12
DOSYA 1 Kas›m 2012 / 14 Kas›m 2012
Halk›n Sesi
Yeni belediye yasası leri Yeni Büyükşehir Belediye rel Yasası sadece basit bir ye bir seçim planı değil, büyük mülksüzleştirme ve u. piyasalaştırma operasyon ler Yasa yerelleri değil yerel üzerindeki merkezi yönetim etkisini güçlendiriyor
Büyük mülksüzleştirme Büyükşehir Belediyeleri Yasası’nda yapılan değişiklikler büyük bir mülksüzleştirme ve temel hizmetleri paralılaştırma operasyonu. Mülksüzleşenleri ise güvencesizlik bekliyor
Köyleri haritadan silecek, köy arazilerini sermayeye açacak olan yasa, halkın yönetime katılım kanallarını daraltıyor. Yasadan işçilerin payına sürgün, kadınların payına şiddet, Alevilere ayrımcılık düşüyor RAKAMLARLA YEN‹ YASA De¤ifliklikle birlikte 29 kentte ‹l Özel ‹daresi kapat›lacak. Nüfusun 56 milyonu (yüzde 75) 29 bütünflehirde yaflayacak. Kapat›lan belde say›s› 1.591. Bu beldelerin 1032’si bütünflehirlerde. Geri kalan 559’u bütünflehir olmayan illerde bulunuyor. Bu beldelerin kapat›lma nedeni nüfusunun 2 binin alt›na düflmesi. Mevcut durumda Türkiye’deki belde say›s› 2.950. Kapat›lan belde say›s› Türkiye’deki beldelerin yüzde 53’üne tekabül ediyor. De¤ifliklik, bütünflehirlerdeki köyleri mahalleye çevirecek. Türkiye’deki 34.000 köyün 16.084’ü mahalle olacak.Bu rakam köylerin yüzde 47’si.
Eski büyükflehir belediyeleri Yeni eklenen büyükflehir belediyeleri
16 bin 84 köy haritadan silinecek ALP TEK‹N BABAÇ
5
216 sayılı Büyükşehir Belediyeleri Kanunu’na dair değişiklik, 18 Ekim tarihinde TBMM’de kabul edildi, mevcut 16 büyükşehir belediyesine 13 tane daha eklendi. Yasayla birlikte sadece mevcuda 13 büyükşehir ilave edilmedi, yeni eklenenlerle birlikte 29 büyükşehir belediyesinin kapsadığı sınırlar il mülki alan sınırları oldu. Yani sadece İstanbul ve Kocaeli’de varolan bu uygulama 27 kentte daha başladı. Şehir planlamacıları bu tip belediyeleri “bütünşehir” olarak kavramlaştırıyor. İstanbul ve Kocaeli hariç 27 kentin daha bütünşehir olmasıyla birlikte bu kentlerdeki ilçe belediyelerinin
tamamı büyükşehir belediyesine bağlanacak. Örneğin Erzurum merkeze 230 kilometre uzaktaki Oltu ilçesi, Mersin merkeze 240 kilometredeki Anamur İlçesi, Antalya merkeze 220 kilometredeki Gazipaşa ilçesi büyükşehirlere bağlanacak. Değişikliğe göre 1591 belde belediyesi ve 29 il özel idaresi de kapatılacak. Kapatılan belde belediyelerinden 559’u büyükşehir olmayan illerdeki belde belediyeleriyken, 1032’si ise büyükşehir belediyesi olan illerde bulunuyor. Değişikliğe göre bütünşehir olacak kentlerde köy kalmayacak. Köyler, yakınındaki beldeye bağlı mahalleler olacak. Türkiye’de bulunan 34 bine yakın köyün 16 bin 84’ü mahalle olacak. Örneğin Van, değişikliğe göre bütünşehir
olacak. Van’da köy kalmayacak. Köylerin tamamı Van’daki ilçe belediyelerine bağlı mahalleler olacak. Yani, Van Gürpınar’a bağlı ve ilçe merkezine 100 kilometre mesafedeki Çepkenli, Üçdoğan ve Biruk gibi köyler de Gürpınar Belediyesi’ne bağlı mahalleler olacak. Kapatılan belde belediyeleri ve muhtarlıkların mülkleri de tasfiye edilecek. KÖYLÜ, SU FATURASIYLA ÇÖP VERG‹S‹YLE TANIfiACAK Bütünşehirlerde köylerin mahalleye çevrilmesi, köyde yaşayanlar açısından büyük sorunları beraberinde getirecek. Sorunların başında yoksullaşma ve temel hizmetlerin paralılaşması geliyor. Değişiklikle belediye sistemine geçilen köylerde su ve kanalizasyon hatları ku-
rulacak. Bu köylerde yaşayanlar su faturası ile tanışacak. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan ve vergi muafiyeti bulunan köylüler bu haklarını kaybedecek. Ayrıca emlak vergisi, çöp vergisi gibi ek harcamalarla da karşılaşacak. Yasa vergi, harç, katılım payı gibi giderlerin 5 yıl süreyle köydekilerden alınmamasını öngörse de bu, 5 yıl sonra bu vergilerin alınacağı anlamına geliyor. Köylerde suyun paralılaştırılması da cazip bir şekilde sunuluyor. “Köyde yaşayanlardan 5 yıl süreyle en düşük su bedelinin yüzde 25’i kadar içme ve kullanma suyu bedeli alınacak.” Parasız kullanılan su paralı olacak. Mahalle yapılacak olan köylere yönelik kanalizasyon kurulması için de yasada “önlemler” var. Gereken paranın belediyelerin bütçelerinin yüzde
10’luk kısmının su ve kanalizasyon hattı yapımı için harcanmasının zorunlu tutulmasıyla gerekli kaynak ayrılması sağlanmaya çalışılacak. RANTA AÇILAN KÖY ARAZ‹LER‹ Bütünşehire bağlanan orman köylerinin de orman vasfı kaybettirilmiş alanlar (2/B) kapsamında değerlendirilebilecek. Bu arazilerin belediye tarafından “proje alanı” veya “kentsel dönüşüm alanı” adı altında yağmalanmasının önü açılacak. Şehirleşmeye açılan köy topraklarının “acele kamulaştırılmasıyla” birlikte köydekiler topraklarından ayrılmakla karşı karşıya kalacak. Bütünşehirlere geçen köylerde ve beldelerde eskiden yapılmış tüm yapılarsa “ruhsatlı” kabul edilecek. Bu an-
AKP’nin büyükşehir belediyeleri alkın seçtiği belediyelerin görüşü alınmadan, kadın örgütleri, demokratik kitle örgütleri, emek ve meslek örgütlerinin görüşüne başvurulmadan yapılan yasa, “etkin, etkili, vatandaş odaklı, katılımcı, saydam ve olabildiğince yerel bir yönetim anlayışı” vurgusuyla tanımlanıyor. Seçilmişlerin yetki alanını kilometre kare olarak artıran yasa atanmışların yetkilerini güçlendiriyor. Yasayla birlikte belediyelerin kontrolü merkezi yönetime ve başbakanlığa geçiyor, merkezi otorite yerellerde güçlendirilmiş oluyor. Kanunla birlikte “Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezleri”
(YİKM) oluşturulacak. Atanmış kişilerden oluşan merkezin, ildeki kamusal alanı düzenlemesiyle birlikte halkın yönetime katılım kanalları da kapanıyor. Valiye bağlı, özel bütçeli olan YİKM’lerin amacı yasada şu şekilde tanımlanıyor: “Yatırım ve hizmetlerin etkin olarak yapılması, izlenmesi ve denetlenmesi; afet ve acil yardım hizmetlerinin koordinasyonu ve yürütülmesi; ilin tanıtımı; gerektiğinde merkezi idarenin taşrada yapacağı yatırımların yapılması ve koordine edilmesi; ildeki kamu kurum ve kuruluşlarına rehberlik edilmesi, hukuki destek sağlanması ve bunların de-
netlenmesini gerçekleştirmek.” YİKM’ler merkezi idarenin adli ve askeri teşkilat dışında taşradaki tüm hizmet ve faaliyetleri her yıl Başbakanlığa ve bakanlıklara rapor edecek. BAKANLARIN BEL‹RLED‹⁄‹ KAMU YİKM’ler gerekli görüldüğünde Bakanlar Kurulu kararıyla da kurulabilecek. Öte yandan yasada “kamu tüzel kişisi” olarak tanımlanmasına rağmen YİKM’lerin Bakanlar Kurulu kararıyla kurulması da Anayasa’ya aykırılık içeriyor. Çünkü kamu tüzel kişileri kanunla kurulur.
İşçiye sürgün kadına şiddet Alevi’ye ayrımcılık Kapatılan belediye işçilerinin sürgününe, kadına yönelik şiddetin artmasına zemin hazırlayan yasa, belediye seçimlerine yeni bir vaat ekledi: ‘Oy verin, cami yaptıracağız’
B
eldelerin kapatılması, belde belediyelerinde çalışan işçileri ve kamu emekçilerini de ilgilendiriyor. Yasa sürgünlerin, işten çıkarmaların önünü açtığı gibi yeni hak gasplarını gündeme getiriyor. Yasada ihtiyaç fazlası oluşacak personelin nasıl ve nerede istihdam edileceğine dair herhangi bir düzenleme yok. Bu belirsizlik kapatılan belde belediyelerinde çalışanları işsizlik tehlikesiyle karşı karşıya bırakıyor. Yeni belediyelere devredilen personellerin ihtiyaç fazlası olup olmadığına belediye başkanı karar verecek. Bazı belediyeler içinse vali-
likler tarafından devir komisyonları oluşturulacak ancak bu komisyonlarda valinin gerekli gördüğü temsilciler olacak. Bu temsilciler içinde sendikaların olup olmayacağı da valiye bağlı. Değiştirilen yasada emekçilerin çalışacağı yeni alanlar için “il sınırları içinde olmalıdır” şeklinde bir ifadenin olmaması sürgünleri beraberinde getirecek. Çünkü devir işlemlerinde çalışanların onayı alınmayacak. KORUMA DE⁄‹L KONUK EV‹ Tasarının 27’nci maddesi kadın ve çocuklar için açılan koruma evlerini ilgilendiriyor.
KORUCULUK BAK‹ Köyleri adeta haritadan silen tasarıda köyde korunacak tek mevkii ise koruculuk. Yasadaki değişiklikte yer alan korucuların “ne olursa olsun eski görevlerine devam edeceği” şeklindeki bir ifade ile mahalle olan köylerde koruculuk görevi korunuyor.
Seçime göre yerel yönetim
Yeni yasayla belediyeleri halkın seçtiği belediye meclisi üyeleri ve belediye başkanları değil devletin atadığı bürokratlardan oluşan merkezler yönetecek
H
lamıyla değişiklik, Türkiye’deki gelmiş geçmiş en büyük imar affı niteliğinde. Ayrıca yabancı gerçek kişilerin köy arazilerinden taşınmaz edinmesi ile ilgili kaldırılan ancak daha sonra Anayasa Mahkemesi tarafından tasarının iptal edilmesiyle korunan yasak da 5216 sayılı yasadaki değişiklikle fiilen ortadan kalktı. Çünkü artık o bölgeler köy değil belediye sınırları içinde değerlendirilecek.
Mevcut yasada bulunan “nüfusu 50 binden fazla olan yerleşim yerlerinde belediye koruma evleri açabilir” şeklindeki ifade “nüfusu 100 binden fazla olan” şeklinde değiştiriliyor. Ayrıca sığınma evi olan ancak daha sonra adı koruma evi olarak değiştirilen evler de yeni yasada “konuk evi” olarak geçiyor. CAM‹LERE BELED‹YE BAKACAK Tasarı, belediyelere ibadethane yapma yetkisi de tanıyor. İbadethanelerin bakım ve onarımını işlerini de belediyelere veriyor. Tüm Bel-Sen Genel
Başkanı Vicdan Baykara konuyla ilgili yayımladığı açıklamada, belediyelerin kendi bütçesinden ibadethane yapım, bakım ve onarım işlerine girişmesinin belediye kaynaklarının kötüye kullanılmasının önünü açacağını söylüyor. Baykara’ya göre yasa, belediye başkanının kendi inancı üzerinden ayrımcılık yapmasının, ayrıca çoğunluk dışında kalan inanç gruplarının dışlanmasının önünü açıyor. Türkiye nüfusunun çoğunluğunun Sünni Müslüman olduğu düşünüldüğünde yasayla birlikte belediye seçimlerinde “cami yaptıracağız” vaadi sık sık tekrarlanacak.
AKP, tasar›y› 27 Ekim 2013’e çekmek istedi¤i yerel seçimleri kazanmak için de yap›yor. Toplumsal Ekonomik Siyasal Araflt›rmalar Vakf›’n›n (TESAV) 2011 milletvekili genel seçimleri sonuçlar› üzerinden yapt›¤› araflt›rmas›na göre, yeni kurulacaklar dahil 29 büyükflehir belediyesinin 23’ünü AKP, 4’ünü CHP, 2’sini BDP alacak. 2013 belediye seçimlerinde, partilerin 2011’deki oylar›n› almalar› halinde Adana MHP’den AKP’ye, Antalya CHP’den AKP’ye, Eskiflehir DSP’den AKP’ye, Mersin CHP’den AKP’ye geçecek. Yaln›zca Diyarbak›r BDP’nin, ‹zmir de CHP’nin elinde kalabilecek. MHP’nin elinde belediye baflkanl›¤› kalmayacak. Varolan 16 büyükflehir belediye baflkanl›¤› AKP 14, CHP 1, BDP 1 olarak paylafl›lacak. Ayn› veriler, tasar› ile oluflturulan yeni 13 büyükflehir belediyesine uyguland›¤›nda da Bal›kesir MHP’den AKP’ye, Manisa MHP’den AKP’ye, Mardin AKP’den BDP’ye, Urfa Ba¤›ms›z’dan AKP’ye, Mersin CHP’den AKP’ye geçecek. 13 yeni büyükflehir belediyesinin 9’unu AKP kazanm›fl olacak. CHP yaln›zca Mu¤la, Ayd›n ve Tekirda¤’da, BDP de Van’da durumunu koruyabilecek.