Hovo Studiegids 2012-2013

Erasmus Universiteit Rotterdam

Studiegids Hovo Rotterdam 2012 / 2013

Colleges, cursussen, studiereizen en excursies voor iedereen vanaf 50 jaar â–ş Jaarthema Vrijheid en gebondenheid

Inschrijfformulieren vindt u achterin deze gids. U kunt zich ook inschrijven via www.hovorotterdam.nl

Hovo Rotterdam

Colleges, cursussen, studiereizen en excursies voor iedereen vanaf 50 jaar â–ş Jaarthema Vrijheid en gebondenheid

Voorwoord 07 Wat biedt Hovo Rotterdam?

Voordelen voor Hovo-studenten Hovo Rotterdam en de Erasmus Universiteit: faciliteiten Hovo Zeeland & Dordrecht Onderwijs overzichten

Roosters: Cursussen en colleges per semester 22

(Hovo Zeeland en Hovo Dordrecht)

Jaarthema

Cursussen en colleges jaarthema

Hovo-essay RenĂŠ FoquĂŠ

Eerste semester

28

34

Kunst, letteren, architectuur en muziek

(Cultuur)geschiedenis

Mens en maatschappij

Filosofie en religie

Medische en exacte vakken

Tweede semester

74

Kunst, letteren, architectuur en muziek

(Cultuur)geschiedenis Maatschappij

Filosofie en religie

Medische en exacte vakken

Hovo Zeeland

Eerste semester

Tweede semester

Hovo Dordrecht

Eerste semester

Tweede semester

Algemene informatie

Inschrijving, betaling en algemene voorwaarden

Organisaties rond Hovo Rotterdam

Praktische informatie (bereikbaarheid, geld, garderobe)

105

110

114

Plattegrond

Inschrijfformulieren Contact

130 136

5

Inhoudsopgave

De Hovo-gids 2012-2013!

Vrijheid en Gebondenheid

Voorwoord

De Hovo-gids 2012-2013!

Vrij en gebonden...

Het zijn voorwaar roerige tijden. Niets lijkt meer zeker; de politiek, economie, de waarde van uw huis, uw pensioen. Wat gaat er gebeuren, valt het uiteindelijk mee of..., ja, of wat? Bestuurders en deskundigen, niet in de laatste plaats economen, zijn het er niet over eens.

Op een ding kunt u echter altijd rekenen. Dat is het programma van Hovo Rotterdam. Ook dit jaar is het Hovo-programma weer verrassend, gevarieerd en boeiend. De onderwerpen van de programma’s lopen uiteen van muziek en wiskunde, tot kunstgeschiedenis en keuzes voor het leven.

In het kader van het jaarthema ‘Vrijheid en gebondenheid’ bieden wij een aantal prikkelende lezingen. En natuurlijk zijn we trots op wederom een essay in deze gids, dit jaar van professor René Foqué: ‘Vrijheid een gecontesteerd begrip’. De colleges in het kader van het jaarthema behandelen onder meer de vrijheid binnen internationale betrekkingen, mensenrechten en rechtvaardigheid. Er heerst in onze samenleving veel onzekerheid over wat vrijheid kan betekenen.

Het motto van Erasmus Academie, waar Hovo Rotterdam onder valt, is ‘Kennis die je leven verandert’. Dit motto is bij uitstek van toepassing op u, onze doelgroep, iedereen vanaf 50 jaar. De waarde van materiële zaken heeft u intussen wel ervaren, van geestelijk kapitaal heeft u nooit genoeg!

Voor dat geestelijk kapitaal dragen wij graag zorg. Met veel genoegen ontvangen wij u weer op de Erasmus Universiteit in het komende studiejaar van Hovo Rotterdam.

Ad Hofstede, directeur Erasmus Academie Lya van Staveren, afdelingshoofd Hovo Rotterdam

7

Collegeaanbod en jaarthema Hovo Rotterdam

U kunt kiezen uit ca. 90 hoorcolleges en cursussen in Rotterdam, Middelburg, Dordrecht en Vlissingen, variërend van eendaagse cursussen tot collegereeksen van ca. 5 tot 10 bijeenkomsten. Een deel van die cursussen sluit aan op het jaarthema. Ieder jaar kiest de Commissie Hovo een thema dat docenten uitdaagt om vanuit verschillende disciplines een specifiek onderwerp nader onder de loep te nemen. Komend jaar is dat ‘Vrijheid: Een gecontesteerd begrip’.

Prof.dr. René Foqué houdt de centrale openingslezing van het Hovo Academisch Jaar (13 september 2012). Deze fungeert tevens als het eerste college in de collegereeks ‘Vrijheid en gebondenheid’ (zie pag. 35). Daarnaast vinden diverse colleges plaats rond dit thema. Meer informatie op pag. 28 Hovo hoort aan de Erasmus Universiteit De campus Woudestein is in verbouwing. Het universitaire plan ‘Campus in ontwikkeling 2028’ moet van de campus een groene, bruisende en levendige plaats maken. Dat betekent de komende jaren een grondige verbouwing in de diverse gebouwen van de universiteit en op de terreinen van de campus. Niettemin is het Hovo gelukt om voor alle programma’s onderdak te vinden op Woudestein. Daar zijn wij blij mee: als Hovo-student is het mogelijk om van diverse faciliteiten van de universiteit gebruik te maken met de Hovo studentenkaart, zoals Hovo Sport, gratis lidmaatschap van de Universiteitsbibliotheek. Uw inschrijving bij Hovo Rotterdam betekent dat u deel uitmaakt van de Erasmus Universiteit en het aanvragen van de studentenkaart betekent dat u van de faciliteiten van de universiteit gebruik kunt maken. Dus wij blijven aan de EUR. Meer informatie over de voordelen en faciliteiten voor Hovo-studenten vanaf pag.12.

8

Wij bieden in opdracht van de Erasmus Universiteit hoger onderwijs in de vorm van hoorcolleges en cursussen. Deze zijn op academisch niveau en bedoeld voor iedereen vanaf 50 jaar die leergierig is in de beste zin van het woord. Onze docenten zijn gekwalificeerde docenten van de Erasmus Universiteit en daarbuiten. Hovo Rotterdam maakt onderdeel uit van Erasmus Academie BV en verzorgt programma’s in Rotterdam, Zeeland en Dordrecht.

Onze aandachtsgebieden: Kunst, cultuur(geschiedenis), architectuur en letteren – U hebt gereisd, gelezen, films gezien en muziek beluisterd. Bij Hovo Rotterdam wordt de culturele kennis die u in uw leven hebt opgedaan in perspectief geplaatst. Kunsthistorici, muziekwetenschappers, docenten op het gebied van muziek, architectuur en geschiedenis geven inzichten, overzichten, handvatten en niet in de laatste plaats: kennismaking met wat u nog niet wist, zodat uw kennis na afloop werkelijk verder reikt.

Filosofie en religie – Vroeger of later gaan mensen nadenken over grote thema’s als zingeving, democratie, het zelf, vrijheid en andere kwesties. Hovo biedt zowel overzichtscolleges over de geschiedenis van de filosofie, als cursussen over filosofen of specifieke thema’s.

Verder is er een wisselend aanbod van cursussen op het gebied van godsdienstwetenschappen - van boeddhisme, christendom tot islam. Nooit om te beleren, wél om zelf verder te leren denken.

Mens en maatschappij – Onze colleges op het gebied van sociale wetenschappen en economie zijn dé manier om begrip te ontwikkelen voor complexe maatschappelijke en mondiale problemen en ontwikkelingen of geven inzicht in de menselijke geest. Onze docenten zijn van universitair niveau (in veel gevallen verbonden aan de Erasmus Universiteit) en daarom goed op de hoogte van de meest recente inzichten in gebieden die altijd in beweging zijn.

Exacte vakken en medische vakken – Op het gebied van de medische wetenschap geven onderzoekers en docenten van Erasmus MC en elders toegankelijke colleges voor alle belangstellenden.

Voor wie geïnteresseerd is in techniek, het heelal of de wiskunde, biedt Hovo unieke colleges, als regel zonder een overmaat aan formules, maar altijd met diepgang.

9

Hovo Rotterdam

Hovo Rotterdam: een breed aanbod

Hovo Rotterdam

Hoe ziet het onderwijs eruit?

Wij komen tegemoet aan ieders leerbehoefte: wilt u actief aan de slag met de studiestof, veel interactie met de docent of komt u vooral om te luisteren? In de zogenaamde hoorcolleges is vooral de docent aan het woord, soms alleen, soms met gastsprekers. Hovo Rotterdam biedt tevens enkele leergangen aan die meerdere jaren beslaan, de collegereeksen die hieronder vallen zijn echter ook altijd onafhankelijk van elkaar te volgen.

In de cursussen is de groepsgrootte beperkt (maximaal 30 of 40 deelnemers) en is er meer gelegenheid tot onderlinge discussie, bespreken van de studiestof en soms de mogelijkheid om een tentamen te doen.

Daarnaast biedt Hovo Rotterdam enkele studiereizen aan, in samenwerking met erkende reisorganisaties.

Cursusduur De cursusduur verschilt: hoorcolleges beslaan gemiddeld 5 tot 6 bijeenkomsten; cursussen meestal 8 tot 10. Om tegemoet te komen aan de mensen met minder tijd zijn er ook diverse kortere programma’s, soms zelfs van één of enkele dagen.

Pauzes Per bijeenkomst wordt bijna altijd een pauze van maximaal een half uur gerekend, tenzij het college korter duurt . ‘Vijf bijeenkomsten van 2,5 uur’ betekent dus dat u op twee volledige college-uren van de docent mag rekenen. Het kopje koffie of thee in de pauze is in de prijs inbegrepen.

Niet moeilijk, wel op niveau Voorkennis is vrijwel nergens vereist; indien dit wel het geval is, staat dit bij ‘bijzonderheden’ vermeld. Alle cursussen zijn globaal op hetzelfde niveau als colleges voor eerstejaars studenten aan de universiteit, met dien verstande dat de docenten rekening houden met uw levenskennis en –ervaring.

10

Wie komt u zoal tegen? Mensen zoals u: die leergierig zijn en niet oppervlakkig. Die van reizen en museumbezoek houden, maar zich ook graag terugtrekken met een goed boek. Die, als ze de krant uithebben, méér willen weten. Die meestal een HBO- of universitaire opleiding hebben afgerond, of in hun werk of persoonlijke ontwikkeling voldoende uitdaging tegenkwamen om op een zeker moment méér te willen weten. En die het heerlijk vinden om in de collegebanken te luisteren naar een inspirerend college!

Overigens, ook als u financieel minder draagkrachtig bent, bent u welkom bij Hovo Rotterdam: de zucht naar kennis is niet aan inkomen gebonden. Het Hovo Reductiefonds komt mensen met een lager inkomen tegemoet met een inkomensafhankelijke korting.

Zie de voorwaarden op pag.118.

Uit onze evaluaties - ‘De kennis, inzet (en enthousiasmerende wijze van doceren van de docent) werd zeer gewaardeerd.’

- ‘Goede sfeer tussen de deelnemers onderling.’

- ‘Hoog niveau, (goede sprekers, deskundig) en betrokken.’

- ‘De cursus was zeer rijk van inhoud.’

- ‘Boeiende, glasheldere en voortreffelijke docenten.’

Bekijk een filmpje met sfeerimpressie van Hovo Rotterdam met collegefragmenten en hoor wat docenten en deelnemers zeggen over Hovo Rotterdam op www.hovorotterdam.nl of scan hiervoor de QR-code op de eerste pagina!

11

Hovo Rotterdam

Voor wie is Hovo bedoeld?

Hovo is bedoeld voor iedereen vanaf vijftig jaar. Waarom die leeftijdsgrens? Omdat blijkt dat u vanaf een bepaalde leeftijd meer interesse krijgt in de verdieping die Hovo biedt: naast of na het werk ontstaat meer tijd en ruimte om te leren uit eigen interesse. U wilt ordening in de grote hoeveelheid kennis en ervaring die u al heeft opgedaan. U beseft dat u weliswaar veel weet, maar dat er nog veel meer te weten is. Dat de actualiteit om achtergrondinformatie vraagt. U geeft gehoor aan uw leergierigheid, en dan liefst in het gezelschap van gelijk geïnteresseerden. Die ontmoet u tijdens de cursussen en colleges en de pauzes, maar ook bij feestelijke bijeenkomsten als de opening van het academisch Hovo-jaar of de Winterlezing.

Waarom Hovo Rotterdam?

Hovo Rotterdam

Bij ons volgt u niet alleen een cursus of een collegereeks, u krijgt meer: • Kwaliteit: Door onze verbondenheid aan de Erasmus Universiteit wordt de kwaliteit van het onderwijs gegarandeerd. Veel van onze docenten zijn afkomstig van de Erasmus Universiteit en ook externe docenten worden zorgvuldig geselecteerd. De Commissie Hovo (zie pag. 119) bewaakt de kwaliteit van het programma.

• Voordelen: U profiteert van diverse voordelen voor Hovo-studenten, zoals gratis lidmaatschap van de Universiteitsbibliotheek, het Hovo sportprogramma, gratis toegang tot het talenpracticum van de Erasmus Universiteit, en speciaal voor Hovo ontwikkeld: het Hovo Weblokaal, waar presentaties en samenvattingen van de colleges op een eigen webomgeving beschikbaar zijn voor u.

• Service: Onze medewerkers staan voor u klaar en dankzij de inzet van cursusbegeleiders (zie pag. 120) verloopt de organisatie soepel.

• Universitaire sfeer: U volgt uw colleges en cursussen aan de Erasmus Universiteit, op de ruime campus met onder andere diverse restauratieve voorzieningen, parkeergelegenheid, een boekhandel tegenover uw cursusgebouw en een eigen sportprogramma.

Met de Hovo-studentenkaart bent u welkom op de Erasmus Universiteit: Iedere Hovo student kan een gratis studentenkaart aanvragen van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Vraag de Hovo-studentenkaart direct aan zodra u uw bevestiging van inschrijving hebt ontvangen, dan profiteert u onmiddellijk van de voordelen, ook als uw college pas in het tweede semester start!

Voor alle duidelijkheid: de Hovo-studentenkaart geeft niet dezelfde rechten als een reguliere studentenkaart.

Gratis: • Het hele studiejaar gratis boeken lenen bij de Universiteitsbibliotheek met uw Hovo-studentenkaart • Kosteloos een taal leren of uw talenkennis opfrissen in het talenpracticum van de Universiteitsbibliotheek • Een gratis e-mail adres, max. 25 MB mailopslag en internet-toegang via de Erasmus Universiteit

12

Voordeel voor u: • Voor slechts €26,50 kunt u uw conditie een heel jaar op peil houden tijdens het Hovo Sportprogramma • U krijgt 5% korting bij boekhandel Studystore Erasmus bij gelijktijdige aanschaf van twee of meer studieboeken • Via www.surfspot.nl kunt u voordelig software aanschaffen • Voor maar €10 bent u een heel jaar lid van het Rotterdams Leeskabinet (kennismakingsprijs, geldt slechts het eerste jaar dat u de studentenkaart aanvraagt) in plaats van €30 • €100 korting op het promotieprogramma Hora Est! van Erasmus Academie BV, voor iedereen die aan een promotieonderzoek wil werken. Hora est! helpt u in de eerste fase door intensieve ondersteuning te bieden bij het schrijven van een promotievoorstel.

Gratis e-mail en internettoegang Als houder van de Hovo studentenkaart hebt u recht op één gratis e-mailadres, maximaal 25MB mailopslag en internet-toegang.

U ontvangt automatisch uw e-mail en internet accountnaam van het Centraal Bureau Inschrijving van de Erasmus Universiteit. Deze gratis voorziening is alleen van toepassing in het studiejaar dat u ingeschreven staat bij Hovo Rotterdam.

Software voor Windows, Word en andere media van de licentiesoftware kunt u voor een gunstige prijs aanschaffen via de Erasmus Shop (Woudestein: V-gebouw tegenover M-gebouw) en de internetwinkel www.surfspot.nl.

Voor problemen met inloggen op het EUR-netwerk en/of e-mailboxen kunt u terecht bij de helpdesk op H1.

Hovo Rotterdam Online Leeromgeving: het Hovo Weblokaal Bij vrijwel iedere cursus of collegereeks die u volgt, krijgt u ook toegang tot een bij de cursus horende, voor buitenstaanders afgeschermde internetomgeving, het Hovo Weblokaal. Deze ondersteunt u bij het volgen van onze cursussen en colleges: samenvattingen, opdrachten, literatuursuggesties, linken naar relevante informatiebronnen op het web. Presentaties worden, als de docent

13

Hovo Rotterdam

Hebt u al een Hovo-studentenkaart? U kunt deze wederom laten activeren door te e-mailen naar het Hovo Bureau: info@hovorotterdam.nl of, indien dit niet mogelijk is, te bellen naar 010-408 2465.

Met deze kaart profiteert u van speciale voordelen, zoals:

Hovo Rotterdam

hiermee instemt, overzichtelijk in een web-omgeving geplaatst. U hebt een eenvoudig overzicht van de cursussen waarvoor u bent ingeschreven. En de mogelijkheid bestaat om gemakkelijk met uw medecursisten in contact te treden.

Hoe werkt het?

Heel eenvoudig: kort voor aanvang van de cursus krijgt u bericht van Hovo Rotterdam over de exacte procedure. Met een paar klikken bent u ingelogd en hebt u toegang tot het Hovo Weblokaal.

Het Hovo Weblokaal is speciaal voor Hovo Rotterdam ontwikkeld om het voor u zo eenvoudig mogelijk te maken. Bij problemen met inloggen kunt u een mail sturen naar: helpdesk@anewspring. nl, voor inhoudelijke problemen kunt u contact opnemen met het Hovo bureau. Kijk eerst even op onze website bij de ‘veelgestelde vragen’.

Hebt u (nog) geen toegang tot internet?

In de universitaire wereld zijn internet en een eigen digitale leeromgeving niet meer weg te denken: het wordt ingezet voor het aanbieden van lesstof, communicatie vanuit de universiteit met studenten en tussen studenten onderling; daarnaast is internet een bron van informatie in het algemeen. Hovo Rotterdam, onderdeel van de Erasmus Universiteit, blijft niet achter en gelukkig onze Hovo-studenten evenmin! Ca. 90% van de Hovo-studenten heeft toegang tot internet.

Als u geen toegang hebt tot internet kunt u het onderwijs van Hovo in het algemeen prima volgen, zeker de hoorcolleges. Wij willen de overgrote meerderheid die inmiddels wĂŠl toegang heeft tot internet echter niet het gemak en de verdiepingsmogelijkheden die de digitale leeromgeving biedt ontzeggen.

14

Hovo Rotterdam

Hovo Twitter & Hovo Facebook U kunt Hovo volgen via twitter@hovorotterdam en via www.facebook.nl/HovoRotterdam.

Hovo Studiereizen Hovo Rotterdam biedt in samenwerking met Labrys Reizen, een erkende reisorganisatie, en specialist in exclusieve groepsreizen, enkele studiereizen aan bij collegeseries of cursussen. Daarnaast worden regelmatig excursies georganiseerd om de theorie te illustreren aan de praktijk, zoals bij architectuur- en kunstcursussen.

Meer informatie staat bij de programma’s. Zie ook pag 135.

Hovo Sport Met Hovo Sport kunt u iedere vrijdag van 13.00-14.00 uur sporten in het Erasmus Sport Centrum op complex Woudestein. Op vertoon van uw Hovo-studentenkaart kunt u voor slechts €26,50 per jaar (+€5 borg) een sportkaart aanschaffen die recht geeft op een heel jaar Hovo Sport! Dit programma is speciaal voor Hovo Rotterdam ontwikkeld door Stichting Erasmus Sport. In het Erasmus Sport Centrum op complex Woudestein zijn uiteraard kleed- en douchemogelijkheden; een dorstlessend drankje na afloop is mogelijk in de Etappe van het sportcentrum. Meer informatie op www.erasmussport.nl, tel 010 4081875 of info@erasmussport.nl Hovo Cultuur Met een aantal culturele instellingen in Rotterdam en omstreken heeft Hovo Rotterdam een samenwerkingsverband. Hovo-studenten kunnen dan tegen gereduceerd tarief naar bepaalde voorstellingen. De informatie hierover wordt tijdens de cursussen uitgedeeld en via de nieuwsbrief en website van Hovo Rotterdam verspreid.

Hovo Nieuwsbrief Hovo Rotterdam heeft een eigen digitale nieuwsbrief. Deze verschijnt enkele malen per jaar met het laatste nieuws over Hovo, SPES, speciale aanbiedingen voor Hovo-studenten en geïnteresseerden of interessant nieuws van de Erasmus Universiteit Rotterdam. U kunt zich voor de Hovo Nieuwsbrief aanmelden via onze website www.hovorotterdam.nl. Wie op zijn/haar inschrijfformulier aangeeft post per e-mail te willen ontvangen, ontvangt automatisch de digitale nieuwsbrief. Mocht u hier geen prijs op stellen, dan kunt u zich eenvoudig afmelden.

15

Hovo Rotterdam

Hovo Kennisbon - Van kennis heb je nooit genoeg!

Op zoek naar een leuk cadeau? Hiertoe heeft Hovo Rotterdam de Hovo Kennisbon uitgebracht. Dit is een waardebon t.w.v. €12,50 waarmee u een jarige vriendin, een collega die afscheid neemt of de buurman die alles wil weten over geschiedenis kunt verrassen met een origineel cadeau: een kortingsbon om colleges te volgen bij Hovo Rotterdam. Vraag de Hovo Kennisbon aan via het formulier achter in deze gids (zie pag.129) of via onze website www. hovorotterdam.nl. Betaling geschiedt door afgifte van een eenmalige automatische incasso. U kunt ook Hovo Kennisbonnen bij het Hovo-bureau aanschaffen.

Hoe werkt de kennisbon?

De ontvanger van de Hovo Kennisbon stuurt de bon mee met zijn/haar inschrijving bij Hovo. De waarde van de Hovo Kennisbon wordt in mindering gebracht op het verschuldigde cursusgeld. De bon geeft geen garantie op plaatsing. Mocht een programma vol zijn of geannuleerd worden, dan kan een alternatieve keuze worden gemaakt. De Hovo Kennisbon is onbeperkt geldig. Restitutie is niet mogelijk. Eventuele overwaarde wordt niet uitgekeerd. De bon is geldig voor alle programma’s uit de studiegids van Hovo Rotterdam, uitgezonderd winterlezing, studiereizen, excursies en voorstellingen.

Zelf een Hovo Kennisbon ontvangen?

U ontvangt zelf een Hovo Kennisbon ter waarde van €12,50 indien u een Hovo studiegids laat sturen naar een bekende en deze zich inschrijft voor een van de programma’s van Hovo Rotterdam. Voorwaarde is dat de nieuwe deelnemer zich nog niet eerder voor een Hovo-programma heeft ingeschreven. Zie de bon voor het laten versturen van een studiegids achterin deze gids (pag. 129).

16

Deel van de ervaring van onderwijs volgen bij Hovo Rotterdam is dat de colleges op de Erasmus Universiteit plaatsvinden. Tussen de studenten op de campus, met een mensa op loopafstand en in de collegebanken. En met de volgende faciliteiten binnen handbereik: Hovo Studieboeken Boekwinkel Studystore bevindt zich direct tegenover het M-gebouw in het nieuwe V-gebouw. U kunt ook telefonisch bestellen of reserveren, telefoon 010-4081150. Tevens kunt u boeken bestellen via de website www.studystore.nl. Bij gelijktijdige aanschaf van twee of meer studieboeken ontvangt u 5% korting bij Studystore Erasmus op vertoon van uw Hovo-studentenkaart.

Universiteitsbibliotheek en Rotterdamsch Leeskabinet Uw Hovo-studentenkaart fungeert als gratis lenerspas bij de Universiteitsbibliotheek. De Universiteitsbibliotheek bevindt zich in gebouw B van campus Woudestein en is tijdens de verbouwing bereikbaar via de ingang tegenover het Q-gebouw. De UB is op maandag tot en met donderdag geopend tussen 08:00 en 24:00 uur. Op vrijdag is de UB geopend tussen 08:00 en 21:00 uur en op zaterdag en zondag van 10:00 tot 21:00 uur.

Meer en actuele informatie vindt u op www.eur.ub.nl Het Rotterdamsch Leeskabinet bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek en heeft een ruime bibliotheek, begonnen in 1859, van ca. 250.000 boeken met name op het terrein van romans, geschiedenis, kunstgeschiedenis en theologie. Voor Hovo-studenten geldt een kennismakingstarief van slechts â‚Ź10 voor het eerste lidmaatschapsjaar; daarna betaalt u het reguliere tarief van â‚Ź30 voor uw lidmaatschap.

Het Leeskabinet is geopend op: maandag 10.30-16.30 uur, dinsdag 09.00-19.00 uur, woensdag 09.00-19.00 uur, donderdag 09.0016.30 uur, vrijdag 09.00-16.30 uur en zaterdag 09.30-12.15 uur.

Meer informatie op www.leeskabinet.nl of tel. 010 408 11 95.

17

Hovo Rotterdam

Faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam

Hovo Rotterdam

Eten en drinken op de campus Wilt u voor of na het college nog een hapje eten op de Erasmus Universiteit? Dat kan; de keuze is groot. U kunt gezellig tussen de studenten zitten in de mensa, of juist in de hooggelegen Faculty Club, met een prachtig uitzicht over Rotterdam. U dient wel rekening te houden met de verbouwing van campus Woudestein.

Gelukkig kunt u op http://www.eur.nl/adressen/wegwijzer/plattegronden/woudestein/ de meest recente plattegrond van Campus Woudestein vinden. Zie voor meer informatie betreffende bereikbaarheid pagina 124.

Gebouw L: Restaurant Carrousel (ma t/m do 10.00-19.00 uur, vrijdag 11:00-17.00) Gebouw L: The Backery (ma t/m do 8.00 t/m 15.30 uur, vrijdag 08:00 t/m 15.00 uur) Gebouw T: The Company, vierde verdieping (ma t/m vrij 11.0014.00 uur) Gebouw T: The Coffee&More (8.00-17.00 uur) Gebouw T: Café in de Smitse (ma t/m vrij 16.00 – 20.00 uur Gebouw H: Restaurant de Etude (ma t/m vrij 11.00-14.00 uur) Gebouw H: Grand café Siena (bar en á la carte restaurant, ma t/m vrij 10.00-18.00 uur) Gebouw H: de Faculty Club (12.00-14.00 uur, reserveren aanbevolen) Gebouw S: Erasmus Sport Café (ma t/m vrij 08:00 – 23:00 uur, zat & zon 09:00 – 19:00 uur) In Gebouw M, het Erasmus Expo- en Congrescentrum, waar de meeste colleges plaatsvinden, is in de pauzes gelegenheid tot het drinken van koffie. Koffie en thee zijn bij vrijwel alle colleges en cursussen inbegrepen in de cursusprijs. Verder zijn er op meerdere plaatsen koffie-automaten.

Voor meer praktische informatie over bereikbaarheid, geld, parkeren en garderobe zie pag.124 Wilt u zich inschrijven?

Dat kan eenvoudig via www.hovorotterdam.nl. U kunt ook gebruik maken van het papieren formulier achterin deze gids.

18

Ben jij bereikbaar?

Doe de luistertest op

www.luistereniseenbelevenis.nl

Sensoor zoekt mensen die bereikbaar zijn.

Mensen die onbevooroordeeld willen luisteren.

Door een goed gesprek een ander weer op weg helpen.

E CHT E AANDACHT

Ik kan iets voor een ander betekenen en zelf word ik een wijzer mens.

Sensoor is al meer dan 50 jaar dag en nacht telefonisch bereikbaar voor een gesprek.

Anoniem en vertrouwelijk.

E-mailen en op dagdelen chatten is ook mogelijk.

Word vrijwilliger bij Sensoor!

010-4363444 www.zhzm.sensoor.nl

Hovo Zeeland

Hovo Zeeland Hovo Rotterdam organiseert een aantal Hovo-cursussen in Vlissingen en Middelburg, in samenwerking met resp. de Hogeschool Zeeland en de Roosevelt Academy. Voorwaarden voor inschrijving, wijze van inschrijving en annuleringsvoorwaarden voor alle programma’s die in Zeeland worden gegeven, zijn identiek aan de voorwaarden van Hovo Rotterdam. Voor al uw vragen en opmerkingen kunt u terecht bij Hovo Rotterdam. De cursussen die in Zeeland plaatsvinden zijn in de studiegids en op de website apart geordend onder de noemer ‘Hovo Zeeland’. Pagina 26-27.

Deelnemers aan Hovo Zeeland kunnen gebruikmaken van de faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam: zij kunnen ook een Hovo-studentenkaart aanvragen, en daarmee hebben zij toegang tot de faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook hebben zij toegang tot het Hovo weblokaal (zie pag.14) Hogeschool Zeeland Edisonweg 4 , 4382 NW Vlissingen Faciliteiten U kunt uiteraard gebruik maken van de restauratieve voorzieningen van het Atrium. Koffie en thee zijn bij de cursusprijs inbegrepen.

Tevens kunt u ter plaatse kosteloos gebruik maken van de Mediatheek.

Informatie over de locatie Receptie Hogeschool Zeeland, tel. 0118-48 90 00, of via www.hz.nl Bereikbaarheid De Hogeschool Zeeland ligt gunstig ten opzichte van NS-Station Vlissingen. Buslijn 56 stopt voor de deur en heeft een aansluitgarantie op de trein. De Hogeschool Zeeland is goed toegankelijk voor minder validen. Er is parkeergelegenheid, maar houdt er rekening mee dat na 9.00 uur het aantal vrije plaatsen zeer beperkt is.

Roosevelt Academy (onder voorbehoud) Lange Noordstraat 1, 4331 CB Middelburg Faciliteiten In en rondom de Roosevelt Academy, gevestigd in het oude Stadhuis van Middelburg, zijn voldoende restauratieve voorzieningen.

Koffie en thee zijn bij de cursusprijs inbegrepen.

20

Bereikbaarheid De Roosevelt Academy ligt op ca. 10 minuten loopafstand van het NS Station Middelburg. De parkeergelegenheid in het historische centrum van Middelburg is beperkt. Parkeergarages zijn: Geere Garage, Kousteensedijk en Hof van Tange.

Hovo Dordrecht Hovo Rotterdam verzorgt dit jaar voor het eerst in samenwerking met de Gemeente Dordrecht ook een aantal cursussen in Dordrecht. Daartoe maken wij gebruik van de schitterend verbouwde Wereldwaag.

Voorwaarden voor inschrijving, wijze van inschrijving en annuleringsvoorwaarden voor alle programma’s die in Dordrecht worden gegeven, zijn identiek aan de voorwaarden van Hovo Rotterdam.

Voor al uw vragen en opmerkingen kunt u terecht bij Hovo Rotterdam. De cursussen die in Dordrecht plaatsvinden zijn in de studiegids en op de website apart geordend onder de noemer ‘Hovo Dordrecht’. Pagina 26-27.

Deelnemers aan Hovo Dordrecht kunnen gebruikmaken van de faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam: zij kunnen ook een Hovo-studentenkaart aanvragen, en daarmee hebben zij toegang tot de faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook hebben zij toegang tot het Hovo weblokaal (zie pag.14) Wereldwaag Wijnstraat 237 3311 BV Dordrecht Contact via Hovo Rotterdam Faciliteiten Koffie en thee zijn bij de cursusprijs inbegrepen.

Bereikbaarheid De Wereldwaag ligt in de historische binnenstad van Dordrecht.

Vanaf het NS-station Dordrecht is het ongeveer 15 minuten lopen.

Openbaar vervoer: bus 10, uitstappen halte Scheffersplein.

Parkeergelegenheid in de binnenstad is uiterst beperkt.

Parkeren: parkeergarage Visstraat (waterbus naar de binnenstad, www.waterbus.nl).

21

Hovo Dordrecht

Informatie over de locatie Receptie Roosevelt Academy, tel. 0118-65 55 00, of via www.roac.nl

Hovo Rotterdam 1ste semester

Eerste semester – Rotterdam DAG TIJD

MAANDAG 10.00 –12.30 12.30 10.00 10.00 –12.30 12.30

10.00

11.00 –12.15 10.00 –16.00 12.30

13.30

10.00 12.00

10.30 –12.30 13.00 MA / DI / DO 10.00

13.30 16.00

13.30 15.30 MA / WO / VR 10.30 –12.30

13.30 16.00

13.30 –16.00

13.30 16.00

14.00 16.00 DINSDAG 10.00 –12.30

15.30 18.00

10.00 –12.30

11.00 –12.15 DINSDAG 10.00 12.30

10.00 12.30

13.30 10.00 –15.30 12.30

13.30 10.00 –16.00 12.30

10.00 12.30

13.30 13.30 –16.00 16.00

13.30 13.30 –16.00 16.00

PROGRAMMA Propaganda in de politiek: Van de farao’s tot Wilders Retour Rotterdam 2012:noch Einde der tijden?

Kalendercycli bij de en andere God meester.

Het religieus anarchisme vanMaya’s Krishnamurti Mesoamerikaanse volken Kerk en Staat Schatkist van de filosofie IV. Grote denkers over aandachtig denken Lectuur van Proust

Hoogtepunten uit de Psychologie IV Paulus eeniconografie leven tussen en Rome Christelijke en Jeruzalem de verbeelding van het kerstverhaal Jauchzet, frohlocket! Kerstmuziek van Johann Sebastian Bach Huizinga’s Homo Ludens Geen maken aan? Over grenzen van het maakbaarheidsdenken Corruptie in Nederland Utopie en dystopie in de Europese literatuur Sensoor / Levenskunst: filosofisch begrip en persoonlijke opgave Geschiedenis van de filosofie IV - De moderne tijd Dichters en beeldende kunst Ongelezen Meesterwerken II: Robert Musils Man zonder Eigenschappen Retour Rotterdam Vrijzinnigheid als modern religieus en politiek alternatief: Heikele kwesties in de Nederlandse geschiedenis problematiek en perspectief De hoogtijdagen van de opera 1750-1900 De van de maakbaarheid Hetgrenzen korte verhaal en het cursiefje ‘Het Congres Inzicht in de Danst!’; aarde Staatkunde, vervoersrecht en muziek tijdens het Weens van 1814-1815 WilliamCongres Shakespeare Boeddhisme als filosofie: een zoektocht naar identiteit De vrijheid van Sjostakovitsj Geschiedenis van de balletmuziek Boeddhisme als filosofie

13.30 16.00 Vriendschap als gave en opgave DI 10.00 Heldendom in de Griekse Romeinse wereld / DO 13.30 –12.30 15.30 Jaarthemareeks ‘Vrijheidenen gebondenheid’

14.00 16.30 Mercator (1512-2012) - Cartografie in Nederland

WOENSDAG 10.00 –12.30 Materialen: zij maken de tastbare wereld WOENSDAG 10.00 12.30 Byzantijnse geschiedenis en cultuur architectuur.

10.00 –12.30 Van de moderne naar de hedendaagse

10.00 12.30 Van de moderne naar dehelft hedendaagse Architectuur in de tweede van de 20earchitectuur eeuw

11.00 13.15 Van Kerfstok tot Soemeriërs Intelligente Machine 10.00 –12.30 Taal en schrift der

13.30 16.00 De Europese kunst enkoorbanken architectuur barok tot romantiek (1600 tot 1800) 11.00 –13.00 Exaltatie en sublimatie: envan biechtstoelen,

13.30 16.00 Transitie: maatschappelijke verandering moet! een excursie met aanloop

13.30 16.00 Liefde op leeftijd 13.30 –16.00 Beeldende kunst en onze hersenen

13.30 16.00 De beweging en tegen God de kwestie van rechtvaardigheid 13.30 –16.00 Maakbaarheid politiek:

16.00 18.00 Theaterbezoek. Naar het Ro Theater!

13.30 –16.00 Albert Einstein: leven en werk

DONDERDAG 10.00 12.30 Evolutie van het leven DONDERDAG 10.00 –12.30 Autobiografisch schrijven

10.30 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

10.00 –12.30 De geschiedenis van het andere christendom: Christendom en gnosis

10.30 13.00 Islam uitgelicht 10.00 –12.30 Vervolgcursus Latijn

13.00 15.30 Kunst in de Hedendaagse Mediacultuur: Actualiteit in kunstuitingen

10.30 –12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

13.00 15.30 Slapen, waken en dromen

11.30 –12.30 ‘Het raadsel van de tijd’ - De tijd in wijsbegeerte, wetenschap en kunst

13.00 15.30 Leesgroep Dao-de-Jing - de basistekst van de taoïstische filosofie III

13.30 –15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

13.30 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

13.30 –16.00 De maakbaarheid van een virusvrije wereld

16.00 18.00 Vijf denkers over oorlog, 1675-1825

13.30 –16.00 Tweeduizend jaar muziekgeschiedenis

18.30 20.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

14.00 –16.00 Het menselijke brein

VRIJDAG 10.00 12.30 Ontwikkeling in Afrika dankzij moderne technologie en VRIJDAG 10.00 –12.30 Lief en leedin bijde mens en god in de oorlog: passage uit de Illias van Homerus

integratie wereld economie

10.00 –12.30 Kunst en cultuur van de Koude Oorlog 10.30 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

10.30 –12.30 Afrika, van wanhoop naar Afro-optimisme 13.30 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

10.30 –12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen ZATERDAG

10.00 16.00 22

De klassieke Russen afgestoft: een dag over Lev Nikolajevitsj Tolstoj

CODE SOORT SOORT CODE

THEMA THEMA

drs. van der Horst 1211AL cursus hoorcolleges drs. Han Willemijn J. Struyvenberg 811AC prof.dr. Antoon van den Braembussche 811BL lezingencyclus dr.ir.

Ruud van de Akkeren 1211BL lezingencyclus cursus prof.dr.

J.M.M. Valk 811EL prof.dr.

MarliC.L.M. HuijerJacobs (kerndocent) e.a.

1211CP cursus cursus prof.dr. Frans 811FC prof.dr. Marise Born (kerndocent) e.a.

1211DL hoorcolleges prof.dr.

Fik Meijer 1211EL cursus hoorcolleges drs. Willemijn J. Struyvenberg en dr. Jacques B.H. Alblas 811CC Drs. Frans Jansen 1211LL cursus dr. Hein van Dongen 1211ML hoorcolleges prof.dr. Koo van der Wal en prof.dr. Cees P. Veerman 811DL lezingencyclus dr. Michel van Hulten 1211FL cursus prof.dr. André F. van Oudvorst 811GC cursus prof.dr. Jan Baars (kerndocent) e.a.

1211GL hoorcolleges dr. Henri Krop 1211JL hoorcolleges dr. Jacques B.H. Alblas 812AC cursus Trixie Hölsgens MA 1211KC cursus drs. Willemijn J. Struyvenberg 812BC cursus

PAGINA

Hovo Rotterdam 1ste semester

DOCENT DOCENT

49 33 34 56 37 62 38 57 52 35 47 53 36 59 74 60 63 40 43 33

drs. Feico Houweling 1212AL hoorcolleges 50 prof.dr. Wim Couwenberg (kerndocent) e.a.

812DL lezingencyclus 42 drs. Kees Wisse 1212BC cursus 45 prof.dr.

Anton C. Zijderveld (kerndocent) e.a.

812EL 30 drs.

Henk Weltevreden 1212CC lezingencyclus cursus 41 dr. Leo Minnigh 1212DL hoorcolleges 71 prof.dr.

Hugo B. Roos (kerndocent) e.a.

812FL 43 dr.

Jacques Albas 1212EC lezingencyclus hoorcolleges 44 drs. Kees Antoon P.M. Kamp 812GC 44 drs.

Wisse 1212GC cursus cursus 54 drs. Antoon Madeleine E.C. Pfundt 812HC 45 drs.

Kamp 1212HC cursus cursus 46 prof.dr. Henk Woldring 1212JL hoorcolleges 67 prof.dr. Fik J.A.M. Meijer 812CL 41 prof.dr.

René Foqué (kerndocent) e.a.

1212KL lezingencyclus hoorcolleges 66 prof.dr. Hugo Roos 1212FL hoorcolleges 35

prof.dr.ir. Adrian H.M. Verkooijen 813AL lezingencyclus 46 drs. Hein van Dolen 1213AL hoorcolleges 55 dipl.ing.

BirgitM. M.Jürgenhake Jürgenhake 1213BC cursus cursus 40 dipl.ing. Birgit 813BC 47 dr.

Koetsier 1213CL cursus hoorcolleges 69 dr. Teun Frans Wiggermann 813CC 48 drs. Johan Holtrop 1213DC cursus 36 prof.dr.

1213EC lezingencyclus cursus 61 mr.dr. JanJan vanRotmans Hoek (kerndocent) e.a 813DL 49 dr. de Jeu (kerndocent) e.a.

1213FL cursus hoorcolleges 72 drs.Marcel Johan Holtrop 813EC 50 drs.

1213GC cursus cursus 65 drs. Jan HansLagendijk N.M. Charmant 813FC 51 drs. Tobias Kokkelmans e.a.

1213HC cursus 48 dr. Erik Lagendijk 813GL lezingencyclus 52

dr. Paul Storm 1214AL hoorcolleges 70 drs. Henk Weltevreden 814AP practicum 53 dr. Yvette de Groot 1214BL hoorcolleges 37 dr. John van Schaik 814BC cursus 54 drs.

Hatice Kurşun 1214CC cursus 68 drs. Martine van Kassen 814CC cursus 55 drs. Cora Westerink 1214DL cursus 39 dr. Yvette de Groot 814DL lezingencyclus 56 prof.dr. Hilbrand Kamphuisen 1214EL hoorcolleges 73 prof.dr. Koo van der Wal 814EL lezingencyclus 58 dr. René Ransdorp 1214FP cursus 64 dr. Yvette de Groot 814FL lezingencyclus 56 dr. Yvette de Groot 1214GL hoorcolleges 37 prof.dr. Ab Osterhaus (kerndocent) e.a.

814GL lezingencyclus 59 dr. Paul Schuurman 1214HL cursus 51 drs. Madeleine E.C. Pfundt 814HC cursus 60 dr. Yvette de Groot 1214JL hoorcolleges 37 prof.dr.ir. Jan H. van Bemmel (kerndocent) e.a.

814JL lezingencyclus 61

drs. Pieter Warffemius prof.dr.

Meine Pieter van Dijk (kerndocent) e.a. dr.

Marcel dr. Yvette Hummelink de Groot prof.dr.

Meine Pieter van Dijk (kerndocent) e.a. dr.

Yvette de Groot dr. Yvette de Groot Drs. Judith Janssen (kerndocent) e.a.

815AC 1215AL cursus hoorcolleges 815BC 1215BL cursus hoorcolleges 815CL 1215CL lezingencyclus hoorcolleges 815DL lezingencyclus

63 58 64 37 65 37 56

1216AL hoorcollege

42

23

Hovo Rotterdam 2de semester

Tweede semester – Rotterdam

DAG TIJD PROGRAMMA

MAANDAG 10.00 10.00 –12.30 12.30 Retour Hoe veilig Rotterdam is Nederland?

10.00 10.00 –12.30 12.30 God Gekoesterd noch meester. genie,Het hetreligieus werk van anarchisme Christiaan vanHuygens Krishnamurti

11.00 10.00 –12.15 12.30 Kerk Waartoe en Staat zijn wij op aarde

13.30 13.30 –16.00 16.00 Lectuur O Haupt van voll Proust Blut und Wunden’, Bachs muziek voor de Lijdenstijd

13.30 16.00 Literaire landgoederen en datsja’s in Rusland MA

/ DI / DO 10.00 14.00 –12.30 16.00 Christelijke Spinoza’s brieven iconografie en de verbeelding van het kerstverhaal

14.30 16.30 Populisme in perspectief MA / WO / VR

10.30 –12.30 Geen maken aan? Over grenzen van het maakbaarheidsdenken DINSDAG 13.30 10.00 –16.00 12.30 Utopie Europese en dystopie vrijheden in de Europese literatuur

10.00 12.30 Door het exacte landschap aan de hand van aforismen DINSDAG

10.00 –12.30 Dichters en anekdoten en beeldende

kunst

10.00 10.00 –12.30 12.30 Retour Meesters Rotterdam van de korte baan: Het lezen en analyseren van

11.00 –12.15 Vrijzinnigheid als Nederlandse verhalen modern religieus en politiek alternatief:

13.00 16.00 problematiek Leidt ieders weg en perspectief naar Rome?

13.30 13.30 –15.30 16.00 De Emoties grenzen in de vanliteratuur de maakbaarheid

13.30 13.30 –16.00 16.00 ‘Het Auf Flügeln Congres des Danst!’; Gesanges: Staatkunde, Het Duitse vervoersrecht lied en muziek tijdens het

13.30 15.30 Weens Hoe vrijCongres is onzevan wil1814-1815 ?

13.30 –16.00 Boeddhisme als filosofie: een zoektocht naar identiteit WOENSDAG

10.00 13.30 –16.00 12.30 Geschiedenis Geschiedenis van vandehet balletmuziek wonen in Nederland

10.00 12.30 Ontevreden in Eden DI / DO 10.00 10.00 –12.30 12.30 Heldendom Reizen en reizigers in de Griekse in deenEuropese Romeinseliteratuur wereld sinds de Verlichting

10.00 12.30 Italiaanse fresco’s WOENSDAG

10.00 10.15 –12.30 12.15 Materialen: Kijken doe zij je maken met je de brein tastbare wereld

10.00 13.15 –12.30 15.30 Van Recht deen moderne actualiteit naar de hedendaagse architectuur.

13.30 16.00 Architectuur De kunst- eninarchitectuurgeschiedenis de tweede helft van de 20evan eeuw de 19e eeuw

10.00 13.30 –12.30 16.00 Taal Vrijheid en schrift en democratie der Soemeriërs

11.00 13.30 –13.00 16.00 Exaltatie Keuzes rond en sublimatie: het levenseinde koorbanken en biechtstoelen,

een excursie met aanloop DONDERDAG

10.00 13.30 –16.00 12.30 Global Beeldende History kunst en en Wereldgeschiedenis onze hersenen

10.00 13.30 –16.00 12.30 Geschiedenis Maakbaarheid van en politiek: het andere de kwestie christendom van rechtvaardigheid

13.00 13.30 –16.00 15.30 De Albert filosofie Einstein: van leven Arthur en werk Schopenhauer

13.30 16.00 Suriname: Van exploitatiekolonie naar natiestaat DONDERDAG

10.00 13.30 –12.30 15.30 Autobiografisch Kijken in de spiegel. schrijven Mensbeelden door de tijd heen

10.00 –12.30 De geschiedenis van het andere christendom: Christendom en gnosis VRIJDAG 10.00 10.00 –12.30 12.30 Vervolgcursus Stabiliteit in China Latijn

10.30 –12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

11.30 –12.30 ‘Het raadsel van de tijd’ - De tijd in wijsbegeerte, wetenschap en kunst

13.30 –15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

13.30 –16.00 De maakbaarheid van een virusvrije wereld

13.30 –16.00 Tweeduizend jaar muziekgeschiedenis

14.00 –16.00 Het menselijke brein VRIJDAG

10.00 –12.30 10.00 –12.30 10.30 –12.30 10.30 –12.30

24

Lief en leed bij mens en god in de oorlog: passage uit de Illias van Homerus Kunst en cultuur van de Koude Oorlog Afrika, van wanhoop naar Afro-optimisme Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

CODE CODE SOORT SOORT

THEMA THEMA

PAGINA

Hovo Rotterdam 2de semester

DOCENT DOCENT

dr. drs.Lex Willemijn CachetJ.e.a.

Struyvenberg

811AC 1221AL cursus hoorcolleges prof.dr. prof.dr. Antoon Vincentvan Icke den Braembussche 811BL 1221BL lezingencyclus hoorcolleges prof.dr. prof.dr. J.M.M. Marli Huijer de Valk(kerndocent)

e.a.

811EL 1221CP lezingencyclus cursus dr. prof.dr.

Jacques FransAlblas C.L.M. Jacobs 811FC 1221JL cursus cursus drs. Judith Janssen (kerndocent) e.a.

1221FC cursus dr. drs.Henri Willemijn KropJ. (kerndocent) Struyvenberg en e.a. dr. Jacques B.H. Alblas 811CC 1221GL cursus hoorcolleges dr. Mark van Ostaijen 1221HL hoorcolleges

prof.dr. Koo van der Wal en prof.dr. Cees P. Veerman 811DL lezingencyclus drs. prof.dr.

Feico André Houweling F. van Oudvorst 811GC 1222AL cursus hoorcolleges

33 92 102 34 37 96 38 84 79 35 95 93 36 74 87

prof.dr. dr. Jacques Harm B.H.Bart Alblas 812AC 1222CL cursus hoorcolleges drs. Willemijn J. Struyvenberg 812BC cursus dr. Jacques Alblas 1222BC cursus dr. prof.dr.

Stef Wim Bugter Couwenberg (kerndocent) e.a.

812DL 1222EL lezingencyclus hoorcolleges dr. prof.dr.

BramAnton Noot C. Zijderveld (kerndocent) e.a.

812EL 1222FC lezingencyclus cursus drs. Kees Wisse 1222DC cursus dr. prof.dr.

HansHugo van de B. Roos Braak (kerndocent) (kerndocent) e.a. e.a.

812FL 1222GL lezingencyclus hoorcolleges

drs. Antoon P.M. Kamp 812GC cursus dipl.ing. drs. Madeleine BirgitE.C. M. Jürgenhake Pfundt 812HC 1223AC cursus cursus dr. Sijbolt Noorda 1223BC cursus prof.dr. prof.dr. Fik André J.A.M. van Meijer Oudvorst 812CL 1223CC lezingencyclus hoorcolleges drs. Ernest Kurpershoek 1223CL hoorcolleges prof.dr. prof.dr.ir.Kees Adrian Brunia H.M. Verkooijen 813AL 1223DL lezingencyclus hoorcolleges prof.dr. Koo vd Wal (kerndocent) e.a.

1223EL hoorcolleges drs. dipl.ing.

Johan Birgit Holtrop M. Jürgenhake 813BC 1223HC cursus cursus drs. dr. Frans HansWiggermann Charmant 813CC 1223FC cursus cursus dr. Ton Vink 1223GC cursus

mr.dr. Jan van Hoek 813DL lezingencyclus dr. drs.Kariin Johan Sundsback Holtrop 813EC 1224AC cursus cursus dr. drs.John Hansvan N.M. Schaik Charmant 813FC 1224CC cursus cursus prof.dr. dr. Erik Lagendijk Frans Jacobs 813GL 1224DC lezingencyclus cursus drs. Patty Gomes 1224EL hoorcolleges prof.dr. drs. HenkKoo Weltevreden van der Wal e.a.

814AP 1224FL practicum hoorcolleges

dr. John van Schaik 814BC cursus prof.dr. drs. Martine Meine vanPieter Kassenvan Dijk (kerndocent) e.a.

814CC 1225GL cursus hoorcolleges dr. Yvette de Groot 814DL lezingencyclus prof.dr. Koo van der Wal 814EL lezingencyclus dr. Yvette de Groot 814FL lezingencyclus prof.dr. Ab Osterhaus (kerndocent) e.a.

814GL lezingencyclus drs. Madeleine E.C. Pfundt 814HC cursus prof.dr.ir. Jan H. van Bemmel (kerndocent) e.a.

814JL lezingencyclus

103 40 33 80 42 88 30 81 83 43 89 44 45 78 101 41 82 76 104 46 91 47 77 48 94 99 49 50 86 100 51 97 52 85 53 98

54 90 55 56 58 56 59 60 61

drs. Pieter Warffemius dr. Marcel Hummelink prof.dr. Meine Pieter van Dijk (kerndocent) e.a. dr. Yvette de Groot

815AC 815BC 815CL 815DL

cursus cursus lezingencyclus lezingencyclus

25

63 64 65 56

Eerste semester – Hovo Zeeland Hovo Zeeland roosters

DAG TIJD PROGRAMMA

Dinsdag 13.00 15.30 Militaire geschiedenis van Nederland

Vrijdag 13.45 16.15 Rusteloze aarde

Tweede semester – Hovo Zeeland

Donderdag 11.00 16.00 Het Congres Danst!’

Vrijdag 13.45 16.15 Vormen van het Zeeuwse landschap

Eerste semester – Hovo Dordrecht

Maandag 13.00 15.30 Moderne kunstenaars

Dinsdag 13.30 16.00 Stapelrecht

tweede semester – Hovo Dordrecht Donderdag 13.30 16.00

26

Latijnse scholen in Nederland; basis van de intellectuele vorming van een natie (13e-19e eeuw)

CODE

SOORT

THEMA

prof.dr. Hans Binneveld 1212BLZ hoorcolleges

drs. Anke van der Geest 1215ALZ cursus

PAGINA 107 106

Hovo Dordtrecht roosters

DOCENT

prof. dr. Hugo Roos 1225BLZ hoorcolleges

drs. Anke van der Geest 1225ALZ hoorcolleges

109 108

drs. Johan Holtrop 1211BCD cursus

prof.dr. Hugo Roos 1212ALD hoorcolleges

112 111

prof.dr. Hugo Roos

1224ALD

hoorcolleges

27

113

Jaarthema 2011/2012

Jaarthema 2012/2013 Ieder jaar kiest Hovo Rotterdam, in nauwe samenspraak met de Commissie Hovo, een jaarthema. Een thema met actuele waarde, maar ook universele betekenis voor de wetenschap, en zich uitstrekkend over meerdere wetenschapsgebieden.

Prof. dr. René Foqué, emeritus gewoon hoogleraar aan de Faculteiten der Rechtsgeleerdheid van de Katholieke Universiteit Leuven en van de Erasmus Universiteit Rotterdam, vroeg zich dit jaar af wat we verstaan onder vrijheid en hoe vrijheid zich nu verhoudt tot gebondenheid.

U herkent de jaarthema-colleges aan het speciale jaarthemavignet.

Jaarthema colleges Eerste semester Vrijheid en gebondenheid in een multidisciplinaire context Prof.dr. René Foqué, prof.dr. Koo van der Wal, e.a. / Multidisciplinair 1212KL Samen met collegae signaleert René Foqué dat in onze laat-moderne maatschappij onduidelijkheid heerst over het concept ‘vrijheid’. Wat verstaan we hieronder? Samen met Koo van der Wal en anderen zal hij zich buigen over hoe vrijheid en gebondenheid met elkaar verweven zijn; hoe kun je persoonlijk vrij zijn en toch een volwaardig onderdeel vormen van een (bindende) gemeenschap?

pag. 35 Propaganda in de politiek: Van de farao’s tot Wilders Drs. Han van der Horst / Sociale wetenschappen 1211AL In deze collegereeks neemt Han van der Horst u mee in de wereld van de propagandatechnieken. Hoe beïnvloedt propaganda onze vrijheid en hoe deed propaganda dat vroeger? Met deze cursus krijgt u tevens inzicht in deze technieken waardoor politieke boodschappen beter ingeschat kunnen worden en biedt u zo meer vrijheid om een oordeel te vellen over politici en hun boodschap.

pag. 48 De beweging tegen God Drs. Jan Lagendijk / Filosofie 1213GC Jan Lagendijk toont u een blik op de beweging tegen God die zich inzet in de moderniteit. Waar God voorheen een bindend fundament bood, gaat de verworven vrijheid van de mens in het huidige tijdsgewricht gepaard gaat met verlies van houvast. Verschillende filosofen hebben zich hierover gebogen. Hoewel de mens dus vrij raakt van God, lijkt zij ergens ook verloren te zijn. pag. 65

28

Sjostakovitsj Drs. Kees Wisse / Muziekwetenschap 1212GC Met Kees Wisse zult u zich buigen over het concept artistieke vrijheid. Wat betekent het om als artiest te mogen produceren naar eigen inzicht? Met het bestuderen van componist Dmitri Sjostakovitsj krijgt u inzicht in wat het betekent een levenslange strijd aan te gaan met muzikale ongebondenheid en de niet in te perken drang om in vrijheid muziek te maken. pag. 46 Tweede semester Europese vrijheden Drs. Feico Houweling / Geschiedenis 1222AL Feico Houweling vertelt in deze cursus over de compositie van vrijheden binnen Europa. Velen vinden vrijheid een vanzelfsprekend goed, maar dit is vrijheid allerminst. Huidige bedreigingen van verworven vrijheden worden samen met u onderzocht en op deze wijze stelt u zich uiteindelijk de vraag wat vrijheden voor u betekenen. pag. 87 Hoe vrij is onze wil Dr. Hans van de Braak (kerndocent) e.a. / Multidisciplinair

1222GL Is de mens gedetermineerd of vrij? En zijn bacteriën gedetermineerd of kunnen die ook iets ‘willen’? Bepalen wij zelf onze handelingen of doet ons brein dat, zoals Dick Swaab zal uitleggen in deze cursus? Deze vragen staan centraal in de cursus die Hans van de Braak geeft met een aantal wetenschappers uit verschillende disciplines, die zich dagelijks hiermee bezighouden in hun onderzoek. pag. 89 De mens, een sterfelijk wezen: keuzes rond ons levenseinde Dr. Ton Vink / Filosofie 1223GC Ton Vink signaleert dat datgene dat inherent gebonden is aan het bestaan, sterfelijkheid, ons tegenwoordig dwingt keuzes te maken.

Dit dwingende karakter is een nieuwe wending in de omgang met sterfelijkheid. Naast een uitgebreide inleiding op sterfelijkheid, euthanasie, lijden en regelgeving, gaat u samen met Ton Vink in op de vraag welke keuzes werkelijk openstaan als het gaat om het einde van leven. pag. 99 Vrijheid en democratie Drs. Hans Charmant / Sociale wetenschappen 1223FC Hoe verhouden democratie en vrijheid zich tot elkaar? Democratie garandeert geen vrijheid al veronderstelt zij wel een klimaat met vrijheden zoals vrijheid van meningsuiting van vergadering. pag. 94

29

Jaarthema 2011/2012

Vrijheid en gebondenheid

Hovo Jaarthema essay

Hovo Jaarthema essay Vrijheid: een gecontesteerd begrip René Foqué Er heerst in onze samenleving onzekerheid over wat vrijheid kan betekenen. Het is – wat Amerikaanse filosofen noemen – een essentially contested concept. Daarmee wordt niet alleen bedoeld dat men het helaas niet of nog niet eens is over zijn betekenis, maar wordt veeleer tot uitdrukking gebracht dat het wellicht tot het begrip zelf behoort om voortdurend in vraag te worden gesteld.

Vandaar dat het zo treffend als essentially contested wordt gekarakteriseerd. Onlangs heeft de Gentse hoogleraar en psychoanalyticus Paul Verhaeghe er enigszins provocerend op gewezen dat, samen met het idee van de maakbare mens, het idee van de vrijheid de belangrijkste leugen van vandaag kan worden genoemd. Dat heeft alles te maken met het verlies van gemeenschappelijke normen en waarden, aldus de auteur. Vrijheid gaat in een dergelijke context immers steeds meer berusten op normatieve onverschilligheid en dan riskeert het onbereflecteerde credo van de haast totale vrijheid – in de zin van de onbegrensde mogelijkheid om gewoon je zin te doen - uiteindelijk te leiden tot een vorm van existentiële machteloosheid.

Maar hoe moeten we denken over gemeenschappelijke normen en waarden in een pluralistische en multiculturele samenleving, waarin uiteenlopende aanspraken op het goede leven met elkaar horen samen te leven? Die vraag verbindt het thema van de vrijheid met de grondbeginselen van een gematigde en democratische samenleving, die haar evenwicht moet zien te handhaven onder de regie van de normen en instituties van de rechtsstaat.

In de Atheense democratie was vrijheid verbonden met burgerschap. De polis was het oord waar vrijheid kon gedijen, omdat er een gemeenschappelijke nomos’ heerste. Dat begrip nomos komt naar alle waarschijnlijkheid voor het eerst voor bij Hesiodos en wordt daar omschreven als de specifieke houding van mensen ten opzichte van elkaar in tegenstelling tot de houding van dieren die zich gewelddadig gedragen. Dat verschil vindt zijn oorsprong in het feit, zo luidt het, dat Zeus de mens een eigen terrein heeft toebedacht en in die context betekent nomos dan ook enerzijds het toebedeelde en anderzijds de habitus die de mens op het hem toebedeelde terrein kan en behoort te ontplooien: de geldende gedragslijn. Dat wil zeggen dat, in de ogen van de Atheners, een mens pas werkelijk vrij kon zijn wanneer hij lid is van een politieke én een rechtsgemeenschap. Het prototype van de meest onvrije mens was dan ook niet zozeer de slaaf, maar wel de vreemdeling, de barbaar, die geen toegang had tot de gemeenschap van de polis.

30

In het oude Athene was de band tussen enerzijds recht en politiek en anderzijds de gedeelde normen en waarden van de gemeenschap ongeproblematiseerd. De polis was immers een kleinschalige en homogeen gehouden gemeenschap. Uiteindelijk berustte de Atheense democratie op een systeem van uitsluiting. Vrouwen, slaven en vreemdelingen waren uitgesloten van de macht en de dienst werd er uitgemaakt door de mannelijke ingezetenen die voor de behartiging van de publieke zaak werden vrijgesteld. Hun normatieve neuzen keken als vanzelfsprekend dezelfde richting uit.

In onze moderne, en zeker in onze laat-moderne samenlevingen is er van een dergelijke evidentie geen sprake meer. Onze moderne democratieën zijn grootschalig geworden en drijven op een systeem van insluiting en niet van uitsluiting van mensen. Maar dat stelt nieuwe problemen en uitdagingen. Dat laatste geldt in hoge mate de thematiek van de vrijheid, die steeds meer tot één van de grote filosofische thema’s uitgroeit. De Amerikaanse filosoof John Dewey heeft in het begin van de vorige eeuw opgemerkt dat de diversiteit in cultuur en opvatting tussen burgers in onze grote steden vele malen groter en intensiever is geworden dan enkele decennia eerder op een geheel continent. Dat inzicht was in politiek- en rechtsfilosofische zin reeds duidelijk aanwezig in het werk van de zestiende-eeuwse auteur Machiavelli, die elke samenleving zag als 31

Hovo Jaarthema essay

Cruciaal in deze Atheense opvatting van vrijheid als burgerlijke vrijheid is in de eerste plaats dat vrijheid wordt ontdaan van zijn ontologische abstractie en wordt gezien als een politiek-juridische categorie: geen vrijheid zonder burgerschap of zonder de juridische erkenning van de burger als drager van rechten en plichten. In de tweede plaats wordt vrijheid niet individualistisch opgevat, als opgesloten in de zelfgenoegzame autarkie van het individuele ego, maar als een relationeel gegeven. Dat komt tot uiting in de noodzakelijke verbinding van de vrijheid met het beginsel van wat de Atheners de isonomia noemden: de gelijkwaardigheid van burgers in, voor en door de wet. Dat laatste geldt niet alleen voor de verhouding tussen overheid en burgers, maar ook voor de verhouding tussen burgers onderling. Daarom was één van de zwaarste misdrijven in het oude Athene het misdrijf van de hubris, van de minachting of van het kleineren van de andere. Zonder een besef én een praktijk van gelijkwaardigheid is vrijheid niet mogelijk. Dan zal integendeel een cultuur van onderling wantrouwen en uiteindelijk van angst ontstaan. En angst maakt mensen blind voor de waarden van het samenleven en uiteindelijk ontneemt het hen elk perspectief op vrijheid.

Hovo Jaarthema essay

intern verdeeld en conflictueus. Het was eveneens aan de orde in het denken van de achttiende-eeuwse rechtsgeleerde Montesquieu, die kan worden beschouwd als de eerste die het pluralisme in de samenleving ernstig nam en het tot zijn opgave rekende om er een staatkundige erkenning, inbedding en normering aan te geven. Dat betekent dat de problematiek van gedeelde normen en waarden in de context van een pluralistische samenleving opnieuw op de agenda staat en er sindsdien niet meer van is weggeweest.

In een buitengewoon stimulerend artikel Steunberen van de samenleving heeft onlangs de rechtssocioloog Kees Schuyt deze kwestie opnieuw aan de orde gesteld, daartoe enigszins uitgedaagd door het door de kabinetten Balkenende sterk communitaristisch geĂŻnspireerde pleidooi voor een herstel van gedeelde normen en waarden. Schuyt stelt dit pleidooi onder kritiek, zonder evenwel terug te vallen in een eerder verschraalde vorm van individualistisch liberalisme. Zijn stelling luidt dat een te grote en eenzijdige nadruk op gedeelde normen en waarden paradoxalerwijze de sociale cohesie eerder zal bedreigen dan vooruit helpen. Een dergelijke nadruk zal in de eerste plaats onwillekeurig leiden tot het doden van elke maatschappelijke en culturele dynamiek, doordat onze cultuur dreigt te worden ingeblikt in een normatieve canon die te nemen of te laten zou zijn. In de tweede plaats zal de verdeeldheid tussen wij en zij alleen maar worden aangewakkerd. Toenemende conflicten tussen diegenen die erbij horen en diegenen die er niet bijhoren worden daardoor alleen maar frequenter, maar vooral ook irrationeler en onbeheersbaar. De nationaal-socialistische rechtsgeleerde Carl Schmitt maakte hiervan zelfs het kernstuk van zijn politieke filosofie. De essentie van het politieke lag voor hem uiteindelijk in de tegenstelling tussen vriend en vijand, en in het versterken van de interne vriendschap door en in de strijd tegen de externe vijand.

In plaats van een ondoordachte en eenzijdige nadruk op gedeelde normen en waarden, aldus Schuyt, dienen we in onze laat-moderne pluralistische samenleving andersoortige waarden te versterken. Hij noemt hen nevertheless values of tegenwaarden, die niet in de eerste plaats zijn gericht op het creĂŤren van homogeniteit, maar op het redelijke en gematigde beheer van heterogeniteit en pluraliteit. Het zijn waarden die in eerste instantie zijn gericht op het beschermen van een betekenisvolle samenhang in verscheidenheid. Wij zouden het geheel van dergelijke tegenwaarden kunnen kenschetsen als een symbolische orde, een taal en een geheel van (ook procedurele) omgangsvormen die onderling verstaan, verstandhouding en over-

32

Deze laatste opvatting omtrent de democratische rechtsstaat laat zien hoezeer die rechtsstaat niet alleen een politiek-juridische kwestie is, maar tegelijk ook in zijn functioneren een filosofische onderneming die is gebaseerd op een duidelijk mensbeeld. In een pluralistische samenleving die zichzelf ernstig neemt en streeft naar fatsoen en gematigdheid, speelt de vrijheid van mensen zich uiteindelijk af in de spanning tussen wie we zijn, door onze afkomst, onze cultuur, onze seksuele geaardheid of onze levensbeschouwelijke overtuigingen enerzijds, en anderzijds diegene die we te worden hebben. De essentie van vrijheid is daarin gelegen dat het perspectief van wie we te worden hebben ons niet wordt afgenomen en in bezit en controle wordt genomen en gehouden door één of andere ideologie, omarmd en uiteindelijk met het geweldsmonopolie van de staat afgedwongen, door een politieke macht die zich ongenaakbaar maakt.

De Britse filosoof Sir Isaiah Berlin maakte in zijn beroemde essay ‘Two Concepts of Liberty’ het belangwekkende onderscheid tussen enerzijds negatieve vrijheid, die hij omschreef als freedom from, bescherming tegen externe inmenging, en anderzijds positieve vrijheid, die hij omschreef als freedom to, vrijheid tot. Tot die laatste vrijheid behoort niet alleen de vrijheid om te participeren aan de publieke zaak in termen van politieke rechten en burgerrechten, maar bovenal de vrijheid die tot de essentie moet worden gerekend van de menselijke bestaanswijze. Dat is de vrijheid om zélf verantwoordelijk te kunnen zijn en blijven voor wie we te worden hebben, niet alleen en vooral niet als zelfgenoegzaam en autark individu, maar als een verantwoordelijk lid van een politieke en rechtsgemeenschap, als burger en als rechtssubject.

33

Hovo Jaarthema essay

leg mogelijk maken met de principieel van mezelf onderscheiden andere. In die zin is de orde van onze democratische rechtsstaat te beschouwen als een symbolische orde. Zij dwingt burgers niet in het keurslijf van een vooraf vastgestelde normaliteit op basis van een vaststaande of vastgestelde canon van gedeelde normen en waarden, maar creëert voor burgers vrijheid, die tegelijkertijd de vrijheidsbeleving en de vrijheidsaanspraken van de andere in een gedeelde symbolische orde betekenisvol kan maken. Kortom: geen vrijheid zonder een gedeelde symbolische orde van een democratische rechtsstaat, en daartoe behoren niet alleen gedeelde procedures, maar ook mensenrechten en algemene rechtsbeginselen, zoals gelijkwaardigheid, zorgvuldigheid, proportionaliteit, etc.

eerste semester Rotterdam

034

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Multidisciplinair

Vrijheid en gebondenheid in een multidisciplinaire context Prof.dr. René Foqué, prof.dr. Koo van der Wal, e.a.

Onze laat-moderne Westerse samenleving wordt gekenmerkt door onduidelijkheid omtrent datgene wat we onder vrijheid dienen te verstaan. In een maatschappij die wordt gekenmerkt door vergaande vormen van individualisme lijkt het er steeds meer op dat heel wat mensen onder vrijheid als vanzelfsprekend ‘individuele vrijheid’ verstaan, die in het dagelijkse leven al snel wordt ingevuld als ‘je zin kunnen doen’, ongehinderd door regels en normen die dan als een van buitenaf opgelegde dwang worden ervaren. Een dergelijke oppervlakkige invulling van vrijheid leidt onwillekeurig tot verruwde omgangsvormen, zo kenmerkend voor allerlei vormen van populisme, waarbij ‘tussen de brutale bek en het vrije woord een gelijkheidsteken wordt geplaatst’(Geert van Istendael).

Onze laat-moderne Westerse samenleving laat evenwel ook nog een ander gezicht zien. Tegenover een vaak doorgeschoten individualisme staat niet zelden een toenemend besef van onderlinge afhankelijkheid en verbondenheid. In tijden van rampspoed en crisis wordt niet alleen een ‘ieder voor zichzelf’ houding zichtbaar, maar komt vaak ook een opmerkelijke solidariteit en medeleven met het lot van de ander aan de oppervlakte. Dat laatste fenomeen uit zich in een zoektocht naar eenheid in verscheidenheid en naar wederzijdse erkenning.

Vrijheid en gebondenheid zijn uiteindelijk met elkaar verbonden.

Persoonlijke vrijheid kan nooit voluit tot wasdom komen zonder dat de menselijke persoon ook wordt gedacht en beleefd als volwaardig lid van een gemeenschap, ethisch, politiek en juridisch. Over deze kwesties gaat deze cyclus lezingen, waarin de samenhang én de spanning tussen vrijheid en gebondenheid langs verschillende invalshoeken en disciplines zal worden verkend en bereflecteerd.

Prof.dr. G.A. van der Wal is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Prof.dr. R. Foqué is emeritus gewoon hoogleraar aan de Faculteiten der Rechtsgeleerdheid van de Katholieke Universiteit Leuven en van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

035 35

1212KL Data 25 september t/m 20 november 2012 (geen college op 16 oktober ) Dag en tijd Dinsdag 13.30 – 15.30 uur Locatie Woudestein Kosten €200 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €230 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2 uur

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Kunstgeschiedenis

De Europese kunst en architectuur van barok tot romantiek (1600 tot 1800) Drs. J. Holtrop Bernini en de Sint Pieter, Rembrandt, Vermeer en de Gouden Eeuw, Velàzquez en het Prado, het immense Versailles: een onuitputtelijke reeks van in het oog springende kunstwerken uit de periode van Data 26 september t/m barok tot romantiek domineert de Europese steden en de grote 12 december 2012 (geen museale collecties. De kunsten floreerden in deze periode dankzij college op 17 oktober het mecenaat van het Hof en de Rooms Katholieke kerk, en de en 5 december) bijzondere situatie van Nederlandse Republiek in de zeventiende Dag en tijd eeuw. De afgelopen decennia is er weer meer aandacht voor barok Woensdag en rococo: overal in Europa breiden musea zich uit, zoals het Prado 13.30 – 16.00 uur en het Rijksmuseum, en worden kerken en paleizen gerestaureerd of zelfs geheel herbouwd, zoals de in de Tweede Wereldoorlog volLocatie ledig verwoeste Frauenkirche in Dresden.

Woudestein

1213DC

Kosten De colleges bieden de cursist een praktisch kunsthistorisch handvat €265 (inclusief koffie en van deze periode met aandacht voor de verschillen per land, de thee tijdens de pauzes, belangrijkste kunstenaars, grote collecties, monumenten, stads- en exclusief literatuur) landschapsgezichten, het kunst-theoretisch debat en de relatie met architectuur. Kenmerkend voor de barok is namelijk een versmelHovo plusprijs €295 (zie pagina 122) ting tussen beeldende kunst en architectuur voor een zo imponeAantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Bijzonderheden De inhoud van het college wordt toegelicht met behulp van uitgebreid visueel materiaal, waarvan een lijst wordt uitgereikt, en elk college filmfragmenten.

In het tweede semester volgt een vervolgcollege over de kunst- en architectuurgeschiedenis van de 19e eeuw.

rend mogelijk totaaleffect (zoals de talrijke plafondschilderingen).

We verhelderen het begrip ‘classicistisch’ in de architectuur omdat het van toepassing is op de voorliggende periode van de renaissance, op de barok en de rococo zelf, maar ook op het sobere neoclassicisme dat aan het eind van de 18e eeuw in de mode kwam in de beeldende kunst en architectuur.

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus en hij werkt(e) onder andere als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals Hovo vanaf 1996.

Literatuur ca. 110 kopieën (prijs nog niet bekend)

36

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Donderdagochtend Data colleges 4 oktober 2012 1 november 2012 6 december 2012 7 februari 2013 7 maart 2013 4 april 2013

Kunstgeschiedenis

Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen Dr. Yvette de Groot

Dag en tijd do, 10.30-12.30 uur

Wegens grote belangstelling wordt ook dit jaar een serie Tentoonstellingsbezoek aangeboden.

Nieuw is dit jaar een avondcursus, met excursies op zaterdag.

De serie bestaat uit zes inleidende hoorcolleges rond interessante kunst- of cultuurhistorische tentoonstellingen. Vervolgens bezoekt u die exposities in toonaangevende musea in binnen- en buitenland. In totaal gaat u met een vaste groep cursisten en onder begeleiding van de docent gedurende het hele studiejaar 2012-2013 zesmaal op excursie. Twee excursies daarvan zijn dagvullend. Het programma ziet er, onder voorbehoud, als volgt uit: Oktober 2012 - Aristide Maillol in de Kunsthal te Rotterdam.

De Franse beeldhouwer Maillol (1861-1944) is vooral bekend om zijn massieve vrouwelijke naakten. Daarbij liet hij zich inspireren door de vroeg antieke beeldhouwkunst. De Kunsthal toont evenwel een uitgebreid overzicht van zijn oeuvre en werkproces.

November 2012 - De weg naar Van Eyck in Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam.

Aan de hand van schilderijen op paneel, miniaturen, edelsmeedwerk, sculpturen en tapijten worden de ontwikkelingen aangeduid, die voorafgingen aan de werken van Jan van Eyck (1390-1441).

Ook zijn er een aantal werken van Van Eyck zelf te zien.

December 2012 - Rafaël in Teylers Museum te Haarlem.

Voor het eerst wordt er in Nederland een tentoonstelling aan de grote Renaissance kunstenaar Rafaël (1483-1520) gewijd. Basis daarvoor is de tekeningencollectie van Teylers Museum, aangevuld met tekeningen en schilderijen uit de Albertina in Wenen.

Februari 2013 - Mike Kelley, Themes and Variations from 35 years in het heropende Stedelijk Museum te Amsterdam.

Deze openingstentoonstelling van het heropende museum toont werk van Mike Kelley (1954-2012); een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Amerikaanse West Coast kunstscene. Zijn werk vond gretig aftrek onder verzamelaars. En het afgelopen jaar brak hij meermalen zijn eigen veilingrecords.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

37

Data excursies 11 oktober 2012 8 november 2012 13 december 2012 14 februari 2013 14 maart 2013 = dagexcursie 11 april 2013 = dagexcursie

1214GL

Donderdagmiddag Data colleges 4 oktober 2012 1 november 2012 6 december 2012 7 februari 2013 7 maart 2013 4 april 2013 Dag en tijd do,13.30-15.30 uur Data excursies 11 oktober 2012 8 november 2012 13 december 2012 14 februari 2013 21 maart 2013 = dagexcursie 18 april 2013 = dagexcursie

1215BL

Vrijdagochtend Data colleges 5 oktober 2012 2 november 2012 7 december 2012 1 februari 2013 1 maart 2013 5 april 2013 Dag en tijd vr, 10.30-12.30 uur

Eerste semester Rotterdam

1214BL

►Hoorcolleges

Eerste semester Rotterdam

Data excursies 12 oktober 2012 9 november 2012 14 december 2012 8 februari 2013 8 maart 2013 = dagexcursie 12 april 2013 = dagexcursie

►vervolg

Kunstgeschiedenis Museumbezoek.

Langs kunsthistorische toptentoonstellingen

1215CL

Vrijdagmiddag Data colleges 5 oktober 2012 2 november 2012 7 december 2012 1 februari 2013 1 maart 2013 5 april 2013 Dag en tijd vr,13.30-15.30 uur Data excursies 12 oktober 2012 9 november 2012 14 december 2012 8 februari 2013 15 maart 2013 = dagexcursie 19 april 2013 = dagexcursie

1214JL

NIEUW Avondcolleges op donderdag en Museumbezoek op zaterdag!

Donderdagavond Data colleges 4 oktober 2012 1 november 2012 6 december 2012 7 februari 2013 7 maart 2013 4 april 2013 Dag en tijd do, 18.30-20.30 uur Data excursies 13 oktober 2012 10 november 2012 15 december 2012 16 februari 2013 16 maart 2013 = dagexcursie 13 april 2013 = dagexcursie

Maart 2013 - Dagexcursie naar de openingstentoonstelling in het nieuwe Museum Fin de Siècle in Brussel. Eind 2012 zullen op de Kunstberg in Brussel de deuren open gaan van een nieuw museum, dat toegespitst is op kunst uit het einde van de 19de eeuw. Ook het cultureel nevenprogramma zal aandacht schenken aan de Art Nouveau in Brussel.

April 2013 - Dagexcursie naar de tentoonstelling “Ein Wunderland, ein Götterland” in Museum Belvédere in Heerenveen. Daarin worden vooral veel landschappen en figuurstukken getoond van Paula Modersohn-Becker (1876-1907). Zij wordt beschouwd als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het vroege Expressionisme.

Dr. Yvette de Groot was adjunct-directeur van het historische Museum Flehite in Amersfoort. Vervolgens promoveerde zij aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam op een onderzoek naar de eerste generatie kunsthistorische vrouwen in Nederland. Zij is sindsdien al jaren werkzaam als Hovo docent. Inmiddels heeft zij een eigen bedrijf voor museumbezoek en evenementen www. museumtopics.nl.

Locatie Woudestein en diverse musea Kosten €300 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, inclusief twee dagexcursies naar Brussel en Heerenveen met busvervoer, koffie met wat lekkers, museumentreeprijs en gidsen ter plekke. Lunch is voor eigen rekening. De overige vier tentoonstellingsexcursies zijn exclusief vervoer en entreeprijzen, maar inclusief eenmaal een gids op locatie)

Hovo plusprijs €330 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Zes colleges van anderhalf uur, exclusief pauze, en zes excursies, waaronder twee dagexcursies.

Maximaal aantal deelnemers 40

Dag en tijd za, 11.00-13.00 uur 38

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Kunstgeschiedenis

Kunst in de Hedendaagse Mediacultuur. Actualiteit in kunstuitingen Drs. Cora Westerink

Wij leven tegenwoordig in een mediacultuur: de rol van internet, ‘social media’ en communicatie via smartphone en iPad zijn belangrijker dan ooit tevoren. In hoeverre beïnvloeden deze ontwikkelingen uiteenlopende kunstuitingen? Leiden deze nieuwe massamedia bijvoorbeeld tot sneller functionerende en vernieuwende kunstuitingen? Zo ja, hoe manifesteert zich dit? Zo creëerde Anish Kapoor in 2011 een mediahype door zijn mega installatie ‘Leviathan’ in Parijs slechts 45 dagen beschikbaar te stellen voor het publiek. Zowel ter plaatse, in het Grand Palais te Parijs, als via filmpjes, tweetpics en afbeeldingen in het www, kranten en weekbladen riep zijn werk bij bezoekers en beschouwers een wereldvervreemdende ervaring op.

In deze cursus richten we onze aandacht op de belangrijke verbinding van de kunstwereld met het sociaal netwerk en digitaal gemedieerde universum waarin we dagelijks participeren. Explicieter dan lange tijd het geval was, stellen kunsthistorici, kunstliefhebbers en kunstenaars weer vragen over welke rol er voor kunst is weggelegd als betekenisgever in onze moderne gemedialiseerde samenleving. Die rol kan zowel registrerend, reflectief, speels als radicaal zijn. Hoe bepaalt de maker zijn positie en hoe doen wij dat als toeschouwers, consumenten en betrokken burgers? Hoe verhouden wij ons tot uiteenlopende vormen van kunst in het kader van actuele mondiale, maar ook nationale, regionale en locale maatschappelijke ontwikkelingen?

De cursus bestaat uit zes themabijeenkomsten: Hyperreële kunst en de massamedia, Globalisering in de actuele kunst en cultuur, Engagement en hedendaagse kunstuitingen, Modernisme en Postmodernisme in de architectuur, World Cinema, filmkunst en de invloed van digitalisering en ter afsluiting een bijeenkomst over de bepalende culturele waarden en noties in actuele kunstuitingen.

Drs. C. Westerink studeerde Taal- en Cultuurwetenschappen aan de Universiteit van Tilburg (2002, cum laude) en Tekenen en Schilderen in de eerste graad aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg (1990, cum laude). Ze werkt als docente kunst- en cultuurgeschiedenis en als professioneel beeldend kunstenaar.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

39

1214DL Data 11 oktober t/m 29 november 2012 (geen college op 18 oktober) Dag en tijd Donderdag 13.00 – 15.30 uur Locatie Woudestein Kosten €210 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €240 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Zeven colleges van 2,5 uur

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Architectuur

Van de moderne naar de hedendaagse architectuur. Architectuur in de tweede helft van de 20ste eeuw Dipl.ir. Birgit M. Jürgenhake De cursus biedt een chronologisch overzicht van de ontwikkelingen in de architectuur na de Tweede Wereldoorlog tot de hedendaagse architectuur. Per significante periode worden inhoudelijke accenData 26 september t/m ten gelegd. Soms wordt de architectuur in Nederland en soms in 12 december 2012 (geen andere westerse landen benadrukt. In een inleidend college wordt college op 17 oktober en een introductie gegeven van de architectuur van de Moderne archi5 december) tectuur voor de Tweede Wereldoorlog. Vervolgens worden in zeven Tijd colleges de belangrijkste ontwikkelingen beschreven en met voorWoensdag beelden gedocumenteerd. We volgen het werk van Le Corbusier 10.00 - 12.30 uur en Mies van der Rohe in de vijftiger jaren. We bekijken stromingen zoals het brutalisme en het post-modernisme in de architectuur. De Locatie ideeën van Peter & Alison Smithson, Robert Venturi en het rationaWoudestein lisme van Aldo Rossi worden belicht. Er wordt zowel naar de NeKosten derlandse ontwikkeling gekeken als naar de ontwikkeling in andere €195 (inclusief koffie en westerse landen. Hierdoor komen specifieke Nederlandse strominthee tijdens de pauzes, gen aan bod, zoals bijvoorbeeld de Team10 beweging met Aldo exclusief literatuur) van Eyck en Bakema en worden zij in een groter kader geplaatst.

De jaren negentig kenmerken zich in Nederland en ook internatiHovo plusprijs €225 (zie pagina 122) onaal door een tweede Moderne die gevormd werd door de groei van de elektronische- en de communicatietechniek. Zowel deconAantal bijeenkomsten structivistische ontwerpen als ook digitaal ontworpen gebouwen Tien colleges van 2,5 uur zijn hiervan het gevolg. en twee excursies Doelstelling is het verwerven van een algemene kennis van de Maximaal aantal ontwikkelingen in de architectuur van de Westerse wereld van de deelnemers tweede helft van de twintigste eeuw en het leren ‘herkennen’ van 34 de architectuur uit deze decennia. Dit zullen we tevens doen tijdens twee excursies, de eerste rond de Wederopbouw in Rotterdam en Literatuur de tweede in de vorm van een architectuurwandeling door nieuwe Voor deze cursus is een reader te koop. wijken in Amsterdam (onder voorbehoud).

1213BC

Bijzonderheden De excursies zijn onder voorbehoud.

Deze cursus is een herhaling van de gelijknamige cursus uit 2009.

Dipl. Ir. B.M. Jürgenhake is architect, werkt als assistent-professor aan de Faculteit Architectuur van de Technische Universiteit Delft en sinds 2002 als docent voor het Hovo-onderwijs. Daarnaast werkt zij op dit moment aan een proefschrift over de gevel in de Nederlandse woningbouw van de 20e eeuw.

40

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Letteren

Het korte verhaal en het cursiefje Drs. Henk Weltevreden

Schrijven is gelukkig veel meer dan het toepassen van regels.

Schrijven is chemie, een toverkunst. Immers, de rol van het toeval is groot, binnen de creatie van kunst maar ook binnen die van de wetenschap. Daarin verschilt de inzet vaak verbluffend weinig tussen deze twee vaak ten onrechte als polair bestempelde werelden.

Want ook de eerste wetenschappers, de pre-socratici waren puur proefondervindelijk, toeval strelend de hun omringende wereld aan het verkennen.

Het korte verhaal is bij uitstek een literaire vorm waarin in enkele pagina’s een wereld wordt neergezet die suggereert en vol verwondering ons een plot toont. Personages krijgen een onherroepelijke rol.

Hoe u een sterk kort verhaal schrijft leert u onder leiding van een ervaren auteur Henk Weltevreden. Ook het cursiefje (de verhalende columnvorm) gaan we beoefenen.

Deelname is voor iedereen die brieven kan schrijven.

In de eerste lessen wordt het onderscheid tussen deze twee genres uitgelegd. Diverse aspecten van deze literaire stijl komen aan bod: wat is een goede openingszin, hoe creëer je een plot, wat doet een omslagpunt, waarom is een goede verhaallijn noodzakelijk. Een kort verhaal is zo’n 2500 woorden. Het cursiefje bestaat uit hooguit 500 woorden. We kunnen tijdens de bijeenkomst uw ingezonden tekstfragmenten bespreken.

Drs. H. Weltevreden studeerde af in de wijsbegeerte. Hij schrijft reisverhalen, romans, cursiefjes, en is programmamaker bij de NTR, VPRO, RVU en de Humanistische Omroep.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

41

1212CC Data 25 september t/m 4 december 2012 (geen college op 16 oktober) Dag en tijd Dinsdag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €285 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €315 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Letteren

De klassieke Russen afgestoft: een dag over Lev Nikolajevitsj Tolstoj Drs. Judith Janssen, dr. Otto Boele, dr. Arthur Langeveld, drs. Eva van Santen en prof.dr. Dolph Kohnstamm Nog altijd blijft de 19e eeuwse Tolstoj - de man, de schrijver, de filosoof en pedagoog - in staat te boeien. Hoewel de Russische klassieken onder het stof dreigen te raken, merken we met genoeData 10 november 2012 gen dat ook 17-en 18-jarigen uit onze nabije omgeving gegrepen worden door zijn romans ‘Anna Karenina’ en ‘Oorlog en Vrede’.

Dag en tijd Zou dit komen doordat Tolstoj de aristocratische leden van de famiZaterdag lie Rostov met zoveel liefde beschreef dat zij tot archetype van een 10:00 – 16:00 uur ‘echt Russische familie’ werden verheven? Of werken de portretLocatie ten van de intuïtief-slimme, boertige en levende Russische generaal Woudestein Koetoezov en de rationele, koele, afkeerwekkende Napoleon op de verbeelding?

Kosten Dat de oudere Lev Tolstoj een leraar werd voor zijn volgelingen €70 (inclusief koffie en weten de meeste lezers wel, maar niet dat hij in jonger jaren veel thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur) gedaan heeft voor de alfabetisering van het Russische volkskind.

Tot drie keer toe stichtte hij op zijn landgoed Jasnaja Poljana een Hovo plusprijs school voor de kinderen van de boeren en arbeiders die op het €100 (zie pagina 122) landgoed woonden.

Vandaag belichten 4 sprekers minder bekende aspecten van TolAantal bijeenkomsten Eén collegedag stoj. Otto Boele wil ingaan op de opvattingen over kunst van de oudere Tolstoj. Hij stond sceptisch tegenover ‘kunst’, maar zelf kon Literatuur hij de literatuur niet vaarwel zeggen. Arthur Langeveld zal ingaan Het Tolstoj project met op zijn verhalen en romans. Eva van Santen spreekt over de comE-cahiers zijn te vinden via plexe relatie tussen Tolstoj en zijn vrouw Sofja Behrs. Zij vertaalde website www.kohnstamm. info/dolphkohnstamm/ onlangs Sofja’s novelle “Een zuivere liefde”. Dolph Kohnstamm zal index.html spreken over de opvattingen van de volksonderwijzer Tolstoj. Kohnstamm heeft vorig jaar de pedagogische geschriften van Tolstoj in Nederlandse vertaling toegankelijk gemaakt voor het Nederlandse publiek.

1216AL

Drs. J.V. Janssen studeerde Slavische Taal- en Letterkunde in Utrecht, Amsterdam en Moskou. Ze verzorgt voor Hovo Rotterdam sinds 2003 lezingen en cursussen. Ze begeleidde eerder drie literaire reizen naar St Petersburg, Odessa en de Kaukasus. De overige sprekers zijn slavisten, universitair docenten, en/of vertalers van Russische literatuur en emeritus hoogleraar Ontwikkelingspsychologie: Otto Boele, Arthur Langeveld, Eva van Santen en Dolph Kohnstamm. De dag wordt voorgezeten door Judith Janssen.

42

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Letteren

Ongelezen Meesterwerken II: Robert Musils Man zonder Eigenschappen Trixie Hölsgens MA

Een dikke pil en dan ook nog onvoltooid. Het vergt nogal wat lef om aan Robert Musils Mann ohne Eigenschaften te beginnen met de kennis dat het werk geen eindstreep zal hebben. Want hoewel dit meesterwerk bekend staat als één van de meest invloedrijke romans van het modernisme en in 1999 door een selectie van prominente Duitse auteurs en critici zelfs verkozen werd tot “beste Duitstalige roman van de twintigste eeuw”, eindigt het in losse fragmenten. Zoals Musil zelf erkende was de materie in de loop der jaren boven hem uit gestegen. Begrijpelijk wanneer men bedenkt dat Musil alle aspecten van het sterk veranderende tijdperk waarin hij leefde met dit werk in kaart trachtte te brengen.

Ook de hoofdpersoon protagonist Ulrich probeert overzicht te krijgen. Hiervoor neemt hij tijdelijk “Urlaub vom Leben” (vakantie van het leven). Om de wereld te begrijpen is het volgens Ulrich namelijk nodig dat een mens zo min mogelijk met de dagelijkse werkelijkheid van doen heeft. In plaats van de alomtegenwoordige Wirklichkeitssinn (gevoel voor nuttige en praktische zaken) moet maar eens de Möglichkeitssinn (gevoel voor andere mogelijkheden) overheersen. Ulrichs zoektocht om op deze wijze een beter mens te worden, wordt in de roman afgewisseld met filosofische bespiegelingen over de verrassingen die Ulrich op zijn pad krijgt.

In de cursus, die gedeeltelijk voortbouwt op de zomercursus maar ook kan worden gevolgd als de zomercursus niet bijgewoond is, worden aan de hand van intrigerende tekstpassages de belangrijkste ideeën uit deze roman belicht en zal duidelijk worden waarom Musils werk tot de kopstukken van het Europese modernisme behoort; en dus de moeite van het lezen waard is.

Mw. B.D.L.M. Hölsgens MA is werkzaam bij de opleiding Duitse Taal en Cultuur van de Universiteit van Amsterdam, hier studeerde zij ook Duitse Letterkunde, Wijsbegeerte en Literatuurwetenschap.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

43

1211KC Data 24 september t/m 3 december 2012 (geen college op 15 oktober) Dag en tijd Maandag 15.30 – 18.00 uur Locatie Woudestein Kosten €310 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €340 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Literatuur Tijdens de cursus wordt zowel de Duitse Uitgave van Rowohlt Verlag als de Nederlandse Uitgave van Meulenhoff gebruikt. Het wordt aangeraden één van deze uitgaven voor aanvang van de cursus in bezit te hebben en zo mogelijk al voor een gedeelte te lezen.

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Letteren

William Shakespeare Dr. Jacques B.H. Alblas

Shakespeare is onbetwist de grootste toneelschrijver uit de wereldliteratuur. Met zijn ongeëvenaard taalvermogen en verbluffende mensenkennis weet hij ons al vierhonderd jaar te boeien. Zijn inData 25 september t/m tense mededogen met mens en dier is in staat ons diep te raken.

4 december 2012 (geen En dan is hij ook nog de auteur van een cyclus van meer dan honcollege op 16 oktober ) derdvijftig sonnetten, die een absoluut hoogtepunt vormen in de westerse liefdeslyriek. We beginnen de cursus met een inleiding Dag en tijd over Shakespeares leven en werk en over de toneelpraktijk in zijn Dinsdag 10.00 – 12.30 uur eigen tijd. Hierna zullen wij een aantal van zijn sonnetten bestudeLocatie ren en ons vervolgens vooral op zijn toneelstukken richten. Middels Woudestein kernfragmenten verdiepen we ons in één van zijn Engelse en een van zijn Romeinse historiestukken (Richard III en Julius Caesar), in Kosten de tragi-komedie The Merchant of Venice en in de grote tragedies €285 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, Hamlet en Macbeth. exclusief literatuur) De taal van Shakespeare is moeilijk; daarom benaderen we elk frag ment via een Nederlandse vertaling van onder andere Bert Voeten Hovo plusprijs en H.J. de Roy van Zuydewijn. Als we op die manier ons de inhoud €315 (zie pagina 122) van een fragment hebben eigen gemaakt, hebben we de handen Aantal bijeenkomsten vrij om ons te concentreren op de vorm: de schitterende Engelse Tien colleges van 2,5 uur toneelpoëzie van deze sublieme taalkunstenaar.

Hoewel het lezen van fragmenten van een stuk van Shakespeare Maximaal aantal een boeiende ervaring is, gaat het natuurlijk om toneelstukken die deelnemers met veel succes werden en nog steeds worden opgevoerd. Reden 30 genoeg om ook aandacht te besteden aan historische Engelse en Literatuur Nederlandse opvoeringen en de cursus te eindigen met een inteDe te behandelen tekstgrale weergave op DVD van één van de beste opvoeringen die ooit fragmenten worden een van Macbeth is gegeven. week van tevoren ter

1212EC

beschikking gesteld.

Dit is een herhaling van de gelijknamige cursus uit 2007-2008.

Dr. J.B.H. Alblas was als literatuurwetenschapper onder andere verbonden aan de studierichting Engelse Taal en Letterkunde van de Vrije Universiteit Amsterdam. Sinds 2000 is hij ook werkzaam in het kader van het Hovo onderwijs.

44

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Muziekwetenschappen De hoogtijdagen van de opera 1750-1900 Drs. Kees Wisse

Al vanaf zijn ontstaan in 1600 is opera mateloos populair, tot in onze dagen toe. Was het in de begintijd onderworpen aan een keurslijf van vastomlijnde conventies, na 1750 kwam er steeds meer vrijheid. Maar met de komst van de Romantiek in de 19e eeuw ging de opera haar echte glorietijd tegemoet. Dit was de tijd waarin muziek vrijelijk de diepste emoties van de mens moest kunnen weergeven. Waar kon dat beter dan in het theater? De ene opera na de andere beleefde stormachtige premières, waarbij het publiek massaal toestroomde en meelachte, meejuichte en meehuilde met de verklankte dramatiek op het toneel. De succesvolste componisten vergaarden met hun opera’s grote faam en even zo grote rijkdom.

Deze cursus gaat over de meest roemruchte jaren van de opera tussen 1750 en 1900. Dit gebeurt aan de hand van niet alleen een historische blik, maar ook van regionaal verschillende ontwikkelingen en componistenportretten.

Zo volgen we Mozart, die de opera nieuw elan geeft. We gaan naar Italië waar de 19e-eeuwse belcanto tot grote bloei komt met Verdi als hoogtepunt. We kijken naar Duitsland waar de intimiteit van de typisch Duitse Spieloper uitgroeit tot enerzijds de kolossale drama’s van Wagner, anderzijds tot de vrolijke operette van Strauss. Maar ook Frankrijk met zijn fijnzinnige lyriek en de donkerbruine tinten van de Russische opera komen uitgebreid aan bod. We doen dit aan de hand van een uitgebreide hoeveelheid operafragmenten die niet alleen te horen maar ook te zien zijn.

Drs. C.H. (Kees) Wisse (1961) studeerde muziekwetenschap aan de universiteit van Utrecht. Lange tijd was hij stafmedewerker bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en artistiek adviseur bij Holland Symfonia. Momenteel is hij freelance musicoloog, geeft lezingen, cursussen, concertinleidingen en schrijft artikelen en toelichtingen op het gebied van muziek.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

45

1212BC Data 25 september t/m 4 december 2012 (geen college op 16 oktober) Dag en tijd Dinsdag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €265 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €295 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Literatuur Bij de cursus hoort een zelfgemaakte syllabus die op de eerste bijeenkomst uitgedeeld kan worden.

In verband met grote belangstelling voor deze cursus in het voorjaar van 2012, is besloten de cursus in het najaar van 2012 te herhalen.

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Muziekwetenschap Sjostakovitsj Drs. Kees Wisse

Als er één componist is geweest die tot het eind toe heeft gestreden voor zijn artistieke vrijheid dan is dat wel Dmitri Sjostakovitsj.

Als briljant en onbezorgd componist begon hij aan een veelbeloData 25 september t/m vende carrière in de relatieve culturele vrijheid onder het regime van 4 december 2012 (geen Lenin. Met de komst van Stalin veranderde dat radicaal. Iedereen college op 16 oktober) moest in de pas lopen, musici en andere kunstenaars. Het werd voor Sjostakovitsj een levenslange strijd tussen de muzikale gebonDag en tijd denheid die de staat hem oplegde en de artistieke openheid waarin Dinsdag 13.30 – 16.00 uur hij zich wilde ontplooien. Het verhinderde de componist echter niet Locatie een geheel eigen stijl te ontwikkelen die getuigde van onverzetWoudestein telijkheid en vrijheidsdrang. Het bracht hem verscheidene malen in botsing met het regime en maakte hem tot een door het leven Kosten getekende en getergde componist. Pas na de dood van Stalin kon €265 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, de componist zich iets vrijer bewegen en schreef hij muziek die exclusief literatuur) dichter bij zijn hart lag.

Deze cursus gaat over Sjostakovitsj. Zijn roem is ongeëvenaard en Hovo plusprijs zijn muziek wordt tot op de dag van vandaag overal uitgevoerd. €295 (zie pagina 122) Wie was deze man? Hoe kwamen zijn composities tot stand? En Aantal bijeenkomsten waar ligt de grens tussen volgzaamheid en verzet, tussen artistieke Tien colleges van 2,5 uur gebondenheid en vrijheid? Vragen waarop de antwoorden in zijn omvangrijke oeuvre verscholen liggen. Tien weken lang beluisteren Literatuur en bespreken we intensief een groot aantal werken van SjostakoBij de cursus hoort een vitsj tegen de achtergrond van zijn levensverhaal. Een uitdagende zelfgemaakte syllabus die op de eerste bijeenkomst zoektocht naar één van de meest intrigerende componisten van de uitgedeeld kan worden.

20e eeuw.

1212GC

Drs. C.H. (Kees) Wisse (1961) studeerde muziekwetenschap aan de universiteit van Utrecht. Lange tijd was hij stafmedewerker bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en artistiek adviseur bij Holland Symfonia. Momenteel is hij free lance musicoloog, geeft lezingen, cursussen, concertinleidingen en schrijft artikelen en toelichtingen op het gebied van muziek.

46

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

►Cursus

Muziekwetenschap Jauchzet, frohlocket!

Kerstmuziek van Johann Sebastian Bach Drs. Frans Jansen Van oudsher behoort binnen de christelijke traditie het feest van de geboorte van Christus (Kerstmis) tot één van de hoogtepunten van het kerkelijk jaar. In zowel de katholieke als de protestantse liturgie is er dan ook altijd veel ruimte geweest om deze gebeurtenis muzikaal extra op te luisteren.

Een onbetwist hoogtepunt in dit opzicht vormt het repertoire dat Johann Sebastian Bach (1685-1750) voor deze periode heeft gecomponeerd. Hoewel zijn Weihnachts-Oratorium het bekendst is, schreef hij daarnaast talloze andere werken die de moeite meer dan waard zijn om beter te leren kennen. Al in zijn Weimar-tijd kreeg Bach de opdracht om vanaf Advent tot en met Driekoningen passende muziek te schrijven, wat hij later in Leipzig (vanaf 1723) in ruime mate zou voortzetten. Zijn grootschalige kerstoratorium uit 1734 kan dan ook als een muzikale cumulatie van het voorafgaande worden beschouwd, waarmee hij niet alleen zichzelf maar ook talloze tijdgenoten overtrof.

In deze 3-delige cursus zal nader worden ingegaan op het soort composities dat Bach componeerde (cantates en orgelwerken), alsmede de liturgische context, de ontstaansgeschiedenis en uitvoeringspraktijk van deze wonderschone werken. Uiteraard zullen de colleges rijkelijk geïllustreerd worden met passende muziekvoorbeelden, uitgevoerd door de beste Bach-vertolkers van deze tijd.

Inhoud: 1. liturgische context: het kerkelijk jaar en bijbehorend muziekrepertoire 2. kerstmis bij Bach: cantates en orgelwerken 3. het Weihnachts-Oratorium: Bachs ultieme kerstmuziek Drs. Frans Jansen (1965) studeerde Muziekwetenschap aan Universiteit van Utrecht nadat hij jarenlang werkzaam was geweest in de gezondheidszorg. Hoewel hij breed georiënteerd is, ligt het zwaartepunt van zijn muzikale interesse voornamelijk op de Duitse muziek uit de 18e en vroege 19e eeuw. Hij doceert o.a. aan diverse andere HOVO-instellingen en schrijft regelmatig artikelen en recensies voor tijdschriften als Klassieke Zaken en Mens en Melodie.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

47

1211LL Data 26 november t/m 10 december 2012 Dag en tijd Maandag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €88 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €118 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Drie colleges van 2,5 uur Literatuur De cursusinhoud is samen met alle muziekfragmenten naderhand gratis te downloaden op de website van de docent (www. achterdenoten.nl).

Eerste semester Rotterdam

►Cursus en theaterbezoeken

Theaterwetenschappen

Theaterbezoek: Naar het Ro Theater!

Drs. Tobias Kokkelmans, drs. Liet Lenshoek, e.a.

1213HC Data 26 september 2012 t/m 13 maart 2013 Dag en tijd Woensdag 16.00 – 18.00 uur Locatie Woudestein en Rotterdamse Schouwburg

Voor het eerst dit seizoen kunt u deze serie hoorcolleges combineren met voorstellingsbezoeken aan vier producties van het Ro Theater. Een week voorafgaand aan de voorstelling verzorgt een dramaturg van het gezelschap soms samen met een gastspreker een lezing waarin achtergronden, thema’s en vraagstukken worden belicht. Het Ro Theater staat garant voor actueel, geëngageerd, rauw en baanbrekend nationaal en internationaal theater. Het aanbod is eigenzinnig en divers: van het intens gespeelde repertoire van Alize Zandwijk tot de vrolijke, fantasierijke familievoorstellingen van Pieter Kramer en de bizarre beeldende bouwsels van regisseur Jetse Batelaan. Grote klassiekers en nieuw geschreven repertoire, actuele thema’s en grote verhalen.

Kosten €260 (inclusief toegangsTrommelen in de nacht – 26 september 2012 hoorcollege kaarten 1e rang Schouw/ 3 oktober 2012 voorstelling burg, inclusief koffie en Bertolt Brecht thee tijdens de pauzes, In de lezing zal Tobias Kokkelmans samen met gastspreker Robbertexclusief literatuur) Jan Adriaansen, Erasmus Universiteit, ingaan op Duitsland anno Hovo plusprijs 1918/1919 en de mislukte revolutie. €290 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vier colleges van 2 uur en vier voorstellingen van het Ro Theater in de Rotterdamse Schouwburg

Dood van een handelsreiziger – 31 oktober 2012 hoorcollege / 7 november 2012 voorstelling Arthur Miller Jeanette van der Valk trekt een parallel tussen het verleden en het heden. Ze zal vertellen over de periode waarin hij deze tekst schreef en de waarde ervan in de huidige tijd bespreken.

Kust – 23 januari 2013 hoorcollege / 30 januari 2012 voorstelling Kust vertelt het verhaal van een mens, verscheurd tussen twee culturen.

Liet Lenshoek zal samen met een gastspreker ingaan op het thema ‘ontworteling’ en psychiatrie in een multiculturele samenleving.

Oedipus – 6 maart 2013 hoorcollege / 13 maart voorstelling In een nieuwe bewerking van Oscar van Woensel, lezing door Jeanette van der Valk

48

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Geschiedenis

Propaganda in de politiek Van de farao’s tot Wilders Drs. Han van der Horst

Nu het persoonlijke zo’n hoofdrol speelt in de Nederlandse politiek, is de aandacht voor propaganda en propagandatechnieken toegenomen in de vaderlandse debatten. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de introductie van “framing”, maar ook aan de prominente rol die gespeeld wordt door propaganda-experts als Jack de Vries. De technieken en strategieën die heden ten dage zoveel aandacht krijgen, vinden hun wortels vaak in een diep verleden. De eerste farao’s al namen maatregelen om hun rol en positie bij het volk te rechtvaardigen. En de retoricaboeken van Aristoteles en Marcus Fabius Quintillianus zijn voorlopers van de communicatie-handboeken uit onze tijd.

In een reeks van vijf colleges gaan wij na hoe in de loop der eeuwen de politieke propaganda zich heeft ontwikkeld, van welke communicatiemiddelen, methodes en strategieën er gebruik gemaakt wordt. Uiteraard komt daarbij de nadruk te liggen op de laatste achter ons liggende eeuwen omdat propaganda toen zo’n hoge vlucht genomen heeft.

Daarbij wordt uiteraard de nodige aandacht besteed aan “zwarte” propaganda (waarbij de afzender zich verborgen houdt) en de psychologische oorlogsvoering. Ook het manipuleren van geruchten komt aan de orde. Doel van de collegereeks is om de cursisten in staat te stellen propagandatechnieken te identificeren en bloot te leggen zodat zij beter in staat gesteld worden om politieke boodschappen op waarde te schatten.

Drs. H. van der Horst (1949) is historicus en werkzaam bij de Nuffic. Hij publiceerde verscheidene boeken, waaronder recentelijk Nederland. De vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu (2000), Het Beste land van de wereld (2005) en Het grote verhaal van Nederland. De vaderlandse geschiedenis in vijftig hoofdstukken (2008). Luisteraars van het VPRO radioprogramma over geschiedenis ‘OVT’ kennen Van der Horst als recensent van nieuwe historische literatuur.

► (Cultuur)geschiedenis

49

1211AL Data 1 oktober t/m 5 november 2012 (geen college op 15 oktober) Dag en tijd Maandag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €145 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €175 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vijf colleges van 2,5 uur

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Geschiedenis

Heikele kwesties in de Nederlandse geschiedenis Drs. Feico Houweling

1212AL

De Nederlandse geschiedenis lijkt op het eerste gezicht overzichtelijk en vanzelfsprekend. Dit is het land van tolerantie, van vrije handel, van een diepgewortelde democratische zin. Dat alles is beData 25 september t/m vochten in de Tachtigjarige Oorlog en het succes ervan is bevestigd 4 december 2012 (geen in de Gouden Eeuw. Het calvinisme speelde daarbij een hoofdrol en college op 16 oktober) schiep de koopman/dominee.

Maar de laatste jaren worden zulke vanzelfsprekendheden door diDag en tijd verse historici fel aangevallen. Er zou geen Nederlandse volksaard Dinsdag 10.00 – 12.30 uur zijn en de conflicten waar ons land vandaag de dag mee kampt, Locatie zijn helemaal niet nieuw.

Woudestein Inderdaad vallen er bij het Nederlandse geschiedenisverhaal kanttekeningen te maken en soms zelfs correcties. Zo wordt de NederKosten landse geschiedenis maar al te vaak bezien door een Hollandse en €250 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, protestantse bril. Dat leidt tot vervormingen van ons Nederlandse exclusief literatuur) geschiedenisverhaal. Stammen de Hollanders echt af van de Bata ven, zoals eeuwenlang is beweerd? Is het calvinisme wel zo NederHovo plusprijs lands als vaak wordt gedacht? Waren de Generaliteitslanden be€280 (zie pagina 122) vrijde of juist bezette gebieden? En waarom is Amsterdam eigenlijk Aantal bijeenkomsten de hoofdstad?

Tien colleges van 2,5 uur Kritiek hoort bij geschiedschrijving, maar hoe groot is het gevaar dat we het kind met het waswater weggooien als we alles wat we Aanbevolen literatuur vroeger op school leerden, nu relativeren of zelfs verwerpen? Is er Bas Blokkaer, Gijsbert van ook een positieve, behoudende kritiek mogelijk?

Es en Hendrik Spiering, De vaderlandse geschiedenis In deze cursus worden twintig historische vanzelfsprekendheden in jaartallen, Uitgeverij bezien in een kritisch licht. We kijken met een frisse blik naar anBalans, ISBN: 978 90 501 dere gewesten, ook in de Zuidelijke Nederlanden. Dat gebeurt 8654 4. lichtvoetig, maar wel wetenschappelijk verantwoord. Heilige huisjes worden niet ontzien. Gezocht wordt naar een bredere context die de Nederlandse geschiedenis veelzijdiger, boeiender en vooral ook evenwichtiger maakt.

Drs. F. Houweling studeerde Eigentijdse Geschiedenis/Scandinavistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en is werkzaam als schrijver en verteller van geschiedenis.

50

► (Cultuur)geschiedenis

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Geschiedenis

Vijf denkers over oorlog, 1675-1825 Dr. Paul Schuurman

De geschiedenis van de periode 1675-1825 wordt in belangrijke mate bepaald door het verschijnsel oorlog. Ook voor deze periode geldt het gezegde van Sir Winston Churchill: ‘Battles are the principal milestones in secular history.’ Het wekt dan ook geen verbazing dat in deze periode intensief en gevarieerd is nagedacht over oorlog. Elke zitting in deze cursus is gewijd aan één denker.

De Nederlander Pieter de la Court (1618-1685) presenteert een ‘grand strategy’ voor de Nederlandse Republiek gedurende haar gouden eeuw, in de Interest van Holland. François Fénelon (16511715) keert zich tegen de militaire expansiepolitiek van Lodewijk XIV en de luxe van het hof van Versailles in een beroemde roman, De avonturen van Telemachus, waarin vrede en eenvoud de centrale spirituele waarden vormen. Montesquieu (1689-1755) probeert een verband te zoeken tussen de mentaliteit en de politieke instituties van naties en de mate waarin zij succesvol zijn in oorlog, in zijn Oorzaken van de glorie en het verval van de Romeinen en in De geest der wetten. De Britse generaal Henry Lloyd (1729-1783) probeert een op de filosofie van de Verlichting gebaseerde psychologie te ontwikkelen waarmee een generaal zijn soldaten kan motiveren.

Carl von Clausewitz (1780-1831), geïnspireerd door de dramatische oorlogen van de Franse Revolutie en Napoleon, leverde met zijn meesterwerk Vom Kriege een allesomvattende analyse van de oorlog; in de huidige cursus komen onder andere aan de orde het dynamische evenwicht tussen absolute en beperkte oorlogvoering, alsmede de verhouding tussen oorlog en politiek aan de orde.

Dr. P. Schuurman studeerde geschiedenis en filosofie in Utrecht, promoveerde in 2000 op een proefschrift over de Britse filosoof John Locke aan Keele University (Engeland), en werkt sindsdien bij de Leerstoelgroep Geschiedenis van de Faculteit Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij heeft gepubliceerd over vroegmoderne kenleer, logica en wetenschapsfilosofie en verdiept zich de laatste tijd in het vroegmoderne denken over oorlog.

► (Cultuur)geschiedenis

51

1214HL Data 1 november t/m 29 november 2012 Dag en tijd Donderdag 16.00 – 18.00 uur Locatie Woudestein Kosten €140 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €170 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vijf colleges van 2 uur Literatuur Geen voorgeschreven literatuur. Aanbevolen literatuur: Azar Gat, A History of Military Thought from the Enlightenment to the Cold War (Oxford: Oxford University Press, 2001).

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Geschiedenis

Paulus. Een leven tussen Jeruzalem en Rome Prof.dr. Fik Meijer

Het leven van de apostel Paulus, door velen gezien als de ‘bedenker’ van het christendom, lijkt ons zo goed bekend, maar dat is slechts schijn. Veel is onduidelijk aan deze diasporajood, die als RoData 12 november t/m meins burger opgroeide in een Grieks-hellenistische stad. Er zijn tal10 december 2012 loze vragen, van zijn geboorte tot zijn dood. Werd hij wel geboren in Tarsus en wanneer? En hoe en wanneer stierf hij in Rome? Na Dag en tijd een korte uitleg over de Grieks-Romeinse wereld in het midden Maandag van de eerste eeuw neemt onze zoektocht een aanvang in Tarsus.

10.30 – 13.00 uur We volgen Paulus op de voet, vanaf zijn studie in Jeruzalem en zijn Locatie plotselinge bekering bij Damascus, langs de oude steden in Turkije Woudestein en Griekenland. We vragen ons telkens af hoe hij in steden als Ephese, Corinthe, Thessalonica en Athene zijn boodschap voor joden Kosten en heidenen verpakte en waarom hij in de ene stad meer succes €150 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, had dan in de andere. Paulus’ uitspraken in zijn brieven en medeexclusief literatuur) delingen daaromtrent in de Handelingen van de Apostelen komen

uitgebreid aan de orde. Zo komt de persoon Paulus tot leven. We Hovo plusprijs leren hem niet alleen kennen als een ruziemaker en een drammer €180 (zie pagina 122) die altijd zijn gelijk wilde halen, maar ook als een hellenistische Aantal bijeenkomsten jood die trouw bleef aan zijn joodse wortels, als een gepassioneerd Vijf colleges van 2,5 uur geloofsverkondiger en als de man die, anders dan vaak wordt beweerd, het onderscheid tussen jood, Griek, vrije en slaaf, man en Literatuur vrouw wilde wegnemen.

Het Nieuwe Testament

1211EL

Fik Meijer, Paulus. Een leven tussen Jeruzalem en Rome, verschijnt eind oktober 2012 bij Athenaeum- Polak & Van Gennep in Amsterdam

Prof.dr. F.J.A.M. Meijer is emeritus hoogleraar Oude Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft verscheidene boeken geschreven over Griekenland en Rome in de klassieke oudheid.

Bijzonderheden Kijk voor de bijzondere vertellingen van prof.dr. Fik Meijer over de permanente rivaliteit tussen Sparta en Athene, die sinds dit jaar op cd verkrijgbaar zijn, op pagina 127.

52

► (Cultuur)geschiedenis

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Geschiedenis

Huizinga’s Homo Ludens De spelende mens Dr. Hein van Dongen

‘Spel’ zien we overal om ons heen: niet alleen in de sport, in de kunst of in nieuwe vormen als games, maar ook in spontane activiteiten van kinderen en volwassenen: louter ‘voor het plezier’.

Uiteenlopende denkers als de taalfilosoof Wittgenstein en de historicus Johan Huizinga hebben zich met dit onderwerp beziggehouden. Het boek Homo Ludens (De spelende mens, 1938) van Huizinga is internationaal vermaard. Het is ondertussen in 24 talen vertaald, en onlangs verscheen een nieuwe Nederlandse editie met foto’s van Vincent Mentzel.

Volgens Huizinga is het spel een onherleidbaar gegeven, dat de basis vormt van de beschaving. Denken over spel raakt aan thema’s als humor, kunst, creativiteit, rituelen en virtualiteit maar brengt ons ook bij ‘taalspelen’ en ‘spelregels’. In deze cursus gaan we aan de hand van Huizinga’s klassieker en fragmenten van o.a. Buytendijk en Wittgenstein in op de vele facetten van het spel.

Dr. H. van Dongen (1957) studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde bij professor Otto Duintjer. Hij houdt zich bezig met onderzoek naar esthetische ervaringen en naar de relatie tussen filosofie en architectuur. Hij is docent filosofie aan verschillende onderwijsinstellingen en redacteur van het tijdschrift ‘Prana’. Daarnaast is hij filosofisch consulent.

► (Cultuur)geschiedenis

53

1211ML Data 12 november t/m 3 december 2012 Dag en tijd Maandag 13.30 – 15.30 uur Locatie Woudestein Kosten €125 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €155 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vier colleges van 2 uur

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Geschiedenis

Mercator (1512-2012) Cartografie in Nederland Prof.dr. Hugo Roos, e.a.

Cartografen stonden in de 16e eeuw in hoog maatschappelijk aanzien. Dit collegejaar gedenken wij de vijfhonderdste geboortedag van een der beroemdste cartografen van de lage landen: Gerardus Data 11 oktober t/m Mercator of Gerard de Cremer. Hij werd in 1512 geboren in Ru8 november 2012 pelmonde, Vlaanderen. Uit zijn school zijn vele cartografen voortgekomen. De Zuid- en Noordnederlandse cartografen ondersteunDag en tijd den de opbloeiende handel in deze streken in hoge mate. Met het Donderdag uitdijende wereldbeeld en de overtuiging dat de aarde rond was 14.00 – 16.30 uur en niet plat, groeide de behoefte om zodanige projecties van het Locatie aardoppervlak te maken dat daarmee in de praktijk van de zeevaart Woudestein te werken viel. De projectie van Mercator van een bol op een plat vlak is alom bekend. Minder bekend maar niet minder belangrijk Kosten is het feit, dat hij het schrift het beschriften van kaarten, heeft ge€145 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exstandaardiseerd. In deze collegereeks zullen wij aandacht besteden clusief literatuur, exclusief aan het leven en werken van deze beroemde cartograaf, aan zijn reiskosten) invloed op de bloei van de handel en zullen we ook een bezoek

brengen aan het Mercatormuseum in Duisburg en het Maritiem Hovo plusprijs Museum in Rotterdam. €175 (zie pagina 122)

1212FL

Aantal bijeenkomsten Vijf colleges van 2,5 uur inclusief twee museumbezoeken.

Donderdag 11 oktober: Bezoek Maritiem Museum Rotterdam uitleg door dr. S. de Meer.

Donderdag 18 oktober: Leven werken van Mercator door dr. Peter van der Krogt, Universiteit Utrecht.

Donderdag 25 oktober: Bezoek Mercator Ausstellung Duisburg, o.l.v. dr. Yvette de Groot.

Donderdag 1 november: De handschriftmethodiek van Mercator door prof.dr. Hugo B. Roos (Erasmus Universiteit Rotterdam).

Donderdag 8 november: Cartografie voor verzamelaars, door dr.

Th. Laurentius.

Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toenmalige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was onder meer hoogleraar Vervoerseconomie aan de Koninkljike Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

54

► (Cultuur)geschiedenis

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Cultuurgeschiedenis

Byzantijnse geschiedenis en cultuur Drs. Hein van Dolen

De geschiedenis van het Byzantijnse rijk is voor velen een ten onrechte onbekend terrein. Deze historie heeft bijna net zo lang geduurd en is zeker zo boeiend geweest als de veel bekendere geschiedenis van het Romeinse imperium. Ook is er bij het grote publiek weinig weet van de Byzantijnse cultuur, die met name op het gebied van de kunst zo rijk is geweest. In de cursus over Byzantium besteden we aandacht aan vier onderwerpen. Eerst wordt de geschiedenis besproken, vanaf de hernieuwde stichting van de stad door Constantijn de Grote (10 mei 330) tot en met de val van Constantinopel op 29 mei 1453. In deze lange periode hebben 88 keizers en keizerinnen geregeerd van wie er zeven ver boven de middelmaat uitstaken en vijf zich schandelijk hebben misdragen.

Mede aan de hand van ooggetuigenverslagen die in de talrijke geschriften van de Byzantijnse historiografie te vinden zijn, wordt een en ander toegelicht. Daarna komt de godsdienst aan de orde, voor de Byzantijnen een wezenlijk onderdeel van hun leven en cultuur.

We bespreken de concilies, de conflicten, zoals het iconoclasme of de Beeldenstorm, en de schisma’s. Vervolgens is de literatuur van de Byzantijnen aan de beurt: hun hang naar traditie én het eigene, dat zich vooral in religieuze geschriften en de kerkzangen manifesteerde. Het laatste onderdeel betreft de Byzantijnse kunst: de kenmerken, de indeling in perioden en vooral de betekenis en speciale plaats van de iconen(schildering).

Drs. H.L. van Dolen is werkzaam als vertaler, publicist en reisleider. Hij heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan, zoals de veelgeprezen vertalingen van het werk van Herodotus, komedies van Aristofanes, tragedies van Sophocles, Fabels van Aisopos en Verzwegen verhalen van Procopius. Bovendien heeft hij bestsellers geschreven over de Griekse mythologie, Romeinse verhalen, en de Byzantijnse geschiedenis.

► (Cultuur)geschiedenis

55

1213AL Data 7 november t/m 28 november 2012 Dag en tijd Woensdag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €125 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €155 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vier colleges van 2,5 uur Literatuur Hein L. van Dolen: De Byzantijnse geschiedenis in een notendop, uitgeverij Prometheus, Amsterdam (2009)

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Cultuurgeschiedenis

2012: Einde der tijden?

Kalendercycli bij de Maya’s en andere Mesoamerikaanse volken Dr.ir. R. van Akkeren Als we de media moeten geloven vergaat in 2012 de wereld, of staan ons allerlei rampen te wachten. Deze apocalyptische voorspellingen zijn met name gebaseerd op het aflopen van een kalenData 5 november t/m der ontwikkeld door de Maya’s van Centraal Amerika. Die kalen3 december 2012 der noemen we de Lange Telling. Het is een creatie van Indiaanse priesters en historici uit de klassieke tijd van de Maya’s (200-900 Dag en tijd na Chr.). De Lange Telling is echter niet zozeer in het leven geroeMaandag pen om doemscenario’s te kunnen voorspellen, maar eerder om de 10.00 – 12.30 uur lange vorstelijke dynastieën vast te leggen. Daarvoor creëerde men Locatie een cyclus van dertien keer grofweg vierhonderd jaar. Die cyclus Woudestein loopt af op 21 december 2012.

Deze cursus gaat over kalenders en tijdsbeleving bij de Maya’s en Kosten hun buren, uit wat we het cultuurgebied Mesoamerika noemen. €145 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, Na een historische introductie, gaan we in op de Lange Telling en exclusief literatuur) andere kalenders. Tijd komt in Mesoamerika in cycli en openbaart

zich in tijdperken. Vóór het tijdperk waarin de Maya’s nu leven was Hovo plusprijs er een ander, geregeerd door de Heren van de Onderwereld. Hoe €175 (zie pagina 122) die verslagen werden door de heldentweeling, lezen we in de PoAantal bijeenkomsten pol Wuj (Gemeenschapsboek) dat ook wel de Bijbel van de Maya’s Vijf colleges van 2,5 uur genoemd.

Er is slechts één klassieke tekst – monument 6 van de plaats Tortuguero – die iets verteld over wat er op 21 december gaat gebeuren.

Daar kondigt men de komst van de god Bolon Okte Ku aan. Hij is een god van kalenderovergangen, maar ook de patroon van de kooplieden. Wie is deze god die zetelt op een jaguartroon in de Onderwereld en zal worden vereerd op die fatale datum in 2012?

De Azteken noemden hun tijdperken Zonnen. Het huidige Zonnetijdperk begon in Teotihuacan, een immense piramidestad waar de huidige zon- en maangod in de goddelijke oven sprongen. Sinds kort is deze tempel waar deze oven heeft gestaan gelokaliseerd.

Geen nieuwe tijd en leven zonder offerbloed. In de laatste les bespreken we specifieke mensenoffers die bij de rituelen rond kalenderwisselingen horen.

1211BL

Dr.ir. R. van Akkeren is antropoloog en gepromoveerd op een oud Maya ritueel dat de overgang tussen twee kalendercycli markeerde. Hij woont halfjaarlijks in Nederland en Guatemala.

56

► (Cultuur)geschiedenis

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Psychologie

Hoogtepunten van de Psychologie IV Prof.dr. Marise Born en dr. Guus Smeets (kerndocenten) e.a.

Na drie succesvolle voorgaande reeksen krijgt u nu in acht colleges een nieuwe selectie van wat zich afspeelt op het gebied van de psychologie. Deze reeks staat open voor alle belangstellenden en vertoont nauwelijks overlap met de series van voorgaande jaren (programma onder voorbehoud)

1211DL

1 oktober 2012: Geschiedenis van de testpsychologie (Dr. Samantha Bouwmeester) De oorsprong van de psychologische test en de ontwikkeling ervan vanaf het begin van de twintigste eeuw.

8 oktober 2012: Angststoornissen (Dr. Jorg Huijding) De geschiedenis van het onderzoek naar angststoornissen aan bod: onderzoek naar specifieke angsten geeft ons inzicht over hoe dit type angsten is gegroeid.

22 oktober 2012: Individuele verschillen in persoonlijkheid (Dr. Dimitri van der Linden) Waar komt het idee van de persoonlijkheidstrek vandaan en kan deze trek het dagelijks leven beïnvloeden.

29 oktober 2012: Psychologie van de veroudering (Dr. Katinka Dijkstra ) Ouder worden gaat gepaard met vele veranderingen. Verscheidene thema’s zoals ‘braintraining’ en dementie komen tijdens dit college aan de orde.

5 november 2012: Het selecteren van personen (Prof.dr. Marise Ph. Born) Bij het selecteren van personen spelen allerlei motieven en emoties van de selecteur en de sollicitant een rol.

We bespreken onder andere het selectiegesprek.

12 november 2012: Het emotionele brein (Prof.dr. Jan van Strien) Emoties zijn verweven met ons denken en doen. In dit college wordt onder meer nagegaan welke hersengebieden betrokken zijn bij emoties.

19 november 2012: Van wetenschappelijke kennis naar praktische richtlijnen voor onderwijsontwerp (Prof.dr. Fred Paas), Vertaling van uitkomsten van wetenschappelijk naar praktische richtlijnen voor het ontwerpen van onderwijs voor kinderen, jong volwassenen en ouderen.

26 november 2012: Herinneringen aan trauma (Dr. Elke Geraerts) U leert in dit college over het menselijk geheugen en hoe mensen zich traumatische gebeurtenissen herinneren.

Dag en tijd Maandag 10.00 – 12.00 uur

► Mens en maatschappij

57

Data 1 oktober t/m 26 november 2012 (geen college op 15 oktober)

Locatie Woudestein Kosten €200 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €230 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2 uur

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Sociale wetenschappen

Ontwikkeling in Afrika dankzij moderne technologie en integratie in de wereldeconomie Prof.dr. Meine Pieter van Dijk (kerndocent) e.a.

1215AL Data 28 september t/m 2 november 2012 Dag en tijd Vrijdag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein

Het gaat goed met Afrika, met gemiddeld 6 procent groei sinds het jaar 2000. Maar de huidige ontwikkeling van Afrika is vooral te danken aan moderne technologie en integratie in de wereldeconomie. De internationale financiële crisis is niet zo hard aangekomen in Afrika als elders in de wereld. Dit heeft te maken met de creativiteit van de Afrikanen om met moeilijke omstandigheden om te gaan, maar ook met moderne technologieën die omarmd worden.

We lezen over tolpoortjes in Johannesburg, elektronische watermeters in Oeganda en kleinschalige waterverpakkingsmachines in Ghana. Dit soort voorbeelden zullen worden geanalyseerd.

Kosten 1. Inleiding: Afrikaanse voorbeelden van gevolgen van moderne €165 (inclusief koffie en technologie en integratie in de wereld economie. thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur) 2. Alois Bongwa (IHS): De gevolgen van moderne technologie, de mobiele telefoon in de steden en op het platteland.

Hovo plusprijs 3. Gastspreker: moderne vormen van bankieren: micro en telefo€195 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Zes colleges van 2,5 uur

nisch kredietverlening en –betaling.

4. Kleinschaliger technologie voor de industriële sector.

5. Prof.dr. A. Kuijvenhoven (WUR): Een groene revolutie voor Afrikaanse handels- en voedselgewassen?

6. Conclusies: de gevolgen van moderne technologie en verdere integratie in de wereldeconomie, maar ook de rol van China, grondstoffen en migratie en money transfers dragen bij aan Afrika’s succes.

Prof.dr. M.P. van Dijk was van 1999 tot 2011 bijzonder hoogleraar Stedelijk management in opkomende economieën aan de Economische Faculteit van de Erasmus Universiteit Rotterdam en is sinds 2006 eerst affiliate en nu full professor of urban mangement aan het Internationale Institute of Social Studies van de EUR. Daarnaast is hij sinds 2001 gewoon hoogleraar Water Services Management aan het UNESCO-IHE Institute for Water education in Delft.

58

► Mens en maatschappij

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Sociale wetenschappen Corruptie in Nederland Dr. Michel van Hulten

Is Nederland dan niet corruptievrij? Wij zijn toch een heel integer land van eerlijke mensen? Corruptie is toch iets van de Derde Wereld, van arme landen, van Napels, en van de maffia?

De Nederlandse afdeling van Transparency International, de NGO die wereldwijd corruptie bestrijdt, schat de Nederlandse corruptie op 4 miljard per jaar. Ook wel genoemd wordt 25 procent bovenop alle infrastructuurkosten in Nederland, dan gaat het ook om miljarden. Niet voor niks zijn ‘bouwfraude’ en ‘vastgoedfraude’ bekende begrippen geworden in Nederland.

Uw bijdrage aan elke cursusdag is het aanduiden van wat u die week in de krant las over corruptie in Nederland. Daarvoor hoeft u niet lang te zoeken. Ook als u dit de eerste dag moeilijk vindt, is het dat niet meer aan het eind van de cursus. U begint de eerste les met een test: hoe corrupt ben ik? U houdt zelf de resultaten en vergelijkt die met uw test op de laatste dag. Tijdens de cursus test u zichzelf nog enkele keren door vast te stellen hoe u zelf zou reageren?

U wordt niet opgeleid in corrupt gedrag, u leert wel corrupt gedrag te herkennen. Per les gebruik ik een powerpoint-presentatie en krijgt u een A4-tje met de belangrijkste informatie. Op het A4-tje verwijs ik ook naar interessante artikelen of boeken voor wie meer wil lezen.

Dr. M. van Hulten, sociograaf (UvA), met ervaring als onderzoeker en bestuurder in Universiteiten, Nederlandse regering en parlement, NGOs, VN Ontwikkelingsprogramma, Wereldbank, Afrika, Oost-Europa, Azië, Lector ‘Governance’ in SAXION Academie Bestuur & Recht, Enschede. Hij was lid van de Eerst en Tweede Kamer en staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat ten tijde van het Kabinet-Den Uyl.

► Mens en maatschappij

59

1211FL Data 1 oktober t/m 29 oktober 2012 Dag en tijd Maandag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €145 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €175 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vijf colleges van 2,5 uur Literatuur Het is nuttig van te voren het volgende boek gelezen te hebben: Michel van Hulten, Corruptie, handel in macht en invloed, Sdu Den Haag 2011, 216 pp, ISBN 978 90 12 57323 8, €24,50.

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Filosofie en psychologie Sensoor: Levenskunst: filosofisch begrip en persoonlijke opgave

Prof.dr. Jan Baars, dr.Thijs Tromp, prof.dr. Marli Huijer, prof.dr. Alfons Marcoen

1211GL

De klassieke Grieken stelden in de oudheid de filosofische vraag naar ‘het goede leven’. In de moderne tijd gaat levenskunst over ‘autonoom leven’ en over onze omgang met de grenzen aan de Data 1 oktober t/m maakbaarheid van het leven. In de 3e en 4e levensfase dringt de 29 oktober 2012 vraag naar ‘zinvolheid’ in het leven zich dringender op dan daarvoor. In deze collegereeks benaderen we de vraag naar invloed op Dag en tijd de eigen levensloop vanuit de sociologie, filosofie en sociale psyMaandag chologie. De vraag naar hoe wij betekenis geven aan ons leven is 13.30 – 16.00 uur de rode draad \ deze cursus. De colleges zullen u inspireren en moLocatie tiveren want de inhoud sluit direct aan bij uw eigen levenservaring.

Woudestein 1 oktober 2012 – Prof. dr. Jan Baars is socioloog, gerontoloog en filosoof, bijzonder hoogleraar verbonden aan de Universiteit voor Kosten Humanistiek te Utrecht, auteur van ‘Het nieuwe ouder worden’. €145 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, Hij behandelt het thema ‘moderne’ levensloop. Paradoxen en perexclusief literatuur) spectieven van leven in de tijd’.

8 oktober 2012 – Dr. Thijs Tromp, directeur van Reliëf, Christelijke Hovo plusprijs vereniging van zorgaanbieders: De betekenis van levensverhalen €175 (zie pagina 122) voor ons begrip van ons zelf via de ander.

Aantal bijeenkomsten 15 oktober 2012 – Prof.dr. Marli Huijer is bijzonder hoogleraar FiVijf colleges van 2,5 uur losofie van Cultuur, Politiek en Religie aan de EUR en lector Filosofie aan de Haagse Hogeschool. Zij vertelt u over de maakbaarheid van Literatuur het leven. Een pleidooi voor een goede ‘ritmische’ inrichting van - Hoofdstuk 4 en 5 van: ons individuele en sociale leven.

Baars, J. (2007) Het nieuwe ouder worden.

22 oktober 2012 – Prof.dr. Alfons Marcoen, emeritus hoogleraar Paradoxen en perspectieontwikkelingspsychologie en psychogerontologie aan de Kathoven van leven in de tijd. lieke Universiteit Leuven.

Amsterdam: SWP Ontwikkelings-opgave van de 3e en 4e levensfase. Welke zin valt te - Pagina’s: 151-172 uit: ontlenen aan het ouder worden op zich?

Huijer, M (2011) Ritme.

Op zoek naar een terug29 oktober 2012 – In het 5e college haakt Sensoor vanuit haar kerende tijd. Zoetermeer: werkpraktijk in op de voorgaande colleges. Centraal staan levensKlement vragen rond werken, zorgen en isolement. U ziet de betekenis van echte aandacht.

Sensoor Zuid-Holland verzorgt met meer dan honderd vrijwilligers 24-uurs bereikbare telefonische-, e-mail- en chat-hulp. Zij biedt een luisterend oor en belangeloze aandacht aan mensen die iemand nodig hebben om mee te praten als dat in de eigen omgeving niet kan. Programmacoördinator van deze cursus namens Sensoor: drs. Hanneke Willemsen 60

► Mens en maatschappij

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Interdisciplinair

Transitie: maatschappelijke verandering moet!

Prof.dr.ir. Jan Rotmans, dr. Derek Loorbach en dr. Flor Avelino Transities zijn fundamentele maatschappelijke omwentelingen die één of twee generaties in beslag nemen. Zulke transities kunnen maatschappijbreed zijn (bijvoorbeeld de transitie van een industriële naar een servicegerichte economie), in een specifieke sector voorkomen (zoals een transitie van afhankelijkheid van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen) of voor een specifieke plaats gelden (bijvoorbeeld in de zogenaamde ‘probleemwijken’). Transitiekunde is een manier van denken die zich de afgelopen twee decennia heeft ontwikkeld vanuit verschillende wetenschapsgebieden (o.a. geschiedenis, sociologie, systeemtheorie, innovatiestudies en ecologie). Transitiedenken wordt gebruikt om historische omwentelingen in sociale en technologische systemen te beschrijven en interpreteren, en om op systematische wijze toekomstscenario’s te verkennen. Tevens biedt het een kritisch en prikkelend perspectief voor het aanschouwen van de hedendaagse roerige tijden en politieke debatten. De economische crisis, sociale spanningen en ecologische uitdagingen zijn allen onderdeel van fundamentele maatschappelijke verschuivingen. De transitiebenadering biedt een vertrekpunt om deze tijden van verandering te duiden en om alternatieve strategieën te bedenken voor een duurzame toekomst. In deze colleges/cursus maakt u kennis met de filosofie van transities, met voorbeelden van historische en hedendaagse transities, en discussieert u met de docenten en met elkaar over alternatieve strategieën voor een duurzame toekomst.

Cursusreeks & thema’s 1. Inleiding transities & duurzaamheid 2. Hoe worden transities beïnvloedt?

3. De Nederlandse Energietransitie 4. Stedelijke Transities: Casus Rotterdam 5. De Paradoxen van Transities: Casus Transport 6. Ethische Dilemma’s in Transities 7. Lokale Transities en de Burger: Casus Texel 8. Transitie-uitdagingen voor een Duurzame Toekomst Uitgebreide biografieën van de docenten van onderzoeksinstituut DRIFT, prof.dr.ir. Jan Rotmans, dr. Derk Loorbach en dr. Flor Avelino, kunt u vinden op http://www.drift.eur.nl/.

► Mens en maatschappij

61

1213EC Data 3 oktober t/m 28 november 2012 (geen college op 17 oktober) Dag en tijd Woensdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €235 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €265 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2,5 uur Literatuur - Van der Hoeven, D. (2010) Verbreden, verdiepen, opschalen. KSI tussen wetenschap en transitiepraktijk, http://www.drift. eur.nl/2010/06/07/verbreden-verdiepen-opschalenksi-tussen-wetenschap-entransitiepraktijk/ - Rotmans, J. (2007) Duurzaamheid: van onderstroom naar draaggolf. Op de rand van een doorbraak. http://www. drift.eur.nl/files/articles/ boek_duurzaamheid.pdf - Henneman, P. (2011) Het Burge(r)meesterboek, http://screenbook.nl/ burgermeesterboek/

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Filosofie

Schatkist van de filosofie Grote denkers over aandachtig denken I Prof.dr. Marli Huijer, drs. Johan Peeters en drs. Frank Meester Een van de manieren om je denken te scherpen is door je te verdiepen in wat denkers voor je hebben uitgedacht. Wie voor het eerst klassieke filosofische teksten leest zal niet alleen verbaasd zijn over Data 24 september t/m de actualiteit van sommige teksten, maar ook over het hoge ni3 december 2012 (geen veau. Dat bepaalde teksten eeuw na eeuw worden herlezen heeft college op 15 oktober) alles te maken met de hoge kwaliteit ervan.

In deze cursus gaat u aan de hand van vijf thema’s tien klassieke Dag en tijd teksten lezen van filosofen die elk op een eigen manier het denken Maandag 10.00 – 12.30 uur over dat thema in een nieuw licht hebben gezet. In de syllabus die bij de cursus hoort, zijn deze teksten door de docenten van een Locatie toelichting voorzien. Zij leggen uit wat de actualiteit van de tekst Woudestein is, wie de filosoof is die de tekst heeft geschreven en waar de tekst over gaat.

Kosten €395 (inclusief koffie en Elk college bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een hoorcolthee tijdens de pauzes, lege over de achtergrond van tekst en filosoof. Het tweede deel exclusief literatuur) is een werkcollege: een gezamenlijke ‘close reading’. U gaat dan

nauwkeurig de tekst lezen en bespreken de actualiteit hiervan. Dit Hovo plusprijs deel vraagt dus om actieve deelname. Daarvoor is het ook van be€425 (zie pagina 122) lang dat u de tekst van te voren steeds aandachtig heeft gelezen.

1211CP

Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Maximaal aantal deelnemers 15

Literatuur Marli Huijer en Frank Meester: Goudmijn van het denken. Boom 2012.

In het boek zijn primaire teksten van de te behandelen filosofen opgenomen, alsmede een uitleg bij die teksten.

Bijzonderheden Studiebelasting: 2 tot 3 uur zelfstudie per week (ca. 15 pagina’s tekst per week).

In het tweede semester wordt deze cursus met een volgende serie voortgezet.

Prof.dr. M. Huijer is bijzonder hoogleraar Filosofie aan Erasmus Universiteit Rotterdam en lector Filosofie aan De Haagse Hogeschool. Ze werd opgeleid tot huisarts en filosoof en was coördinator van de Junkiebond, promoveerde in de filosofie en was eerder hoogleraar Gender en Biomedische Wetenschappen aan de Universiteit van Maastricht.

Drs. J. Peeters studeerde sociologie, filosofie en theologie aan de Universiteit Tilburg. Hij is als docent en supervisor verbonden aan De Haagse Hogeschool en auteur van het boek Globalisering en identiteit (2007).

Drs. F. Meester, studeerde filosofie en algemene literatuurwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkt als assistent-lector Filosofie en Beroepspraktijk aan De Haagse Hogeschool. Hij is verder actief als publicist voor onder andere de Volkskrant, Trouw en Filosofie Magazine.

62

► Filosofie en Religie

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Filosofie

Geschiedenis van de filosofie IV De moderne tijd Dr. Henri Krop

In de zeventiende eeuw begint men voor het eerst aan het algehele gezag van de antieke filosofen te twijfelen. In de Renaissance had Aristoteles al het alleenrecht verloren, maar vooral de wetenschappelijke revolutie maakte ook de alternatieven als het platonisme, het materialisme en scepsis niet langer aantrekkelijk. In 1628 bijvoorbeeld moest de Leidse hoogleraar Franco Burgersdijk tot zijn spijt constateren dat het stelsel van Copernicus plausibeler is dan het geocentrisme van Ptolomaeus, ook al is het niet te verenigen met de grondbeginselen van de wijsbegeerte van Aristoteles. Nieuwe filosofieën als die van Descartes, Hobbes en Locke proberen de nieuwe natuurwetenschap te integreren in een algemeen filosofisch kader. In deze cursus zal niet alleen bij de ontwikkelingen in de logica en de metafysica maar ook wordt stilgestaan bij de vernieuwingen in de praktische filosofie. Het mechanicisme van de nieuwe natuurwetenschap maakte ook een nieuwe benadering van de mens en de maatschappij noodzakelijk. De zeventiende eeuw staat daarbij op het breukvlak tussen de oude en nieuwe wereld.

1211JL

Dr. H.A. Krop (1954) is als docent Geschiedenis van de wijsbegeerte verbonden aan de Faculteit Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is gepromoveerd op een proefschrift over de verhouding tussen de theologie en metafysica bij Johannes Duns Scotus (1265-1309). Van zijn hand verscheen een vertaling van Spinoza’s Ethica.

Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2 uur

► Filosofie en Religie

63

Data 1 oktober t/m 26 november 2012 (geen college op 15 oktober) Dag en tijd Maandag 14.00 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €215 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €245 (zie pagina 122)

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Filosofie

Leesgroep Dao-de-Jing - de basistekst van de taoïstische filosofie III Dr. René Ransdorp

De Dao-de-jing - het Boek van de Weg en de Deugd - is de basistekst van de taoïstische wijsbegeerte. Dit filosofisch gedicht in 81 verzen is in China tot op de dag van vandaag talloze malen becomData 27 september t/m mentarieerd en behoort als een van de meest vertaalde teksten tot 6 december 2012 (geen de wereldliteratuur. Volgens de Chinese overlevering is Lao Zi (Lao college op 18 oktober) Tse) de auteur van dit geschrift. Hij zou een tijdgenoot zijn geweest van Confucius (551-479 v.Chr.).

Dag en tijd Tijdens deze cursus wordt een aantal centrale verzen uit de DaoDonderdag 13.00 – 15.30 uur de-jing gelezen en besproken onder begeleiding van dr. René Ransdorp, die de tekst vanuit klassieke en hedendaagse Chinese comLocatie mentaren zal toelichten. Daarbij zal ook Zhuang Zi’s verwerking van Woudestein Lao Zi’s gedachtegoed betrokken worden. Zhuang Zi (circa 370290 v.Chr.) is de tweede hoofdfiguur in de geschiedenis van de Kosten €285 (inclusief koffie en taoïstische filosofie. thee tijdens de pauzes, Door eerst kennis te maken met de Chinese tekst, waarvan de beinclusief literatuur) tekenis woord voor woord in het Nederlands zal worden toegelicht,

kan een indruk worden verkregen van de poëtische schoonheid van Hovo plusprijs de Dao-de-jing, die in vertalingen grotendeels verloren gaat. De €315 (zie pagina 122) tekst van de te lezen verzen zal telkens ter plaatse worden uitgeAantal bijeenkomsten deeld.In iedere bijeenkomst wordt ruimte gereserveerd voor onderTien colleges van 2,5 uur linge gedachtenwisseling rond de vraag in hoeverre deze tekst uit een ver verleden ons ook nu nog kan inspireren.

Maximaal aantal

1214FP

deelnemers 20

Dr. R. Ransdorp studeerde filosofie en Chinees en is gepromo-

Literatuur veerd op een proefschrift over Zhuang Zi. Momenteel verzorgt hij Teksten worden tijdens de cursussen Chinese filosofie aan verschillende instellingen. colleges uitgedeeld.

Bijzonderheden Voorkennis van Chinees of Chinese filosofie is niet noodzakelijk. Deze cursus is een vervolg op de gelijknamige cursus in 2011, maar staat open voor alle belangstellenden. Voor wie de cursus in 2011 niet heeft gevolgd is tijdens de eerste bijeenkomst wat aanvullend materiaal beschikbaar.

64

► Filosofie en Religie

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Filosofie

De beweging tegen God De goddeloze denkers Marx, Darwin en Nietzsche en hun wereldschokkende gedachten Drs. Jan Lagendijk Wie al wat ouder is, heeft het karakter van de zondag in de afgelopen decennia onherkenbaar zien veranderen. Vroeger een dag van rust, inkeer en kerkgang (of volgens sommigen: verveling). Tegenwoordig een dag van ontspanning, bedrijvigheid en boodschappen doen (of volgens sommigen: vervelingsbeheersing). Binnen afzienbare tijd verdwijnt ook nog de laatste zondag – de koopzondag.

Dan onderscheidt de zondag zich in niets meer van een doordeweekse dag.

Het verdwijnen van de zondag is één van de vele alledaagse gevolgen van een eeuwenoude filosofische gedachte waarvan de uiterste consequenties nog maar nauwelijks tot ons zijn doorgedrongen. Wanneer Descartes aan het begin van de 17e eeuw als eerste verklaart dat de zelfbewuste mens het fundament van de kosmos is, heeft hij er geen flauw vermoeden van, dat hij daarmee een beweging tegen God in gang zet die onherroepelijk is. Wanneer Kant aan het eind van de 18e eeuw stelt, dat de moderne, verlichte mens zich uit zijn zelfverkozen onmondigheid dient te bevrijden, heeft hij er volstrekt geen weet van, dat hij daarmee de dood van God aankondigt. De uiterste consequenties van de moderne verzelfstandiging (emancipatie) van de mens komen pas in de 19e eeuw voor het eerst aan het licht – in het werk van Marx, Darwin en Nietzsche.

De 19e en 20e eeuw kennen heel wat bewegingen (-ismen) die zich direct of indirect tegen God afzetten: liberalisme, socialisme, communisme, fascisme, humanisme, feminisme, etc.. Al deze bewegingen, hoe verschillend verder ook, vinden hun voedingsbodem in het denken van Marx, Darwin en Nietzsche.

Drs. J. Lagendijk is docent filosofie. Hij studeerde filosofie en psychologie in Leiden en Amsterdam. Tevens geeft hij op freelance basis lezingen en verzorgt hij filosofiecursussen voor verenigingen en bibliotheken.

► Filosofie en Religie

65

1213GC Data 26 september t/m 12 december 2012 (geen college op 17 oktober en 5 december) Dag en tijd Woensdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €265 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €295 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Filosofie

Vriendschap als gave en opgave Prof.dr. Henk Woldring

1212JL Data 20 november t/m 11 december 2012 Dag en tijd Dinsdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein

Mensen zeggen dat ze vrienden en vriendinnen hebben. Zijn zij ook echte vrienden voor elkaar? Zijn in onze individualistische samenleving echte of waren vriendschappen nog wel mogelijk? Zo ja, hoe interpreteren we ware vriendschap dan? Welke betekenis kan zij voor mensen hebben en welke verwachtingen hebben wij ervan?

Filosofen uit alle tijden hebben deze vragen gesteld en verschillend beantwoord. In de cursus wandelen we door de geschiedenis van de filosofie. We staan stil bij Aristoteles en Cicero. We lopen door naar de kerkvaders en vervolgens naar Thomas van Aquino. Daarna zien we oude problemen en een nieuwe tijd terugkeren bij Michel de Montaigne en later bij Kierkegaard en Nietzsche. Tenslotte kijken we om ons heen in onze eigen tijd, waarin feministische, homoseksuele en andere gedifferentieerde vriendschappen bestaan.

Kosten €125 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur) Prof.dr. E.S. Woldring (1943) is Nederlands politicus en sinds Hovo plusprijs 1986 hoogleraar politieke filosofie aan de Vrije Universiteit te €155 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vier colleges van 2,5 uur

Amsterdam. Tevens was hij van 1999 tot 2007 als lid van het CDA, lid van de Eerste Kamer waar hij zich bezig hield met wetenschap, onderwijs en cultuur.

66

► Filosofie en Religie

Godsdienstwetenschappen Boeddhisme als filosofie Een zoektocht naar identiteit Drs. Antoon Kamp

‘Door dingen te beschouwen als zijnde of niet-zijnde, zien dwazen niet een vredige wereld’. Citaat uit Verzen van het Midden.

Hoewel het Boeddhisme van oorsprong een meditatieve traditie is, draagt het een belangrijke filosofische dimensie in zich. Deze filosofische dimensie voorziet de beoefenaar van het pad van een denkwijze van waaruit de ervaringswerkelijkheid wordt begrepen en gerealiseerd. Boeddhistische geleerden onderscheiden in het leeronderricht van de Boeddha drie draaiingen van het wiel van de leer. Deze bieden, samen met de uitgebreide commentaren daarop, conceptuele kaders waarlangs de beoefenaar voortgang maakt op het spiritueel pad... Het onderricht van de eerste draaiing wordt systematisch filosofisch (en psychologisch) weergegeven in de Abhidharma van vroeg boeddhistische scholen. Hierin wordt de wezenlijke non-identiteit van een persoon, het ‘niet-zelf’ uitgewerkt. In de tweede draaiing zijn ook alle ervaringsfenomenen ‘leeg’ van een vaststaande identiteit. Deze visie vinden we terug in de Prajnaparamita Soetra’s (Hartsoetra). Nagarjuna, als grondlegger van de Madhyamaka school, bouwt voort op deze ideeën en geeft er een originele invulling aan. De sleutel tot Najarjuna´s belangrijkste werk, de Verzen uit het Midden, is de visie dat ‘leegte’ onlosmakelijk verbonden is met de diepe voorwaardelijkheid van het zelf en alle verschijnselen en dat de realisatie ervan centraal staat in het proces van ontwaken. De visie over Boeddhanatuur, door de Boeddha onderwezen in de derde draaiing, onthult de wezenlijke ‘identiteit’ van de geest. Deze visie wordt filosofisch onderbouwd en uitgewerkt door de Cittamatra school van Asanga en de Tathagatha traditie.

In de colleges zullen we, naast een inleiding, bovengenoemde filosofische scholen bespreken. De Madhyamaka school met Nagarjuna’s Verzen van het Midden staan daarbij centraal en worden voorafgegaan door, respectievelijk afgesloten met colleges over de eerder genoemde andere scholen.

Drs. A. Kamp studeerde Godsdienstwetenschap aan de Rijksuniversiteit in Groningen met als specialisatie Boeddhisme. Thans is hij docent boeddhisme en counselor en geeft hij regelmatig college voor Hovo.

► Filosofie en Religie

67

1212HC Data 25 september t/m 4 december 2012 (geen college op 16 oktober) Dag en tijd Dinsdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €285 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €315 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Literatuur Stephen Batchelor. Verzen uit het midden. Een verkenning van het sublieme.

Asoka 2000. ISBN nr.

978 90 5670 049 2. Prijs €15,95. Artikelen over de onderwerpen worden per college uitgedeeld.

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Eerste semester Rotterdam

►Cursus

Godsdienstwetenschap Islam uitgelicht Drs. Hatice Kurşun

Volgens de islamitische traditie had de profeet Mohammed, een Arabische koopman uit de stad Mekka, in het jaar 610 een ervaring die de geschiedenis van de wereld fundamenteel zou veranderen.

Data 8 november t/m Tijdens een godsdienstige retraite in een grot op de berg Hira, ont13 december 2012 ving hij zijn eerste openbaring van God. Deze goddelijke openbaring luidde het begin in van de religie, de islam.

Dag en tijd 1400 jaar later staat in Nederland de islam in het brandpunt van de Donderdag belangstelling. Deze belangstelling is niet alleen in de media enorm 10.30 – 13.00 uur uitgedijd, ook in het academisch onderwijs en onderzoek is zij de Locatie afgelopen jaren sterk toegenomen. Het aantal islamexperts groeit Woudestein nog altijd en steeds meer disciplines richten zich op de islam. Het zijn niet alleen islamologen, maar ook sociologen, politicologen, Kosten antropologen, historici, pedagogen en heel veel andere deskundi€175 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, gen die zich bezighouden met de islam. exclusief literatuur) In deze cursus houden wij ons ook bezig met de islam. Wij ver diepen ons in de ontstaansgeschiedenis, de bronnen (de koran en Hovo plusprijs de profetische traditieliteratuur), de centrale geloofsartikelen, de €205 (zie pagina 122) richtingen en stromingen, waaronder het sjiisme, modernisme en Aantal bijeenkomsten het fundamentalisme, en het recht van de islam. De cursus blijft Zes colleges van 2,5 uur niet steken bij de bekende feiten over de islam, maar neemt een kijkje achter deze feiten. Zo is het alom bekend dat de koran het Maximaal aantal deelnemers boek van de moslims is, maar hoe zijn volgens de islamitische overlevering de goddelijke openbaringen die Mohammed ontving ge30 compileerd tot het boek dat wij nu de koran noemen? Deze cursus Literatuur vormt een uitgelezen kans om op genuanceerde wijze kennis te neVoor deze cursus is een men van de belangrijkste thema’s en achtergronden van de islam.

1214CC

reader te koop.

Drs. H. Kurşun studeerde islamologie aan de Universiteit van Leiden en journalistiek aan de Faculteit Journalistiek en Communicatie in Zwolle. Ze verbleef drie jaar in Damascus om Arabisch te studeren en ter voorbereiding op een promotieonderzoek. Zij is co-auteur van het boek ‘Mijn Geloof en Mijn Geluk. Islamitische jongeren over hun homoseksuele gevoelens’ (2002).

68

► Filosofie en Religie

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Exacte vakken

Van Kerfstok tot Intelligente Machine De boeiende geschiedenis van onze informatiemaatschappij Dr.ir. Teun Koetsier Nog niet zo lang geleden kon men in Den Haag in betrekkelijke rust regeren. De televisie, het internet en de mobiele telefonie hebben ervoor gezorgd dat die tijd definitief achter ons ligt. Communicatie en informatietechnologie spelen een belangrijke rol bij politieke besluitvormingsprocessen. In vrijwel alle sectoren van de samenleving speelt technologie een centrale rol. Bijna iedereen besteedt op het werk een groot deel van de tijd aan informatieverwerking, meestal zittend achter een beeldscherm. Ook in het privé leven is de computer niet meer weg te denken. Sociologen zeggen dan ook dat wij in een informatiemaatschappij leven.

In deze cursus van acht weken hoorcolleges gaan we op zoek naar de wortels van de informatiemaatschappij.

Thema’s van de acht colleges: – De geschiedenis van de informatiemaatschappij in vogelvlucht.

– Het ontstaan van de taal en het schrift.

– De geboorte van het abstracte denken bij de Grieken: logica en deductieve wiskunde.

– Vroege informatie verwerkende machines: het Antikythera-mechaniek, klokken, programmeerbare machines – Wiskunde in de 17e eeuw: problemen oplossen door formulemanipulatie.

– De Industriële Revoluties en de groeiende behoefte aan informatieverwerking.

– Een korte geschiedenis van de informatica in de 20ste eeuw.

– Kunnen computers denken?

Dr.ir. Teun Koetsier is als historicus en filosoof verbonden aan de Faculteit Exacte Wetenschappen van de Vrije Universiteit. Hij studeerde in Delft, Nijmegen en Stanford en promoveerde op een onderwerp op het grensvlak van geschiedenis en filosofie van de wiskunde. Hij heeft meerdere boeken en artikelen op zijn naam staan.

► Exacte en medische vakken

69

1213CL Data 3 oktober t/m 28 november 2012 (geen college op 17 oktober) Dag en tijd Woensdag 11.00 – 13.15 uur Locatie Woudestein Kosten €190 (inclusief koffie en thee tijdens de (korte) pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €210 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2 uren en 15 minuten

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Exacte vakken

Evolutie van het leven Dr. Paul Storm

1214AL

“Niets in de biologie heeft zin behalve in het licht van evolutie”.

Een krachtige door Dobzhansky gemaakte uitspraak, die het enorme belang van de evolutietheorie voor de biologie fraai uitdrukt.

Data 4 oktober t/m 15 Vele processen, of ze zich nu op moleculair of op het niveau van november 2012 (geen colpopulaties afspelen, worden betekenisvol en begrijpelijker binnen lege op 18 oktober) de muren van deze theorie. Evolutie is niet alleen interessant voor biologen en paleontologen maar raakt ons aller bestaan; het kan Dag en tijd gaan over griepjes, HIV, ons voedsel, partnerkeuze, liefde voor je Donderdag 10.00 – 12.30 uur kinderen, ouderdom en de bloemen op tafel. Een theorie die heftige emoties en discussies heeft losgemaakt; die voortduren tot op Locatie de dag van vandaag. Voornamelijk omdat ze een verklaring geeft Woudestein over het ontstaan van onszelf. Ondanks het groter belang van deze theorie zijn veel aspecten rond ‘evolutie’ onbegrepen.

Kosten €160 (inclusief koffie en Het doel van deze cursus is tweeledig: enerzijds duidelijk maken thee tijdens de pauzes, wat de evolutietheorie inhoudt; anderzijds het geven van een overexclusief literatuur) zicht over belangrijke gebeurtenissen gedurende de evolutie van

het leven. Er zal worden ingegaan op de oorsprong van het leven.

Hovo plusprijs In eerste instantie bestond het leven, dat ongeveer 3,5 miljard jaar €190 (zie pagina 122) oud is, uit eencellige organismen en dit zou voor een hele lange Aantal bijeenkomsten tijd zo blijven. Ruim een miljard jaar geleden ontstonden de eerste Zes colleges van 2,5 uur meercellige organismen en zo’n half miljard jaar geleden verscheen het leven voor het eerst op land. Wat is de logica achter deze en vele andere belangrijke gebeurtenissen, zoals het ontstaan van wezens met een hoofd, ‘warmbloedige’ dieren en naakte, denkende apen?

Dr. P. Storm (1959) heeft biologie (HBO), culturele antropologie en prehistorie gestudeerd (propedeuse en doctoraal, Universiteit Leiden). Hij is in 1995 gepromoveerd op een paleoantropologisch onderzoek aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Momenteel werkt hij als gastmedewerker van NCB Naturalis te Leiden aan de evolutie van de mens en is hij kerndocent biologie bij de Hogeschool van Rotterdam.

70

► Exacte en medische vakken

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Geologie

Inzicht in de aarde Dr. Leo Minnigh

Landschappen in Nederland en daar buiten kunnen ons fascineren.

Te weten hoe landschappen zijn ontstaan kan het genot nog extra verhogen. Water, wind en ijs zijn de belangrijkste vormers. Aan het oppervlak zijn bovendien aanwijzingen te vinden die iets zeggen over de diepere ondergrond. Daar vinden andere processen plaats die hele continenten in beweging kunnen zetten, aardbevingen en vulkanisme veroorzaken en gebergteketens doen oprijzen. Oceanen bevatten belangrijke sleutels voor deze processen. Een geschiedenis van 4½ miljard jaar die uiteindelijk onze planeet haar uiterlijk heeft gegeven en waarop het leven zich heeft kunnen ontwikkelen.

In tien hoorcolleges wordt een inleiding in de algemene geologie gegeven. De grote opbouw van de aarde, de verschillen tussen oceaanbodems en continenten, belangrijke gesteentesoorten, verschillende landschapsvormen en de processen die daarbij een rol spelen zijn de onderwerpen van de eerste vier colleges. Na het begrip ‘tijd’ en de verschillende meetmethoden daarvan, zullen in het tweede gedeelte van deze cursus de diepere delen van de aarde nader worden beschouwd. Continentverschuivingen, vulkanisme, gesteente vervormingen, gebergtes en de omvorming van gesteentes (metamorfose) zijn de hoofdthema’s. Dit alles zal het begrip en het genot van de vele verschijningsvormen van de aarde vergroten.

Dr. L. Minnigh studeerde geologie in Leiden. Hij was visiting professor in Brazilië, heeft bij verschillende geologische adviesbureaus gewerkt en was wetenschappelijk informatie-specialist aardwetenschappen bij de TU Delft. In 2004 verscheen van zijn hand het boek ‘Inventief probleemoplossen’.

► Exacte en medische vakken

71

1212DL Data 2 oktober t/m 11 december 2012 (geen college op 16 oktober) Dag en tijd Dinsdag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €180 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €210 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Medische wetenschap Liefde op leeftijd

Dr. Marcel de Jeu (kerndocent), drs. Myrthe Bandell, drs. Hester Pastoor en drs. Tom Schneider

1213FL

Seks en seksualiteit zijn volop aanwezig in alle culturen en op alle leeftijden. In de westerse wereld heeft de opkomst van Viagra en de hogere vitaliteit van de hedendaagse ouderen ervoor gezorgd Data 31 oktober t/m dat we langer seksueel actief kunnen zijn. Naarmate we ouder 28 november 2012 worden, ondergaan we lichamelijke en psychologische veranderingen die invloed hebben op onze seksualiteit. Onze seksualiteit Dag en tijd verschuift: op oudere leeftijd is bijvoorbeeld lust minder bepalend, Woensdag terwijl geborgenheid meer waarde krijgt. Omgaan met deze seksu13.30 – 16.00 uur ele veranderingen kent zowel grote maatschappelijke als culturele Locatie verschillen. Neem bijvoorbeeld seksualiteit bij vrouwen. Terwijl de Woudestein westerse wereld een cultuur kent van relatieve openheid in seksualiteit bij vrouwen, gaan culturen in het Midden-Oosten, Azië en Kosten Afrika heel anders om met de seksualiteit van de vrouw. €130 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, Deze serie van vijf hoorcolleges gaat in op de volgende vragen: exclusief literatuur) Welke factoren beïnvloeden ons seksueel functioneren op leef tijd? Wat is de invloed van maatschappij, cultuur en sociale relaHovo plusprijs ties? Welke rol spelen onze geslachtsorganen? Welke rol speelt ons €160 (zie pagina 122) brein? Wat voor effect hebben ziektes, medicatie en therapie op Aantal bijeenkomsten ons seksleven? Ook krijgt u in de colleges (aan de hand van film Vijf colleges van 2,5 uur en beeldmateriaal) tips om uw eigen relatie en seksleven boeiend te houden.

31 oktober Seksuologie: filosofie/achtergrond en cultuur 7 november Anatomie van de geslachtsorganen en veranderingen door de overgang (meno/penopauze) 14 november Het brein: liefde, seks en relaties (partners) 21 november Seksuologie: ziekte, medicatie en therapie 28 november Anatomie en fysiologie van de geslachtsorganen Dr. M. de Jeu is verbonden aan de afdeling Neurowetenschappen, drs. M. Bandell (gynaecoloog/seksuoloog i.o), drs. Hester Pastoor (psycholoog/seksuoloog) en drs. T. Schneider (gynaecoloog) zijn werkzaam op de afdeling Verloskunde en Gynaecologie . Allen zijn verbonden aan Erasmus MC.

72

► Exacte en medische vakken

Eerste semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Medische wetenschappen Slapen, waken en dromen Prof.dr. Hilbrand Kamphuis

Er komen veel slaapstoornissen voor. In artikelen hierover vindt men percentages van 25 tot 30% bij volwassenen.Voor 1980 besteedde men nauwelijks aandacht aan de oorzaken van slecht slapen. Voor een goede bestrijding van slaapstoornissen is inzicht nodig in het functioneren van de hersenen. De gebeurtenissen tijdens de slaap tonen een wonderlijk patroon van zeer verschillende hersenactiviteiten die met behulp van electroencefalografisch (EEG-) onderzoek nauwkeurig te volgen zijn van seconde tot seconde. Verstoring van deze ritmische verschijnselen leidt tot inzicht voor behandeling. Er zijn vele tientallen diagnostische mogelijkheden en het is daarom duidelijk dat een behandeling daarvan niet met een enkel slaapmiddel kan worden verholpen. Het is bovendien noodzaak om tijdens de slaap ook te registreren wat er met de ademhaling, de hartslag, de temperatuur en de spieren gebeurt en of de lichaamshouding daarop van invloed is. Van heel groot belang is ook om de dag na de (slechte) nacht in kaart te brengen. Een uitgebreid slaaponderzoek vereist dus langdurige (ambulante) registraties, veelal van tenminste twee registraties gedurende twee etmalen. Geen ziekenhuisregistraties, maar thuis, vanuit het eigen bed.

De hoorcolleges omvatten het volgende: 1. Uitleg van de fascinerende slaapstructuur.

2. Behandeling van de geavanceerde registratiemethode en de daaruit voortvloeiende diagnostiek.

3. Bespreking van slaapverschijnselen bij veroudering, de invloed van een siësta en de problemen van jetlag, van ploegendienst en moeheid.

4. Ingaan op de betekenis van de droomslaap en nachtmerries.

5. Algemene beschouwingen over ‘waarom wij slapen’ en hoe lang wij kunnen functioneren zonder slaap en de gevaren van slecht slapen voor het functioneren overdag.

Prof.dr. H.A.C. Kamphuis, emeritus hoogleraar klinische neurofysiologie te Leiden. Medeoprichter van de eerste slaapkliniek in Nederland (Leiden / Den Haag).

Studeerde geneeskunde te Utrecht en specialiseerde zich in neurologie en psychiatrie.

► Exacte en medische vakken

73

1214EL Data 1 november t/m 29 november 2012 Dag en tijd Donderdag 13.00 – 15.30 uur Locatie Woudestein Kosten €130 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €160 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vijf colleges van 2,5 uur

074

tweede semester Rotterdam

075

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Kunstgeschiedenis Italiaanse fresco’s Drs. Ernest Kurpershoek

1223CL

Frescokunst, het schilderen met waterverf op een natte laag kalk, is eeuwenlang in Italië de meest bewonderde kunstvorm geweest. In het land dat zo uitmunt in kunstzin, valt de frescokunst in de topData 23 januari t/m 20 maart categorie van de artistieke disciplines. Bijna alle grote kunstenaars 2013 (geen college op 20 hebben zich onderscheiden op het gebied van de muurschilderfebruari) kunst. Giotto, Piero della Francesca, Rafael, Tiepolo en vele anderen hebben hun hoofdwerk in fresco gerealiseerd. Zelfs Leonardo da Dag en tijd Vinci die zich zelden aan fresco waagde, en Michelangelo, van naWoensdag 10.00 – 12.30 uur ture een beeldhouwer, danken hun roem voor een groot deel aan respectievelijk het fresco van het Laatste Avondmaal en de beschilLocatie dering van de Sixtijnse kapel. Voor Cennino Cennini die rond 1400 Woudestein een handleiding voor schilders schreef, was fresco ‘het aangenaamste en mooiste werk dat bestaat’. Vasari noemde in de inleiding Kosten €210 (inclusief koffie en tot zijn kunstenaarsbiografie (Le Vite 1550) frescoschilderkunst ‘de thee tijdens de pauzes, mannelijkste, zekerste en duurzaamste van alle methoden’. exclusief literatuur) Uit de periode 13de - 18de eeuw zijn duizenden fresco’s bewaard

gebleven. Ze geven een homogeen en rijk geschakeerd beeld van Hovo plusprijs een kunstvorm die zich volgens bepaalde, nauw omschreven crite€240 (zie pagina 122) ria heeft ontwikkeld. Voor het merendeel zijn de fresco’s nog in hun Aantal bijeenkomsten oorspronkelijke entourage aanwezig. De huidige bezoeker kan zich Acht colleges van 2,5 uur daarom moeiteloos in de tijd verplaatsen waarin ze zijn ontstaan.

Ook nu nog raken we onder de bekoring van Italiaanse frescokunst Bijzonderheden met zijn prachtige kleuren verkregen uit natuurlijke pigmenten, de Bij deze cursus wordt een reis georganiseerd naar ongelooflijke stilistische rijkdom, en de diepgang en originaliteit Istanbul en Edirne. In waarmee de aloude thema’s van de westerse cultuur in beeld zijn Istanbul, het oude Byzangebracht. tium en Constantinopel, ontmoeten het christendom en de islam elkaar in een sfeer die zowel oosters als westers is. Zie ook pag. 135

Drs. E. Kurpershoek heeft kunstgeschiedenis aan de universiteit van Amsterdam gestudeerd. Hij is werkzaam als docent, cultureel reisbegeleider en publicist.

Meer informatie Labrys Reizen, o.v.v. Hovo Rotterdam, contactpersoon: drs. Hanneke Bruijn (hb@labrysreizen.nl of 024-3822110)

76

► Multidisciplinair

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Kunstgeschiedenis

De kunst en architectuur van de 19e eeuw en de start van de moderne kunst Drs. J. Holtrop Schilders die aan het begin stonden van de moderne kunst in de 19e eeuw zoals Manet, Degas en Van Gogh ervaren we nog steeds als kunstenaars van onze tijd. Niettemin is er nu een historische distantie gegroeid waardoor de 19e eeuw meer op haar eigen merites kan worden beoordeeld. In het verleden werden grote kunstenaars als Turner, Courbet en Manet beschouwd als genieën die onafhankelijk van maatschappelijke ontwikkelingen de eerste schreden zetten op weg naar de moderne kunst. Tegenwoordig is er meer kennis van de industrieële, wetenschappelijke en politieke revoluties die de condities voor artistieke productie sterk hebben beïnvloed.

De kunst van de 19e eeuw toont een divers beeld: van het strenge moralisme van het neo-classicisme rond 1800 tot de wetenschappelijke kleurexperimenten van Seurat na 1885 en de art nouveau rond de eeuwwisseling. Ondanks de vernieuwingen voert de ‘academische’ kunst in de tweede helft van de eeuw nog steeds de boventoon en die ontwikkelingen zijn goed zichtbaar in het hart van de Parijse kunstwereld, de officiële en alternatieve Salontentoonstellingen. Technische uitvindingen zoals de fotografie en lithografie grijpen diep in en aan het eind van de eeuw zien we openlijk de toepassing van de nieuwe materialen ijzer en glas in de architectuur. De stad Parijs wordt wel eens het ‘Florence van de 19e eeuw’ genoemd vanwege de parallel met de unieke artistieke ontwikkelingen in het 15e eeuwse Florence.

Deze cursus biedt een kunsthistorisch raamwerk voor de grote verscheidenheid die de schilder- en beeldhouwkunst en de architectuur van de 19e eeuw kenmerkt, waarin de ontwikkeling van de moderne kunst speciale aandacht heeft.

1223HC

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) onder andere als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals voor Hovo vanaf 1996.

Literatuur ca. 110 kopieën (prijs nog niet bekend)

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

77

Data 30 januari t/m 10 april 2013 (geen college op 20 februari) Dag en tijd Woensdag 13.30-16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €265 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes)

Hovo plusprijs €295 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten 10 colleges van 2,5 uur Bijzonderheden De inhoud van het college wordt toegelicht met behulp van uitgebreid visueel materiaal, waarvan een lijst wordt uitgereikt, en elk college filmfragmenten.

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Architectuur

Geschiedenis van het wonen in Nederland Dipl.ir. Birgit M. Jürgenhake

Nederland staat bekend om zijn woon-architectuur. Denkt men aan de gebouwde omgeving in Nederland, dan denkt men in eerste instantie aan grachtenpanden in Amsterdam of aan spraakmakende Data 30 januari t/m 10 april vernieuwende woningbouwprojecten. Deze cursus met excursies 2013 (geen college op 20 vormt een ontdekkingstocht door de geschiedenis van het wonen februari) in Nederland. We beginnen bij de eerste nederzettingen in de prehistorie in de Lage Landen en eindigen in de eenentwintigste eeuw.

Dag en tijd Door de toenemende technische mogelijkheden veranderden zoWoensdag 10.00 – 12.30 uur wel de constructie van het huis als veel details. Zo maakte het huis een ontwikkeling door van hout naar steen en ontwikkelde het Locatie raam zich van een glasloos luik tot een groot glazen raam.

Woudestein Het toenemende wooncomfort veranderde de woonhuizen ruimtelijk en er werd steeds meer waarde aan het uiterlijk gehecht. Er ontKosten €265 inclusief koffie en stonden modes in de architectuur van het woonhuis. Maatschapthee tijdens de pauzes, pelijke normen en waarden alsook nieuwe wetgevingen hadden exclusief literatuur) invloed op het woonhuis. Met ingang van de twintigste eeuw was

de overheid sterk betrokken bij het ontwikkelen van woonwijken Hovo plusprijs in de Nederlandse steden en heeft daarmee de woningbouw ook €295 (zie pagina 122) beïnvloed.

Aantal bijeenkomsten We zullen onze cursus met een kritisch betoog over het wonen Acht colleges van 2,5 uur in Nederland Vandaag eindigen. Wordt het gezicht van Nederland en twee excursies nog steeds bepaald door de geleefde collectieve realiteit waarin bewoners van dag tot dag wonen? In het kader van de cursus beMaximaal aantal deelnemers

zoeken we bijzondere woongebieden die hebben bijgedragen aan 35 de architectuurdiscussie.

1223AC

Literatuur MaartenJan Hoekstra: Huis, tuin en keuken.

Wonen in woorden door de eeuwen heen, ISBN 978-90-450-0083-1, Uitgeverij Atlas, Amsterdam/ Antwerpen, 2009, €24,90

Dipl.ir. B.M. Jürgenhake is architect, werkt als assistent-professor aan de Faculteit Architectuur van de Technische Universiteit Delft en sinds 2002 als docent voor het Hovo-onderwijs. Daarnaast werkt zij op dit moment aan een proefschrift over de gevel in de Nederlandse woningbouw van de 20e eeuw.

Bijzonderheden Voor de excursies wordt gedacht aan een rondwandeling in een historisch stadsdeel en hedendaagse woonwijken.

Meer informatie op www. hovorotterdam.nl 78

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Letteren

Literaire landgoederen en datsja’s in Rusland Drs. Judith Janssen e.a.

In Rusland spelen de literaire landgoederen en datsja’s waar de grote klassieke Russische schrijvers als Poesjkin, Tolstoj, Toergenjev, Tsjechov, Pasternak of Paustovski woonden en werkten een prominente rol om het eigen culturele erfgoed te bewaren en door te geven aan jongere generaties. Russische schoolkinderen maken geen schoolreisjes naar pretparken, maar bezoeken bijvoorbeeld het landgoed Michailovskoje waar ze kunnen zien hoe Poesjkin leefde, achter welk bureau hij zijn verzen voor Jevgeni Onegin schreef, en met welke buurmeisjes hij op een bankje (welk bankje precies?) in de omringende landschapstuin aan het flirten was. Sinds de val van de Sovjet Unie komen deze huizen en datsja’s, die zich vaak buiten de grote steden Moskou en St Petersburg bevinden, ook binnen het vizier van buitenlandse toeristen die het Russische platteland willen verkennen.

In deze serie hoorcolleges zullen we ingaan op verschillende 19e eeuwse landgoederen en op een paar 20e eeuwse literaire datsja’s (zomerhuisjes). Per college zal een huis en een schrijver centraal staan. Daarbij zal natuurlijk aandacht zijn voor het huis zelf, waarover vaak zeer veel te vertellen valt. Maar ook zal er aandacht zijn voor het huis als literair thema. Immers de landgoederen zelf komen vaak in het werk van de grote Russen voor. Niemand kon zulke mooie lyrische plattelandsgedichten schrijven als Poesjkin en het staat vast dat het leven op Michailovskoje zijn inspiratiebron was.

En wie kent niet de vele scenes in het werk van Tsjechov waar de personages op een landgoed ‘vastzitten’, ellenlange gesprekken voeren over de zin van het leven, maar ondertussen niets ondernemen. We zullen een selectie van fragmenten lezen en zo het werk van bovengenoemde schrijvers thematisch verkennen.

Drs. J.V. Janssen studeerde Slavische Taal- en Letterkunde in Utrecht, Amsterdam en Moskou. Ze verzorgt voor Hovo Rotterdam sinds 2003 lezingen en cursussen. Ze begeleidde eerder drie literaire reizen naar St Petersburg, Odessa en de Kaukasus. De andere sprekers zijn slavisten en/of vertalers van Russische literatuur of journalisten met reiservaring in Rusland en met affiniteit voor Russische literatuur: drs. Eva van Santen, drs. Edwin Trommelen, Lisette Lewin.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

79

1221FC Data 4 februari t/m 18 maart 2013 (geen college op 18 februari) Dag en tijd Maandag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €170 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €200 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Zes colleges van 2,5 uur Bijzonderheden Bij deze cursus wordt een afwisselende reis georganiseerd langs een aantal van de mooiste literaire landgoederen en datsja’s van Europees-Rusland. De reis begint in St. Petersburg en voert vervolgens langs eeuwenoude provinciestadjes als Pskov, Toela en Taroesa naar de altijd bruisende hoofdstad Moskou.

Zie ook pag. 135 Meer informatie Labrys Reizen, o.v.v. Hovo Rotterdam, contactpersoon: drs. Saskia van Geldrop (svg@labrysreizen. nl of 024-3822110

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Letteren

Meesters van de korte baan Het lezen en analyseren van Nederlandse verhalen Dr. Jacques B. H. Alblas

1222BC

Het moderne korte verhaal is een betrekkelijk recente verschijning in de literatuur. In 1842 formuleerde de Amerikaan Edgar Allan Data Poe, grondlegger en eerste theoreticus van het genre, er een aantal 22 januari t/m 2 april criteria voor. In de ruim anderhalve eeuw daarna maakte het genre 2013 (geen college op 19 een onstuimige ontwikkeling door met schrijvers als Tsjechov, De februari) Maupassant, Hemingway en Roald Dahl. Maar dat ook in het Nederlandse taalgebied geweldige verhalen zijn geschreven is minder Dag en tijd Dinsdag 10.00 – 12.30 uur bekend. Bordewijk, Belcampo, Marga Minco, Cees Nooteboom en Remco Campert, om enkele auteurs te noemen, doen niet onder Locatie voor hun buitenlandse collegae.

Woudestein Doel van de cursus is een beeld te schetsen van de ontwikkelingsgang van het Nederlandstalige korte verhaal. Tegen de achtergrond Kosten €285 (inclusief koffie en van met name de Anglo-Amerikaanse theorievorming sinds Poe thee tijdens de pauzes, zullen we ons bezig gaan houden met een grote verscheidenheid exclusief literatuur) aan Nederlandstalige verhalen van de laatste honderd jaar. Naast

werk van de genoemde en andere schrijvers zullen ook meer reHovo plusprijs cente verhalen van auteurs als Rascha Peper, Manon Uphoff en €315 (zie pagina 122) Arnon Grunberg ter sprake komen.

Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur

Dr. J.B.H. Alblas was als literatuurwetenschapper onder andere Maximaal aantal deelnemers verbonden aan de studierichting Engelse Taal en Letterkunde 30 van de Vrije Universiteit Amsterdam. Sinds 2000 is hij ook werkLiteratuur De te behandelen tekstfragmenten worden een week van tevoren ter beschikking gesteld.

zaam in het kader van het Hovo onderwijs.

80

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Letteren

Emoties in de literatuur Dr. Bram Noot

In deze cursus laat u zich meevoeren met de uitingen van emoties in de literatuur die gepaard gaan met melancholie, verleiding en weemoed over het voorbijgaan van de tijd. De docent belicht de literaire uitingen van deze emoties vanuit een historisch perspectief, maar besteedt veel aandacht aan de moderne literatuur.

1222FC

Melancholie als inspiratiebron Vanaf de Romantiek tot onze tijd is melancholie een rijke inspiratiebron voor de mooiste gedichten en de meest aangrijpende romans.

U leest melancholische teksten van Piet Paaltjens, Franse decadente dichters, Couperus, Nescio, Dorrestijn en anderen.

Dag en tijd Dinsdag 13.30 – 16.00 uur

Verleiding en moraal in de literatuur In dit college krijgt u zicht op de steeds wisselende verleidingen vanaf het paradijsverhaal, via de ridderverhalen, de Lof der Zotheid en Faust tot de verlangens naar verboden en moderne verlokkingen bij schrijvers in de 19de en 20ste eeuw.

Het mysterie van de tijd Kijk je weemoedig terug naar wat geweest is of loop je voortdurend vooruit op wat nog komen moet? In dit college gaat u op reis in de tijd aan de hand van teksten waarin auteurs op allerlei manieren met de tijd goochelen en met behulp van geraffineerde verteltechnieken de voorbije tijd oproepen.

De cursus gaat verder dan literatuur. De teksten bespreek ik in het grotere verband van beeldende kunst en muziek. Elke sessie start met een hoorcollege. In de tweede helft bespreken we literatuur die bij het onderwerp van de sessie hoort. Leesopdrachten voor thuis zijn onderdeel van de cursus. Voor elk college krijgt u vooraf een hand-out.

Dr. A. Noot is neerlandicus. Hij was docent aan het Heerbeeck College te Best en schreef met co-auteurs de taaloverstijgende literatuurmethode Literatuur zonder grenzen. In 2010 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam op het proefschrift Lezen met een roomse bril over katholieke literatuurmethoden.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

81

Data 29 januari t/m 19 maart 2013 (geen college op 19 februari)

Locatie Woudestein Kosten €250 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €280 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Zeven colleges van 2,5 uur Literatuur Er is geen verplichte literatuur. Wel wordt bij aanvang van elk college een hand-out uitgereikt (zie laatste alinea van de cursusbeschrijving)

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Letteren

Reizen en reizigers in de Europese literatuur sinds de Verlichting Prof.dr. André van Oudvorst

In 1794 publiceerde Xavier de Maistre zijn Reis door mijn kamer.

Tweeënveertig dagen duurde de reis; hij deed de ene ontdekking na de andere en … het kostte hem niets ! Low budget-reizen voor Data 30 januari t/m 10 april de grote massa zijn een product van de moderne tijd, waarin het 2013 (geen college op 20 toerisme en het reisbureau hun intrede doen. Voordien was het februari) maken van verre reizen voorbehouden aan weinigen: ontdekkingsreizigers als Columbus en zijn bemanning, aristocraten die de Dag en tijd grand tour deden, diplomaten, wetenschappelijke onderzoekers Woensdag 10.00 – 12.30 uur (Darwin). Hun bevindingen resulteerden veelal in reisverslagen van het geografische type.

Locatie Het literaire reisverhaal is veel ouder: verzonnen zwerftochten als Woudestein de Odyssee vormen een traditie die voorafgaat aan het geografische reisverslag en waarin de reis kan worden opgevat als een Kosten €285 (inclusief koffie en metafoor van een innerlijke ontwikkeling of een allegorie van het thee tijdens de pauzes, menselijk bestaan. Sinds het reizen werd gedemocratiseerd is het exclusief literatuur) een voor velen bereikbare mogelijkheid om zowel de grenzen van

de bekende wereld als die van het eigen ik op te zoeken. In literaHovo plusprijs tuur en kunst zien we de weerslag van deze ontwikkeling. €315 (zie pagina 122) Bent u geïnteresseerd in de psychologische en filosofische dimenAantal bijeenkomsten sies van het reizen sinds de Verlichting? Deze cursus laat u kenTien colleges van 2,5 uur nismaken met een aantal Europese en Nederlandse auteurs van opmerkelijke reisverhalen, o.a. Goethe, Sterne, Heine, Conrad, Forster, Céline, Terborgh, Slauerhoff. Van hen lezen we gezamenlijk enkele romans, verhalen of novellen (geheel of gedeeltelijk). Tevens krijgt u een historisch overzicht van de reisliteratuur als genre gepresenteerd.

1223CC

Prof.dr. A.F. van Oudvorst doceert Europese literatuurgeschiedenis aan de Vrije Universiteit Brussel en verzorgt sinds 1995 Hovocursussen op het gebied van de letteren.

82

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Muziekwetenschap Auf Flügeln des Gesanges Het Duitse Lied Drs. Kees Wisse

Als er iets behoort tot de mooiste vormen van muzikale kleinkunst, dan is dat wel het Duitse lied. In het Duitstalig deel van Europa is de liedkunst in de 19e eeuw tot onnavolgbare hoogte gestegen. Componisten en dichters wisten de combinatie van poëzie en muziek tot een perfecte vorm van kunst te verheffen. En een kunstvorm die voor iedereen bereikbaar was. Waar er maar een piano stond en iemand een beetje kon zingen, klonk een lied. Van het eind van de 18e eeuw tot ver in de 20e eeuw is Duitsland overspoeld door tienduizenden liederen, sommige klein en eenvoudig als een volkslied, anderen uitgebreid en gecompliceerd als een operascène.

Het volledige scala aan menselijke emoties is in het lied te vinden, van ‘himmelhochjauzend’ tot ‘zum Tode betrübt’, om Goethe, één van de grootste leveranciers van liedteksten, te citeren. Honderden componisten schreven liederen, waaronder zeer groten als Beethoven, Schubert, Mendelssohn, Schumann en Brahms.

Deze cursus gaat over het Duitse lied in al haar verschijningsvormen. Daarin volgen we losjes de geschiedenis waarin wordt stilgestaan bij de wortels van het lied in de 18e eeuw, het absolute hoogtepunt in de Romantiek van de 19e eeuw, en de latere ontwikkelingen aan het begin van de 20e eeuw. Natuurlijk wordt een groot aantal liederen intensief beluisterd en besproken in tekst en muziek. Om zo nog meer te kunnen genieten van één van de mooiste en intiemste genres uit de muziek: het lied.

Drs. C.H. (Kees) Wisse (1961) studeerde muziekwetenschap aan de universiteit van Utrecht. Lange tijd was hij stafmedewerker bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en artistiek adviseur bij Holland Symfonia. Momenteel is hij free lance musicoloog, geeft lezingen cursussen, concertinleidingen en schrijft artikelen en toelichtingen op het gebied van muziek.

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

83

1222DC Data 29 januari t/m 9 april 2013 (geen college op 19 februari) Dag en tijd Dinsdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €265 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €295 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Literatuur Bij de cursus hoort een zelfgemaakte syllabus die op de eerste bijeenkomst uitgedeeld kan worden.

Bijzonderheden Kijk voor de voorstellingen in dit kader in de Doelen (Rotterdam) op pagina 4.

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Muziekwetenschap

‘O Haupt voll Blut und Wunden’ Bachs muziek voor de Lijdenstijd Drs. Frans Jansen

1221JL

Sinds jaar en dag wordt de Lijdenstijd muzikaal gedomineerd door de passiemuziek van Johann Sebastian Bach. Jaarlijks klinkt op talloze plaatsen in Nederland zijn Matthäus-Passion, die in de loop der Data 11 maart t/m jaren bijna de status van cultureel erfgoed heeft bereikt. Daarbij zijn 25 maart 2013 in onze ontkerkelijkte maatschappij Bachs passies voor velen nog de laatste connectie met de christelijke traditie.

Dag en tijd Hoe anders ervoer men deze muziek tijdens Bachs leven. Als onMaandag derdeel van de reguliere liturgie zijn deze werken destijds door 13.30 – 16.00 uur niemand op waarde geschat wat erin resulteerde dat zij na 1750 Locatie decennialang niet meer hebben geklonken. Mendelssohns memoWoudestein rabele uitvoeringen van de Matthäus-Passion in 1829 hebben daar definitief verandering in gebracht.

Kosten In deze 3-delige cursus zal geanalyseerd worden wat de passies €88 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, van Bach zo bijzonder maken en waarin zij zich onderscheiden van exclusief literatuur) andere muziek voor de Goede Week. Daarmee is onlosmakelijk ver bonden de religieuze overtuiging van de componist, alsmede de Hovo plusprijs kerkelijke traditie waarin hij zich bevond. Er zal gekeken worden €118 (zie pagina 122) hoe het gekomen is dat dit repertoire in ons land zo ongekend poAantal bijeenkomsten pulair is geworden en waarbij Rotterdam aanvankelijk een cruciale Drie colleges van 2,5 uur rol heeft gespeeld.

Uiteraard zullen de colleges rijkelijk geïllustreerd worden met pasLiteratuur sende muziekvoorbeelden, uitgevoerd door de beste Bach-vertolDe cursusinhoud is samen kers uit heden en verleden. met alle muziekfragmenten naderhand gratis te downloaden op de website van de docent (www. achterdenoten.nl).

Inhoud: 1. geschiedenis en context van Bachs passiemuziek 2. Matthäus- en Johannes-Passion: tekstuitbeelding en muzikale vormen 3. de passietraditie in Nederland Drs. F. Jansen (1965) studeerde Muziekwetenschap aan Universiteit van Utrecht nadat hij jarenlang werkzaam was geweest in de gezondheidszorg. Hoewel hij breed georiënteerd is, ligt het zwaartepunt van zijn muzikale interesse op de Duitse muziek uit de 18e en vroege 19e eeuw. Hij doceert o.a. aan diverse andere HOVO-instellingen en schrijft hij regelmatig artikelen en recensies voor tijdschriften als Klassieke Zaken en Mens en Melodie.

84

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Geschiedenis

Suriname: Van exploitatiekolonie naar natiestaat Drs. Patty Gomes

Suriname en haar bevolking zijn voor een heel groot deel een constructie van Nederlandse ondernemingslust geweest. Een constructie die in 1657/1667 met de verovering van Suriname op de Engelsen begon. Dit was slechts tien jaar na het uitroepen van haar eigen natie, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlandse Gewesten (1648). Beide landen waren dus vrijwel vanaf hun ontstaan met elkaar verbonden. Deze verbintenis eindigde in 1975 formeel met de onafhankelijkheid van Suriname, maar is informeel blijven bestaan tot in onze tijd. De meeste mensen denken bij de geschiedenis van deze verbintenis onwillekeurig aan de slavernij en sluiten zich er dan meteen voor af. Het is immers geen geschiedenis om trots op te zijn. Maar er is meer gebeurd, want na de afschaffing van de slavernij in 1863 en het staatstoezicht in 1873 is er een nieuwe tijd ingegaan. Een tijd van vallen en opstaan waarin Nederland en Suriname nieuwe relaties leerden aangaan. Een tijd ook waarin de bij elkaar gebrachte volkeren in Suriname voortaan openlijk konden bijdragen aan de constructie van hun nieuwe land.

In acht hoorcolleges wordt de slavernij, de identiteitsontwikkeling, de natievorming en de ontwikkeling van de nieuwe relaties behandeld. Dit binnen de context van de Patriottische opstand, de Napoleontische oorlogen, de Haïtiaanse opstand, de Tweede Wereldoorlog en de theorie van het dekolonisatieproces. Aan het eind van de cursus kunnen we discussiëren over prikkelende vragen, zoals: heeft Nederland Suriname alleen maar uitgebuit en onderdrukt, of heeft ze ook iets positiefs verricht waarop Suriname kan voortbouwen? Welke rol heeft Suriname daar zelf bij gespeeld? Wat betekenen de nieuwe relaties voor alle nazaten?

We beginnen de eerste les met een algemene inleiding in de historiografie. Aan de hand van twee artikelen die we zullen lezen, wordt duidelijk gemaakt dat de weergave van de geschiedenis nooit helemaal objectief kan zijn omdat de historicus het verleden alleen kan benaderen vanuit zijn eigen tijd en zijn eigen referentiekader.

Drs. P. Gomes studeerde Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is docente, programmamaakster en publiciste (Over ‘’natuurgenooten’’ en ‘’Onwillige honden’’. Beeldvorming als instrument voor uitbuiting en onderdrukking in Suriname 1842-1862).

► Cultuurgeschiedenis

85

1224EL Data 31 januari t/m 28 maart 2013 (geen college op 21 februari) Dag en tijd Donderdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €220 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €250 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2,5 uur Bijzonderheden Naar aanleiding van deze cursus staat in principe een reis gepland naar Suriname voor najaar 2013.

Tijdens deze reis zullen geschiedenis en bevolking uitgebreid de aandacht krijgen.

Zie ook pag. 135 Meer informatie Labrys Reizen, o.v.v. Hovo Rotterdam, contactpersoon: drs. Peter van der Lende (pvdl@labrysreizen. nl of 024-3822110)

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Geschiedenis

Global History en Wereldgeschiedenis Dr. Kariin Sundsback

Global history en Wereldgeschiedenis zijn twee vakdisciplines binnen geschiedenis die overlappende thema’s bestuderen, maar andere vraagstukken behandelen. Beiden houden zich bezig met Data 31 januari t/m 11 april de geschiedenis van de wereld. Wereldhistorici bestuderen de op2013 (geen college op 21 komst en ondergang van wereldwijde beschavingen en culturen, februari) evenals de connecties tussen de beschavingen. De Global Historians, aan de andere kant, proberen vraagstukken met betrekking Dag en tijd tot globalisering, de ontwikkeling van ongelijkheden in de wereld, Donderdag 10.00 – 12.30 uur chronologie en methodologie te beantwoorden. Wereldgeschiedenis wordt heel lang beoefend, maar Global History is een relatief Locatie nieuwe vakdicipline die racend snel als onderzoeksgebied binnen Woudestein de historische geschiedschrijving ontwikkelt, met name in de Westerse wereld. In deze cursus gaan we leren wat het verschil tussen Kosten €265 (inclusief koffie en Wereldgeschiedenis en Global History is en waar de twee vakdisthee tijdens de pauzes, ciplines zich mee bezig houden, welke theorieën aan deze onderexclusief literatuur) zoeksgebieden ter grondslag liggen en welke discussies gevoerd

worden. Belangrijke onderwerpen en vragen die tijdens deze colHovo plusprijs legereeks behandeld zullen worden, zijn onder andere: €295 (zie pagina 122) - waarom verschillen Wereldgeschiedenis en Global History zo van Aantal bijeenkomsten elkaar; Tien colleges van 2,5 uur - wat zijn de voor- en nadelen van deze benaderingen voor de geschiedwetenschap; Literatuur - hoe gaan deze historici te werk; Delen uit Pamely Kyle Crossley, What is global - van wat voor theorieën en begrippen maken ze gebruik van; history? ( 2008) - wat betekent dit soort aanpakken voor de periodisering van de Delen uit Eric Vanhaute, geschiedenis; Wereldgeschiedenis, - wat zijn de hot issues binnen Global History en Wereldgeschiede(2008) nis en Per week artikelen over de desbetreffende thema’s - wat betekent Global History en Wereldgeschiedenis voor de omgang van huidige samenlevingen met hun verleden?

1224AC

Dr. K. Sundsback is een van oorsprong Noorse historica. Zij studeerde in 2004 af aan de Vrije Universiteit van Amsterdam in vroegmoderne culturele geschiedenis en schreef haar proefschrift over de migratie van Noorse vrouwen naar Nederland aan de European University Institute in Florence. Zij heeft als docente global history gewerkt aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Utrecht en is op dit moment werkzaam als freelance onderzoeker en docente.

86

► Cultuurgeschiedenis

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Geschiedenis

Europese vrijheden Drs. Feico Houweling

Onze Europese samenleving kent een reeks van waarden en vrijheden, zoals vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en gelijke rechten voor iedereen. Sommige daarvan lijken vanzelfsprekend, maar dat was vroeger niet zo. Aan elke vrijheid zit een datum vast en een plaats waar die vrijheid is bevochten. Niet toevallig vallen die fasen samen met een aantal grote revoluties, want juist daarin werden fundamentele vrijheden bevochten.

In deze collegereeks gaan we na wat de belangrijkste waarden en vrijheden in Europa zijn. We beginnen met een stukje rechtsgeschiedenis en gaan na wanneer de eerste systematische wetgeving in Europa ontstond en naar de eerste grondwetten. Daarna kijken we naar de bewegingsvrijheid en economische vrijheden, zoals de vrijheid van beroepskeuze, van opleiding en van professionele zelfontplooiing. Daarbij komen het feodalisme en de rol van de gilden in de middeleeuwen aan bod.

Op dezelfde manier worden individuele, politieke en religieuze vrijheden onderzocht. Ook kijken we naar de beperkingen en bedreigingen daarvan, zoals de nog steeds moeilijk uit de weg te ruimen ongelijke mogelijkheden qua carrière en inkomen voor mannen en vrouwen. Het geheel levert een beeld op van verschillende fasen in de vorming van het Europa zoals we dat nu kennen.

Resteert de vraag wat die waarden en vrijheden voor ons in het heden betekenen. Daarom is er aan het eind van de cursus volop gelegenheid voor persoonlijke discussie.

Drs. F. Houweling studeerde Eigentijdse Geschiedenis/Scandinavistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en is werkzaam als schrijver en verteller van geschiedenis.

► Cultuurgeschiedenis

87

1222AL Data 22 januari t/m 2 april 2013 (geen college op 19 februari) Dag en tijd Dinsdag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €250 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €280 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Aanbevolen literatuur Eugen Rosenstock-Huessy, De grote revoluties, autobiografie van de westerse mens, Vught, Skandalon, 2004, Tweede druk (paperback) ISBN 978-9076564-36-4.

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Cultuurgeschiedenis Leidt ieders weg naar Rome?

Dr. Stef Bugter

1222EL Data 8 januari t/m 19 maart 2013 (geen college op 19 februari) Dag en tijd Dinsdag 13.00 – 16.00 uur Locatie Woudestein

Alle wegen leiden naar Rome, zegt het spreekwoord, maar ging ook iedereen? Gelukkig niet, maar heel veel gingen er wel: kooplui, pelgrims, soldaten, kunstenaars, gelukszoekers, geleerden en diplomaten. Om geld te verdienen, omdat ze moésten, om boete te doen, om te vechten, om te leren of te genieten, om honderd andere redenen.

Hoe? Te voet, te paard of op muilezels, in koetsen, treincoupé’s of auto’s. Of door de lucht.

In 10 bijeenkomsten gaat u mee met al die duizenden die naar Rome zijn trokken. Wat voor stad troffen ze aan en hoe welkom waren ze? U maakt ook kennis met de eeuwenoude ervaring van de Romeinen om gasten te ontvangen er geld aan te verdienen.

Kosten €150 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, Het programma in grote lijnen: exclusief literatuur) 8 januari Soldaten,handelaren en ambtenaren: naar Rome tijdens

het Imperium Romanum.

Hovo plusprijs 15 januari Van Constantijn tot Karel de Grote: pelgrims, soldaten €180 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Zes colleges van 3 uur Literatuur Syllabus Bijzonderheden Naar aanleiding van deze cursus staat een reis naar Rome gepland in de eerste week van juni 2013 o.l.v. dr. Stef Bugter.

Zie ook pag. 135 Meer informatie Labrys Reizen, o.v.v. Hovo Rotterdam, contactpersoon: drs. Jarno Timmermans (jt@labrysreizen.nl of 024-3822110)

en reizigers tot na de grote volksverhuizing.

22 januari Ad loca Sancta: pelgrims in de Middeleeuwen.

29 januari Romipetae: De Middeleeuwse pelgrimages; wegen en voorzieningen.

5 februari Op zoek naar kennis: humanisten naar Rome.

12 februari De Bentvogels en andere bevlogenen: kunstenaars in de 16e en 17e eeuw.

26 februari De Grand Tour: geleerden, landjonkers en kunstenaars in de 17e/18e eeuw.

5 maart Zouaven en andere Nederlanders: toerisme in de 19e eeuw 12 maart Rome in vogelvlucht: het massatoerisme per vliegtuig en touringcar.

19 maart Bertus Aafjes achterna? Moderne ‘pelgrims’ per fiets of te voet.

Dr. S. Bugter is classicus met ruim 40 jaar ervaring als reisleider naar en in Rome. Hij trok zelf op de fiets en te voet naar Rome en doceert behalve in Rotterdam ook aan Hovo Brabant.

88

► Cultuurgeschiedenis

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Psychologie, filosofie en neurowetenschappen Hoe vrij is onze wil

Dr. Hans van de Braak (kerndocent) e.a.

Hebben wij een vrije wil of is dat een illusie? Als de vrije wil geen illusie is, dringen zich allerlei vragen op. Wat verstaan filosofen, neurowetenschappers en psychologen onder wilsvrijheid? Wat is de rol van lichaam, brein en geest daarbij? Wat is het nut van een vrije wil? Hoe is de vrije wil bij mensen geëvolueerd? Hoe is wilsvrijheid en wilskracht bij mensen onderzocht? De serie colleges ziet er als volgt uit: 29 januari - Evolutie van de vrije wil (dr. Hans van de Braak).

Levensvormen zoals bacteriën, planten en dieren onttrekken zich aan chaos door hun neiging tot zelforganisatie. De vrije wil is dan een vergevorderde stap in de manier waarop mensen zichzelf organiseren.

5 februari - Filosofie van de vrije wil (prof.dr. Maureen Sie).

De vrije wil wordt vaak tegenover het determinisme geplaatst. Veel filosofen vinden die tegenstelling simplistisch omdat vrije wil en determinisme elkaar niet uitsluiten.

12 februari - Neurowetenschap van de vrije wil (prof.dr. Dick Swaab).

Een klassiek experiment van Benjamin Libet laat zien dat het brein 300 milliseconden voordat we een handeling uitvoeren, die beslissing al voor ons heeft genomen. In zijn boek Wij zijn ons brein (2010) schaart Swaab zich achter Libet’s conclusie dat de vrije wil dus een illusie is.

26 februari - De belichaamde geest (prof.dr. Rolf Zwaan).

Het idee dat de menselijke geest een computer is, vierde hoogtij in de 20ste eeuw. De moderne cognitie- en neurowetenschappen laten echter zien dat ons denken verankerd is in lichamelijke processen. Maar in hoeverre is onze geest belichaamd?

12 maart - Filosofie van de vrije wil (prof.dr. Herman Philipse).

Sommige neurowetenschappers, zoals Victor Lamme in zijn boek ‘De vrije wil bestaat niet’ (2010), beweren dat al ons handelen wordt veroorzaakt door hersenprocessen die geen ruimte laten voor vrijheid. Wilsvrijheid moeten we echter niet zoeken in het brein, maar in ons vermogen om gedrag op grond van argumenten te veranderen.

► Mens en maatschappij

89

1222GL Data 29 januari t/m 12 maart 2013 (geen college op 19 februari en 5 maart) Dag en tijd Dinsdag 13.30 – 15.30 uur Locatie Woudestein Kosten €130 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €160 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten vijf colleges van 2 uur

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Economie

Stabiliteit in China Prof.dr. Meine Pieter van Dijk (kerndocent) met input van o.a. prof.dr. Peter Ho (Universiteit van Leiden) en een Engelssprekende gastdocent.

1225GL

Beter verdienende en meer reizende Chinezen willen meer vrijheid.

Milieuproblemen, financiële problemen en arbeidsonlusten knagen ook aan de macht van de communistische partij. Daarbij wordt Data 1 februari t/m 8 maart door de jeugd dankbaar gebruik gemaakt van moderne communi2013 catiemiddelen, zoals het internet, mobiele telefoons en twitter. De overheid wil de stabiliteit handhaven, maar dit gaat ten kost van de Dag en tijd noodzakelijke hervormingen. Stabiliteit heeft een economische beVrijdag 10.00 – 12.30 uur tekenis, maar ook politieke en maatschappelijke stabiliteit komen Locatie aan de orde. De Chinese maatschappij verandert. Enerzijds willen Woudestein de mensen meer openheid en vrijheid, anderzijds lijkt de Chinese overheid slimmer te onderdrukken, maar wat zal het resultaat van Kosten dit krachtenspel zijn? €140 (inclusief koffie en 1. Overzicht van het onderwerp: wat is stabiliteit en wat bepaalt thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur) stabiliteit? Is China stabiel en welke factoren dragen bij, of onder mijnen die stabiliteit?

Hovo plusprijs 2. Prof. Peter Ho: stabiliteit in China zit in het eigendomsrecht, bij€170 (zie pagina 122) voorbeeld de manier waarop het landeigendom in China is geregeld.

3. Economische stabiliteit zoals bedoeld door het Europese StabiliAantal bijeenkomsten Zes colleges van 2,5 uur teitsfonds, dat wil zeggen beperkte inflatie en tekorten op de begroting en de betalingsbalans.

4. Politieke stabiliteit: geen dictatuur van de communistische partij, maar een democratie met wisseling van de macht en respect voor mensenrechten.

5. Gastspreker: Maatschappelijke stabiliteit: heeft een bepaalde maatschappij genoeg stabiliteit? De rol van de middenklasse, democratie, het niveau van ontwikkeling en moderne technologie zoals internet en mobiele telefonie.

6. Conclusies: Economische stabiliteit: voortgaande hoge economische groei, toenemende inkomens en sociale zekerheid. Behalve de welvaart ook meer welzijn en rechtszekerheid?

Prof.dr. M.P. van Dijk was van 1999 tot 2011 bijzonder hoogleraar Stedelijk management in opkomende economieën aan de Economische Faculteit van de Erasmus Universiteit Rotterdam en sinds 2006 en nu full professor of urban mangement aan het Internationale Institute of Social Studies van de EUR.

90

► Mens en maatschappij

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Rechten

Recht en actualiteit Prof.dr. Koo van der Wal (kerndocent) e.a.

Een goed functionerend rechtsstelsel is van onschatbare waarde, zowel voor de gemeenschap als geheel als voor bevolkingsgroepen en burgers afzonderlijk. Het gaat dan immers om zulke wezenlijke zaken als de verzekering van de vrijheid en veiligheid van de burgers, een faire en transparante conflictbeslechting, een humane strafpraktijk, een onkreukbaar bestuur, e.d. Het recht, kortom, is er voor het welzijn van de burgers en het floreren van de samenleving.

Het probleem is nu dat in een steeds complexer en onoverzichtelijker wordende maatschappij ook de wereld van het recht aan transparantie heeft ingeboet. Het lijkt alsof alleen steeds gespecialiseerder professionals er nog de weg in kunnen vinden. Toch is een mate van herkenbaarheid en aansluiting bij het rechtsbesef van de burgers wezenlijk voor de legitimiteit van en het vertrouwen in de rechtsorde, en daarmee voor het functioneren ervan.

De bedoeling van de cyclus is om aan de hand van actuele kwesties ontwikkelingen in het hedendaagse recht te bespreken en op hun achterliggende ideeën en tendensen te belichten. Thema’s die de revue passeren zijn: de onafhankelijkheid van de rechter, strafmaat en effectiviteit van het strafrecht, het grondrecht van de godsdienstvrijheid, ontwikkelingen op het gebied van het internationale recht, kritiek op het oprukkend juridisch instrumentalisme, recht en risicosamenleving, de botsing van de rechtsculturen in Europa.

30 januari prof.dr. Koo van der Wal, Rechtsfilosofische inleiding tot de cyclus 6 februari prof.mr.dr. Marc Loth, De onafhankelijke rechter 13 februari dr. John Blad, Harder straffen: in het belang van de samenleving?

27 februari prof.dr. René Foqué, Kritiek op het juridisch instrumentalisme 6 maart prof.mr.dr. Ben Vermeulen, Het grondrecht van de godsdienstvrijheid 13 maart prof.dr. Ellen Hey, De toenemende rol van internationale organisaties in het internationale recht en problemen van legitimiteit 20 maart dr. Roel Pieterman, Voorzorg in de risicomaatschappij 27 maart prof.mr.dr. Roel de Lange 3 april prof.dr. René Foqué, De botsing van rechtsculturen in Europa Prof.dr. G.A. van der Wal is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ► Mens en maatschappij

91

1223EL Data 30 januari t/m 3 april 2013 (geen college op 20 februari) Dag en tijd Woensdag 13.15 – 15.30 uur Locatie Woudestein Kosten €260 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €290 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Negen colleges van 2 uur en een kwartier

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Sociale wetenschappen Hoe veilig is Nederland?

Dr. Lex Cachet, Ruth Prins MSc

1221AL

Het thema veiligheid staat in Nederland al jaren hoog op de publieke en politieke agenda. Politici eisen voortdurend krachtige maatregelen en de wetgever zit dus niet stil. Maar: wat is het probleem Data 28 januari t/m 4 maart precies? Waar hebben we het over als we het over (on)veiligheid 2013 (geen college op 18 hebben? Is er sprake van een toename van de onveiligheid? En, februari) wat ‘kost’ meer veiligheid.

In een korte collegereeks wordt verkend wat veiligheid eigenlijk Dag en tijd is en wat we kunnen of moeten doen om voor voldoende veiligMaandag 10.00 – 12.30 uur heid te zorgen. In de loop van de reeks wordt duidelijk hoe breed, complex en veranderlijk het veiligheidsidee is. Tenslotte laten we Locatie ook zien dat meer veiligheid een prijs heeft. Willen we die prijs wel Woudestein betalen?

We bespreken wat veiligheid is, hoe de onveiligheid zich in NederKosten €145 (inclusief koffie en land ontwikkelt en hoe we de zorg voor veiligheid organiseren. thee tijdens de pauzes, Verder komen principiële vragen aan de orde als: hoe veilig kunexclusief literatuur) nen we Nederland maken en hoe veilig willen we ons land maken;

welke prijs heeft meer veiligheid. Ook wordt ingegaan op de dubHovo plusprijs belrollen die burgers spelen als eisers van veiligheid en vrijheid en €175 (zie pagina 122) als afnemers van illegale goederen en diensten. Hoe complex veiligAantal bijeenkomsten heidszorg in de praktijk is wordt geïllustreerd aan de hand van een Vijf colleges van 2,5 uur casus over de ontwikkeling van het lokale veiligheidsbeleid (samen met Ruth Prins MSc).

Literatuur Tenslotte wordt stilgestaan bij enkele actuele thema’s, zoals bijvoorHans Boutellier De veiligheidsutopie, Den Haag: beeld nationale politie, de verbrokkeling van de veiligheidszorg en Boom Juridische Uitgevers; de responsabilisering van de burger.

3e druk ISBN: 9789054545668, Ca.€35,-

Dr. L.Cachet was als universitair hoofddocent Bestuurskunde verbonden aan de EUR. Hij studeerde sociologie aan de UvA en promoveerde in Leiden op een proefschrift over Politie en Sociale Controle. Als voormalig gemeenteraadslid en fractievoorzitter heeft hij praktische ervaring met het thema veiligheid op lokaal niveau.

R. Prins Msc studeerde bestuurskunde aan de EUR en deed een Master op veiligheidsterrein aan de Vrije Universiteit. Momenteel werkt ze aan een proefschrift over lokaal veiligheidsbeleid, in het bijzonder de rol van de burgemeester daarin.

92

► Mens en maatschappij

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Sociale wetenschappen Populisme in perspectief Mark van Ostaijen Msc MA

Populisme is populair. Niet alleen in Nederland, maar ook in andere Europese en niet-Europese landen lijkt het politiek populisme aan een opmars bezig. Zowel in België, Denemarken, Finland als Frankrijk worden gevestigde politieke partijen geconfronteerd met populistische politiek. In Nederland denkt men meteen aan Fortuyn, Verdonk of Wilders. Maar is dat terecht? Wat hebben zij gemeen en hoe moeten we hun opkomst begrijpen? Er is inmiddels veel literatuur verschenen rondom dit thema van zowel romanciers, publicisten, columnisten als wetenschappers. Er bestaat blijkbaar een noodzaak om die nieuwe politiek te doorgronden. Maar, hoe ‘nieuw’ is het eigenlijk? Sommigen zien populisme duidelijk als de belangrijkste bedreiging voor de democratie, anderen zien er juist een verrijking in van het democratisch debat. Volgens de één ‘gevaarlijk’ of ‘drijfzand’, volgens de ander een ‘zegen’ en juist een kans de democratie nieuw leven in te blazen. In deze reeks gaan we in op de sociale, politieke en bestuurlijke oorzaken en gevolgen van populisme voor de toekomst van de Nederlandse en Europese democratie.

Populair populisme – Inleiding in het drieluik wat hierna volgt en zich toespitst op het thematische trio: sociologische, politicologische en bestuurskundige bespreking. Politiek populisme – Hierin staat het Europese ‘eigene’ aan populisme centraal. Welke inhoudelijke kenmerken draagt het actuele populisme in zich, welk electoraat spreekt het daarmee aan en op welke wijze verwerven populistische partijen een plaats in het centrum van de macht. Populisme als sociaal verschijnsel – De opkomst van politiek populisme hangt samen met andere belangrijke sociaal-culturele en maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de opkomst van massamedia. Populisme als politiek-bestuurlijke realiteit – Sinds populistische partijen in verschillende landen aan de deur kloppen van de macht is het in enkele gevallen gelukt die positie te bekleden. Welke implicaties heeft populistische politiek en hoe ervaart een politicus populisme in de praktijk?

Dr. M.M.A.C (Mark) van Ostaijen (1984) studeerde Vrijetijdswetenschappen en Filosofie aan de UvT en behaalde een master aan de European Urban Studies (POLIS) met studies in Brussel, Tilburg, Manchester en Helsinki. Hij is verbonden aan de Erasmus Universiteit als onderzoeker. ► Mens en maatschappij

93

1221HL Data 11 maart t/m 8 april 2013 (geen college op 1 april) Dag en tijd Maandag 14.30- 16.30 uur Locatie Woudestein Kosten €125 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €155 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vier colleges van 2 uur

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Sociale wetenschappen Vrijheid en democratie Drs. Hans Charmant

1223FC

Vrijheid en democratie delen een lange geschiedenis. De uitvinders van democratie, de oude Grieken, begrepen democratie als zelfbestuur en legden de nadruk op de vrije wilsbeschikking van Data 30 januari t/m 10 april burgers in een politieke gemeenschap. Moderne democratie, tot 2013 (geen college op 20 stand gebracht door de Amerikaanse en de Franse Revolutie, legt februari) de nadruk op vrije verkiezing van degenen die namens ons regeren. In beide democratieopvattingen is de relatie met vrijheid inDag en tijd gewikkeld. Democratie kan niet zonder een klimaat van vrijheid Woensdag 13.30 – 16.00 uur en vereist ook allerlei specifieke vrijheden, zoals vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vergadering. Maar democratie is geen Locatie garantie voor vrijheid. Noch in de klassieke, noch in de moderne Woudestein democratie is het zeker dat de meerderheid altijd vrijheid zal verkiezen boven andere politieke wenselijkheden, zoals veiligheid, of Kosten €265 (inclusief koffie en rechtvaardigheid. Democratie draagt de mogelijkheid van dictatuur thee tijdens de pauzes, van de meerderheid in zich, al dan niet te weeg gebracht door het exclusief literatuur) optreden van volksmenners. De paradox van vrije, democratische

keuze is, dat in principe iedere uitkomst mogelijk is, inclusief het Hovo plusprijs afschaffen van democratie. Vrijheid is al even paradoxaal. Vrijheid €295 (zie pagina 122) als vrijwaring van bemoeienis door anderen (inclusief de overheid) Aantal bijeenkomsten is een legitiem idee van vrijheid, maar hetzelfde geldt voor vrijheid Tien colleges van 2,5 uur als ieders gelijke kans op zelfontplooiing; het ene vrijheidsidee kan botsen met het andere, juist in een democratie. In deze cursus zal Literatuur de bonte geschiedenis van democratie en vrijheid gevolgd worden - Tjitske Akkerman: Democratie; de Europese van de klassieke oudheid tot in de moderne tijd. De achterliggende grondslagen van het moideeën zullen uitgebreid aan bod komen, maar zeker ook de vertaderne idee , Het Spinhuis,/ ling daarvan in de politieke praktijk van heden en verleden.

Maklu 2010 (4e druk) ISBN 9789055893041 - Meindert Fennema: Van Thomas Jefferson tot Pim Fortuyn; balans van democratie, Het Spinhuis/ Maklu 2012 (4e druk) ISBN 9789055893058

Drs. J.N.M. Charmant is politicoloog en was als docent politieke theorie vanaf 1980 verbonden aan de Erasmus Universiteit. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van het politieke denken.

94

► Mens en maatschappij

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Filosofie

Spinoza’s brieven Dr. Henri Krop

Van Spinoza is in de Opera posthuma niet alleen de Ethica en de Verhandeling tot verbetering van het verstand opgenomen, maar ook zijn correspondentie. Briefwisselingen tussen geleerden speelden in de zeventiende eeuw een belangrijke rol in de wetenschap en wijsbegeerte, maar de uitgevers hebben bovendien een selectie gemaakt ter toelichting op Spinoza’s filosofie met de bedoeling de lezer een eerste inleiding te geven. Op deze wijze wordt de correspondentie ook nu gebruikt.

In brieven wordt Spinoza door correspondenten - vrienden en critici - gevraagd om moeilijke punten in zijn filosofie te verhelderen en om stelling te nemen in actuele kwesties. In de oorspronkelijke uitgave zijn zij dan ook niet chronologisch, maar thematisch geordend.

Er komt achtereenvolgens aan bod: de relatie tussen substantie en attributen, Spinoza’s ideeën over God, de rol van de ervaring in de wetenschap, de godsdienst, de figuur van Christus en bovennatuurlijke verschijnselen en menselijke vrijheid in een gedetermineerd universum. Deze collegereeks kan de basis vormen voor een latere lezing van de Ethica.

Dr. H.A. Krop (1954) is als docent Geschiedenis van de wijsbegeerte verbonden aan de Faculteit Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is gepromoveerd op een proefschrift over de verhouding tussen de theologie en metafysica bij Johannes Duns Scotus (1265-1309). Van zijn hand verscheen een vertaling van Spinoza’s Ethica.

► Filosofie en religie

95

1221GL Data 28 januari t/m 25 maart 2013 (geen college op 18 februari) Dag en tijd Maandag 14.00 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €210 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €240 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2 uur

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Filosofie

Schatkist van de filosofie Prof.dr. Marli Huijer, drs. Johan Peeters en drs. Frank Meester

Een van de manieren om je denken te scherpen is door je te verdiepen in wat denkers voor je hebben uitgedacht. Wie voor het eerst klassieke filosofische teksten leest zal niet alleen verbaasd zijn over Data 28 januari t/m 15 april de actualiteit van sommige teksten, maar ook over het hoge niveau 2013 (geen college op 18 ervan. Dat bepaalde teksten eeuw na eeuw worden herlezen heeft februari en op 1 april) alles te maken met de hoge kwaliteit. In deze cursus gaat u aan de hand van vijf thema’s tien klassieke teksten lezen van filosofen die Dag en tijd elk op een eigen manier het denken over dat thema in een nieuw Maandag 10.00 – 12.30 uur licht hebben gezet. In de syllabus die bij de cursus hoort, zijn deze teksten door de docenten van een toelichting voorzien. Zij leggen Locatie uit wat de actualiteit van de tekst is, wie de filosoof is die de tekst Woudestein heeft geschreven en waar de tekst over gaat.

Elk college bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een hoorcolKosten €395 (inclusief koffie en lege over de achtergrond van tekst en filosoof. Het tweede deel thee tijdens de pauzes, is een werkcollege: een gezamenlijke ‘close reading’. U gaat dan exclusief literatuur) nauwkeurig de tekst lezen en bespreken de actualiteit hiervan. Dit

deel vraagt dus om actieve deelname. Daarvoor is het ook van beHovo plusprijs lang dat u de tekst van te voren steeds aandachtig heeft gelezen. €425 (zie pagina 122)

1221CP

Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Maximaal aantal deelnemers 15 Literatuur Waartoe zijn wij op aarde?

(Redactie: Marli Huijer en Frank Meester). Hierin zijn primaire teksten van de te behandelen filosofen opgenomen. De syllabus wordt gratis verstrekt bij de aanvang van de cursus.

Bijzonderheden Studiebelasting: 2 tot 3 uur zelfstudie per week Deze cursus is een vervolg op: Goudmijn van de filosofie. Men kan echter op deze vervolgcursus intekenen zonder de eerste gevolgd te hebben.

Prof.dr. M. Huijer is bijzonder hoogleraar Filosofie aan Erasmus Universiteit Rotterdam en lector Filosofie aan De Haagse Hogeschool. Zij is huisarts en filosoof en coördinator van de Junkiebond, en was hoogleraar Gender en Biomedische Wetenschappen aan de Universiteit van Maastricht.

Drs. J. Peeters studeerde sociologie, filosofie en theologie aan de Universiteit Tilburg. Hij is als docent en supervisor verbonden aan De Haagse Hogeschool.

Drs. F. Meester, studeerde filosofie en algemene literatuurwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkt als assistent-lector Filosofie en Beroepspraktijk aan De Haagse Hogeschool. Hij is verder actief als publicist voor onder andere de Volkskrant, Trouw en Filosofie Magazine.

96

► Filosofie

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Filosofie

De filosofie van Arthur Schopenhauer Prof.dr. Frans Jacobs

Velen beschouwen Arthur Schopenhauer (1788-1860) als een radicale pessimist. Dat is niet onjuist, maar het vreemde is dat hij zijn pessimisme op zo’n manier uitdraagt dat je er vaak vrolijk van wordt. Zijn hoofdwerk, Die Welt als Wille und Vorstellung, geldt wel als het laatste grote metafysische systeem. Maar hij is tevens een voorloper van grote critici van de metafysica: bijv. Nietzsche en ook Freud, wiens door driften bevolkte onbewuste schatplichtig is aan Schopenhauers wil (een blinde kracht, die niets heeft van de autonomie van Kants wil). Beschouwde men vroeger de mens als een wezen dat door zijn rede, door zijn moraal etc., verheven is boven de rest van de wereld, bij Schopenhauer wordt de mens niet geïdealiseerd, maar hij beschrijft hem juist zeer realistisch, en zelfs reductief. Het levensgevoel dat uit zijn denken opstijgt, doet denken aan Darwin, die het hogere van de mens ook reduceert tot het lagere: een modern levensgevoel. Schopenhauer is ook de eerste grote filosoof die oog begon te krijgen voor niet-westerse wijsbegeerte en daarbij het denken van het Westen niet vanzelfsprekend daarboven verheven achtte (anders dan bijv. Hegel). In zijn wijsgerige systeem besteedt hij veel aandacht aan de esthetica; zo heeft hij een interessante muziekfilosofie ontwikkeld. Schopenhauer is ook nog een uitstekend stilist. Zijn gedachten zijn vaak buitensporig, maar de taal waarin hij ze verwoordt, doet Engels aan. Hij heeft gezegd dat hij Duits wilde schrijven zoals Hume het Engels hanteerde. (Hij kende trouwens zijn talen.) Met de filosofie van deze man gaan we kennis maken.

Prof.dr. F. Jacobs heeft wijsbegeerte gestudeerd in Leuven en is emeritus-hoogleraar wijsgerige ethiek aan de Universiteit van Amsterdam.

► Filosofie

97

1224DC Data 31 januari t/m 11 april 2013 (geen college op 21 februari) Dag en tijd Donderdag 13.00 – 15.30 uur Locatie Woudestein Kosten €265 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €295 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Literatuur We maken gebruik van de Nederlandse vertaling, De wereld als wil en voorstelling (twee delen) van Hans Driessen, die in 1997 in Amsterdam is verschenen bij de Wereldbibliotheek, en die inmiddels herhaaldelijk herdrukt is. Maar ook uit andere teksten van Schopenhauer wordt geput.

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Filosofie

Kijken in de spiegel. Mensbeelden door de tijd heen.

Prof.dr. Koo van der Wal en dr. A.W. Prins

Talrijk zijn de uitdrukkingen die de mens door de tijd heen ter aanduiding van zichzelf gemunt heeft. Zo heet hij bij Aristoteles het met rede begiftigde wezen, in het christendom beelddrager Gods, Data 31 januari t/m 28 maart bij Nietzsche het niet vastgestelde dier, bij Scheler degene die neen 2013 (geen college op 21 kan zeggen, bij Gehlen het door tekorten getekende wezen, bij februari) Monod de zigeuner aan de rand van het universum, bij De Froe het strooien soortje, enz. Al die aanduidingen bevatten in een noDag en tijd tedop niet alleen een zelfbeeld van de mens, maar tegelijk ook Donderdag 13.30 – 15.30 uur een opvatting van de werkelijkheid waarin hij leeft. De bedoeling van de cyclus is een rondgang langs een aantal invloedrijke mensLocatie beelden door de geschiedenis heen. Maar het accent zal liggen op Woudestein het meer nabije verleden, in het bijzonder de twintigste eeuw. In die eeuw is de vraag naar de mens immers nadrukkelijker dan ooit Kosten €165 (inclusief koffie en gesteld. Dat spiegelt de situatie, zoals Max Scheler in `Die Stellung thee tijdens de pauzes, des Menschen im Kosmos’ schrijft, dat de mens voor zichzelf proexclusief literatuur) blematischer dan ooit geworden is. De traditionele bepalingen van

zijn identiteit hebben hun overtuigingskracht verloren. Dat vraagt Hovo plusprijs dan om nieuwe mogelijke oriëntatiepunten. €195 (zie pagina 122) Ter sprake komen in dat verband onder meer Freud, Scheler, PlesAantal bijeenkomsten sner, Heidegger, Jaspers, Buber, Sartre en Taylor. Daarbij zullen ook Acht colleges van 2 uur enkele excursies naar schrijvers zoals Dostojewski, Musil e.a. gemaakt worden. De lezingen over Heidegger en Sartre worden door dr. Prins verzorgd.

1224FL

Prof.dr. G.A. van der Wal is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Dr. A.W. Prins (1957) studeerde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en de Universiteit van Amsterdam. Sinds 1986 doceert hij Fenomenologie, Hermeneutiek en Kunstfilosofie aan de EUR. Zijn onderzoek focust zich op Filosofie en Literatuur en het werk van Martin Heidegger. Daarbij is hij medeoprichter van het Centrum voor Filosofie en Kunst (CFK, www.caponline.org) in Rotterdam.

98

► Filosofie en religie

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Filosofie

De mens, een sterfelijk wezen: keuzes rond ons levenseinde Dr. Ton Vink

Dat de mens een sterfelijk wezen is, is geen verrassend inzicht.

Maar dat die sterfelijkheid ons tegenwoordig bijna dwingt tot het maken van keuzes rond ons levenseinde, is wel nieuw.

In het Nederland van vandaag de dag denk je dan al snel aan euthanasie en hulp bij zelfdoding. Daaraan zal in deze cursus ook uitgebreid aandacht worden besteed. Maar het is goed te bedenken dat de palliatieve zorg rond het levenseinde en de keuzes die daarbinnen gemaakt kunnen worden, eveneens van grote betekenis zijn.

In deze cursus buigen we ons onder meer over: - De geschiedenis van het denken over de dood en het leven na de dood.

- De medische en juridische ontwikkelingen die tot onze ‘eutha- nasiewet’ hebben geleid.

- De betekenis van centrale begrippen als palliatieve zorg, sedatie, continue sedatie, euthanasie, hulp bij zelfdoding, zelfeuthanasie.

- De betekenis, omvang en beperking van zelfbeschikking.

- De rol van de taal: zelfmoord of zelfdoding; moord of doden op verzoek; een goede dood; waardig sterven; ondraaglijk lijden.

- De betekenis van lijden; van lijden aan het leven; ‘bescherm waardigheid van het leven; wilsbekwaamheid, dementie.

- De diversiteit aan standpunten in de regelgeving in diverse lan- den (Zwitserland, Oregon, Nederland, België).

- En tenslotte de vraag welke keuzes er nu werkelijk openstaan aan het eind van ons leven.

Dr. T. Vink is filosoof. Hij schreef een proefschrift over de Schotse filosoof David Hume en is auteur van een ruim aantal boeken voor het VWO-onderwijs. Hij is zowel theoretisch (in de vorm van publicaties) als praktisch (in de vorm van begeleiding) betrokken in de discussie rond een zelf beschikt levenseinde. In 2007 werd hij voor de Rechtbank Amsterdam vrijgesproken van overtreding van art. 294 Sr. (hulp bij zelfdoding).

► Filosofie en religie

99

1223GC Data 30 januari t/m 27 maart 2013 (geen college op 20 februari) Dag en tijd Woensdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten €235 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €265 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2,5 uur

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Godsdienstwetenschap

De geschiedenis van het andere christendom: Christendom en gnosis Dr. John van Schaik

1224CC Data 31 januari t/m 11 april 2013 (geen college op 21 februari) Tijd Donderdag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €265 (incl. koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur) Hovo plusprijs €295 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Tien colleges van 2,5 uur Maximaal aantal deelnemers 30 Literatuur J. Slavenburg & J. van Schaik, Westerse Esoterie en Oosterse Wijsheid, Uitgeverij Ankh Hermes, Deventer 2010.

ISBN978.90.202.0397.4.

Prijs €39,90 (400 blz.)

In 2005 werden we verrast door een oud gnostiek geschrift uit de vierde eeuw: het Judas-Evangelie. Reeds kerkvader Irenaeus (eind tweede eeuw) kende het Judas-Evangelie en hij was er niet blij mee. In het Judas-Evangelie wordt eenzelfde soort gnostiek christendom beleden dat we kennen uit de gnostieke Nag Hammadigeschriften. Wat voor soort christendom is het gnostieke christendom eigenlijk? En waarom zijn de oude kerkvaders tegen de gnostiek? Ook de middeleeuwse katharen waren gnostieke christenen en opnieuw wordt deze vorm van christendom door de kerk vervolgd. De ‘strijd’ tussen het traditionele kerkelijke christendom en het gnostische christendom duurt tot op vandaag. In De Da Vinci Code van enkele jaren geleden wordt ook een vorm van gnostiek christendom beschreven en ook al is De Da Vinci Code fictie, toch weert de kerk zich opnieuw. Waarom toch? Wat is het goede en wat is het verkeerde aan het ‘andere’ christendom? En: wat is het goede en wat is het verkeerde aan het verweer van de kerk tegen het ‘andere’ christendom?

In de cursus komen onder meer aan de orde: kerkvaders en gnostieken, Augustinus en het antieke manicheïsme, Thomas van Aquino en de katharen, de middeleeuwse mystiek, de rozenkruisers en de alchemie, de moderne theologie en de moderne esoterische bewegingen zoals de theosofie en de antroposofie.

Dr. J. van Schaik studeerde middeleeuwse mystiek en promoveerde op het godsbeeld van de antieke manicheeërs en de middeleeuwse katharen. Hij is directeur van het Origenes-Instituut, dat de dialoog wil bevorderen tussen het kerkelijke en het esoterische christendom. Tevens is hij hoofdredacteur van BRES, tijdschrift voor religie, wetenschap en gnosis. Hij heeft vele publicaties op zijn naam staan over het gnostische, mystieke en esoterische christendom.

Deze cursus is een herhaling van de gelijknamige cursus in 2008-2009.

100

► Filosofie en religie

Tweede semester Rotterdam

►Cursus

Theologie

Ontevreden in Eden ‘If this is paradise I want my money back’ Dr. Sijbolt Noorda Nooit eerder hadden zo veel mensen het zo goed. De levensverwachting was nog nooit zo hoog. Geniepige infectieziektes lijken onder controle. De hemel op aarde. Een paradijselijke toestand.

Toch heersen ontevredenheid en afgunst. Verwachtten we dan een andere hemel, een ander paradijs?

Wanneer er rampen gebeuren, zoeken we koortsachtig naar een verklaring. Wie is de schuldige, wat is de oorzaak? Onverklaarbare, toevallige pech of tegenslag en onbestraft leed verdragen we maar slecht. Eeuwenlang waren hemels geluk en aards lijden bij uitstek religieuze thema’s. Religie was de manier om het leven richting te geven en zin te verlenen aan de mislukking en de dood. In voor- en tegenspoed, in de tuin van Eden en op velden van gelukzaligheid, aan kruisen en bij klaagmuren - religie zorgde voor de verklaring van het wisselend lot, van hemels geluk en menselijk tekort.

Deze cursus onderzoekt deze thema’s en de functies van religie door de eeuwen heen en vanuit verschillende invalshoeken. Maar daar laten we het niet bij. We gaan ook na hoe we het redden zonder religie, hoe we lijden, dood en ander onheil aanvaarden zonder religieuze interpretaties, welke rol de-hemel-op-aarde speelt in een heden zonder god of godsdienstige levensbeschouwing.

Je hoeft immers geen religieus mens te zijn om te weten dat zonder dromen of idealen, geloof in vooruitgang en hoop op beloning het leven tot stilstand komt, en dat we moeten weten om te gaan met gefnuikte verwachtingen, tegenslagen, mislukte toekomst, de dood – met of zonder religie.

Dr. S.J. Noorda is voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Universiteiten. Hij is theoloog en zijn bijzondere interesse heeft de interactie van godsdienst, wetenschap en cultuur.

► Filosofie en religie

101

1223BC Data 30 januari t/m 13 maart 2013 (geen college op 20 februari) Dag en tijd Woensdag 10.00 - 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €170 (incl. koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €200 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Zes colleges van 2,5 uur Maximaal aantal deelnemers 30

Literatuur Claudia Carroll, If this is paradise I want my money back (2007) Bijzonderheden Deze cursus is een herhaling van de gelijknamige cursus uit 2012.

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Exacte vakken

Gekoesterd genie, het werk van Christiaan Huygens Prof.dr. Vincent Icke

Christiaan Huygens was veel meer dan een uitzonderlijk geniale wetenschapper. Natuurkunde, sterrenkunde, wiskunde, muziek, talenkennis, literatuur: in dat alles blonk hij uit. Niet alleen kon Data 4 februari t/m 4 maart hij dat, hij mocht het ook. In een tijd waarin arme jongens het 2013 (geen college op 18 werk van hun vader voortzetten, en waarin ook rijke kinderen na februari) een strak geregisseerde leertijd in een vooraf bedachte rol werden geplaatst, stond de wijze en liefdevolle vader Constantijn aan zijn Dag en tijd geniale zoon Christiaan toe, gewoon te doen waar hij goed in was.

Maandag 10.00 – 12.30 uur Huygens deed zowat alles en publiceerde bijna niets. Te zijner eer en nagedachtenis vertel ik over zijn waarnemingen: het maken van Locatie instrumenten en het slijpen van telescooplenzen, de nachten tuWoudestein rend naar nevels en planeten. Over Huygens als grondlegger van de klassieke mechanica, de eerste relativiteitstheorie ter wereld.

Kosten €145 (inclusief koffie en Daar tussendoor geef ik mooie en vermakelijke voorbeelden van thee tijdens de pauzes, zijn grote vindingrijkheid in het bedenken van toepassingen van de exclusief literatuur) wetenschap. Tenslotte sla ik een brug naar de fysica van vandaag,

Huygens’ erfenis: hij publiceerde de eerste echte wiskundige forHovo plusprijs mule in de theoretische natuurkunde. €175 (zie pagina 122) Een afdoende reden om over het werk van Huygens te spreken Aantal bijeenkomsten wordt door hemzelf gegeven, in een citaat dat hij aan Archytas Vier colleges van 2,5 uur toeschrijft:

1221BL

Bijzonderheden Elk college zal bestaan uit driemaal 45 minuten voordracht, gescheiden door twee pauzes. Bij het college zullen cd-boxen en boeken over Huygens beschikbaar zijn voor aanschaf of inkijken.

‘By aldien iemand in den Hemel was geklommen, en de natuur van de Wereld, en de schoonheid der Starren doorzien had, dat die verwondering hem onvermakelijk zou zijn, daar ze hem anders groot vermaak zou gegeven hebben, ten zy hy iemand had, aan wien hy ‘t konde vertellen.’

Prof.dr. V. Icke is hoogleraar theoretische astrofysica aan de Universiteit Leiden, bijzonder hoogleraar kosmologie aan de Universiteit van Amsterdam, beeldend kunstenaar en publicist. Hij onderzoekt de ‘kosmologische constante’, het ontstaan van structuur in het heelal, en stralingshydrodynamica.

102

► Exacte vakken en medische wetenschap

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Exacte vakken

Door het exacte landschap aan de hand van aforismen en anekdoten Prof.dr. Harm Bart

De geschiedenis van de exacte vakken is rijk aan anekdoten en aforismen. Sommige zijn authentiek, andere apocrief, soms is de status onduidelijk. Maar bijna altijd is er een diepere laag of een dubbele bodem die betrekking heeft op een interessante stand van zaken, een belangwekkend inzicht, of iets van wezenlijke betekenis op de achtergrond. Een paar voorbeelden. Waar doelt Pythagoras op als hij (volgens Aristoteles) zegt “de gehele hemel is harmonie en getal”? Hoe verhoudt dit zich tot Fourier’s uitspraak “de getallen regeren het vuur”? Hoe het antwoord te duiden dat Euclides gaf aan de vorst van Alexandrië toen deze hem vroeg om zoiets als een stoomcursus wiskunde: “Hoogheid, er is geen Koninklijke weg naar de wiskunde”? Welke zijn de omstandigheden waaronder (Johann) Bernoulli in de kantlijn van een door hem ontvangen anonieme brief schrijft: “aan de klauw herkent men de leeuw”?

Wat steekt er achter de uitspraak van de Nobelprijswinnaar fysica Heisenberg: “Atome sind keine Dinge”. En heeft Einstein werkelijk gezegd: “zelfs het opperwezen kan van vier geen priemgetal maken”? Gezien zijn opvattingen kan dit zeer wel het geval geweest zijn. Maar wat heeft hij dan bedoeld, en in welke traditie (waar o.a. de kerkvader Augustinus deel van uitmaakte) past dit?

In de lezingencyclus zullen aan de hand van deze en dergelijke anekdoten en aforismen onderdelen van de exacte vakken worden belicht: een speelse reis door het exacte landschap.

Prof.dr. H. Bart is emeritus hoogleraar wiskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en voormalig decaan van faculteit ESE. Hij studeerde aan de Vrije Universiteit en behaalde daar ook zijn doctorsgraad.

► Exacte vakken en medische wetenschap

103

1222CL Data 5 maart t/m 2 april 2013 Dag en tijd Dinsdag 10.00 – 12.30 uur Locatie Woudestein Kosten €130 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €160 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vijf colleges van 2,5 uur Bijzonderheden Deze lezingencyclus heeft een onmiskenbaar bètaaspect. Bij de concrete vormgeving wordt echter nadrukkelijk naar algemene toegankelijkheid gestreefd.

Tweede semester Rotterdam

►Hoorcolleges

Medische wetenschap Kijken doe je met je brein Prof.dr. Kees Brunia

Natuurlijk heb je ogen nodig, maar wat je ziet, wordt bepaald door onze hersenen. Wie wandelt langs de Maas, ziet schepen varen of stilliggen, hijskranen bewegen of niet, gebouwen, die nooit en Data 30 januari t/m 10 april mensen, honden en meeuwen, die bijna altijd bewegen. Alles wat 2013 (geen college op 20 we zien heeft een vorm, een kleur, een oppervlak, dat geldt voor aljanuari) les wat leeft en beweegt, maar ook voor de dode natuur. Niet onze ogen, maar het brein bepaalt wat we zien. Wie recht vooruit kijkt, Dag en tijd verdeelt de wereld impliciet in een linker en rechter gezichtsveld.

Woensdag 10.15 – 12.15 uur Wat in het linker gezichtsveld gebeurt, belandt in onze rechterhersenhelft en omgekeerd. Toch zien we maar één buitenwereld.

Locatie Er zijn patiënten, die in één gezichtsveld blind zijn, en toch kunWoudestein nen wijzen naar een voorwerp in dat gezichtsveld. Bewust blind, kunnen ze toch correcte handelingen verrichten. We snappen nu Kosten €210 (inclusief koffie en hoe dat kan. Hersengebieden die zich bezig houden met het waarthee tijdens de pauzes, nemen van de vorm van dingen verschillen van gebieden die ons exclusief literatuur) informeren over de plaats waar deze dingen zich bevinden. Het

waarnemen van gezichten, kleuren en beweging en het handelen Hovo plusprijs met visuele informatie, gebeurt op verschillende knooppunten in €240 (zie pagina 122) een visueel netwerk, dat verspreid ligt door het hele brein.

Aantal bijeenkomsten Al deze dingen komen aan de orde, maar we beginnen met uit te Tien colleges van 2 uur leggen hoe zenuwcellen met elkaar communiceren. Dat gebeurt in een chemo-electrische code, die ook ten grondslag ligt aan ons geheugen, onze spraak en onze motoriek. Het is belangrijk om de basisprincipes te begrijpen voor we proberen om een inzicht te krijgen in het kijkende brein. De powerpoint presentatie is nieuw, de inhoud lijkt sterk op maar is niet identiek aan wat eerder behandeld werd.

1223DL

Prof.dr. C.H.M. Brunia behaalde zijn artsexamen (1959) en doctoraal experimentele psychologie (1962) aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Specialisatie tot zenuwarts volgde aan de Radboud Universiteit Nijmegen (1959-1964). Hij was werkzaam als docent fysiologie aan de RUU van 1959 tot 1972 en als zenuwarts aan de dr. Hans Bergerkliniek in Breda sinds 1964. Hij promoveerde in 1971 aan RUU en is hoogleraar Fysiologie Psychologie Tilburg sinds 1972. Sinds zijn emeritaat (1997) is hij als wetenschappelijk medewerker werkzaam op de afdeling neurologie van het AMC.

104

► Exacte vakken en medische wetenschap

Hovo Zeeland

105

►Hoorcolleges

Hovo Zeeland

Exacte vakken Rusteloze Aarde

Drs. Anke van der Geest

De planeet Aarde is continu in beweging. In deze cursus zullen algemene geologische processen behandeld worden, zoals aardbevingen en vulkanisme, plaattektoniek en gebergtevorming, waarData 5 oktober t/m 9 november aan verwering, erosie en sedimentatie zijn gekoppeld. De aarde 2012 (geen college op 19 heeft door deze processen een dynamisch aangezicht met vaak oktober) grote impact op het leven van de mens. We zien regelmatig reportages over vulkaanuitbarstingen, aardbevingen, overstromingen, Dag en tijd landverschuivingen, etc.

Vrijdag 13.45 – 16.15 uur De beweging van de schollen of platen aan het aardoppervlak ligt Locatie ten grondslag aan deze dynamiek. De continenten bewegen. HierVlissingen door zijn oceanen gevormd en weer verdwenen en hebben de huidige continenten wereldreizen gemaakt, zijn aan elkaar gesmeed Kosten en weer uit elkaar gedreven. We kijken hoe deze continenten rei€125 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, zen en naar voorbeelden in het heden van deze bewegingen. exclusief literatuur) De soorten gesteenten die uit al deze processen ontstaan komen

aan bod: stollingsgesteenten, sedimentgesteenten en metamorfe Hovo plusprijs gesteenten. Aan de hand van voorbeelden krijgt u een basis om €155 (zie pagina 122) deze drie soorten gesteenten te herkennen.

Aantal bijeenkomsten De cyclus van water zal behandeld worden, maar water is ook van Vijf colleges van 2,5 uur groot belang bij veranderingen in het landschap door overmaat of tekort, bijvoorbeeld bij erosie van gebergten of woestijnvorming.

Het verhaal is niet compleet als we de interactie tussen de oceanen en de atmosfeer niet belichten, waarmee een link gelegd wordt met het klimaat. U zult zien dat het vrijkomen of de opslag van CO2 al miljoenen jaren een kwestie is van leven en, zo zijn we weer terug bij het begin, gebergtevorming en -afbraak.

1215ALZ

Drs. A. van der Geest studeerde fysische geografie aan de Universiteit Utrecht en is werkzaam binnen haar eigen advies- en onderzoeksbureau aangaande geomorfologie en aardkunde. Daarnaast verzorgt ze cursussen voor Hovo Zeeland, geeft lezingen, schrijft artikelen en begeleidt wandelreizen in Europa.

106

► Exacte vakken en medische wetenschap

►Hoorcolleges

Hovo Zeeland

Geschiedenis

Militaire geschiedenis van Nederland Prof.dr. Hans Binneveld

De militaire geschiedenis van Nederland bestrijkt meerdere eeuwen en diverse oorlogen. Tijdens deze collegereeks vertelt Hans Binneveld u meer over enige belangrijke momenten uit de militaire geschiedenis van ons land, zodat u inzicht krijgt in het specifieke karakter van deze geschiedenis.

We beginnen met de Tachtig-jarige oorlog, waarbij met name het Staatse leger en de door prins Maurits doorgevoerde legerhervormingen aan de orde zullen komen. Uiteraard wordt ook stilgestaan bij de Slag bij Nieuwpoort en de betekenis van deze roemruchte veldslag.

In het tweede college komen de handelsoorlogen uit de zeventiende eeuw aan bod. Ook wordt stilgestaan bij het rampjaar 1672, toen de Republiek onder de voet dreigde te worden gelopen.

De Franse Revolutie en de gevolgen die deze maatschappelijke transformatie voor het militaire bedrijf hebben gehad vormen het onderwerp van de derde bijeenkomst. Napoleon was een briljant veldheer, maar de revolutie had hem ook de beschikking gegeven over een krijgsmacht die uniek was in zijn tijd.

In het vierde college gaat het over de jaren voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. Nederland was in de negentiende eeuw in een totaal andere veiligheidssituatie terecht gekomen met nieuw vijanden en nieuwe bedreigingen. In de Eerste Wereldoorlog werd de basis gelegd voor de tweede.

Deze laatste oorlog vormt het onderwerp van het slotcollege. Hierin beperken we ons tot de strijd in de meidagen. De centrale vraag is dan natuurlijk: waarom konden de geallieerde legers en ook het Nederlandse leger zo snel en zo vernietigend worden verslagen?

Prof.dr. J.M.W. Binneveld is emeritus hoogleraar maatschappijgeschiedenis aan de Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam en is gespecialiseerd in militaire geschiedenis en geschiedenis van de gezondheidszorg.

► Cultuurgeschiedenis

107

1212BLZ Data 30 oktober t/m 27 november 2012 Dag en tijd Dinsdag 13.00 – 15.30 uur Locatie Vlissingen Kosten €125 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €155 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vijf colleges van 2,5 uur

►Hoorcolleges

Hovo Zeeland

Exacte vakken

De vormen van het Zeeuwse landschap: ontstaansgeschiedenis en interactie tussen mens en natuur Drs. Anke van der Geest

1225ALZ Data 8 februari t/m 22 maart 2013 (geen college op 1 maart)

Het Zeeuwse landschap heeft een rijke geologische ontstaansgeschiedenis en diverse vormen (geomorfologie). De huidige grenzen van Zeeland zijn in duizenden jaren ontstaan door de werking van natuurlijke processen, maar zeker ook door ingrepen van de mens.

Zeeland bestaat door een interactie tussen natuur en mens.

Deze cursus zal een beeld geven van de geologische processen die tot Zeeland hebben geleid vanaf het einde van de laatste ijstijd (10.000 jaar geleden). De acties van de mens en de ‘reactie’ zulLocatie len aan bod komen in verschillende tijden gedurende de afgelopen Vlissingen duizenden jaren.

Er worden ook duidelijke voorbeelden gegeven, die in het huidige Kosten landschap nog te zien zijn van deze geschiedenis, zodat u zelf al €150 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, wandelend en fietsend meer gaat zien en begrijpen. Aanvankelijk exclusief literatuur) zocht de mens droge plekken voor bewoning en vee op de strand wallen, hogere zandgronden en kreekruggen. Moerassen verhinHovo plusprijs derden dat mensen zich op meer plekken konden vestigen. €180 (zie pagina 122) Geleidelijk begon de mens zijn/haar omgeving te beïnvloeden om Aantal bijeenkomsten meer ruimte te creëren voor zichzelf en de activiteiten die voedsel Zes colleges van 2,5 uur moesten genereren. Maar deze ingrepen in het landschap hadden (soms dramatische) gevolgen, waarbij de invloed van het water weer overhand kreeg. Zo begon een wisselwerking.

Ook de huidige vormen en begrenzingen van de ‘eilanden’ van Zeeland zijn sinds ongeveer het jaar 1000 door natuurlijke processen én ingrepen van de mens bepaald.

Er zijn vijf bijeenkomsten in het leslokaal met behulp van foto- en kaartmateriaal in een powerpoint presentatie. De 6e bijeenkomst is een excursie naar Aardkundig Monument Oranjezon waar duidelijk verschillende stadia van kustgroei nog in het landschap te zien zijn.

Dag en tijd Vrijdag 13.45 – 16.15 uur

Drs A. (Anke) van der Geest studeerde fysische geografie aan de Universiteit Utrecht. Zij heeft een eigen adviesbureau aangaande aardkundige processen, schrijft artikelen, geeft lezingen en excursies. Zij ontwikkelt en geeft tevens cursussen.

108

► Exacte vakken en medische wetenschap

►Hoorcolleges

Hovo Zeeland

Geschiedenis

‘Het Congres Danst!’; De grenzen van Europese naties opnieuw in kaart gebracht; het Weens Congres van 1814-1815 Prof.dr.Hugo Roos Het Weens Congres van 1814-1815 heerft niet alleen de grenzen van de Europese staten voor bijna een eeuw na de val van Napoleon vastgelegd, doch het heeft ook op allerlei gebied tot in de huidige tijd sporen nagelaten. In deze cyclus zal aandacht besteed worden aan een aantal minder bekende aspecten van dit congres.

Zo is het interessant om ons te realiseren dat de Scheldekwestie onderdeel is van de agenda en dat de Pruisische aanspraken op voorheen Nederlands grondgebied worden besproken. Ook de latere kwestie Zeeuws-Vlaanderen ontstaat tijdens dit congres. In zes achtereenvolgende colleges zullen deze onderwerpen aan de orde komen.

- Het Weens Congres; waarom en waarover?

- Welke Nederlandse belangen speelden een rol tijdens het Weens congres?

- De Scheldekwestie en het Weens Congres; enkele vervoersecnomische denkbeelden verwoord op het Weens Congres.

- De Slotakte over de vrijheid van verkeer op de Europese rivieren als voorloper van de Acte van Mannheim.

Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toenmalige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was onder meer hoogleraar Vervoerseconomie aan de Koninkljike Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Daarvoor bekleedde hij functies bij onder meer Honeywell-Bull NV en KPMG Management consultants. Hij is tevens de initiator van de Masterclass Railgoederenvervoer.

► Cultuurgeschiedenis

109

1225BLZ Data Donderdag 4 en vrijdag 5 april 2013 Dag en tijd Donderdag en vrijdag 11.00 – 16.00 uur Locatie Middelburg Kosten €110 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €140 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten 2 collegedagen van 5 uur Literatuur Het is nuttig indien U kennis neemt van het recent verschenen boek van Adam Zamoyski in Nederlandse vertaling: De Ondergang van Napoleon en het Congres van Wenen (2008); uitg. Balans, ISBN 978 90 5018 877 7

Hovo Dordrecht

►Hoorcolleges

Hovo Dordrecht

Geschiedenis

Stapelrecht Een instrument van stedelijke economische politiek gedurende de afgelopen duizend jaar Prof.dr. Hugo Roos Stapelrecht is in de periode 1250-1500 het recht van een stad van alle, of bepaalde haar voorbijvarende of rijdende kooplieden te kunnen verlangen om hun voortgang een bepaalde tijd te belemmeren en hun koopwaren op te slaan en ten verkoop aan te bieden. Deze definitie van Max Hafemann (1910) roept een sfeer op van handelsbelemmering die vreemd overkomt in onze tijd die immers gekenmerkt wordt door vrij verkeer en vervoer. Doch die vrijheid is van betrekkelijk recente datum en zeker niet wereldwijd gebruikelijk. Sommige steden hebben het hun verleende stapelrecht met hand en tand verdedigd. Zo is ook de Scheldekwestie op de een of andere wijze een gevolg van een stapelrecht van de stad Middelburg. Ook Dordrecht heeft haar bloei te danken aan een stapelrecht. Het stapelrecht is een min of meer ‘aantrekkelijk’ recht in de ogen van stedelijke overheden.

2 oktober 2012: Stapelrecht en stapelplaats een historische beschouwing door dr. V. Enthoven (VU-Amsterdam) 9 oktober 2012: Rechtshistorische gronden van het Stadsrecht in het algemeen door prof.dr. L. Winkel (EUR) 16 oktober 2012: Stapelplaats en stapelrecht, door prof.dr. Hugo B. Roos (KMA/EUR) 23 oktober 2012: Het stapelrecht als historisch vervoerseconomisch verschijnsel door prof.dr. Hugo B. Roos (KMA/EUR) 30 oktober 2012: De slotakte van het Weens Congres van 1815 en het Stapelrecht door prof.dr. Hugo B. Roos (KMA/EUR)

Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toenmalige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was onder meer hoogleraar Vervoerseconomie aan de Koninkljike Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Daarvoor bekleedde hij functies bij onder meer Honeywell-Bull NV en KPMG Management consultants. Hij is tevens de initiator van de Masterclass Railgoederenvervoer.

► Cultuurgeschiedenis

111

1212ALD Data 2 oktober t/m 30 oktober 2012 Dag en tijd Dinsdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Dordrecht Kosten €150 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €180 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vijf colleges van 2,5 uur

Hovo Dordrecht

►Hoorcolleges

Kunstgeschiedenis

Drie moderne ‘oudere’ figuratieve schilders!

Drs. Johan Holtrop

Dat de figuratieve schilderkunst nog steeds een enorme energie kan genereren, wordt treffend geïllustreerd door de imponerende oeuvres van Lucian Freud, David Hockney en Chuck Close, schilData 22 oktober t/m ders die nu in de herfst van hun schildersleven beroemder zijn dan 5 november 2012 ooit. Het zijn alle drie schilders die tegen de wind in bewust kozen voor de figuratie, maar alle drie vanuit heel verschillende motieven.

Dag en tijd Freud wist het traditionele academische schilderen tot het brandMaandag punt van de publieke belangstelling te maken. Hockney, die bo13.00 – 15.30 uur ven kwam op de golven van de nieuwe pop art, is vooral bekend Locatie geworden met zijn fel gekleurde Hollywood landschappen. Chuck Dordrecht Close is iemand die meer werkt vanuit de mentaliteit van het minimalisme. Hij schildert uitsluitend gefotografeerde portretten. DaarKosten mee loste hij het probleem op hoe een moderne schilder in de jaren €100 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, zeventig figuratief kan schilderen. exclusief literatuur) We bespreken hoe het drietal reageert op de eigen tijd en op de

ontwikkelingen in de kunst, zoals het postmodernisme vanaf de Hovo plusprijs jaren ’80 van de twintigste eeuw. Hiermee wordt een aantal essen€130 (zie pagina 122) tiële aspecten van het moderne schilderen aangeroerd, waaronder Aantal bijeenkomsten het putten uit de kunstgeschiedenis. Een belangrijke rode draad Drie colleges van 2,5 uur in de colleges is verder hoe de carrières van het drietal zich in de loop van de tijd hebben ontwikkeld. We zien dus ook drie lange Bijzonderheden schilderlevens, waarin we veel aspecten van hun leven en werk van De inhoud van de cursus dichtbij zullen zien. wordt ondersteund met

1211BCD

veel visueel materiaal, waaronder dvd-fragmenten.

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals voor Hovo vanaf 1996.

112

► Kunstgeschiedenis, architectuur, letteren en muziek

►Cursus

Hovo Dordrecht

Geschiedenis

Latijnse scholen in Nederland Basis van de intellectuele vorming van een natie (13e-19e eeuw) Prof.dr. Hugo Roos In het licht van de huidige turbulentie in het middelbaar onderwijs moeten de latijnse scholen tot aan de onderwijshervormingen van Thorbecke (1838) een oase van rust en orde geweest zijn. Dat goed onderwijs gebaat is bij een degelijk fundament verstonden de verantwoordelijke bestuurders van destijds zeer wel. En over schaalgrootte maakte men zich kennelijk evenmin druk. Veel van de latijnse scholen draaiden op minder dan 50 leerlingen. Bekende plaatsen met Latijnse scholen zijn Delft, Deventer, Dordrecht, Gouda en Harderwijk. In Dordrecht stond de oudste in de Nederlanden.

Soms groeiden de Latijnse scholen uit tot universiteiten. Hoe zag het curriculum eruit? Hoe was hun organisatie en voor welke uitdagingen stonden de bestuurderen van weleer?

21 februari 2013: De geschiedenis van de Dordtse Latijnse School, door drs. J.A. Dekker (Johan de Witt-Gymnasium, Dordrecht) 28 februari 2013: Prijsboeken op de Latijnse scholen, door prof. dr. H.B. Roos 7 maart 2013: Een schoolreglement van een Latijnse School, door dr. Clemens Hogenstijn (Stadsarchief Deventer) 14 maart 2013: Klassieke en wiskundige vorming: een haat-liefde verhouding. Over status en rol van het wiskunde-onderwijs aan Latijnse scholen, 1700-1850. Door prof.dr. D. Beckers

Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toenmalige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was onder meer hoogleraar Vervoerseconomie aan de Koninklijke Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarvoor bekleedde hij functies bij onder meer Honeywell-Bull NV en KPMG Management consultants. Hij is tevens de initiator van de Masterclass Railgoederenvervoer.

► Cultuurgeschiedenis

113

1224ALD Data 21 februari t/m 14 maart 2013 Dag en tijd Donderdag 13.30 – 16.00 uur Locatie Dordrecht Kosten €125 (inclusief koffie en thee tijdens de pauzes, exclusief literatuur)

Hovo plusprijs €155 (zie pagina 122) Aantal bijeenkomsten Vier colleges van 2,5 uur

0114

Algemene Informatie

0115

Algemene informatie

Inschrijving en betaling Inschrijving Meld u aan voor de colleges van uw keuze via www.hovorotterdam.nl, of door het inschrijfformulier achterin deze studiegids in te vullen. Op onze website kunt u zich online inschrijven of het formulier downloaden. Wacht niet te lang met uw inschrijving: vol = vol!

Mocht u zich via het inschrijfformulier willen inschrijven, stuur uw inschrijfformulier dan naar: Erasmus Academie afd. Hovo Rotterdam kamer M5-13 Postbus 1738 3000 DR Rotterdam Bevestiging Wij streven ernaar u binnen ca. drie weken te berichten of u geplaatst bent. Dit doen we zoveel mogelijk per mail, tenzij u geen e-mail adres hebt. Nieuwe deelnemers kunnen de Hovo studentenkaart aanvragen (zie ook pagina 12).

Betaling Betaling geschiedt via automatische incasso. Het te incasseren bedrag wordt circa drie weken voor aanvang van het programma afgeschreven door Erasmus Academie BV van de door u opgegeven rekening. Voor programma’s in het tweede semester gebeurt dit vanaf half januari. Als u zich kort voor de start van het programma inschrijft vindt incasso voor aanvang van het programma plaats. Afschrijving vindt dan plaats rond de eerste maandag van de maand.

Wilt u liever niet via automatische incasso te betalen? Geef dit dan aan op uw inschrijfformulier; tegen extra betaling van €7,50 administratiekosten stuurt Hovo Rotterdam u een factuur.

Literatuur, readers, syllabi Wij vragen u om verplichte literatuur zelf aan te schaffen, bijvoorbeeld bij Studystore Erasmus. Afname van readers en syllabi is in sommige gevallen door de docent voorgeschreven; betaling gebeurt via automatische incasso via de intekenlijst die tijdens het eerste college rondgaat. Hovo hanteert een kostenlimiet voor aan te schaffen studiemateriaal van €25. Readers zijn doorgaans duurder dan syllabi vanwege de kosten voor de repro- en auteursrechten.

Hovo Rotterdam streeft ernaar om het cursusmateriaal zoveel kosteloos mogelijk via het Weblokaal aan te bieden.

Wachtlijst Indien de cursus of collegereeks van uw voorkeur vol is, wordt u automatisch op de wachtlijst geplaatst en schrijven wij u in voor uw eventuele alternatieve keuze(s). Komt er een plaats vrij? Dan

116

Annuleringsvoorwaarden De annuleringsvoorwaarden zijn gebaseerd op de algemene voorwaarden van Erasmus Academie BV. Kijk voor de volledige versie van de algemene voorwaarden op www.hovorotterdam.nl of www.erasmusacademie.nl. De algemene voorwaarden zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer 24263757. Voor Hovo Rotterdam geldt een aangepast artikel in verband met annulering van de opleiding.

1. Annulering van een programma door een deelnemer is alleen mogelijk na schriftelijke opzegging bij het secretariaat van Hovo Rotterdam.

2. Bij annulering worden de volgende kosten in rekening gebracht: tot 8 dagen voor aanvang van het programma is deelnemer, indien zijn deelname door Hovo Rotterdam schriftelijk is bevestigd, 10% van de overeengekomen prijs als administratiekosten verschuldigd met een minimum van â‚Ź25. Na het verstrijken van de annuleringstermijn is deelnemer, tenzij sprake is van, door deelnemer aan te tonen, zwaarwegende omstandigheden, waarbij de zwaarwegendheid van de omstandigheden ter beoordeling van Hovo Rotterdam is, het volledige cursusgeld verschuldigd. Het aantal dagen tussen de aanvang van het programma en de annulering wordt berekend vanaf de dag dat de schriftelijke annulering door Hovo Rotterdam is ontvangen. Deze voorwaarden gelden ook indien u kort voor aanvang inschrijft.

3. Bij verhindering van een deelnemer kan door de deelnemer zelf een vervanger worden aangewezen, mits dit vooraf schriftelijk aan Hovo Rotterdam is meegedeeld. In geval er toelatingseisen worden gesteld voor deelname aan een programma dient de vervanger afzonderlijk door Hovo Rotterdam te worden toegelaten.

4. In het geval de omstandigheden hiertoe nopen of het aantal aanmeldingen voor een programma onvoldoende is, behoudt Hovo Rotterdam zich het recht voor het programma te annuleren. Zij informeert deelnemers hieromtrent zo spoedig mogelijk. In geval van annulering worden reeds betaalde cursusgelden volledig en zo spoedig mogelijk gerestitueerd. Annulering van een studiereis door Hovo Rotterdam geeft geen recht op kosteloze annulering van de bijbehorende hoorcolleges of cursus.

5. Hovo Rotterdam is gerechtigd bij het organiseren van een programma af te wijken van de aankondiging, indien redelijkerwijs van haar niet gevergd kan worden dat zij het programma onverkort uitvoert zoals aangekondigd.

6. Gehele of gedeeltelijke terugbetaling van het betaalde cursusgeld vindt alleen plaats indien het programma wegens bijzondere omstandigheden niet doorgaat. >>

117

Algemene informatie

nemen wij contact met u op en kunt u alsnog aan het programma van uw eerste keuze deelnemen. Uw inschrijving voor uw alternatieve keuze kan dan komen te vervallen.

Algemene informatie

7. Als een docent door overmacht niet optreedt, zal Hovo een vervangende bijeenkomst organiseren. Als een cursist op die dag verhinderd is, zal geen geld worden gerestitueerd.

NB. Inschrijving voor de reizen geschiedt via aparte inschrijfformulieren, die u in het reisinformatieboekje vindt. Voor de reizen gelden andere annuleringsvoorwaarden, die u in het reisinformatieboekje vindt, die u kunt opvragen bij Hovo Bureau.

Korting voor minder draagkrachtige deelnemers Wie een minder hoog inkomen heeft kan bij Hovo Rotterdam terecht. Dankzij een subsidie van de gemeente Rotterdam en in voorkomende gevallen dankzij bijdragen uit het Steunfonds Hovo Rotterdam (zie pag. 122) is het mogelijk op de Hovo-prijzen een van het inkomen afhankelijke korting toe te passen. Bij een bruto gezinsinkomen per jaar van lager dan of gelijk aan €18.350 bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde prijs; Per semester wordt voor ten hoogste één cursus of één hoorcollegereeks korting verleend, daarnaast voor één onderdeel van de zomeracademie.

Het beleid op dit punt wordt bepaald door een speciale commissie van SPES; ook de administratieve verwerking verloopt via SPES. Wilt u in aanmerking komen voor korting?

Vraag dan een blanco ‘inkomensverklaring’ aan bij het het Hovobureau of download hem van de website www.hovorotterdam.nl.

Vul dit formulier volledig in en stuur het tegelijk met een kopie van uw inschrijvingsbewijs van Hovo Rotterdam aan de Commissie Reductiefonds p/a dhr. F. Hugenholtz, adres: Prinses Beatrixplantsoen 7-b, 3055 PT Rotterdam. U betaalt eerst het totaal verschuldigde cursusgeld aan Hovo, waarna u van de Reductiecommissie de korting ontvangt. Het streven is dit voor aanvang van het programma over te maken, het is echter mogelijk dat vergoeding enige tijd op zich laat wachten. Een inkomensverklaring is één kalenderjaar geldig, dus u hoeft het formulier slechts eenmaal per kalenderjaar toe te sturen.

Deze regeling geldt vooralsnog alleen voor deelnemers aan de Hovo-cursussen en colleges in Rotterdam. Deelnemers in Zeeland en Dordrecht worden verzocht hun belangstelling kenbaar te maken aan dhr. Hugenholtz (010-4661055, e-mail fhugenholtz@sipkema. nl).

118

Commissie Hovo De Commissie Hovo bestaat uit negen vertegenwoordigers van de faculteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam, een vertegenwoordiger van de deelnemers en een vertegenwoordiger van de gemeente Rotterdam en een adviserend lid van Hovo Zeeland.

Deze door het College van Bestuur benoemde commissie ondersteunt het afdelingshoofd Hovo voor wat betreft de samenstelling van het Hovo-programma en houdt toezicht op de kwaliteit van het programma.

Leden van de commissie Prof. dr. H. Bart (Hovo Rotterdam, voorzitter) Dr. Ph. van Engeldorp Gastelaars (Faculteit der Bedrijfskunde) Prof. dr. B. van der Knaap (Faculteit der Economische Wetenschappen) Prof. dr. A.M. Bevers (Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen) Vacature (Faculteit der Rechtsgeleerdheid) Prof. dr. R. Veenhoven (Faculteit der Sociale Wetenschappen) Prof. dr. G.A. van der Wal (Faculteit der Wijsbegeerte) Mw. drs. H. Machielsen (Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg) Mw. mr. C. Bierlaagh (Stichting Permanente Educatie Senioren) Prof. dr. J.H.P. Wilson (Faculteit der Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) Dhr. L.W.J. van Atten (Lid op voordracht van de gemeente) Drs. Harmen Eijzenga (Vertegenwoordiger Hovo Zeeland) HOVO Nederland HOVO Nederland is de landelijke vereniging van alle HOVO-instellingen en heeft tot doel de ondersteuning van HOVO-instellingen om het hoger onderwijs van ouderen in Nederland te bevorderen. Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen via de nieuwsbrief van HOVO Nederland, aanmelding via www.hovonederland.nl Postadres

Telefoon Mail Website

Postbus 1061 2302 BB Leiden 071 5275203 info@hovonederland.nl www.hovonederland.nl 119

Algemene informatie

Organisaties rond Hovo Rotterdam

Algemene informatie

SPES organisatie van Hovo-deelnemers Rotterdam Zoals iedere faculteit een vereniging heeft die opkomt voor de belangen van de studenten, zo heeft Hovo de Stichting Permanente Educatie Senioren (SPES). Deze stichting behartigt de belangen van Hovo-deelnemers op verschillende manieren.

Een belangrijke taak van SPES is iedere cursus en hoorcollegeserie te voorzien van twee cursusbegeleiders. Deze worden geworven onder de deelnemers; ze krijgen een taak in de praktische organisatie en vormen een schakel tussen cursisten, docenten en Hovobureau. Bij hen kunnen de deelnemers terecht met hun wensen en opmerkingen betreffende het verloop van de cursus of hoorcollegeserie. Ze zijn bij ieder college beschikbaar voor opmerkingen en vragen, zodat eventuele problemen tijdig worden aangekaart bij de juiste persoon en zo mogelijk snel worden opgelost. Tijdens de evaluatiebijeenkomst met de begeleiders, de SPES-Commissie cursusbegeleiding en het Hovo-bureau worden de verzamelde opmerkingen besproken en eventueel suggesties voor verbetering gedaan.

Daarnaast stelt SPES zich tot taak de kwaliteit van de Hovo-cursussen en 窶田olleges kritisch te volgen. Dit o.m. door intensief contact te onderhouden met cursisten, en door een actieve inbreng in de Commissie-Hovo. Meer achter de schermen communiceert SPES regelmatig met de coﾃｶrdinatoren van Hovo, waardoor uw suggesties met de nodige argumenten op de juiste plaats komen en de Hovo-organisatie een goed zicht blijft houden op de wensen van de Hovo-studenten.

Via het Reductiefonds is het mogelijk een inkomensafhankelijke korting op de in de gids vermelde prijs van cursussen en lezingencycli te krijgen. Hierover staat meer elders in deze gids, pag. 118 De kosten voor het lidmaatschap van SPES zijn beperkt, SPES is voor Hovo-deelnemers vergelijkbaar met een faculteitsvereniging voor reguliere studenten. Het enige wat SPES van u vraagt, is haar activiteiten te ondersteunen met een donateurschap. Dat kost 竄ｬ12 per jaar. Het lidmaatschap vanaf het verschijnen van de studiegids tot 1 januari daaropvolgend bedraagt 竄ｬ6. Met dit bescheiden bedrag draagt u bij aan de completering van Hovo. Want Hovo doet veel - SPES zorgt voor de rest.

120

Bestuur Carla Bierlaagh Voorzitter, cie cursusbegeleiders en lid Commissie Hovo, 06 53521247, carla.bierlaagh@worldonline.nl Trees Snelders Secretaris tot 15.09.12, 010 422 2274, trees.snelders@kpnplanet.nl Thea Mackay Secretaris na 15.09.12, jamackay@xs4all.nl Frank Hugenholtz Penningmeester, 010 466055, fhugenholtz@sipkema.net Marijke Peppelenbosch Ledenadministratie, 010 2880770, pepbosch@planet.nl Jannes Mulder Lid Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR, 010 4181590, janneshmulder@gmail.com Piet van der Veen Lid LVV HOVO, HOVO Nederland, 010 4229416 ph.vd.veen@xs4all.nl

121

Algemene informatie

Meer informatie Wilt u nog iets meer weten voordat u intekent, neem dan contact op met een bestuurslid. Een kaartje om u aan te melden vindt u achter in deze gids. U kunt zich ook direct aanmelden via het cursusinschrijfformulier.

Algemene informatie

Erasmus Academie Hovo Rotterdam is onderdeel van Erasmus Academie BV, instituut voor postacademisch onderwijs van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het cursusaanbod varieert van postacademische journalistiekopleiding tot juridische opleidingen. Ook het promotieprogramma Hora Est! wordt door Erasmus Academie georganiseerd.

Hovo-studenten krijgen een korting van €100 als zij zich inschrijven voor Hora Est! Zie ook pagina nr 13.

Zie www.erasmusacademie.nl Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam Hovo Rotterdam kan rekenen op de sympathie van vele cursisten, ook in financieel opzicht. De in 2006 ingevoerde Hovo plusprijs heeft vele Hovo-studenten ertoe bewogen een extra financiële bijdrage te schenken aan Hovo Rotterdam.

Ook het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit draagt Hovo Rotterdam een warm hart toe. Dat komt tot uiting in de structurele garantiesubsidie die Hovo Rotterdam jaarlijks ontvangt om de exploitatie sluitend te maken. Aan deze bijdrage zit uiteraard een grens. Om haar betrokkenheid extra te onderstrepen, heeft het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit bewilligd in de oprichting van de Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR. De Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR streeft er naar, als verbijzondering van het algemene doel Hovo te bevorderen, Hovo toegankelijk te houden voor alle deelnemers en innovatie te bevorderen van het Hovo-onderwijs. U draagt hier met uw zeer gewaardeerde vrijwillige bijdrage toe bij. De afgelopen jaren heeft het Steunfonds bijgedragen aan het Hovo Reductiefonds, de aanschaf van apparatuur, het ontwikkelen van een PR-filmpje voor Hovo, publieksactiviteiten als de Opening van het Academisch Hovo-jaar en de Hovo Winterlezing. De Stichting Steunfonds Hovo RotterdamEUR is als stichting ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 24414409. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het Hovo-bureau.

Hovo plusprijs De Hovo-plusprijs komt ten goede aan de Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam. U kunt op uw inschrijfformulier per cursus aangeven of u €30 extra als vrijwillige bijdrage wilt betalen. Deze bijdrage wordt door Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR afgeschreven van uw rekening (N.B. dit geschiedt om administratieve redenen niet per se gelijktijdig met de afschrijving van de cursusgelden).

122

Project World Database of Happiness Het onderzoek Aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen wordt onderzoek gedaan over ‘geluk’ in de zin van levensvoldoening. Het onderzoek wordt geleid door prof.dr. Ruut Veenhoven en gaat over de vraag in wat voor omstandigheden mensen het meest gelukkig zijn, en in hoeverre condities voor geluk verschillen naar land en tijd. In het kader van dat onderzoek wordt een groot databestand bijgehouden. De bedoeling is dat daarin al het empirisch geluksonderzoek van de twintigste eeuw wordt samengebracht. Dat onderzoek omvat inmiddels ruim 3000 studies van allerlei aard en omvang. De resultaten van die studies worden kort beschreven en geordend.

De collectie staat op het internet; het adres is: http://worlddatabaseofhappiness.eur.nl.

Het project is zeer arbeidsintensief. Hulp van gekwalificeerde Hovostudenten is welkom.

Hulp bij beschrijving onderzoek Geselecteerde onderzoeksverslagen worden nauwkeurig gelezen om de relevante resultaten er uit te lichten. Die resultaten worden vervolgens op gestandaardiseerde wijze beschreven en ingevoerd.

Dit werk vereist allereerst academisch niveau en een goede talenkennis. Het vraagt ook affiniteit met cijfers en bereidheid om zich in te werken in methodiek en statistiek van gedragswetenschappelijk onderzoek.

Hulp bij archivering Dit project brengt veel archiefwerk met zich mee en ook daarbij is hulp welkom. Dit werk vereist een goede kennis van de Engelse taal en computervaardigheid.

Inlichtingen Prof.dr. Ruut Veenhoven, Faculteit der Sociale Wetenschappen, Woudestein, kamer M 6-46, tel 010-4082102, e-mail: veenhoven@fsw.eur.nl

123

Algemene informatie

Hovo Onderzoek Werk mee aan onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam Bij Hovo Rotterdam kunt u ook op andere wijze deelnemen aan de wetenschap. Eén van die vormen is assistentie bij wetenschappelijk onderzoek. Voor u een zinvolle benutting van tijd en kennis; voor onderzoekers een welkome ondersteuning, zoals het project ‘World Database of Happiness’. Ook ontvangt Hovo Rotterdam af en toe verzoeken om proefpersonen te mogen benaderen voor onderzoek. Deze worden veelal via de nieuwsbrief verstuurd.

Praktische informatie Algemene informatie

Bereikbaarheid ‘Campus in Ontwikkeling’: verbouwing van campus Woudestein Voor uw eigen gemak dient u rekening te houden met de verbouwing van campus Woudestein. Tot eind 2013 verbouwt de Erasmus Universiteit deze campus onder het motto ‘Werken aan de campus van morgen’, om zo faciliteiten te bieden die beter aansluiten op hedendaagse wensen en behoeften van alle studenten. Dat betekent in de praktijk dat de campus deel voor deel onder handen wordt genomen. Gelukkig kunt u op http://www.eur.nl/adressen/ wegwijzer/plattegronden/woudestein/ de meest recente plattegrond van Campus Woudestein vinden.

Openbaar vervoer naar Woudestein Tot eind 2012 wordt een deel van het traject van lijn 7 verbouwd door de RET. Hiermee komt de halte Burgemeester Oudlaan (halte voor de campus) te vervallen en kunt u met deze tramlijn de Erasmus Universiteit niet meer bereiken. Gelukkig is de campus ook goed bereikbaar met tram 21 richting De Esch (uitstappen halte Woudestein, ca. 5 minuten lopen naar M-gebouw). U kunt ook met de metro komen. Vanaf de metrohalte Kralingse Zoom, is het ca.

12 minuten lopen naar het M-gebouw, waar de meeste colleges op campus Woudestein plaatsvinden. Zie ook de kaart op pag.136.

Meer informatie vindt u ook via www.ret.nl. of www.9292ov.nl.

Parkeren Woudestein Voor bezoekers geldt voor het hele Woudestein-terrein betaald parkeren. Het tarief bedraagt €0,50 per 20 minuten met een maximum van €10,- per dag. Hovo deelnemers kunnen via het Hovo bureau parkeerkaarten voor één dag parkeren, voor €4,50 bestellen. Er staan drie parkeer-betaalautomaten: voor het M-gebouw, tussen het L- en T-gebouw en bij de UB-luchtbrug. U kunt betalen met chipknip, creditcard, of contant.

Omdat campus Woudestein wordt verbouwd, verandert de bereikbaarheid van parkeergelegenheid per bouwtraject. Kijk hierom voor actuele informatie omtrent parkeergelegenheid en bereikbaarheid altijd op www.eur.nl/adressen/wegwijzer/.

Geld Op de Woudestein-campus zijn drie geldautomaten (ING Bank en ABN Amro Bank) waar met een bankpas (ook buiten de openingstijden van de vestiging) geld kan worden opgenomen, bij het Tinbergenplaza, tussen het T- en het L-gebouw en bij het tijdelijke ABN Amro kantoor op parkeerplaats P2. Tevens zijn er Chipknip opladers aanwezig.

124

Voorzieningen gehandicapten en slechthorenden De gebouwen en collegezalen zijn ook toegankelijk voor personen die minder goed ter been zijn of gebruikmaken van een rolstoel.

Hovo-deelnemers die in het bezit zijn van een geldige parkeerpas van de EUR kunnen gebruik maken van de gereserveerde parkeerplaatsen. Met een geldige gehandicaptenparkeerkaart van uw gemeente kunt u via het Hovo-bureau een parkeerpas aanvragen om gratis te kunnen parkeren op het terrein: stuur een kopie van uw kentekenbewijs en geldige parkeerkaart of doktersverklaring naar het Hovo-bureau met vermelding van de cursuscode + titel en (als u e-mail hebt) uw e-mail adres. Gratis parkeren voor gehandicapten is gratis tot 1 januari 2013. De prijzen voor het parkeren vanaf die periode worden op de website van de Erasmus Universiteit bekend gemaakt. U krijgt bericht zodra uw parkeerpas gereed is (borg â‚Ź45).

Indien u reeds een parkeerpas hebt, moet u deze laten verlengen in het W-gebouw op vertoon van uw inschrijvingsbewijs aan het begin van het schooljaar. Zie voor meer informatie www.hovorotterdam. nl/bereikbaarheid In de collegezalen met een capaciteit van 145 personen of meer is standaard geluidsversterking aanwezig, in de kleinere zalen meestal niet.

125

Algemene informatie

Garderobe In veel zalen van het M-gebouw (Woudestein) zijn kapstokken geplaatst. Hovo, i.c. de Erasmus Universiteit Rotterdam, kan niet aansprakelijk worden gesteld voor vermissing van persoonlijke goederen tijdens de door Hovo Rotterdam georganiseerde activiteiten.

Notities

Athene en Sparta - een permanente rivaliteit door Fik Meijer

Een speciale aanbieding voor de cursisten van Hovo Rotterdam Als Hovo cursist kunt u deze 6 cd box met korting bestellen: VAN €49,95 VOOR: €35,95 (excl. €7,95 verzendkosten) Stuur een mail naar: info@hovorotterdam.nl U kunt de box ook afhalen op het Hovo Bureau, Erasmus Universiteit, gebouw M, kamer M5-13.

ATHENE / SPARTA - EEN PERMANENTE RIVALITEIT Athene is in de vijfde eeuw voor Christus een centrum van cultuur en wetenschap. Sparta is een militaristisch bolwerk. In deze zes colleges hoort u hoe deze twee machtige stadstaten elkaar eeuwenlang beconcurreren. Het mondt uit in een uitputtende, bloedige oorlog, die dertig jaar duurt.

Op meeslepende wijze beschrijft classicus en historicus prof. Dr. Fik Meijer tot in detail de aanleiding, de oorzaak en het verloop van deze Peloponnesische Oorlog. Hij spreekt over de ontwikkeling van beide stadstaten en gaat daarbij terug naar de achtste eeuw v.Chr. Athene, een zeemacht met een democratische staatsvorm, komt in de vijfde eeuw lijnrecht te staan tegenover Sparta, een landmacht met een ‘gemengde constitutie’. Ook de rol van de politiek leiders, de sociale en economische achtergronden, de godsdienst, de orakels, de cultuur en wijsbegeerte en de houding tegenover vreemdelingen komen uitgebreid aan bod.

Aanvankelijk moet Athene buigen voor de militaire macht van Sparta, maar uiteindelijk blijken de Atheense cultuur en wetenschap sterker dan alle legers bij elkaar en overwint Athene. Een overwinning cruciaal voor de verdere ontwikkeling van Europa.

Inhoud: 6 cd’s * totale luisterduur: ca. 460 minuten

B B B

Instituut voor Financiële Kennisontwikkeling (IFK) Trainingen PE FFP

Adviseur Zilveren Golf® PE FFP

Opleidingen op maat

Het Instituut voor Financiële

Nederland staat de komen-

Medewerkers hebben soms

Kennisontwikkeling (IFK) biedt

de decennia voor een enor-

een stukje extra opleiding

diverse programma’s voor de

me uitdaging: de vergrijzing.

nodig waarin uw eigen be-

Permanente Educatie FFP.

Daarom organiseren wij als

leid, producten en diensten

eerste opleidingsinstituut

worden betrokken. Bouw

in Nederland de opleiding

samen met het IFK aan een

Adviseur Zilveren Golf . Een

opleiding voor:

unieke opleiding voor de ad-

Reguliere PE FFP Op een handig tijdstip praten onze uiterst ervaren docenten u in drie maal zes uur bij over de laatste ontwikkelingen op een aantal deelgebieden,waarbij ook integratie binnen de financiële planning aan bod komt.

Het programma is efficiënt ingedeeld en biedt alle gelegenheid om vragen te stellen.

De data, de locaties en het inschrijfformulier zijn te vinden op de website.

Het IFK is al meer dan vijftien jaar

een onafhankelijke dienstverlenende organisatie,

die inzicht geeft en

objectieve informatie verstrekt.

®

omscholing;

viseur die regelmatig met 50-plussers te maken gaat

een korte bij- en

de introductie van nieuwe producten en diensten;

krijgen.

Daarnaast brengen we, met

vaardigheden;

een speciaal concept, de Adviseur Zilveren Golf® onder

de integratie van

de aandacht van de klant.

de behandeling van actualiteiten;

Er komen bijzondere onder-

waarbij IFK de mogelijkheid

werpen aan de

biedt tot het verzorgen van:

orde, zoals late

syllabi;

pensioenop-

klassikaal onderwijs met of zonder docent;

bouw, (leven)testamenten,

blended learning;

emigratie,

e-learning.

zorg en dementie.

Start in mei 2013.

Meer informatie?

Lees verder op www.ifk.nl

Lees verder op

www.zilverengolf.nl

Mail naar

jelle.vandenberg@ifk.nl

B e l vo o r m e e r i n f o r m a t i e : 0 1 0 - 4 5 3 2 1 7 1 , o f k i j k o p w w w. i f k . n l

BON BON BON Ik wil graag een studiegids laten sturen aan Gegevens deelnemer (in blokletters invullen s.v.p.)

Titulatuur

Achternaam

Initialen

Straat

Postcode

M/V

Plaats

Gegevens aanvrager (in blokletters invullen s.v.p.)

Voorletters en achternaam

Postcode

Telefoon

Huisnummer

Voor elke nieuwe Hovo-cursist die u zelf aanbrengt ontvangt u een Hovo Kennisbon ter waarde van €12,50.

U kunt uw aanvraag ook via de e-mail versturen: info@hovorotterdam.nl, onder vermelding van bovengenoemde gegevens.

Ondergetekende meldt zich als donateur aan bij SPES Rotterdam (in blokletters invullen s.v.p.)

Titulatuur

Achternaam

Initialen

Straat

Postcode

M/V

Plaats

Telefoon

Voor de betaling van mijn jaarlijkse donateurschap wacht ik op een acceptgiro.

Aanvraagformulier Hovo Kennisbon

(zie voor meer informatie pag. 144 van deze gids)

Gegevens aanvrager (in blokletters invullen s.v.p.)

Titulatuur

Achternaam

Initialen

Straat

Telefoon

Aantal bonnen:

…………… à €12,50

Postcode

Plaats

E-mail

Totaal € …....

Voor de voorwaarden zie achterzijde.

129

M/V

BON BON BON ERASMUS ACADEMIE Hovo Rotterdam Antwoordnummer 2791 3000 VB Rotterdam

SPES ROTTERDAM p/a mw. M.A.L. Peppelenbosch Willemsplein 554 3016 DR Rotterdam

Voorwaarden

U kunt de Hovo Kennisbon aanvragen door te tekenen voor een eenmalige machtiging. Nadat Hovo uw formulier heeft ontvangen, wordt het totaalbedrag dat u hieronder heeft ingevuld van uw rekeningnummer afgeschreven en ontvangt u de kennisbon(nen) binnen twee weken. U kunt de bon eventueel ook direct bij het Hovo bureau afhalen na inlevering van dit formulier.

O Ik ga akkoord met bovengenoemde voorwaarden en verleen hierbij een eenmalige machtiging aan de Erasmus Academie afdeling Hovo Rotterdam om het bedrag van €…………....... af te schrijven van mijn bankrekeningnummer.

Rekeningnummer Naam

Plaats Datum Handtekening rekeninghouder

Ingevuld formulier opsturen naar Erasmus Academie - Hovo Rotterdam M5-13 Postbus 1738 DR Rotterdam

N N N

Hovo Rotterdam Studiejaar 2012 / 2013 NIET INVULLEN

NW

DL ...

Inschrijfformulier 1

x

Datum

WL ...

x

Par.

Info

Gegevens deelnemer (in blokletters invullen s.v.p.)

Titulatuur

Initialen

Achternaam

M/V

Straat Postcode Telefoon

Plaats

Mobiel

E-mail

Hovo Studentenkaartnummer

Bankrekeningnr.

Naam rekeninghouder

Geboortedatum

Geboorteplaats

Hovo bericht u zoveel mogelijk per e-mail. Wilt u alleen papieren post? Kruis hier aan

per post

Achtergrondinformatie (indien eerste aanmelding bij Hovo) Hoogst genoten opleiding Hoogst uitgeoefende functie of beroep Hoe kent u Hovo?

Ik schrijf mij in voor één of meer van de volgende programma(‘s)

Cursuscode (zie studiegids) Titel programma prijs

Plusprijs (hiermee steunt u het Hovo Steunfonds)

€

€ 30,–

€

€ 30,–

€

€ 30,–

€

€ 30,–

€

€ 30,–

TOTAALBEDRAG

€

€

Alternatieve keuze Plaatsing geschiedt automatisch indien het programma van uw voorkeur vol is. Als plaatsing voor uw 1e voorkeur alsnog mogelijk is, dan neemt Hovo contact op.

Cursuscode

Titel programma

Cursuscode

Titel programma

[z.o.z]

Inschrijfformulier 1 (vervolg) Hovo Rotterdam Studiejaar 2012 / 2013 Afschrijving cursusgeld Hierbij ga ik akkoord met de algemene voorwaarden, en verleen hierbij een eenmalige machtiging aan de Erasmus Academie om het bedrag van €………. af te schrijven van mijn bankrekeningnummer (hierboven in te vullen).

Afschrijving Hovo Plusprijs Hierbij verleen ik een eenmalige machtiging aan het Steunfonds Hovo Rotterdam om het bedrag van €……….. af te schrijven van mijn bankrekeningnummer (hierboven in te vullen). Zie pagina 130 of www.hovorotterdam.nl.

Factuur Ik geef geen toestemming voor automatische incasso en ontvang een factuur voor het verschuldigde cursusgeld plus €7,50 administratiekosten.

Inschrijving en betaling De cursusgelden van de programma’s worden ca. drie weken voor aanvang van het programma afgeschreven - zie pag. 116 in de studiegids. De Hovo Plusprijs wordt afgeschreven door het Steunfonds Hovo Rotterdam. De Hovo Plusprijs wordt alleen geïncasseerd voor die programma’s waarvan zeker is dat ze doorgang vinden en vindt niet gelijktijdig met de afschrijving van de programma’s plaats.

Overig Ja, stuur mij meer informatie over de studiereis met code Ja, ik wil in principe als cursusbegeleider optreden (SPES neemt mogelijk contact met u op) Ja, ik wil graag dat u een studiegids stuurt naar het volgende adres en ontvang bij een inschrijving van een nieuwe cursist een Hovo Kennisbon t.w.v. €12,50 (www.hovorotterdam.nl). naam van evt. nieuwe cursist adres van evt. nieuwe cursist

Handtekening Handtekening deelnemer

Stuur dit inschrijfformulier volledig ingevuld en ondertekend naar Hovo Roterdam, kamer M5-13 Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam of fax naar nummer 010-408 9101 Voor meer informatie bel 010-4082465.

U kunt zich ook online aanmelden via www.hovorotterdam.nl

Hovo Rotterdam Studiejaar 2012 / 2013 NIET INVULLEN

NW

DL ...

Inschrijfformulier 2

x

Datum

WL ...

x

Par.

Info

Gegevens deelnemer (in blokletters invullen s.v.p.)

Titulatuur

Initialen

Achternaam

M/V

Straat Postcode Telefoon

Plaats

Mobiel

E-mail

Hovo Studentenkaartnummer

Bankrekeningnr.

Naam rekeninghouder

Geboortedatum

Geboorteplaats

Hovo bericht u zoveel mogelijk per e-mail. Wilt u alleen papieren post? Kruis hier aan

per post

Achtergrondinformatie (indien eerste aanmelding bij Hovo) Hoogst genoten opleiding Hoogst uitgeoefende functie of beroep Hoe kent u Hovo?

Ik schrijf mij in voor één of meer van de volgende programma(‘s)

Cursuscode (zie studiegids) Titel programma prijs

Plusprijs (hiermee steunt u het Hovo Steunfonds)

€

€ 30,–

€

€ 30,–

€

€ 30,–

€

€ 30,–

€

€ 30,–

TOTAALBEDRAG

€

€

Alternatieve keuze Plaatsing geschiedt automatisch indien het programma van uw voorkeur vol is. Als plaatsing voor uw 1e voorkeur alsnog mogelijk is, dan neemt Hovo contact op.

Cursuscode

Titel programma

Cursuscode

Titel programma

[z.o.z]

Inschrijfformulier 2 (vervolg) Hovo Rotterdam Studiejaar 2012 / 2013 Afschrijving cursusgeld Hierbij ga ik akkoord met de algemene voorwaarden, en verleen hierbij een eenmalige machtiging aan de Erasmus Academie om het bedrag van €………. af te schrijven van mijn bankrekeningnummer (hierboven in te vullen).

Afschrijving Hovo Plusprijs Hierbij verleen ik een eenmalige machtiging aan het Steunfonds Hovo Rotterdam om het bedrag van €……….. af te schrijven van mijn bankrekeningnummer (hierboven in te vullen). Zie pagina 130 of www.hovorotterdam.nl.

Factuur Ik geef geen toestemming voor automatische incasso en ontvang een factuur voor het verschuldigde cursusgeld plus €7,50 administratiekosten.

Inschrijving en betaling De cursusgelden van de programma’s worden ca. drie weken voor aanvang van het programma afgeschreven - zie pag. 116 in de studiegids. De Hovo Plusprijs wordt afgeschreven door het Steunfonds Hovo Rotterdam. De Hovo Plusprijs wordt alleen geïncasseerd voor die programma’s waarvan zeker is dat ze doorgang vinden en vindt niet gelijktijdig met de afschrijving van de programma’s plaats.

Overig Ja, stuur mij meer informatie over de studiereis met code Ja, ik wil in principe als cursusbegeleider optreden (SPES neemt mogelijk contact met u op) Ja, ik wil graag dat u een studiegids stuurt naar het volgende adres en ontvang bij een inschrijving van een nieuwe cursist een Hovo Kennisbon t.w.v. €12,50 (www.hovorotterdam.nl). naam van evt. nieuwe cursist adres van evt. nieuwe cursist

Handtekening Handtekening deelnemer

Stuur dit inschrijfformulier volledig ingevuld en ondertekend naar Hovo Roterdam, kamer M5-13 Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam of fax naar nummer 010-408 9101 Voor meer informatie bel 010-4082465.

U kunt zich ook online aanmelden via www.hovorotterdam.nl

De specialist in exclusieve groepsreizen Kleine groepen | Academische reisleiding | Uitstekende hotels | Aangenaam tempo

Labrys Reizen Een culturele reis onder leiding van een Hovo-docent maken? Dat kan met Labrys Reizen! Onderstaande reizen sluiten aan bij Hovo-cursussen die over deze bestemmingen gegeven worden. Exacte data en reisgegevens worden gepubliceerd op: www.labrysreizen.nl Eerste week juni 2013 | Rome | o.l.v. dr. Stef Bugter Al 2500 jaar trekt de Eeuwige Stad bezoekers van allerlei pluimage. Bekijk Rome vanuit het perspectief van meer dan twee millennia Romereizen en laat u ook boeien door minder bekende zaken en eigentijds vertier.

Juni 2013 | Istanbul en Edirne | o.l.v. drs. Hein L. van Dolen In Istanbul ontmoeten het christendom en de islam elkaar in een sfeer die zowel oosters als westers is. Gebouwen en monumenten getuigen van de rijke Griekse, Romeinse, Byzantijnse en Osmaanse culturen.

Tweede helft juni 2013 | Rusland | o.l.v. drs. Judith Janssen Via St. Petersburg en eeuwenoude provinciestadjes als Pskov en Toela bereiken we het bruisende Moskou. Vanuit de hoofdstad maken we een dagexcursie naar het landgoed van Tsjechov of de datsja van Pasternak.

Najaar 2013 | Suriname | o.l.v. drs. Patricia Gomes Maak kennis met de geschiedenis en bevolking van Suriname. Ontdek het historische centrum van Paramaribo, de kuststrook en het binnenland, en maak een uitstapje naar Frans-Guyana.

In onze brochure Exclusieve groepsreizen vindt u een uitgebreid aanbod aan culturele reizen. Bezoekt u geregeld onze website voor het actuele aanbod aan bijzondere reizen of vraagt u onze brochure Exclusieve groepsreizen aan.

b r o c h u r e 024 3822110 • w w w . l a b r y s r e i z e n . n l

P5

P6

SINGELLAAN

INGANG / ENTRANCE

COLLEGELAAN SPORTLAAN

INGANG / ENTRANCE

FG

C

H

KRALINGSE ZOOM

B

Q

P INSTITUTENLAAN

A

BURG. OUDLAA N

EUR Woudenstein Plattegrond

RICHTING / DIRECTION METR O KRALINGSE ZOOM

EUR Woudestein

CARILLONLAAN

H

E OG

SC

HO

OLL

N

E

A AN

W.U.B. WE G

L W INGANG / ENTRANCE

S

LOOPINGANG / PEDESTRIAN ENTRANCE

P4 BUSHALTE / BUS STOP HE S

P1 TINBERGEN PLAZA

INGANG / ENTRANCE

THOMAS MORELAA N

J M

TRAM

P2

T

HOGESCHOOL ROTTERDAM

P3

ABR. V AN RIJCKEVORSEL WEG

136

RICHTING / DIRECTION A1 6

Yvonne Benjamins programmacoördinator

Lenny Monster programmacoördinator

Ad Hofstede directeur Erasmus Academie BV

Dave van Rutten administrateur

Klara Jindrova programmacoördinator

Lya van Staveren afdelingshoofd Hovo Rotterdam

Contact Bezoekadres Erasmus Universiteit Rotterdam Complex Woudestein Burgemeester Oudlaan 50 Gebouw M, kamer M5-13

Postadres Erasmus Academie BV afdeling Hovo Rotterdam Postbus 1738, Kamer M5-13 3000 DR Rotterdam

Telefoon 010 - 408 2465 Fax 010 - 408 9101 Web www.hovorotterdam.nl E - mail info@hovorotterdam.nl Openingstijden Het Hovo-bureau is dagelijks geopend van maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur Het bureau is telefonisch bereikbaar van 9.30-12.00 en van 13.30-14.30 uur.

Colofon Teksten

Hovo-Essay Eindredactie Druk Ontwerp

docenten en medewerkers van Hovo Rotterdam prof.dr. René Foqué Wendy Jansen en Lya van Staveren De Bondt Grafimedia Unit20, Rotterdam

Het auteursrecht van de programmaomschrijvingen in deze gids berust bij de betreffende docent(en), en dat van het Hovo-essay bij prof.dr. René Foqué. Het auteursrecht van de overige teksten in deze studiegids berust bij Hovo Rotterdam. Niet alle rechthebbenden van de illustraties konden worden achterhaald. Belanghebbenden worden verzocht contact op te nemen met Hovo Rotterdam.

Aan de inhoud van deze studiegids kunnen geen rechten worden ontleend.

137

Medewerkers en contact

De medewerkers van Hovo Rotterdam

Hovo Rotterdam

Colleges, cursussen, studiereizen en excursies voor iedereen vanaf 50 jaar

Hovo Rotterdam

Veel of weinig tijd?

Oude interesses volgen en nieuwe ontdekken? Dat doet u bij Hovo Rotterdam.

Bij ons kunt u studeren zonder de verplichtingen van huiswerk of tentamens. Colleges volgen van topdocenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Bij Hovo Rotterdam kan iedereen vanaf 50 jaar terecht voor cursussen op academisch niveau.

Onze colleges beslaan ca. 3 tot 11 bijeenkomsten. Daarnaast bieden we enkele compacte programma’s van 1-3 dagen.

verdieping en bezinning in een gezelschap van gelijkgeĂŻnteresseerden. Daarom hanteren wij een leeftijdsgrens van vijftig jaar.

Enthousiaste docenten

Erasmus Academie

Uw docenten zijn hoogleraren en onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotterdam, plus uitstekende externe docenten.

Hovo Rotterdam is onderdeel van Erasmus Academie BV, instituut voor postacademisch onderwijs van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Van architectuur tot wiskunde

Voor iedereen vanaf 50 jaar

Kunst, (cultuur)geschiedenis, exacte vakken, sociale wetenschappen - wij bieden een breed spectrum aan onderwerpen.

Of u een drukke baan hebt en even wil bijtanken in de collegebanken of met pensioen bent - in een bepaalde leeftijdsfase ontstaat de behoefte aan kennis,

Bezoekadres

Post

Facebook

Erasmus Universiteit Rotterdam Complex Woudestein Burgemeester Oudlaan 50 Gebouw M, kamer M5-13

Erasmus Academie BV afd. Hovo Rotterdam Postbus 1738 3000 DR Rotterdam

www.facebook.com/HovoRotterdam

Telefoon

E-mail

010 - 408 2465

info@hovorotterdam.nl

Fax

Web

010 - 408 9101

www.hovorotterdam.nl

Twitter HovoRotterdam