Toespraak van de voorzitter Mario Van Essche

Foto: An Avonds

Toespraak van de voorzitter

Eén enkele sanitaire crisis heeft het duidelijk gemaakt: niets is verworven. Er zijn er die dachten dat de strijd voor het recht op zelfbeschikking, voor het recht van vrijheid van meningsuiting, voor vrij onderzoek, voor gelijkheid van elke mens gestreden was. De crisis leert ons dat die rechten éérst onder druk komen te staan bij het minste incident. Of ze nu in grondwetten of grondrechtenverdragen staan of niet: van zodra iemand die er geen belang aan hecht, een maatschappelijk draagvlak heeft of meent te hebben, wordt er afbreuk gedaan aan wat wij verworven hadden. Ontvoogding en zelfbeschikking staan geschreven op flinterdun rijstpapier met inkt die zelfs zonder zon snel dreigt te verbleken.

Die rechten die ontstaan zijn sinds de periode van de Verlichting moeten worden afgedwongen en, eens ze bestaan, blijven worden verdedigd. Die taak neemt het Humanistisch Verbond in 2021 al 70 jaar voor zijn rekening. Op 1 december 1951 werd het Humanistisch Verbond opgericht en sindsdien zijn die vrijzinnig-humanistische waarden onze absolute prioriteit, naast het vormen van een gemeenschap die zich akkoord verklaart met deze beginselen. Aanvankelijk waren de strijdpunten: ontvoogding van religies en onderdrukking, het recht om voor euthanasie of abortus te kiezen, vrijheid van meningsuiting en vrij onderzoek. Vandaag zijn de thema’s (soms) iets

veranderd en breder geworden. We dienen ons niet meer af te zetten tegen een katholiek juk, wat ons toelaat onze missie een positieve invulling te geven en iets minder in de verdediging te spelen. Alert moeten we evenwel altijd blijven, zeker als we buiten de grenzen van onze (te) vertrouwde omgeving gaan.

Met de tweejaarlijkse Prijs Vrijzinnig Humanisme eert het Humanistisch Verbond diegenen die zich voor deze vrijzinnig-humanistische waarden hebben ingezet. Vorige laureaten als Régine Beer, Etienne Vermeersch, Wim Distelmans, de Vrije Universiteit Brussel, Johan Braeckman en anderen, belichamen dan ook die vrijdenkersmentaliteit en die strijd die vroeger wel nodig was, en dat nu op mondiaal vlak nog steeds is.

Vrouwenrechten behoren daar vanzelfsprekend ook toe. Lucienne Herman-Michielsen, het dr. Willy Peers Centrum en Marleen Temmerman ontvingen de prijs eerder.

De huidige laureaat past perfect in de lijst. Hij verdedigde het recht op zwangerschapsafbreking als een beslissing van de vrouw op een moment dat men daarvoor nog zijn vrijheid kon verliezen, en hij is zelfs de meest vervolgde arts om die reden. Hij zette zich in, vaak ten koste van zichzelf, en hij belichaamde die strijd omdat hij vond dat het nodig was, en die noodzaak was er inderdaad ook. Zonder pioniers als prof. dr. Jean-Jacques Amy zou er geen innoverend beleid geweest zijn en zou conservatisme en conformisme nooit tot het verleden hebben kunnen behoren.

Vandaag is er een zeer breed maatschappelijk draagvlak voor het recht op zwangerschapsafbreking, ook bij diegenen die destijds de wetgeving niet wilden. Een onderzoek van deMens.nu leert dat maar liefst 70% van de katholieken voorstander is van het recht op abortus. De katholieke gemeenschap kant zich dus niet tegen vooruitgang, daar waar het moederinstituut dat vaak wel blijft doen, althans officieel. Het officieuze verhaal, dat we terugvinden in een Iers en Canadees klooster waar recent enkele honderden baby- en kinderlichamen werden opgegraven, leert dat rechtlijnigheid vaak vreemd is aan geloofssystemen.

Jean-Jacques Amy kreeg het ooit te horen tijdens een strafzaak waarin hij terechtstond voor een ‘vruchtafdrijving’ op verzoek van een veertienjarig meisje. Procureur des Konings Dubois wierp als tegenargument (tegen de verzachtende omstandigheid dat de vrouw nog zeer jong was) op ‘dat de maagd Maria ook maar veertien jaar oud was op het moment dat ze van Jezus beviel’. Het waren de jaren ’80 (van de 20ste eeuw welteverstaan … ).

Op dat moment was het verzet dus nog wel ingegeven door religieuze overwegingen en vaak tot uiting gebracht door mannen. Vandaag zou een dergelijk standpunt (recente politieke peilingen bewijzen het volgens mij) alleen mijn standpunt bevestigen dat ‘als de Kerk zich niet wil aanpassen aan de maatschappij, de maatschappij zich niet meer moet aan te passen aan de Kerk’ (en voor andere godsdiensten geldt hetzelfde).

Er is dus moed nodig geweest om te doen wat Jean-Jacques Amy gedaan heeft. Leona Detiège licht toe waarom dat zo was. Zij heeft als geen ander recht van spreken, aangezien zij een van de eerste drijvende krachten in de politiek was om de rechten waar vrijzinnig-humanisten voor staan af te dwingen, en het was mede door haar doorzettingsvermogen dat de wet er ook kwam. Koning of niet.

De jury van de Prijs Vrijzinnig Humanisme, die samengesteld is uit mensen die elk op zich veel verdiensten hebben voor het in praktijk brengen van vrijzinnig-humanistische principes, heeft dan ook met veel overtuiging de Prijs Vrijzinnig Humanisme editie 2021 toegekend aan prof. dr. Jean-Jacques Amy. Ik citeer de overweging van de jury:

‘Prof. dr. Jean-Jacques Amy werd als jonge arts die zich specialiseerde in gynaecologie en verloskunde geconfronteerd met de zware gevolgen van clandestien uitgevoerde abortussen. Gedreven vanuit een vrijzinnig-humanistische levenshouding en een geloof in gelijke rechten voor alle mensen en in het recht op zelfbeschikking, zette die confrontatie hem ertoe aan om de zorg voor vrouwen op te nemen. Daarbij schuwde hij de risico’s voor zijn eigen persoon niet en hij liet zich nooit intimideren door de eventuele juridische of professionele gevolgen van zijn engagement.’

Namens het Humanistisch Verbond wens ik Jean-Jacques van harte proficiat en wij hopen hiermee niet alleen hem, maar ook de strijd die hij voerde te benadrukken.

La lutte continue!

MARIO VAN ESSCHE VOORZITTER HUMANISTISCH VERBOND EN VOORZITTER JURY PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME