Veterinair 5 - mei 2019

Samen werken aan diergezondheid NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 25 • MEI 2019

Komt u ook naar de 100 jaar GD Klantendag?

Graag vieren we samen met veehouders en dierenartsen het 100-jarig bestaan van GD. U bent op 12 of 13 juni uitgenodigd een rondleiding te maken in ons laboratorium en om onder het genot van een hapje en een drankje in gesprek te gaan met onze diergezondheidsexperts.

Op woensdag 12 juni is onze klantendag voor de sectoren varken en pluimvee. Wij presenteren hier één van onze nieuwe producten: de PRRS-scan voor varkens. We vertellen u ook graag over ons productaanbod, laboratoriumonderzoek en de diergezondheidsmonitoring. Verder kunt u een praktische histologieworkshop volgen. Onze pathologen geven u vervolgens een verklaring voor wat u ziet.

Donderdag 13 juni staat volledig in het teken van runderen, schapen, geiten en paarden.

Tijdens de workshop 'Veedrinkwater' beoordelen we samen watermonsters die veehouders 's morgens zelf uit hun drinkbak hebben genomen. En tijdens de workshop ‘Vruchtbaarheid’ gaan we in kleine groepjes het laboratorium in om verschillende baarmoeders van dichtbij beter te bekijken. Ook staan er een lezing over mineralen, een rondetafelgesprek over de droogstand, een uiergezondheidsquiz en een workshop 'Speenaandoeningen' op het programma. Tijdens 'Meet the Experts' kunnen paarden­ dierenartsen met de experts van GD in gesprek gaan over SEIN, PCR's en infectieziekten.

Voor beide sectoren kunt u ook een videovertoning van een sectie bekijken. Kijk op www.gddiergezondheid.nl/klantendag voor meer informatie over de programma’s en het aanmeldformulier. U kunt zich nog aanmelden tot 24 mei.

Surveillance Equine Infectieziekten Nederland (SEIN) Binnenkort gaat Surveillance Equine Infectieziekten Nederland (SEIN) van start. Dit programma voorziet deelnemende dierenartsen van een wekelijks alert tot op tweecijferig postcodegebied van de volgende infectieuze aandoeningen bij het paard in Nederland: droes, rhinopneumonie en influenza.

SEIN is een samenwerkingsverband tussen Cluster Paard van de KNMVD (voorheen GGP) en GD en wordt mede mogelijk gemaakt door Boehringer Ingelheim Animal Health. Dierenartsen die deelnemen aan SEIN worden middels een wekelijks e-mailalert vanuit GD geïnformeerd over positieve uitslagen, die geanonimiseerd worden weergegeven op tweecijferig postcodegebied. Zo blijft u op de hoogte van het voorkomen van de infectieuze paardenziekten droes, rhinopneumonie en influenza in Nederland. SEIN sluit internationaal aan bij vergelijkbare initiatieven in Europa zoals RESPE, Equi Focus Point Belgium en het ICC (International Collating Centre UK).

Gratis en vrijwillig We starten in juni met SEIN en we hopen van harte dat u zich aansluit. Deelname aan dit doorlopende programma is gratis en vrijwillig. U kunt zich nu al inschrijven via www.SEINalerts.nl. Graag zien wij uw reactie tot deelname tegemoet!

Veterinair

05

dr. Kees van Maanen, microbioloog

Nationale Veterinaire Wielerronde 2019

De 34ste editie van de Nationale Veterinaire Wielerronde vindt plaats op woensdag 12 juni 2019. Deze editie wordt georganiseerd door GD, Dactari en Covetrus. Er is zowel voor de toer- als recreatiefietsers een prachtige landelijke en gevarieerde route uitgestippeld: de toerfietsers fietsen ± 140 km via Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug. De recreatiefietsers fietsen bijna 50 km en hebben onderweg de mogelijkheid tot een bezoek aan museum Staring en een boottochtje over de Berkel. Tussendoor is er een lunch en aan het eind van de middag wordt u warm onthaald bij GD met een drankje en een heerlijk en welverdiend buffet. U kunt zich aanmelden voor deze sportieve en vooral gezellige dag tot en met woensdag 5 juni via het inschrijfformulier op www.dactari.nl.

Veterinair, mei 2019 -

1

dr. Guillaume Counotte, veterinair toxicoloog, gaat in mei 2019 met pensioen

Yersinia-diagnostiek Sinds kort zijn bij GD specifieke kweken voor Yersinia enterocolitica en Yersinia pseudotuberculosis beschikbaar. Yersinia behoort tot de Enterobacteriaceae. Omdat de kolonies in de standaardkweek moeilijk herkenbaar zijn, gebruikt GD nu een selectief medium. Deze staat op het inzendformulier onder code 11907.

Vanaf de zijlijn Immuun-toxiciteit is één van de onderwerpen waar ik me bij GD de laatste tien jaar intensief mee bezig heb gehouden. Het is een ingewikkeld woord, maar eigenlijk heel eenvoudig: het gaat om stoffen die een dier eet, drinkt of inademt en die een verkeerde invloed hebben op de weerstand tegen infecties. Dat kunnen heel ingewikkelde moleculen zijn, maar ook iets eenvoudigs zoals koper, seleen of zink.

Als je een dier zonder antibiotica wilt grootbrengen of houden, dan moet je natuurlijk zorgen voor een goede weerbaarheid. Weerbaarheid is het vermogen om weerstand te leveren tegen gebruikelijke infecties. Stoffen die deze weerbaarheid verstoren, kun je als ‘immuun-toxisch’ beschouwen.

Spoorelementen spelen daarbij een belangrijke rol. Te veel is schadelijk, maar te weinig ook. In beide gevallen vermindert de weerstand en wordt het dier sneller ziek, of reageert het minder goed op een vaccinatie. Het duurt helaas lang voordat de werking van een spoorelement zichtbaar wordt, omdat het eerst moet worden ingebouwd in enzymen en eiwitten.

Dat proces kan twee tot drie maanden duren. Het is dan ook van belang om snelle diagnostiek te hebben, waarmee je in een vroegtijdig stadium kunt meten of een dier een optimale voorziening en dus een optimale gezondheid heeft.

Deels is die diagnostiek nu al beschikbaar (De Mineralencheck en Pakket Spoorelementen), maar voor een groot deel moet die nog worden ontwikkeld.

En dat is een proces dat ik vanaf nu niet meer actief meemaak, maar vanaf de zijlijn natuurlijk blijf volgen.

Yersinia kan (acute) enteritis met pseudomembranen veroorzaken bij verschillende kleine huisdieren, varkens, geiten, schapen en runderen en bij de mens. Bij ernstige diarree wordt vaak eerst aan salmonella gedacht. Yersinia wordt ook wel gerelateerd aan dieren met langdurig chronische diarree en progressief vermageren, waarbij Giardia differentiaaldiagnostisch relevant is. Als andere oorzaken van diarree zijn uitgesloten en Yersinia-bacteriën in grotere aantallen worden aangetoond, beschouwen we Yersinia als verwekker. Incidenteel veroorzaakt Y. pseudotuberculosis abortus, meestal gedurende het laatste trimester van de dracht.

Na een diagnose Knaagdieren en vogels worden als belangrijke besmettingsbronnen gezien. Na een diagnose kan een kortdurende behandeling bij individuele dieren geïndiceerd zijn, maar de focus moet liggen op verbeteren van weerstand en hygiëne, ongedierte­ bestrijding en nagaan of bijvoorbeeld het voer, de melk of voermaterialen gecontamineerd kunnen zijn.

Aangewezen dierziekte Mensen kunnen besmet raken met Yersinia uit de omgeving, maar ook na het drinken van besmette rauwe melk. Yersinia valt onder artikel 100 van de Gezondheidsen welzijnswet voor dieren (GWWD) en dus is een positieve kweek meldingsplichtig voor dierenartsen. drs. Jasper het Lam, dierenarts rundvee

Welke swab voor welk varkensonderzoek?

GD krijgt regelmatig de vraag welke swab gebruikt moet worden voor de detectie van micro-organismen bij varkens. Het aanbevolen swab-type hangt af van het micro-organisme en de techniek die wordt gebruikt voor de detectie. Hieronder een overzicht met de aanbevolen swabs voor de verschillende kweekmethoden en PCR-onderzoeken.

Bacteriologie Type swab

Salmonella Brachy­spira

Algemeen

PM+

Nee

Ja

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Aeroob

Anaeroob

PM+

• Amies*

Ja

Ja

Ja

Nee

• Gel

Ja

Ja

Ja

Swab met transportmedium

Ja

Ja

Ja

Nee

Nee

Nee

Nee

• PM+ buffer

Nee

Nee

Ja

Nee

Nee

Nee

Ja

Droge swab

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Ja

Nee

• Koolstof

* Eswab (flocked) heeft voor vrijwel alle onderzoeken de voorkeur.

Salmonella: mestmonster of slofjes Brachyspira: mestmonster, graag vooraf overleg met Veekijker

Let op: stuur twee aparte swabs in voor bacteriologisch onderzoek en PCR-onderzoek. De voorbewerking voor PCR-onderzoek maakt de swab ongeschikt voor bacteriologisch onderzoek. drs. Linda Peeters, dierenarts varken

2

PCR

ILT: de waarde van histologie Bij secties van kippen wordt regelmatig de ILT-PCR ingezet. Deze is regelmatig positief. De PCR maakt geen onderscheid tussen veld- en vaccinstammen. Een positieve PCR-uitslag betekent daarom niet altijd dat er sprake is van een klinische infectie met ILT-virus. Welke andere onderzoeken zijn dan nodig om die diagnose te kunnen stellen?

In de afgelopen periode heeft GD, onafhankelijk van het klinisch en macroscopisch beeld, zowel histologie als PCR ingezet bij 28 secties van vleeskuikens, (opfok)leghennen en vermeerderingsdieren. Doel hiervan was het bepalen van de toegevoegde waarde van histologie bij sectie met een positieve ILT-PCR bij een variërend macroscopisch sectiebeeld. Zie de tabel voor de resultaten en de aantallen monsters per categorie.

Zeer waardevol De conclusie van deze exercitie is dat een positieve ILT-PCR beoordeeld dient te worden op basis van informatie over het ziektebeeld in de stal, in combinatie met het macroscopische beeld. Als één van beide leidt tot een verdenking van ILT, dan is histologisch onderzoek van de trachea zeer waardevol. drs. Naomi de Bruijn, veterinair patholoog

Klinisch beeld1

Ja2

Nee2

Macroscopie trachea

Aantal

Histologisch ontstekingsbeeld trachea

Histologisch beeld typerend voor ILT-infectie

Histologisch beeld niet-typerend voor ILT-infectie

Geen afwijkingen

23

2

2

0

Hyperemie

4

4

3

1 (algemeen beeld van recent doorgemaakte virale infectie)

Ontsteking

4

4

4

0

Geen afwijkingen

14

1

0

1 (bacteriële sepsis)

Hyperemie

4

3c

0

3 (waarvan 1x beeld van M.s.infectie in trachea)

Ontsteking

0

-

-

-

1 Klinisch beeld beoordeeld op basis van anamnese, macroscopisch en histologisch beeld van de trachea.

2 Andere oorzaken van respiratoire problemen (IB, pokken, difterie, M.s.-infectie, Coryza, et cetera) en bijbehorende onderzoeken zijn niet meegenomen in deze tabel.

3 In deze gevallen is er mogelijk sprake van een peracute ILT-infectie en is het klinisch beeld in combinatie met histologie leidend voor de diagnose.

BVD-vrij (route tankmelk antistoffen) en een ongunstige tankmelkuitslag BVD-vrije bedrijven die hun BVD-status bewaken met tankmelkonderzoek op antistoffen tegen BVD en die een ongunstige uitslag hebben, krijgen niet direct weer de status BVD-vrij als het heronderzoek van de tankmelk gunstig is. Deze bedrijven blijven in observatie totdat de steekproef bij het jongvee (vijf kalveren van acht tot twaalf maanden oud onderzoeken op antistoffen tegen BVD) een half jaar later gunstig is.

Reden hiervoor is dat er, ondanks het gunstige heronderzoek, toch een kans is dat op dit bedrijf een BVD-infectie rondgaat. Soms is de oorzaak van deze verschillende uitslagen in de tankmelk dat er een koe heeft afgekalfd van een dragerkalf (PI). Een koe die drachtig is van een PI maakt bijzonder veel antistoffen aan tegen het virus van het in de baarmoeder aanwezige kalf. Op het moment dat ze afkalft en haar melk in de tankmelk komt kan ze op die manier de uitslag van het onderzoek beïnvloeden. Een aantal weken na afkalven daalt de hoeveelheid antistoffen die ze afgeeft aan de melk, waardoor het kan dat in het heronderzoek van de tankmelk, dat circa een maand later plaatsvindt, geen antistoffen meer worden aangetoond.

Let op bij aanvoer Voor bedrijven die hun BVD-status bewaken met tankmelk is het

extra belangrijk om te letten op de mogelijke aanwezigheid van BVD-antistoffen bij aangevoerde runderen. Ook bij aanvoer vanaf BVD-vrije bedrijven, aangezien deze dieren door een infectie uit het verleden of door vaccinatie antistoffen kunnen hebben en op die manier de tankmelkuitslag ongunstig kunnen maken. Alert­heid is ook geboden bij aanvoer van dieren van twaalf maanden of jonger; zij kunnen geen Trojaanse koe zijn, maar wel invloed hebben op de tankmelkuitslagen in de toekomst.

Aanvoer voorscreenen Advies voor bedrijven in de route tankmelk is dus om elke aanvoer, ongeacht status, voor te screenen op BVD-antistoffen. drs. Linda van Duijn, dierenarts rund

Veterinair, mei 2019 -

3

Nieuws en mededelingen Mestonderzoek maagdarmwormen tussen vier en zes weken na inscharen jongvee

Cursus ‘Infectieuze oorzaken voor acute diarree bij het volwassen paard’

Het jongvee is of wordt binnenkort wellicht weer uitgeschaard.

Tijdens het grazen kunnen de maagdarmwormlarven worden opgenomen. Deze worden volwassen in het maagdarmkanaal van het dier en produceren daar eitjes, die via de mest weer op het land komen en nieuwe dieren kunnen besmetten. Tijdens het eerste weideseizoen zegt het aantal wormeieren vanaf vier en tot tien weken na inscharen iets over de ernst van de doorgemaakte maagdarmworminfectie, mits er geen wormmiddelen zijn gebruikt. Via mestonderzoek kunt u in deze periode controleren of het nodig is om deze dieren te behandelen.

GD organiseert op 20 juni 2019 een cursus voor dierenartsen over enkele belangrijke infectieuze oorzaken van diarree bij paarden: salmonella, Clostridium perfringens en Clostridium difficile en Equine coronavirus. Drs. Tresemiek Picavet, dr. Kees van Maanen en dr. Erik van Engelen besteden aandacht aan de pathogenese, diagnostiek, behandeling, management en preventie van deze infectieziekten. Ook biosecurity en het al dan niet inzetten van antibiotica komen aan bod. Kosten zijn 295 euro en deze cursus is aangemeld bij het CKRD voor accreditatiepunten. Aanmelden: www.gddiergezondheid.nl/gdacademy.

Welk onderzoek is relevant?

Cursus 'Bigvitaliteit'

Als u denkt dat er op een melkveebedrijf sprake kan zijn van een voedingsgerelateerd probleem op koppelniveau, dan kunt u gebruikmaken van een groot aantal laboratoriumonderzoeken binnen FIT, de voedingsaanpak van GD. Op www.gddiergezondheid.nl/FITonderzoeken staat een overzicht dat u kan helpen het juiste onderzoek te kiezen.

Ook kunt u hier de FIT-onderzoekenkaart downloaden, waarop per klacht de meest relevante onderzoeken aangegeven staan.

De afdeling varkensgezondheid van GD organiseert op woensdag 5 juni 2019 van 12.45 tot 20.15 uur een cursus over bigvitaliteit voor dierenartsen en andere (gezondheids)adviseurs op varkensbedrijven. De cursus gaat in op de vele factoren die bigvitaliteit beïnvloeden. Van zeugenvoeding, het werpproces, biestkwaliteit, biestopname en het kraamstalmanagement tot verschillende gezondheidsproblemen en de huidige diagnostische mogelijkheden. Docenten: prof. dr. ir. An Cools (Gent, expert zeugenvoeding) en GD-dierenartsen Manon Houben, Linda Peeters en Theo Geudeke. Meer informatie en aanmelden op www.gddiergezondheid.nl/gdacademy.

Veterinair is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren Redactie Marian Aalberts, Carlijn ter Bogt-Kappert, Guillaume Counotte, Linda van Duijn, Sylvia Greijdanus-van der Putten, Daphne de Leeuw, Jeanine Wiegel, Theo Geudeke | Eind­redactie Margreet Pasman | Basisontwerp de PLOEG communicatie | Vormgeving Dock35 Marketing Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Uitgever GD Deventer | Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00

Rund UGA: 15.00 – 17.00 Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 Varken: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Pluimvee: 08.30 – 17.00, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): 15.00 – 17.00 Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Samen werken aan diergezondheid

ISMC-congres: stuur tijdig uw abstracts in Van 13 tot en met 15 november vindt het ISMC 2019-congres plaats. De bacteriële respiratoire pluimveeziekten Mycoplasma en Coryza staan wereldwijd bekend om hun klinische en economische relevantie voor de pluimvee-industrie. De belangrijkste focus van het congres ligt op diagnose, monitoring en controle, en op state-of-the-art kennis van genotypering, epidemiologie, vaccinatie, bescherming en behandelingen. Als dierenarts kunt u ook abstracts indienen, dit kan nog tot en met 15 juli 2019.

Ga voor meer informatie naar www.gdismc2019.com.

Al uw geplande onderzoeken in één overzicht Voor een goed overzicht van alle openstaande onderzoeken kunt u gebruikmaken van uw klantenlijst op VeeOnline. Op uw homescherm staat een tabel met daarin de geplande onderzoeken. Als u klikt op het cijfer in deze tabel komt u in uw klantenlijst, die u kunt sorteren. UBN’s met een rood uitroepteken hebben een herinnering ontvangen om BVD-onderzoek uit te laten voeren. In de kolom ‘Alle’ staan alle geplande en verlopen onderzoeken. In de kolom ‘Actueel’ staan geplande onderzoeken voor de komende 100 dagen. U kunt de lijst ook exporteren naar Excel.