jaargang 2
n u m m e r 3 | 2012
een uitgave van go opleidingen
> Rijk worden van Apps? > De toegevoegde waarde van het semantisch web > Lean management en zaakgericht werken zetten de toon
Inhoud introductie To App or not to App 3
GO opleidingen Apps – niet meer weg te denken
ontwikkelingen Rijk worden van Apps? 4
samenwerking Nieuwe wegen voor kennismanagement 5
zomerevent
De laatste twee jaar hebben we
KBenP zomerevent 2012 6
een stormachtige opkomst gezien van
cursusaanbod
smartphones en tablets. In het tweede kwartaal van dit jaar
Cursussen semantisch web 7
bezat 58% van de Nederlanders van 13 jaar en ouder een
procesmanagement
onder de 20%. Bijna een kwart van de Nederlandse huishou-
slimme telefoon. Twee jaar eerder lag dit percentage nog Lean management en zaakgericht werken zetten de toon 8
dens is inmiddels ook in het bezit van een tablet en tijdens
sharepoint
de komende feestdagen zal een iPad op veel verlanglijstjes
Het succes van SharePoint 10
ongetwijfeld bovenaan staan.
focus Ik ben nog niet dood, ik zit in een wolk 11
Met de populariteit van de smartphones en tablets wordt ook het belang van Apps (en daarmee App development)
bring your own device Kennis halen en brengen over Apps 12
steeds groter. Een goede App maakt de relatie met klanten nog socialer en interactiever. Organisaties zouden voor ze
kb en p aan het woord
een App gaan ontwikkelen dan ook helder moeten hebben
Al ruim 12 jaar ‘informatie op orde’ 13
wat ze wat dat betreft willen bereiken. In dit nummer van GO magazine gaan we hier dieper op in en vertellen we
tips & trucs 14 nieuws 15
meer over een aantal nieuwe trainingen die u hierover kunt volgen.
kb en p zomerevent in beeld 16
Ook nieuw in ons aanbod zijn twee trainingen over het
De agenda met cursusdata is meegeniet in het hart van dit magazine.
semantisch web, ook wel het lerende web genoemd of het web van verbanden. Door combinaties te maken tussen kennis die verspreid op internet staat, wordt deze kennis toegankelijker gemaakt en kunnen nieuwe inzichten ontstaan. Deze technologie is ook van belang voor zoekmachines.
Postbus 164
Google is druk bezig met het verder ontwikkelen van haar
2270 ad Voorburg
Semantic Search Technology waarbij gekeken wordt naar de
t +31 (0)70 351 23 80
semantische samenhang van de opgegeven zoektermen.
e info@GOopleidingen.nl
Google begrijpt daardoor steeds beter wanneer u met ‘Ik
i GOopleidingen.nl
ben fan van Ajax’, de voetbalclub bedoelt en wanneer de
GOopleidingen/twitter
Griekse mythologische held of misschien zelfs het schoon-
GOopleidingen/rss
maakmiddel.
Colofon
Uiteraard kunt u bij ons de komende maanden ook terecht
GO magazine richt zich op professionals die geïnteresseerd zijn in kennis-, informatie-, data- en verandermanagement. Het tijdschrift verschijnt vier-
voor diverse cursussen op het gebied van onder meer Share-
maal per jaar en geeft samen met de GO website actuele achtergrondinfor-
Point, Cloud Computing en Digitaal Archiveren. In het hart
matie over het aanbod van GO opleidingen voor het komende kwartaal.
van dit magazine vindt u een handig overzicht van alle cur-
© november 2012, GO opleidingen. Niets uit deze uitgave mag worden
meest actuele aanbod ook op schoolvoorinformatie.nl.
sussen en trainingen die op de agenda staan. Kijk voor het verveelvoudigd door middel van enige methode of vorm dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. redactie Peter van Gorsel, Theo Verbeij, Tineke IJtsma eindredactie Anette Heideman tekstbijdragen Danny Frietman, Carla Hoekendijk, Paul Bartelings, Marion Fris, Jeannette Soeters vormgeving Lijn 1, Haarlem fotografie Lijn 1; Jørgen Koopmanschap (cover, p.6, 12 ,13, 16) druk Zalsman BV Zwolle issn 2211-9906 reacties en suggesties redactie@GOopleidingen.nl
Theo Verbeij Directeur GO opleidingen
INTRODUCTIE |
3
To App or not to App Het gebruik van applicaties op mobiele telefoons is sinds
Cijfers
de opkomst van smartphones explosief gestegen. Mobiele
Uit recent onderzoek van het Pew Internet & American Life
toepassingen, de zogenaamde Apps, hebben zich in korte
Project blijkt dat ongeveer 35% van de Amerikaanse volwas-
tijd in het bewustzijn van de smartphone-gebruiker genes-
senen Apps op hun mobiele telefoon hebben geĂŻnstalleerd.
teld. Met het ontwikkelen van een mobiele applicatie is het
Opvallender is dat slechts 24% van die volwassenen de ap-
bereiken van doelgroepen versterkt en uitgebreid. Met de
plicaties ook denkt te gaan gebruiken. Ongeveer een tiende
mobiele telefoon op zoek naar een pinautomaat in de buurt,
van alle ondervraagde Amerikanen weet niet of hun mobiel-
of snel een belangrijke e-mail versturen kan allemaal onaf-
tjes Apps kunnen draaien. Verder gebruiken de meeste vol-
hankelijk van plaats en tijd. Belangrijke App-functionaliteiten
wassenen hun mobiele telefoon voor het maken van foto's
die dit mogelijk maken zijn: locatiebepaling, augmented
(76%), verzenden of ontvangen van sms-berichten (72%),
reality en sharing. Wat is nu de betekenis van de opkomst
toegang tot het internet (38%) en het luisteren van muziek
van de App?
(33%). Daarnaast brengt het gebruik van Apps het kantoor binnen handbereik. Smartphones zijn niet meer weg te den-
Betekenis
ken uit het dagelijkse leven en vervangen deels de laptop of
De opkomst van het gebruik van mobiele apparatuur (smart-
computer.
phones, tablet-pc's) en de introductie van Apps markeren een zoveelste omslagpunt in onze informatiesamenleving.
Ve r w a c h t i n g
Mensen dragen de zelforganiserende kracht van sociale
Vooralsnog lijken de mobiele toepassingen in de zorgsector
media altijd op zak. Dat biedt kansen voor organisaties die
zich te richten op een klein aantal onderwerpen, zoals het
begrijpen dat het App-effect meer gaat om het bouwen van
mobiel bekijken van het epd en een online kennisbank.
oprechte relaties dan om het bouwen van een App. Het zoge-
Het zal echter niet lang duren voordat de Apps hun weg
naamde App-effect is het transformeren van organisaties naar
vinden naar het werkgebied van de hedendaagse financiĂŤle
een social business: was business in de oude omgeving een
dienstverlening. Deze verschuiving in de bi-markt en de
keten van product of dienst van maker/verkoper/eigenaar
populariteit van Apps kunnen van grote invloed zijn op de
naar consument/ontvanger/nieuwe eigenaar, nu wordt veel
huidige werkwijzen van financiĂŤle dienstverleners. Games
business vooral gestuurd door de interactie tussen markt-
zijn de meest populaire Apps onder volwassenen (60%), op
partijen. Voorbeelden hiervan zijn: social seating van klm bij
de voet gevolgd door nieuws en weer (52%), navigatie (51%)
het boeken van een vliegtuigstoel, social banking door de
en Social Networking Apps (47%). I
Duitse Fidor Bank, en sociale gezondheidszorg en sociale energiebeheersing met het Community Energy Management systeem van Panasonic.
4 | ONTWIKKELINGEN
Rijk worden van Apps? Sommige ontwikkelingen komen in het kielzog van andere. Neem nu Apps. Zonder de mobiele telefoon en met name de smartphone zouden ze niet bestaan. Maar nu zijn Apps niet meer weg te denken. De snelst groeiende markt is die van de smartphones en dus is App development een snel groeiende industrie.
Hoe snel deze markt groeit mag duidelijk zijn, als we ons realiseren dat er inmiddels al meer mensen via text messaging, ofwel sms, communiceren dan via e-mail en dat er al meer mobiele telefoons zijn dan creditcards... En Apps hebben een duidelijk voordeel: goede Apps leveren een betere user experience op dan de beste websites nu kunnen leveren.
Das war einmal... Wat je ook maakt, voorheen was er een groot verschil tussen de makers en de distributeurs. Tot voor kort had je als musicus een platenmaatschappij nodig om je muziek te distribueren via winkels naar je fans. Je wilde dat je platenmaatschappij connecties had bij radio, tv-zenders en bladen om je werk te ‘pluggen’. Als schrijver zocht je een uitgever om je werk te distribueren en via winkels bij de lezers te komen. Zenders en bladen waren belangrijk om je boek onder de aandacht te brengen.
App-ontwikkelaars daarentegen maken, ontwerpen en distribueren hun producten zelf via App-stores zoals iTunes van Apple en de Windows Phone Store. Makers hebben nu ook de distributie van hun product in eigen hand. Zij zijn niet meer afhankelijk van de traditionele tussenschakels en nog slechts van de App-stores.
Zelf doen Zelf je publiek bereiken klinkt geweldig en maakt het mogelijk om meer geld te verdienen. Je moet wel bereid zijn om zelf energie te steken in verkopen, marketing, communicatie en distributie. In de veelheid van Apps is het een vak apart om op te vallen met je product. Het is belangrijk dat je je doelgroep kent en de aandacht trekt van een groep mensen die een bepaalde voorkeur deelt. Bij het ontwikkelen van Apps sta je steeds voor de keuze of je een stap nodig vindt en wat deze schakel toevoegt aan het bestaan van je App. Verder moet je je afvragen of je iets zelf wilt doen of wat je er financieel voor over hebt om het uit te besteden. Dat levert je als producent de beste constructie op volgens jouw inzicht. Echter, een App maken en aanbieden aan een App-store is niet voldoende: alle App-stores houden zich het recht voor om je App af te wijzen zonder opgave van redenen.
Als deze uiteindelijk in de App-store ligt, dan krijg je als ontwikkelaar 70% van de online verkoopprijs van een App en bij Blackberry zelfs 80%. Dat lijkt alleen maar winst voor de ontwikkelaar, maar die moet ook een ontwikkelaars-fee betalen: Windows Marketplace vraagt $99/App en $99/jaar, Apple vraagt $99/App en Android vraagt $25/App. En menig App is gratis; 70% van gratis is niet veel. De vraag hoe je als ontwikkelaar geld verdient met het maken van een App is dan ook lastiger dan het op het eerste gezicht lijkt. I
SAMENWERKINGG |
5
Nieuwe wegen voor kennismanagement Op 13 december 2012 organiseren GO opleidingen en Stichting PAUC Overleg een studiedag met als thema: ‘Contentintegratie voorbij: nieuwe wegen voor kennismanagement’. De opkomst van open access informatie en vooruitgang met betrekking tot gestandaardiseerde toegang tot informatie maken het onderzoek naar alternatieven voor contentintegratie meer dan de moeite waard. Aan de orde komen: • content (open access, Platform Open Commentaren) • toegang en beheer (hoe en waar? en beschikbaarheid op langere termijn) • gebruik (waarde-informatie en andere werkwijze) • kwaliteit/veiligheid (risico’s en kwaliteit van ‘gratis’ informatie).
Stichting Het Overleg (zie kader) en GO opleidingen werken al meer dan vijf jaar samen bij het aanbieden van studiedagen aan informatieprofessionals die werkzaam zijn voor advocaten, (kandidaat-)notarissen, fiscalisten en rechtsbijstandsverzekeraars. De samenwerking met GO opleidingen is Het Overleg de afgelopen jaren zeer goed bevallen. ‘Vooral de inhoudelijke kwaliteit is iets wat de deelnemers waarderen. Deze kwaliteit zorgt voor een zeer hoge opkomst bij de studiedagen,’ aldus Paul Bartelings en Jeannette Soeters, oprichters en (voormalig) bestuursleden van Het Overleg.
Contentintegratie In de vier voorafgaande sessies stond steeds het onderwerp contentintegratie centraal; elke keer vanuit een ander gezichtspunt bekeken. In de eerste bijenkomst
Het Overleg is een platform voor kennis-
gaven de inleiders Stef Verf en Martijn van der Kaaij de deelnemers een praktisch
managers, bibliothecarissen, informatie-
overzicht van de mogelijkheden van contentintegratie, waarmee de deelnemers in
specialisten, knowhowmedewerkers en
hun eigen praktijk uit de voeten konden. In de tweede bijeenkomst was het woord
documentalisten werkzaam voor advoca-
aan de leveranciers. Zij mochten hun software aan het kritische publiek presenteren.
ten, (kandidaat-)notarissen, fiscalisten
Op deze manier kregen de deelnemers de kans de verschillende producten goed met
en rechtsbijstandsverzekeraars. Vanaf
elkaar te vergelijken. Uiteraard leverde dat soms pittige discussies op tussen klanten
1 juni 2012 is Stichting Het Overleg met
en leveranciers. Kort daarna werd het derde evenement georganiseerd, waarin deel-
PAUC (netwerk van advocatenkantoren
nemers werkten aan het maken van concrete plannen om hun eigen bestuur te over-
die focussen op uitgeversaangelegen -
tuigen van contentintegratie.
heden en productleveranciers) opgegaan
Na dit drieluik over contentintegratie was er vorig jaar de sessie ’Toekomst van de
in de nieuwe stichting PAUC Overleg.
informatievoorziening: de visie van uitgevers’. Nadat de uitgevers hun – zeer verschillende – visies hadden gepresenteerd, was er een levendige paneldiscussie,
De stichting tracht haar doel te bereiken
waarin onder andere werkprocessen en verdienmodellen aan de orde kwamen.
onder meer door het organiseren van
Uit een inventarisatie onder de leden van (sinds juni 2012) PAUC Overleg bleek dat
door het geven van gelegenheid tot
workshops, lezingen en cursussen en
kennismanagement op dit moment het onderwerp is waar het binnen de juridische
discussie en kennisontwikkeling.
informatievoorziening om gaat.
Achterliggende informatie (onder andere van eerdere sessies) is te vinden op
De bijeenkomst van december 2012 zal opnieuw worden geleid door Martijn van der Kaaij. De deelnemers kunnen ervan verzekerd zijn dat het weer een zeer interessante dag zal worden met nuttige informatie en vooral met veel praktische tips en trucs. I
hetoverleg.org.
6 | ZOMEREVENT
KBenP zomerevent
2012
Va k e n va k g e n o te n c e n t ra a l 350 professionals op het gebied van Enterprise Content Management in de ruime zin van het woord: ze waren op 21 juni 2012 in het Kurhaus ‘op’ Scheveningen. Uit hun quotes (zie kader) blijkt dat het 25e KBenP event aldaar hen impulsen bood zowel inhoudelijk als om te netwerken met vakgenoten.
Inhoud Het ecm-vakgebied wordt breder als gevolg van nieuwe ontwikkelingen. Zo was er ruime aandacht voor:
Quotes van deelnemers
• nieuwe inzichten voor de inzet van Management games
‘KBenP is er weer in geslaagd om het ECM-vak-
• het ontwerpen van ontologieën voor het semantisch web
gebied vanuit verschillende invalshoeken te
• Mobility
benaderen. Het KBenP zomerevent is daarmee
• byod
een must voor eenieder die zijn of haar blik op
• Big Data
het vakgebied wil verbreden en vernieuwen.’
• inzicht in de mogelijkheden van SharePoint als dms
‘De inhoud was goed. Men heeft de laatste in-
• toepassing van Enterprise Content Management op de iPad
formatie op het vakgebied aangeboden gekre-
Voorafgaand aan de inhoudelijke break-out-sessies daagde Danny Frietman (KBenP
gen en is weer up-to-date qua ontwikkelingen.’
Strategie & ict) hoofdsponsor ettu in de plenaire zaal uit en vroeg ‘alles wat we
‘Goeie inhoudelijke maar vooral ook enthou-
altijd al wilden weten maar nooit zo (direct en open) durfden te vragen’. Een zeer
siaste presentaties met aandacht voor proble-
verhelderende en effectieve werkvorm, waarbij Frietman ook deelnemers uit de zaal
men op de werkvloer.’
betrok.
‘Het accent lag dit keer niet zo zeer op de techniek maar op de ontsluiting, de toeganke-
PRISSMA-prijs
lijkheid en de betekenis van informatie; prima!’
De prissma-vakjuryprijs en de publieksprijs gingen dit jaar naar mobiele Apps:
‘Goede perceptie van het niveau van toepassen
de prissma-vakjuryprijs voor het maken van stambomen, de publieksprijs voor het
van technieken bij de klanten van de presen-
kiezen van een recept dat aansluit bij de beschikbare inhoud van de koelkast.
terende organisaties.’
Beide waren ingediend door groepen studenten van de Hogeschool van Amsterdam,
‘Genoten van de aanwezige vakkennis en de
Informatie en Media. Andere deelnemers waren informatieprofessionals van PwC,
harmonieuze sfeer.’
de Universiteitsbibliotheek Utrecht en een communicatie-adviesbureau.
‘Leuke interactie!’ ‘Het zomerevent was weer een geweldige
Barbecue
netwerk-dag.’
Ook dit jaar werd het KBenP event weer afgesloten met een grote barbecue aan het
‘Het was een feest om aanwezig te mogen zijn
Scheveningse strand. Drummer van de band Rudy van Duijvenvoorde (KBenP Search
bij het KBenP event. Erg goed voor de kennis-
en Webservices) riep nog net op tijd de 250 barbecue-gangers naar binnen, vlak voor
overdracht en voor een hernieuwde kennis-
de zomerse donderbui losbarstte. Daar werden de contacten tussen vakgenoten in
making met informatiecollega’s. Nuttig en
informele sfeer voortgezet tot laat in de avond. I
aangenaam, weer veel mensen gesproken.’ ‘Contacten leggen in combinatie met kennis
Een sfeerimpressie en een aantal van de presentaties vindt u op bit.ly/yp5p0z
opdoen: een gouden combinatie!’
Het 25e KBenP event werd mogelijk gemaakt door Centric, Circle Software, Content2Context, Epona, ETTU, GO opleidingen, HP, IBM, I-FourC, InnerTeams, OpenText, RulersGroup, Sitecore en de verenigingen NVBA, NVB, PRISSMA, RMC en VOGIN, en mediapartner Telecom Update.
CURSUSAANBOD |
7
Cursussen semantisch web Dit najaar start GO opleidingen met cursussen over het semantisch web. Nu de ontwikkeling van het internet, na web 2.0, in de volgende fase is beland, reageert GO opleidingen meteen met het aanbieden van twee cursussen over dit onderwerp. Tijdens het KBenP zomerevent is er in de ochtenduren voor het eerst aandacht aan besteed, zie ook de presentaties van de mini-workshops via bit.ly/UKzvyJ.
De toegevoegde waarde van het semantisch web met zijn verfijnde datastructuren wordt in onze informatiewereld steeds duidelijker. Semantische modellen (zoals bijvoorbeeld ontologieën) gaan ervoor zorgen dat het uitwisselen van gegevens en het distribueren ervan duidelijk betere mogelijkheden en resultaten geven dan het huidige ‘documenten-web’.
Ons aanbod Zoals bij meerdere cursussen bieden we het thema op twee manieren aan: via een eendaagse en een meer diepgaande tweedaagse cursus. Bij de eendaagse cursus ligt de nadruk op de introductie van ‘ontwerpen voor het semantisch web’ vanaf de fundering met de ontwerptaal rdf (Resource Description Framework). Verder is er in de cursus aandacht voor zoeken & vinden en het publiceren op het web. Aan het eind van de dag bent u thuis in de terminologie en de toepassing van de structuren.
In de tweedaagse vervolgcursus, die ook los gevolgd kan worden, komen de ontwerpstructuren en hun toepassingsmogelijkheden uitgebreider aan de orde. Om actief betrokken te raken bij het thema is het allereerst belangrijk om te weten wat het semantisch web inhoudt en wat de mogelijkheden ervan zijn. Daarna worden de (on)mogelijkheden van de verschillende ontwerptools aangeboden met als doel dat u ze in de praktijk binnen uw organisatie kunt toepassen. Uiteraard gaat deze tweedaagse cursus dieper in op meer complexere functies, de klassenstructuren en het formuleren van zoekopdrachten.
Vo o r w i e b e d o e l d ? De cursussen zijn bedoeld voor informatiespecialisten, informatie-architecten en taxonomisten. Deelnemers zijn functioneel technisch betrokken bij het structureren van informatie binnen de organisatie en leren bij vanuit de gedachte van permanente educatie.
De trainingen kunnen zowel los als in combinatie gevolgd worden. Ze starten half november 2012. In het voorjaar van 2013 worden ze opnieuw in deze volgorde aangeboden. Op verzoek kan de training in de bedrijfsomgeving op maat aangeboden worden. Voor meer informatie: bit.ly/W4XuXk en bit.ly/TicpZc. I
8 | PROCESMANAGEMENT
Lean management en zaakgericht werken zetten de toon GO opleidingen streeft er naar om bij de tijd te blijven en haar programma te laten aansluiten bij de vragen en eisen van de moderne organisatie. Zoals bekend is daarom alweer drie jaar geleden de aansluiting bij KBenP gezocht.
Procesmanagement Voorop staat de behoefte om het proces in de organisatie goed vorm te geven en zo uit te voeren dat effectiever en efficiĂŤnter gewerkt kan worden. De verandering die de procesgerichte
In gesprekken met klanten en collega’s over het managen
manier van werken met zich meebrengt in een digitale werk-
en werken in organisaties, horen we de laatste tijd
omgeving vragen andere competenties en vaardigheden van
begrippen en ideeĂŤn waar we aan de hand van
verschillende medewerkers in de organisatie. Onze eerste GO-
ons cursusaanbod invulling aan willen geven.
focus ligt op procesmanagement, de aanduiding voor dit specifieke deelgebied binnen de managementtaken. In organisaties wordt veelal verwezen naar het beheersen van de organisatieprocessen waarbij men van strategisch, langs tactisch naar operationeel niveau de organisatie bestuurt. Wij kijken daarbij naar de auto-industrie waar het procesgericht denken al heel lang ontwikkeld is.
Lean management In de cursus Lean management wordt de kennis en ervaring van het procesmanagement uit de auto-industrie toegepast op de rm- en dm-dienstverlening. De kracht van onze lean management aanpak zit in het optimaliseren van de eigen werkprocessen van de deelnemers in de digitale werkomgeving.
Behalve de uitleg van het begrip, wordt de werkwijze evenals de meerwaarde uitgewerkt aan de hand van voorbeeldcases. Na observatie en analyse wordt de methode toegepast in de vorm van een game. Op speelse wijze kunnen de deelnemers zo de aanpak meenemen naar hun eigen organisatie en werkomgeving. De cursus wordt eind november 2012 voor het eerst aangeboden. Zie bit.ly/W53Qpr.
Zaakgericht werken
aanpak te realiseren. Er zijn tussentijds momenten om de
Een andere manier van procesgericht werken is rond zaken,
docent te consulteren over vragen en/of problemen waar de
cases of dossiers. Met deze aanpak wordt het werken met in-
deelnemers tegenaan lopen. In een afsluitende sessie worden
formatie breder ingestoken dan op documentniveau en gerela-
de deelopdrachten bij elkaar gebracht en tot ĂŠĂŠn resultaat
teerd aan de werkprocessen binnen organisaties. Zaakgericht
gesmeed. Betrokkenheid van de deelnemers en realisatie van
werken heeft als doel het verbeteren van de dienstverlening
de nieuwe werkwijze zijn maximaal bij deze aanpak. Afhankelijk
en zorgen voor verhoogde efficiency binnen de werkprocessen.
van de keuze van de opdrachtgever wordt een thema in relatie
Doorlooptijden versnellen en de voortgang bewaken via ver-
tot zaakgericht werken aangepakt. Zie bit.ly/UKFC66.
schillende kanalen zijn voor iedere organisatie en haar klanten van belang. Veel overheidsorganisaties zien ook de voordelen
Coaching en Zaakgericht werken
van deze werkwijze en overwegen om zaakgericht werken in
Een derde variant op trainingen rond procesmanagement is een
te voeren. Bedrijven richten hun processen rond dossiers of
training Zaakgericht werken die vooraf gegaan wordt door een
cases in. Onder de noemer zaakgericht werken wil GO dit as-
coachingstraject. In het coachingstraject worden medewerkers,
pect van het managementproces onder de aandacht brengen
individueel en in teamverband, voorbereid op de naderende
en verdiepen.
verandering in werkwijze en organisatiestructuren.
Drie cursussen over dit onderwerp gaan van start. Via de open
Onlangs is deze aanpak succesvol afgerond bij een gemeente,
inschrijving in Voorburg en de in-company vorm wordt Zaak-
waarbij fasegewijs is gewerkt aan persoonlijke ontwikkeling
gericht werken aangeboden. Een introductiecursus bestaat in
en samenwerking van het team in relatie tot de nieuwe rollen
een tweedaagse vorm, zie bit.ly/USCsrv.
die bij zaakgericht werken aan de orde zijn. Na dit traject zijn de kennis en vaardigheden voor zaakgericht werken aan bod
Gericht op de markt van de (lokale) overheid wordt gekeken
gekomen. Bewustwording van de toekomst van de afdeling,
naar het belang van zaakgericht werken, de context van de
inzicht in de nieuwe rol voor de individuele DIV-medewerker,
gemma-referentiearchitectuur, de zakentypencatalogus en
projectmatig en in teamverband werken, en het verwerven van
welke zaaksystemen er op de markt zijn.
kennis en vaardigheden waren de resultaten van de cursus. De totale duur van de cursus is twee keer vier tot zes dagdelen
In een meer toegepaste vorm, in-company, wordt de cursus
geweest. Zie bit.ly/Qkorlw. I
aangeboden met de KBenP collega van de businessunit Zaakgericht werken. Hierbij wordt projectmatig gewerkt met de deelnemers van de digitale informatie-afdeling aan het realiseren van de visie van de afdeling op zaakgericht werken in de orga-
In totaal heeft GO opleidingen hiermee vier nieuwe cursussen
nisatiecontext; of een fase verder, de implementatie van zaak-
toegevoegd aan het reeds bestaande palet rond procesmanage-
gericht werken. Na een korte introductie worden werkgroepen
ment, waarvan de BPM-cursus al langere tijd tot het vaste aan-
met deelopdrachten op stap gestuurd om hun antwoorden of
bod behoort. Zie bit.ly/PpfFH5.
10 | S H A R E P O I N T
Het succes van SharePoint SharePoint biedt veel mogelijkheden. Bij GO was al snel duidelijk dat, vanaf het moment waarop de behoefte en noodzaak voor samenwerken, kennisdelen en stroomlijnen van werkprocessen zich aandienden, de keuze voor trainingen en workshops over SharePoint voor de hand ligt. Bij GO weten we ook dat de juiste manier van werken en het maximaliseren van de vele mogelijkheden van SharePoint van essentieel belang zijn op weg naar het succes van SharePoint in de organisatie.
Daarom organiseert GO een reeks praktische trainingen waarin inzichten en handvatten worden aangereikt om optimaal met SharePoint te kunnen werken. Na het volgen van zo’n cursus kunnen verschillende medewerkers binnen een organisatie gebruikmaken van de voordelen en mogelijkheden van SharePoint.
Kenniswerkers • Introductie SharePoint: bit.ly/pbJ00X
GO is in het voorjaar van 2011 gestart met SharePoint-cursussen zoals ‘SharePoint
• Haal meer uit SharePoint: bit.ly/p8pcbw
voor beginners’ en ‘SharePoint voor gevorderden’ in ‘Haal meer uit SharePoint; Records
• RM en governance in SharePoint 2010: bit.ly/pxBPat • SharePoint voor contentmanagers:
Management en Governance in SharePoint 2010’. Door die cursussen te volgen komen oplossingen voor het optimale beheer en toegankelijk houden van verschillende soorten ‘content’ binnen handbereik van de cursisten. Verder wordt SharePoint voor
bit.ly/UOOwQd en een vervolgcursus:
hen het platform voor samenwerken, kennis delen en stroomlijnen van werkprocessen
bit.ly/Qokcpj
in kennis- en informatierijke omgevingen. In de vertrouwde formule worden een intro-
• SharePoint voor eindgebruikers: bit.ly/OsvkUD
ductie- en vervolgcursus aangeboden voor kenniswerkers en functioneel beheerders. In de eendaagse introductiecursus worden deelnemers bekendgemaakt met de termen en basisfunctionaliteiten. Na het volgen van de vervolgcursus kunnen de deelnemers
Updates van tools en technieken
als adviseur of ervaren gesprekspartner optreden binnen de eigen organisatie of voor
• Mobile Device Management: zie ook p. 12
leveranciers.
• SharePoint de business-case: bit.ly/Rl9rXR
De cursussen zijn bedoeld voor iedereen die betrokken is of wordt bij de implementa-
• Ontbijtsessie nieuwe technieken:
tie van SharePoint 2010. In een jaar meldden 100 deelnemers zich aan voor de intro-
bit.ly/PCNaQS
ductiecursus om voor zichzelf en de organisatie eruit te halen wat erin zit, 45 cursisten hebben deelgenomen aan de vervolgcursus en 35 aan de rm- en Governance-variant. De cursisten kregen inzicht in het begrijpen en praktisch toepassen van onder meer publiceren van sites, pagina’s, pagina-indelingen, webparts, documenten en afbeeldingen in een SharePointomgeving waarbij vooral functionele aspecten uit het dagelijks werken met SharePoint aan bod kwamen.
Eindgebruikers of contentmedewerkers Naast de cursussen voor traditionele doelgroepen zijn er bij GO cursussen voor eindgebruikers, contentmanagers en directeuren. De cursus voor eindgebruikers wordt vooral als in-company variant afgenomen voor uiteenlopende doelgroepen als ict'ers of beleidsmedewerkers en voor secretaresses bij respectievelijk Aegon en het Horizon College.
Directeuren Voor directeuren en management wordt in een middag de 'business-case' van SharePoint aangeboden. Verder biedt GO opleidingen voor directeuren meer korte workshops waarin kennis en ervaringen uitgewisseld worden over bijvoorbeeld Mobile Device Management of de komst van de nieuwe software als Windows 8, SharePoint 2013 en Explorer 10. SharePoint biedt immers vrijwel onbegrensde mogelijkheden voor alle medewerkers. Voor uitgebreide informatie over de cursussen verwijzen wij u graag naar de websites in het kader. I
FOCUS |
11
Ik ben nog niet dood, ik zit in een wolk ‘Gaan tablets de pc en netbooks vervangen? ’ is een veel gestelde vraag nu de markt voor tablets vele aanbieders krijgt. In Monty Python en de Heilige Graal is een scène waar arbeiders tijdens de pestuitbraak naar een dorp gaan om dode lichamen te verzamelen. Een doodgewaande man wordt in een kruiwagen gegooid maar hij protesteert: Ik ben nog niet dood! De Amerikaanse negentiende-eeuwse schrijver Mark Twain grapte eens dat de berichten over zijn dood behoorlijk overdreven waren. Hoe is het met de status van de pc?
Concurrentie tussen PC’s en tablets Voordat je reageert op een hype is het raadzaam naar de cijfers te kijken, zie kader.
Analisten van Gartner Inc. voorspelden
Dell’s cfo Brian Gladden vertelde analisten dat hij ervan overtuigd was dat Dell zou
een goed 2012 voor de pc-sector. De
kunnen concurreren met de steeds populairder wordende tablets en smartphones.
prognose is dat de verkopen stijgen met
Het bedrijf werkt hard aan het veranderen van favoriete producten, zoals de Latitude
ongeveer 4,4 procent tot 386 miljoen
laptop, tot dunnere en krachtiger producten: ‘We hebben ons gepositioneerd als leider
stuks, terwijl in 2011 de groei nog een
in de aanpak van de opkomende zakelijke byod-trend met onze huidige notebooks,
magere 0,5 procent was, met slechts
onze komende tablets en geconvergeerde apparaten’, aldus Gladden.
358 miljoen. Gartner voorziet dat de pcmarkt in 2013 nog sterker zal zijn. Naar
De PC
verwachting zullen er dan 400 miljoen
Veel mensen associëren de term pc nog steeds met de notebook of desktop computer.
exemplaren over de toonbank gaan.
De klassieke pc was vele jaren het centrum van de digitale levensstijl; de basis voor de ‘bewerking’ van taken in het leven van consumenten en professionals. Het werd vervolgens het centrum van entertainment, sociale contacten en werk. Tablets en smartphones zijn in feite ook personal computers. De realiteit laat inmiddels zien dat de consument een veelheid aan apparaten gebruikt: smartphone, tablet en pc.
Voordat Apple de 'nieuwe iPad' introduceerde, had het bedrijf al 50 miljoen tablets verkocht. Tijdens een conferen-
Waardevolle aanvulling
tie in februari 2011 plaatste ceo Tim Cook
De vele schermen staan in het middelpunt van de levens van de consument, aange-
dat aantal in perspectief: het kostte
vuld met de cloud die alle schermen verbindt en waarmee de consument zijn gefrag-
Apple 22 jaar om 50 miljoen Macs te
menteerde computertaken uit kan voeren. Dit is de ware rol van de wolk; de wolk wordt
verkopen, 5 jaar om 22 miljoen iPods te
het centrum van onze personal computing-infrastructuur. Zonder de opkomst van de
verkopen en het kostte ongeveer 3 jaar
cloud zou de opmars van de tablets niet mogelijk geweest zijn en dit ecosysteem van
om zoveel iPhones te verkopen.
schermen niet zijn ontstaan. Natuurlijk zijn tablets bezig met een enorme opmars. En is het tablet-fenomeen, dankzij de cloud, waarschijnlijk groter dan vermoedt.
In februari voorspelde idc niet alleen
Tablets vervullen nog lang niet alle functies van de pc evengoed. Iedereen die een
ook dat de verkoop van Android-tablets
paar uur per bezig is met het lezen van mail, het bewerken van bestanden, spread-
flink zal toenemen. De marktonderzoe-
sheets en presentaties, maakt veel gebruik van het toetsenbord. De meeste tablets
ker voorspelde dat er dit jaar 90 miljoen
dat de iPad een bestseller blijft, maar
werken met virtuele toetsenborden, die nauwelijks geschikt zijn voor langdurig ge-
tablets zullen worden verkocht. In 2015
bruik. Zolang er geen lichte en compacte add-on keyboards zijn voor de tablets, zullen
zal dat aantal zijn opgelopen tot 140
zakelijke gebruikers ook gewoon een notebook of pc blijven gebruiken.
miljoen. Apple's iOS is dan nog altijd
Daarnaast zijn het concept en de behoefte van de consument om met meerdere schermen
goed voor 51 procent van de verkopen,
te werken bepalend. Bovendien verschuift het vertrouwen naar de cloud, waarmee
terwijl Android 47 procent van de markt
iCloud van Apple net zo belangrijk wordt als platformen als iOS en os x. Zolang andere
in handen zal hebben.
hardware-leveranciers hun plaats zoeken in de markt, speelt de pc een rol. De pc is ‘nog niet dood’ omdat zijn rol evolueert en zijn levenscyclus verlengd wordt als onderdeel van een ecosysteem van schermen. I
12 | B R I N G Y O U R O W N D E V I C E
Kennis halen en brengen over Apps KBenP Strategie & ICT Vanuit zijn divisie houdt Danny Frietman zich primair bezig met advisering rondom
Danny Frietman, partner van KBenP Strategie & ict, geeft aan waar je komend najaar je kennis over Apps kan vergaren. Naast de workshop Mobile Device Management bij GO opleidingen (bit.ly/PXXxOr) zijn er nog andere ontwikkelingen.
vraagstukken die het hart raken van business-it alignment. Ontwikkelingen zoals zakelijke App-stores zijn disruptieve ontwikkelingen die grote impact hebben op
Bedrijf zoekt App Apps, we kunnen ze niet meer wegdenken uit het normale straatbeeld. In een ongelofelijke versnelling heeft vooral de Apple App Store deze markt ontgonnen en Angry
het beleid en strategie van CIO’s. Zijn team
Birds’en we met z’n allen dagelijks wat af. Deze markt van Apps, die voornamelijk op
adviseert hen in het maken van de juiste
de consument is gericht, maakt nu de eerste stappen naar de zakelijke markt. Heliview
keuzes. Frietman is daarnaast oprichter van het Dutch Mobile Networking Event in Barcelona, de ict Executive Roundtable en is dagvoorzitter van het congres
Conferences & Training BV (www.heliview.nl), een organisatie die naast congressen en trainingen online kennis faciliteert tussen eindgebruikers, organiseert binnenkort het congres Bedrijf zoekt App. Dit congres speelt in op de verschuiving naar tablets en smartphones waarbij Apps een essentiële rol spelen. Het congres dat plaatsvindt op
Bedrijf zoekt App. Ook schrijft hij voor
13 november 2012 in Bussum, biedt zes toonaangevende presentaties van gebruikers
executive-people.nl en BlogIT.nl
en ontwikkelaars van Apps, en een aantal inspirerende breakouts waarin ingegaan wordt op onderwerpen zoals m-commerce, mobile user interface, mobile device management (beheer) en mobile App management.
Marktplaats voor business Apps Een andere ontwikkeling die volgens Danny Frietman interessant is, staat in een recent artikel in de Automatiseringsgids (16 augustus 2012): bouw een eigen Appwinkel voor uw onderneming. Binnen vijf jaar zal 20% van de grote ondernemingen een eigen App-store gaan ontwikkelen, waarin ze Apps aanbieden aan hun belangrijke interne en op termijn ook externe gebruikers. Tijd dus om organisaties te helpen door Mark Beermann, medeoprichter van EnterpriseAppStore.nl, geeft aan op dit platform juist die zakelijke Apps te presen-
in deze warboel van Apps helderheid te bieden via een nieuwe marktplaats voor business Apps: EnterpriseAppStore.nl. Deze marktplaats is voor het eerst te zien op het eerder genoemde Bedrijf zoekt App. I
teren die in hun ‘peergroup’ gebruikt worden en als zeer succesvol en gebruikers-
Het congres is voornamelijk bedoeld voor de ‘business beslisser’ bij eindgebruikers,
vriendelijk worden betiteld. ‘Vanuit ons net-
publiek en privaat, die in één dag op de hoogte gebracht wil worden van de App-
werk van eindgebruikers en experts worden
ontwikkelingen in de Nederlandse markt. Echter, het congres is ook toegankelijk voor
wij continu geïnformeerd over Apps en behoeften. Wij toetsen die aan
studenten en leveranciers en voor andere geïnteresseerden. Inschrijven kan via www.bedrijfzoektapp.nl.
potentiële leveranciers in de markt. Wij vragen vervolgens aan deze leveranciers
Naast het congresgedeelte van Bedrijf zoekt App is er een programma ontwikkeld
of wij hun zakelijke Apps mogen plaatsen in
specifiek voor ontwikkelaars en ICT-architecten: het App Dev event (www.appdevevent.nl).
EnterpriseAppStore.nl waarmee de brug geslagen is tussen vraag en aanbod.’
Dit event is gratis en hier kunt u zich inschrijven voor allerlei workshops op App development gebied.
KBenP AAN HET WOORD |
Kees Koenen (rechts)
13
Paul Baak (rechts)
Al ruim 12 jaar ‘informatie op orde’ Paul Baak (1966, Amsterdam) en Kees Koenen (1954, Den Haag) hebben KBenP opgericht op 22 januari 2000. Bij beide
• Opleidingen Informatiebeheer, o.a. p3o, itil, BiSL, asl, TMap, Agile, Scrum (RulersGroup)
heren leefde de gedachte dat er een lacune was tussen hun vakgebied en de opkomende ict. De achtergronden van de
Naast de KBenP’ers op de loonlijst zijn er 100 Associates,
bedenkers vormden de ideale combinatie voor de ontwikke-
zzp-ers die aan KBenP verbonden zijn. Bovendien is er een
ling van het concept.
netwerk van 150 professionals die parttime als docent optreden. De lijnen binnen KBenP zijn zeer kort. De bedrijfsonder-
Kees is werktuigbouwer en gepromoveerd op wiskundige
delen van KBenP zijn netwerkorganisaties die ook onderling
modellen in de voertuigdynamica. Hij kwam voor zijn bereke-
netwerken. KBenP wil er zijn voor uitdagingen en diensten
ningen en animaties al snel in aanraking met ict. Na een uit-
op het gebied van informatiemanagement en informatie-
stapje in de bedrijfsmechanisatie heeft hij de marketing van
beheer in alle marktsegmenten.
Megadoc gedaan, één van de eerste Document Imagingoplossingen. Binnen adviesbureau Synergie startte hij een
Sinds de oprichting hebben Paul, Kees en hun crew veel kleine
unit voor adviesdiensten op het gebied van document-
en grote veranderingen zien langskomen zoals – meerdere
management.
malen – de rise and fall van ict, het opgaan van div in het
Paul is socioloog, historicus en bedrijfseconoom. Hij is
centra in organisaties. Ze constateren dat het vakgebied
bedrijfsproces en de spijtige ontmanteling van de kennis-
gepromoveerd op de geschiedenis van plantages in Zuid-
dm/rm nog steeds onvoldoende erkenning en waardering
India. Daarna heeft hij gewerkt bij bureaus voor documentaire
krijgt binnen de wereld van de ict. Er zou bij projecten,
informatievoorziening, waaronder als laatste Synergie. Zijn
fusies en veranderingen meer aandacht, tijd en dus budget
adviesvaardigheden zijn gericht op strategieontwikkeling en
moeten komen voor het ontwerpen, uitproberen en robuust
verandermanagement.
maken van de informatievoorziening en vooral het communiceren daarover. In de lopende operatie zal men daar dagelijks
Dat het concept aansloeg blijkt uit het feit dat KBenP vanaf
de vruchten van plukken.
2000 in zes jaar groeide van twee naar honderd medewerkers. Het oorspronkelijke idee werd in 2006 aangepast: KBenP
De mensen van KBenP zien enorm veel kansen voor toepas-
bestaat nu uit meerdere bedrijven. Deze bedrijven hebben
sing van het vakgebied in processen, organisaties en waarde-
elk hun eigen ondernemingskracht en focus, en kunnen het
ketens. Omgaan met teksten en documenten wordt steeds
hele scala van de markt bedienen op de volgende gebieden:
belangrijker en de toepassingen worden steeds meer divers.
• Advies, implementatie, projectleiding (KBenP Advies)
De noodzaak van inbreng van expertise op dit gebied neemt
• byod, mobile, hnw (KBenP Strategie & ict)
daardoor toe. Het ict-domein zal expertise op het gebied van
• Samenwerken en SharePoint (KBenP Efficiënt Samenwerken)
zoeken, ordenen, metadateren, classificeren et cetera steeds
• Enterprise Search (KBenP Search en Webservices)
meer nodig hebben om tot goede oplossingen te komen.
• Invoering van Zaakgericht Werken (KBenP Zaakgericht
State-of-the-art opleidingen op dit gebied, zowel voor profes-
Werken) • Archiefbewerking (KBenP Talent) • Opleidingen Informatiemanagement en -beheer (GO opleidingen)
sionals in organisaties als voor zzp-ers, kunnen dit ondersteunen. I
14 | T I P S & T R U C S
Een App voor doelgericht en wijzer managen? Is managen een wetenschap of is het een verzameling vaardigheden en gereedschappen? En welke rol speelt ervaring en opleiding bij managen? De geleerden zijn daar nog lang niet uit. Op de grote mba’s wordt wel steeds meer gewerkt met cases en de theorie wordt er ter onderbouwing bijgehaald. Twynstra Gudde lanceert de Managementwijzer: een App voor consultants, managers en projectmanagers. Met deze nieuwe Managementwijzer kunnen gebruikers praktische informatie vinden op het gebied van projectmanagement, programmamanagement, strategisch omgevingsmanagement en veranderkunde. De App bevat o.a. informatie van managementmodellen en technieken, videofragmenten en tips. Twynstra Gudde vindt kennis delen een groot goed en ze doet dat door het schrijven van artikelen, weblogs en boeken. De informatie in de App is samengesteld uit de ervaring van het adviesbureau en literatuur over organisatiekunde.
Hoe mensen keuzes maken, de psychologie van het beslissen De kennis over hoe mensen kiezen is de laatste jaren flink gegroeid. Vakgebieden als sociale psychologie en hersenwetenschap maken, zeker in Nederland, een grote bloei door. Deze nieuwe kennis noopt niet alleen tot bijstellen van ons mensbeeld, maar is ook van belang voor beleidsmakers die zich bezighouden met de beïnvloeding van keuzes. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid is in 2008 een onderzoeksproject gestart over deze thematiek. In een zeer toegankelijk geschreven boek geeft W.L. Tiemeijer, stafmedewerker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, in ruim 130 pagina’s een uniek overzicht van de nieuwste sociaal-psychologische inzichten op dit gebied. Het is bedoeld voor iedereen die wil weten wat de wetenschappelijke state of the art is over hoe mensen keuzes maken en wil meedenken over de betekenis hiervan voor politiek en beleid. In vier hoofdstukken worden de ‘beperkingen’ van het brein belicht:
• Het irrationele brein. Mensen houden zich vaak niet aan de regels voor logische en rationele keuzes. Toch leidt dit soms tot nog betere beslissingen. • Het automatische brein. Onze keuzes worden bepaald door allerlei onbewuste factoren; vaak weten we niet goed waarom we een bepaalde keuze hebben gemaakt. • Het willoze brein. Zijn we werkelijk vrij om te kiezen? Tegenwoordig beweren enkele wetenschappers dat de vrije wil niet bestaat. Hebben zij gelijk? • Het sociale brein. Is de mens in hart en nieren een sociaal wezen dat werkelijk begaan is met andermans lot? Of betreft het slechts een dun laagje beschaving?
In het laatste hoofdstuk wordt gekeken hoe Nederland eruit zou zien als beleidsmakers van deze bevindingen gebruik zouden maken bij het uitzetten van beleid. Hoe kunnen mensen worden verleid tot een gezondere levensstijl? Tot energiebesparend gedrag? Tot een verstandige financiële planning? En misschien kan het zelfs wat doen aan de chronische politieke ontevredenheid bij de mensen? I
NIEUWS |
15
DNA als informatiedrager DNA is een heel geschikt opslagmedium; al miljarden jaren wordt het daarvoor gebruikt. Doordat de dichtheid groot is kan dna enorme hoeveelheden data opslaan. Bovendien kan informatie heel lang en onder de meest extreme situaties bewaard blijven. Wetenschappers kijken al veel langer naar dna als potentieel opslagmedium, vanwege de atomaire schaal, de stabiliteit en de houdbaarheid van duizenden jaren.
Onderzoek in Japan In 2007 lukte het onderzoekers aan de Keio universiteit in Japan al om een korte boodschap op te slaan in het dna van een bacterie. Als test hebben de onderzoekers de tekst ‘e= mc2 1905!’ succesvol opgeslagen in het dna. Nadat ze dit opgeslagen hadden, hebben ze het ook weer succesvol uitgelezen.
Onderzoek in de VS Onderzoekers van Harvard hebben het voor elkaar gekregen om 70 miljard exemplaren van een wetenschappelijk boekwerk binair op te slaan in dna. Dat is ongeveer duizend keer meer informatie dan onderzoekers eerder in dna opsloegen. De onderzoekers bedachten een manier om een binaire code op te slaan. ‘De totale hoeveelheid informatie op deze wereld, samen zo’n 1,8 zettabytes (21 nullen – red.), kan worden opgeslagen in pakweg vier gram dna,’ volgens S. Kosuri, senior onderzoeker aan het Wyss instituut (Harvard). Volgens de wetenschappers is de kans op gegevenscorruptie zeer klein wanneer informatie wordt opgeslagen op dna en is er geen foutcorrectie nodig bij het opslaan en uitlezen van de gegevens. Juist doordat bacteriën hun dna generatie op generatie doorgeven is deze methode zeer geschikt voor het bewaren van gegevens. De wetenschappers beweren dat gegevens op deze manier makkelijk duizenden jaren bewaard kunnen blijven. De onderzoekers konden uiteindelijk 5,5 Petabits (687.500 Gigabytes) aan informatie kwijt per kubieke millimeter dna. Omdat het opslaan van de data relatief veel tijd vraagt, beschouwen de onderzoekers dna op dit moment alleen nog geschikt als opslagmedium voor big data-archivering.
Heeft DNA de toekomst als opslagmedium? Worden in de toekomst onze teksten en foto’s allemaal op dna opgeslagen? Het lijkt er nog niet op. Op dit moment kost het nog veel tijd om data die in dna zijn opgeslagen uit te lezen. Vandaar dat dna vooral geschikt lijkt te worden als opslagmedium voor archieven die u wel moet behouden, maar nooit of heel weinig geraadpleegd zullen worden. De kans dat dna in de toekomst een rol gaat spelen als opslagmedium voor oude archieven is groot: de mensheid produceert in een razend tempo data en als vier gram dna in theorie voldoende is om alle huidige digitale data op te slaan dan biedt dat perspectieven, alhoewel het nu meer lijkt op een scene uit Bladerunner. I
KBenP zomerevent 2012 in beeld In navolging van pagina zes in dit magazine, willen we u een sfeerbeeld van het afgelopen zomerevent niet onthouden. In de ochtenduren zijn de inmiddels bekende GO workshops gehouden met het nieuwe aanbod voor dit najaar en 2013, waarvan u een voorbeeld terugvindt op pagina zeven.