce na atmosfera substancias, vibracións, radiacións, calor e ruído. Exist en mo it as font es de contaminación: transporte, industria, produción de electricidade, fogares...
Contaminación da auga (Exceso de sedimentos) Os sedimentos (area, arxila, limo e outras partículas soltas do chan) son os contaminantes máis comúns da auga dos ríos, encoros, lagos… Proveñen da erosión, descomposición de plantas e animais, da agricultura, da construción ... Entre os efectos que causan podemos citar: turbidez, alterar cadeas alimenticias, obstruír galaxas de peixes, reducir a profundidade, producir mal olor e sabor, aumento de nutrientes que fan proliferar algas que liberan toxinas, aumento do custe de potabilización da auga ... INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
Water contamination (Silt)
Die wasserverschmut zung
Vandens užterštumas
POLACO
ESPAÑOL
Zanieczyszczenie Contaminación del wody agua (Exceso de sedimentos)
Defensor do medio natural INGLÉS
Environmentalist
ALEMÁN
Der umweltschützer
LITUANO
Gamtosaugininkas
POLACO
Działacz ekologiczny
ESPAÑOL
Defensor del medioambiente
O defensor do medio natural é unha persoa que se preocupa pola protección do entorno ou considera que o medio natural ten unha influencia primordial no desenvolvemento da persoa.
Deforestación A deforestación consiste na eliminación intencionada de bosques por medio de talas e/ou queimas. É a conversión de áreas arborizadas en terra non arborizada para usos como cultivo, pastos ou uso urbano. A deforestación libera á atmosfera o carbono almacenado nas árbores e no solo, provoca a erosión do solo, e altera o ciclo da auga. As talas, aínda coa eliminación de canotos, se vai seguida por unha pronta reforestación para silvicultura non se considera deforestación.
INGLÉS
Deforestation
ALEMÁN
Die entwaldung
LITUANO
Miškų iškirtimas
POLACO
Deforestacja/ wycinka lasów
ESPAÑOL
Deforestación
Desastre ecolóxico Un desastre que modifica o equilibrio total da ecoloxía dunha zona, un suceso que dana seriamente o equilibrio do medio natural. A contaminación con pesticidas, o petróleo vertido ao mar, os perigos da radiación nuclear e os incendios dos bosques ameazan os ecosistemas da Terra. É fundamental para a defensa da vida no planeta que se estendan as análises dos erros que levaron a situacións de graves danos ecolóxicos.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Ecological disaster
Die umweltkatastrophe
Ekologinė nelaimė
Katastrofa ekologiczna
Desastre ecológico
Desenvolvemento sostido Desenvolvemento viable da humanidade, capaz de satisfacer as necesidades da sociedade actual, sen poñer en perigo a capacidade de satisfacer tamén as necesidades das xeracións futuras.(Comisión Brundtland). Condicións para un desenvolvemento sostible: Ningún recurso renovable deberá utilizarse a un ritmo superior ao da súa xeración. Ningún contaminante deberá producirse a un ritmo superior ao que poida ser reciclado. Ningún recurso non renovable deberá aproveitarse a maior velocidade da necesaria.
INGLÉS
Sustainable development
ALEMÁN
Nachhaltige entwicklung
LITUANO
Tvarus vystymasis
POLACO
Zrównoważony rozwój
ESPAÑOL
Desarrollo sostenido
Desertización A desertización consiste na degradación da terra en zonas áridas, e sub-húmidas secas debido a varios factores que inclúen variacións climáticas e actividades humanas. A terra que unha vez foi fértil queda núa e degradada, iniciándose un ciclo que a converte nun deserto que se alimenta de si mesmo e causa cambios á longo prazo no solo, clima e biota desa zona. Tamén se pode definir como o proceso de transformación da terra nun deserto estéril a miúdo inducido pola actividade humana e o cambio climático. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Desertification
Die desertifikation
Žemės virtimas dykyma
Pustynnienie
Desertificación/ Desertización
Desxeo dos glaciares O desxeo dos glaciares é o proceso de eliminación de neve e xeo formado como resultado de derretemento. As súa consecuencia é o aumento do nivel da auga. O desxeo dos glaciares é perfectamente normal. O único criterio é que a caída da neve debe exceder o derretemento do xeo para manter o glaciar. Levamos observado que os glaciares derretéronse máis do normal durante o século pasado. O desxeo dos glaciares que se produce máis rápido do normal fará que os ríos e arroios teñan demasiado caudal e causen inundacións. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Melting glaciers
Die gletscherschmelze
Tirpstantys ledynai
Topniejące lodowce
Deshielo de los glaciares
Dióxido de carbono O dióxido de carbono (CO2) é un gas de efecto invernadoiro non combustible, incoloro e inodoro, que contribúe ao quentamento global.
INGLÉS
Carbon dioxide
ALEMÁN
Die kohlensäure
LITUANO
Anglies dioksidas
POLACO
Dwutlenek węgla
ESPAÑOL
Dióxido de carbono
Formado pola completa combustión de combustibles fósiles (carbón, carbón vexetal, gas natural, petróleo) e carbono que conteñen produtos como a madeira, tamén se libera pola respiración dos seres vivos e pola oxidación gradual da materia orgánica no solo. Aínda que non é perigoso relativamente, pode crear ambientes letais carentes de osíxeno en altas concentracións (especialmente en espazos cerrados). É un dos gases de efecto invernadoiro. Foi descuberto en 1754 polo científico escocés Joseph Black.
Ecoloxía Rama da bioloxía que intenta comprender as relacións entre os organismos vivos e o seu medio natural, e os fluxos de enerxía asociados. A ecoloxía inclúe o estudo das poboacións de plantas e animais, das comunidades de plantas e animais e dos ecosistemas. Os ecoloxistas estudan unha serie de fenómenos que van desde o papel das bacterias na reciclaxe de nutrientes ata os efectos da selva tropical na atmosfera da Terra. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Ecology
Die ökologie
Ekologija, gamtosauga
Ekologia
Ecología
Ecoloxista Ecoloxista- persoa que se interesa pola ecoloxía e cre que hai que protexer o medio natural. Tamén estuda a relación entre os organismos e os seu medio natural. INGLÉS
Ecologist
ALEMÁN
Der ökologe
LITUANO
Ekologas
POLACO
Ekolog
ESPAÑOL
Ecologista
Cales son os incentivos para converterse nun ecoloxista profesional? A ecoloxía é unha carreira na que a maioría da xente entra porque lles gusta a natureza. Non é unha carreira que busque gañar diñeiro ou status social. As mellores calidades para un ecoloxista son ter moito interese e curiosidade polo que fai funcionar aos seres vivos d mundo, individualmente e colectivamente.
Ecosistema Ecosistema– un sistema formado pola interacción dunha comunidade de organismos co seu medio físico natural. Está integrado polos organismos vivos dunha zona concreta, e os compoñentes físicos non vivos do medio natural, cos que os organismos interactúan, tales como o aire, solo, auga e luz do sol. Pode considerarse como todos os organismos dunha zona en particular, xunto cos factores non vivos cos que interactúan, é dicir, unha comunidade biolóxica e o seu medio físico natural.
INGLÉS
Ecosystem
ALEMÁN
Das ökosystem
LITUANO
Ekosistema
POLACO
Ekosystem
ESPAÑOL
Ecosistema
Efecto invernadoiro O efecto invernadoiro é un proceso polo que desde a superficie planetaria se absorbe a radiación térmica dos gases efecto invernadoiro da atmosfera e que se reirradia en todas as direccións. Como parte desta re–radiación volve á superficie, a enerxía transfírese á superficie e á parte baixa da atmosfera. Como consecuencia a temperatura alí é maior do que sería se a calor directa producida pola radiación solar fora o único mecanismo de quentamento. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
Greenhouse effect
Der treibhauseffekt
Šiltnamio efektas
POLACO
ESPAÑOL
Efekt cieplarniany Efecto invernadero
Enerxía eólica A enerxía eólica é a que se obtén do vento. Esta fonte de enerxía ven sendo aproveitada dende a antigüidade por diversos medios, en particular, muiños na terra e velas no mar. Actualmente cáptase como enerxía mecánica e transfórmase en enerxía eléctrica. É un recurso abundante, renovable e limpo.
INGLÉS
Wind power
ALEMÁN
Die windkraft
LITUANO
Vėjo energija
POLACO
Energia wietrzna
ESPAÑOL
Energía eólica
Enerxía renovable A enerxía renovable é aquela que se produce de forma continua e é inesgotable a escala humana: solar, eólica, hidráulica, biomasa e xeotérmica. As enerxías renovables son respectuosas co medio ambiente, o que non significa que non ocasionen efectos negativos sobre o entorno, pero son infinitamente menores que os impactos das enerxías convencionais (combustibles fósiles, nuclear...). Vantaxes destacables para o medio natural son a non emisión de gases contaminantes e a non xeración de residuos perigosos de difícil tratamento. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Renewable energy
Erneuerbare energie
Atsinaujinanti energija
Energia odnawialna
Energía renovable
Especies en perigo de extinción Unha especie en perigo de extinción é unha poboación de organismos que están en risco de extinguirse porque ou ben hai poucos exemplares ou están ameazados polos cambios dos parámetros do medio natural ou de depredación. A Unión Internacional para a Conservación da Natureza calculou que a porcentaxe de especies en perigo de extinción era o 40% de todos os organismos. Moitos países teñen leis que ofrecen protección para conservar especies dependentes: por exemplo, prohibindo a súa caza, restrinxindo o desenvolvemento da terra ou creando reservas. INGLÉS
ALEMÁN
Endangered species
Stark gefährdete tier- oder pflanzenart
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Nykstančios rūšys Zagrożone gatunki Especies en peligro de extinción
Exceso de poboación Exceso de individuos dunha especie ou dun conxunto de especies nun espazo determinado. En xeral este termo refírese á relación entre a poboación humana e o medio ambiente. É coñecido tamén por “superpoboación”.
INGLÉS
Overpopulation
ALEMÁN
Die überbevölkerung
LITUANO
Gyventojų perteklius
POLACO
Przeludnienie
ESPAÑOL
Exceso de población
O concepto de superpoboación baséase no principio de que todo territorio ten una determinada capacidade de carga que ven determinada pola cantidade de recursos dispoñibles e pola capacidade de renovación destes. A capacidade de calquera poboación alcanzará o seu nivel óptimo cando este sexa igual á capacidade de carga. Se a poboación aumenta por enriba da capacidade de carga, haberá superpoboación, e polo tanto os recursos (especialmente os alimentos) non alcanzarán para todos os habitantes da poboación, producíndose a morte destes por inanición.
Extinción/ Desaparición Aniquilación de todos os membros dunha especie ou grupo de especies. Pode producirse por causas naturais ou por actividades de seres humanos pouco responsables: persecución e caza indiscriminada dunha especie, contaminación, destrución de hábitats, introdución de depredadores… Algunhas das características das especies en perigo de extinción son que teñen un baixo nivel de reprodución, hábitos de alimentación especializados, patróns fixos de emigración, hábitat de reprodución moi específico, comportamento que os acerca a lugares perigosos como estradas ou fábricas ....
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Vanishing
Das verschwinden
Išnykimas
Wymieranie
Extinción/ Desaparición
Fertilizantes INGLÉS
Fertilizers
ALEMÁN
Der dünger
LITUANO
Trąšos
POLACO
Użyźniacze
ESPAÑOL
Fertilizantes
Os fertilizantes son substancias que aportan nutrientes as plantas ou modifican a fertilidade do solo. Son o medio máis efectivo de aumentar a produción agrícola e mellorar a calidade dos alimentos e forraxes. O uso de fertilizantes orgánicos e inorgánicos nitroxenados pode causar acidificación do solo. O uso de fertilizantes a escala global emite a atmosfera cantidades significativas de gases de efecto invernadoiro.
Fontes de enerxía alternativa Son aquelas fontes de enerxía procedentes do vento, sol, ondas… que non consumen recursos naturais nin danan o medio natural. En sentido xeral na sociedade contemporánea a enerxía alternativa é aquela que se produce sen as consecuencias indesexables do uso de combustibles fósiles, como as altas emisións de dióxido de carbono, considerado o factor que máis contribúe ao quentamento global segundo o Grupo Intergobernamental sobre o Cambio Climático.
INGLÉS
Alternative sources of energy
ALEMÁN
Alternative energiequellen
LITUANO
Alternatyvios energijos rūšys
POLACO
Alternatywne źródła energii
ESPAÑOL
Fuentes de energía alternativa
Fume dos tubos de escape Un gas realmente perigoso procedente dos coches. Exposicións cortas a estes gases poden producir mareos, dor de cabeza, náuseas e outros síntomas. Exposicións máis longas poden causar danos físicos permanentes ou a morte. Por suposto estes fumes contaminan o aire, motivo polo que sufrimos o efecto ‘invernadoiro’. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Car exhaust fumes
Die autoabgase
Mašinų išmetamosios dujos
Spaliny samochodowe
Humo de los tubos de escape
Humus Humus (Latín: terra, solo) é calquera materia orgánica que acadou un punto de estabilidade en que xa non pode seguir descompoñéndose e que, se as condicións non cambian, podería permanecer así por séculos, incluso milenios. En agricultura tamén se chama humus ao compost maduro ou compost natural extraído dun bosque ou outra fonte de uso espontánea para modificar o solo.
INGLÉS
Humus
ALEMÁN
Der humus
LITUANO
Puvenos
POLACO
Humus
ESPAÑOL
Humus
Incendios O lume é a oxidación rápida dun material durante o proceso químico da combustión, libera calor, luz e a reacción de varios produtos. Un incendio é calquera lume que se estende sen control sobre combustibles forestais situados no monte ou zona agreste. Os incendios afectan aos sistemas ecolóxicos de todo o mundo. Poden causar grandes danos económicos e en vidas humanas, pero tamén teñen efectos beneficiosos para a vida agreste xa que algunhas especies vexetais dependen do seus efectos para medrar e reproducirse. Os grandes incendios provocan efectos ecolóxicos moi negativos:diminución da pureza da auga, o aumento da erosión do solo, incremento dos contaminantes atmosféricos e un maior risco para a vida humana. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Fires– wildfires
Der brand
Gaisrai
Pożary
Incendios
Lixo É calquera material, conxunto de substancias ou obxectos, que é considerado inútil, superfluo, repugnante ou sen valor, xerado pola actividade humana, e que precisa ser eliminado. Pola súa composición distinguimos lixo orgánico (restos de comida, papel…) e inorgánico (latas, cerámica, vidro…). Polos efectos que produce pode ser lixo tóxico como pilas, baterías, algunhas tintas, etc e lixo moi tóxico como o nuclear ou o hospitalario.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Rubbish
Der müll
Šiukšlės
Śmieci
Basura
Medio natural O medio natural abarca tanto aos seres vivos como as cousas non vivas que teñen lugar de forma natural na Terra (obxectos, auga, solo, aire… e as relacións entre eles) O concepto de medio natural pode entenderse tendo en conta os seus compoñentes: INGLÉS
Environment
ALEMÁN
Die umwelt
LITUANO
Aplinka, terpė
POLACO
Środowisko
ESPAÑOL
Medioambiente
Unidades ecolóxicas completas que funcionan como sistemas naturais sen a intervención humana masiva, que inclúen toda a vexetación, microorganismos, solo, rochas, atmosfera e os fenómenos naturais que teñen lugar dentro das súas fronteiras. Os recursos naturais universais e os fenómenos físicos que carecen de límites claros, como o aire, a auga e o clima e tamén a enerxía, a radiación, a carga eléctrica e o magnetismo, que non proceden da actividade humana.
Movemento ecoloxista O movemento ecoloxista, un termo que inclúe a conservación e as políticas verdes, é un variado movemento político, social e científico para tratar temas do medio natural. Os defensores do medio natural, os ecoloxistas, defenden unha xestión sostible dos recursos e a administración do medio natural por medio de cambios nas políticas públicas e no comportamento individual. O movemento ecoloxista está representado por diversas organizacións, desde a moi grandes e importantes ata as bases. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Environmental movement
Die ökologiebewegung
Aplinkosauginis judėjimas
Ruch ekologiczny
Movimiento ecologista
Pesticidas Produtos tóxicos utilizados para matar, repeler, atraer, regular ou interromper o crecemento de seres vivos considerados pragas, ben sexa na agricultura, en áreas urbanas ou por razóns sanitarias. INGLÉS
Pesticides
Podemos citar entre outros os herbicidas, funxicidas, insecticidas ou os rodenticidas.
ALEMÁN
Die pestizide
LITUANO
Pesticidai
POLACO
Pestycydy
A miúdo o seu uso indiscriminado ten efectos non desexados, como son os riscos para a saúde das persoas, os desequilibrios na biodiversidade, as interferencias no control natural das plagas ou a aparición de resistencias a estas, contaminación da auga...
ESPAÑOL
Pesticidas
Plástico Os plásticos (=que se poden moldear) son materiais orgánicos compostos fundamentalmente de carbono
e outros elementos químicos como hidróxeno, osíxeno, nitróxeno ou xofre. A maioría proveñen da destilación do petróleo, do carbón de hulla ou do gas natural. A súa capacidade de autodestrución é moi limitada polo que quedan como residuos moitos anos producindo contaminación no medio ambiente. Nalgúns casos estanse a recuperar mediante a re- utilización, o reciclado por calidades separándoos en polietileno, PVC, PET, ABS… ou realizando un reciclado conxunto que consiste en recollelos, limpalos, trituralos e fabricar obxectos para a construción, agricultura, urbanismo...
INGLÉS
Plastic
ALEMÁN
Der kunststoff
LITUANO
Plastikas
POLACO
Plastik
ESPAÑOL
Plástico
Planta potabilizadora Potabilización é o proceso de converter a auga común en auga potable. Na planta potabilizadora (ETAP: Estación de Tratamento de Auga Potable) sométese a auga a una serie de tratamentos físicos, químicos e microbiolóxicos para asegurar que esta, cando sexa distribuída entre os consumidores, teña a calidade que as autoridades sanitarias esixen para o consumo humano. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Water treatment plant
Die wasseraufbereitu ngsanlage
Vandens valymo įrenginys
Stacja uzdatniania wody
Planta potabilizadora
Purificar/Sanear Quitar do medio ambiente o que o lixa (ensucia), dana ou contamina para que quede nun estado de pureza ou limpeza. Dar condicións de salubridade a un terreo, edificio ... O saneamento ambiental consiste na descontaminación do medio natural, renovación de barrios,dotación de servizos modernos de auga, desaugues e iluminación. Contribúen a sanear o medio ambiente as potabilizadoras, depuradoras, redes de sumidoiros, plantas de residuos sólidos, masas forestais,….
INGLÉS
Purify
ALEMÁN
Die reinigung
LITUANO
Išgryninimas
POLACO
Oczyszczanie
ESPAÑOL
Purificar/Sanear
Quentamento global O quentamento global é o aumento da temperatura media do aire próximo á superficie da Terra e dos océanos desde mediados do século XX e que se prevé que continúe así. Este incremento observado das temperaturas foi causado polo aumento das concentracións de gases de efecto invernadoiro, que procede de actividades humanas como queimar combustibles fósiles e a deforestación. O escurecemento global, resultado do incremento das concentracións atmosféricas de aerosois, que bloquean a luz do sol e impiden que chegue á superficie, contrarrestou en parte os efectos do quentamento inducido polos gases de efecto invernadoiro. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Global warming
Erwärmung der erdatmosphäre
Visuotinis atšilimas
Globalne ocieplenie
Calentamiento global
Reciclaxe A reciclaxe é un proceso fisicoquímico ou mecánico que consiste en someter unha materia ou un produto xa utilizado a un ciclo de tratamento total ou parcial para obter unha materia prima ou un novo produto, que pode ser igual ou diferente ao inicial. (papel, vidro, plástico, roupa …) Xurde a necesidade de reciclar ante a perspectiva de esgotamento de recursos naturais e para eliminar de forma eficaz os desfeitos. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Recycling
Die wiederverwertung
Perdirbimas
Powtórne przetwarzanie
Reciclaje
Recursos naturais INGLÉS
Natural resources
ALEMÁN
Die bodenschätze
LITUANO
Natūralūs ištekliai
POLACO
Zasoby naturalne
ESPAÑOL
Recursos naturales
Os recursos naturais ( referíndonos á terra ou materias primas) prodúcense de forma natural en ambientes relativamente pouco alterados pola humanidade. Un recurso natural caracterízase normalmente pola cantidade de biodiversidade existente en diferentes ecosistemas. Os recursos naturais derivan do medio natural. Moitos deles son vitais para a nosa supervivencia mentres que outros son para satisfacer as nosas necesidades.
Residuos radioactivos Os residuos radioactivos son refugallos que conteñen material radioactivo. Normalmente é o resultado dun proceso nuclear como a fisión nuclear, aínda que a industria non relacionada directamente coa enerxía nuclear tamén pode producir residuos radioactivos. A radioactividade diminúe co paso do tempo, polo que os residuos necesitan estar illados por un período de tempo ata que non representen un perigo - de horas ata anos para algún refugallo común radioactivo industrial ou médico, ou miles de anos para residuos de alto nivel procedente de centrais nucleares e fabricación de armas atómicas. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Nuclear waste
Der atommüll
Atominės atliekos
Odpady nuklearne
Residuos radiactivos
Respectuoso co medio natural INGLÉS
Eco-friendly
ALEMÁN
Umweltfreundlich
LITUANO
Nekenkiantis aplinkai
POLACO
Przyjazny środowisku
ESPAÑOL
Respetuoso con el medioambiente
Respectuoso co medio natural, sen danalo ( e.g. productos respetuosos co medio), deseñados para causar o menor dano posible ao ambiente. Os gobernos , os políticos e empresas teñen que considerar os efectos fabricación no medio. Todos debemos ter conta unha serie de medidas para reducir efectos adversos no medio.
as da en os
Separar o lixo Separar para reciclar! Moitos dos residuos das nosas casas, lugares de traballo, de ocio… poden deixar de ser lixo e pasar a ser residuos aproveitables. Para conseguilo hai que clasificar o lixo e deixalo nos contedores correspondentes:vidro, papel, envases, restos medicamentos, restos orgánicos...
INGLÉS
Sorting out rubbish
ALEMÁN
Den müll sortieren
LITUANO
Šiukšlių rūšiavimas
POLACO
Segregacja śmieci
ESPAÑOL
Separar la basura
Smog Contaminación atmosférica É un tipo de contaminación atmosférica producida en algunhas cidades debido a unha mestura de certas circunstancias climáticas e algúns contaminantes concretos. Hai 2 tipos: Ordinaria ou sulfúrica, que é unha mestura de dióxido sulfúrico (procedente da queima de carbón e petróleo para calefacción, fumes industriais e emisións de vehículos), gotas de ácido sulfúrico e unha gran variedade de partículas sólidas no aire que son parte dunha espesa néboa chea de contaminantes tóxicos. Fotoquímica, a reacción química de óxidos de nitróxeno, hidrocarburos, osíxeno e luz do sol, enerxía que procede da radiación ultravioleta. Reduce a visibilidade e causa irritación ocular e de nariz. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Smog (smoke + fog)
Der smog
Smogas
Smog
Contaminación Atmosférica—Smog
Subministro de auga A auga recóllese dos ríos, choiva, mananciais, pozos, galerías… e almacénase en encoros ou grandes depósitos. Dende alí condúcese a unha planta potabilizadora onde é tratada para que sexa apta para o consumo humano, despois distribúese entre a poboación (vivendas, colexios,industria,…). A auga é un ben escaso e segundo o Banco Mundial o 45% da poboación carece de acceso directo aos servizos da mesma en estado de potabilidade.
INGLÉS
Water supply
ALEMÁN
Der wasservorrat
LITUANO
Vandens tiekimas, vandens atsargos
POLACO
Zasoby wodne
ESPAÑOL
Suministro de agua
Taxa ecolóxica Ecotax é a forma abreviada de taxa ecolóxica e refírese aos impostos destinados a promover actividades ecoloxicamente sostibles a través de incentivos económicos. Estas políticas poden servir de complemento ou evitar a necesidade de enfoques regulamentarios.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Eco-tax
Die ökosteuer
Ekologinis mokestis
Podatek ekologiczny
Tasa medioambiental
Toxicidade É a capacidade de determinadas substancias para producir danos aos seres vivos ou para unha parte específica dos mesmos. Existen substancias tóxicas con efectos inmediatos (queimaduras, irritacións, vómitos, tremores, somnolencia, mareos…) e outras teñen efectos retardados que se manifestan pasados meses, anos ou xeracións en forma de alerxias, cancro, alteracións da función reprodutora, alteracións do sistema nervioso, fígado, riles e outros órganos. INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Toxicity
Die giftigkeit
Toksiškumas
Toksyczność
Toxicidad
Transxénicos INGLÉS
Genetically modified
ALEMÁN
Genmanipuliert
LITUANO
Genetiškai modifikuotas
POLACO
Genetycznie zmodyfikowany
ESPAÑOL
Transgénicos
U n o rg a ni s mo mo d i f i c a d o xeneticamente (transxénico) é un organismo cun material xenético que foi alterado usando técnicas de enxeñería xenética. Estas técnicas usan moléculas de ADN de diferentes fontes, que se combinan nunha molécula para crear un novo conxunto de xenes. Logo este ADN transfírese a un organismo dándolle xenes novos ou modificados.
Tratamento das augas residuais/Depuración Unha estación depuradora de augas residuais (EDAR) ten por obxectivo someter a auga contaminada, procedente de poboacións, polígonos industriais, etc. a unha serie de procesos físicos, químicos e biotecnolóxicos para eliminarlle o lixo, restos orgánicos, residuos… e vertela no río sin que cause danos aos seres vivos. Do proceso de depuración non resulta auga apta para o consumo humano.
INGLÉS
ALEMÁN
LITUANO
POLACO
ESPAÑOL
Sewage treatment
Die wasseraufbereitung
Nuotekų valymas
Oczyszczanie ścieków
Tratamiento de las aguas residuales
Vertedoiro incontrolado Un vertedoiro é un lugar para a eliminación de residuos por enterramento e son a forma máis antiga de tratamento de residuos. INGLÉS
Landfill
ALEMÁN
Die geländeanfüllung
LITUANO
Sąvartynas
POLACO
Wysypisko śmieci
ESPAÑOL
Vertedero incontrolado
Un vertedoiro incontrolado é un lugar elixido por un grupo humano para depositar residuos sólidos sen ningunha consideración cara o medio natural. Son unha grave fonte de contaminación da auga e o aire, un perigo para a saúde pública e un montón de problemas para os cidadáns. Normalmente atópanse en depresións naturais. Son ilegais e as institucións tratan de selalos e controlalos.