Scenariusze zajęć do projekt 100 lat dla pokoju w Europie Dzień dobry, Prezentujemy Państwu propozycję zajęć stworzonych przez nas na potrzeby pracy z uczniami wrocławskiej szkoły PRIMUS, w której w roku szkolnym 2015-2016 realizujemy projekt Sto lat dla pokoju w Europie. Celem przedsięwzięcia jest ukazanie młodym ludziom dążeń i starań, jakie w ostatnim wieku podejmowano na rzecz zaprowadzenia i utrzymania pokoju na naszym kontynencie. Dlatego chcemy stale przypominać sobie i innym oraz uczyć postaw pełnych tolerancji i szacunku dla człowieka, niezależnie od narodowości, poglądów czy wyznania. Chcemy wychowywać młodych ludzi w duchu demokracji, na dobrych i świadomych obywateli. Scenariusze podzielone są na propozycje dla klas I-III, przygotowane przez Annę Charatonik oraz zajęcia dla klas IV-VI, opracowane przez Martę Hożewską. Niektóre polecenia są identyczne dla obu tych grup. Czas trwania każdej lekcji to 45 min, ale możesz dostosować długość zajęć do oczekiwań i możliwości grupy uczniów, z którą pracujesz. Potrzebne materiały wyszczególnione są w każdej z lekcji. Autorki scenariuszy: Anna Charatonik, Marta Hożewska Szkoła Podstawowa i Gimnazjum Fundacji PRIMUS al. Matejki 16a, 50-333 Wrocław primus.wroc.pl Redakcja i konsultacja scenariuszy: Agata Janus, Joanna Wajda, Edward Skubisz, Dorota Whitten. Projekt Sto lat dla pokoju w Europie finansowany jest ze środków Komisji Europejskiej, w ramach programu Europa dla obywateli, a koordynatorem projektu jest Fundacja Dom Pokoju.
Fundacja Dom Pokoju Łokietka 5/1, 50-243 Wrocław www.dompokoju.org
2
Anna Charatonik
Scenariusze zajęć do projekt 100 lat dla pokoju w Europie dla klas I-III Lekcja 1. Co wiemy o pokoju Cel zajęć: wdrażanie do właściwego rozumienia pojęć „wojna”, „pokój”; uświadomienie komfortu życia w warunkach pokoju. przedstawienie zagrożeń wynikających z wojen. Materiały: duże płachty szarego papieru przedzielone grubą kreską na pół, stare gazety i czasopisma, kolorowe pisaki; Przebieg zajęć: 1. Przeprowadź z uczniami rozmowę na temat wojny i pokoju, np. „Co to jest pokój?”, „Z czym kojarzy nam się wojna?”. 2. Zapisz w punktach na tablicy wypowiedzi uczniów. 3. Podziel klasę na zespoły czteroosobowe i każdemu zespołowi przydziel szary karton, kilka gazet lub czasopism oraz kolorowe pisaki. Poleć uczniom, aby wykonali dwuczęściowy plakat, tak by na jednej jego części znajdowało się ich wyobrażenie pokoju, a na drogiej wojny. Do pracy dzieci mogą wykorzystać przygotowane materiały, tworząc kolaż. 4. Po wykonaniu zadania poproś grupy o zaprezentowanie prac. 5. Wspólnie rozłóżcie wykonane plakaty na ławkach i wytnijcie z kolorowego papieru małe sylwetki ludzkie, które będą symbolizować uczniów (nie podpisujemy ich). 6. Przyklej wraz z uczniami sylwetki do wybranego miejsca na plakacie (wykonanym przez kolegów i koleżanki, nie swoim), w którym chcielibyście mieszkać i żyć. 7. Pomóż przeanalizować uczniom zagęszczenie postaci na części z pokojem i wojną. 8. Wspólnie spróbujcie wyjaśnić swoje wybory. 9. Zakładając, że uczniowie w większości wybiorą część kolorowa i wesołą związaną z pokojem, zapytaj uczniów o to, dlaczego, mimo iż wszyscy potrzebują pokoju, to czasem zdarzają się wojny? Jak myślą: dlaczego dochodzi do wojen?
Lekcja 2. Wprowadzenie do wystawy 100 lat dla pokoju w Europie Cel zajęć: zapoznanie uczniów z organizacjami działającymi na rzecz pokoju w Europie i na świecie; inspirowanie do tworzenia własnej symboliki pokojowej; Materiały: wystawa 100 lat dla pokoju w Europie (kartonowe pudła z ikonami obrazującymi organizacje pokojowe na świecie wraz z ulotką, zawierającą mapę Europy i wypowiedzi
3
przedstawicieli różnych nacji o pokoju), potrzebne materiały plastyczne, np. kolorowe papiery różnej wielkości, grubości i faktury, plastelina, krepina, kartonowe rolki, klej, farby, kredki itp. Przebieg zajęć: 1. Wspólnie z dziećmi rozłóż wystawę (wystawa zawiera też instrukcję z podpowiedziami dotyczącymi sposobu ustawiania kartonów). 2. Zapytaj dzieci o skojarzenia związane z tymi ikonami. 3. Wyjaśnij symbole pokoju i organizacji działających na rzecz pokoju. 4. Poproś o wykonanie następujących poleceń: a) Wybierzcie jeden z symboli na pudle i ustawcie się przy nim. b) Wyjaśnijcie dlaczego wybraliście właśnie taki symbol, a nie inny. c) Stwórzcie własne symbole związane z pokojem, wykorzystując zgromadzone w klasie materiały (może to być rysunek, praca przestrzenna z surowców wtórnych lub rzeźba). Uczniowie mogą pracować w zespołach 2 i 3 osobowych. 5. Omówcie wspólnie przygotowane prace, zabezpieczenie je i opiszcie. Lekcja 3. Co możemy zrobić dla pokoju? Cel zajęć: uświadomienie uczniom, że każdy z nas ma wpływ na pokój; Materiały: pocięte na paski kolorowe kartki, pisaki (dla każdej grupy w innym kolorze), koperty z pytaniami dla grup; Przebieg zajęć: 1. Podziel klasę na 4 grupy. Powiedz, że kilka pudeł na wystawie będzie przeznaczonych na ich wypowiedzi w następujących kwestiach: a) Co dzieci mogą zrobić dla pokoju? b) Co nasi rodzice mogą zrobić dla pokoju? c) Co nasza szkoła może zrobić dla pokoju? d) Co mogą zrobić Polacy dla pokoju? 2. Poproś, by dzieci w grupach udzieliły odpowiedzi na te pytania i napisały je na paskach papieru (wcześniej trzeba przygotować koperty z odpowiednimi napisami i tam wkładać odpowiedzi, by wiadomo było którego pytania dotyczyły). 3. Po wykonaniu zadania omówcie poszczególne odpowiedzi i włóżcie paski papieru do odpowiednich kopert. 4. Poleć uczniom, aby każdy z nich zastanowił się, co on osobiście może zrobić na rzecz pokoju. Niech każdy zapisze swoją odpowiedź na pasku papieru. Uczniowie młodsi (klasy pierwsze) mogą wykonać pracę przygotowując rysunek lub komiks. 5. Przeprowadź z uczniami burzę mózgów na pytanie: „Co już robicie w szkole i poza szkołą na rzecz pokoju?”. Podpowiedz, że mogą to być bardzo różne rzeczy, np. wolontariat, panowanie nad własną złością, pomoc koleżeńska, projekty na określony temat, pogodzenie się z koleżanką, itp. 6. Podsumuj z uczniami rozmowy, przemyślenia i zapisane myśli. Zapytaj, czy uczniowie widza, jak ważna jest ich rola w budowę pokoju na świecie. 7. Nagródź uczniów za prace na zajęciach plakietką BUDOWNICZY POKOJU zrobioną z kolorowego papieru i bawełnianego sznurka.
4
Lekcja 4. Listy do… Cel zajęć: uświadomienie konieczności podjęcia konkretnych działań, aby zrealizować zamierzone cele; zaangażowanie innych (w tym wypadku rodziców) do pomocy w wysyłaniu próśb i petycji słusznej sprawie. Materiały: koperty, kartki papieru listowego, kredki; Przebieg zajęć: 1. Zadaj uczniom pytanie: „Do kogo warto by było napisać list w sprawie pokoju na świecie?” Nie ograniczaj przy tym ich wyobraźni, to może być zarówno polityk, jak i Bóg, sam nadawca listu, babcia, czy ktoś zupełnie inny. 2. Przeprowadź z dziećmi rozmowę na ten temat. 3. Poproś, by uczniowie samodzielnie narysowali kredkami to, co najbardziej ich niepokoi we współczesnym świecie (element ilustracyjny listu). 4. Zaproponuj chętnym uczniom napisanie wspólnie z rodzicami listu w sprawie pokoju (zadanie dodatkowe). 5. Następnego dnia zbierz prace i wspólnie je odczytajcie i omówcie, jeśli będzie to konieczne. 6. Wspólnie zaadresujcie listy i zainstalujcie je w różnych miejscach na pudłach wystawowych, bądź w środku.
Lekcja 5. Co wymaga naszej troski, ochrony? Cel zajęć: Budzenie empatii. Wdrażanie do wnikliwej obserwacji świata. Materiały: gazety, kredki, farby, pisaki, bibuła, kartony, rolki, krepina itp. Przebieg zajęć: 1. Zapytaj uczniów: „Co powinniśmy chronić, czym się opiekować?” – zaproponuj burzę mózgów na ten temat. 2. Zapisz wypowiedzi uczniów na tablicy (wszystkie są istotne!). 3. Poproś, by dzieci narysowały stworzyły barwne kolaże na ten temat. Mogą to zrobić indywidualnie lub grupowo, a nawet całą klasą. 4. Omów z uczniami wykonane prace. Poproś o uzasadnienie wyboru materiałów, kolorów, elementów. Zapytaj o to, co jest dla nich w tych pracach szczególnie ważne. 5. Zaprezentujcie prace na wystawie
5
Marta Hożewska
Scenariusze zajęć do projekt 100 lat dla pokoju w Europie dla klas IV-VI Lekcja 1. Wprowadzenie do wystawy „100 lat dla pokoju” Materiały: ulotka 100 LAT DLA POKOJU (dla każdego dziecka lub chociaż po jednej dla grupy 4-6 osobowej); wydruk zawartości wystawy (instrukcja składania wystawy) – dla każdego zespołu; Przebieg zajęć: Wariant I 1. Podziel klasę na 4-5 zespołów. 2. Każdemu zespołowi daj wydruk z zawartością wystawy. 3. Poproś dzieci, by zapoznały się z jego treścią; 4. Zadanie dla uczniów: a) potnijcie biuletyn na kwadraty; b) posegregujcie pocięte elementy na 5-6 grup, według jakiegoś klucza; to znaczy, że w jednej grupie powinny znaleźć się elementy, które mają jakąś cechę wspólną; Przykładowe grupy, na które można podzielić składowe wystawy: - organizacje działające na rzecz pokoju; - fakty historyczne ; - ruchy społeczne i artystyczne; - pakty/konferencje/traktaty/rozejmy; - święta/obchody dni związanych z pokojem; - symbole graficzne; Oczywiście, uczniowie mogą inaczej nazwać wyodrębnione przez siebie grupy i podzielić elementy wystawy według innego kryterium. c) naklejcie elementy należące do każdej z grup na osobnej kartce i napiszcie jej nazwę/tytuł (np. fakty historyczne); ilość tych grup i kartek zależy od was; d) zaprezentujcie efekty swoich działań (najlepiej przymocować te prace np. na ścianie lub tablicy, tak, by cała klasa widziała każdy z podziałów). 5. Pytanie do uczniów: Co na wystawie Cię ciekawi? O którym elemencie wystawy chciałbyś się dowiedzieć więcej i dlaczego? 6. Poszukaj informacji na ten temat. Zaprezentuj na kolejnych zajęciach, czego się dowiedziałeś. Wariant II Dzieci w szkole podstawowej mogą mieć problemy z samodzielnym znalezieniem klucza/wspólnej nazwy dla elementów wystawy, dlatego nauczyciel sam może je przygotować. Wówczas zespoły uczniów losują klucz/nazwę i wybierają odpowiadające mu elementy wystawy, a następnie opracowują je i prezentują (tak jak w wariancie pierwszym).
6
Lekcja 2. Organizacje działające na rzecz pokoju Materiał: kartki A4, pocięte na małe kwadraty lub prostokąty kolorowe karteczki; Przebieg zajęć: Możemy pracować z wystawą lub z ulotkami wystawy 100 lat…, jeśli jeszcze nie jest rozłożona. 1. Poproś uczniów, aby znaleźli na wystawie nazwy organizacji, które działają na rzecz pokoju, wypisali je (jedną na jednej kartce) i przeczytali informacje o nich. Jeżeli mamy dostęp do sali komputerowej, możemy poprosić, by uczniowie znaleźli więcej informacji na temat każdej z tych organizacji. Mogą np. dowiedzieć się, czy w ich lub w pobliskim mieście znajduje się lokalna grupa działająca na rzecz tej organizacji lub jakie kampanie prowadzi dana organizacja, czy przyjmuje wolontariuszy itp. 2. Zapytaj uczniów, w której organizacji chcieliby działać? Poproś, by stanęli przy kartce z jej nazwą. Zapytaj, dlaczego właśnie w tej organizacji? 3. Poproś, by na małych kolorowych kartkach napisali nazwę organizacji, którą wybrali i dopisali, dlaczego chcieliby w niej działać, np.: Wybrałem Amnesty International, ponieważ…., Chciałabym działać w…….., bo…. Uczniowie mogą się podpisać. Zbierz kartki od uczniów – posłużą one do stworzenia wystawy w szkole. Lekcja 3. Co możemy zrobić dla pokoju? Materiał: pocięte na paski kolorowe kartki; koperty na odpowiedzi dzieci (ok. 6 sztuk); Przebieg zajęć: 1. Podziel klasę na grupy. Powiedz, że kilka pudeł na wystawie będzie przeznaczonych na ich wypowiedzi w następujących kwestiach: a) Co dla pokoju mogą zrobić chłopcy? b) Co mogą zrobić dziewczynki w tej kwestii? Jeżeli wolisz nie dzielić klasy pod względem płci albo uczniowie będą woleli wypowiedzieć się bez takiego podziału, to mogą odpowiedzieć na pytanie, co cała klasa może zrobić dla pokoju. c) Co nasza szkoła może zrobić dla pokoju? d) Co mogą zrobić Polacy? e) A co Europa? 2. Poproś, by dzieci w grupach udzieliły odpowiedzi na te pytania i napisały je na paskach papieru. Dobrze wcześniej przygotować koperty z odpowiednimi napisami i tam wkładać odpowiedzi, by wiadomo było później którego pytania dotyczyły. 3. Poproś, by uczniowie zastanowili się teraz indywidualnie nad tym, co mogą zrobić na rzecz pokoju i poproś, by każdy z nich napisał to na kolejnym pasku (praca indywidualna). 4. Przeprowadźcie burzę mózgów na temat: co już robicie w szkole i poza szkołą na rzecz pokoju? Zwróć uczniom uwagę że mogą być to bardzo różne rzeczy (pomoc koleżeńska, panowanie nad własną złością, wolontariat itp.). 5. Poproś, by swoje odpowiedzi uczniowie napisali na paskach papieru.
7
*Możesz zadać uczniom również zadanie dodatkowe: Zapytaj rodziców, dziadków o losy twoich pradziadków. Poszukaj związanych z nimi zdjęć, dokumentów, pamiątek. Przygotuj w dowolnej formie informacje o ich losie (np. album, reportaż, wywiad, film czy prezentację multimedialna). Jeśli uczniowie podejmą się tych zadań, to ich prezentacja na zajęciach może stanowić dobrą okazję do dyskusji na temat pokoju. Lekcja 4. Konsekwencje braku pokoju (wojny, totalitaryzmu) dla mojej rodziny Materiał: szary papier, pisaki; Przebieg zajęć: 1. Poleć uczniom, by w oparciu o losy pradziadków wymienili, jakie konsekwencje miały dla nich i dla dalszych pokoleń : II wojna światowa, życie w systemie komunistycznym, stan wojenny. Pozwól dzieciom opowiedzieć o przeżyciach ich przodków. 2. Rozmawiając, zapisujcie wszystkie te przeżycia na dużej kartce. 3. Poproś, by uczniowie zapytali rodziców, dziadków, pradziadków, czy były jeszcze inne konsekwencje niż te wymienione na lekcji. Wróć do tematu na kolejnych zajęciach. Dopiszcie to, czego uczniowie dowiedzieli się w domu.
*Jeśli to możliwe zaproś na zajęcia seniora lub seniorów i poproś dzieci o przeprowadzenie z nimi spotkania/wywiadu dotyczącego wojny lub innych trudnych momentów historycznych, podczas których nie szanowano pokoju. Lekcja 5. Listy do… Materiały: List do ludożerców Tadeusza Różewicza Przebieg zajęć: 1. Przeczytaj uczniom List do ludożerców Tadeusza Różewicza. 2. Podziel uczniów na małe grupy. 3. Zadaj pytanie: „Do kogo warto by było napisać list w sprawie pokoju na świecie?” Nie ograniczaj przy tym ich wyobraźni, to może być zarówno polityk, jak i Bóg, sam nadawca listu, babcia czy ktokolwiek inny. 4. Poproś, by uczniowie napisali w grupach dowolne listy: prywatne lub oficjalne, tradycyjne – pisane prozą lub poetyckie. 5. Poproś, by jedno dziecko w każdej grupie przepisało list tak, by można go było zaprezentować na wystawie, a następnie poproś, by uczniowie włożyli je do kopert i zaadresowali. Lekcja 6. Co wymaga naszej troski, ochrony? Materiały: gazety lub kredki, farby; Przebieg zajęć: 1. Zapytaj uczniów: „Co powinniśmy chronić, czym się opiekować?” 2. Zapisz odpowiedzi uczniów na tablicy.
8
3. Poproś, by dzieci w dowolnej formie dzieci narysowały lub stworzyły kolaż na ten temat. Mogą to robić indywidualnie lub grupowo, a nawet całą klasą. Lekcja 7. Rozwiązywanie konfliktów Przebieg zajęć: Zajęcia powinny dotyczyć dobrej komunikacji, która jest niezbędna do rozwiązywania sprzeczek; takich scenariuszy jest bardzo dużo. Połóż nacisk na to, że właśnie dobra komunikacja umożliwia pokojowe rozwiązywanie konfliktów. Przygotowując zajęcia skorzystaj z doświadczenia klasy i wybierz przykłady bliskie uczniom. Kolejne lekcje Przeprowadź je według własnych pomysłów pamiętając, by miały związek z tematem projektu Sto lat dla pokoju w Europie. Można je zrealizować np. w oparciu o ulotki, które zawierają wypowiedzi różnych osób z całej Europy na temat tego, czym jest dla nich pokój (propozycja dla starszych dzieci). Mogą to być również tańce czy piosenki pokoju, klasowe lub indywidualne bajki o konflikcie i porozumieniu, przedstawienia, happeningi, wywiady, reportaże, albumy i inne. Zachęcamy do uruchomienia własnej inwencji i dzielenia się pomysłami! Marta Hożewska - nauczycielka języka polskiego w SP i Gimnazjum PRIMUS we Wrocławiu, trenerka psychodramy; we współpracy z Pracownią Literatury i Kultury Dziecięcej i Młodzieżowej przy Instytucie Filologii Angielskiej koordynowała między innymi takie projekty jak The Word Wide Story Web; przygotowała także grę miejską oraz książkę Ołbin, której autorami są uczniowie szkoły; tłumaczy literaturę bułgarską; Anna Charatonik – nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej z wieloletnim stażem, zatrudniona w Szkole Podstawowej PRIMUS we Wrocławiu; prowadzi warsztaty plastyczne dla klas I-III i chętnie udziela się w projektach, takich jak Sto lat dla pokoju w Europie;
9