Henk & Fred 2-2025 by Media Vakman

PV-MARKT KLIMT

Wil je meer uit jezelf halen?

Wij Techniek geeft je de kans om te groeien. Ontdek onze trainingen en workshops en zet de volgende stap.

Jij weet wat je wilt

Ontdek ons aanbod voor medewerkers Ga naar www.wij-techniek.nl/medewerkers

Mede mogelijk gemaakt door het ministerie van SZW

2 T/ M 6 JUNI 2025

Gratis ijs op bouwlocatieje ?

HENK & FRED KOMT BIJ JOU EN JE

COLLEGA’S LANGS MET EEN IJSKAR!

Scan de QR-code of ga naar henkenfred.nl/zomertour en geef uiterlijk 11 mei je bouwlocatie door.

SPONSOREN:

COLOFON & INHOUD

Henk & Fred is het leukste magazine voor de elektrotechniek. Wij zijn er voor iedereen die werkzaam of geïnteresseerd is in de elektrotechniek. In elke editie is weer een glansrol weggelegd voor collega’s Henk, Fred en Daan. Hierdoor weten we zowel jong als oud binnen de gehele elektrotechniek aan ons te binden. Het magazine verschijnt vijf keer per jaar en wordt verspreid in een oplage van 24.000 exemplaren. Jaargang 13, nummer 2, april 2025

UITGEVER

Media Vakman B.V. Keulenstraat 9 7418 ET Deventer

HOOFDREDACTIE

Peter Besselink, redactie@henkenfred.nl

REDACTIE

Pim van de Beek, Michiel Elands, Sjoerd Geurts, Diede de Klein, Han Neijenhuis en Eric Sleeuwits

BLADMANAGER

Matthea Kiemeney, matthea@henkenfred.nl

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE

Leony Bos (communicatie), Gejo Flierman (verkoop), Marco IJmker (vormgeving), Tim Nijhof (eindredactie) en Martijn Verspeek (column)

ADVERTENTIES advertenties@henkenfred.nl

VORMGEVING Media Vakman B.V. DRUK Tuijtel

ABONNEMENTEN EN ADMINISTRATIE info@henkenfred.nl

Verschijning: 5 x per jaar

Abonnementsprijs Nederland € 47,50 per jaar (excl. 9% BTW, incl. verzendkosten) Losse nummers € 9,75 (excl. 9% BTW, incl. verzendkosten)

Abonnementen kunnen op elk gewenst moment ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor de vervaldatum schriftelijk is opgezegd.

ALGEMENE VOORWAARDEN EN PRIVACYSTATEMENT Zie henkenfred.nl

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen aan de volledigheid en juistheid van de informatie, zoals weergegeven in deze uitgave, geen rechten worden ontleend. De uitgever en auteurs kunnen dan ook geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie uit deze uitgave.

VOLG ONS

Fred: @FredvanHenF | Henk: @HenkvanHenF facebook.com/HenkenFred instagram.com/henkenfred linkedin.com/company/henk-&-fred linkedin.com/in/fred-van-henk-en-fred info@henkenfred.nl

HENKENFRED.NL

MET AI DE STRIJD AAN TEGEN PIEKBELASTING

Samen elektrificeren. Zo doe je dat. Dat was het thema van het ABB Update Event in Nieuwegein. Natuurlijk ging het over netcongestie, maar ook over hoe je daar slim op kunt inspelen. Onder andere door de inzet van kunstmatige intelligentie, waarbij AI-goeroe Alexander Klöpping ons meenam in de zeer nabije toekomst.

“GROOT VOORDEEL DAT IK TECHNISCHE KENNIS MIS”

Hij heeft zelf niet veel verstand van techniek. Toch is Colin van der Laan (45) al twintig jaar directeur van Installatiebedrijf VANDERLAAN in Zwaag. Colin is geen doorsnee directeur. Hij geeft zijn collega’s veel vrijheid en laat hen meedenken.

DE JUISTE VRAGEN, DAAR GAAT HET OM

Remco Gemmeke traint verkoopteams, met name in de technische sector. Hij weet hoe je meer verkoopt bij dezelfde klant. “Door te vertellen over een duurdere versie of uitbreiding, geef je een klant ook het vertrouwen dat je alles afweet van een product.”

FOTO: EWOUT HOFFMANS

ZOALS BELOOFD: ALLES OVER AI

24

Beloofd is beloofd. We gaan dit jaar meer over kunstmatige intelligentie schrijven. Oftewel AI. In het openingsinterview spreken we Colin van der Laan, van het gelijknamige installatiebedrijf uit Zwaag. Bij dit bedrijf zetten ze flink in op ICT. Maar dus ook op AI. Het bedrijf heeft veel projecten in de zorg. Colin vertelt dat ze daar sensoren met AI inzetten om zorgmedewerkers te ontlasten.

37 DE MENSEN NIET AAN KNOPJES LATEN ZITTEN

MONTEURSTEKORT OPLOSSEN MET AI

Een kantoorpand staat een groot deel van de tijd leeg. Maar de energiemeter blijft op dat moment wel doortikken. Om dit ‘sluipverbruik’ terug te dringen, bedacht softwarebedrijf Ultraware een duurzame list: slimme sensoren. “Als ons pand leeg is, gaat alles uit.”

Installatiebedrijf Michorius uit Haaksbergen won de Publieksprijs bij de Henk & Fred ‘Installatiebedrijf van het Jaar’. Het innovatieve karakter van het bedrijf viel op. Michorius-medewerkers maken volop gebruik van ChatGPT. Nu kijkt het bedrijf naar een vervolgstap met AI.

“IK VIND ZEKER NIET DAT DE MARKT IS INGESTORT”

De zonnepanelenmarkt heeft het lastig, maar bij 100% Zonnig in Wijchen zijn ze niet pessimistisch. “Voor ons blijven er genoeg mogelijkheden, zeker als je zonnepanelen combineert met een batterij en een energiemanagementsysteem.”

64 37

HET HELE JAAR DOOR IS HET HIER 21 JUNI

De boerderij van de toekomst. Zo wordt de vertical farm van Growy in Amsterdam ook wel genoemd. Door slim gebruik te maken van licht, water en klimaat worden op een kleine oppervlakte in een fabriekshal bladgroenten gekweekt. Henk en Fred kijken mee.

Verder gingen we langs bij installatiebedrijf Michorius in Haaksbergen. Daar zijn ze inmiddels al aan het kijken welke vervolgstappen kunnen worden gemaakt met AI. Door de telefooncentrale zo te koppelen aan het softwarepakket en ChatGPT, zodat de klant via een chatfunctie zelf een storing kan melden en oplossen zonder dat er een monteur aan te pas komt.

Ook zo’n lekker praktijkverhaal is het gesprek met David van Duijnhoven en Marcel Budding van 100% Zonnig. Hun bedrijf is gespecialiseerd in zonnepanelen en ook in die markt wordt de rol van kunstmatige intelligentie steeds groter. Als voorbeeld noemen zij de thuisbatterij die ze installeren, waarbij ChatGPT is ingebouwd in de monitor-app. Daarmee kun je bijvoorbeeld aangeven dat jouw auto morgenvroeg om 9 uur opgeladen moet zijn. De app zorgt er dan voor.

Afgelopen maand ben ik naar het ABB Update Event geweest. Geen verrassing dat het daar ook veel ging over kunstmatige intelligentie. ‘AI is de hype voorbij’, was de conclusie. Ik sluit af met de woorden van podiumspreker en AI-goeroe Alexander Klöpping, die de bezoekers aanraadde niet af te wachten en AI gewoon te omarmen.

“Want als het straks naar je toekomt - en je moet er dan nog wat mee - dan wordt het minder gezellig.” Ja, daar kan hij wel eens gelijk in hebben.

Peter Besselink, hoofdredacteur

ABB Update Event geeft oplossingen voor netcongestie

AI helpt bij het voorkomen van piekbelasting

Samen elektriﬁceren. Zo doe je dat. Dat was het thema van het ABB Update Event half maart in Nieuwegein. Natuurlijk ging het over netcongestie, maar ook over hoe je daar slim op in kunt spelen. Onder andere door kunstmatige intelligentie in te zetten, waarbij AI-goeroe Alexander Klöpping ons meenam in de zeer nabije toekomst.

DDraagvlak warmtepomp volledig weg!

e kern van het verhaal zat misschien wel in het filmpje dat halverwege de openingsshow van het ABB Update Event werd getoond. Daarin vertelde Kees Jan ’t Mannetje, business developer bij ABB, hoe de fabrikant de netcongestie bij zijn eigen machinefabriek in Ede had aangepakt. In plaats van een zwaardere aansluiting

“Goeie dingen zei hij weer, onze columnist Martijn Verspeek, op het podium van het ABB Update Event. Vond je ook niet?”, vraagt Fred. “Inderdaad”, antwoordt Henk. “Vooral toen hij het had over het draagvlak voor de warmtepomp bij de consument. En dat dit volledig weg is…” “Goed hoe hij daarop inspeelt”, zegt Fred. “Door in de marketing juist te focussen op de cv-ketel. En om daarna pas de vraag te stellen in hoeverre een nieuwe cv-ketel een verstandige keuze is…” “Ja, zo haal je wel eerst de boosheid eruit bij de klant. Om vervolgens te kijken wat voor hem de beste oplossing is.”

op het net werd maar liefst 75 procent op de energie bespaard.

“We deden dat onder andere door aan de voorkant te meten wat we opwekten en verbruikten. Maar ook door te kijken waar de pieken zaten. Dat was met name op de maandagochtend als de machines werden opgestart. In plaats daarvan laten we de machines nu in het weekend aan staan en zijn we deze ook gaan automatiseren en robotiseren. Zodat ze ook in het weekend extra productiecapaciteit opleveren. Verder worden de machines niet langer hydraulisch, maar elektrisch aangestuurd. Ook dat leverde een aanzienlijke besparing op.”

Alexander Klöpping

Uiteraard kwamen ook de voordelen van een energiemanagementsysteem ter sprake, hoe je dat slimmer kunt maken en wat daarbij de rol van kunstmatige intelligentie kan zijn. Om de laatste ontwikkelingen op dat gebied te belichten was AI-goeroe Alexander Klöpping uitgenodigd. Klöpping vergeleek de opkomst van AI met die van de smartphone in 2007.

“Ook toen wisten we niet wat voor ongelooflijke impact het op ons leven zou hebben. En hoe het ons leven nu beheerst. AI is alleen nóg omvattender. Als individuele gebruiker heb je een ongelooflijke batterij aan programmeurs tot je beschikking. Ik schrijf zelf geen enkele tekst of e-mail meer. Ik doe alles met ChatGPT. Ik raad iedereen aan om niet af te wachten. En AI gewoon te omarmen. Want als het straks naar je toekomt - en je moet er dan nog wat mee - dan wordt het minder gezellig.” Als het gaat om energiemanagementsystemen, dan wordt daarbij nu al veel gebruikgemaakt van AI.

Weghalen piekbelasting

Tijdens de paneldiscussie werd de stelling gedropt dat duurzaamheid duur is. “Dat hoor ik de hele dag”, vertelde Laetitia Ouillet, voorzitter van energiecoöperatie De Windvogel en voormalig directeur strategie bij Eneco. “Maar neem je nu geen maatregelen, dan krijg je als bedrijf of particulier straks nog hogere energiekosten.”

Daarbij werd gerefereerd aan een onderzoek van bureau Berenschot waaruit blijkt dat de vaste kosten

OOK INSTALLATEUR MARTIJN VERSPEEK GEBRUIKT AI

Installateur Martijn Verspeek was tijdens het ABB Update Event uitgenodigd als sidekick van presentator Soﬁe van den Enk. Hij vertelde dat hij zelf ook regelmatig AI gebruikt. Bijvoorbeeld voor het maken van de scripts van zijn adviesvideo’s. “In het verleden was ik daar 1,5 uur mee bezig. Nu nog maar een kwartiertje!” Verder ziet hij dat zijn monteurs steeds vaker AI inzetten bij het oplossen van storingen. “Je hoeft je mobiel met AI alleen maar onder de ketel te houden. En dan komt vanzelf de foutcode naar boven. In plaats van kennis in je hoofd wordt het voor een monteur steeds belangrijker hoe je iets opzoekt”, aldus Verspeek.

voor het nettarief voor huishoudens in 2030 stijgen naar 638 euro. Andere stelling was of het energietarief tussen 17.00 en 21.00 uur omhoog moet. Volgens Kees Jan ‘t Mannetje van ABB moet de focus veel meer komen te liggen op het gebruiken van opgewekte energie op het moment dat die er is. En op het weghalen van de piekbelasting. Leatitia Ouillet noemde als voorbeeld om als particulier de wasmachine veel meer overdag aan te zetten wanneer stroom opgewekt wordt met PV-panelen. Alexander Klöpping verbaasde zich enigszins over de discussie. “Technisch is alles er al. Je hoeft echt niet meer handmatig de wasmachine in te schakelen. Dat zijn allemaal dingen die met AI al veel meer geautomatiseerd kunnen worden.”

MARTIJN VERSPEEK

ALEXANDER KLÖPPING EN SOFIE VAN DEN ENK

FOTO'S: EWOUT HOFFMANS

InSite energiemanagementsysteem

Volg nu de mini training

Om een gebouw energie-efficiënter te maken, is allereerst inzicht nodig in het energieverbruik. Meten is immers weten. Door energiezuinige apparatuur binnen een gebouw te gebruiken en deze te meten, verzamelt u waardevolle informatie waarop de klant vervolgens kan sturen. ABB biedt hiervoor slimme oplossingen, zoals het InSite energiemanagementsysteem.

InSite energiemanagementsysteem

Het InSite energiemanagementsysteem is ontwikkeld om elektrische onderverdelers en eindgroepen met minimale inspanning intelligenter te maken. Het is een totaaloplossing voor optimaal energiebeheer en load management voor betere energie-efficiëntie.

Meer weten over InSite energiemanagementsysteem? Lees er alles over op onze website. to.abb/Z n ZnBv

Samen elektrificeren we Nederland.

Snel en makkelijk energie monitoren in bestaandeen nieuwbouw

MINDER DAN EEN KWART

MANNEN (40%) GEBRUIKEN

MEER AI DAN VROUWEN (25%)

1 op de 6 Nederlanders gebruikt

ChatGPT al als zoekmachine

DOOR AI WORDT IN 2O3O NOG MAAR EEN DERDE WERK GEDAAN DOOR MENSEN Door AI verdwijnen wereldwijd 9 miljoen banen Maar door AI worden ook 11 miljoen nieuwe banen gecreëerd DRIEKWART JONGEREN GEBRUIKT AI BIJ 40-PLUS

AI ZORGT ERVOOR DAT WE SNELLER

SLIMMER KUNNEN WERKEN

22% huidige banen verandert van vorm door AI

Foto: Freepik

inter view

COLIN VAN DER LAAN DIRECTEUR

“Meer verantwoordelijkheid zorgt voor betere prestaties”

JULLIE ZIJN EEN FAMILIEBEDRIJF.

HOE BEWAAK JE DIE CULTUUR?

“Wij zoeken niet heel actief naar nieuwe medewerkers. Ze zijn welkom, maar we hebben een interne focus. Dat wil zeggen dat we er alles aan doen om het onze eigen mensen naar de zin te maken. Iedereen moet zich onderdeel van het team voelen.”

HOE DOE JE DAT?

“We besteden veel tijd aan jubilarissen. We hebben onze uitjes, maar ook een Wall of Fame, waar iedere medewerker een plekje heeft gekregen.

Er wordt tijd en budget vrijgemaakt om mensen aan hun carrière te laten werken. Ik interesseer me daarnaast oprecht voor mijn collega’s. Als er op zaterdag overgewerkt wordt, ga ik vaak op de klus kijken en neem ik gevulde koeken mee. Omdat ik dat echt wil.”

JIJ HEBT GEEN TECHNISCHE

ACHTERGROND?

technische kennis besturen op basis van de input die anderen mij geven.”

EN WERKT HET?

“Ik geloof dat iedereen die verantwoordelijkheid krijgt, beter gaat presteren. Omdat iedereen daarnaast in teamverband werkt, wordt er ook geen misbruik van gemaakt.”

WAT LEVERT HET OP?

“Continuïteit, stabiliteit en rust. Dat horen we ook terug van klanten. We werken ook niet met zzp’ers, maar met een vast team voor vaste opdrachtgevers.”

“Dat ik technische kennis mis, vind ik een groot voordeel”

“Ik mis inderdaad technisch inhoudelijke kennis. Dat geldt ook voor mijn broer Dennis. Die is inmiddels niet meer operationeel binnen het installatiebedrijf, maar wel directeur van ons andere bedrijf in het sportmanagement. Samen zijn we overigens eigenaar van beide bedrijven. Het ontbreken van technische kennis vind ik een groot voordeel. Het geeft de tijd om me met andere zaken bezig te houden, zoals sfeer en cultuur binnen het familiebedrijf.”

JIJ GEEFT JOUW MEDEWERKERS VEEL VRIJHEID? WAAROM?

“Ik heb veel vertrouwen in de kwaliteit van mensen. Daarom kan ik mijn bedrijf zonder

JE LAAT MENSEN OOK MEEDENKEN?

“Wij noemen dat Operatie VANDERLAAN. Regelmatig komt een dwarsdoorsnede uit het bedrijf bij elkaar. Van projectleiders tot kantinemedewerker. Ideeën worden verzameld en het team praat over dingen die beter kunnen. Met dit platform creëer je de situatie dat iedereen, ook als je ontevreden bent, gehoord wordt. Veel ideeën worden uitgevoerd. Het gaat dan over allerlei zaken, van beloning, besparing en gereedschap tot bedrijfskleding.”

BEN JIJ EEN BRUGGENBOUWER?

“Wanneer ik zie dat tussen mensen, bedrijven of afdelingen synergiën kunnen ontstaan, kan ik dat goed aan elkaar verbinden. Een voorbeeld is misschien de overname van ICT-bedrijf BEEREPOOT in Hoorn. Ik zie dat niet veel installatiebedrijven dat doen. ICT en installatietechniek groeien steeds meer

naar elkaar toe. Wij kunnen elkaar sterker maken.”

JE LAAT JE COACHEN?

WAT BRENGT JOU DAT?

DERDE GENERATIE FAMILIEBEDRIJF

AAN HET ROER

Installatiebedrijf VANDERLAAN in Zwaag is actief in de elektrotechniek en biedt diensten op het gebied van beveiliging, procestechniek, elektra, ICT en telefonie. Na de fusie met BEEREPOOT Automatisering telt het bedrijf circa 160 medewerkers. Het bedrijf werd in 1941 opgericht door Lou van der Laan. Begonnen als dorpselektricien ontwikkelde VANDERLAAN zich tot een technisch dienstverlener met een breed dienstenpakket. Met Colin van der Laan staat de derde generatie aan het roer. Tegenwoordig zijn glastuinbouw, utiliteit en zorgdomotica belangrijke markten voor ‘Team VANDERLAAN’, zoals het bedrijf zich graag noemt.

“Het brengt me verder. Iedereen heeft zijn onzekerheden. Uiteindelijk hebben we allemaal maar één einddoel en dat is gelukkig en gezond oud worden. Maar hoe ga je om met al die dingen die je meemaakt? Mijn coach haalt me uit mijn bubbel en houdt me een spiegel voor. Het zorgt voor zelfreflectie. Het is goed om, als je al lang in een bepaalde hoek werkt, te spiegelen met iemand die jouw bedrijf en omgeving niet kent.”

HOE ZET JE IN OP DIGITALISERING?

“Wij zijn daar al een jaar of tien geleden mee begonnen, door ons papieren proces in een eigen app te bouwen. Tegenwoordig hebben al onze monteurs een iPad, waarin ze uren, materialen en klantgegevens verwerken. Hierdoor hebben we voor ons totale bedrijf slechts één volledige FTE op het gebied van administratie. Dankzij digitalisering werk je uniform en leveren we een betere service en dienstverlening.”

HOE DUURZAAM ZIJN JULLIE?

WORDT ICT IN DE TOEKOMST BELANGRIJKER?

“Wij maken met AI al lmpjes, waarbij we een avatar gebruiken”

“Dit pand is in 1993 gebouwd, maar heeft ook al jaren een warmtepomp. Inmiddels liggen er ook zonnepanelen op het dak. Duurzaamheid is een innovatie die iets oplevert en waarin je moet investeren. Het is goed voor het milieu, maar ook voor je portemonnee. Op dit moment zijn we voor klanten bezig met het bedenken van oplossingen tegen de netcongestie. We zijn daardoor heel actief op het gebied van accu’s, energiebeheer en energiemanagement.”

“Jazeker, de hele wereld hangt digitaal aan elkaar vast. Alles heeft al een IP-adres. We werken en monitoren op afstand en vergaderen online. En er komt meer op ons af, zoals AI. AI helpt je om je werk efficiënter te kunnen doen. Wij maken met AI al filmpjes, waarbij we een avatar gebruiken. Dat is een virtuele collega, een pratend poppetje, dat je een gezicht kunt geven. Hiermee geven we nieuws door aan de klant of introduceren we bijvoorbeeld een nieuwe collega. Dat is toch veel leuker dan een standaard nieuwsbrief? Mijn technische collega’s gebruiken AI om ingewikkelde berekeningen te

VAN DER LAAN NEEMT ICT-BEDRIJF OVER

VANDERLAAN heeft vorig jaar ICT-bedrijf BEEREPOOT Automatisering in Hoorn overgenomen, een bedrijf met 45 medewerkers. Colin van der Laan: “Techniek en ICT groeien naar elkaar toe. Door de overname wordt onze positie versterkt in de focus op elektra, ICT en cybersecurity. We hebben een pand hiernaast aangekocht, waar BEEREPOOT wordt gevestigd. Binnen mijn bedrijf had ik ook een ICT-afdeling, maar die moest steeds meer oppakken. Waar elektra wordt aangelegd, komt er ook een datakabel bij. We werden zelfs gevraagd werkplekbeheer op te pakken voor klanten. Ik stond voor de keuze om ICT af te stoten of op te schalen. We hebben voor het laatste gekozen.”

maken en in de zorg passen we het toe om de zorgmedewerker te ontlasten. Een sensor kan dankzij AI zo specifiek werken dat de zorgmedewerker betrouwbare informatie krijgt.”

JIJ HOUDT TWEE KEER PER JAAR EEN SPEECH?

“Ik zie het bedrijf als een cirkel waarin ieder zijn bijdrage levert... Om die cirkel rond te houden, is het mijn taak ook om regelmatig voor de groep te staan. Ik vertel dan wat we gedaan hebben en kijk vooruit. Een voorbeeld van wat ik zeg? Het is niet zo'n kunst om nieuwe opdrachten te scoren. Maar een nieuw project bij een bestaande klant is een compliment voor het hele team. Wanneer

een klant nóg een keer met ons in zee gaat, hebben wij ons werk allemaal goed gedaan.”

KIJK EENS IN DE TOEKOMST?

“De markt verandert door AI, verduurzaming en energie. Wij blijven op zoek naar niches in de markt. De kans voor ons als middelgroot bedrijf, zit hem in het feit dat wij genoeg body hebben om voor een grote klantengroep een goede technische partner te zijn. Maar we zijn ook klein genoeg om de betrokkenheid van het familiebedrijf te geven, zowel aan onze klanten als aan onze collega's.”

Hij nadert zijn jubileum. Chef-monteur

Raymon Kolthoorn uit Biddinghuizen werkt bijna 25 jaar bij Unica Building Projects in Zwolle. Bijzonder is dat hij al jarenlang geen werkbus rijdt, maar een personenauto. Op dit moment rijdt

Raymon dagelijks met collega’s naar zijn werk met de elektrische Kia Niro EV.

Niemand kijkt ervan op wanneer

RAYMON KOLTHOORN, CHEF MONTEUR UNICA

“Alleen denken aan broodtrommel”

ACTIERADIUS

Raymon Kolthoorn met zijn elektrische auto bij een klus aan komt rijden. Of een auto ten opzichte van een werkbus niet onhandig is? Raymon: “Nee hoor. Wij werken met Unica Building Projects op grote projecten zoals ziekenhuizen en universiteiten. Op locatie staan altijd zes tot zeven grote kanbancontainers, met allemaal bakjes vol materialen. Van kabels tot kabelgoten. De groothandel levert de spullen op locatie, dus die hoeven wij niet te vervoeren. Ik heb heel soms wat gereedschap bij me, maar meestal alleen de broodtrommel. Wij houden zelf bij of materialen opraken en dan bestellen we die weer. Groot voordeel is dat je op deze manier duurzamer werkt. Je rijdt minder heen en weer met werkbusjes en het materiaal is voor iedere monteur beschikbaar.”

Raymon is blij met de Kia Niro EV. Bij Unica Building Projects rijden er nu twee. “Het is een comfortabele auto om te rijden en de snelle acceleratie is ook leuk meegenomen. Met een dashboard dat automatisch aangeeft wanneer de auto aan de lader moet, waarna de navigatie locaties op de route aangeeft die vrij zijn.”

De actieradius van de Kia Niro EV bedraagt volgens Raymon ongeveer 440 kilometer. “Maar dat is in de zomer. Als het in de winter koud is kan het zomaar 300 kilometer zijn. Dat is geen probleem. Over het algemeen is de actieradius ruim voldoende om op en neer te rijden. Op de locatie waar we werken kunnen we vrijwel altijd de auto opladen. Snelladen kost ongeveer een half uur. Thuis kan ik de auto normaal opladen. Unica

Building Projects heeft een laadpaal bij mijn huis laten plaatsen. Overigens haal ik ’s morgens altijd enkele collega’s op die meerijden naar het project.”

Raymon Kolthoorn mag zijn auto ook privé gebruiken. “Ik betaal de bijtelling. Ik ben getrouwd en heb twee kinderen. De auto is groot genoeg om ermee op vakantie te gaan. Dat hebben we ook al gedaan en het beviel goed. Tussendoor opladen is niet erg. Het is meteen een pauze voor de kinderen.”

FRED: “KIA NIRO HEEFT STOERE UITSTRALING”

Fred is onder de indruk van de luxe Kia Niro EV, maar moet ook wennen dat Raymon als monteur doorgaans geen gereedschappen meeneemt. “Dan heb je volgens mij vaak het gevoel dat je iets vergeten bent. Maar het is natuurlijk wel ﬁjner rijden in een gewone auto. En ik vind het mooi dat de witte auto met de bedrijfsnaam bestickerd is. Het zorgt voor een stoere uitstraling. Met deze auto denk je aan het milieu en kun je voor de dag komen bij de opdrachtgever. Die zou ik ook wel willen. Maar ja, hoe neem ik alle materialen dan mee?”

Fedet ziet signaal in stroomplan

De Federatie Elektrotechniek (Fedet) ziet ‘een krachtig signaal’ in het maatregelenpakket van de Tweede Kamer tegen netcongestie. De Tweede Kamer riep in drie moties op tot een versnelling van het gunningsproces voor uitbreiding van het stroomnet, een betere meting van netcongestie (met ‘smart readiness indicators’) en bindende afspraken van het kabinet met netbeheerders, onder meer over transparantie over de netcapaciteit. Volgens de Fedet is het nu aan de regering om de moties ‘daadkrachtig uit te voeren’.

SLIM ENERGIEBEHEER MET REEV BALANCER

Met de reev Balancer introduceert leverancier reev een nieuw cloudbased energiemanagementsysteem in de Benelux. Dit is volledig geïntegreerd in het reevplatform en helpt bedrijven hun energieverbruik voor elektrisch laden en andere energie-intensieve systemen te optimaliseren. De reev Balancer versimpelt het werk van installateurs. Zij kunnen door minimale hardware-vereisten en een eenvoudig ontwerp efﬁciënt betrouwbare en toekomstbestendige systemen implementeren. Deze systemen beschermen tegen overbelasting, zorgen voor efﬁciënter energieverbruik, verlagen de operationele kosten en ondersteunen de integratie van hernieuwbare energiebronnen.

NIEUWE FUNCTIE MARTIJN AALDERS

Martijn Aalders (links op de foto) is benoemd tot vestigingsdirecteur bij ETHERMA Benelux. Met zijn ruime ervaring zal hij een sleutelrol spelen in de verdere groei van het bedrijf. Aalders maakt al geruime tijd deel uit van ETHERMA en was eerder salesmanager. In deze rol heeft hij innovatieve strategieën ontwikkeld en geïmplementeerd. “We zijn ontzettend blij dat Martijn deze rol op zich neemt”, zegt Christian Raschka, Managing Director van de ETHERMA Groep.

ONDERNEMERSPRIJS GAAT NAAR WEHEAT

Warmtepompbedrijf Weheat uit Duizel heeft de Nationale Ondernemersprijs gekregen. Het bedrijf, vier jaar geleden opgericht door Liselotte Graas en Martijn van de Ven, liet in de verkiezing van het AD en De Ondernemer negen andere kanshebbers achter zich. De jury van de ondernemersprijs noemt Weheat ambitieus, innovatief, creatief en duurzaam. De warmtepompen van het Brabantse bedrijf gebruiken propaan als koelmiddel. Weheat sprak uit in 2030 de grootste leverancier van warmtepompen in Europa te willen zijn.

REKENEN MET ZONNEPANEEL

Fred: “Ik ga er nog net niet van gapen. Weer een onderzoek over zonnepanelen. Van bureau Berenschot. Vereniging Eigen Huis gaf de opdracht. Conclusie: door de afschafﬁng van de salderingsregeling in 2027 stijgt de terugverdientijd van zonnepanelen naar gemiddeld 20 tot 21 jaar. Vereniging Eigen Huis wil dat het kabinet helpt om zonnepanelen weer aantrekkelijk te maken. Klein kritiekpunt: het lijkt me best moeilijk om de precieze terugverdientijd te berekenen. Vooral omdat de stroommarkt zo grillig is. Zonnepanelen zijn nog altijd goede, duurzame energieopwekkers. Laten we ze niet zomaar bij het grof vuil zetten.”

Mede mogelijk gemaakt door het ministerie van SZW

Ontdek ons aanbod voor leidinggevenden Ga naar www.wij-techniek.nl/goed-werkgeverschap

GEÏNTEGREERDE

PINHOLE

HANDSFREE

Martijn Verspeek noemt zichzelf aanvoerder bij Installatiebedrijf Verspeek in Valkenswaard

k houd van de spotlights. Niet omdat ik mezelf zo graag zie, maar omdat ik het fantastisch vind om ons verhaal te vertellen en anderen te enthousiasmeren. Daarom schrijf ik blogs, neem ik deel aan podcasts en hoor en zie je me regelmatig op radio of televisie. Maar alleen als het ergens over gaat.

Laatst belde SBS6. Of ik bij ‘Nieuws van de Dag’ wilde praten over de doorgeschoten regelgeving in de installatiebranche.

Aan een presentatiebalie staan naast Art Rooijakkers. Daar begin ik niet aan. Dan stellen ze me ook vragen over zaken die me niet interesseren. Ik doe het alleen als het écht iets toevoegt aan ons bedrijf.

Verhaal delen

Ik houd van de spotlights

Wat ik overigens nooit doe zijn standaard lezingen. Ik voel me niet comfortabel bij een ‘kijk mij eens goed zijn’-verhaal. Ik werk het best in een barkruksetting met een presentator erbij. Geen ingestudeerde presentaties, maar gewoon praten. Vragen, antwoorden, interactie.

Boodschap

“Ik voel me niet comfortabel bij een ‘kijk mij eens goed zijn’-verhaal”

Het begint allemaal met de passie om ons verhaal te delen. Maar als je niet oppast, loopt het uit de klauwen. Rondleidingen, blogs, podcasts, presentaties. Ik deed het allemaal gratis. Dat kan niet meer. We hebben er een businessmodel van gemaakt. Spreker Remco Claassen zegt altijd: ‘Doe iets wat je gratis zou willen doen en word er zo goed in dat mensen ervoor willen betalen.’ Dat werkt. Een podiumoptreden van Martijn Verspeek kost tegenwoordig 3.000 euro. En het wordt ervoor betaald. Of ik nu op Schiphol sta of in een theater. We organiseren zelfs een eigen theaterevent.

Ik wil ook altijd een boodschap meegeven. Bij ons draait het om ‘gelukkige medewerkers’. Daar word ik blij van. Als iemand uit een gezin tegen zijn vader of moeder zegt: ‘Sinds je bij Verspeek werkt, ben je veel gelukkiger’, is mijn missie geslaagd. Ik heb nog een missie. We gaan een boek schrijven over ons bedrijf. Vertellen wat voor ons belangrijk is. 25 procent van de opbrengst gaat naar een specifiek doel. Ouderencentrum Valkenhof in Valkenswaard heeft vijf locaties. We gaan op iedere locatie een onvergetelijke dag organiseren, met een heerlijk advocaatje, oud-Hollandse spelen en een optreden van Frans Bauer. Als kers op de taart krijgt iedere vestiging een tweepersoonsfiets, zodat bewoners samen rond kunnen rijden. De festivaldag vergeten ze misschien, maar als ze op die fiets stappen, denken ze: ‘Dat was toch een gezellige dag.’

Het draait ons niet om dat extra keteltje dat we hierdoor verkopen. Wel om de glimlach die we bij mensen op het gezicht toveren. Dat is de echte winst uit onze media-activiteiten.

Minder installatietijd, meer efficiëntie

Als installateur weet je hoe belangrijk snelheid en efficiëntie zijn. Daarom leveren we onze laadpalen voorgeprogrammeerd, zodat jij direct aan de slag kunt.

Geen gedoe met instellingen op locatie

Snellere en eenvoudigere installatie

Direct operationeel

Meer weten? Scan de QR-code en ontdek meer!

Plus

PRODUCT

Theben DIMAX 540 plus B

Merk: Theben

Fabrikantnummer:

5400130

Productgroep: DIMAX

SPECificaties

Montagewijze: Achter een impulsdrukker in een inbouwdoos

Uitvoering: volledig ingegoten elektronica

Vorm: Vierkant

Gebruikstemperatuur: -10 °C tot 45°C

Voedingsspanning: 230V AC

LED belasting: 150 W Minimale dimwaarde

instelbaar: JA

Standby verbruik: 0,34 W

Max. kabellengte: 100 mtr.

Kleur: Geel

Afmetingen TESTPANEL

Lengte : 25,5 mm

Breedte: 26,4 mm

Dikte: 10,4 mm

K. Hoogendam Hoogewerf Engineering

+ Compacte montage, past eenvoudig in inbouwdoos

+ Duidelijk montagevoorschrift

− Doorvoerklemmetje toevoegen voor aansluiten lamp

− Heel af en toe knippert de verlichting

Wat vind je van de dimsnelheid?

Mag langzamer op en af gaan qua verlichtingsniveau.

Hoe ervaar je de instelmogelijkheden?

Goed, één klik op de schakelaar en hij zit weer op het ingestelde niveau.

Is de dimkwaliteit naar verwachting, voor een dimmer zonder nuldraad?

Dimkwaliteit is goed. Beetje zoeken naar verlichtingsniveau omdat je instelt van donker naar licht en van licht naar donker.

LED-minidimmer, nauwelijks groter dan een 2 euro munt

De 230V minidimmer voor R- en C-last heeft geen nuldraad nodig en wordt eenvoudig achter een impulsdrukker gemonteerd. Hierdoor is hij geschikt voor installatie in bestaande situaties.

D. Langelaan Olof Schuur

+ Zeer eenvoudige inbouw achter een schakelaar

+ Dimmer ‘leert’ heel makkelijk wat voor type belasting is aangesloten Handleiding wat summier, alleen symbolen. Je moet wel enige elektra-ervaring hebben

− Dimmer moet in combinatie met puls-schakelaar worden geplaatst

Wat vind je van de dimsnelheid?

Reactie op aan/uit prima, maar reactie op dimcommando heeft wat vertraging.

Hoe ervaar je de instelmogelijkheden? Dimmer bepaalt zelf minimale stand.

Is de dimkwaliteit naar verwachting, voor een dimmer zonder nuldraad?

Jazeker, geen haperingen.

J. Heeren IW Nederland

+ Mooi klein

+ Goede draden om aan te sluiten

− Omschrijving zou iets praktischer mogen Lastig om een klant uit te leggen hoe deze werkt

Wat vind je van de dimsnelheid?

Dimt lekker snel.

Hoe ervaar je de instelmogelijkheden?

Instelmogelijkheden gaan soms te snel om het in te stellen.

Is de dimkwaliteit naar verwachting, voor een dimmer zonder nuldraad?

Hij dimt mooi geleidelijk.

BEOORDELING

G. Barends Piet Brouwer Elektrotechniek

+ Universeel toepasbaar

+ Mooi rustig dimregime

Past niet lekker achter een Jung schakelaar, deze is namelijk niet vlak aan de achterzijde.

Je hebt dan een 50 mm inbouwdoos nodig en die zit niet altijd achter een schakelaar Voor het aansluiten van de lampdraad moet je een lasdop toepassen

Wat vind je van de dimsnelheid?

Mooi rustig, zoals je zelf ook zou doen met een draaidimmer.

Hoe ervaar je de instelmogelijkheden?

Even goed lezen, maar het wijst zich vanzelf.

Is de dimkwaliteit naar verwachting, voor een dimmer zonder nuldraad? Jazeker, geen geknipper of iets dergelijks.

B. Fix

Unica Building Projects

+ Als je van een schakelaar een dimmer wilt maken heb je geen nul nodig

+ Minder montage-uren en je hoeft de installatie niet aan te passen

+ Past gemakkelijk achter een pulsschakelaar in een inbouwdoos

− Het is onduidelijk als je de puls inhoudt of hij gaat dimmen of feller wordt

Wat vind je van de dimsnelheid?

Geen probleem.

Hoe ervaar je de instelmogelijkheden?

Goed, je kunt de dimmer op elk moment vastzetten.

Is de dimkwaliteit naar verwachting, voor een dimmer zonder nuldraad?

Uitstekend.

MEER VERKOPEN IS EEN KWESTIE VAN DOORVRAGEN

VERKOOPTRAINER

REMCO GEMMEKE

Remco Gemmeke traint en begeleidt verkoopteams. Hij richt zich daarbij met name op de technische sector. Hij weet dus alles van upselling en hoe je meer verkoopt bij dezelfde klant. “Door te vertellen over een duurdere versie of uitbreiding, geef je een klant ook het vertrouwen dat je alles afweet van een product.”

MEER VERKOPEN BIJ DEZELFDE

KLANT. HOE DOE JE DAT?

“Het allerbelangrijkste is dat je als installateur niet zelf gaat remmen in het verkoopgesprek. Door van tevoren al aan te nemen dat een klant ergens toch niet in geïnteresseerd is. Of dat hij het te duur vindt. Op het moment dat jij vertelt welke slimme oplossingen er nog meer zijn, laat je merken dat je er verstand van hebt. Het kan zijn dat een klant uiteindelijk niet kiest voor een upselling of een uitbreiding. Maar als

je klanten de informatie onthoudt, is de kans ook klein dat je het gaat verkopen.”

EVEN CONCREET: WAAR DRAAIT

HET OM BIJ ‘MEER VERKOPEN’?

“Als blijkt dat een klant veel van huis is, dan is domotica misschien iets voor hem. Bijvoorbeeld dat bij afwezigheid automatisch de lampen aan- en 1

“In een verkoopgesprek draait alles om het stellen van vragen. En het doorvragen. Maar het probleem bij veel verkopers in de techniek is dat ze zelf graag aan het woord zijn. En vertellen over wat technisch allemaal mogelijk is. Voor een klant wordt het verhaal er daardoor vaak

niet duidelijker op. Stel in plaats daarvan de juiste vragen. Hoe ziet het leven van zo’n klant eruit? Hebben ze kinderen? Zijn ze veel van huis? Dat zijn allemaal factoren die ertoe doen om tot een bepaalde oplossing te komen.”

2

3

WAT HEBBEN DIE DINGEN

ER NOU MEE TE MAKEN?

uitgaan. Zodat het lijkt dat het huis altijd bewoond is. Of dat hij z’n huis door middel van camera’s kan monitoren, of op afstand de verwarming kan aanzetten als hij weer thuis komt. Op die manier ben je bezig met het upsellen vanuit de behoefte van de klant. Vaak begint dat met een vraag van de klant over een deelproduct. En van daaruit maak je de stap naar totale huisautomatisering.”

JA LEUK, MAAR WAT ALS DE KLANT DAT TE DUUR VINDT?

“Het gaat erom dat je de mogelijkheid aankaart, je kunt altijd terug. Weet je wat het is met verkopen? Het is gemakkelijker om naar beneden te fietsen dan omhoog. Uiteindelijk is het de klant die bepaalt wat hij wil. Door goed door te vragen kom je er ook achter hoe je het beste in kunt spelen op zijn behoefte.”

MAAR MISSCHIEN WIL

DIE KLANT HELEMAAL

“Ook bij een klant die een ‘gewone’ 1 fase meterkast wil, is het toch goed om even door te vragen. Misschien wil hij op korte termijn wel elektrisch gaan rijden, of denkt hij aan zonnepanelen. Daarvoor moet hij dus wel een 3 fase meterkast hebben. De klant vraagt daar in eerste instantie misschien niet om, daarom is het goed om extra vragen te stellen. Zo speel je ook in op zijn behoefte op korte en lange termijn.”

WETEN (INSTALLATIE)BEDRIJVEN

VOLDOENDE WAT HUN

TOEGEVOEGDE WAARDE IS?

bedrijven ook altijd aan om goed na te denken over welke klant ze willen bedienen. En kies je voor kwaliteit, service en comfort, wees dan ook niet bang om op basis van prijs soms een order te verliezen.”

7 5

GEEN DUURDERE 3 FASE GROEPENKAST?

REMCO GEMMEKE

“Onvoldoende. Een goede verkoper moet weten waar zijn bedrijf voor staat. En wat de kernwaardes zijn. Als ik een gemiddelde ondernemer vraag wat nou de toegevoegde waarde van zijn bedrijf is - en waarom ik een bepaald product bij hem moet kopen - dan moet hij vaak heel lang nadenken. Als een eigenaar het al niet eens weet, hoe moet een verkoper of monteur het dan uitleggen? Daarom raad ik

DUIDELIJKE KEUZES

MAKEN DUS. WAT

LEVERT DAT OP?

“Dat je ook een duidelijkere koers gaat varen. En dat je als bedrijf ook kritischer naar je personeelsbestand gaat kijken. Bijvoorbeeld dat je op zoek gaat naar een verkoper die wel in staat is om jouw bedrijf verder te helpen. En die wel dat extra stapje kan maken richting de upselling van een product.”

OF JE HUIDIGE VERKOPERS

EXTRA SCHOLING AANBIEDEN?

“Dat kan natuurlijk ook. Uit onderzoek blijft dat maar liefst 37 procent van het personeel in de techniek zich graag verder wil ontwikkelen. Dus ook bij het verder trainen van je verkopers liggen er volop kansen!”

“TRAIN JE VAKTEAM, OOK VOOR

MONTEUR!”

Naast zijn eigen consultancybedrijf TOMOKACHI is Remco Gemmeke businesspartner bij de PBC Group. Hij geeft onder andere de training ‘Train je vakteam’. Ook bedoeld voor monteurs, waarbij gewerkt wordt aan het verbeteren van de klantvriendelijkheid, maar ook hoe ze hun verkoopskills kunnen optimaliseren. “Het kan geen kwaad om monteurs nog wat extra te trainen op klantvriendelijkheid”, zegt Fred. “Zij zijn vaak het meest in contact met de klant.” Ook zijn maatje Henk is enthousiast. “Vooral over de extra hulpmiddelen die je krijgt om als monteur wat commerciëler te denken. Ik ben benieuwd wat je op zo’n training leert.”

Meer info: trainjevakteam.nl en pbcgroup.nl

Een kantoorpand staat een groot deel van de tijd leeg. Maar de energiemeter blijft op dat moment wel doortikken. Om dit ‘sluipverbruik’ terug te dringen, bedacht het Assense softwarebedrijf Ultraware een duurzame list: slimme sensoren. “Als ons pand leeg is, gaat alles uit.”

SERGE DE MUL

HSERGE DE MUL (LINKS) EN DE DRAADLOZE COMFOREST MULTISENSOR (ONDER)

et fraaie pand van Ultraware ligt vlak naast snelweg A28 in Assen. Waar ook de fietsenstalling en het dak vol liggen met zonnepanelen. “Het pand heeft een A-label met het maximale aantal van vijf plusjes”, vertelt Henk terwijl hij zijn bus parkeert. “Ik ben benieuwd hoe ze dat voor elkaar hebben gekregen”, zegt Fred.

In het pand ontmoeten de mannen Serge de Mul, directeur bij Ultraware. Zijn bedrijf is gespecialiseerd in IT-software. Henk vraagt waar zijn duurzame drive vandaan komt. “Eigenlijk begint het verhaal met mijn eigen woning. Toen ik duurzaam wilde bouwen, kon ik geen aannemer of installateur vinden die in mijn gedachten mee wilden. De installateur vond het maar eng. Ik heb het huis toen zelf gebouwd.”

Hogeschool werkt mee

In 2014 kocht Ultraware het huidige pand in Assen, waar twintig medewerkers kwamen te werken. Serge: “Het dateerde uit 1998. Het verbruikte 17.000 m3 gas en 110.000 kWh elektriciteit per jaar. Dat moest beter kunnen, vond ik.” Serge zocht contact met de Hanzehogeschool in Groningen.

Samen met studenten werden nieuwe oplossingsrichtingen bekeken. Daarnaast betrok Serge ook technologiepartner Sinewave, sterk in hardware, bij de ontwikkeling.

“We hebben het pand eerst luchtdicht gemaakt, want daar begint het mee. Vervolgens zijn we naar de technieken gaan kijken. We kregen het idee om met sensoren te gaan werken. Om die te koppelen aan de verwarmings- en koelinstallatie, het licht en de ventilatie. We kregen subsidie en gingen met enkele panden, waaronder ons eigen pand, aan de slag. Als pilot. Het werd een groot succes.”

Niet aan knopjes zitten

Henk heeft gehoord dat er enkele basisregels worden gehanteerd. Serge: “We wilden niet meer dat mensen zelf aan knopjes konden zitten. Alle ruimten worden apart aangestuurd. Dus niet een heel pand tegelijk. Dat doen we met sensoren. Pas als iemand ergens binnenkomt, gaan het licht en de verwarming, koeling of ventilatie aan. Overdag houden we de temperatuur wel als basis op 19 graden en als iemand binnenkomt kun je met onze luchtverwarming iets bijverwarmen. Dat werkt

“Welke basisregels gelden hier?”

Wij staan voor je klaar, op locatie

Als installateur wil je snel en zonder zorgen aan de slag. Loop je ergens tegenaan? Onze servicemonteurs staan voor je klaar en lossen het snel en vakkundig op, zodat jij én je klant probleemloos verder kunnen.

Meer weten? Scan de QR-code en ontdek de mogelijkheden!

NED KAB powers your world

Onze nieuwe range brandveilige YMvK-ss B2ca kabels zijn speciaal ontwikkeld voor omgevingen waar extreem strenge brandveiligheidseisen gelden en rookontwikkeling uitgesloten moet worden.

Op zoek naar gedegen advies voor jouw project? Kom in contact met een van onze kabelspecialisten via 0412 - 21 30 30.

heel goed. Het sluipverbruik is aan banden gelegd. 70 procent van de tijd staat een kantoorpand leeg. Maar ook op die momenten wordt veel energie verbruikt.

Van de lift, het koffieapparaat en de wifi tot de printer. Bij ons gaat alles uit. Zelfs de stopcontacten.” “Ook de verwarming?”, vraagt Henk. Serge: “Omdat je ’s nachts altijd wat warmte verliest naar buiten toe, brengen we de temperatuur terug naar 15 graden. Daardoor hoef je niet de hele nacht bij te stoken tot 19 graden. Dankzij onze Daikin lucht-lucht warmtepomp en de luchtverwarming kunnen we alles snel weer op temperatuur brengen. Daarvoor komt ook kunstmatige intelligentie om de hoek kijken, oftewel AI. Dankzij onze eigen software en het zelflerende systeem weet de warmtepomp precies wanneer hij ‘s nachts in actie moet komen om de ruimten om 8 uur op 19 graden te hebben. Hij leert van het gebruik en de instellingen. Het mooie is dat je ook optimaal gebruikmaakt van de warmtepomp, die niet overbelast wordt.”

Pand wordt levend lab

Utraware en Sinewave besloten hun concept uit te rollen en de start-up Comforest op te richten. “We zijn met Comforest al bij 25 panden aan de slag gegaan. Waaronder de UMCG ambulancepost, de NOM in Groningen en een advocatenbureau in Assen.” Omdat Serge zijn kennis graag deelt, gebruikt hij zijn bedrijfspand ook als living lab. Ook Henk en Fred worden meegenomen voor een rondje. Plafonds en wanden zijn deels voorzien van glas,

Het duurt even voordat nieuwe technieken volledig worden omarmd. Dat is de ervaring van directeur Serge de Mul van Ultraware en Comforest in Assen. “Veel ondernemers zijn afwachtend. Ook veel installateurs en aannemers vinden nieuwe ideeën vaak lastig en ingewikkeld. Er heerst angst. Installateurs denken vaak in vaste prijzen en aanneemsommen. Gelukkig zijn er ook installateurs die openstaan voor innovatie. Logisch, we kunnen met techniek veel verduurzamen. Wij willen met ons systeem ook geen concurrent zijn van de installateur, maar een aanvulling.”

om de technieken daarachter niet te verstoppen. “Wij ontvangen ondernemers, maar ook installateurs, die een kijkje komen nemen. Zo leggen we de basis voor een goede samenwerking. Als wij aan de voorkant mee mogen praten bij een project, kan de installateur het installeren en komen wij in het traject daarna weer in beeld bij de monitoring. Want die is heel belangrijk om het systeem goed te laten werken en waar nodig bij te kunnen ‘tweaken’.” Henk en Fred genieten van het enthousiasme van Serge én de rondleiding. Fred: “Mooi wat je allemaal met techniek kunt doen…”

SCHAKEL OVER OP DUURZAAM

Duurzaamheid is steeds belangrijker in de gebouwen van nu. De basis hiervoor is snel gelegd met de populaire schakelmateriaalseries future® linear, Busch-axcent®, Busch-balance® SI en Busch-art linear® én de nieuwe opbouwserie Busch-balance® AP.

Busch-art linear® gaat vooruit in het cradle-to-cradle-proces: na ‘Bronze’ zijn de witte en zwarte schakelaars van de serie onlangs opnieuw gecertificeerd en beloond met ‘Silver’. De producten en achterliggende processen zijn beoordeeld op vijf punten. Op drie van de vijf punten heeft Busch-art linear® zelfs een gouden score behaald.

Future® linear

Sinds september 2024 zijn de witte afdekkingen van de future® linear-schakelaarserie vervaardigd van ISCC-gecertificeerd biobased materiaal. Deze worden nu gemaakt van biocirculaire polycarbonaathars en ze vervangen de huidige niet-biobased afdekkingen. Op termijn wordt ook de zwarte serie verder verduurzaamd. Daarnaast is de future® linear-serie bekroond met het duurzaamheidscertificaat 'Cradle to Cradle Certified™ Bronze.

Busch-axcent®

In samenwerking met het ‘Cradle to Cradle Products Innovation Institute’ en een aangesloten deskundige, is de Busch-axcent®-serie in diverse categorieën beoordeeld. Daarbij kwamen verschillende aspecten aan bod, zoals productcomponenten en het productieproces, maar ook sociale rechtvaardigheid en respect.

Duurzaam schakelen met Busch-Jaeger

Dat alles vanuit duurzaamheidsoogpunt en met aandacht voor mens en milieu. Ook Busch-axcent® is bekroond met het duurzaamheidscertificaat ‘Cradle to Cradle Certified™ Bronze’.

Busch-balance® SI

De Busch-balance® SI-schakelaars beschikken over een handig tekstveld. Dit om bijvoorbeeld informatie over de functie van de schakelaar weer te geven. Ook de Busch-balance® SI werd door het ‘Cradle to Cradle Products Innovation Institute’ en een aangesloten deskundige beoordeeld. Het resultaat? Het duurzaamheidscertificaat ‘Cradle to Cradle Certified™ Bronze’.

Busch-balance® AP-opbouwserie

Busch-Jaeger heeft met de biobased Busch-balance® AP-opbouwserie een volwaardige vervanger van de Busch-Duro 2000® SI. De robuuste producten zijn gemaakt van ISCC+-gecertificeerd biobased materiaal. De gebruikte grondstoffen en materialen zijn duurzaam, plantaardig én volledig traceerbaar. Dit in combinatie met een EPD-verklaring, waarin de milieueffecten van het product ook nog eens volgens internationale standaarden staan beschreven, maakt de Busch-balance AP een duurzame keuze.

busch-jaeger.nl/producten/ schakelaardesign

MICROGRID: ZEKERHEID EN ONAFHANKELIJKHEID

De oplossing tegen netcongestie

Het stroomnet raakt overbelast, waardoor installaties vertraging oplopen. Microgrids helpen bij het slim verdelen, opslaan en beheren van energie.

Het Nederlandse elektriciteitsnet raakt steeds voller door de toenemende vraag naar stroom en de groei van hernieuwbare energiebronnen. Dit leidt tot netcongestie: overbelasting van het net, waardoor nieuwe aansluitingen worden geweigerd, teruglevering van zonne-energie wordt beperkt en grote stroomverbruikers te maken krijgen met vermogensbeperkingen.

Gevolgen voor installateurs

Voor installateurs in de woningbouw en utiliteit heeft dit directe gevolgen. Een voorbeeld: een bedrijf wil overstappen op een elektrisch wagenpark en vraagt meerdere laadpalen aan.

De netbeheerder geeft echter aan dat er niet genoeg capaciteit beschikbaar is, waardoor het bedrijf zijn plannen moet uitstellen of hoge kosten moet maken om een extra netaansluiting te realiseren. Dergelijke problemen komen steeds vaker voor en vragen om een slimme, decentrale oplossing.

Microgrids bieden deze oplossing. Dit zijn lokale energienetwerken waarin opgewekte stroom slim wordt beheerd, opgeslagen en verdeeld, zonder volledige afhankelijkheid van het overbelaste openbare net. Een microgrid zorgt ervoor dat energie efficiënter wordt gebruikt en kan in veel gevallen zelfstandig blijven werken, zelfs bij een netstoring.

Marco Wevers, productspecialist duurzaam bij Oosterberg, zegt het zo: "De energietransitie vraagt om flexibele oplossingen. Microgrids helpen klanten slimmer met energie om te gaan, een belangrijk onderdeel hiervan is de energieopslag in microgrids met een batterij.”

Microgrid-oplossingen bij Oosterberg

Om microgrids effectief te implementeren, zijn diverse componenten nodig. Oosterberg biedt hiervoor een compleet assortiment aan producten en ondersteuning voor installateurs:

• Zonnepanelen & omvormers – Lokale energieopwekking om afhankelijkheid van het net te verminderen.

• Batterijopslag – Energie opslaan en later gebruiken om piekbelasting te voorkomen.

• EV-laders – Laadstations die slim omgaan met beschikbare energie.

• EMS (energiemanagementsystemen)

– Optimalisatie van energiegebruik en opslag.

• Schakel- en verdeelinrichtingen

– Essentieel voor een stabiele en veilige installatie.

Wil jij toekomstbestendige installaties realiseren? Oosterberg helpt met technisch advies en complete microgrid-oplossingen.

Scan de QR-code en ontdek het aanbod!

Tv-tuinier Ivo Putman is niet bang om vieze handen te maken

Zonder bluf is het leven duf

De handen van Ivo Putman zijn vaak besprenkeld met tuinaarde. Hij banjert door de modder, werkt stevig door in de regen. Zijn humeur lijdt er niet onder. Althans, niet dat wij merken, op beeld. Ivo, tv-presentator van het SBS 6-programma De Grote Tuinverbouwing, wil de kijker een eerlijk plaatje schetsen. Henk en Fred gaan op bezoek bij een montere tuinman.

In de omgeving van het Gooise Laren parkeren Henk en Fred hun bus bij een bouwval. Ondersteund door een aannemer werkt Ivo Putman hier aan zijn nieuwe woning. Doet Ivo veel zelf, valt Fred met de deur in huis. “Ja. Ik heb de woning met een clubje van vrienden en familieleden gestript. Ik doe ook het stucwerk en zorg voor de isolatie van de zolder”, antwoordt Ivo.

De zolderkamer wordt de slaapkamer van zijn dochter. “Ik heb daar het nieuwste van het nieuwste voor: 10 centimeter isolatieplaten van Insuroof. Goed spul.” Ivo voegt aan de jaren 70-woning zijn eigen toets toe. “Ik denk aan moderne wanden met spotjes. Maar sommige oude accenten wil ik niet kwijt. De open haard neemt eigenlijk te veel ruimte in beslag. Toch offer ik hem niet op. We stuken er wel omheen.”

Op zijn zestiende trad Ivo in dienst bij het tuinbedrijf van plaatsgenoot en tv-nestor Rob Verlinden. Hij legde vijftien jaar tuinen aan voor de programma’s Tuinruimers en Robs Grote Tuinverbouwing. “Door veel te doen en goed op te letten ging ik stapje voor stapje vooruit. Rob en zijn zwager Gerard waren fantastische leermeesters. Gerard is de beste hovenier die ik ken, als je kijkt naar het schetsen, tekenen en bedenken van een tuin.”

Gebroken waterpas

Henk is benieuwd hoe je een complete tuinier wordt. “Je moet in ieder geval veel kennis opdoen en technieken inslijpen”, antwoordt Ivo. “Zoals precies weten welke plant bij een bepaalde bodemsoort past. Maar er is meer. Bij het metselen van muurtjes werkten we veel met de waterpas. Op een gegeven moment brak Gerard hem in tweeën. Dit moet je op het oog doen, zei hij. Tuinieren is een combinatie van kennis, techniek en gevoel.”

Zijn basis ligt in Laren, waar hij veel welvarende klanten had. “Die willen investeren in hun tuin, maar zijn ook veeleisend. Als jij een idee hebt, probeer je anderen daarin mee te nemen. Dat praatje is minstens zo belangrijk als jouw vakkennis. Je moet het zo brengen dat ze niet om jouw idee heen kunnen. Zonder bluf is het leven duf.”

Haarfijn aanvoelen waar de klant naar op zoek is, Ivo maakt er een sport van. Zie het tv-programma De Grote Tuinverbouwing, dat hij met interieurspecialist Djamilla Pijpker presenteert. Het SBS 6-programma wordt uitgezonden op zaterdagen, om 17.00 uur. “Het staat in het teken van gezelligheid. Bord op schoot, dat gevoel”, zegt Ivo.

Jouw praatje is minstens zo belangrijk als jouw vakkennis

Met zijn team geeft hij tuinen een transformatie. Ivo vertelt over de gemaakte keuzes

Ivo gelooft niet dat hij zijn top heeft bereikt in het tv-vak. Hij wil “nog meer interviewer zijn”, legt hij uit. “Daarmee bedoel ik dat ik de diepte in wil gaan, dat ik op zoek wil naar het grote verhaal. De Grote Tuinverbouwing is relatief snelle tv, waarin ruimte is voor korte reacties van mensen. Ik werk ook mee aan onze goede doelen-programma’s, onder andere voor het MS Fonds, Cordaid, Stichting Aap, kinderfonds MAMAS. Daarin hebben we meer tijd voor langere gesprekken. Ik kijk wat dat betreft graag naar een interviewer als Louis Theroux. Hij durft hard op gevoelige punten te drukken, als het moet. Zonder dat hij onbeschoft wordt. Hij kan mensen goed lezen en laat ze altijd in hun waarde. Ik probeer daarvan te leren.”

Maak van je tuin geen landingsbaan

en geeft tips over planten. Na de renovatie zien de tuineigenaren het resultaat. “Voor ons als makers is dat altijd een spannend moment”, zegt Ivo. “O ja, we krijgen best weleens een teleurgestelde reactie. We brengen dat ook zoveel mogelijk in beeld, want we streven naar zo eerlijk mogelijke televisie. Gelukkig is het overgrote deel van de mensen blij met ons werk. We zitten er niet vaak naast.”

Een rond vierkantje

Tuinieren is geen hogere wiskunde, is de boodschap van Ivo. Iedereen kan het, als je je er een beetje in verdiept. Fred voegt alvast de daad bij het woord. Hij informeert naar tuinverlichting. “Maak geen landingsbaan van je achtertuin. Overdrijf niet”, tipt Ivo. “Een spotje hier en daar geeft sfeer. Licht een boom mooi uit, zoek het in de details.”

In het (ver)bouwen van een tuin gaan overigens

wel de nodige uurtjes werk zitten, benadrukt Ivo. “Met de tv-ploeg maken we lange dagen om het goed te krijgen. Werkdagen van tien uur zijn geen uitzondering. Tekeningen maak ik in de avonden of het weekend.” Niet dat hij dat betreurt. “Mensen kunnen verrassen met een nieuwe tuin, is elke keer weer een feestje.”

Henk, die vaak naar De Grote Tuinverbouwing kijkt, is onder de indruk van het vakmanschap van Ivo. “Wat doe je nou als een klant iets wil dat echt onhaalbaar is?”, vraagt hij. “We luisteren goed naar de mensen”, zegt Ivo. “Maar vaak willen ze te veel. Een pergola, een overkapping, veel groen, een speelplek voor de kinderen… Als je maar lang genoeg praat, ontstaat een rond vierkantje, een onmogelijke missie. Mijn taak is: kijken wat past, die tuinmissie mogelijk maken. Daarbij wil ik iets meegeven. Als ik mensen meer kan laten nadenken over hun tuin, ben ik gelukkig.”

MEINDERT ENGBERTS DIRECTEUR ENGBERTS ELEKTROTECHNIEK & VMBO-DOCENT TECHNIEK

BEDRIJF

Engberts Elektrotechniek, Purmerend

FUNCTIE

Directeur Engberts Elektrotechniek en docent Gerrit Rietveld

OPLEIDING

Technicus sterkstroominstallaties mbo 4 en Technicus bedrijfsinstallaties mbo 4

ZWEMDIPLOMA

A en B

WERKERVARING

Bij twee installatiebedrijven, gespecialiseerd in meet- en regeltechniek

WEKKER

6.07 uur; net even wat later dan 6 uur

ONTBIJT

Yoghurt, fruit en een halve liter water

STERKSTE PUNT Oplossend vermogen

MINDER GOED

Ongeduldig, ik wil graag alles meteen oplossen

VAKLITERATUUR

Voornamelijk boeken over het verbeteren en optimaliseren van het samenwerken

CV OF WARMTEPOMP Thuis een cv, op de zaak een warmtepomp

“Veel mensen mopperen op jongeren. Als in: ze zijn lui, ze willen niks. Soms zit er een kern van waarheid in, maar over het algemeen kloppen deze vooroordelen echt niet. We kunnen met z’n allen blijven mopperen, maar ik heb besloten mijn handen uit de mouwen te steken. Ik heb me aangemeld om als ondernemer ook voor de klas te gaan staan. En weet je wat ik merkte? Het probleem ligt niet aan de leerlingen, maar er is een kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven.”

“Ik heb veel leerlingen vanuit ‘moeilijke situaties’. Ze weten niet wat ze willen en komen met een joggingbroek en capuchon binnen. Ik maak ze duidelijk dat je zo niet kunt solliciteren. Ik leer ze naast vakinhoudelijke zaken een stukje over normen en waarden die gelden in het bedrijfsleven. Kom op tijd, gedraag je netjes en luister naar je leidinggevende. Ik probeer ze een veilig gevoel te geven.”

“Jejeontwikkelt ook door als directeur voor de klas te staan”

“Leraren staan te ver van het bedrijfsleven af. Ik zag dat leerlingen die bij onze school op stage gingen, vaak niet goed werden begeleid richting het vak dat ze interesseerde. Leerlingen komen op deze manier niet in de techniek terecht. Aan de andere kant laat het bedrijfsleven ook steken vallen…”

“Ondernemers willen te snel resultaat. Het werk moet vandaag al geld opleveren. Maar je moet juist investeren in jongeren om ze het vak te leren. Aandacht schenken. Ik investeer daar wel in, bijvoorbeeld door les te geven en diverse leerwerkplekken te bieden aan nieuwkomers.”

“Ik geef één dag in de week les op het Gerrit Rietveld, een school voor vmbo. Waar ik vroeger zelf ook heb gezeten. Ik geef les in de PIE-richting. Dat is Produceren, Installeren en Energie. Met de nadruk op elektrotechniek.”

“Inmiddels lopen diverse jongeren met veel plezier stage en is er een goede vibe in de klas ontstaan. En, heel belangrijk, ze merken dat werken met de handen best leuk is. Als ze maar structuur krijgen. Het is voor mij veel waard dat ze nu met een glimlach binnenkomen.”

“Ik voel me verantwoordelijk, wil laten zien hoe mooi ons vak is. Misschien herken ik mezelf in die jongeren. Maar het is ook leuk om met ze te werken en fantastisch om ze een mooie stageplek te kunnen bezorgen.”

“Toch vind ik het een prachtige combinatie. Een directeur gaat vaak op in zijn eigen bedrijf. Door dit te doen creëer je ruimte om jezelf te ontwikkelen. Daarnaast maak je de kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven wat kleiner.”

“Ja hoor. Iedere donderdag sta ik voor de klas en draait mijn bedrijf gewoon door.

DE REVOLUTIE VAN DRAADLOOS BEHEER

MAAK HET VERSCHIL MET

INNOVATIEVE NOODVERLICHTING VAN HBI BISSCHEROUX, DÉ EXPERT IN DRAADLOOS BEHEER!

• 24/7 online inzicht in de technische staat van de noodverlichting

• Ontvang directe meldingen bij storing of problemen

• Voldoe aan de onderhoudseisen van de Omgevingswet, ISSO 79 en NEN-EN 50172

Kijk voor meer voordelen op hbi-lighting.com

De circulaire wereld van morgen vraagt om innovatieve, duurzame oplossingen.

De HBI SERIE 770 SEPTAGEM U is standaard geschikt voor draadloos beheer en extreem in duurzaamheid, lichtprestatie en installatiegemak.

• Bespaar op arbeidskosten en inzet van middelen, beheer meer projecten met dezelfde inzetbare manuren

Door dit te doen geef ik mijn medewerkers een stuk verantwoordelijkheid en zelfstandigheid, zaken die ze prima oppakken. Op die manier ontwikkelt mijn bedrijf zich ook.”

“Haha, valt mee. Een enkeling. Ik bevoordeel mijn eigen bedrijf niet. Maar stagiaires in mijn bedrijf komen wel in een warm bad. Ik heb een duidelijke visie op hoe je met stagiaires om moet gaan. De eerste dag staat de thee of chocomel klaar. Ze krijgen werkkleding en een map met leerdoelen. Wanneer ze vertrekken ontvangen ze niet zomaar geld, maar een cadeaubon, een oorkonde en een schroevendraaierset. Zodat ze echt iets overhouden aan hun stage. Dat ze aan ons terugdenken. Ik wil stagiaires een herinnering voor het leven geven.”

“Het blijft lastig. Ondernemers zijn nog steeds vooral met de waan van de dag bezig. Als iedere ondernemer plek biedt aan één leerling is het probleem opgelost. Ik heb vorig jaar vanuit mijn eigen naam vijftig bedrijven benaderd of ze leerlingen van het vmbo wilden ontvangen voor een snuffelstage. Slechts twintig bedrijven zeiden ja. Er is dus werk aan de winkel. Ja, leerlingen vergen aandacht en kosten tijd, maar ze zorgen ook voor een goede vibe binnen je bedrijf.”

“Die is opgericht om bedrijfsleven, gemeente en onderwijs beter te laten samenwerken. Met als doel om meer mensen naar de techniek te brengen. Wij organiseren beurzen en inloopavonden.”

“Alleen als we ons er samen voor gaan inzetten. Zover zijn we nog lang niet. Er ligt een taak voor het bedrijfsleven, maar ook voor het onderwijs. Een advies: denk wat vaker in wij in plaats van ik….”

Meindert Engberts begon zestien jaar geleden zijn eigen bedrijf Engberts Elektrotechniek. Hij begon als zzp’er vanuit zijn eigen garage, anno 2025 telt het bedrijf al 25 medewerkers. Na diverse verhuizingen werd in december een gloednieuw bedrijfspand in gebruik genomen dat drie keer zo groot is als het vorige. Het pand ligt op een mooie zichtlocatie. Meindert Engberts: “We waren uit ons jasje gegroeid. Hier hebben we weer de ruimte. Wij doen alleen elektrotechniek. Daar ligt mijn liefde. Tegenwoordig vinden we ons werk vooral in het onderhoud en de service en renovatie bij bijvoorbeeld bedrijven en zorginstellingen.”

Duurzaam, van binnen en van buiten

Bij Cable Partners hechten wij bijzonder veel waarde aan duurzaamheid, dat uit zich in onze certificering voor de CO2 prestatieladder op niveau 3. Cable Partners is inmiddels aangesloten bij het Brancheplan Verpakkingen van Techniek Nederland. Onze doelstelling is dan ook om verpakkingen te verduurzamen, het gebruik te verminderen, en zoveel mogelijk opnieuw te gebruiken.

Ook leveren wij met onze producten een bijdrage aan duurzame projecten. Denk hierbij aan bekabeling voor diverse zonneparken, als ook het berekenen en leveren van kabels voor een bedrijf dat zich specialiseert in het recyclen van plastics.

Zoals iedereen weet, is de elektrificering in volle gang en broodnodig om de Europese klimaatdoelstellingen te halen. Wij zijn er trots op dat Cable Partners betrokken is bij meerdere elektrificeringsprojecten. Op die manier kunnen wij ons steentje bijdragen aan een duurzamere wereld.

www.cablepartners.nl

Installatiebedrijf Michorius investeert volop in AI

Met AI bespaar je veel tijd

Installatiebedrijf Michorius uit Haaksbergen won vorig jaar de Publieksprijs bij de Henk & Fred Installatiebedrijf van het Jaar. De jury prees het bedrijf vooral om z’n innovatieve karakter. Zo maken medewerkers van Michorius volop gebruik van ChatGPT en kijkt het bedrijf nu hoe de vervolgstap met AI kan worden gemaakt.

Wat was voor jullie de trigger om aan de slag te gaan met AI?

Yvonne Michorius: “Dat begon met een bezoek van branchecoach Rolf Coenders van Wij Techniek aan ons bedrijf. Mijn man Pascal sprak daarbij zijn frustratie uit in verband met het personeelstekort in de branche. Rolf opperde om AI te gaan gebruiken. Niet veel later bezocht ik een lezing van een aantal professoren. Eén daarvan zei dat als je als installateur nu de stap naar AI niet maakt, je over vijf jaar geen concurrent meer bent.”

Poeh! Hoe zijn jullie ermee bezig gegaan?

“In het eerste half jaar hebben we met name de gratis versie van ChatGPT gebruikt om teksten te schrijven en verbeteren richting onze klanten. Vooral bij een antwoord van een klant met een onterechte klacht is dat erg handig. Het levert echt hele goede teksten op. En het bespaart je ook heel veel tijd.”

En wat is nu de vervolgstap?

“We hebben inmiddels een lokale AI-engineer in de arm genomen. Samen met hem zijn we bijvoorbeeld aan het kijken hoe we onze telefooncentrale kunnen koppelen aan het softwarepakket van Syntess en hoe we daar ChatGPT bij in kunnen zetten. Als een klant nu belt voor een storing, kijken we op kantoor met ChatGPT via een speciaal ingerichte ChatBot al mee wat de oorzaak zou kunnen zijn. Zodat er niet onnodig een monteur naartoe hoeft. Maar het liefst willen we dat telefoontje ook niet meer. Nog efficiënter is dat de klant zelf via een chatfunctie kan melden wat er aan de hand is en het kan oplossen.”

Dat scheelt onnodig een monteur sturen?

“Precies! Als ik hier op kantoor nu een bankje had staan met continu drie monteurs erop die niks te doen hebben, was die noodzaak er misschien niet zo. Maar daar is geen sprake van. Ik heb gewoon een monteurstekort!”

Wat raad je andere installateurs aan die nog twijfelen over het inzetten van AI?

“Gewoon doen! En weet je wat het is; om tijd te besparen, moet je eerst tijd investeren om daar te komen. We zijn in de branche allemaal bezig om vijf kwartier in een uur te proppen. Het antwoord? AI dus!”

YVONNE EN PASCAL MICHORIUS

MONTEUR STEF

SLEUTELT OOK OP ZATERDAG

de stoomtrein laten rollen

In de spanningzoeker reizen we kriskras door Nederland, op zoek naar bijzondere en spannende hobby’s van mensen uit de branche. Vandaag nemen Henk en Fred een kijkje bij Stef, in de historische werkplaats van Museum Buurtspoorweg.

Dit is een trip naar mijn hart”, mompelt Henk. “Ik zie mezelf ook wel sleutelen aan een oude loc.” Fred reageert: “Goed verhaal Henk. Maar hoe houden ze zo’n tuftrein bij de tijd? Dat houdt mij dan bezig.” Ze komen er deze zaterdagmiddag alles over te weten in de werkplaats van Museum Buurtspoorweg in Haaksbergen. Stef Bannink staat ze enthousiast te woord en het olievlekje op z’n neus laat zien dat er ook vandaag weer flink gewerkt is. Het grootste deel van de week is Stef monteur bij Michorius Installatiebedrijf in Haaksbergen. Daarnaast is hij vrijwel iedere dinsdagavond, zaterdag én tijdens de zomerse zondagen bezig rond het lokale spoor. “Een beetje hobby, maar eigenlijk een onderdeel van mijn leven”, vertelt Stef.

OUDE SPUL

Als Henk en Fred binnenstappen in de enorme werkplaats naast het historische stationsgebouw, raakt Henk enthousiast. Oog in oog met een oeroude tram, daarachter een historisch treinstel in restauratie en een gigantische zwarte stoomlocomotief. Volgens Stef de grootste van het museum. “Dit is toch geweldig…”, verzucht Henk. De geuren in deze oude werkplaats prikkelen zijn zintuigen nog eens extra. “En jij mag hier sleutelen?”

Stef, glimlachend: “Ja, echt supergaaf hè?” Fred is wat verbaasd, want hoe raak je als jongere van Generatie Z toch zó betrokken bij een museum over vroeger? “Toen ik als klein jochie achter op de fiets bij mijn moeder zat, keek ik al vol bewondering naar de treinen hier. Officieel ben ik nu zo’n zeven jaar vrijwilliger. Het draait natuurlijk vooral om de treinen zelf, maar daarnaast is het ook heel gezellig met de ruim 140 vrijwilligers. Je bent ook nog eens

“ Bij schilderen komt veel techniek kijken ”

heel veel met techniek bezig én je leert ook telkens weer bij. Uiteindelijk is het rijden met het ‘oude spul’ waar je zelf aan hebt gewerkt het mooiste wat er is!”

BELEVING

Vandaag kunnen Henk en Fred helaas niet meerijden, maar in de zomermaanden vertrekken wekelijks enkele treinen voor een retourtje Haaksbergen-Boekelo. Stef is dan vaak ook ‘in dienst’: achter het loket, als ‘chef trein’ (conducteur) of als stoker (van de stoomtrein). Altijd in bijbehorende historische kleding. Sinds vanmorgen mag hij na een officieel examen ook werken als ‘rangeer locomotobestuurder’. Dat betekent dat hij op het emplacement met een diesellocomotief de treinstellen mag rangeren. “We willen zoveel mogelijk mensen laten kennismaken met het verhaal van de lokaalspoorwegen en ze het laten ervaren”, vertelt Stef. “We houden een traject van zo’n zeven kilometer in de sfeer van vroeger, zoals het was van de jaren 20 tot 30.”

TECHNIEK

Het vraagt enorm veel werk om de tientallen locomotieven, rijtuigen en overige wagons ieder jaar weer rijklaar te maken voor de ritten.

“Maar ook de inrichting op het spoortraject heeft natuurlijk onderhoud nodig”, vertelt Stef. In de werkplaats laat hij zien waar hij vandaag mee bezig is. “Ik houd me veel bezig met het seinwezen. Dat betreft alle historische seinen langs het traject, maar bijvoorbeeld ook de overwegen. Ook die zijn nog zoals vroeger, mechanisch dus, met trekdraden en kabels. Vandaag werkte ik aan de restauratie van een oude gietijzeren overwegbel. Binnenkort installeren we die weer en komt ook de schakelkast weer terug.”

“Het stoken van de stoomtrein is een vak apart”

Hij opent voor Henk en Fred de oudgroene schakelkast met sierlijke gietijzeren handgrepen en laat de regeltechniek zien. “Hierbij komt mijn vakgebied natuurlijk goed van pas”, legt Stef uit. Henk vraagt zich af of hij daar vaker profijt van heeft. Stef wijst op de grote locomotief, waarvan hij de verlichting recent heeft vernieuwd, en op het oude rijtuig. “De overgang van het hout onder de klapramen van het rijtuig naar het dak bestaat uit koperen dorpels. Voor mij is koper solderen iets dat ik vaker doe. Maar verder leer ik hier vooral weer heel veel nieuwe dingen. In de installatietechniek ben je natuurlijk ook wel bezig met het verwarmen van water, maar da’s toch voor een heel ander doel.”

Daarover gesproken noemt Stef het stoken van de stoomtrein

INTERLIGHT EDGE PLUS

De nieuwe Edge Plus armaturen van Interlight combineren moderne vormgeving met hoge duurzaamheid. Met een zeer eenvoudige montage aan de wand of plafond zijn ze uitermate geschikt als portiekverlichting en als plafonnière. De stevige behuizing van slagvast (IK10) en vlamdovend polycarbonaat biedt optimale bescherming. Daarbij zijn de armaturen (spat) waterdicht IP54. De flicker-free driver zorgt voor een stabiele, comfortabele verlichting zonder flikkeringen.

De Edge Plus armaturen hebben een instelbaar Wattage en lichtkleur (3.000-3.500-4.000K), zodat de verlichting kan worden afgestemd op elke behoefte. Ze zijn leverbaar in ø 267mm en ø 335mm en in de kleuren wit en zwart. Kies voor een aan/uit versie, een versie met een bewegingssensor (met stand-by stand), met noodverlichting of een combinatie hiervan. En dat alles superscherp geprijsd. Interlight Edge Plus, de beste keuze! Scan de QR code om het gehele assortiment te bekijken of ga naar interlightled.com/edgeplus.

“Rijden met dit materiaal is een hele verantwoordelijkheid”

een van de mooiste dingen die hij heeft geleerd. “Dat is echt een vak apart! Je krijgt er een interne opleiding voor waarin je leert hoe je goed én veilig stookt. Zo moet je weten waar je de kolen in het vuur moet gooien en hoe je ervoor zorgt dat je vuur niet te groot wordt. De druk in de ketel mag bijvoorbeeld niet boven de 12 bar komen.”

DOEL

Buiten laat Stef even later nog een van de diesellocomotieven zien. “Hier mag ik sinds vanmorgen dus mee rijden op het emplacement”, glundert hij. “Rijden met zulk zwaar materiaal is een hele verantwoordelijkheid,

maar ook heel erg mooi. Mijn uiteindelijke doel is om zelf ook de grote stoomlocomotief te mogen rijden. Dat lijkt me zo gaaf!” Stralend verlaat Henk het terrein even later. “Hoofdconducteur: dat zou goed bij mij passen. Zo’n pet staat me ook wel.” Fred verslikt zich bijna in zijn koffie en zegt proestend: “Pas maar op dat ze jou niet bijzetten in het museum.”

STOOMTREINRIT

ERVAREN

De dienstregeling van Museum Buurtspoorweg loopt van april tot en met oktober. Wekelijks zijn er reguliere ritten te boeken, waarbij je als bezoeker het historische treinbedrijf ervaart en Stef tegen het lijf kunt lopen. Soms zijn er speciale ritten met bijvoorbeeld een restaurant aan boord. Voor bedrijven zijn er ook speciale arrangementen mogelijk. Er zijn dus genoeg mogelijkheden om Stef of een van de andere vrijwilligers als hoofdconductueur of machinist te ontmoeten en zelf een kijkje te nemen in de treinwerkplaats. Kijk voor meer informatie op museumbuurtspoorweg.nl

FOTO: NIELS GROENENDIJK

WANDGOOTSYSTEEM WGX NU OOK ‘STEKERBAAR’

Eenvoudig te installeren én duurzaam

Het wandgootsysteem WGX is speciaal ontworpen voor het kantoor van vandaag. Dit systeem biedt een slimme, veilige en duurzame oplossing. Mede dankzij het stekerbare schakelmateriaal installeer je sneller en zonder fouten. Ontdek de voordelen voor jouw project.

Het WGX wandgootsysteem is ontwikkeld als één gestroomlijnd systeem dat jouw werk eenvoudiger maakt. Met stekerbaar schakelmateriaal en slimme aansluitingen zorg je voor een snelle en foutloze installatie. Ideaal voor kantoren, scholen, ziekenhuizen, winkels en andere utiliteitsbouw.

Veiligheid voorop

Het schakelmateriaal is ontworpen met oog voor veiligheid. Wandcontactdozen zijn zo gemaakt dat aanraking met bekabeling niet mogelijk is. Zelfs zonder afdekplaat blijft het systeem voldoen aan de IP20-norm en na het afmonteren van de wandcontactdozen ook dubbel zijn geïsoleerd, wat jouw werk veilig en efficiënter maakt.

Flexibel en functioneel design

Het schakelmateriaal klikt eenvoudig vast en sluit naadloos aan op de wandgoten. De basismodule wandcontactdoos kan eenvoudig worden uitgebreid met uitbreidingsmodules. Data-aansluitingen

kunnen ook makkelijk worden gemonteerd in de wandgoten. Het systeem is verkrijgbaar in tijdloze kleuren, zoals wit (RAL9003, RAL9010) en zwart (RAL9017), passend bij elke omgeving en op aanvraag in iedere RAL-kleur leverbaar.

Duurzaamheid als standaard

Het WGX-wandgootsysteem is gemaakt van hoogwaardige, duurzame materialen. Dankzij het modulaire ontwerp kun je het systeem aanpassen aan toekomstige wensen, zonder alles te vervangen.

Reserveonderdelen blijven lang beschikbaar, zodat je projecten ook op de lange termijn betrouwbaar blijven.

Altijd op voorraad

Met 24/7 voorraad en snelle levertijden ben je verzekerd van directe beschikbaarheid. Stago, onderdeel van de Wibe Group, ondersteunt jouw projecten met betrouwbare producten en service. Kies voor het WGX-systeem en lever een veilige, eenvoudige en duurzame installatie af. Stago: meters voorsprong in kabeldraagsystemen.

stago.nl

HET NIEUWE SMARTHOMEPROTOCOL: MATTER

Dimmen met Matter doe je zo

In de wereld van smarthome zijn er veel verschillende protocollen, domotica/apps en producten. Het nieuwe smarthomeprotocol Matter zorgt ervoor dat deze naadloos met elkaar samenwerken. In dit artikel legt EcoDim uit hoe het werkt en wat de mogelijkheden zijn.

Wat is Matter? Matter is een smarthomestandaard die in de toekomst alle andere standaarden moet gaan vervangen (onder andere Zigbee, WiFi, Z-Wave en Bluetooth). Matter zorgt er namelijk voor dat smarthomeproducten van verschillende merken beter met elkaar samenwerken. Daarnaast is het de bedoeling dat Matterproducten in de toekomst in alle smarthome apps en domotica ingeladen kunnen worden. Zo wordt de keuze voor een smarthome apparaat steeds gemakkelijker.

Energiezuinig netwerk

De communicatie tussen Matterproducten gaat onder meer via Thread. Thread is een energiezuinig communicatienetwerk. Het zorgt ervoor dat álle Matterproducten met elkaar communiceren. Hierbij maakt het niet uit dat de producten van verschillende fabrikanten komen.

Steeds meer toonaangevende domoticasystemen en fabrikanten sluiten zich aan bij deze nieuwe standaard. Diverse productsoorten zoals thermostaten, airconditioners, verlichting/lichtaansturing, sensoren, stopcontacten, sloten en deurbellen zijn uitgerust met Matter.

Met welke systemen werkt Matter?

Wanneer je Matterproducten wilt toepassen in jouw project, zal er sowieso een zogenoemde Thread Border Router aanwezig moeten zijn. Er zijn verschillende hubs en apparaten die deze bezitten. In de afbeelding hieronder zie je de verschillende Thread Border Routers.

Wanneer je in het bezit bent van een van deze apparaten, kun je beginnen met een Matter smarthome-installatie.

Dimmen met Matter

Wanneer je de verlichting wilt aansturen met Matter heb je verschillende mogelijkheden. Je kunt dit doen door smart lampen te kopen. Ook kun je een smart dimmer kopen. Het voordeel van een smart dimmer is dat deze vaak goedkoper is dan meerdere smart lampen. Met één smart dimmer stuur je namelijk meerdere ‘domme’ ledlampen aan.

EcoDim heeft de volgende drie Matter dimmers op de markt gebracht:

• ECO-DIM.07 Led dimmer Matter 0-250W RLC (geschikt voor druk/draaiknop)

• ECO-DIM.10 Matter led dimmer module 250W (geschikt voor pulsdrukkers)

• ECO-DIM.17 Led dimmer Matter 0-250W (RLC) (geschikt voor Belgische markt, druk/draaiknop)

Hoe de led van de wanden spat

Raadzaal in De Wolden ziet het licht

Het gemeentehuis van de gemeente De Wolden in Zuidwolde is de laatste jaren verduurzaamd. De laatste ruimte die onder handen werd genomen was de raadzaal, die nieuwe verlichting kreeg. Het levert de gemeente een ﬁkse besparing op.

Henk en Fred zijn op weg naar Zuidwolde. Fred is benieuwd naar de maatregelen die zijn genomen in het gemeentehuis van gemeente De Wolden. Fred: “Alle verlichting is aangepast naar led. Ik wil graag weten hoe alles wordt aangestuurd.”

OLAF SCHINDLER, BURGEMEESTER INGE NIEUWENHUIZEN, ROBERT LANSINK EN WIM VAN ZONNEVELD (VLNR)

Henk is vooral benieuwd naar de besparing door die aanpassingen. “Die moet flink zijn.” Bij het gemeentehuis staan drie mannen te wachten: Robert Lansink (adviseur vastgoed van de gemeente De Wolden), Olaf Schindler (fabrikant Cristallux) en Wim van Zonneveld (lichtontwerper For Different Light in Leeuwarden). Zelfs burgemeester Inge Nieuwenhuizen komt een kijkje nemen. Fred is benieuwd waar het allemaal begon. Robert: “Wij zijn al langer bezig met het verduurzamen van het gemeentehuis. Hier in Zuidwolde hebben we veel maatregelen doorgevoerd. Van zonnepanelen en warmtepompen met een HVRF-systeem tot aanpassing van de regeltechniek. Zelfs de urinoirs zijn waterloos gemaakt. Daarnaast is alle conventionele verlichting vervangen door led. De raad-

zaal was ons laatste project. Voor alle verlichting hebben we FDL in Leeuwarden ingeschakeld. Wim van Zonneveld adviseerde ons vaker op het gebied van verlichting.”

Veel wensen

Wim: “We hebben alle verlichting in het gemeentehuis vervangen door led. Alleen de raadzaal moest nog gebeuren.”

Robert: “Wij hadden wel wensen. De verlichting in de raadzaal was verouderd en gaf te weinig licht. In de uplights zaten ouderwetse gasontladingslampen.”

Wim: “We hebben een nulmeting gedaan en een lichtontwerp gemaakt. Met als doel dat mensen hier op een normale manier kunnen vergaderen. Daarnaast bestond de wens om de ruimte sfeervol te verlichten tijdens bijvoorbeeld een trouwdienst. Een bijkomstigheid was dat we niet aan het plafond konden werken, omdat dat intact moet blijven voor de akoestiek. De verlichting moest dus vanaf de wanden komen. Voor de verlichting in de raad-

zaal is gekozen voor Multiline (basislicht) en Cristallux (accentverlichting). Beide fabrikanten zijn vooral gespecialiseerd in architectonische maatwerkarmaturen.”

Armatuur mag hier geen

ﬂ ikkeringen veroorzaken

Achtlijnige vormgeving Henk wijst op de bijzondere vormgeving van de ramen. Wim: “We wilden geen afbreuk doen aan de architectuur van het gebouw en zijn om de raampartijen heen gaan werken. Multiline heeft lichtprofielen om de achtkantige ramen gemaakt. Het zorgt voor indirecte basisverlichting. Er zijn Tridonic Advanced strips gebruikt, omdat de capaciteit daarvan heel hoog is. Het totaalvermogen van de lichtlijn is slechts 2.740 watt.”

Cristallux tekende op haar beurt voor de productie van de sfeerverlichting.

Olaf Schindler (Cristallux): “Wij zijn goed in decoratief maatwerk. Voor de raadzaal hebben we decoratieve wandverlichtingselementen laten maken in halfcilinders, een ontwerp van FDL. Die van kleur, kleurtemperatuur en lichtintensiteit kunnen veranderen. Omdat de zaal groot is, hebben we gekozen voor acht grote (L 2400 mm) en drie kleinere (L 1900 mm) halfcilinders tegen de wand. We hebben diffusors gemaakt van Alamar, dat is duurzaam recyclebaar materiaal. Achter de diffusors hangen vier RGB

LICHT NOG STEEDS ONDERGESCHOVEN KINDJE ”

Wim van Zonneveld vindt dat licht in Nederland nog steeds een ondergeschoven kindje is. Hij is zelf ook actief bij de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV). “Er worden vaak keuzes in armaturen en lampen gemaakt op basis van prijs. Maar dan heb je echt niet altijd genoeg kwaliteit. Dat gebeurt helaas te veel. Sommige ledlampen gebruiken nog steeds te veel stroom. Je moet er verstand van hebben om goede keuzes te maken.” “Ik ben zelf ook lid van het kernteam Opleiding en Certiﬁcering bij de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV). Wij organiseren lichtsessies waar zowel installateurs en adviseurs welkom zijn. Dan krijg je onafhankelijke informatie.”

WWW ledstrips. In één groot lichtelement zit bijvoorbeeld 9,2 meter aan ledlamp. Eén armatuur heeft daarmee een vermogen van 176,6 watt en 3860 lumen. De diffusors zwakken het licht sfeervol af.”

Uitdagingen

Fred is benieuwd naar eventuele uitdagingen. Wim: “Een voorbeeld?

Jij wilt dat jouw mensen bijblijven

Wij bieden trainingen en vergoedingen

Ontdek ons aanbod voor hr-professionals Ga naar www.wij-techniek.nl/hr-en-p-o

De meest vertrouwde keuze in de meterkast

Kies voor Hafonorm groepenkasten met 10 jaar garantie!

Standaard 10 jaar garantie op alle Hafonorm groepenkasten Veilige en betrouwbare energiedistributie in woningen is belangrijk. Nu, maar ook in de toekomst. En met de groepenkast als hart van de elektrische installatie, is het cruciaal dat deze aan alle eisen van de moderne tijd voldoet. Om dit te onderstrepen, geeft ABB vanaf 2025 maar liefst 10 jaar garantie op alle Hafonorm groepenkasten uit eigen fabriek. to.abb/tHrF0Fro

Samen elektrificeren we Nederland. —

Veel gemeenteraadsbijeenkomsten worden opgenomen met high definition camera’s. Dat betekent dat de armaturen geen flikkering mogen veroorzaken. Daar hebben we de lampen op aangepast.”

Henk kijkt naar de knopjes op de wand. “Hoe bedienen jullie de verlichting”, zo vraagt hij zich af. “Met deze knoppen, maar ook draadloos met een app van Casambi”, zegt Wim. “Casambi is een Bluetooth Low Energy besturingssysteem. De wens was om het niet via het netwerk van de gemeente te laten lopen. Casambi kan met veel verschillende merken samenwerken en is daarom heel geschikt.”

Op de

Besparing

Henk vraagt zich af hoeveel je hiermee bespaart. Robert: “De complete bezuinigingsoperatie in het gemeentehuis was groot. Ons elektraverbruik is van 700.000 kWh naar 400.000 kWh gedaald. Het gasgebruik van 25.000 m3 is helemaal verdwenen. Dat leverde tienduizenden euro’s besparing op.” Fred wil weten of de gemiddelde installateur in Nederland genoeg weet over verlichting? Wim: “Tja, wat moet ik daar op antwoorden? Er is nog steeds te weinig kennis, maar ik ken ook installateurs die er gepassioneerd mee bezig zijn. Toch zie ik veel installatiebedrijven die het minder nauw nemen met de kwaliteit en vooral projecten willen scoren.”

Henk en Fred mogen tot slot zelf de proef op de som nemen. Ze veranderen via de app de kleuren in de raadzaal. De sfeer verandert. Wanneer de burgemeester binnenkomt voor een filmopname, wordt snel de huiskleur groen teruggezet. “Heel goed, want dat hoort bij deze gemeente”, lacht Wim.

terugweg

Op de terugweg hebben HENK en FRED veel te bespreken. FRED: “Ik blijf het altijd weer bijzonder vinden als ik zie hoe je met licht een ruimte een compleet andere sfeer kunt geven.” HENK: “Vooral het goede werklicht spreekt me aan. Als ik ergens kom en er is te weinig licht, moet ik altijd bijschijnen.” FRED: “Ja, dat weet ik nog van ons bedrijfsbezoek ooit aan een restaurant. Jij haalde alle kaarsjes van de tafels om je heen naar je eigen tafeltje.” HENK: “Ja, anders kon ik niet eens zien wat ik op bord had liggen.”

IK KRIJG ALLE KANS OM

Robin Puijman

Tweeënhalf jaar geleden begon Robin Puijman (21) uit Arnhem met een BBL-opleiding elektrotechniek aan ROC Rijn IJssel. Vier dagen per week werkt hij als elektromonteur bij Hoppenbrouwers. We ontmoeten hem bij Vitens in Zwolle.

“Ik woon samen met mijn vriendin in Arnhem. Dat betekent dat ik vroeg op moet als ik naar Zwolle rijd. Veel tijd voor ontbijt is er niet, dus ik zorg ervoor dat mijn lunchbox goed gevuld is. Bij Vitens werk ik aan een beveiligingsproject dat nu in de afrondende fase is.”

“Dit is het eerste project waar ik zelf de regie heb over de werkzaamheden. Vandaag werk ik alleen. Al het installatiewerk zit er al op. De besturingskasten zijn geplaatst en van voeding voorzien. Ook hebben we glasvezel aangelegd. Nu check ik of we niet iets over het hoofd hebben gezien.”

“Ik volg de opleiding elektrotechniek niveau 3. Dat betekent dat ik ook nog een dag in de week naar school ga. Een mooie afwisseling met het werk bij Hoppenbrouwers. Via school kan ik ook meedoen aan de vakwedstrijden van het mbo. Altijd leuk om te laten zien wat je in de praktijk hebt geleerd.”

9.15 UUR 10.30 UUR

“Ik leer elke dag. Zo is dit het eerste project waar ik met glasvezel heb gewerkt. Bij Hoppenbrouwers krijg ik alle kansen om mezelf te ontwikkelen. In dit project ben ik niet alleen uitvoerend bezig. Ik controleer ook tekeningen, doe bestellingen en stuur mensen op locatie aan.”

“Als je, zoals ik vandaag, alleen aan het werk bent, dan kun je niet zonder muziek. Ik heb dan ook altijd mijn bouwradio bij me. Welke muziek ik op heb staan? Nederlandstalig natuurlijk. Daar krijg ik energie van en dat zorgt ervoor dat ik de kasten zo op de juiste spanning heb gebracht.” 12.30 UUR 13.00 UUR

“Tijd voor een boterham en een bak koffie. Vorig jaar heb ik deelgenomen aan de wedstrijd Monteur van het Jaar, georganiseerd door Henk & Fred en technisch opleider ROVC. Helaas heb ik niet gewonnen, maar ik heb er wel een mooie lunchbox van Makita aan overgehouden. Deze komt nu mooi van pas.”

“Zo, de dag zit erop. Alleen mijn gereedschap gaat mee naar huis terug. Alle andere materialen, zoals kabels, liggen op de locatie. Dat houdt het ook in de bus lekker overzichtelijk. Morgen ga ik weer naar school om me verder te ontwikkelen. Er is volop werk in onze branche.”

JIJ

IN HENK & FRED?

Wil jij ook eens een werkdag gevolgd worden door Henk & Fred?

Of wil je met je bus of hobby in ons blad? Mail ons dan op redactie@henkenfred.nl

Misschien sta jij de volgende keer dan wel in ons magazine!

Aleum Glow

De bewegingsmelder voor buiten in een puristisch design

beg-luxomat.com/nl

 Tijdloos, helder design, hoogwaardige technologie

 Beschikbaar in 2 kleurvarianten

 Glow , selecteerbare accentverlichting in 8 kleuren

 3 m tot 16 m reikwijdte

 Elektronische en mechanisch instelbaar bereik

PRODUCT

Niko Hydro tuinpaal essential

Merk: Niko

Fabrikantnummer:

761-36855

Productgroep: Niko Hydro

SPECificaties

Montageplek: Zachte ondergrond

Garantie: 4 jaar

Land van productie: België

Aantal invoeren: 2

Doorvoermaat wartel: (grond)kabels van 4- 16mm

Aantal stopcontacten: 2 stuks horizontaal

Slagvastheid: IP07

Waterdichtheid: IP55

Materiaal paal: Roestvrijstaal, zwart gepoedercoat

Materiaal WCD: Polypropyleen

Chemische weerstand: Goedgekeurd ammoniakniveau tot 20 ppm

Afmetingen

Lengte: 29 cm boven de grond, 20 cm onder de grond

Breedte: 15 cm

Diepte: 6 cm

A. Goedegebure

Croonwolter&dros

+ Afstand tussen de stopcontacten is groot genoeg voor bijvoorbeeld twee stekkers met ingebouwde transformator

+ Mooi en strak design met goed en strak aansluitende beschermkap

− Wartels komen met aandraaien net tegen elkaar aan

Hoe ervaar je het installatiegemak met de grondkabel?

Kabel is goed in te voeren en te bevestigen aan de voorgeboorde gaatjes.

Wat vind je van de stabiliteit van de paal?

Door de dikte van het materiaal en de gebogen randen is de paal stabiel genoeg.

Wat vind je van het design?

De tuinpaal in matzwart heeft een mooi design wat past in elke tuin.

Eenvoudige installatie en minimalistisch robuust design

Met de Niko Hydro tuinpaal essential kies je voor een praktische en betaalbare oplossing voor stroomvoorziening in de tuin, zonder in te leveren op kwaliteit en design. Dankzij het duurzame rvs en de poedercoating is de tuinpaal weerbestendig en schokbestendig (IP55 en IK07). Uitgerust met twee voorbekabelde stopcontacten (16A) en twee wartels voor grondkabels.

C. Meilof Batenburg Installatietechniek

+ Montagegemak

+ Uiterlijk

− Beweeglijkheid van de paal na montage

− Geen bevestigingsclips om de kabel aan de achterzijde netjes weg te werken

Hoe ervaar je het installatiegemak met de grondkabel?

Gemakkelijk te installeren. Invoeren van de kabel door de wartel gaat erg soepel. Doordat de stopcontacten uit de houders te halen zijn heb je meer dan genoeg ruimte om de kabels aan te sluiten.

Wat vind je van de stabiliteit van de paal?

Paal staat met de voorkant tegen een tegel en aan de achterzijde in de tuin in de grond.

Er blijft beweging in de paal zitten.

Wat vind je van het design?

De paal ziet er mooi uit.

R. Sluiter

Unica Building Projects

+ Mooie strakke vormgeving

+ Wcd’s zijn een bestaand, goed product

+ Fijn dat er 2 wartels zijn voorzien waardoor doorlussen goed mogelijk is

− Verbeterpunt: achterzijde voorzien van afdekking zodat kabel uit zicht is

− Bij levering zat geen productblad met technische gegevens/specificaties

Hoe ervaar je het installatiegemak met de grondkabel?

Fijne wartels toegepast zodat kabel en afdichting altijd goed te realiseren is.

TESTPANEL

BEOORDELING

Wat vind je van de stabiliteit van de paal?

Stabiliteit is ruim voldoende, openingen bieden mogelijkheid tot extra constructie.

Wat vind je van het design?

Strakke vormgeving met mooie afwerking/ coating.

T. Boere Bosman Bedrijven

+ Strak design

+ Simpel in de grond te steken en staat stabiel

− De wartels zitten te dicht op elkaar, zijn niet vast te draaien

− Een blindwartel erbij zou praktisch zijn

Hoe ervaar je het installatiegemak met de grondkabel?

De ruimte om aan te sluiten is erg krap, zeker met een grondkabel. Ik zou eerder een lasdoos op de achterkant monteren en vanuit daar met een snoer naar de wcd’s gaan.

Wat vind je van de stabiliteit van de paal?

De stabiliteit is prima.

Wat vind je van het design?

Mooi strak, wordt deze ook nog in meerdere kleuren leverbaar?

USB-C oplader PD 60

Compact en krachtig: de PD USB-C oplader laadt op met maximaal 60 Watt. Ondersteunt Quick Charge 4+, Power Delivery en PPS. Compatibel met de A-, CD- en LS-serie.

JUNG.GROUP/USB

JUNG QUICK CHARGE®

DOndanks dalende cijfers nog voldoende kansen

PV-markt kruipt langzaam uit dal

De verkoop van zonnepanelen in de particuliere sector is in 2024 met ruim vijftig procent gedaald. Zo blijkt uit het Nationaal Solar Trendrapport van Dutch New Energy Research. Henk dook in de cijfers en zag ook allerlei positieve ontwikkelingen. En ook recente cijfers van dit jaar laten een voorzichtig marktherstel zien.

at de zonnepanelenmarkt in 2024 flinke klappen heeft gehad, dat zag ik natuurlijk wel aankomen.

Door de afschaffing van de salderingsregeling in 2027 is met name de consument flink op de rem gaan staan. Dat laatste zie je dan ook vooral terug in de cijfers van het Nationaal Solar Trendrapport van Dutch New Energy Research. In de particuliere sector is de totale nieuw geïnstalleerde zonnepanelencapaciteit gedaald met ruim vijftig procent: van 2,55 naar 1,13 gigawattpiek. De zakelijke markt daarentegen is met 2,3 gigawattpiek nagenoeg hetzelfde gebleven ten opzicht van de afgelopen jaren. Het is dus met name de verkoop in de particuliere markt die een flinke deuk heeft opgelopen. Maar ook daar verwacht Dutch New Energy Research dat de markt zich in 2025 stabiliseert en uit het dal kruipt. “Zonne-energie

blijft de meest goedkope en vooral meest toegankelijke manier om duurzame energie op te wekken”, aldus de onderzoekers. DNE Research ziet vooral kansen bij de 80.000 nieuwe A-labelwoningen die jaarlijks worden gebouwd, maar ook bij de duurzaamheidsdoelen die woningcorporaties stellen. Verder mag ook de vervanging van oude en minder efficiënte panelen niet worden vergeten.

Kansen

Het mooie van het trendrapport is dat vooral wordt gekeken naar de kansen die er liggen. Naast het installeren van panelen verwachten de onderzoekers dat er steeds vaker een thuisbatterij wordt aangeschaft. In 2024 werd al een zichtbare groei geconstateerd. Met de aangekondigde afschaffing van de salderingsregeling in 2027 en de beperking van zonne-energie door congestieproblemen zal dit proces verder versnellen, zo verwachten de onderzoekers van Dutch New Energy Research.

Goede tip in het interview verderop in dit magazine met de eigenaren van 100% Zonnig is om de klant goed te adviseren, zodat hij klaar is voor de toekomst. Bijvoorbeeld door nu al een omvormer te kiezen die straks ook kan voorkomen dat

je teruglevert bij een overschot aan zonne-energie. Maar ook dat je straks plek hebt om een batterij te plaatsen. Alles hoeft dus niet in één keer, maar je moet wel voorbereid zijn! Ander verkoopargument om juist nu zonnepanelen te kopen, is het feit dat de prijzen daarvan de laatste jaren aanzienlijk gedaald zijn. Bij de hoogrendementspanelen ging de prijs van 0,44 €/Wp in juli 2022 naar 0,125 €/Wp in december 2024. Ook bij de standaardpanelen was er een prijsdaling van 0,34 naar 0,095 €/Wp in dezelfde periode. Dat er op het gebied van zonnepanelen kansen liggen, ziet ook de consument weer steeds meer. Uit de nieuwe cijfers van de netbeheerders blijkt dat het marktherstel zich in februari voorzichtig doorzet. Het lijkt erop dat de PV-markt uit het dal kruipt.

GOED GESPREK EEN MET

MARCEL BUDDING EN DAVID VAN DUIJNHOVEN VAN 100% ZONNIG

“Kunstmatige intelligentie bij PV wordt onmisbaar”

De zonnepanelenmarkt heeft het lastig. Bijvoorbeeld omdat de salderingsregeling gaat stoppen. Bij 100% Zonnig in het Gelderse Wijchen zijn ze helemaal niet zo pessimistisch. “Voor ons bedrijf blijven er mogelijkheden genoeg, zeker wanneer je zonnepanelen combineert met een batterij en een energiemanagementsysteem”, aldus eigenaren David van Duijnhoven en Marcel Budding.

DE ZONNEPANELENMARKT HEEFT HET LASTIG.

WEL EENS GEDACHT: HOE MOET DIT VERDER?

David van Duijnhoven (rechts op de foto):

“Nee hoor. De vraag aan de particuliere kant is afgenomen, om bekende redenen. Wij hebben daar zeker wat van gemerkt. Maar wij hebben niet alleen met particulieren te maken. Wij werken samen met woningbouwcorporaties, doen zaken in de utiliteit en met leverancier Wienerberger speciale projecten met indakpanelen. Er is nog steeds genoeg werk voor ons. Daarnaast zijn we gaan inzetten op voorlichting. We nodigen regelmatig klanten uit in ons pand om te vertellen wat er allemaal mogelijk is. Twee jaar geleden waren we daar te druk voor.”

Marcel Budding (links):

Een ander denkt ook aan duurzaamheid. Wij adviseren meestal richting een combinatie van zonnepanelen, opslagmogelijkheden en de aansturing van apparaten zoals een laadpaal, oftewel: een energiemanagementsysteem.”

WEET DE PARTICULIERE KLANT WAT HIJ WIL?

David:

“Ze komen vaak met vooroordelen en verkeerde aannames binnen. ‘We mogen niet meer terugleveren’, of ‘ze pakken ons alle voordelen van zonne-energie af’. Zo zit het natuurlijk niet in elkaar. Je mag nog steeds salderen, maar betaalt daarvoor een terugleververgoeding. Geen boete! En het levert nog steeds een positief saldo op.”

“Ik vind helemaal niet dat de zonnepanelenmarkt is ingestort”

“Ik vind helemaal niet dat de zonnepanelenmarkt is ingestort. Alleen de plotselinge piek in de vraag rond 2022 was te hoog door de torenhoge gasprijzen. Daardoor zijn ook bedrijven uit de grond geschoten die het er maar even bij gingen doen. Zogenaamde onetrickpony’s. Bedrijven die niet het totale plaatje bekijken. Die zijn deels weer verdwenen. De markt is nu weer redelijk stabiel.”

DE MARKT IS WEL VERANDERD?

Marcel: “Het is niet meer van deze tijd om als bedrijf alleen panelen te leggen. Wij onderscheiden ons met maatwerk. Wat past waar precies? Wat heb je erbij nodig? Wij zijn geen dozenschuivers, maar willen iets adviseren waar klanten jaren mee vooruit kunnen. Een klant wil een goedkope energierekening.

WAT ADVISEREN JULLIE DE PARTICULIER?

Marcel: “Bereid je voor op de toekomst. Kies nu al een omvormer waarmee je straks ook kan voorkomen dat je teruglevert bij een overschot aan zonne-energie. Zorg dat er een plek is om straks een batterij te plaatsen. Vervolgens moet je dit kunnen aansturen met een energiemanagementsysteem. Alleen dan haal je in de toekomst het maximale eruit.”

HEEFT EEN BATTERIJ NU AL ZIN?

“Zolang de salderingsregeling bestaat, kun je met een batterij prima handelen in energie, zonder dat je belasting betaalt. De energiebelasting wordt namelijk weggesaldeerd. Na afschaffing van de salderingsregeling betaal je wel belasting voor energie die je inkoopt, maar die krijg je niet terug wanneer je de energie weer verkoopt. Maar ook daarna zijn er mogelijkheden.”

100% ZONNIG IN HET KORT

100% Zonnig is een regionale expert in zonnepanelen, gevestigd in Wijchen. Sinds de oprichting in 2012 richt het bedrijf zich op het leveren van hoogwaardige zonne-energiesystemen voor zowel particulieren als bedrijven. Er werken 22 mensen. 100% Zonnig werkt nauw samen met een schil aan bedrijven. Het Wychense bedrijf is sterk in op maat gemaakte oplossingen, variërend van zonnepanelen en omvormers tot laadpalen en energieopslag. Het team streeft naar kwaliteit en klanttevredenheid, met als missie bij te dragen aan een energieneutraal Nederland. Belangrijke merken waarmee het bedrijf werkt zijn JA Solar, Maxeon en Wienerberger.

MET WELK IDEE KOMT EEN

ZAKELIJKE KLANT BINNEN?

David: “Die heeft vaak te maken met netcongestieproblemen. Zakelijke klanten willen elektrische wagens rijden, maar kunnen geen laadpalen aansluiten. Wij adviseren dan bijvoorbeeld een batterij om de pieken op te vangen op de dag. Dan heb je die zwaardere aansluiting niet per se nodig. De piek komt uit de batterij. Deze laad je op met zonne-energie, of ’s nachts, wanneer er voldoende stroom is.”

VOOR WELKE MERKEN KIEZEN

JULLIE?

Marcel: “We werken voor zonnepanelen met JA Solar en voor batterijen met Enphase, Huawei, GoodWe, SolarEdge en SigEnergy. De thuisbatterij van SigEnergy combineert alles wat goed is van andere merken in één product. Het heeft naast een energiemanagementsysteem ook een back-upsysteem dat ervoor zorgt dat je bij een stroomstoring een back-up hebt voor de hele meterkast.” David: “De uitwisseling van energie gebeurt overal op DC, gelijkstroom, zodat geen energie verloren gaat.”

EN WERKEN JULLIE MET

KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE?

Marcel: “SigEnergy heeft ChatGPT ingebouwd in de monitoringapp. De gebruiker kan vragen stellen die meteen worden beantwoord. Je kunt doorgeven dat jouw auto morgenvroeg om 9 uur opgeladen moet zijn. Dan zorgt de app daarvoor. Kunstmatige intelligentie wordt onmisbaar.”

DAT SLIMME IS BELANGRIJK?

David: “Alleen dan maak je efficiënt gebruik van jouw installatie. Wij hebben daarom een eigen energiemanagementsysteem in de markt gezet, de Zonnig Energie Baas (ZEB). Dit systeem is merkonafhankelijk, werkt met veel

verschillende apparaten samen en beschikt over een simpele app.”

WAT BIEDT EEN ENERGIEMANAGEMENTSYSTEEM NOG MEER?

Marcel: “Je kunt met dynamische energiecontracten handelen. Veel consumenten zien een batterij vooral als product dat alleen energie voor jezelf opslaat. Maar dat levert in feite helemaal niet zoveel op. Je kunt het dubbele of meer overhouden door te handelen. Door er breder naar te kijken. Als het hard waait en de zon schijnt, is er in Nederland veel energie over. Dan moet je jouw batterij ook daarmee opladen. Met handelen maak je duurzamere energie op grotere schaal mogelijk. Heel simpel komt het handelen erop neer dat je energie opslaat bij hele lage prijzen in de markt en bij hele hoge prijzen in de markt, bijvoorbeeld ’s avonds tussen 18.00 en 21.00 uur, gaat ontladen of zelfs terugleveren aan het net. Maar handelen vinden veel mensen nog eng, terwijl het gewoon bewegen is op de prijzenmarkt.”

KAN EEN INSTALLATEUR DIT ERBIJ DOEN?

“Handelen in stroom vinden mensen nog eng”

David: “De kennis van de software, het instellen en het op afstand kunnen meedenken wordt steeds belangrijker in de wereld van zonne-energie en opslag. Dit pak je niet zomaar even op. Daar heb je specifieke kennis voor nodig. Je kunt hier beter een specialist voor inschakelen. Zoals een installateur ook een specialist inschakelt voor een brandmeldinstallatie.”

DAVID, JE BENT OOK DOCENT BIJ OPLEIDER SWITCH2SOLAR?

David: “Ik werd hiervoor gevraagd en vind het een mooie afwisseling van mijn dagelijkse werk. Ik deel kennis op het gebied van zonnepanelen en elektrotechniek. Het elektrokennisniveau is niet altijd even hoog. Vroeger zat je vier jaar in de lesbankjes, nu noemen mensen zich na een vijfdaagse cursus al elektricien. Op dat vlak is nog werk te verzetten en daar draag ik graag een steentje aan bij.”

WAAR STAAN WE OVER TIEN JAAR?

Marcel: “Ik denk dat er steeds meer koppelingen komen van zonne-energie met verwarmingssystemen en warmteopslag. Elektrisch en warmte komen dichter bij

DE ZON ZORGT OOK VOOR DUURZAME GROENTEN

Duurzaamheid wordt niet alleen gepredikt met zonnepanelen of batterijen. In het bedrijfspand van 100% Zonnig in Wijchen is een ﬁtnessruimte gecreëerd, waarin medewerkers kunnen werken aan hun ﬁtheid. In een eigen moestuin worden groenten gekweekt, zoals tomaten, paprika, kruiden en sla, die tijdens de lunch worden genuttigd. Marcel: “We moeten stoppen om fossiele brandstoffen uit de aarde te halen. Stoppen met gevaarlijke kernenergie. Met onze moestuin kweken we onder de zon groenten op biologische wijze. De tuin heeft een bloementuin, waar insecten welkom zijn. Het is gewoon hartstikke leuk. En veel leveranciers en klanten vinden het geweldig. Zonneenergie is ook hierbij belangrijk.”

elkaar. Er ontstaan meer totaaltechniekbedrijven.”

David: “En de kunstmatige intelligentie en stuurbaarheid van vraag en aanbod wordt doorontwikkeld.”

Marcel: “Ik verwacht ook meer samenwerking tussen netbeheerders en afnemers. Het energienet kan niet oneindig worden verzwaard. Alles moet slimmer en fijnmaziger aangestuurd worden.”

Besparing van 63% CO2-uitstoot vergeleken met nieuw armatuur

Eaton komt met refurbished noodverlichting

HPowermanagementbedrijf Eaton introduceert de refurbished noodverlichtingsoplossing op de Nederlandse markt. Bij aanschaf van een nieuw armatuur uit de FlexiTech-serie, krijgen klanten de garantie dat de armatuur aan het einde van de initiële levensduur met zoveel mogelijk hergebruik van bestaande materialen terug in functionele nieuwstaat kan worden gebracht.

et is daarmee de eerste circulaire noodverlichting in Europa die voldoet aan de strikte Europese veiligheidseisen. Met de refurbished armaturen wordt de CO2-uitstoot met 63 procent verminderd, vergeleken met de aanschaf van een nieuw armatuur. Ook wordt het gebruik van nieuw plastic aanzienlijk ingeperkt.

Iedereen die weleens een openbaar gebouw bezoekt, kent de vertrouwde groene noodverlichtingsarmaturen wel. Noodverlichting is een essentieel veiligheidsmiddel dat bijdraagt aan een effectieve evacuatie in noodsituaties. “In Nederland hangen miljoenen noodverlichtingsarmaturen, waarvan ongeveer driekwart een decentrale stroomvoorziening heeft”, zegt Jurgen van de Pol, productmanager noodverlichting bij Eaton. “Daarom hebben we ervoor gekozen om met deze armaturen te beginnen. Door de levensduur van noodverlichtingsarmaturen te verlengen, verkleinen we de ecologische voetafdruk aanzienlijk.”

Refurbished noodverlichting de norm

Met het refurbishen van noodverlichtingsarmaturen zet Eaton in Nederland een belangrijke stap richting een CO2-neutrale toekomst. “Met deze armaturen kunnen we de CO2-uitstoot in vergelijking met hetzelfde nieuwe product met 63 procent verminderen. Ook hergebruiken we waar mogelijk elektronische onderdelen en 70 procent van het plastic”, zegt Van de Pol. “Door de speciaal ontwikkelde processen en het gebruik van gecertificeerde originele onderdelen, krijgen onze refurbished armaturen dezelfde fabrieksgarantie als nieuwe producten. Zo zetten we de nieuwe standaard voor duurzaamheid in noodverlichting.”

1-op-1 principe

De circulaire noodverlichting is gericht op de inzameling en terugname van gebruikte armaturen, volgens een 1-op-1-principe. Dit betekent dat gebruikte noodverlichting desgewenst vervangen kan worden door een refurbished exemplaar. “Door gebruik te maken van ons 1-op-1-aanbod kiezen onze klanten voor een duurzame aanpak”, vertelt Van de Pol. “Gebouweigenaren die vandaag kiezen voor een nieuwe armatuur uit de FlexiTech-serie krijgen de garantie dat de levensduur aan het einde van de gebruiksperiode kan worden verlengd.”

PER PERSOON VERSPILLEN WE 33,4 KILO AAN ETEN EN DRINKEN PER JAAR

GROOTSTE VERSPILLING: BROOD, OP 2: GROENTE EN FRUIT

DURF JIJ TE RUIKEN EN PROEVEN OF DE MELK NOG GOED IS?

VOEDSELVERSPILLING IS OOK VERSPILLING VAN GRONDSTOFFEN EN ENERGIE

PER HUISHOUDEN VERDWIJNT VOOR

BETEKENT NIET

DIRECT DAT JE

HET NIET MEER

KUNT ETEN Tip: verdeel brood in porties en stop het in de vriezer

Consument staart zich vaak blind op datum op verpakkingde

Ideale (koelkast) temperatuur om voedsel te bewaren is

De meerwaarde van de loodgieter

VERDER KIJKEN DAN DIE 500 EURO PER DAG

De kop boven het AD-artikel schreeuwde het uit: ‘500 euro per dag?! Jongeren kiezen massaal voor het geld en worden loodgieter’. Ook in het artikel: het uurloon van een loodgieter kan oplopen tot 130 euro. Volgens het AD is dat de reden dat een toenemend aantal jongeren voor het vak kiest. Toen ik het zag moest ik even slikken. Natuurlijk is het mooi dat een loodgieter fatsoenlijk betaald krijgt. Ik vind het alleen jammer dat de nadruk zo op dat geld moet liggen. Steeds meer jongeren volgen een mboopleiding in de werktuigbouwkundige installaties. Bijna 5000 in 2024. Een stijging van 20 procent, in vergelijking met 2020. Goed

BETER UITLEGGEN

WAAROM VAK ZO

MOOI IS

nieuws. Scheidend voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland wijst op de meerwaarde van loodgieters: ze zorgen voor wateren energiebesparing, voorkomen legionellabesmettingen en dragen er met aangepast sanitair aan bij dat ouderen langer zelfstandig kunnen wonen. In het krantenartikel maakt de 24-jarige loodgieter Kevin reclame voor zijn vak. “Je komt op allerlei plekken, hebt veel afwisseling en verdient uitstekend”, zegt hij. Loodgieter zijn is “een roeping, het mooiste vak dat er is”, voegt hij in de laatste alinea toe. Had van mij eerder in het verhaal gemogen. Want als we beter uitgelegd krijgen waarom het vak zo mooi is, krijgen we nóg meer jongeren aan boord. Los van die 500 euro.

INHAALRACE NODIG VOOR WARMTENET

GROOT VERSCHIL

Daan: “Dit vind ik veelzeggend. De Algemene Rekenkamer zegt dat het aantal Nederlanders met een warmtepomp de laatste zeven jaar veel meer is toegenomen dan de hoeveelheid woningen met een aansluiting op een warmtenet. Het verschil is enorm. Zo kregen 160.000 woningen in 2023 een warmtepomp en werden in dat jaar slechts 11.000 nieuwe warmtenetaansluitingen genoteerd. En dat terwijl voor beide duurzame maatregelen rijkssubsidies bestaan. Hoogste tijd voor een inhaalrace van het warmtenet.”

BOEK GAAT IN OP SANITAIRTECHNIEK

Deel 6 van het ISSO Handboek Bouwen installatietechniek besteedt speciale aandacht aan sanitairtechniek. Het boek behandelt de juiste ontwerpwijze en de realisatie van sanitaire installaties in de gebouwde omgeving. De nadruk ligt op generieke, sanitaire voorzieningen in sanitaire ruimten. Leidingwaterinstallaties en riolerings- en regenwaterafvoersystemen komen ook aan bod. Deel 6, verkrijgbaar via bouwzo.nl, is één van de negen delen van het ISSO handboek.

ARISTON GROUP BREIDT UIT IN AMERIKA

Het Italiaanse Ariston Holding heeft DDR Heating ingelijfd. De Ariston Group, waar ATAG Verwarming deel van uitmaakt, is een mondiale speler. Deze stap moet de groei van het bedrijf in de Noord-Amerika versnellen. De technologieën van de twee verwarmingsspecialisten worden geïntegreerd. Ariston brengt de expertise van Thermowatt in. De twee DDR-oprichters blijven in de nieuwe organisatie een rol spelen. Ariston had in 2024 een omzet van 2,66 miljard euro, de omzet van DDR bedroeg 6 miljoen dollar.

IMAGOKWESTIE

VERBETERDE DUOFIX

Geberit heeft zijn Duofix inbouwreservoir verder geperfectioneerd. De nieuwe Duofix, ontworpen voor vloerconstructies tot 25 centimeter, zit volgens sanitair fabrikant Geberit vol verbeteringen. Zo heeft de Duofix geoptimaliseerde hydraulica en is hij ongeveer een kilo lichter dan zijn voorganger. Dit zou het werk van de installateur moeten versimpelen. Het betekent ook een materiaalbesparing en een CO2-reductie van 10 procent.

Daan: “Het warmtenet is nog niet rendabel, gebruikers hebben hoge vaste kosten. Mede daarom willen ministers andere ﬁnancieringsstromen onderzoeken voor de warmtetransitie. Ik snap dat. Het streven van 500.000 nieuwe warmtenetaansluitingen tot 2030 lijkt nu al onhaalbaar. In 2050 moet Nederland aardgasvrij zijn, de tijd dringt. Het warmtenet worstelt met een slecht imago. Kan dat nog veranderen?”

warmtenetaanslui-

Henk en Fred bezoeken boerderij van de toekomst

Spelen met licht maakt sla-soorten een stuk lekkerder

Henk en Fred rijden in het havengebied van Amsterdam. Op weg naar Growy, waar groenten in een moderne fabriek gekweekt worden. Fred is benieuwd hoe ze daar omgaan met licht, water en klimaat. Henk vindt het allemaal maar onzin. “Een boerderij hoort in het buitengebied, niet op een industrieterrein”, bromt hij.

Bij Growy ontmoeten de mannen Laura van de Kreeke. Zij is de dochter van oprichter Ard, maar draait volledig mee in het familiebedrijf. Henk wil weten waar het allemaal begon. Laura: “Mijn vader heeft tien jaar lang een gewone tuinderij gehad in Zeeland. Hij wilde nieuwe wegen verkennen. In 2019 hebben we deze vertical farm uit een faillissement overgenomen. Growy is de kwekerij 3.0. Wij kweken hier sla, kruiden en kleine, eetbare plantjes. Vertical farming betekent groente telen in lagen, in een geconditioneerde omgeving, met zo min mogelijk mensen en grondstoffen.”

Eigen klimaat

“Het is hier het hele jaar 21 juni, de mooiste dag van het jaar”

Hoezo wind, vraagt Fred. Laura: “Planten hebben een bepaald niveau van stress nodig om stevig te groeien. Daar zorgt wind voor. Wij bootsen hier na wat bij gewone teelt gebeurt.” Voordeel van kweken in een ‘vertical plant’ is volgens Laura dat het onder ideale omstandigheden gebeurt. “Het is hier het hele jaar door 21 juni, oftewel de langste en mooiste dag van het jaar. We hebben altijd het perfecte weer, omdat we zelf zorgen voor wind, regen en zon. Overigens is dit allemaal vrij nieuw. Wij zijn proefondervindelijk de plant verder aan het ontwikkelen. Gewoon met ons boerenverstand. Daarnaast werken we samen met bijvoorbeeld de Wageningen Universiteit, om het proces verder te optimaliseren.”

Bladgroenten

Fred vraagt wat een geconditioneerde omgeving is? “Dat is een omgeving die volledig is afgesloten van de buitenlucht. Dus dat betekent dat wij ons eigen klimaat regelen, maar ook de luchtvochtigheid, het licht en de windsnelheid.”

De planten die bij Growy worden gekweekt zijn bladgroenten zoals sla en zeker vijftig verschillende soorten kruiden. Van koriander tot radijs en basilicum. “We leveren onze groenten aan ruim tweehonderd restaurants in Nederland en sinds kort ook aan verschillende Jumbo-supermarkten. We focussen ons op duurzaamheid. We stoten weinig CO2 uit, omdat we dicht bij de klant produceren, besparen 96 procent water, omdat we het hergebruiken, en we gebruiken geen pesticiden.”

Henk en Fred mogen mee voor een rondleiding. Ze moeten wel beschermende kleding

LAURA VAN DE KREEKE

Fred: “Hoe vaak kun je op deze manier oogsten?”

“Hoe vaak kun je op deze manier oogsten?”

aan, omdat de plant als een laboratorium schoon moet blijven. Laura: “We zitten hier pas anderhalf jaar. De plant is nieuw gebouwd. Het is een grote witte doos met twaalf kolommen, met daarin op elkaar gestapelde cellen met daarin de teeltbakken. Op een oppervlakte van 1.500 vierkante meter beschikken we over 7.500 vierkante meter teeltoppervlakte. In de goot, oftewel teeltbak, gaat een laagje substraat, dat is de ondergrond waarop de plantjes groeien. Daarboven hangt een lamp en een robot rijdt heen en weer om water te geven, planten te wegen en foto’s te maken. Om de ontwikkeling van de plant in de gaten te houden. De robots zijn de boeren in het systeem en speciaal voor ons ontwikkeld. We maken de robots steeds slimmer en zijn nu al AI-modellen aan het trainen.”

Laura: “Gemiddeld zeventien keer per jaar, afhankelijk van het gewas. Tegen één of maximaal twee keer in een gewone teelt. We zien ons niet als concurrent voor de ‘gewone’ tuinder. Wij willen aanvullen op wat er is. In Nederland importeren wij op dit moment bijna alle kruiden en sla duur uit het buitenland. Wij telen die zelf.”

Watergekoelde ledlampen

Fred wil weten hoe het allemaal werkt met het licht. Laura: “Wij gebruiken watergekoelde ledlampen om de planten de juiste kleur en het juiste licht te geven. We hebben ze laten maken door het Amsterdamse bedrijf Airlux. Elke lamp heeft een watertoevoer, waardoor de temperatuur van de lamp

VESTIGINGEN IN BERLIJN, SINGAPORE EN AMSTERDAM

Growy is na een overname in handen gekomen van de familie Van de Kreeke. Het bedrijf is gespecialiseerd in vertical farming, met als missie het wereldwijd beschikbaar maken van lokaal en betaalbaar voedsel. Het bedrijf teelt diverse gewassen zoals sla en kruiden in volledig geautomatiseerde, indoorboerderijen. Deze boerderijen maken gebruik van robots die verantwoordelijk zijn voor het zaaien, verzorgen en oogsten van de planten. Naast de vestiging in Amsterdam is er een vestiging in Singapore en een kantoor in Berlijn, waar ook het bedrijf is gevestigd dat de robots ontwerpt. Inmiddels is het bedrijf onderdeel van Growy. Wereldwijd werken ongeveer honderd mensen bij Growy, dat de komende jaren verder wil groeien. Meer info: growy.nl

niet te hoog wordt. Ledlampen geven vaak veel warmte af, waardoor veel andere vertical farms hard moeten koelen. Dat kost veel energie.”

Henk vraagt wat ‘dynamisch’ betekent. “Dynamisch betekent dat wij volledig zelf kunnen bepalen welke kleur en welke intensiteit wij de plant geven. We bootsen ‘s morgens bijvoorbeeld een zonsopgang na en bij iedere groeifase krijgt een plant zijn eigen lichtintensiteit en spectrum. We weten inmiddels dat een bepaalde kleur en intensiteit licht goed aanslaat als het plantje net ontkiemd is. Voordat ze geoogst worden, krijgen de planten wat meer licht, waarmee je ervoor zorgt dat ze langer houdbaar zijn, of net iets meer smaak krijgen.”

Rode lamp voor sla

Fred is benieuwd naar specifieke voorbeelden van kleur. “Op dit moment onderzoeken we

hoeveel rood, blauw en groen licht een plant nodig heeft. Sla doet het goed met rode en blauwe kleuren. Die cellen zijn bij ons daarom paars-roze. Rucola doet het goed met blauw licht en we merken dat sommige slasoorten in de laatste fase ook meer blauw licht moeten krijgen voor meer vitamines. Het is allemaal supernieuw en we onderzoeken het nog, maar dit zijn zaken die nu al duidelijk zijn geworden. We spelen met licht om de plantjes lekkerder, gezonder of langer houdbaar te maken.”

Fred is benieuwd naar de toekomstplannen van Growy. Laura: “We willen opschalen en ieder jaar nieuwe farms in de wereld openen. Daarnaast gaan we verder automatiseren.”

Het bezoek zit erop. Ook Henk is overtuigd. “Prachtig hoe je duurzaam het hele jaar door groenten kunt verbouwen.”

Mohammed Zaanan van Isolectra ziet stekerbare kansen in de bouw

Met installateur verandering in gang zetten

De bouwen installatiesector staan voor forse uitdagingen. Naast het tekort aan grondposities en vergunningen, spelen duurzaamheid, gewenste snelheid en te weinig vakmensen een rol, stelt Mohammed Zaanan. Hij is commercieel manager bij het Rotterdamse Isolectra, specialist in stekerbaar installeren. "Samen met ketenpartners gaan wij deze uitdagingen aan."

De zo broodnodige woningbouw komt moeizaam op gang. Stikstof, ruimtegebrek, vergunningen, het schiet niet op. Toch ziet Mohammed Zaanan, commercieel manager bij elektrotechnisch bedrijf Isolectra, kansen voor de bouwsector en daarmee voor de installateurs. "Het is zeker een probleem dat nieuwbouw stagneert, dat ontken ik allerminst. Maar dit biedt wel mogelijkheden voor de industrieel bouwer. Prefabwoningen, geproduceerd in de fabriek. Sneller, minder vervoersbewegingen, dus duurzamer. Maar voor de installateur een hele nieuwe manier van werken."

Stekerbare installaties, dat is volgens Isolectra hét concept om de door Mohammed Zaanan genoemde uitdagingen te lijf te gaan. Die uitdagingen? De bouwsnelheid verhogen, duurzame doelstellingen halen en omgaan met het personeelstekort. Isolectra zet daar volledig op in. De Rotterdamse firma is gespecialiseerd in stekerbare installaties en biedt een breed assortiment voor de verschillende wensen die er zijn. Het vraagt van de installateur een nieuwe manier van werken, maar vooral een andere denkwijze, zegt Zaanan.

"Eerder kreeg de installateur in een nieuw opgeleverde woning pakweg een week tijd voor de elektrische installatie. Maar dat is verleden tijd. De moderne woning komt uit de fabriek, die wordt in 2D of 3D naar de bouwplaats vervoerd en staat in een dag. Dus ook de installatie moet sneller worden aangelegd. Dat kunnen wij als Isolectra verzorgen, samen met alle partijen in de installatiesector."

Passend

Isolectra heeft voor iedere bouwmethodiek een passend concept, zegt Zaanan. "Beton, houtskelet of een combinatie daarvan. We hebben de GST®- en RST®-oplossing, beide van het merk Wieland, waarvan Isolectra exclusief leverancier is. RST® is waterdicht en kan direct in beton worden verwerkt. GST® is de meer traditionele oplossing, waar de marktpartijen al veel jaren bekend mee zijn. Wij maken, in samenwerking met aannemer en installateur, de installatie prefab. Installeren gaat dan snel, efficiënt en foutloos. Bovendien zijn onze producten opgenomen in de Nationale Milieu Database, met een CAT 1-milieuverklaring.

ISOLECTRA

Isolectra is in 1949 gestart in een klein pand in hartje Rotterdam. Door de vele jaren heen is het bedrijf uitgegroeid tot marktleider in de Nederlandse installatiesector.

Isolectra is importeur van vele buitenlandse merken, waarvan Wieland het grootste is, en stelt op maat gemaakte installaties samen.

Efﬁciëntie, ﬂexibiliteit en duurzaamheid staan daarin centraal.

Hoogwaardige producten met een snelle plug & play-installatie.

Isolectra ondersteunt installateurs en partners waar nodig, onder meer met trainingen op locatie of op de eigen academy in Rotterdam.

Stekerbaar is

veel

eﬃciënter en levert installateur tijdwinst op

Daarmee zijn ze aantoonbaar duurzaam en herbruikbaar."

Toekomstbestendig

Andere kennis

Naast elektriciteit zijn er tegenwoordig meer installaties in een woning. Denk aan verlichting, rookmelders, de deurbel of het regelen en monitoren van energieverbruik en ventilatie. Daarvoor heeft Isolectra het concept Streda, dat sinds kort verkrijgbaar is.

Zaanan: "Eén infrastructuur, één kabel en één type connector, waardoor zowel elektra als data worden getransporteerd. De infrastructuur kan direct in de fabriek van de bouwer worden verwerkt en de functionaliteit van de wandcontactdoos wordt per situatie bepaald. Op een centrale unit wordt alles uitgelezen. Met Streda kunnen we aan iedere vraag voldoen. "

Stekerbaar betekent snel, lage faalkosten, geen afval, duurzaam, beter passend in de snelheid van het bouwproces. Zaanan: "Het is veel efficiënter, zodat de installateur tijd heeft voor de complexere zaken. Woningen en installaties worden slimmer, dat vraagt heel andere kennis van de installateur. Het vergt inderdaad wel een aanpassing in de denkwijze van alle marktpartijen. Met draadjes in een buis stoppen red je het als installateur niet meer."

Veel installatiebedrijven zijn hier al mee bezig, weet Zaanan. Installateurs die hun weg nog moeten vinden, krijgen hulp van Isolectra. "We hebben onze academy voor scholing. We nemen installateurs mee in het proces. Ook dat zien wij, als marktleider, als onze verantwoordelijkheid."

OUDE TRUI

ALS NIEUW

Deze ‘close the loop’ sweater van de Zweedse kledingproducent Fristads is een recycle-item. De trui wordt in vijf stappen gemaakt. Oude kleding gaat naar een recyclecentrum. Daar wordt het materiaal versnipperd. Na het mengen van vezels worden garen tot nieuwe materialen gebreid of geweven. De trui biedt volgens Fristads maximaal comfort, door de ribgebreide hals, manchetten en boord en de zachte, geborstelde binnenzijde. Nieuw leven voor oude vezels. Hij is geschikt voor harde werkers, geeft Fristads nog mee.

FRISTADS.COM

SMARTWATCH IS KRASBESTENDIG

HET GEMAK EN COMFORT

VAN BRETELS

Deze herenbretels geven optimale ondersteuning bij het dragen van een gereedschapsriem. Ze zijn ontworpen met het rugged flex-systeem. De elastische banden van de bretels maken het bewegen simpeler, de robuuste metalen clips geven stevige grip. De bretels ademen comfort en gemak. Je kunt er gerust mee voor de dag komen.

CARHARTT.COM

Voor actieve mensen, deze smartwatches. De horloges uit de Instinct® 3-serie van Garmin hebben een helder AMOLED- of Solar-scherm, veel verbonden functies, ingebouwde sportapps en gezondheids- en welzijnsmonitoring. Ze zijn robuust én (dit is nieuw) hebben een ingebouwde zaklamp. Het krasbestendige scherm van de smartwatches moet voor maximale duurzaamheid zorgen. De batterij gaat 24 dagen mee.

GARMIN.COM

LAMP UIT DE NATUUR

De genezende kracht van de natuur diende als inspiratie voor deze vloerlamp. De Atmos verwijdert allergenen, chemische stoffen en micro-organismen en zou voor gezondere lucht zorgen. Het licht ondersteunt het natuurlijke lichaamsritme, de lamp versterkt het algehele welzijn, zegt lampmaker

AYOCIN.COM

MAG

Dit is nog eens een toilet dat eruit springt. Het is voorzien van een ledlampje met bewegingssensor. De lamp knipt automatisch aan als je de deur van het toilet opent. Een mooie binnenkomer en een echte verlichting.

GADGETHOUSE.NL

SCHROBBEN MET SCHROEVENDRAAIER

Maak het schoonmaken leuker met deze set van drie borstels voor de accu schroevendraaier. Het principe is simpel: maak de borstel nat, voeg afwasmiddel toe en schrobben maar. Pak de grote platte borstel voor grote oppervlakten, zoals de badkamervloer. De kleine borstel reinigt voegen goed. Ze maken geen krassen, is de belofte.

COOLGIFT.COM

OPGAAN

IN DE MUZIEK

Stijlvol, flexibel en praktisch: dit slijtvaste houthakkershemd, opgebouwd uit een stevige stretch katoenmix, voelt zacht aan. De driedubbel gestikte hoofdnaden geven versterking, de manchetten zijn verstelbaar met twee knopen. In de linkerborstzak zit een potloodopening. Het hemd heeft een extra inzetstuk voor meer opbergruimte.

CARHARTT.COM

Deze ATH-CKS50TW true wireless-oortjes bieden uren luisterplezier. Ze hebben een waterbestendig ontwerp, zijn uitgerust met noise cancelling en ondersteunen snelladen. Na tien minuten laden kun je alweer negentig minuten lang jouw favoriete deuntjes afspelen.

JJoey Bevers als een vis in het Batenburg-water

Ze nemen zeker dingen van me aan

Hij is jong, voor een chef-monteur. De 23-jarige Joey Bevers uit

Twello noemt zichzelf een manusje-van-alles in de werktuigbouwkunde, bij Batenburg Installatietechniek. Wat hem zo aanspreekt in zijn baan? “Alles. Het contact met de mensen, het buiten zijn, het werk zelf. Dit is een droombaan.”

oey zit goed op zijn plek bij Batenburg, als je hem zo hoort. Hij vertelt levendig over de familiare sfeer bij het bedrijf. “Het is heel fijn bij Batenburg, waar ik acht jaar werk. Ik ga hier voor iedereen door het vuur. Collega’s hebben dat ook. Ik werk al lang met dezelfde jongens, vaak met een vaste ploeg. Dan leer je elkaar door en door kennen. Ik ben een jonge chef-monteur, maar mijn collega’s nemen zeker dingen van me aan. Zoals ik ook naar hen luister. Het is een wisselwerking.”

Tosti’s in de schaftkeet

Het is hard werken, maar er is ook tijd voor ontspanning, zegt hij. Wat we ons daarbij moeten voorstellen? “Als we naar klussen gaan, ontbreekt de radio nooit. Zonder muziek werken we niet. Mijn favoriete zenders? Veronica of Slam FM.” Er schiet hem iets te binnen. “O ja, de laatste tijd eten we veel tosti’s in de schaftkeet. Gezellig en lekker.”

Op dit moment werkt hij met vier man aan een project in Zwolle. Soms vecht de ploeg tegen een deadline. “Als een oplevering nadert, moeten we wel eens overuren maken. Maar het komt altijd op tijd af. Daar zorgen we voor. Al moeten we er een dag tot tien uur in de avond voor doorwerken. We weten dat het erbij hoort. Na zo’n lange werkdag sluiten we ook wel eens gezellig samen af in de stad.”

Gevraagd naar ontwikkelingen in het vakgebied, noemt hij ‘kortere bouwperiodes en grotere projecten’. “Daar gaan we naartoe, denk ik. We werken vooral in de utiliteitsbouw. Maar je kunt niet gebouwen blijven neerstampen. Ik zie het wel gebeuren dat we meer verduurzamingsklussen krijgen. Daar sta ik ook achter.”

Nog niet uitgeleerd

Joey heeft mooie stappen gemaakt. Na de mavo begon hij als 16-jarige aan een bbl-traject, dat hij in anderhalf jaar afrondde. Van monteur naar eerste monteur en van daaruit door naar technisch leidinggevende. “Waar het precies eindigt weet ik niet. Maar ik ben zeker nog niet uitgeleerd bij Batenburg. Ik voel me hier gewaardeerd en uitgedaagd.”

Meer info: batenburg-installatietechniek.nl

Rick van der Sluis

Leerlingcoördinator

MERK

Van der Sluis

Favorieten

De Favorieten van

“Apple. Ik heb twee iPhones en een iPad. Waarom Apple? Vanwege de gebruiksvriendelijkheid, het kunnen koppelen van apparaten. Over een Smartwatch twijfel ik nog. Handig om al die gegevens te hebben, maar wil ik dat wel? Soms mag ik ook gewoon vrij leven van mezelf.”

Fender

kruipt graag tegen me aan”

DIER

Gereedschap

“Een laptop en een kladblok, voor de lessen in het praktijklokaal en mijn werkbezoeken op de bouw. Ik doe een half jaar met een kladblok, dan is het vol. Ik schrijf met links. Dat er mensen zijn die met rechts kunnen schrijven, begrijp ik niet, haha.”

BIERTJE

“Ik ben een groot liefhebber. Favorieten? De Quadrupel van La Trappe en Grand Prestige van Hertog Jan. Zware jongens. Ik drink er één of twee van, in het weekend. Meestal thuis, soms in Proeflokaal De Stomme van Campen, met vrienden. Andere smaken ontdekken vind ik leuk.”

“Liverpool, och man, die machtige sfeer daar”

Sport

“Onze rode kater van 5 jaar: Fender. Hij is niet vernoemd naar de gitaar. Fender kruipt graag tegen me aan. Maar als ik opsta, pikt hij mijn plek in. Soms heeft hij mot met andere katten, maar hij heeft ook een vriendje met wie hij zijn voer deelt. Tegen ons doet hij poeslief. Een knuffeldier.”

“Voetbal. Ik speel voor de lol bij SV Kamperzeedijk in Genemuiden. Liverpool vind ik een mooie club. Goed geleid, een hecht collectief. Arne Slot levert er prima werk. Die machtige sfeer bij Liverpool, op Anfield, You’ll never walk alone, och man. Ik zou er best eens naartoe willen.”

WOORD ZOEKER

In deze woordzoeker staan woorden verborgen. Sommige letters worden vaker gebruikt. De overgebleven letters vormen een woord. Hoe luidt dit woord?

Stuur de oplossing met je naam en adres naar info@henkenfred.nl o.v.v. Puzzel Editie 2-2025 en maak kans op een Dagje Uit Cadeaukaart t.w.v. 100 euro.