УВОДЗІНЫ
Гэтаякнігападобнаядастрашнагагрымотнагагроху, якіадгукаеццаўцьмяныхжахахстаражытнайтыраніі Гэтараздзел,заснаванынапераследаванніАнтыёха, тыранаСірыі,якоганекаторыяназываліЭпіфанам, Вар'ятамРымскаягісторыяпершыхстагоддзяўзгадвае двухтакіхтыранаўдругі,Калігулу,другога бліскучагавар'ята.
ФормагэтагатворападобнаянапрамовуУздымыі падзенніпрамовынастолькістараннападабраны;яе аргументынастолькіразгромныя;яелогіканастолькі непахісная;яедумкінастолькіглыбокія;яеразважанні настолькіспакойныя,штояназаймаемесцаўзору найчысцейшагакрасамоўства
Ключаваятэмамужнасць.Аўтарпачынаезгарачага сцвярджэнняфіласофіінатхнёнагарозумуНам падабаеццадумацьпрагэтаедваццатаестагоддзеяк праэпохурозумуісупрацьпастаўляцьягоэпохеміфаў, аднактакітвораспрэчваетакоемеркаваннеМыбачым, штоаўтар,які,верагодна,належаўдапершага стагоддзядахрысціянскайэры,выклаўвыразна акрэсленуюфіласофіюрозуму,якаягэтакжамагутная сёння,якідзветысячыгадоўтаму.
Абстаноўканазіранняўукатавальныхкамерах няўмольная.Нанашсучаснывушы,настроенына большмяккіярэчы,гэтаўражваеПадрабязнасці паслядоўныхкатаванняў(якіянагадваюцьпрылады іспанскайінквізіцыістагоддзяміпазней)прапрацаваны такімчынам,штошакуенашгустНаватз'яўленне стаічныхперсанажаўСтарога,СяміБратоўіМацініяк незмякчаелютасць,зякойгэтыаратарзаклікаеда Мужнасці
СтаражытныяАйцыхрысціянскайЦарквыстаранна захоўвалігэтуюкнігу(янамаеццаўсірыйскім перакладзе)яктворвысокаймаральнайкаштоўнасціі павучання,іяна,несумненна,былазнаёмаямногім раннімхрысціянскіммучанікам,якія,чытаючыяе, быліўспрынятыдаўзроўнюмучаніцтва
Нарысфіласофіістаражытныхчасоўадносна натхнёнагарозумуЦывілізацыяніколінедасягала вышэйшайдумкіАбмеркаванне«выцясненняў»Верш 48падсумоўваеўсюфіласофіючалавецтва 1Пытанне,якоеяпрапануюабмеркаваць,мае найвышэйшуюфіласофскуюсутнасць,аменавіта,ці з'яўляеццанатхнёныРозумвярхоўнымуладаромнад прыстрасцямі;іяхацеўбысур'ёзнапрасіцьвашай пільнайувагідагэтайфіласофіі 2Богэтыпрадметнетолькінеабходныякгалінаведаў, алеіўключаеўсябехвалунайвялікшайзцнотаў,пад якойямаюнаўвазесамавалоданне.
болюістраху
4Але,якмогуцьспытацьнекаторыя,каліРозум з'яўляеццаўладаромстрасцей,чамуённекантралюе забыўлівасцьіневуцтва?Іхмэтавысмейваць
5Адказтакі,шторозумнез'яўляеццагаспадаром недахопаў,уласцівыхсамомурозуму,анадзапалам абомаральнымінедахопамі,якіясупярэчаць справядлівасці,мужнасці,умеранасцііразважлівасці;і ягодзеяннеўіхвыпадкуневыкараняезапал,а дазваляенампаспяховаімсупраціўляцца
6Ямогбыпрывесцівамшматпрыкладаўзрозных крыніц,дзеРозумаказаўсяўладаромнадпрыстрасцямі, аленайлепшыпрыклад,якіямагудаць,гэта высакародныяпаводзінытых,хтопамёрдзеляцноты, Элеазара,сяміБратоўіМаці.
7Боўсеянысваёйпагардайдапакут,наватдасмерці, даказалі,шторозумузвышаеццанадстрасцямі.
8Ямогбытутрасказацьпраіхцноты,праіх,мужчын зМаці,якіяпаміраюцьугэтыдзень,якімы ўшаноўваемзлюбовідамаральнайпрыгажосціі дабрыні,алехутчэйяпавіншаваўбыіхзузнагародамі, якіхяныдасягнулі
9Бозахапленнеіхмужнасцюіцярплівасцю,якое адчуваўнетолькіўвесьсвет,алеісамііхкатамі, зрабілаіхвіноўнікаміпадзеннятыраніі,падякой знаходзіўсянашнарод,яныперамаглітыранасваёй цярплівасцю,такштопразіхкраінабылаачышчана 10Алеяскарыстаюсямагчымасцюабмеркавацьгэта зараз,паслятагоякмыпачнемзагульнайтэорыі,якя звычайнараблю,апотымперайдудаіхгісторыі, праслаўляючыўсемудрагаБога
11Такімчынам,нашапытаннезаключаеццаўтым,ці з'яўляеццаРозумнайвышэйшымгаспадаромнад прыстрасцямі
12Алемыпавіннывызначыць,штотакоеРозумішто такоестрасць,колькііснуеформаўстрасцііці з'яўляеццаРозумнайвышэйшымнадусіміімі
13Прычынайялічурозум,якізяснымабдумваннем аддаеперавагужыццюмудрасці
14Мудрасцьялічупазнаннемрэчаў,боскіхі чалавечых,ііхпрычын.
15Ялічугэтакультурай,набытайпадЗаконам,праз якуюмызналежнайпашанайвучымсярэчамБожымі дзелянашайзямнойкарысцірэчамчалавечым.
16Мудрасцьпраяўляеццаўвыглядзесудаі справядлівасці,мужнасцііўмеранасці
17Аленадусіміімідамінуемеркаваннеабо самакантроль,бопразяго,папраўдзекажучы,розум сцвярджаесваюўладунадпрыстрасцямі
18Алезпрыстрасцяўёсцьдзвеўсеабдымныякрыніцы, аменавітазадавальненнеіболь,ікожнаязіхналежыць
4-якнігаМакавеяў
21Гнеў,калічалавекхочапрасачыцьзаходамсваіх пачуццяў,гэтазапал,уякімзмешваюццаі задавальненне,іболь
22Падзадавальненнемтаксамаразумееццамаральнае прыніжэнне,якоепраяўляеццаўнайшырэйшай разнастайнасцізапалу
23Удушыгэтапраяўляеццаякхвальба,іпрагнасць,і марнаяслава,ісварлівасць,іпаклёпніцтва,аўцеле якужываннечужойежы,іабжорства,ітаемнае абжорства
24Паколькізадавальненнеібольгэтанібыдва дрэвы,шторастуцьзцелаідушы,зіхпрарастае мноствапарасткаў;ірозумкожнагачалавека,як галоўнысадоўнік,праполвае,абразаеіпадвязвае, адкрываевадуінакіроўваеяетуды-сюды,прыручае зараснікісхільнасцейістрасцей.
25Борозумкіраўнікцнотаў,алеёнгаспадар страсцей
26Заўважце,што,па-першае,розумстановіцца вярхоўнымнадпрыстрасцямідзякуючы стрымліваючамуўздзеяннюўмеранасці
27Умеранасць,ямяркую,гэтападаўленнежаданняў; алесяроджаданняўёсцьіразумовыя,іфізічныя,і абодвавідывідавочнакантралююццаРозумам;калінас спакушаезабароненаяежа,якмыадмаўляемсяад задавальненняў,якіяможнаатрымацьадяе?
28Хібажрозумнемаесілыздушыцьапетыты?На маюдумку,гэтатак.
29Адпаведна,калімыадчуваемжаданнеесціводных жывёл,птушак,звяроўімясалюбогатыпу, забароненаенамЗаконам,мыўстрымліваемсяадгэтага, кіруючысярозумам
30Босхільнасцінашыхапетытаўстрымліваюццаі стрымваюццаўмеранымрозумам,іўсерухіцела падпарадкоўваюццааброціРозуму
31Ічамуздзіўляцца,калінатуральнаежаданне цізгасаежаданнедушыатрымлівацьасалодуадпладоў прыгажосці?
32МенавітатамумыхвалімдабрадзейнагаІосіфа,бо сваімрозумам,здапамогайразумовыхнамаганняўён стрымліваўцялесныяпамкненніБоён,маладычалавек ваўзросце,каліфізічнаежаданнемоцнае,сваім розумамстрымаўпарывысваіхстрасцей.
33Ідаказана,шторозумстрымліваеімпульснетолькі сэксуальнагажадання,алеіўсялякіхпажадлівасцяў
34БоЗаконкажа:«Непажадайжонкібліжнягатвайгоі нічога,штоёсцьубліжнягатвайго»
35Сапраўды,каліЗаконзагадваенамнепрагнуць,гэта, ядумаю,павіннамоцнапацвярджацьаргумент,што Розумздольныкантралявацьпрагныяжаданні,гэтак жаякёнкантралюестрасці,якіясупярэчаць справядлівасці.
36Якінакшможнанавучыцьчалавека,адпрыроды прагнага,прагнагаіп'янага,змяняцьсваюпрыроду, каліРозумнез'яўляеццавідавочнагаспадаром страсцей?
37Безумоўна,яктолькічалавекладзіцьсваёжыццё паводлеЗакона,каліёнскупы,ёндзейнічаенасуперак сваёйпрыродзеіпазычаегрошыпатрабуючымбез працэнтаў,анасёмыгоданулюедоўг.
38Акаліёнскупы,топадпарадкоўваеццаЗаконупраз
прыстрасцяміабопачуццямі 40БоЗаконвышэйшызалюбоўдабацькоў,каб чалавекнемогдзеляіхадмовіццаадсваёйцноты,іён адмяняелюбоўдажонкі,каб,каліяназграшыць, мужчынапавінендакарацьяе,іёнкіруелюбоўюда дзяцей,каб,каліянынепаслухмяныя,мужчынапавінен іхпакараць,іёнкантралюепрэтэнзіінасяброўства,каб чалавекдакараўсваіхсяброў,каліяныробяцьзло.
41Інелічыцепарадаксальным,каліРозумпразЗакон здольныпераадолецьнаватнянавісць,такшточалавек устрымліваеццаадвысяканнясадоўворага,абараняе маёмасцьворагаадграбежнікаўізбіраераскіданае дабро
42ІпанаваннеРозумутаксамадаказана распаўсюджваеццапразбольшагрэсіўныястрасціабо заганы,амбіцыі,ганарыстасць,выхвалянне,гонарі паклёпніцтва.
43Боўмеранырозумадштурхоўваеўсегэтыя зняважаныястрасці,гэтакжаякігнеў,боёнперамагае наватяго.
44Так,Майсей,каліразгневаўсянаДатанаіАвірона, недаўволюсваймугневу,акіраваўсваімгневам розумам.
45Боўмеранырозумздольны,якяўжоказаў, перамагацьстрасці,змяняючыадны,аіншыяцалкам знішчаючы.
46ЧамужнашмудрыбацькаЯкаўвінаваціўдамы СімяонаіЛевіяўіхнеразумнайразніплемяСіхемаў, кажучы:«Праклятыгнеўіх!»
47БокалібРозумнемеўсілыстрымацьіхгнеў,ёнбы несказаўгэтага
48Боўтойдзень,каліБогстварыўчалавека,Ёнуклаў уягоягоныястрасціісхільнасці,атаксама,утойжа час,пасадзіўрозумнатронсяродпачуццяў,кабёнбыў ягонымсвятымправаднікомваўсім;іёндаўрозуму Закон,згодназякім,калічалавекзагадваесабой,ён будзеваладарыцьнадцарствам,якоебудзеўмераным, справядлівым,дабрадзейныміадважным.
РАЗДЗЕЛ2
КіраўнікЖаданняіГневуГісторыясмагіДавіда Захапляльныяраздзелыстаражытнайгісторыі Жорсткіяспробыпрымусіцьгабрэяўесцісвіней Цікавыяспасылкінастаражытныбанк(верш21) 1Ну,хтосьціможаспытаць,калірозумгаспадар страсцей,чамуённегаспадарзабыўлівасцііневуцтва?
4-якнігаМакавеяў
5Ніхтозваснеможавыкараніцьзлоснагахарактару, алерозумможабыцьягомагутнымсаюзнікамсупраць таго,кабпаддаццаўплывузламыснасці
6Розумгэтаневыкараненнестрасцей,аіхпраціўнік.
7Прынамсі,выпадаксасмагайцараДавідаможа паслужыцьдлятаго,кабгэтарастлумачыць
8БокаліДавідзмагаўсяцэлыдзеньзфілістымлянаміі здапамогайвоінаўнашайкраінызабіўмногіхзіх,ён прыйшоўувечары,увесьзнясіленыадпотуіпрацы,да царскаганамёта,ваколякогаразмясціласяўсёвойска нашыхпродкаў
9Іўсёвойскапачаловячэраць;алецар,пакутуючыад моцнайсмагі,хоцьуягобылошматвады,немогяе здаволіць
10Заместгэтага,неразумнаежаданневады,якая знаходзіласяваўладанніворага,усёбольшайсілай спалілаяго,пазбавіласілыіпаглынула 11Каліжягоцелаахоўнікнаракаўнацарскуюпатрэбу, дваюнакі,магутныявоіны,саромеючысятаго,штоіх царнемаеягопатрэбы,апрануліўсюсваюзброю, узяліпосуддлявадыіпералезліпразварожыявалы;і, пракраўшысямімавартаўнікоўлябрамы,яныабшукалі ўвесьварожылагер
12Іяныадважназнайшлікрыніцуінабралізяевады дляцара.
13АлеДавід,хоцьіўсёяшчэгарэўадсмагі,лічыў, штотакінапой,якілічыўсяроўнымкрыві,уяўляў сабойцяжкуюнебяспекудляягодушы.
14Таму,супрацьпастаўляючырозумсваймужаданню, ёнвыліўвадуякахвяруБогу
15Боўмеранырозумздольныперамагчызагады страсцей,патушыцьагоньжаданняіпераможна змагаццазпакутамінашагацела,наваткаліяны надзвычаймоцныя,ідзякуючымаральнайпрыгажосці ідабрыніРозумузпагардайкінуцьвыклікусялякаму панаваннюстрасцей
16Ацяпернагодазаклікаенасрасказацьгісторыю самавалодаючагаРозуму
17Утойчас,калінашыбацькіцешылісявялікіммірам дзякуючыналежнамувыкананнюЗаконуібыліў шчаслівымстановішчы,такштоСелеўкНіканор,цар Азіі,ухваліўпадатакнахрамавуюслужбуіпрызнаў нашдзяржаўнылад,менавітатадынекаторыялюдзі, дзейнічаючысупрацьагульнайзгоды,уцягнулінасу многіяірозныябедствы 18Онія,чалавеквысокагастатусу,быўтады першасвятаромімеўпажыццёвуюпасадуЁнпадняў супрацьягоўзброенуюгрупу,але,нягледзячынаўсе паклёпы,ённезрабіўямушкодыдзелянарода,таму ўцёкзнамерамздрадзіцьсваёйкраіне 19ЁнпрыйшоўдаАпалона,кіраўнікаСірыі,Фінікііі Кілікіі,ісказаў:«Я,верныцару,паведаміўтабе,штоў скарбніцахЕрусалімазахоўваюццатысячыпрыватных укладаў,якіяненалежацьдахрама,апаправе з'яўляюццаўласнасцюцараСелеўка» 20Апалоній,распытаўшыпадрабязнасцісправы, пахваліўСымоназаяговернуюслужбуцаруі, паспяшаўшысядадвараСелеўка,адкрыўяму каштоўныскарб;потым,атрымаўшыдазволнаразгляд гэтайсправы,ённеадкладнарушыўунашукраінуў суправаджэнніпраклятагаСымонаівельмімагутнага
войскаіабвясціў,штоёнзнаходзіццатампазагаду
21Нашнародбыўвельміабураныгэтым паведамленнемірашучапратэставаў,лічачыгэта абуральным,ботыя,хтодаверыўсваеўкладыў храмавуюскарбніцу,павінныбыцьабрабаваны,іяны кінуліямунашляхуўсемагчымыяперашкоды
22АднакАпалонійзпагрозаміўвайшоўухрам. 23Тадысвятарыўхраме,жанчыныідзецімаліліБога выратавацьЯгосвятоемесца,якоеапаганьвалі;ікалі Апалонійсасваімузброенымвойскампайшоў,каб захапіцьгрошы,знебаз'явілісяанёлы,верхамнаконях, змаланкаміўрукахіх,інавялінаіхвялікістрахі трапятанне
24ІАпалонійупаўнапаўжывыўдварыязычнікаўі, працягнуўшырукіданеба,саслязьмімаліўгабрэяў, кабянызаступілісязаягоіспынілігнеўнябеснага войска
25Боёнказаў,штозграшыўізаслугоўваенаватсмерці, іштокалібямудаліжыццё,ёнбыўсімлюдзям праслаўляўблагаслаўленнеСвятыні
26Уражаныгэтымісловамі,першасвятарОнія,хоцьі быўвельмістаранныўіншыхсправах,заступіўсяза яго,кабцарСелеўкнепадумаў,штоАпалонійбыў зрынутычалавечымвыдумам,анебоскай справядлівасцю
27ПаслясвайгодзіўнагавызваленняАпалоній адправіўсяданесцідацараўсё,штозімздарылася. 28АлекаліСелеўкпамёр,ягопераемнікамнатроне стаўягосынАнтыёхЭпіфан,самаўпэўненыіжахлівы чалавек;ёнзвольніўОніюзягосвятойпасадыі прызначыўзаместягопершасвятаромягобратаЯсона, зумовай,штоўзамензагэтаепрызначэннеЯсон павіненбудзеплаціцьямутрытысячышэсцьсот шэсцьдзесятталентаўштогод
29ІёнпрызначыўЯсонапершасвятароміпаставіўяго галоўнымкіраўнікомнаднародам.
30Іён(Ясон)увёўдлянашаганародановыладжыцця іновуюканстытуцыю,цалкампарушыўшыЗакон;так штоённетолькіпабудаваўгімнастычнызалнагары нашыхбацькоў,алеіфактычнаадмяніўслужбуў храме
31ТамуБожаясправядлівасцьразгневаласяінавязала намворагаАнтыёха
32БокаліёнваяваўзПталамеемуЕгіпцеіпачуў,што жыхарыІерусалімавельміўзрадавалісявестцыпраяго смерць,ёнадразужрушыўсупрацьіх
33Акаліёнразрабаваўгорад,ёнвыдаўуказ,які адмяняўпакараннесмерцюдлятых,хтобудзежыць паводлезаконунашыхбацькоў
34Алеёнпалічыў,штоўсеягоныяўказыне парушаюцьвернасцінашаганародаЗакону,іёнлічыў, штоўсеягоныяпагрозыіпакаранніцалкам
36Такімчынам,тыранАнтыёхусуправаджэннісваіх дарадцаўсеўнапэўнымвысокіммесцы,аваколяго выстраіласявойскаўпоўнымузбраенні,іёнзагадаў сваімвартаўнікампрыцягнуцьтудыкожнагагабрэяі прымусіцьіхесцісвіноемясаірэчы,ахвяраваныя ідалам;алекаліхтоадмовіццаапаганіцьсябе нячыстымірэчамі,таготрэбабудзекатавацьіпакараць смерцю.
37Каліжмногіхзахапілісілай,тоаднагознатоўпу прывялідаАнтыёха,габрэяпаіменіЭлеазар,родам святара,знаўцузакона,чалавекасталагаўзросту,добра вядомагамногімздваратыранасваёйфіласофіяй 38Антыёх,зірнуўшынаяго,сказаў:«Першчымя дазволюпачацькатаваннідляцябе,ошаноўнычалавек, яхацеўбыдацьтабепараду,кабтыз'еўсвіноемясаі выратаваўсваёжыццё;бояпаважаютвойузростітвае сівыяваласы,хоцьтое,штотытакдоўганосішіхіўсё яшчэтрымаешсяіўдзейскайрэлігіі,прымушаемяне думаць,штотынефілосаф».
39Бомясагэтайжывёлы,якімпрыродашчодрадарыла нам,найлепшае,ічамувыпавінныягоненавідзець?
Сапраўды,глупстванеатрымлівацьасалодуад нявінныхзадавальненняўіняправільнаадкідаць дабротыпрыроды
40Але,думаю,зтвайгобокубудзеяшчэбольшая дурасць,каліты,марнабалбатаючыпрапраўду, будзешігнаравацьнаватмяне,кабпакарацьсябе
41Ціжнеачуняештыадсваёйнедарэчнайфіласофіі?
Ціжнеадкінештыбязглуздзіцусваіхразлікаўі, прыняўшыіншынастрой,годнытваймусталаму ўзросту,ненавучышсясапраўднайфіласофіі мэтазгоднасціі,якпрыслухаццадамаёйміласэрнай парады,інепашкадуешсвойпаважаныўзрост?
42Боўлічыцетаксамагэта:наваткаліёсцьнейкаяСіла, чыёвоказверненанагэтуювашурэлігію,яназаўсёды даруевамправіну,учыненуюпадпрымусам
43ПаколькітыранпадштурхнуўЭлеазарда незаконнагаўжываннянячыстагамяса,ёнпапрасіў дазволугаварыць;і,атрымаўшыяго,ёнпачаўсваю прамовуперадсудомнаступнымчынам:
44«Мы,Антыёх,прыняўшыБоскіЗаконякзакон нашайкраіны,нелічым,штонанасускладзенаякаянебудзьбольшаянеабходнасць,чымнаша паслухмянасцьЗакону»
45Тамумылічымправільнымніякімчынамне парушацьЗакон.
46Іўсёж,калібнашЗакон,яквымяркуеце,небыў сапраўдыбоскім,хоцьмыдарэмнаверыліўяго боскасць,тонаватугэтымвыпадкунебылоб справядлівазнашагабокузнішчацьнашурэпутацыю пабожнасці
47Дыкнелічыцемалымграхомдлянасужыванне нячыстага,бопарушэннеЗакону,якумалым,такіў вялікім,аднолькаваагіднае;боўабодвухвыпадках Законаднолькавапагарджаецца
48Івынасміхаецесязнашайфіласофіі,быццамбымы, кіруючысяёю,жывемнасуперакрозуму. 49Нетак,боЗаконвучыцьнассамавалодання,кабмы былігаспадараміўсіхнашыхзадавальненняўі жаданняў,істараннанавучанымужнасці,кабз лёгкасцюзносіцьлюбыболь;іёнвучыцьнас справядлівасці,кабмызусімінашымірознымі
50Тамумынеямонячыстаймяса;бо,веруючы,што нашЗакондадзеныБогам,мыведаемтаксама,што Творцасвету,якЗаканадаўца,спачуваенамзгодназ нашайпрыродай
51Ёнзагадаўнамесцітое,штобудзекарыснадля нашыхдуш,ізабараніўнамесцімяса,якоесупярэчыць гэтаму
52Алегэтатыранскіўчынакпрымушаешнасне толькіпарушацьЗакон,алеіесцітак,кабнасміхаццаз гэтайагіднайдлянасбрыдоты.
53Алевынебудзецетакздзекаваццазмяне,іяне парушусвятыхклятваўмаіхпродкаўзахоўвацьзакон, наваткалівывыкалоецемневочыіспаліцемае вантробы
54Яненастолькістраціўмужнасцьадстарасці,каб, калінакартупастаўленасправядлівасць,сіла маладосціневярталасядамайгорозуму
55Дыквось,круціцемоцнасваерашоткіі разпальвайцесваюпечяшчэмацней.Янетакшкадую сваёйстарасці,кабпарушыцьзаконбацькоўмаіхсам 56НебудуверыцьТабе,оЗакон,якібыўмаім настаўнікам;непакінуЦябе,олюбімаясамавалоданне; непасаромлюЦябе,оРозум,якілюбіцьмудрасць,іне адракусяадЦябе,ошаноўнаесвятарстваіведанне Закону.
57Неапаганьчыстыхвуснаўмаёйстарасціімаёй пажыццёвайвернасціЗаконуЧыстыміпрымуцьмяне маебацькі,небаючысятваіхпакутнаватдасмерці.
58Боты,праўда,можашбыцьтыранамнад няправеднымілюдзьмі,алетынебудзешпанавацьнад маімрашэннемусправеправеднасцінісловамісваімі, ніўчынкамісваімі
РАЗДЗЕЛ3
Элеазар,лагодныідухамстарац,праяўляетакую мужнасць,штонаваткалімычытаемгэтыясловы праз2000гадоў,яныздаюццанамнібынязгасныагонь 1АлекаліЭлеазартаккрасамоўнаадказаўнаўгаворы тыранаў,вартавыяваколягогрубапацягнуліягода месцакатаванняў
2Іспачаткуянызнялівопраткусастарогачалавека,які быўупрыгожаныпрыгажосцюсвятасці.
3Потым,звязаўшыямурукізабодвухбакоў,пачалі бічавацьяго,анасупрацьягостаяўвяшчунікрычаў: «Выконвайцезагадыцара!»
4Алегэтывелікадушныівысакароднычалавек, сапраўдныЭлеазар,небыўбольшузбуджаны,чымкалі
4-якнігаМакавеяў
7Потвыступіўнаяголбе,іёнцяжкадыхаў,пакульяго высакароднасцьдушыневыклікалазахапленняўсаміх ягоныхмучыцеляў
8Тады,частковазжалюдаягостарасці,частковаса спачуваннядасвайгосябра,частковаззахапленняяго адвагай,некаторыязпрыдворныхкараляпадышліда ягоісказалі:
9«Чаму,Элеазар,тытаквар'яцкагубішсябеўгэтай пакутзе?Мыпрынясемтабеваранагамяса,алеты прыкідваешся,штоесцьтолькісвіноемясаітакім чынамвыратуешсябе»
10ІЭлеазар,быццаміхпарадатолькіпавялічвалаяго пакуты,гучназакрычаў:«Не.Няхайунас,сыноў Абрагама,ніколінеўзнікнетакойзлоснайдумкі,якз слабымсэрцампадмануцьнепрыстойнуюдлянас ролю».
11Насуперакрозуму,калібмы,дажыўшыдастарасці паводлепраўдыіахоўваючыпадзаконнымвыглядам рэпутацыютакогажыцця,цяперзмянілісяісамісталі ўзорамдлямаладыхбязбожнікаў,кабзаахвочвацьіх есцінячыстуюмяса
12Клянуся,калібмыпражыліяшчэкрыху,пакульусе людзівысмейваюцьнасзабаязлівасцьітыран пагарджаенаміякнялюдскімі,мынезможам абараняцьБоскіЗакондасмерці.
13Дыквось,сыныАбрагама,выгоднапаміраецедзеля праведнасці;авы,слугітырана,чамувыспыняецесяў сваёйпрацы?
14Тамуяны,бачачыягоперамогунадкатаваннямііне здзіўленыянаватспачуваннемкатаў,пацягнуліягода агню.
15Тамяныкінуліягонагэта,апёкшыягожорсткімі хітрыміхітрасцямі,іўліліўягоноздрысмуродную булён.
16Алекаліагоньужодасягнуўягоныхкостакіёнбыў гатовысканаць,ёнузняўвочыдаБогаісказаў:
17Ты,Божа,ведаеш,штохоцьяімагувыратаваць сябе,япаміраюўвогненныхпакутахзаТвойзакон БудзьміласэрныдаТвайгонарода,іняхайнаша пакараннебудзекампенсацыяйзаіх.Зрабімаюкроўіх ачышчэннемівазьмімаюдушу,кабвыкупіцьіхдушы, 18Ізгэтымісловамісвятычалавеквысакароднааддаў свойдухпадкатаванняміідзеляЗакону,якіягоРозум супрацьстаяўнаватсмяротнымпакутам
19Такімчынам,няманіякіхсумневаў,штонатхнёны Розумз'яўляеццагаспадаромнадпрыстрасцямі;бокалі бягопрыстрасціціпакутыпераважылінадрозумам, мыбпрыпісаліімгэтыдоказіхвышэйшайсілы. 20Алецяпер,каліягорозумперамогягоныястрасці, мысправядлівапрыпісваемямусілукіравацьімі
21Іправільнапрызнаць,штоўладаналежыцьРозуму, прынамсіўтыхвыпадках,каліёнпераадольваепакуты, якіязыходзяцьзвонку;бобылобнедарэчнагэта адмаўляць
22ІмойдоказахопліваенетолькіперавагуРозумунад пакутамі,алеіягоперавагунадзадавальненнямі;ён таксаманездаеццаім.
РАЗДЗЕЛ4
Угэтымраздзеле,такзванай«эпохірозуму»,можна прачытаць,штофіласофіірозуму2000гадоўГэта гісторыясямісыноўііхмаці 1ДзелярозумуайцанашагаЭлеазара,яквыдатны стырман,якікіруекараблёмсвятасціпаморыстрасцей, хоцьягоібіліпагрозытыранаізносіліхвалі катаванняў,ённінахвілінунезрушыўстырмасвятасці, пакульнеадплыўугаваньперамогінадсмерцю 2Ніводзінгорад,абложанымноствамхітрыхмашын, ніколінеабараняўсятакдобра,якгэтысвятычалавек, каліягосвятуюдушуатакавалібізуном,пакутаміі полымем,іёнзрушыўтых,хтоаблажыўягодушу, сваімРозумам,якібыўшчытомсвятасці 3БонашбацькаЭлеазар,усталяваўшысвойрозум, быццаммарскаяскала,штоўздымалася,спыніў шалёнынаплыўстрасцей
4Освятар,годнысвятарстватвайго,тынеапаганіў святыхзубоўтваіхінезабрудзіўнячыстайежай жывататвайго,уякімбыломесцатолькідля пабожнасціічысціні.
5О,вызнаўцаЗаконуіфілосафБоскагажыцця!Такімі
абараняцьягоўласнайкрывёюігоднымпотамперад абліччампакутдасмерці
6Ты,оойча,умацаваўнашувернасцьЗаконусваёй непахіснасцюўславу;і,кажучыўгонарсвятасці,тыне скажашсваіхслоўіпацвердзішсловыбоскайфіласофіі сваіміўчынкамі,остарычалавек,якібыўмацнейшыза катаванні.
7О,паважаныстарэйшына,якібыўнапружанейшыза полымя,ты,вялікіцарнадзапалам,Элеазар 8БоякнашбацькаАарон,узброеныкадзілам,прабягаў празнатоўплюдзейсупрацьвогненнагаанёлаі перамогяго,такісынАарона,Элеазар,быўшы знішчаныспёкайрастаючагаагню,застаўся непахіснымусваімрозуме 9Іўсёжсамаецудоўнаезусяготое,штоён,будучы старымчалавекам,зрасслабленымісухажылляміцела, расслабленымімышцамііаслабленымінервамі,зноў вырасюнакомудухусвайгоРозумуізРозумам, падобнымдаІсаака,ператварыўпакутызгалавой гідрыўбяссілле
10О,благаслаўлёныўзрост,о,паважанаясіваягалава, о,жыццё,вернаеЗаконуіўдасканаленаепячаткай смерці!
11Такімчынам,калістарыпагарджаўпакутаміажно дасмерцідзеляправеднасці,тотрэбапрызнаць,што натхнёнырозумздольныкіравацьзапалам 12Аленекаторыя,магчыма,адкажуць,штонеўсе людзівалодаюцьсваіміпрыстрасцямі,бонеўселюдзі маюцьасветленырозум 13Алетолькітыя,хтоадусягосэрцаставіць
15Бохтож,будучыфілосафам,якіправедна прытрымліваеццаўсіхправілаўфіласофіііспадзяецца наБога,ведаючы,штогэтадабраславеньнецярпець усецяжкасцідзеляцноты,неперамагаесваіхстрасцей дзеляправеднасці?
16Ботолькімудрыіразважлівычалавекадважны валадарстрасцей
17Так,наватмаладыяхлопчыкі,будучыфілосафаміў сілурозуму,якізгоднызправеднасцю,перамагалі яшчэбольшцяжкіяпакуты
18Калітыранпацярпеўпрыпершайжаспробе значнуюпаразуібыўбяссільныпрымусіцьстарога есцінячыстаемяса,тоўлютайлютасцізагадаў вартаўнікампрывесцііншыхмаладыхгабрэяўі,калі яныбудуцьесцінячыстаемяса,адпусціцьіхпаслятаго, якяныягоз'ядуць,акаліадмовяцца,катавацьіхяшчэ большжорстка
19Іпагэтымзагадзетыранадаягопрывяліўпалон семярыхбратоўразамзіхсастарэлаймаці,усе прыгожыя,сціплыя,добрагапаходжанняіўцэлым прывабныя
20Ікалітыранубачыўіхтам,быццамяныстаялі, быццамсвяточныхорзмаціпасярод,ёнзвярнуўнаіх увагуі,уражаныіхвысакароднасцюівытанчанасцю, усміхнуўсяімі,паклікаўшыіхбліжэй,сказаў: 21«Оюнакі,яжадаювамдабракожнаму,захапляюся вашайпрыгажосцюівельмішануютакуювялікую групубратоў;тамуянетолькіраювамнепрацягваць вар'яцтвагэтагастарога,якіўжопацярпеў,аленават малювассаступіцьмнеістацьсаўдзельнікамімайго сяброўства».
22Бо,якЯмагупакарацьтых,хтоне падпарадкоўваеццамаімзагадам,такЯмагуіпавысіць узровеньтых,хтомнепадпарадкоўваецца.
23Будзьцеўпэўненыя,штовамдадуцьважныяпасады іўладуўмаёйслужбе,калівыадкінецепродкавызакон вашайдзяржавы.
24Падзяліцесяжыццёмгрэкаў,ідзіценовымшляхам,і цешыцесясваёймаладосцю;бокалівыразгневаеце Мянесваёйнепаслушэнствам,выпрымусіцеМяне звярнуццадажудасныхпакаранняўіпакарацькожнага звассмерцюкатаваннямі
25Дыкзлітуйцесянадсабой,бонаватя,вашпраціўнік, шкадуювасзавашумаладосцьіпрыгажосць
26Ціжнепадумаецевы,штокалінепаслухаецеся Мяне,товасчакаетолькісмерцьупакутах?
27Згэтымісловаміёнзагадаўпрынесціпрылады катаванняў,кабзапалохацьіхіпрымусіцьесці нячыстаемяса
28Алекалівартавыядасталіколы,івывіхівальнікі суставаў,ідыбайкі,ікостадробкі,ікатапульты,ікатлы, іжароўні,івінтызвялікімнаканечнікам,іжалезныя кіпцюры,ікліны,ікляймо,тыранзноўзагаварыўі сказаў:
29«Лепшвамадчувацьстрах,хлопцымае,і справядлівасць,якойвышануеце,даруеваш міжвольнызлачынства».
30Алеяны,пачуўшыягоныяўгаворыіўбачыўшы ягоныяжахлівыяпрылады,нетолькінепраявілістраху, аленаватвыставілісваюфіласофіюсупрацьтыранаі, кіруючысясваімрозумам,прынізіліягонуютыранію
31Іўсёжпадумайце:калібнекаторыязіхбылі маладушныміібаязлівымі,якуюбмовуяны выкарыстоўвалі?Цінебылобгэтакжа?
32«О,няшчасныямыістотыіневерагоднадурныя! Каліцарзапрашаенасіпросіцьабласкі,хібамыне паслухаемсяяго?»
33Чамумыпадбадзёрваемсябемарныміжаданняміі адважваемсянанепаслушэнства,якоекаштуенам жыцця?Ціжнепавіннымы,омужы,братымае, баяццастрашныхпрыладідобраўзважыцьягопагрозы катаваннямі,іпакінуцьгэтыяпустыяхвальбыігэтую фатальнуюхвальбу?
34Злітуймасянадсваёймаладосцюіпашкадуйма старасцьмацінашай;іпакіньусэрцы,штокаліне паслухаемся,памром
35Інаватбоскаясправядлівасцьзлітуеццанаднамі, калімывымушаныянеабходнасцюсаступімкаралюў страхуЧамумыпавінныадкідацьгэтаедарагоежыццё іпазбаўляцьсябегэтагасалодкагасвету?
36Небудземзмагаццасупрацьнеабходнасцііне будземмарнаспадзяваццанапакуты
37НаватсамЗаконнеасуджаенаснасмерць добраахвотна,бомыбаімсяпрыладкатаванняў
38Чамуўнасраспальваеццатакаясварлівасцьі знаходзіцьнамласкуфатальнаяўпартасць,калімы маглібмецьмірнаежыццё,падпарадкоўваючысяцару?
39Аленіводнагатакогаслованевырваласязвачэй гэтыхюнакоўпрыдумцыпракатаванні,ініводнай думкіўіхгалавенеўзнікала
40Бояныпагарджалістрасцяміібылігаспадарамі болю.
РАЗДЗЕЛ5
Раздзелжахаўікатаванняў,якіраскрывае старажытнуютыраніюўяенайвышэйшай жорсткасці.Верш26гэтаглыбокаяпраўда.
1Іяктолькітыранскончыўзаклікацьіхесцінячыстае мяса,усеўадзінголас,якаднадуша,сказаліяму: 2«Чамутымарудзіш,тыран?Мыгатовыяхутчэй памерці,чымпарушыцьзапаведзінашыхбацькоў»
3Боімыпасаромілібпродкаўнашых,калібнехадзілі паводлеЗаконуінепрымаліМайсеязадарадцу.
4Отыран,штораішнампарушацьЗакон,нешкадуй насбольш,чымнассаміх,ненавідзячынас 5БомышануемТваюміласэрнасць,штодаенам жыццёзапарушэннеЗакону,штоцяжэйзносіцьза самусмерць.
6Тыхочашпалохацьнаспагрозамісмерціпад катаваннямі,быццамнядаўнатынічоганедаведаўсяад Элеазара
7Каліжстарыягабрэіцярпеліпакутыдзеля праведнасцідасмерці,тонам,маладымлюдзям,лепш памерці,пагарджаючыпакутамітвайгопрымусу,над
4-якнігаМакавеяў
10Гэтыясловыюнакоўпадвоілігнеўтырананетолькі з-заіхнепаслушэнства,алеіз-затаго,штоёнлічыўіх няўдзячнасцю
11Паягозагадубічачыпрывялістарэйшагазіх,зняліз яговопраткуізвязаліямурукііплечызабодвухбакоў рамянямі
12Але,стаміўшысяінічоганеатрымаўшы,яныкінулі ягонакола.
13Інаімвысакароднагаюнаказбівалі,пакульяго косцінезламалісяІкалісустаўзасуставамзламаўся, ёнвыкрыўтырананаступнымісловамі:
14«О,ты,найагіднейшытыран,ворагнябеснай справядлівасціікрывадушнік,тымучышмянетакім чынамнезазабойстваінезабязбожнасць,азаабарону ЗаконаБожага»
15Ікалівартаўнікісказаліяму:«Згодзенпаесці,каб вызваліццаадкатаванняў»,ёнсказаўім:«Ваш метад,оняшчасныяслугі,недастатковамоцны,каб паланіцьмойрозум.Адсячыцемаеканечнасці,спаліце маюплоцьівыкруціцемаесуставы;празусепакутыя пакажувам,штодзеляцнотытолькісыныгабрэяў непераможныя».
16Каліёнгэтаказаў,яныпадкінулінаягояшчэі гарачаевуголле,і,узмацняючыкатаванні,яшчэмацней прыціснуліягодакола.
17Іўсёколабылозапэцканаягокрывёю,інаваленыя вугліпатухліадвадкасцейягоцела,штосцякаліўніз,і разарванаяплоцьпацяклапавосяхмашыны.
18І,ужоразбураючыся,гэтыюнакзвялікайдушой,як сапраўднысынАбрагама,зусімнестагнаў;але, быццамцярпеўпераменупразагоньунятленнасць,ён мужнапераносіўпакуты,кажучы:
19«Бярыцезмянепрыклад,братыНепакідайцемяне назаўсёдыінеадмаўляйцесяаднашагабратэрстваў высакароднасцідушы»
20Вядзівайнусвятуюігоднуюдзелясправядлівасці, празякуюняхайсправядлівыПровід,якіпільнаваў нашыхбацькоў,станеміласэрнымдасвайгонародаі адпомсціцьпраклятамутырану
21Ізгэтымісловамісвятыюнакаддаўдух.
22Алепакульусездзіўлялісяягонязломнасці, вартавыяпрывялідругогапаўзросцезсыноўі, схапіўшыяговострыміжалезнымірукамі,прывязаліда машынікатапульты
23Алекаліяныпачуліяговысакароднуюрашучасцьу адказнаіхпытанне:«Цібудзеёнесці,заместтаго,каб катаваць?»,гэтыяпантерныязвярыразарваліяго сухажылліжалезнымікіпцюрамі,здзіраліўсюплоцьз ягошчокіздзіраліскурузягогалавы 24Алеён,цярплівапераносячыгэтыяпакуты,сказаў: «Якаясалодкаяўсялякаясмерцьдзеляправеднасці бацькоўнашых!»
25Ітырануёнсказаў:«Онайбязлітаснейшызтыранаў, цінездаеццатабе,штоўгэтуюхвілінутысамцерпіш пакутыгоршыязамае,бачачы,якнапышлівынамер тваёйтыранііперамагаеццамаімцярпеннемдзеля справядлівасці?»
26Бомянепадтрымліваюцьупакутахрадасці,якія прыходзяцьадцноты,атыпакутуеш,хвалячысясваёй бязбожнасцю;ітынепазбегнешпакараннябоскага гневу,онайагіднейшытыран
27Ікаліёнмужнасустрэўсваюслаўнуюсмерць,быў
28Алеёнадказаўгучнымголасам:«Ціжвыневедаеце, штомянеімаіхпамерлыхбратоўспарадзіўадзінітой жабацька,іаднаітаяжмацінарадзіланас,іўтых самыхвучэнняхявыхаваны?»
29Янеадмаўляюсяадвысакародныхсувязяў братэрства
30Дыквось,каліўвасёсцьякая-небудзьпрылададля пакут,ужыйцеяедагэтагамайгоцела,бодамаёй душывынеможацедабрацца,наваткалібзахацелі
31Алеянывельміраззлавалісянасмелыясловыгэтага чалавекаівывіхнуліямурукііногісваімідрабільнымі машынамі,вырваліягоканечнасцізсуставаўі паслабілііх;іяныскруціліямупальцы,рукі,ногіі локцевыясуставы
32І,ніякнездолеўшызадушыцьягодушу,янызняліз ягоскуру,забраўшыкончыкіпальцаў,і,па-скіфску, сарвалізягогалавыскальп,іадразужпавяліягода кола
33Іянывыкручваліямухрыбет,пакульённеўбачыў, якягоўласнаяплоцьвісіцьпалосамі,азяговантробаў лілісявялікіяструменікрыві
34Іперадсмерцюёнсказаў:«Мы,онайагіднейшы тыран,церпімтакзанашавыхаваннеінашуцноту, штоадБога;алетызасваюбязбожнасцьісваю жорсткасцьбудзешцярпецьпакутыбясконцыя».
35Каліжгэтычалавекпамёргоднасваіхбратоў, прывялічацвёртагаісказаліяму:«Невар'яцейіты,як тваебраты,алепаслухайсяцараівыратуйсябе».
36Алеёнсказаўім:«Уваснямадлямянеагню настолькігарачага,кабястаўбаязліўцам»
37Клянусяблаславёнайсмерцюмаіхбратоў,вечнай пагібеллютыранаіслаўнымжыццёмправеднікаў,яне адракусяадмайговысакароднагабратэрства
38Выдумляйкатаванні,тыран,кабпразіхтымог даведацца,штоябраттых,хтоўжобыўзакатаваны
39Пачуўшыгэта,крыважэрны,забойчыіагідны Антыёхзагадаўадрэзацьямуязык.
40Алеёнсказаў:«НаваткаліТыпазбавішмянемовы, Богчуеібязмоўных»
41Вось,явысунуўязык:адрэжяго,богэтымтыне заглушышрозуммой
42Мызрадасцюаддаемнашыяцелынакалецтвадзеля справыБожай.
43АлеБогхуткапагоніццазатабою,ботыадрэзаў язык,якіспяваўхвалебныяпесніЯму.
44Каліжігэтычалавекбыўаддадзеныпакутамад катаванняў,пятывыскачыўнаперадісказаў:«Яне вагаюся,тыран,патрабавацькатаванняўдзеляцноты»
45Так,ясамвыступаюнаперад,каб,забіўшыімяне, тымогяшчэбольшымізлачынстваміпавялічыць
46О,ворагцнотыіворагчалавека,заякуювінутынас
47Ціздаеццатабезлым,штомыпакланяемсяТворцу
49Вось,цяпертыворагБожыіваюешсупрацьтых, хтопакланяеццаБогу.
50Каліёнгэтаказаў,вартавыязвязаліягоіпрывяліда катапульты;іяныпрывязаліягодаяенакаленях,і, замацаваўшыіхтамжалезныміхамутамі,яны выцягнуліягопаясніцынакруцячымся«кліне»,так штоёнцалкамзгарнуўсяназад,якскарпіён,іўсе суставыбылірасшчэплены.
51Івось,уцяжкімцярпеннііцялесныхпакутахён усклікнуў:«Слаўныя,отыран,слаўныясупрацьтваёй волідары,якімітымянеадорваеш,дазваляючымне паказацьмаювернасцьЗаконупразяшчэбольш ганаровыякатаванні».
52Акаліігэтычалавекпамёр,прывялішостага,зусім хлопчыка,якінапытаннетырана,ціхочаёнпаесціі быцьадпушчаным,сказаў:
53«Янетакістарыпаўзросце,якмаебраты,алеятакі жстарырозумамБомынарадзілісяівыхоўвалісядля аднойітойжамэтыігэтакжаабавязаныпамерціза аднуітуюжсправу;таму,калітыхочашкатавацьнас затое,штомынеямонячыстагамяса,катавай»
54Каліёнказаўгэтыясловы,ягопадвялідакола, асцярожнарасцягнулі,вывіхнулікосціягоспіныі падпаліліпадімагонь
55Іяныраспалілівострыяшампуры,уткнулііхямуў спінуі,прабіўшыбакі,апёкшыівантробы
56Алеёнсяродпакутусклікнуў:«О,спаборніцтва, годнаесвятых,уякімстолькізнас,братоў,дзеля справядлівасціспаборнічаліўпакутахінебылі пераможаны!»
57Боправеднырозум,тыран,непераможны.
58Удаспехахцнотыяідудалучыццадабратоўмаіху смерціідадацьусябеяшчэаднагомоцнагамсціўца, кабпакарацьцябе,о,вынаходніккатаванняўівораг сапраўдыправедных
59Мы,шасцёраюнакоў,зрынулітваютыранію«Бо хібатваяняздольнасцьзмяніцьнашрозумці прымусіцьнасесцінячыстуюмясанезнішчыцьцябе?»
60АгоньТвойдлянасхалодны,машыныТваіх катаванняўнемучаць,агвалтТвойбяссільны.
61Бовартавыябылідлянасафіцэрамінетырана,а БоскагаЗакону;ітамунашРозумусёяшчэ непераможаны.
РАЗДЗЕЛ6
Братэрскіясувязіімацярынскаялюбоў 1Ікаліігэтыпамёршчаслівайсмерцю,кінуўшыягоў кацёл,выйшаўнаперадсёмысын,самымалодшызусіх 2Алетыран,хоцьібыўлютараз'юшанысваімібратамі, адчуўшкадаваннедахлопчыкаі,убачыўшыягоўжо звязаным,загадаўпрывесціягобліжэйіспрабаваў пераканаць,кажучы:«Тыбачышканецглупствутваіх братоў;бозаіхнепаслушэнстваяныбылізамучаныя насмерцьТытаксама,калінепаслухаешся,будзеш жахлівакатавацьіпакаранысмерцюранейчасу;але каліпаслухаешся,будзешмаімсябрамідасягнеш высокайпасадыўсправахкаралеўства» 4І,заклікаючыяготакімчынам,ёнпаслаўпамаці хлопчыка,кабяна,смуткуючыз-застратыстолькіх сыноў,маглазаклікацьтаго,хтозастаўсяжывы, паслухаццаівыратавацца
5Алемаці,размаўляючыпа-яўрэйску,якяраскажу
6Іяны,узрадаваўшысяпросьбехлопчыка,паспяшаліся вызваліцьяго
7І,падбегшыдараспаленайжароўні,ёнусклікнуў:«О бязбожнытыран, усклікнуўён, і найбязбожнейшызусіхгрэшнікаў,цінесаромеешся тыпрымацьсваедабраславеньніісваёцарствазрук Бога,забівацьЯгослугікатавацьпаслядоўнікаў праведнасці?»
8ЗагэтаБожаясправядлівасцьаддаецябехутчэйшаму івечнамуагнюіпакутам,якіянепакінуцьцябенавекі
9Цінесорамнатабе,чалавеку,няшчаснамузсэрцам дзікагазвера,брацьзсабойлюдзейзпадобнымі пачуццямі,створаныхзтыхжастыхій,івырывацьім языкі,ібічавацьікатавацьіхтакімчынам?
10Алепакульянывыканалісваюправеднасцьперад Богамсваёйвысакароднайсмерцю,тыбудзешжаласна крычаць:«Гораспаткалацябе»затваёнесправядлівае забойствазмагароўзацноту.
11Ітады,стоячынапарозесмерці,ёнсказаў:«Яне адступнікадсведчання,якоедалімаебраты»
12ІязаклікаюБогабацькоўмаіхбыцьміласэрнымда майгонарода
13Іпакараецябеёніўгэтымжыцці,іпаслятваёй смерці.
14Ізгэтаймалітвайёнкінуўсяўраспаленуюжароўню ітаксканаў
15Такімчынам,калісембратоўпагарджалі катаваннямінаватдасмерці,тоўседаказана,што натхнёныРозумвярхоўныўладарнадпрыстрасцямі 16Бокалібяныпаддалісясваімстрасцямабопакутам іелінячыстуюмяса,мыбсказалі,штояныбылі пераможаныгэтым
17Алеўгэтымвыпадкуўсёбылонетак;наадварот, дзякуючысваймурозуму,якібыўпахвальныўвачах Бога,яныўзвысілісянадсваімістрасцямі
18Інемагчымаадмаўляцьвяршэнстварозуму,бояны атрымаліперамогунадсваімістрасцяміісваіміболямі 19Якжанамінакш,якпрызнацьуладуРозумунад страсцюўадносінахдагэтыхлюдзей,якіяне сціснулісяперадпакутаміполымя?
20Бояквежынамолахадбіваюцьнабегіхвальі прапануюцьспакойныўваходтым,хтоўваходзіцьу гавань,такісямівежавыправеднырозумюнакоў абараняўгаваньправеднасцііадбіваўбурустрасцей. 21Яныўтварылісвятыхорправеднасці, падбадзёрваючыадзінаднаго,кажучы: 22«Памрэм,якбраты,браты,заЗакон»
23ДавайцепераймацьТрохдзяцейпрыасірыйскім двары,якіяпагарджалігэтымжавыпрабаваннемпечы 24Небудзембаязліўцаміпераддоказамправеднасці
27Небудзембаяццатаго,хтодумае,штозабівае,бо вялікаябарацьбаінебяспекадлядушычакаюцьу вечныхпакутахтых,хтопарушаеБожызакон
28Дыкузброімсяжпанаваннемнадпрыстрасцямі, якоедаебоскіРозум.
29ПаслягэтыхпакутнашыхпрымуцьнасАбрагам, ІсаакіЯкаў,іўсепродкінашыябудуцьхваліцьнас
30Ікожнамузбратоў,калііхцягнулі,тыя,чыячарга яшчэмеласяпрыйсці,казалі:«Неганьбінас,брат,іне рабіняверныхнашымбратам,якіяўжопамерлі» 31Тыневедаешпралюбоўдабратоў,якуюбоскіі ўсемудрыПромыселдаўуспадчынутым,хто народжаныадбацькоў,уклаўшыяеўіхнаватпраз улоннемаці;прычымбратыжывуцьаднолькавы перыядіпрымаюцьсваюформуўадзінітойжачас,і сілкуюццааднойкрывёю,іажыўляеццааднойітойжа душой,іпрыходзяцьусветпразадзінітойжачас,і янычэрпаюцьмалакозадныхітыхжакрыніц,праз якіяіхбратэрскіядушывыкормліваюццаразамна рукахлягрудзей;іяныяшчэбліжэйзвязаныпраз агульнаевыхаванне,штодзённаесяброўстваііншую адукацыю,атаксамапразнашудысцыплінупаводле ЗаконаБожага
32Пачуццёбратэрскайлюбовібылотакімнатуральна моцным,штосямёрабратоўяшчэбольшумацавала ўзаемнуюзгодуБонавучаныяўтымсамымЗаконе, дысцыплінаваныяўтыхжацнотахівыхаваныяразаму праведнымжыцці,яныяшчэбольшлюбіліадзінаднаго.
Іхагульнаяруплівасцьдамаральнайпрыгажосціі дабраўзмацнялаіхузаемнуюзгоду,боўспалучэнніз іхпабожнасцюгэтарабілаіхбратэрскуюлюбоўяшчэ большгарачай
33Але,хоцьпрырода,сяброўстваідабрадзейны характарпавялічваліпалкасцьіхбратэрскайлюбові, тымнеменш,тыя,хтозастаўсяўжывыхсыныпраз сваюрэлігіюпадтрымлівалівыглядсваіхбратоў,якія былінакатаваннях,закатаваныхдасмерці;большза тое,янынаватзаахвочвалііхсутыкнуццазпакутамі, кабнетолькіпагарджацьуласнымікатаваннямі,алеі пераадолецьсваюпалкасцьбратэрскайлюбовідасваіх братоў
34О,разумныярозумы,большцарскіязацароў,больш свабодныязасвабодныхлюдзей,гармоніісямібратоў, святыяідобранастроеныянаключавуюноту пабожнасці!
35Ніхтозсяміюнакоўнезбаяўся,ніхтоне здрыгануўсяперадсмерцю,алеўсеспяшалісяна смерцьпразкатаванні,быццамбягучыдарогайда неўміручасці
36Боякрукііногірухаюццаўгармоніізпадказкамі душы,такітыясвятыяюнакі,быццампад кіраўніцтвамнесмяротнайдушырэлігіі,пайшліў гармоніінасмерцьдзеляяе
37О,усесвятаясяміразоваясупольнасцьбратоўу згодзе!
38Бояксемдзёнстварэннясветупрывабліваюць рэлігію,такіюнакі,падобнахору,прывабліваюцьсваё сяміразоваесяброўстваізводзяцьнаніштожахпакут
39Цяпермыўздрыгваем,калічуемпрапакутытых юнакоў;алеянынетолькібачылігэтанасваевочы,не толькічуліпранепазбежнуюпагрозу,алеіадчувалі
боль,вытрымаліяго;ігэтаўагнівыхкатаваннях,за якіяможназнайсцібольшыяпакуты?
40Босілаагнювостраяінепахісная,іхуткаяна знішчылаіхцелы.
41Іцінедзіўна,штоўгэтыхлюдзейрозумперамог катаванні,калінаватжаночаядушапагарджалаяшчэ большайразнастайнасцюпакут;бомацісяміюнакоў цярпелапакуты,якіяпрычынялісякожнамузяедзяцей. 42Алепадумайце,наколькішматлікіяпрагнучы мацярынскагасэрца,такштопачуццёдасвайгодзіцяці становіццацэнтрамусягояесвету;ісапраўды, тутнаватнеразумныяжывёлыадчуваюцьдасваіх дзіцянятпрыхільнасцьілюбоў,падобнуюда чалавечых
43Напрыклад,сяродптушакручныя,якіяхаваюцца паднашымідахамі,абараняюцьсваіхптушанят;атыя, штогняздуюццанавяршыняхгор,урасколінахскал,у дуплахдрэўіўгалінахівыседжваюцьтамсваіх птушанят,таксамаадганяюцьняпрошанагагосця.
44Акаліімнеўдаеццаягопрагнаць,яныўпалкім каханнілунаюцьваколптушанят,клічучыіхсваёй мовайідапамагаючысваімптушанятамусімі магчымыміспосабамі
45Іякіянампатрэбныяпрыкладылюбовіда нашчадкаўсяроднеразумныхжывёл,калінаватпчолы, прыкладнаўчасвырабусотаў,адбіваюцьнепрыязных асобіпраколваюцьсваімджалам,якмячом,тых,хто набліжаеццадаіхрасплоду,ізмагаюццазімінаватда смерці?
46Алеяна,мацітыхюнакоў,здушой,падобнайда Абрагама,неадступілаадсвайгонамеруз-залюбовіда сваіхдзяцей
РАЗДЗЕЛ7
Параўнаннепачуццяўмаціібацькіўгэтымраздзеле некаторыягорныявяршынікрасамоўства.
1Розумсыноў,уладарпрыстрасцяў!Орэлігія,якая быламацідаражэйшаязадзяцей!
2Маці,маючыперадсабойдвавыбары:рэлігіюі выратаваннежыццясваіхсямісыноўзгодназ абяцаннемтырана,большпалюбіларэлігію,якаяратуе давечнагажыццяпаводлеБога.
3О,якжаямагувыказацьгарачуюлюбоўбацькоўда дзяцей?Мынакладваемцудоўныадбітакнашайдушыі нашагаабліччанапяшчотнуюпрыродудзіцяці,і найбольшпразтое,штомаціспачуваесваімдзецям глыбей,чымбацькаваспачуванне.
4Божанчынымякчэйшыядушойзамужчын,ічым большдзяцейянынараджаюць,тымбольшяны любяцьіх
5Алезусіхмаціяна,сямёрасыноў,пераўзыходзіла любоўюбольшзаіншых,бачачы,што,сяміразоў нараджаючыдзяцей,адчуваламацярынскуюпяшчоту
4-якнігаМакавеяў
7Бояныбылісправядлівыя,іўмераныя,іадважныя,і вялікіядушой,ілюбіліадзінаднагоісваюмацітак, штослухалісяяеўзахаванніЗаконунаватдасмерці 8Алетымнеменш,хоцьуяебылостолькіспакус паддаццасваіммацярынскімінстынктам,ніўадным выпадкужахліваяразнастайнасцькатаванняўнемагла змяніцьяерозум;алемацізаклікалакожнагасына паасобкуіўсіхразампамерцізасваюрэлігію.
9Освятаяпрырода,ібацькоўскаялюбоў,іпрага бацькоўданашчадкаў,іўзнагародазасястрынскую дзейнасць,інепераможнаяпяшчотамаці!
10Маці,бачачы,якіхаднагозааднымцерпяцьі абпальваюць,заставаласянепахіснайдушойдзеля рэлігіі
11Янаўбачыла,якагоньзгараеўцелеяесыноў,а канечнасцііхрукінограскіданыяпазямлі,ацела,якое пакрывалаіх,былоадарванаадгалоўдашчок, раскіданаевакол,якмаскі
12Омаці,якаяцяперзведалабольшрэзкіяпакуты, чымпакутыродаў!Ожанчына,адзінаясяроджанчын, плодамчыёйулоннясталадасканалаярэлігія!
13Твойпершынец,аддаўшыдух,незмяніўтвайго рашэння,нідругі,гледзячынацябезжалемупакутах, нітрэці,выдыхаючыдух
14Тынеплакаў,калібачыўвочыкожнагасяродпакут, якіясмелаглядзелінааднуітуюжпакуту,ібачыўуіх дрыготкіхноздрахпрыкметынабліжэннясмерці 15Калітыбачыў,якцелааднагосынаразразаюцьза целамдругога,іякрукузарукойадсякаюць,іяк галавузагалавойздзіраюць,іяктрупкідаюцьнатруп, іякмесцаперапоўненагледачаміз-закатаванняўтваіх дзяцей,тынепраліўніслязы 16Німелодыісірэн,ніпеснілебедзяўзсалодкімгукам нерадуюцьвушыслухачатак,якгучалігаласысыноў, якіязвярталісядамацісяродпакут
17Колькіжіякіявялікіябыліпакуты,якіммучылася маці,пакульяесыныпакутаваліўпакутахіагні!
18Аленатхнёнырозумнадаўяесэрцумужчынскую сілупадуздзеяннемпакутіўзвысіўяенезвяртаць увагінацяперашніяпрагімацярынскайлюбові.
19Іхоцьянабачылазнішчэннесваіхсямідзяцейі шматлікіяіразнастайныяформыіхпакут, высакароднаямацідобраахвотнааддалаіхпразверуў Бога
20Боянаўбачылаўсваімрозуме,якгэтабылоз хітрыміадвакатаміўзаленарады,прыроду, бацькоўства,мацярынскуюлюбоўісваіхдзяцейна катаваннях,ібылотак,быццамяна,маці,маючывыбар паміждвумагаласаміўсправесваіхдзяцей,адзінзаіх смерцьіадзінзавыратаваннеіхжыцця,тадыне задумаласяправыратаваннесваіхсямісыноўна кароткічас,але,яксапраўднаядачкаАбрагама, успомнілаягобогабаязнуюмужнасць
21Омаціродулюдскога,абаронцанашагаЗакону, абаронцанашайрэлігіііпераможцаўбарацьбеўсабе! 22Ожанчына,якаябольшвысакароднаяў супраціўленні,чыммужчыны,ібольшсмелаяў цярпенні,чымвоіны!
23БоякНоеўкаўчэг,зусімжывымсветамуякасці цяжарупадчасСусветнагапатопу,вытрымаўмагутныя хвалі,такіты,захавальнікЗакону,збітызусіхбакоў бурныміхвалямістрасціінапружаны,якмоцнымі
парывамі,катаваннямісваіхсыноў,высакародна
Розумпавіненпрызнаццавярхоўнымуладаромнад страсцямі
25Такімчынам,ядаказаў,штонетолькімужчыны перамагалісваепакуты,алеіжанчыныпагарджалі самымістрашнымікатаваннямі
26ІнетакіялютыябылільвываколДанііла,нетакая гарачаябылапалаючаявогненнаяпечМісаіла,якгарэў уёйінстынктмацярынствапрывыглядзекатаванняў сяміяесыноў
27Алемаці,кіруючысярэлігійнымрозумам,сцішыла сваестрасці,якіябылішматлікіяімоцныя.
28Ботрэбатаксамаўлічваць,штокалібжанчынабыла слабаядухам,нягледзячынасваёмацярынства,яна маглабзаплакацьнадіміі,магчыма,сказацьнаступнае: 29«О,тройчыняшчаснаяя,ібольшчымтройчы няшчасная!Сямёрадзяцейянарадзілаізасталася бяздзетнай!»
30Дарэмнаясемразоўцяжарыла,ісемразоўдарэмна насіліцяжардзесяцімесяцаўмаіх,ідарэмнымібылі кармленнімае,іпакутлівымібылідзецімае,якія сядзелі
31Дарэмнадзелявас,сынымае,яцярпеўшматлікія пакутыпрацыіяшчэцяжэйшыяклопатывашага выхавання
32Горамаімсынам,штонекаторыязіхбыліяшчэ нежанатыя,атыя,штобыліжанатыя,немелідзяцей;я ніколінеўбачувашыхдзяцейінебудуцьназываць мянедзедам
33О,я,якаямелашматпрыгожыхдзяцей,ацяпер удаваісмутакмой!Інебудзеўмянесына,каб пахавацьмяне,каліяпамру!
34Алесвятаяібогабаязнаямацінеплакалатакімі слязьмініпааднымзіх,непрасіланікогапазбегнуць смерціінеаплаквалаіхякпаміраючых;але,быццам меладушузадамантаідругіразпрыводзілада бессмяротнагажыццясваіхсыноў,янамалілаі ўмольвалаіхпамерцідзелярэлігіі 35Омаці,воінБожызасправурэлігіі,стараяжанчына, тыперамаглатыранасваёйцярплівасцюіаказалася мацнейшайзамужчынуякусправах,такіўсловах 36Бокалітыбыўзвязанызсынамітваімі,тыстаяўтам, гледзячы,яккатаваліЭлеазара,ітыказаўсынамсваім па-яўрэйску:
37Сынымае,гэтаябарацьбавысакародная;івы, пакліканыдаяесведчыцьзанашнарод,змагайцесяў ёйруплівазазаконнашыхбацькоў
38Бобылобсорамна,калібвы,маладыялюдзі, здрыганулісяперадгэтымболем,пакульгэтыстары чалавекцярпеўпакутыдзелярэлігіі
4-якнігаМакавеяў
40АДанііл,праведнік,быўкінутыльвам,аАнанія, АзарыяіМісаілбылікінутыўвогненнуюпеч,іяны цярпелідзеляБога
41Івы,маючытакуюжверуўБога,нехвалюйцеся,бо гэтасупярэчыцьрозуму,кабвы,ведаючыправеднасць, невытрымліваліпакут
42Гэтымісловамімацісямідзяцейзаклікалакожнага сасваіхсыноўпамерці,анепарушыцьБожызакон;бо янысамідобраведалі,штолюдзі,якіяпаміраюцьза Бога,жывуцьдляБога,якжывуцьАбрагам,Ісаак,Якаў іўсепатрыярхі
РАЗДЗЕЛ8
Знакамітыя«Атлетыправеднасці»Тутзаканчваецца гісторыямужнасціпадназвайЧацвёртаякніга Макавеяў
1Некаторыязвартаўнікоўказалі,штокалііяе збіралісясхапіцьіпакарацьсмерцю,янакінуласяна вогнішча,кабніхтонедакрануўсядаяецела
2Омаці,шторазамзсямюсынамісваімізламаласілу тырана,знішчылаягоныязлыянамерыідалапрыклад высакароднасціверы
3Тыбыўвысакароднапастаўлены,якдах,насваіх сыноў,якслупы,іземлятруспакутзусімнепахіснуў цябе
4Дыкрадуйся,чыстадушнаямаці,маючыцвёрдую надзеюнацярплівасцьтваюадБога.
5Нетаківелічнымесяцсяродзоракнанебе,якты, асвятліўшышляхсваіхсямізоркападобныхсыноўда праведнасці,стаішугонаруперадБогам;іты пастаўленынанябёсахзімі
6БотваёнараджэннебылоадсынаАбрагама
7Ікалібнамбылодазволенаапісаць,якгэтазрабіўбы
нейкімастак,гісторыюпратваюпабожнасць,ціжне ўздрыгнулібгледачы,гледзячынамацісямісыноў, якаядзеляправеднасціцярпелашматлікіяпакутыажно дасмерці?
8Ісапраўды,былобдарэчывысечыцьгэтыясловынад месцаміхспачынуўпамяцьбудучымпакаленням нашаганарода:
ТУТЛЯЖЫЦЬПАЖЫРЭЛЫСВЯТАР ІЖАНЧЫНАПОЎНАЯГАДОЎ ІЯЕСЯМЁРСЫНОЎ
ПРАЗГВАЛТТЫРАНА ЖАДАЮЧЫЗНІШЧЫЦЬГЭБРЫЙСКІНАРОД. ЯНЫАБАРАНІЛІПРАВЫНАШАГАНАРОДУ ГЛЯДЗЕЦЬНАБОГАІЦЯРПІЦЬ МУКІНАВАТДАСМЕРЦІ 9Босапраўдыгэтабыласвятаявайна,якуюянывялі Боўтойдзеньцнота,выпрабаваўшыіхцярплівасцю, далаімузнагародуперамогіўнятленнасціўжыцці вечным
10АлепершымубітвебыўЭлеазар,імацісямісыноў згуляласваюролю,ібратызмагаліся 11Тыранбыўіхпраціўнікам,асветіжыццёчалавека гледачамі.
12Ісправядлівасцьперамаглапераможцуідалавянок сваімспартсменамХтожнездзіўляўсяспартсменам сапраўднагаЗакону?
13Хтожімнездзіўляўся?Самтыраніўсяягорада
15Ігэтыялюдзі,асвяціўшысябедзеляБога,атрымалі нетолькігэтуюпашану,алеітую,штопразіхвораг большнемеўуладынаднашымнародам,ітыран пацярпеўпакаранне,інашакраінабылаачышчана,бо янысталінібывыкупамзагрэхнашаганарода;іпраз кроўгэтыхправеднікаўіахвяруіхсмерцібоскі ПромыселвызваліўІзраіль,якіранейбыўзнясілены 16Бо,калітыранАнтыёхубачыўгераізміхцнотыііх цярплівасцьпадчаскатаванняў,ёнпублічнапаставіўіх цярплівасцьсваімсалдатамупрыклад;ітакімчынам ённатхніўсваіхлюдзейпачуццёмгонаруігераізмуна полібітвыіўаблозе,такштоёнабрабаваўізнішчыў усіхсваіхворагаў
17О,ізраільцяне,дзеці,народжаныяадсемені Абрагама,выконвайцегэтыЗаконібудзьце праведныміваўсім,разумеючы,штонатхнёныРозум гаспадарнадпрыстрасцямііболямінетолькі ўнутрынас,алеізвонку;дзякуючыгэтамутыялюдзі, аддаўшысваецелынакатаваннідзеляправеднасці,не толькізаслужылізахапленнечалавецтва,алеібылі прызнаныгоднымібоскайспадчыны 18Іпразіхнародатрымаўмір,і,аднавіўшывыкананне Законуўнашайкраіне,горадбыўузятыўворага.
19ІпомстапераследавалатыранаАнтыёханазямлі,іў смерціёнцерпіцьпакаранне
20Бокаліямузусімнеўдалосяпрымусіцьжыхароў Ерусалімажыцьякязычнікііадмовіццаадзвычаяў нашыхбацькоў,ёнпакінуўЕрусаліміпайшоўсупраць персаў.
21Восьсловы,якіямацісямісыноў,праведная жанчына,сказаласваімдзецям:
22«Ябылачыстайдзяўчынайінеадышлааддому бацькімайго,іяахоўваларабро,якоебылозробленаў Еву»
23Ніякіспакуснікпустыні,ніякіашуканецуполіне разбэсціўмяне;іхітры,падманлівыЗмейнезапляміў чысцінімаёйдзявоцтва;яжылазмужамсваімуседні маладосцімаёй;алекалігэтыямаесынывыраслі,іх бацькапамёр
24Шчаслівыёнбыў,бопражыўжыццё,шчаслівае дзецьмі,ініколіневедаўболюіхстраты.
25Ён,каліяшчэбыўзнамі,вучыўвасЗаконуі прарокам.ЁнчытаўнампраАвеля,забітагаКаінам,і праІсаака,прынесенагаўахвяруцэласпалення,іпра Іосіфаўцямніцы
26ЁнрасказаўнампраФінея,руплівагасвятара,і навучыўваспесніАнаніі,АзарыяіМісаілаўагні.
27ІпраславіўЁнДаніілаўльвінымровеідабраславіў яго,інагадаўвамсловыІсаі:
28«Наваткалітыпройдзешпразагонь,полымяне пашкодзіцьтабе»
29ЁнспяваўнамсловыпсалмістаДавіда:«Шматпакут
30ЁнпрацытаваўнампрыказкуСаламона:«Ён
Майсей,якаявучыць:«Язаб'юіажывуГэтатваё жыццёішчасцетваіхдзён».
32О,якіжорсткібыўтойдзень,іўсёжнежорсткі,калі жорсткітырангрэкаўраспаліўагоньдлясваіх варварскіхжароўняўі,кіпячыўсваіхзапалах,прывёў дакатапультыіназаднасваекатаваннісямёрасыноў дачкіАбрагама,асляпіўімвочы,адрэзаўімязыкіі забіўіхрознымівідаміпакут.
33ДзелягэтагасудБожыпераследваўібудзе пераследвацьпраклятаганягодніка 34АлесыныАбрагамаразамзпераможнаймаці сабралісяразамумесцысваіхпродкаў,атрымаўшыад Богачыстыяібессмяротныядушы,Якомуславанавякі вякоў