bitki
KİŞNİŞ Eski Mısır papirüslerinde, Çince ve Sanskritçe metinlerde ve hatta İncil’de Kişniş’in sağlığa yararlı etkilerinden övgüyle söz edilir.
Bir
OCAK EXECUTIVE HOUSEKEEPER 2020
maydanoz ailesi üyesidir. Bu geniş ailenin aromatik bitkilerinden olan kişniş, tohumundan kolaylıkla yetiştirilebilirse de özellikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde yabani olarak bulunur. Maydanoza gerçekten çok benzeyen kişnişi ancak tadarak ayırt edebilirsiniz; özellikle de çok keskin bir gözünüz yoksa. Kişniş maydanozdan biraz daha açık yeşildir, yaprakları da daha yuvarlaktır. Yaz aylarında pembe ve beyaz çiçekleriyle saksıda bile yetiştirebilirsiniz kişnişi. 60 santimetreye kadar boylana bilen tek yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekleri olgunlaşınca, 2-7 milimetre çapında yuvarlak, açık kahverengi tohum kılıfını taşıyan kokulu, kuru meyvelere dönüşür. Bitkinin tümünün tahtakurusunu andıran bir kokusu vardır. Yabani olarak Doğu Anadolu’da (başta Erzurum ve Kars olmak üzere) yetişir. Bol güneşli yerleri, geçirgen ve hafif toprakları seven kişnişin tohumları sonbaharda ekilir. Baharatçılarda satılan kişniş tohumlarından alıp bahçenizde veya saksılarda yetiştirip yoğun aromasından yararlanabilirsiniz. Çiçeklenme devresi öncesinde toplanır. Ektiğiniz döneme göre çoğu mevsimde kullanma şansınız vardır. Kars’ta “Geşniş Aşı” adı verilen bir kişniş çorbası yapılır. Doğu Anadolu’da pek çok yemeğe maydanoz gibi doğranır. Kişniş şekeri eski dönemlerden günümüze kalmış bir keyiftir. Van’da buğdayla yapılan “Ayran Aşı” kişnişsiz düşünülemez. Trabzon’da “kinzi” denir kişnişe ve aynı adla anılan cevizli ezme lahana yemeklerinin yanında garnitür olarak sunulur. Gaziantep’te ise kişniş, et ve et suyuyla hazırlanan yemeklerde ve bazı pilavlarda kullanılır. Kişniş antik çağ yemeklerinde de çok kullanılan aromatik bitkiler arasındadır. İran Türkleri kişnişi yemeklere rayiha vermesi için kullanırlarmış. Gövde ve kökü sebze gibi pişirilip yenebilir. Meyveleri baharat olarak kullanılır. Kişniş tohumları mideyi uyarır. Dolayısıyla, mide rahatsızlıklarında, hazımsızlıklarda kullanılır ve sindirimi kolaylaştırır. Özellikle çocuklarda ishali kesici etki yapar. Hafif yatıştırıcı özelliği de vardır. İştah açıcı, gaz söktürücüdür. Bunun için yapraklarından hazırladığınız çayı içebileceğiniz gibi salatalara koyarak da tüketebilirsiniz. Doğu ve Güney Asya’da çok aranılan bir baharattır kişniş. Köri baharının temel malzemesidir. Eski Mısır’da afrodizyak olarak da yararlanılan bu bitkiyi eski Yunanlılar şaraplarını lezzetlendirmede kullanmışlardı.
106