Úthlutun úr Aski – mannvirkjarannsóknasjóði 2022

Askur - mannvirkjarannsóknarsjóður

Úthlutun ársins 2022

22. febrúar 2023

Askur - mannvirkjarannsóknarsjóður

Fyrirsögn Í tveimur línum

Sjóður í eigu innviðaráðuneytisins og háskóla-, iðnaðar- og

nýsköpunarráðuneytisins.

Sjóðurinn veitir styrki til mannvirkjarannsókna með áherslu á aukna

þekkingu, umbætur og nýsköpun til að mæta samfélagslegum

áskorunum mannvirkjagerðar.

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun annast stjórn og daglega umsýslu

sjóðsins.

Hlutverk Asks

Fyrirsögn

Leitast við að opna opinbert styrkjaumhverfi fyrir fleiri aðila úr

Í tveimur línum

háskólasamfélagi og atvinnulífi og einnig að stuðla að auknu samstarfi við erlenda rannsóknaraðila.

Áherslur sjóðsins snúa einkum að samfélagslegum áskorunum

í byggingariðnaði, svo sem rakaskemmdum í mannvirkjum og aðgerðum til lækkunar kolefnisspors. Við hverja úthlutun er horft til þarfa, eðlis og áskorana á sviði mannvirkjagerðar, áherslu á nýsköpun og markmiða um sjálfbærni.

Fagráð Asks

Fyrirsögn Í tveimur línum

Ráðherra skipar fimm manna fagráð til þriggja ára í senn. Fagráð skal

skipað fulltrúum með sérþekkingu á mannvirkjamálum.

Fagráð annast faglegt mat umsókna í samræmi við áherslur á

sviði nýsköpunar og atvinnulífs, veitir umsögn um styrkumsóknir og gerir tillögu til ráðherra um úthlutun styrkja.

Að úthlutun komu:

Fyrirsögn Í tveimur línum

Fagráð Asks árið 2022 sem stóð að úthlutun

▪ Olga Árnadóttir, formaður, og Þórunn Sigurðardóttir, fulltrúar HMS

▪ Björn Karlsson, fulltrúi IRN

▪ Guðríður Friðriksdóttir, fulltrúi HVIN

▪ Ingibjörg Birna Kjartansdóttir, fulltrúi Samtaka iðnaðarins

▪ Ólafur Pétur Pálsson, fulltrúi samstarfsnefndar háskólastigsins

Starfsmenn HMS

▪ Hrafnhildur Sif Hrafnsdóttir, verkefnastjóri Asks

▪ Þóra Margrét Þorgeirsdóttir, framkvæmdastjóri Mannvirkja og

sjálfbærni

Áherslur úthlutunar 2022

Fyrirsögn Í tveimur línum

HMS mótar áherslur hverrar úthlutunar í samstarfi við hagaðila og fagráð og ber áherslur undir ráðherra til samþykktar. Við þá mótun er horft til þarfa, eðlis og áskorana á sviði mannvirkjagerðar, áherslna í nýsköpun og markmiða um sjálfbærni.

Áherslur úthlutunar ársins 2022:

▪ Byggingargallar, raki og mygla

▪ Byggingarefni

▪ Orkunýting og losun

▪ Tækninýjungar

▪ Gæði

Áhersluþættir 2022

Byggingargallar, raki- og mygla:

• Greiningar á umfangi, orsökum og afleiðingum byggingargalla á Íslandi.

• Verkefni sem stuðla sérstaklega að aukinni þekkingu á raka- og mygluskemmdum í íslenskum mannvirkjum, samanburður og þróun aðferða við mælingar og mat á umfangi slíkra skemmda. Jafnframt hvernig unnt sé að fyrirbyggja þær og bregðast við þeim með árangursríkum hætti.

Byggingarefni:

• Rannsóknir og þróun á byggingarefnum, á endingu þeirra og eiginleikum ásamt efnisvali og notkun í samræmi við lög um byggingarvörur.

• Verkefni sem stuðla að minna kolefnisspori byggingarefna og draga úr notkun óumhverfisvænna byggingarefna t.d. með hönnun og eflingu hringrásarhagkerfisins.

Orkunýting og losun:

• Verkefni sem fjalla um orkunýtingu mannvirkja og/eða losun gróðurhúsalofttegunda vegna mannvirkja.

Tækninýjungar:

• Þróun tæknilegra lausna sem hafa einkum það markmið að draga úr óæskilegum umhverfisáhrifum mannvirkja og auka verðmætasköpun, hagræðingu, framleiðni og/eða samræmingu meðal hagaðila í byggingariðnaði.

Gæði:

• Rannsóknir á gæðum, endingu, hagkvæmni og hönnun íbúðarhúsnæðis.

• Greiningar á hvers konar form íbúðarhúsnæðis þurfi að byggja, meðal annars með tilliti til þróunar á félagslegum, menningarlegum, tæknilegum og sjálfbærum þáttum.

Faglegt matsferli

Fyrirsögn

Í tveimur línum

▪ Fagráð gefur einkunnir á grunni gæðaviðmiða.

▪ Fagráðsfulltrúar leggja í fyrstu sjálfstætt mat á umsóknir og hittast

svo og leggja sameiginlegt mat á umsóknir og umsóknarflokka.

Við endanlega niðurstöðu fagáðs er stefnt að því að velja

verkefni úr öllum áhersluflokkum ef umsóknir allra flokka

uppfylla skilyrði og standast mat. Einnig má horfa til þess

við heildarúthlutun að verkefni séu fjölbreytt og sprottin

úr misjöfnum jarðvegi. Við heildarmat er fagráði einnig

heimilt að líta til þarfar umsækjenda fyrir fjármagn og

þarfa á markaði.

Styrkir til úthlutunar

▪ Á árinu 2022 eru 95 milljónir til úthlutunar.

▪ Hvert og eitt verkefni getur að hámarki fengið 20% af styrkfénu eða 19 milljónir.

Gæðaviðmið – nýsköpun eða þörf

Við mat umsókna gefa fagráðsfulltrúar einkunnir byggðar á skilgreindum gæðaviðmiðum.

35% Nýnæmi og frumleiki verkefnisins, nýsköpun og/eða þörf rannsóknarumhverfis fyrir verkefnið

30% Faglegir þættir

- Verkefnið er til þess fallið að auka þekkingu, skapa nýjar lausnir, auka gæði, bæta verklag og/eða stuðla að framþróun/virðissköpun á sviði mannvirkjagerðar.

20% Samfélagslegt gildi eða ávinningur

15% Samstarf

Gæðaviðmið

– faglegir þættir

Fyrirsögn Í tveimur línum

Við mat umsókna gefa fagráðsfulltrúar einkunnir

byggðar á skilgreindum gæðaviðmiðum.

35% Nýnæmi og frumleiki verkefnisins, nýsköpun og/eða þörf rannsóknarumhverfis fyrir verkefnið

30% Faglegir þættir

- Geta umsækjenda til að leysa verkefnið, þ.m.t. faglegur bakgrunnur umsækjenda og annarra þátttakenda.

- Gæði verkefnis m.t.t. verkefnalýsingar, verkáætlunar

og fjárhagsætlunar, þ.m.t. hvort markmið og skipulag verkefnis séu skýr og hvernig markmiðum verkefnis verði náð.

- Verkefnalýsing skýr

20% Samfélagslegt gildi eða ávinningur

15% Samstarf

- Verkáætlun og skipulag vel grundað

- Verkefnið fullfjármagnað

Gæðaviðmið

Fyrirsögn

– samfélagslegt gildi

Við mat umsókna gefa fagráðsfulltrúar einkunnir

byggðar á skilgreindum gæðaviðmiðum.

Í tveimur línum

35%

Nýnæmi og frumleiki verkefnisins, nýsköpun og/eða þörf rannsóknarumhverfis fyrir verkefnið

30%t Faglegir þætir

Efnahagslegur

ávinningur

hagnaður

e. profit

Félagslegur

ávinningur

e. people

Ávinningur

fyrir umhverfið

e. planet

20% Samfélagslegt gildi eða ávinningur

15% Samstarf

- Mikilvægi fyrir samfélagslegar

áskoranir

- Umhverfis-, efnahags- og félagslegur

ávinningur verkefnis; m.a. ávinningur sem snýr að heimsmarkmiðum

Sameinuðu þjóðanna o.fl.

Gæðaviðmið – samstarf

Fyrirsögn Í tveimur línum

Við mat umsókna gefa fagráðsfulltrúar einkunnir

byggðar á skilgreindum gæðaviðmiðum.

35% Nýnæmi og frumleiki verkefnisins, nýsköpun og/eða þörf rannsóknarumhverfis fyrir verkefnið

30% Faglegir þættir

Samstarf

Hvað leggja þátttakendur til?

- Hæfni

- Vinnuframlag

- Fjármagn

Hvað fá þátttakendur út úr verkefninu?

- Hagnýtar niðurstöður

- Samstarfsaðila

- Grunn að vöru/þjónustu

- Stuðningur frá og/eða samstarf við

20% Samfélagslegt gildi eða ávinningur

15% Samstarf

háskóla, op. stofnanir, sveitarfélög, viðskiptalíf eða aðra á innlendum eða alþjóðlegum vettvangi

- Samstarfsaðilar verkefnisins, aðkoma þeirra og ávinningur af samstarfinu.

Úthlutun ársins 2022

Til úthlutunar á árinu 2022 voru 95 milljónir í fimm flokkum.

Sextíu og tveir sóttu um tæplega 472 milljón króna styrki í Askmannvirkjarannssóknarsjóð, í öðru umsóknarferli sjóðsins. Umsóknarfrestur rann út 31. október s.l.

Eingöngu var hægt að verða við 20% af umbeðnum styrkjum og því er ljóst að eftirspurn er mun meiri en framboð og væri æskilegt að þessi sjóður yrði efldur umtalsvert í næstu úthlutun. Umsóknirnar sýna að tækifærin eru til staðar til enn öflugri sóknar í öllum áhersluflokkum úthlutunar.

Samþykktir styrkir eru allir rýrðir umtalsvert miðað við umbeðnar upphæðir. Hagrænir þættir fasteignamarkaðarins og efnahagur íbúa og þjóðarinnar er málaflokkur sem myndar grundvöll að byggðaþróun og þarf því að ávarpa þann málaflokk í þessum sjóði samhliða auknu fjármagni.

Úthlutun ársins 2022

Lausnir á loftslagsvandanum liggja í mannvirkjaiðnaði sem er talinn bera ábyrgð á allt að 40% af kolefnisspori á heimsvísu. Flest verkefnanna hafa umhverfislegan ávinning og mörg þeirra leggja að mörkum til að ná markmiðum verkefnisins Byggjum grænni framtíð sem er samstarfsverkefni stjórnvalda og hagaðila byggingariðnaðarins um vistvænni mannvirkjagerð en það á meðal annars rætur sínar að rekja til aðgerðaráætlunar stjórnvalda í loftslagsmálum.

Umsóknir ársins 2022

– 62 umsóknir alls

– 39 umsóknir hljóta styrk (61%)

– Sótt um tæplega 472 milljónir

– 95 milljón króna styrkur veittur (20%)

Raka- og mygluskemmdir

Gæði

Orkunýting og losun

Tækninýjungar

Fjárhæð umsókna og fjárhæð samþykktra umsókna

Gallar, raki og mygla

Gæði

Orkunýting og losun

Fjöldi umsókna og fjöldi samþykktra umsókna

Umsóknir ársins 2022

Samþykkt

Sótt um

Flokkurinn byggingarefni

Fjöldi Fjárhæðir (´000´000)

‒ 20 umsóknir í þessum flokki (20/62) - 32%

‒ Samþykkt að styrkja 14 umsóknir í þessum

flokki (14/39) - 34%

‒ Sótt um 168 milljón kr. styrk - 36% ‒

Samþykkt að veita 38 milljón kr. styrk

(38/95) - 40%

Flokkurinn byggingarefni

Mörg mjög áhugverð verkefni í þessum flokki sem eiga mikið erindi í ljósi þróunar á byggingarefnum. Þessi flokkur hlýtur stóran hluta af styrkfjárhæðunum í ár. Fagráð telur það réttmætt í ljósi þess að byggingarefni eru í brennidepli og nýjar nálganir eru þarfar í ljósi umhverfisáhrifa. Uppfærsla á

steypuregluverkinu endurspeglast í grósku á rannsóknum á steypu, sér í lagi með tilliti til lækkunar á kolefnisspori.

Í flokknum voru önnur góð verkefni sem var ekki hægt að hleypa af stað vegna forgangsröðunar og var við heildarmat haft að leiðarljósi að koma fjölbreytni að.

AlSiment

Umhverfisrannsókn á krosslímdum timburein.

Bætt vistvæni steinsteypu

Bláþráður – umhverfisvæn styrking í steinsteypu

Tugþúsunda tonna framleiðsla

Climate-sustainable cities

Nýir íslenskir sementsíaukar

Ytra eftirlit með steypustöðvum

Krosslímdar timbureiningar

Hámörkun steinefna

Fyrsta hampsteypuhúsið á Íslandi

Hringrás auðlinda

Líftími byggingarefna

Vistbók

Samþykkt

Sótt um

Flokkurinn gallar, raki og mygla

Fjöldi Fjárhæðir (´000´000)

‒ 10 umsóknir í þessum flokki (10/62) - 16%

‒

Samþykkt að styrkja 5 umsóknir í þessum

flokki (5/39) - 13%

‒

Sótt um 62 milljónir kr. styrk - 11%

‒

Samþykkt að veita 13 milljón kr. styrk

(13/95)- 14%

Flokkurinn gallar, raki og mygla

Tíu verkefni sóttu um í þessum flokki og fá fimm þeirra framgang með tilliti til forgangsröðunar á grundvelli gæðaviðmiða.

Þessi flokkur endurspeglar eina stærstu áskorun í byggingariðnaði í dag sem ennfremur hefur mikil heilsufarsleg áhrif og er því er ljóst að frekara fjármagn er brýnt í þennan málaflokk.

Byggingargöllum var bætt við sem áhersluþætti í þessari úthlutun.

Rakaskemmdir og slagregn

Rakaskemmdir á norðurslóðum

Rakaástand bygginga

Loftskipti og loftræsing í grunnskólum

Skimun á örverum í ryki í innilofti

Samþykkt

Sótt um

Flokkurinn gæði

18% 18%

Fjöldi Fjárhæðir (´000´000)

‒ 9 umsóknir í þessum flokki (9/62) - 15%

‒ Samþykkt að styrkja 7 umsóknir í þessum

flokki (7/39) - 18%

‒ Sótt um 66 milljón kr. styrk - 14%

‒

Samþykkt að veita 17 milljón kr. styrk

(17/95) - 18%

Flokkurinn gæði og ólík form

íbúðarhúsnæðis

Þessi flokkur spannar mjög vítt svið og undir hann falla t.d.

innivist, skipulag og stærðir húsnæðis, hljóðvist, ljósvist, öryggi mannvirkja, vistvænar lausnir, byggðaþróun og félagslegir þættir.

Flokkurinn er mikilvægur í ljósi aukinnar áherslu á þéttingu byggðar og hagkvæmt og vistvænt húsnæði fyrir alla.

Sjö verkefni fá styrk þar sem niðurstöður munu hafa mikið

hagnýtingargildi fyrir byggingargeirann og frekara samtal um gæði og ólík form.

Vindálagsforsendur í mannvirkjahönnun

Where do all the happy people live?

HÍBÝLAAUÐUR

Dagsbirtugæði í íbúðum og í íbúðabyggð

Landsfjórðungahús

Framleiðni íslensks byggingariðnaðar

Hlutverk grænna svæða í íbúðabyggð

Samþykkt

Sótt um

Flokkurinn orkunýting og losun

18% 17%

Fjöldi Fjárhæðir (´000´000)

‒ 14 umsóknir í þessum flokki (14/62) - 23%

‒

Samþykkt að styrkja 7 umsóknir í þessum

flokki (7/39) - 18%

‒

Sótt um 123 milljón kr. styrk - 26%

‒

Samþykkt að veita 16 milljón kr. styrk

(16/95) - 17%

Flokkurinn orkunýting og losun

Að þessu sinni er ákveðið að styrkja sjö verkefni í þessum flokki. Af þessum sjö eru þrjú verkefni sem snúa að orkunotkun og orkunýtingu þar sem verið er að bera saman raunverulega orkunotkun húsa og útreiknaða orkunotkun miðað við hönnunarforsendur, kanna kosti þess að nota loftskiptikerfi á köldum svæðum og loks verkefni sem kannar bætta orkunýtingu í eldri byggingum

Flokkurinn orkunýting og losun

Eitt verkefnið snýr að uppbyggingu á aðstöðu fyrir verklega kennslu í loftþéttniprófunum. Þrjú verkefni snúa síðan að losun þar sem verið er að skilgreina kolefnishlutlausar byggingar við íslenskar aðstæður, hringrásarhús þar sem nýtt er efni sem fellur til við framleiðslu eða hætt er að nota og loks verkefni sem snýr að sjálfbærri stýringu á flutningi jarðefnis á höfuðborgarsvæðinu.

Orkunotkun bygginga

Uppsetning á loftskiptakerfi á köldu svæði

Sjálfbær stýring jarðefnaflutninga

Kolefnishlutlaus bygging

Loftþéttleikapróf bygginga

Bætt orkunotkun eldri bygginga

Hringrásarhús – leiðarvísir til framtíðar

Samþykkt

Sótt um

Flokkurinn tækninýjungar

16% 12%

Fjöldi Fjárhæðir (´000´000)

‒ 9 umsóknir í þessum flokki - 15%

‒ Samþykkt að styrkja 6 umsóknir í þessum

flokki (6/39) - 15%

‒ Sótt um 63 milljón kr. styrk - 13%

‒

Samþykkt að veita 11 milljón kr. styrk

(11/95)- 12%

Flokkurinn tækninýjungar

Níu verkefni sóttu um í þessum flokki og leggur fagráð til að styrkja sex þeirra að þessu sinni. Þess ber þó að geta að verkefni úr öðrum flokkum sem fá styrki í ár fela í sér

tækninýjungar á einn eða annan hátt. Þessi flokkur er mikilvægur fyrir íslenskan iðnað og getur haft mikið að segja varðandi aðlögun að breyttu loftslagi og þær áskoranir sem við munum standa frammi fyrir því tengt.

Hönnun blágrænna ofanvatnslausna

Hönnun og virkni regnvatnsgryfja

Græn skref í byggingariðnaði

Þróun og prófun loftræstikerfis

Cubit Building Company

How Lean BIM can lead to green BIM