Opvallend is verder de gebeeldhouwde decoratie van de voorgevel, die daardoor een Schaufassade in barokke zin is geworden. Boven de ingang prijkt, zoals gezegd, het wapen Piccardt-Rengers met een opschrift. In de geveltop is een groot reliëf met een offerscène aangebracht, met mogelijk onderaan Kaïn en Abel, maar bovenin een verwijzing naar het Lam Gods – voor een calvinistische kerk een zeer uitzonder lijke iconografie (afb. 13). Aan de binnenzijde is in de koor sluiting een reliëf met de mannaregen (Exodus 16:14-36) op genomen (afb. 14). En ook hier lijkt een toespeling op de mid deleeuwen te zijn bedoeld. De mannaregen werd immers in de christelijke traditie als voorafschaduwing van het misoffer gezien. Door de plaatsing van het reliëf in de koorsluiting wordt eraan herinnerd dat het koor in middeleeuwse kerken de functie van altaarruimte had. Op een subtiele wijze werd bovendien in een behoorlijk aantal kerken in Groningen die traditie gecontinueerd doordat men na de Hervorming het koor inrichtte voor de viering van het Laatste Avondmaal.10
De kerk als gedenkteken
88
13 Reliëfsteen in de geveltop boven de ingang van de kerk, met bovenin een voorstelling van het Lam Gods en onderin waarschijnlijk de figuren Kaïn en Abel. Foto archief Regnerus Steensma.
ook voor dit aspect een bewust geënsceneerd archaïsme moeten aannemen. Uit recent onderzoek is gebleken dat het grootste deel van het pijpwerk nog oorspronkelijk is – een reconstructie in het kader van de gefaseerd in uitvoering zijn de restauratie van de kerk zou daarom van grote betekenis zijn. De kerk heeft ook iets van een architectuurcollage. Dat begint al met het behoud van de dertiende-eeuwse toren. Dit kan overigens ook door financiële overwegingen zijn inge geven. Dat die een rol speelden, blijkt ook uit de herplaatsing van de kansel die in 1658 voor de voorafgaande kerk was gemaakt. Hiertoe werden de twee uiterste panelen op een nogal ruwe wijze verzaagd om de preekstoel aan de nieuwe situatie, een in de toren uitgehakte nis, aan te passen.
De denkbeeldige aristocratische traditie die Piccardt met al deze archaïsmen in scène trachtte te zetten, bestond in wer kelijkheid echter niet, en al helemaal niet wat hemzelf be treft: hij had slechts een enkel wapenschild, dat met de karakteristieke adelaarspoot, terwijl zijn echtgenote daaren tegen kon bogen op een uitgebreide kwartierstaat. Beider rouwborden in de kerk van Slochteren laten dit onloochen bare verschil in afkomst duidelijk zien. De opzet van de kerk met de uitzonderlijk grote grafkelder was echter ook – hoe vreemd dat op het eerste gezicht ook mag lijken – op de toekomst gericht, als een monument met een welhaast dynastieke ambitie. Van dit laatste zou zo goed als niets terechtkomen. De reden daarvan is nogal tragisch: er waren geen rechtstreekse nakomelingen, nadat tenminste twee kinderen op jonge leeftijd waren gestorven. Dit weten we door een conflict dat in de eerste maanden van 1681 voor de Hoge Justitiekamer in Groningen werd uitgevochten.11 Piccardt was kennelijk begonnen in het koor van het oude kerkgebouw een grafkelder aan te leggen om ‘syn boven aer de staende kinderen op het choor van de Harcksteder kercke te mogen beeerden’. Van deze kinderen weten we verder niets: de bewaard gebleven doopboeken van Harkstede be ginnen pas in 1804, en in de wel aanwezige doopboeken van Slochteren komen ze niet voor in 1680, het jaar waarin Anna en Henric trouwden, en evenmin in 1681. Waarschijnlijk ging het om dood geboren of kort na de geboorte overleden kinde ren, en dan waarschijnlijk een tweeling. Het Groninger stads bestuur maakte echter bezwaar en vond daarin steun bij het hoogste gewestelijke rechtscollege, dat vaststelde dat hij de
10 Vgl. R. Steensma, ‘De plaats van de avondmaalsviering in monumentale hervormde kerken’, in: Jaarboek voor Liturgieonderzoek 14 (1998), 173-196. 11 RHC Groninger Archieven, toegangsnr. 136, Hoge Justitiekamer, protocol van civiele zaken, inv. 909, fols. 17, 20v, 43, 115.