Erasmus Mundus. Poradnik administratora wspólnych studiów by Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

erasmus mundus

poradnik

administratora wsp贸lnych studi贸w

Współpraca przy realizacji projektu: Anna Bielecka, Beata Skibińska Zespół Programów Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus, Eksperci Bolońscy Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Korekta i redakcja tekstu: Agnieszka Pawłowiec Tłumaczenie: Biuro tłumaczeń „Poliglota”; FRSE, Katarzyna Basisty Projekt graficzny: TAKE MEDIA Wydawca: Fundacja Rozwoju Systemy Edukacji ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa www.frse.org.pl www.mundus.org.pl © Copyright by Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2012 Odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji ponosi Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji. Publikacja sfinansowana z funduszy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Publikacja bezpłatna

erasmus mundus

poradnik administratora wsp贸lnych studi贸w

Poradnik administratora wspólnych studiów

dr hab.

Daria Lipińska-Nałęcz podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego

międzynarodowienie szkolnictwa wyższego staje się na przestrzeni ostatnich lat coraz ważniejszym elementem oceny jego jakości. Uczelnia bez dobrze rozwiniętych kontaktów przekraczających granice państwowe nie może liczyć na sukcesy. Skala tego zjawiska już dawno przekroczyła wymiary jednostkowe. Nie wystarczy zatem wysłać kilku profesorów i przyjąć kilku wybitnych studentów. Unia Europejska wymaga by do 2020 roku 20% jej studentów kształciło się przynajmniej przez semestr poza granicami swego kraju. Powinno to zaowocować bogatszymi doświadczeniami, lepszą znajomością języków obcych, większą tolerancyjnością dla odmiennych kultur, otwartością dla przepływu myśli i ludzi. Ta polityka przekłada się na dobór wskaźników określających skalę powodzenia konkretnej szkoły czy też poziomu uczelni danego kraju. O ile w dotychczasowych prestiżowych rankingach liczyły się przede wszystkim osiągnięcia jej pracowników naukowych, liczba cytowań w światowych periodykach, zdobytych patentów, uzyskanie najwyższych naukowych laurów, pozyskanie prestiżowych grantów, to wraz z pojawieniem się U-Multiranku, który od 2013 r. zacznie zbierać dane, wzrośnie udział wymiany studenckiej, liczba realizowanych międzynarodowych programów kształcenia, w tym studiów wspólnych organizowanych przez kilku partnerów nie pochodzących z jednego kraju. Zatem obok sukcesów naukowych, rzeczywistego wkładu w rozwój nauki światowej, wzrasta rola i charakter oferty dydaktycznej formułowanej przez uczelnie.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Za tymi nowymi miernikami postępują sposoby finansowania projektów międzynarodowych. Można się spodziewać, iż z form bardzo otwartych i rozmaitych, czasem nawet chaotycznych, podążać będziemy ku modelom preferującym konkretne, wybrane grupy projektów. Wyraźnie daje się obserwować marsz w stronę bardziej uporządkowanych elementów współpracy międzynarodowej, służącej osiąganiu wartości dodanej. Wśród takich projektów z pewnością znajdą się programy wspólne, jako szczególna postać współpracy pozwalająca tworzyć najbardziej ambitne, interdyscyplinarne, nowatorskie ścieżki kształcenia, wybiegające poza ramy zwykłej współpracy, a nawet poza ramy akredytacji. Bowiem cechą wyróżniającą tych właśnie projektów jest tworzenie programów unikalnych, nie dających się zrealizować w jednej uczelni. Każdy z partnerów musi wnieść do projektu jakiś niepowtarzalny, niezbędny dla jego powodzenia element. Mobilność kadr i studentów znajdować musi zatem lepsze uzasadnienie niż tylko chęć zmiany miejsca pracy, czy zdobywania wiedzy. Warto by polskie uczelnie, dotąd w minimalnym tylko zakresie, nigdy w roli koordynatorów, podejmujące wyzwania tworzenia programów wspólnych, bardziej się tą szansą zainteresowały. Bo jest to wyróżnik niewątpliwie jakościowy, nie wyrastający z przypadkowych kontaktów, dowodzący, że współpraca między uczelniami sięga głęboko i jest przemyślana. To z kolei tworzy grunt do efektywnej współpracy naukowej, realizacji wspólnych projektów badawczych. Jeśli szukamy dróg do podniesienia rangi polskich uczelni w świecie, jeśli chcemy by choć kilka z nich znalazło się w środowiskowej elicie i w gronie poszukiwanych przez ambitne kadry i studentów, to sięgnijmy po programy wspólne. O tym, jak te cele osiągać, czym są programy wspólne, jak je zorganizować, informuje poradnik przygotowany przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji. Pozwalam sobie wyrazić nadzieję, że okaże się pomocny w niełatwym, ale obiecującym przedsięwzięciu.

Poradnik administratora wspólnych studiów

prof. dr hab.

Wiesław Banyś przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich

ążenie do zapewnienia jak najwyższej jakości kształcenia, międzynarodowej współpracy naukowej, zwiększania mobilności studentów oraz kadry, innowacyjność szkolnictwa wyższego, wreszcie umiędzynarodowienie studiów są ze sobą ściśle powiązane i stanowią kierunki rozwoju europejskiego szkolnictwa wyższego. W erze szybko postępującej globalizacji doświadczenia wyniesione z jednego tylko kraju mogą, w wielu przypadkach, okazać się niewystarczające, stąd też świetny pomysł na powstanie niniejszego poradnika dla administratorów prowadzących wspólne studia, w którym znajdziecie Państwo nie tylko polecaną, fachową literaturę, ale również przykładowe wzory dokumentów. Umiędzynarodowienie studiów wyższych i internacjonalizacja uczelni mogą być realizowane na różne sposoby. Wymiana studentów i nauczycieli akademickich, częściowe kształcenie w jednej z zagranicznych uczelni partnerskich, prowadzenie cyklu zajęć dydaktycznych przez uczonych z tych uczelni stanowią sprawdzoną formę współpracy o najdłuższej historii. Tworzenie wspólnych programów studiów i postępująca integracja systemów szkolnictwa wyższego to już kolejny, nowy etap. Osobną kwestią, mającą obecnie bardzo duże znaczenie, jest wspólna organizacja krótkich i intensywnych kursów dydaktycznych przez międzynarodowe konsorcja uczelni. Zajęcia prowadzone przez międzynarodowy zespół wykładowców dla grupy studentów z całego świata uzupełniają i wzbogacają ofertę dydaktyczną uczelni. Coraz większego znaczenia nabiera wykorzystanie nowoczesnych i nowatorskich technik kształcenia, w tym edukacji prowadzonej na odległość, praca metodą

Poradnik administratora wspólnych studiów

projektową czy też w grupie. Naturalne i konieczne jest także zacieśnianie współpracy z instytucjami spoza obszaru szkolnictwa wyższego, organizacja praktyk studenckich i stałe dostosowywanie oferty dydaktycznej uczelni do zmieniających się potrzeb rynku pracy. Wszystkim tym działaniom towarzyszą różne formy wymiany doświadczeń i dobrych praktyk. Systemy szkolnictwa, aby móc skutecznie odpowiadać na wyzwania współczesności, muszą stawać się coraz bardziej otwarte i elastyczne. Konsekwencją tych przemian jest rozszerzenie kręgu państw uczestniczących we współpracy i wzmocnienie ponadeuropejskiego charakteru kooperacji. Finalnym efektem oddziaływania tych trendów jest tworzenie i realizacja pełnych, wspólnych studiów przez konsorcja uczelni z różnych państw. Tendencja ta będzie się nasilała w całej Europie. Polskie uczelnie nie mogą pozostać poza tym nurtem. Umiędzynarodowienie szkolnictwa wyższego znajduje swój najpełniejszy wyraz właśnie w tworzeniu i prowadzeniu wspólnych studiów. Znaczenie tej formy kształcenia jest coraz mocniej podkreślane w założeniach programów edukacyjnych Unii Europejskiej i w polityce edukacyjnej Unii, poszczególnych jej państw członkowskich. Idea ta jest intensywnie promowana, a same wspólne studia zyskują coraz większą popularność. Oferta tego rodzaju musi być obecna w naszym kraju i musi być bogata, atrakcyjna, dostępna zarówno dla polskich studentów, jak i obcokrajowców, których oferta wspólnych studiów może przyciągnąć do Polski. Z tej możliwości nie można nie skorzystać. Wspólne studia oferowane studentom z różnych państw to jednocześnie wielkie wyzwanie i szereg rozmaitych zadań do spełnienia oraz problemów do rozwiązania. Poczynając od tworzenia programu kształcenia, podziału odpowiedzialności i kompetencji, finansowania, organizacji rekrutacji studentów, zapewnienia odpowiedniej jakości, poprzez system wsparcia dla studentów i pomoc w adaptacji do nowych, często bardzo odmiennych warunków, kończąc na dostosowaniu procedur oraz mechanizmów współpracy pomiędzy uczelniami do wymogów ustawodawstwa w poszczególnych krajach. Bez wątpienia są to wyzwania poważne i trudne. Największym z nich jest organizacja wspólnych studiów w taki sposób, aby nie ograniczać różnorodności kultur, warunków, charakterów, a także ofert poszczególnych uczelni i krajów, lecz w pełni korzystać z tej wielości, pielęgnować ją w myśl zasady La richesse est dans la diversité – bogactwo jest w różnorodności. Nie ma dobrych uczelni bez studentów, doktorantów i kadry z innych krajów, bez istnienia w kontekście międzynarodowym. Życzę Państwu, by ten poradnik pomógł naszym uczelniom stwarzać wspólne, ciekawe i nowoczesne kierunki, wybierane przez studentów z całego świata.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Mirosław Marczewski dyrektor generalny Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji

undacja Rozwoju Systemu Edukacji od wielu lat poprzez wdrażane programy europejskie aktywnie włącza się w działania, których celem jest internacjonalizacja kształcenia w naszym kraju. Współpracujemy w tym zakresie ściśle z władzą krajową, która kreuje politykę w odniesieniu do szkolnictwa wyższego oraz społecznością akademicką – z konferencjami rektorów i – oczywiście – z samymi uczelniami. Jesteśmy również z upoważnienia Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego organizatorem lub partnerem przedsięwzięć promujących polskie szkolnictwo wyższe za granicą. Od początku realizacji w naszym kraju programu Erasmus, t.j. od roku 1998, dbaliśmy o to, aby Europa poznawała polskie uczelnie. Od kiedy jesteśmy także biurem krajowym programu Erasmus Mundus, który zakładał rozszerzenie współpracy międzyuczelnianej na cały świat, działania te są intensyfikowane. Program Erasmus Mundus sprawił, że wspólne studia, od dawna już realizowane w europejskich uczelniach, zostały dostrzeżone i uznane za ważny element rozwoju oferty edukacyjnej uczelni zarówno w Europie, jak i na świecie. Naszą rolą jest wspierać uczelnie w tym procesie – organizujemy spotkania, przybliżamy zasady, promujemy dobre praktyki, wydajemy publikacje. Chcemy bowiem, aby wspólne studia, jako doskonałe „narzędzie” internacjonalizacji były w szerszym wymiarze prowadzone przez polskie szkoły wyższe. Mamy więc nadzieję, że oddawany do Państwa rąk „Poradnik administratora wspólnych studiów” okaże się dobrą formą wsparcia. Ufamy, że polskie

Poradnik administratora wspólnych studiów

środowisko akademickie doceni starania Fundacji o upowszechnianie wiedzy na temat tej formy kształcenia, jaką są wspólne studia. W założeniach strategicznych Unii Europejskiej wspólne studia zajmują bowiem istotne miejsce. Trudno się temu dziwić – to bardzo naturalna metoda na umiędzynarodowienie kształcenia oraz efektywny sposób realizacji mobilności studentów i pracowników. W interesie środowisk akademickich jest, aby polskie uczelnie częściej pojawiały się w składzie konsorcjów oferujących wspólne studia. To dobry sposób na poprawienie atrakcyjności oferty i jakości kształcenia. Wszyscy obserwujemy, że rok 2012, kiedy wydawany jest niniejszy poradnik, jest czasem trudnym dla Europy i jej obywateli. Szczególnie dla ludzi młodych, kończących studia i wkraczających na skomplikowany zglobalizowany rynek pracy. Ufamy jednak, że edukacja jest ta sfera inwestycji w kapitał społeczny, dzięki której Europa przezwycięży trudności ekonomiczne. Szczególnie istotną częścią procesu edukacji są studia wyższe. Dbanie o ich jakość, międzynarodowy wymiar, aktualność i atrakcyjność oferty, zapewnienie najwyższej jakości wykładowców i profesjonalistów dbających o praktyczny charakter kształcenia – to wymóg XXI wieku. Wspólne studia spełniające wymagania programu Erasmus Mundus to studia odpowiadające na potrzeby współczesnych, wysokorozwiniętych społeczeństw. Warto, aby i nasze społeczeństwo było aktywne zarówno w ich tworzeniu, oferowaniu, jak i korzystaniu z ich możliwości. „Poradnik administratora wspólnych studiów” został napisany z wykorzystaniem doświadczeń polskich uczelni w programie Erasmus Mundus. W okresie przygotowywania opracowania trwały już przygotowania do nowego programu edukacyjnego na lata 2014-2020 „Erasmus dla wszystkich”. Program ten w równym, a może nawet jeszcze większym stopniu, będzie promował i wspierał wspólne studia. Są one bowiem wspaniałym sposobem poprawy stanu umiędzynarodowienia kształcenia w szkołach wyższych. Czytając poszczególne rozdziały proszę pamiętać, że nawet jeżeli w roku 2014 zniknie nazwa „Erasmus Mundus” jako odrębny program, idea wspólnych studiów będzie kontynuowana. Przyszłość programów wspólnego kształcenia z pewnością będzie czerpać z bogatego dorobku programu Erasmus Mundus.

Spis treści:

Beata Skibińska 12 1. Wprowadzenie. 12 1.1. Jak korzystać z poradnika? Dla kogo jest ten poradnik? 12 1.2. Definicja wspólnych studiów 15 1.3. Dlaczego warto realizować wspólne studia? 17 Beata Skibińska 18 2. Wspólne studia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego 18 2.1 Teraźniejszość i przyszłość wspólnych studiów 18 2.1.1 Wspólne studia w komunikatach ministrów 19 2.1.2 Wspólne studia w strategiach rozwoju 20 2.1.3 Wspólne studia w przepisach polskich 21 2.2 Akredytacja, zapewnianie jakości i uznawalność dyplomów wspólnych studiów 24 2.3 Dyplom wspólny czy wielokrotny? 26 dr Sebastian Płóciennik 27 3 Wspólne studia w różnych aspektach 27 3.1 Przygotowanie wspólnego programu kształcenia 27 3.2 Realizacja wspólnego programu kształcenia 30 3.2.1 Komunikacja ze studentem 30 3.2.2 Umowa ze studentem określająca wzajemne prawa i obowiązki 33 3.2.3 Opieka nad studentem od momentu jego przyjęcia do czasu wydania dyplomu 34 3.2.4 Adaptacja kulturowa studentów 36 3.2.5 Dokumentacja ścieżki studiowania studenta 36 3.2.6 Organizacja egzaminów i zaliczeń przy współpracy z partnerami 37 3.3 Monitorowanie i udoskonalanie programu wspólnych studiów 37

dr Christoph Sowada, Irmina Jurkiewicz-Świętek. 39 4 Zarządzanie poprzez cele, czyli przepis na udaną organizację wspólnych studiów 39 4.1 Proces budowania partnerstwa. Umiejętności potrzebne w budowaniu partnerstwa 39 4.2 Podział ról w konsorcjum. Zadania koordynatora a zadania partnera 40 4.3 Podstawy współpracy międzyuczelnianej a stosowane metody komunikacji wewnątrz konsorcjum 42 4.4 Umowa partnerska oparta na zrozumieniu wzajemnych interesów 42 4.5 Sposoby podejmowania decyzji kluczowych dla wspólnego programu 43 4.6 Rola promocji i marketingu w realizacji wspólnych studiów 44 4.6.1 Sposoby promocji studiów 44 4.6.2 Budowa strony internetowej programu 46 4.7 Aspekt finansowy wspólnych studiów 46 4.7.1 Wspólna polityka w zakresie ustalania czesnego 47 4.7.2 Podział zadań między partnerów i podział środków 49 4.7.3 Zmienna wartość monetarna punktu ECTS 50 4.7.4 Kalkulacja kosztów uczelni 51 Agata Bruska, Justyna Żuk-Błaszczyk 53 5 Wszystko pod kontrolą, czyli metody zapewnienia jakości 53 5.1 Stosowane procedury i narzędzia zapewniania jakości 54 5.2 Wewnętrzna i zewnętrzna ocena wspólnego programu 61 5.3 Dwa wymiary oceny wspólnego programu: zawartość merytoryczna wspólnego programu kształcenia i logistyczna organizacja wspólnych studiów 65 5.4 Zaangażowanie studentów i instytucji zewnętrznych w ocenę programu 66 5.5 Monitoring kariery absolwentów jako forma oceny wspólnego programu 66 6 6.1 6.2 6.3 6.4

Przykładowe wzory dokumentów 73 Umowa o współpracy międzyuczelnianej 73 Umowa ze studentem – kategoria A 89 Umowa ze studentem – kategoria B 97 Umowa z pracownikiem akademickim 105

Wybrana literatura 108

Poradnik administratora wspólnych studiów

Beata Skibińska

1. Wprowadzenie

1.1. Jak korzystać z poradnika? Dla kogo jest ten poradnik?

Termin wspólne studia (joint study programme) pojawił się w dokumentach związanych z europejskim szkolnictwem wyższym w latach siedemdziesiątych1. Ta forma kształcenia studentów z pewnością miała zastosowanie także wcześniej, ale literatura dotycząca szkolnictwa wyższego w Europie podaje najczęściej rok 1976 jako początek rozwoju wspólnych studiów. Skoro wspólne studia w Europie rozwijają się już ponad 35 lat, czy warto wydawać poradnik dla administratora wspólnych studiów? Czy znajdą się zainteresowani zapoznaniem się z jego treścią? Jako osoba od wielu lat zajmująca się edukacyjnymi programami europejskimi przeznaczonymi dla szkolnictwa wyższego uważam, że wspólne studia powinny być znacznie szerzej, niż dotychczas, realizowane przy współudziale polskich uczelni. Z moich obserwacji wynika, że tematyka wspólnych studiów pojawiła się w sposób zauważalny wraz z uruchomieniem programu Erasmus Mundus, którego celem było (i nadal jest) uatrakcyjnienie i podniesienie jakości studiów oferowanych przez europejskie uczelnie. Wspólne studia planowano wykreować na swego rodzaju doskonały produkt europejskiej edukacji wyższej, stanowiący istotny wyróżnik, specyficzną ofertę dydaktyczną kojarzoną przede wszystkim z Europą. 1 Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich nr C 38 z 19 lutego 1976 r., w którym użyto sformułowania joint programmes of study and research between institutions in several Member States.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Akcja 1

Akcja 1I

Akcja 1I1

realizacja wspólnych europejskich studiów magisterskich i doktoranckich (studia II i III stopnia) przygotowanych przez konsorcja uczelni europejskich i (ewentualnie) uczelni z krajów trzecich; finansowanie stypendiów dla studentów z Europy i z państw trzecich na realizację studiów, które posiadają certyfikat programu Erasmus Mundus oraz stypendia dla nauczycieli akademickich na realizację wyjazdów w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych w ramach tych studiów

tworzenie projektów partnerskich, których celem jest realizacja mobilności studentów na wszystkich poziomach studiów oraz mobilność pracowników uczelni zarówno dydaktycznych, jak i administracyjnych. W ramach tej inicjatywy zawiązywane są partnerstwa między uczelniami europejskimi a uczelniami zlokalizowanymi w wybranych rejonach świata, w ramach których realizowane są wyjazdy zgodnie z zaakceptowanym planem;

realizacja projektów promujących program Erasmus Mundus oraz zwiększających atrakcyjność szkolnictwa wyższego w Europie. W ramach tego działania uczelnie i inne instytucje działające w sektorze szkolnictwa wyższego mogą realizować inicjatywy związane z różnorodnymi potrzebami tego sektora, takimi jak: promocja, dostępność do oferty dydaktycznej, zapewnienie jakości oferowanych programów kształcenia, uznawalność akademicka, rozwój programów nauczania, kultura jakości, kultura mobilności.

Mimo iż od uruchomienia programu Erasmus Mundus minęło już 8 lat, nie można powiedzieć, że wspólne studia stały się europejskim hallmark. Nie dlatego jednak, że czas ten przespano, czy zmarnowano. Europejskie uczelnie intensywnie pracowały nad udoskonalaniem istniejących i uruchamianiem nowych programów wspólnego kształcenia. Było to możliwe m.in. dzięki wsparciu, jakie ta forma kształcenia otrzymywała poprzez realizację edukacyjnych programów europejskich, a w szczególności właśnie programu Erasmus Mundus. Pozostałe kontynenty także dostrzegły potencjał wspólnych studiów, pracowały i nadal pracują nad ich rozwojem (do czego notabene przyczynił się także program Erasmus Mundus). Polskie uczelnie – biorąc pod uwagę ich osiągnięcia w konkursach uruchamianych w programie Erasmus Mundus – nie mają zadowalających wyników w realizacji wspólnych studiów. Takiej oferty dydaktycznej jest na polskim rynku edukacyjnym zdecydowanie za mało. Śmiem twierdzić, że idea wspólnych studiów nie jest powszechnie znana w polskim środowisku akademickim, jest też w różny sposób rozumiana (o czym szerzej w kolejnym podrozdziale niniejszego poradnika). Dlatego warto tę ideę wciąż promować, wspierać realizatorów wspólnych studiów i pracować nad eliminowaniem pojawiających się trudności.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Poradnik administratora wspólnych studiów jest więc skierowany zarówno do tych, którzy wspólnymi studiami dopiero zaczynają się interesować, jak i do tych, którzy od strony koncepcji akademickiej mają pomysł na wspólne studia, ale nie bardzo wiedzą, jak tę koncepcję wdrożyć w życie w sposób gwarantujący powodzenie oraz spójność z przepisami prawa o szkolnictwie wyższym. Rozdziały 1. i 2. stanowią teoretyczne wprowadzenie do tematyki wspólnych studiów. Dlatego też postanowiliśmy, że zostaną one napisane przez osobę związaną z biurem programu, zajmującą się realizacją edukacyjnych programów europejskich. Autorami kolejnych rozdziałów (3.-5.) są natomiast praktycy – realizatorzy wspólnych studiów. Uważamy, że poradnikiem mogą zainteresować się także osoby już realizujące programy wspólnego kształcenia. Mamy nadzieję, że lektura poszczególnych rozdziałów stanie się dla nich źródłem refleksji i porównań metod, narzędzi oraz rozwiązań własnych i stosowanych przez autorów poradnika. Wiele inspiracji i przemyśleń odnoszących się do realizacji wspólnych studiów zrodziło się dzięki udziałowi pracowników polskiego biura programu Erasmus Mundus2 w projekcie o nazwie EMAP 3 (Erasmus Mundus Active Participation), finansowanym w ramach Akcji 3. programu Erasmus Mundus. Dzięki temu przedsięwzięciu przedstawiciele polskich uczelni oraz pracownicy polskiego biura mogli uczestniczyć w seminariach szkoleniowych, których celem było zwiększenie szans na zwycięstwo w konkursach uruchamianych w programie Erasmus Mundus i zdobycie dofinansowania na realizację wspólnych studiów przy współudziale polskich uczelni. Jak korzystać z niniejszego opracowania? Oczywiście wedle zainteresowania oraz potrzeb. Każdy rozdział poradnika stanowi swoistą odrębność opisującą dany aspekt realizacji wspólnych studiów. Pomysłodawcy poradnika oraz autorzy poszczególnych rozdziałów mają nadzieję, że czas poświęcony na przygotowanie niniejszego opracowania zaowocuje i wspólne studia zyskają większą popularność jako kreatywna, pożyteczna i odpowiadająca na potrzeby współczesnej edukacji forma kształcenia.

2 Rolę takiego biura, w terminologii programu Erasmus Mundus nazywanego National Structure, pełni w Polsce Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji. 3 Celem projektu było zwiększenie udziału w realizacji wspólnych studiów dofinansowywanych w programie Erasmus Mundus państw, które zostały uznane za słabo lub niedostatecznie dobrze reprezentowane; Polska znalazła się w tym gronie, dzięki czemu przedstawiciele polskich uczelni i biura krajowego byli zapraszani do udziału w szkoleniach przygotowanych przez Kolegów z państw dobrze reprezentowanych.

Poradnik administratora wspólnych studiów

1.2 Definicja wspólnych studiów

Jak wspomniano wcześniej, wspólne studia (joint study programme/joint programme) zdefiniowano już w 1976 roku jako program kształcenia opracowany i realizowany wspólnie przez kilka uczelni. W kontekście rozwoju współpracy międzynarodowej wspólne studia to program kształcenia prowadzony wspólnie przez uczelnie pochodzące z różnych krajów. Wspólne studia mogą zakończyć się uzyskaniem przez studenta dyplomu jednej uczelni spośród placówek wchodzących w skład grupy (konsorcjum) realizującej wspólny program kształcenia lub uzyskaniem oddzielnych dwóch albo wielu dyplomów uczelni zaangażowanych w program wspólnego kształcenia. Pomyślne zakończenie wspólnych studiów może też, o ile pozwalają na to przepisy prawa o szkolnictwie wyższym w krajach reprezentowanych w konsorcjum uczelni realizujących wspólne studia, doprowadzić do uzyskania jednego wspólnego dyplomu wydanego wspólnie przez uczelnie wchodzące w skład konsorcjum. Stąd też często spotykane wyrażenia: double, multiply, joint degree czy też double, multiply, joint diploma (podwójny, wielokrotny, wspólny dyplom). Nie ma jednej, jedynie słusznej i jedynie obowiązującej definicji, a raczej charakterystyki, wspólnych studiów. Dobre zasady realizacji programów wspólnego kształcenia zostały wypracowane przez Europejskie Stowarzyszenie Uniwersytetów (EUA – European University Assosiation) dzięki pracom i badaniom prowadzonym na przełomie lat 90. i pierwszej dekady obecnego stulecia. Można odnieść wrażenie, że wiele wniosków wynikających z analiz, które doprowadziły do zdefiniowania w publikacji EUA4 tzw. złotych zasad realizacji wspólnych studiów drugiego stopnia, zostało uwzględnionych w pracach nad wspólnymi studiami, zgodnymi z wymaganiami programu Erasmus Mundus. Zdarza się, że wspólne studia są określane jako te, podczas których student dzięki realizacji części swojej nauki w innej partnerskiej uczelni zagranicznej (np. w ramach programu Erasmus) i decyzji podjętej przez odpowiednie władze obydwu uczelni (macierzystej oraz partnerskiej, w której została zrealizowana istotna część programu studiów) o wzajemnym uznaniu efektów uczenia się prowadzących do uzyskania konkretnej kwalifikacji (dyplomu) otrzymuje dyplom ukończenia studiów zarówno uczelni macierzystej, jak i uczelni partnerskiej. Takie rozwiązanie, aczkolwiek bardzo korzystne dla studenta, nie powinno być łączone z pojęciem wspólnych studiów. 4 Developing Joint Masters programes for Europe. Results of the EUA Joint Masters project (March 2002 – January 2004).

Poradnik administratora wspólnych studiów

Wspólne studia powinny być rozumiane bowiem jako taki program kształcenia, który jest przygotowywany, a następnie prowadzony siłami kilku5 uczelni z uwagi na specyficzną wartość dodaną wynikającą ze współpracy konkretnie tych jednostek. Innymi słowy – żadna z uczelni wchodzących w skład grupy realizującej wspólne studia nie byłaby w stanie samodzielnie zrealizować zdefiniowanego programu kształcenia, a dopiero ich współpraca, ich wspólny wysiłek dydaktyczny i organizacyjny zapewnia osiągnięcie założonych celów i efektów kształcenia/uczenia się. Realizacja programu kształcenia wymaga uczestnictwa wykładowców pochodzących z różnych ośrodków akademickich, co wiąże się z koniecznością przemieszczania się (mobilności) dydaktyków. Student realizujący wspólne studia też musi być mobilny, gdyż kształci się w różnych uczelniach. Mobilność Wspólne studia jest więc obowiązkowo wpisana w założenia wspólpowinny być rozumiane nych studiów. jako taki program Ze wspólnymi studiami łączą się także definicje, kształcenia, który które w terminologii polskojęzycznej nastręczają jest przygotowywany, sporo kłopotów, a mianowicie joint degree oraz joint a następnie prowadzony diploma. W ogóle należy stwierdzić, że w terminosiłami kilku uczelni z uwagi logii stosowanej w artykułach, publikacjach, wypona specyficzną wartość wiedziach, spotkaniach związanych ze wspólnymi dodaną wynikającą ze studiami istnieje spory bałagan pojęciowy. współpracy konkretnie Zdaniem autorki, pojęcie joint degree w zasadzie tych jednostek. nie powinno występować samodzielnie, a jeżeli już tak się stanie, to powinno być rozumiane jako skrót myślowy wyrażenia joint (degree) programme. W terminologii polskiej wiążącej się ze wspólnymi studiami powinno się więc definiować jedynie: joint (degree) programme – wspólne studia, wspólny program kształcenia; joint diploma – wspólny dyplom, jako jeden dokument potwierdzający zdobycie kwalifikacji i uzyskanie tytułu/stopnia, wydany przez co najmniej dwie uczelnie. Dyplom taki musi spełniać wymagania legislacyjne wszystkich państw, z których pochodzą uczelnie realizujące wspólne studia i wydające wspólny dyplom. W literaturze 5 Co najmniej dwóch, a w programie Erasmus Mundus, który obecnie jest najczęściej obieranym punktem odniesienia dla definicji i charakterystyki programu wspólnego kształcenia – co najmniej trzech uczelni pochodzących z różnych krajów.

Poradnik administratora wspólnych studiów

anglojęzycznej często spotykanymi synonimami wyrażenia joint diploma są określenia joint degree lub joint qualification. Jeszcze raz przypomnijmy, że wspólne studia mogą prowadzić do uzyskania jednego dyplomu, dwóch lub więcej odrębnych dyplomów lub wspólnego dyplomu. Rodzaj wydawanego dyplomu powinien być określony w porozumieniu o prowadzeniu wspólnych studiów zawieranym pomiędzy partnerami, po sprawdzeniu wymagań prawa krajowego oraz uzyskaniu akceptacji władz uczelni zaangażowanych we wspólne studia.

1.3. Dlaczego warto realizować wspólne studia?

Wspólne studia prowadzone przez kilka uczelni, w tym placówki pochodzące z różnych krajów, to forma kształcenia, która lepiej, pełniej, bardziej skutecznie odpowiada na potrzeby wynikające z wyjątkowo dynamicznie zmieniającego się świata. Logicznie i sensownie przygotowany program wspólnych studiów jest unikalny i wyjątkowy – już ten fakt powinien być wystarczający do odpowiedzi na pytanie, dlaczego warto być uczestnikiem takiego programu kształcenia. Ale to nie jedyna zaleta wspólnych studiów. Wspólne studia to bardzo efektywna forma internacjonalizacji kształcenia. Sam bowiem ich zamysł i konstrukcja wymuszają mobilność studentów oraz mobilność kadry akademickiej. A skoro mobilność studentów i pracowników jest obowiązkowa, czyli wbudowana w program, to znikają problemy logistyczne związane z jej przygotowaniem. Znikają też wciąż powszechne przy standardowej mobilności studentów problemy z zaliczeniem efektów uczenia się w poczet kwalifikacji, jaką student zdobywa w uczelni macierzystej. Wspólne studia to także atrakcyjna dla studenta forma kształcenia, bo wiążąca się z doświadczaniem metod dydaktycznych stosowanych przez nauczycieli akademickich pochodzących z różnych krajów oraz realizacją kształcenia w różnych krajach w międzynarodowej grupie studentów, co z kolei daje szanse na obcowanie z wieloma językami, kulturami, obyczajami. Słowem – wspólne studia obok kształcenia na wysokim poziomie pozwalają na zdobycie wielu z tzw. miękkich kompetencji, bardzo cenionych obecnie przez pracodawców, szczególnie tych działających globalnie. Tak więc uczelnia pretendująca do miana uczelni światowej powinna mieć w swojej ofercie programy wspólnego kształcenia, w szczególności w zakresie tych dyscyplin akademickich, w których globalizacja wymaga umiędzynarodowionego kształcenia.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Beata Skibińska

2. Wspólne studia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego

2.1 Teraźniejszość i przyszłość wspólnych studiów

Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego (EOSW) to idea polegająca na zapewnieniu osobom uczącym się i nauczającym w szkołach wyższych zlokalizowanych na terytorium państw EOSW prawa do swobodnego przemieszczania się w celu podejmowania i kontynuowania nauki. To swobodne przemieszczanie się służyć powinno zdobyciu nowej wiedzy, umiejętności i innych kompetencji (społecznych, personalnych) umożliwiających ciągły rozwój indywidualny, zawodowy i społeczny. Aby prawa takie zagwarantować osobom kształcącym się, należało doprowadzić do ścisłej współpracy (nie mylić z ujednoliceniem!) struktur, systemów, procedur oraz do klarownego opisania nadawanych w poszczególnych krajach kwalifikacji (dyplomów). Nakreślone w poprzednim akapicie cele są osiągane (celowo używam czasownika niedokonanego, bo szkolnictwo wyższe podlega ciągłym zmianom; reformy w jego obszarze to niekończący się proces, na bieżąco uzupełniany o cele wynikające ze zmieniających się potrzeb społecznych i gospodarczych) w ramach współpracy państw biorących udział w tzw. Procesie Bolońskim1 i tworzących EOSW.

1 W sierpniu 2012 r. do grona sygnatariuszy Procesu Bolońskiego należało 47 państw: Albania, Andora, Armenia, Azerbejdżan, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Czechy, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Irlandia, Kazachstan, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Macedonia, Malta, Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, Watykan, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

Poradnik administratora wspólnych studiów

2.1.1 Wspólne studia w komunikatach ministrów Jak podano w poprzednim rozdziale, tematyką wspólnych studiów Europa interesowała się już od lat 70. W Deklaracji Bolońskiej (1999 r.), która stanowiła impuls do aktywizacji działań zmierzających do harmonizacji struktur i transparentności szkolnictwa wyższego oraz uznawalności kwalifikacji zdobywanych w obrębie współpracujących ze sobą państw, nie było bezpośredniego odniesienia do wspólnych studiów. Już jednak w komunikacie2 wydanym po konferencji ministrów ds. szkolnictwa wyższego w ramach Procesu Bolońskiego, która odbyła się w Pradze (2001 r.) znajdujemy zachętę dla uczelni, aby pracowały nad modułami, przedmiotami, programami kształcenia na wszystkich poziomach (czyli studiach pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia) zapewniającymi tzw. wymiar europejski w odniesieniu do ich zawartości merytorycznej i organizacji procesu kształcenia. W szczególności zachęta ta nawiązywała do programów kształcenia realizowanych w partnerstwie uczelni pochodzących z różnych krajów, prowadzących do nadania wspólnej kwalifikacji. W komunikacie ministrów wydanym po kolejnej konferencji, która odbyła się w roku 2003 w Berlinie, stwierdza się, że wyrażona w poprzednim dokumencie zachęta do rozwijania programów wspólnych studiów to za mało. Ministrowie zostali wezwani do bardziej efektywnego zajęcia się usuwaniem barier natury prawnej, które utrudniają, a nawet uniemożliwiają rozwój wspólnych studiów. W tym komunikacie wspomniano także o odpowiednich mechanizmach zapewniania jakości kształcenia dla wspólnych studiów. Konferencja w Bergen (2005 r.) sporo miejsca poświęciła uznawaniu kwalifikacji (dyplomów) w świetle ratyfikowania przez większość państw Procesu Bolońskiego tzw. Konwencji Lizbońskiej3. Apelując o łatwiejsze procedury uznawania kwalifikacji uzyskiwanych w regionie europejskim, wezwano także władze krajowe i innych interesariuszy do uznawania wspólnych kwalifikacji (dyplomów) nadanych przez dwa lub więcej krajów należących do Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, mającego stać się efektem Procesu Bolońskiego. 2 Teksty wszystkich cytowanych w niniejszym rozdziale komunikatów można znaleźć na oficjalnej stronie Procesu Bolońskiego, prowadzonej we wrześniu 2012 r. przez sekretariat Bologna Follow-Up Group: http://www.ehea.info/article-details.aspx?ArticleId=43. 3 Z treścią Konwencji Lizbońskiej (konwencja o uznawaniu kwalifikacji związanych z uzyskaniem wyższego wykształcenia w regionie europejskim) można zapoznać się na wielu stronach internetowych, m.in. http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/QueVoulezVous.asp?NT=165&CL=ENG.

Poradnik administratora wspólnych studiów

W roku 2007 odbyła się konferencja ministrów w Londynie, a wydany po niej komunikat praktycznie powtarzał apel o pracę nad uznawalnością wspólnych studiów i zachętę do zwiększania liczby oferowanych przez uczelnie programów wspólnego kształcenia. Ministrowie zgromadzeni w 2009 r. na konferencji w Leuven i Louvain-La-Neuve stwierdzali, że wspólne studia powinny stawać się powszechną praktyką. W komunikacie z roku 2012, wydanym po konferencji ministrów w Bukareszcie stwierdza się, że powinny być uznawane wzajemnie decyzje odnoszące się do wspólnych studiów wydane przez ciała akredytacyjne wpisane do Europejskiego Rejestru Agencji ds. Zapewniania Jakości (EQAR)4. Komunikat z 2012 r. ponownie także zachęca uczelnie do dalszej pracy nad opracowywaniem i wdrażaniem programów wspólnych studiów i obiecuje dokonanie przeglądów krajowych w tym zakresie w celu usunięcia ewentualnych przeszkód utrudniających efektywną realizację wspólnych studiów. Wiele miejsca poświęcono wspólnym studiom również w dodatkowych dokumentach przygotowanych na konferencję bukaresztańską5. Tak więc istnieje wola polityczna, aby kształcenie w formie wspólnych studiów zdecydowanie rozwijać. Wola polityczna nie zawsze jednak przekłada się na efektywne działania uczelni, jako autonomicznych jednostek decydujących o własnej ofercie dydaktycznej. Na szczęście mamy i w Polsce szkoły wyższe doceniające potencjał wspólnych studiów, mimo że wymagają one o wiele większego, w porównaniu z krajowymi programami, wysiłku organizacyjnego. Przykładowo w Akcji 1. programu Erasmus Mundus w latach 2009-2012 polskie uczelnie pojawiają się jako współrealizatorzy wspólnych studiów w 24 projektach. Niestety w żadnym z nich nie pełnią roli koordynatora. Uczelnie z Europy Zachodniej np. francuskie występują natomiast w 80 projektach (w 40 w roli koordynatora, w 40 w roli partnera), niemieckie – w 68 projektach (11 projektów koordynowanych, 57 projektów w roli partnera), a holenderskie – w 42 projektach (w 14 jako koordynator, w 28 jako partner). 2.1.2. Wspólne studia w strategiach rozwoju Skoro 47 państw jest aktywnie zaangażowanych w Proces Boloński (i tworzenie Europejskiego Obszary Szkolnictwa Wyższego), to należałoby zakładać, że w państwach tych wspólne programy kształcenia są wpisane do założeń strategicznych odnoszących się do szkolnictwa wyższego. Podobnie spodziewać by się można, że misje poszczególnych 4 http://www.eqar.eu/. 5 http://bologna-bucharest2012.ehea.info/background-documents.html.

Poradnik administratora wspólnych studiów

uczelni winny być spójne z wybranymi przez nie celami strategii krajowych, zgodnymi z ich potencjałem i ambicjami (nie każda szkoła wyższa musi być przecież równie silnie umiędzynarodowiona), a cele konkretnych programów kształcenia służyły realizacji założeń strategicznych nakreślonych w misji szkoły wyższej. Czy tak jest? Pomysł na sprawdzenie powyższej spójności zbiegł się w czasie z określoną inicjatywą, tzn. z ubieganiem się przez FRSE, pełniącą rolę biura krajowego programu Erasmus Mundus, o dofinansowanie projektu wielostronnego, realizowanego przez biura programu Erasmus Mundus z kilku państw członkowskich. Projekt o nazwie INTERUV: joint programmes – facilitator for university internationalization będzie realizowany w okresie od 15 września 2012 r. do 31 października 2014 r. Polskie biuro programu Erasmus Mundus w roli koordynatora wraz z biurami z Austrii, Czech, Estonii, Hiszpanii, Finlandii, Francji, Grecji, Węgier, Włoch, Łotwy, Holandii, Norwegii, Słowacji i Wielkiej Brytanii zakłada m.in. sprawdzenie, w jaki sposób wspólne studia znajdują odzwierciedlenie w strategiach rozwoju szkolnictwa wyższego państw uczestniczących w projekcie i wybranych przez biura krajowe uczelniach w tych krajach. Zainteresowanych tą tematyką zapraszamy do śledzenia strony internetowej projektu www.interuv.eu i zapoznawania się z wynikami zaplanowanych analiz. Przykładem kraju posiadającego strategię internacjonalizacji instytucji szkolnictwa wyższego, która wyraźnie wskazuje na potencjał wspólnych programów kształcenia i zaleca szkołom wyższym ich realizację, jest Finlandia6. 2.1.3. Wspólne studia w przepisach polskich W znowelizowanej w 2011 r. ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym wspólne studia i wspólne dyplomy wymienione są w artykułach 167. i 168. Z zapisów zawartych w tych artykułach dowiadujemy się, że: studia pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolite studia magisterskie mogą być prowadzone wspólnie przez różne uczelnie i instytucje naukowe, w tym z udziałem zagranicznych uczelni i instytucji naukowych, na podstawie zawartego przez nie porozumienia; przedmiotem porozumienia może być prowadzenie studiów na kierunku i poziomie kształcenia, w którym podstawowe jednostki organizacyjne uczelni polskich będących 6 Strategy for the Internationalisation of Higher Education Institutions in Finland 2009-2015 dostępny na stronie: www.minedu.fi/export/sites/default/.../opm23.pdf.

Poradnik administratora wspólnych studiów

stronami porozumienia mają uprawnienia do prowadzenia studiów na poziomie kształcenia nie niższym niż poziom określony w porozumieniu; absolwenci studiów wspólnych mogą otrzymać dyplom wspólny. Zasady wydania takiego dyplomu określa Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów, warunków wydawania oraz niezbędnych elementów dyplomów ukończenia studiów i świadectw ukończenia studiów podyplomowych oraz wzoru suplementu do dyplomu z dnia 11 września 2011 r. Czy powyższe uregulowania są wystarczające, aby wspólne studia przygotować i prowadzić? Zdecydowanie tak! Czy gwarantują, że polskie uczelnie w ramach przygotowanych i prowadzonych wspólnie z uczelniami zagranicznymi studiów będą zapewniały ich wysoką jakość i będą dobrą wizytówką polskiego szkolnictwa wyższego? Wydaje się, że dobrym punktem odniesienia do uszczegółowienia reguł kształcenia na wspólnych studiach jest ich charakterystyka obowiązująca w programie Erasmus Mundus. Unia Europejska, inwestując w promocję wysokiej jakości wspólnych studiów, takich jak w programie Erasmus Mundus, chciałaby, aby wszystkie wypracowane w programie kryteria jakościowe były spełnione także w przypadku studiów wspólnych realizowanych poza nim. Czym zatem charakteryzują się wspólne studia przygotowane zgodnie z założeniami programu Erasmus? Opiszemy ja na przykładzie popularnych programów studiów drugiego stopnia (Erasmus Mundus Master Courses)7: wspólny (zintegrowany), uznany przez wszystkie uczelnie wchodzące w skład konsorcjum, program studiów. Każda uczelnia wchodząca w skład konsorcjum realizującego wspólny program kształcenia uznaje wszystkie zajęcia dydaktyczne wraz z przypisanymi do nich formami zaliczeń i/lub egzaminów za spełniające określone w legislacji jej kraju wymagania formalne i jakościowe; wspólne kryteria naboru studentów, przejrzyste procedury rekrutacji kandydatów wypracowane wspólnie przez konsorcjum. Decyzje rekrutacyjne podjęte przez konsorcjum są akceptowane przez wszystkie uczelnie i stanowią podstawę wpisania studenta na listę swoich studentów; wspólne metody egzaminowania i pełne wzajemne uznanie wyników sprawdzania efektów kształcenia (egzaminów, zaliczeń) przez uczelnie – członków konsorcjum; 7 Pełna charakterystyka wymagań stawianych wspólnym studiom w programie Erasmus Mundus jest opisana w przewodniku po programie dostępnym na stronie internetowej http://eacea.ec.europa.eu/erasmus_ mundus/programme/programme_guide_en.php.

Poradnik administratora wspólnych studiów

spójne kryteria pobierania opłat za studia – jednakowa kwota czesnego wpłacane-

go do konsorcjum; studenci uiszczają taką samą kwotę bez względu na obraną być może na późniejszym etapie ścieżkę studiowania; wewnętrzne rozliczenia pomiędzy uczelniami wchodzącymi w skład konsorcjum są niewidoczne dla studenta; obowiązkowy okres mobilności studentów – ścieżka studiowania studenta przewiduje zrealizowanie programu kształcenia w co najmniej 2 uczelniach wchodzących w skład konsorcjum; konieczność uzyskania liczby punktów ECTS odpowiadającej co najmniej 1 semestrowi w każdej uczelni przewidzianej w ścieżce studiowania; uzyskanie wspólnego, wielokrotnego lub co najmniej podwójnego dyplomu; kontakt z co najmniej dwoma językami europejskimi (niekoniecznie muszą to być dwa języki wykładowe, a język wykładowy nie musi być językiem oficjalnym danego kraju); wysokie standardy przyjęcia oraz obsługi studentów i wykładowców z krajów trzecich przez konsorcjum. Wszelkie kwestie związane z realizacją wspólnych studiów – zarówno te merytoryczne, jak i finansowe oraz logistyczno-organizacyjne – powinny być uzgodnione przez uczelnie zamierzające wspólnie realizować program kształcenia w porozumieniu o prowadzeniu wspólnych studiów. Jest to porozumienie, którego wymaga ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i bez podpisania którego realizacji wspólnych studiów praktycznie nie można sobie wyobrazić. Kwestią podstawową warunkującą realizację wspólnych studiów jest oczywiście określenie ich akademickiej zawartości (zdefiniowanie efektów kształcenia dla całego programu i poszczególnych jego modułów/przedmiotów) oraz podjęcie decyzji, które części wspólnego programu będą realizowane w poszczególnych uczelniach/instytucjach partnerskich (jeżeli program przewiduje np. odbycie praktyki) lub też które przedmioty będą prowadzone przez specjalistów z konkretnego ośrodka. Przypomnijmy bowiem, że realizacja wspólnych studiów ma sens jedynie wtedy, kiedy oferta ta jest niepowtarzalna i nie dubluje programów oferowanych indywidualnie przez pojedyncze uczelnie. W przeciwnym razie wysiłek organizacyjny i koszty poniesione na przygotowanie i realizację wspólnych studiów nie będą uzasadnione.

Poradnik administratora wspólnych studiów

2.2. Akredytacja, zapewnianie jakości i uznawalność dyplomów wspólnych studiów

Program kształcenia oferowany przez grupę zagranicznych uczelni musi spełniać wymagania jakościowe stawiane przez każdy z krajów reprezentowanych w konsorcjum. Z tego powodu zagadnienia związane z akredytacją wspólnych studiów nie są łatwe, ale też nie są nieosiągalne. Zagadnieniom akredytacji wspólnych studiów poświęcono wiele projektów i publikacji. Autor rozdziału swoje spostrzeżenia na temat możliwości rozwiązań odnoszących się do akredytacji wspólnych studiów opiera o rozwiązania rekomendowane przez Europejskie Konsorcjum na rzecz Akredytacji (ECA – European Consortium for Accreditation). Rozwiązania przedstawione podczas seminarium zorganizowanego przez ECA w 2010 r., w którym miałam sposobność uczestniczyć, do dziś są dla mnie dobrym punktem odniesienia przy zapoznawaniu się z różnymi raportami i artykułami na temat akredytacji i zapewniania jakości, także wspólnych studiów. Rzecz wydaje się niezwykle prosta, a w praktyce napotyka spore trudności realizacyjne. Dlaczego wydaje się prosta? Otóż dlatego, że skoro decydujemy się na realizację wspólnych studiów, to przy opracowywaniu ich koncepcji musimy myśleć o: zdobyciu zgody na prowadzenie opracowanego przez nas programu kształcenia (w Polsce uprawnienia te wynikają z przepisów prawa o szkolnictwie wyższym; są jednak kraje, w których program przed jego udostępnieniem studentom musi uzyskać akredytację); spełnieniu wymagań odnoszących się do akredytacji w poszczególnych krajach, zarówno tych wymaganych przepisami prawa o szkolnictwie wyższym, jak i tych wymaganych przez instytucje/stowarzyszenia branżowe, bez których absolwenci studiów nie zdobędą wymaganych na rynku pracy uprawnień dostępnych jedynie dla absolwentów akredytowanych kierunków. Aby więc uzyskać akredytację programu wspólnego kształcenia, można: uzyskać akredytację odpowiednich dla poszczególnych krajów agencji mających uprawnienia wynikające z przepisów prawa oraz wskazane akredytacje branżowe; uzyskać akredytację w ramach tzw. single accreditation procedure. W tym celu przeprowadzana jest jedna procedura, w której biorą udział przedstawiciele komisji akredytacyjnych z państw zaangażowanych we wspólny program. Jedna z tych komisji pełni funkcję koordynatora całego procesu. Zwykle jest to komisja akredytacyjna z kraju, w którym siedzibę ma uczelnia będąca koordynatorem wspólnego programu;

Poradnik administratora wspólnych studiów

uzyskać akredytację wybranej agencji (kraju) mającego – w opinii grupy realizują-

cej studia – najsurowsze kryteria akredytacyjne, obejmujące większość kryteriów wymaganych w innych krajach, a następnie zabiegać o uznanie tej decyzji przez pozostałe agencje akredytacyjne. Czytelnik mający wyobrażenie o tym, jak wygląda proces przygotowania do wizytacji akredytującej, sama wizytacja, a następnie ustosunkowanie się do uwag zespołu wizytującego z pewnością dojdzie do wniosku, że sposób pierwszy jest bardzo czasoi kosztochłonny. Nie jest więc uzasadniony z punktu widzenia efektywności wykorzystywania środków finansowych i zasobów ludzkich. Natomiast drugi wariant jest dość łatwy w sytuacji, kiedy agencje akredytacyjne podpisały porozumienia o wzajemnym uznawaniu decyzji akredytacyjnych. Europejskie Konsorcjum na Rzecz Akredytacji (ECA) na swoich stronach internetowych prezentuje swoją wizję zasad odnoszących się do akredytacji wspólnych studiów, która została opracowana już w roku 20078. Zakładają one, że: realizatorzy wspólnego programu studiów zwracają się z prośbą o akredytację do wybranej przez siebie agencji zrzeszonej w ECA9; agencja ta bezzwłocznie informuje o otrzymanej prośbie agencje akredytacyjnie innych krajów i prosi o informacje o uprawnieniach danej szkoły wyższej oraz programie będącym przedmiotem akredytacji; agencja akredytacyjna powołuje panel ekspertów, który dokona oceny programu kształcenia; w skład zespołu powinien, w miarę możliwości, wchodzić w roli obserwatora przedstawiciel co najmniej jednej z pozostałych agencji akredytacyjnych; zostaje wszczęty proces akredytacji przewidujący złożenie wymaganej przez agencję akredytacyjną dokumentacji, następuje zorganizowanie wizyty panelu oceniającego w wybranej uczelni wchodzącej w skład konsorcjum (konsorcjum musi zapewnić, że podczas wizyty będzie prezentowany i omawiany cały program, niezależnie od nieobecności – części – przedstawicieli innych uczelni); podjęta w wyniku analizy dokumentacji i wizytacji decyzja akredytacyjna jest komunikowana pozostałym agencjom, które przyjmują jej postanowienia. To rozwiązanie jest z pewnością bardziej ekonomiczne od konieczności akredytacji uzyskiwanej w każdym kraju i bardzo podobne do opisanego powyżej drugiego sposobu.

8 Principles for accreditation of joint programmes http://www.ecaconsortium.net/main/documents/main-documents. 9 Warto wiedzieć, że Polska Komisja Akredytacyjna jest członkiem ECA.

Poradnik administratora wspólnych studiów

2.3. Dyplom wspólny czy wielokrotny?

Podwójne dyplomowanie, dyplom podwójny, dyplom wielokrotny, dyplom wspólny – pewnie często słyszymy takie określenia i rozumiemy je na swój sposób. O zawiłościach terminologii związanych ze wspólnymi studiami piszemy w rozdziale pierwszym. Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie, jaki typ dyplomu: podwójny, wielokrotny, wspólny jest najlepszym rozwiązaniem? Takiej odpowiedzi, moim zdaniem, nie znajdziemy. Jest to bowiem uzależnione od tradycji akademickich kraju, w którym absolwent legitymujący się dyplomem będzie chciał kontynuować naukę lub znaleźć zatrudnienie. Wydaje się, że w naszym kraju jednak większość pracodawców najbardziej ufa dyplomowi uczelni krajowej. Dzięki uczestnictwu w międzynarodowych seminariach, na których problem: dyplom wspólny czy wielokrotny był dyskutowany, z zadowoleniem stwierdzam, że większość wypowiadających się tam pracodawców nie przykłada do tego większego znaczenia. Najważniejsze są bowiem kompetencje zdobyte dzięki programowi wspólnego kształcenia, a nie forma ich potwierdzenia. Tak więc dla pracodawcy ważne jest to, że student ukończył wspólne studia. Słowem – istotniejsze są wspólne studia niż wspólny dyplom. Pracodawca chciałby jednak wiedzieć, jakie uczelnie brały udział w realizacji tego programu, jak wyglądała indywidualna ścieżka kształcenia osoby legitymującej się dyplomem. Takich informacji na dyplomie nie znajdziemy, ale powinny się one pojawić w suplemencie do dyplomu, który w roku 2012 jest powszechnie stosowanym w EOSW dokumentem wspomagającym transparentność i uznawalność zdobytych kwalifikacji. Wskazówki dotyczące wydawania wspólnych dyplomów oraz wspólnych suplementów do dyplomu zawarte są w opracowanej w ramach projektu Joint Programmes: Quality Assurance and Recognition of Degrees Awarded 10 publikacji pt. Awarding Joint Degrees: Guidelines for Good Practices. Zawiera ona rekomendacje odnośnie rodzaju informacji i sposobu ich prezentacji we wspólnym dyplomie oraz wspólnym suplemencie do dyplomu, a także praktyczne przykłady ich zastosowania. Publikacja jest dostępna na stronie www.ecaconsortium.net.

10 Projekt Joint Programmes: Quality Assurance and Recognition of Degrees Awarded jest realizowany w ramach program Erasmus Mundus, Akcja 3. Więcej informacji na temat projektu dostępnych jest na stronie http://www.ecaconsortium.net/main/projects/joqar.

Poradnik administratora wspólnych studiów

dr Sebastian Płóciennik

3. Wspólne studia w różnych aspektach

3.1. Przygotowanie wspólnego programu kształcenia

Pomysł wspólnych studiów zazwyczaj rodzi się w kuluarach konferencji naukowych i na nieformalnych spotkaniach, zwykle między instytucjami, która mają już doświadczenie we wzajemnej współpracy. Przejście do jego realizacji wymaga jednak wielomiesięcznych uzgodnień i licznych, najlepiej bezpośrednich, spotkań między członkami potencjalnego konsorcjum. Kluczowe znaczenie ma sprecyzowanie, co jest potrzebne do rozpoczęcia takiego programu. Wymaga to swego rodzaju scanningu: analizy doświadczenia i specjalizacji każdej uczelni, tego, jaki komponent wiedzy oraz usług może dostarczyć każdy z partnerów. Duże znaczenie ma także zestawienie możliwości organizacyjnych poszczególnych uczelni, w szczególności tego, ilu studentów może zostać przyjętych na studia oraz czy uczelnia może rozszerzyć ofertę dydaktyczną, a nawet otworzyć nowe kierunki studiów (czyli dysponować rezerwą minimum kadrowego). Potrzeby uczelni to jedna strona medalu. Nie ma sensu tworzenie wspólnych studiów bez analizy, jakich kompetencji będzie potrzebować za kilka lat rynek pracy, i to nie lokalny, ale europejski. Dopiero po przeglądzie możliwości partnerów można przejść do negocjacji dotyczących szczegółowego określenia celu i programu studiów. Polskie uczelnie powinny na tym etapie zwrócić szczególną uwagę na kwestię opisu uzyskiwanych przez absolwentów kwalifikacji (czyli odniesienia do efektów uczenia się dla danego programu kształcenia oraz krajowych ram kwalifikacji). Następnym krokiem jest ustalenie wewnątrzkonsorcyjnego podziału pracy, inaczej mówiąc, kwestii organizacyjnych i programowych, za które odpowiedzialne są poszczególne

Poradnik administratora wspólnych studiów

uczelnie. Na tym etapie mogą pojawić się trudne kwestie, ponieważ kompetencje poszczególnych ośrodków mogą się pokrywać lub dążą one do zajęcia podobnych obszarów nauczania. Nie można też wykluczyć sporów dotyczących ustalenia, która z uczelni ma być główną siedzibą konsorcjum, tzw. jednostką koordynującą. Negocjacje należy prowadzić bardzo uważnie, mając na względzie specjalizację macierzystej instytucji i jej możliwości wywiązania się ze zobowiązań. Ostrożnie należy zwłaszcza podchodzić do przejmowania zupełnie nowych obszarów kształcenia, ponieważ, nawet jeśli planujemy pozyskać wykładowców zewnętrznych, otwarta pozostaje kwestia jakości tak zorganizowanych zajęć. Przedmiot prowadzony metodą outsourcingu, z często zmieniającymi się prowadzącymi, może stać się słabym ogniwem w ofercie uczelni, rzutującym na jej pozycję w konsorcjum. Podjęte uzgodnienia stanowią podstawę zaprojektowania integralnej części programu: ścieżek mobilności studentów. Także i tu mogą pojawić się trudne kwestie. Jedną z nich jest podział obciążeń finansowych w przypadku kosztów wspólnych obron prac magisterskich oraz platform online do prowadzenia wspólnego programu. Ostatni punkt to określenie, w jaki sposób konsorcjum będzie wydawało dyplomy (podwójne, wielokrotne lub wspólne). Polskie prawo dopuściło możliwość wydawania dyplomów wspólnych, ale wciąż nie jest to procedura łatwa. Warto podkreślić jeszcze dwie kwestie. Po pierwsze, wszystkie ustalenia muszą zostać zawarte w umowie ustanawiającej konsorcjum, której sygnatariuszami są prawni przedstawiciele uczelni – zazwyczaj rektorzy. Po drugie, program kształcenia powinien być dołączony do umowy jako aneks. Koniecznie jest jednak zachowanie pewnej elastyczności, ponieważ uczelnie niemal rokrocznie modyfikują i korygują swoje programy. Dlatego lepszym pomysłem, niż zamknięta lista przedmiotów, jest struktura oparta na modułach (np. 3 na semestr, każdy 10 ECTS), która dopuszcza pewną elastyczność. Przykład takiej organizacji został przedstawiony w schemacie obok.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Schemat modułowy studiów drugiego stopnia (magisterskich)1 Semestr

Suma ECTS

Moduł 01 •• Wprowadzenie do przedmiotu •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Warsztaty: 2 ECTS

Moduł 02 •• Wprowadzenie teoretyczne •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Warsztaty: 2 ECTS

Moduł 03 •• Wprowadzenie teoretyczne •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Warsztaty: 2 ECTS

Moduł kierunkowy 04 •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Warsztaty: 2 ECTS

Moduł kierunkowy 05 •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Warsztaty: 2 ECTS

Moduł kierunkowy 06 •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Warsztaty: 2 ECTS

III

Moduł specjalizacyjny 07 •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Warsztaty: 2 ECTS

Moduł specjalizacyjny 08 •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Warsztaty: 2 ECTS

Moduł specjalizacyjny 09: •• Praca magisterska •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Projekt/warsztaty: 2 ECTS

Moduł specjalizacyjny 10 •• Wykład: 4 ECTS •• Seminarium: 4 ECST •• Projekt/warsztaty: 2 ECTS

Praca magisterska

Obrona pracy magisterskiej

I – IV

120

1 Na przykładzie programu EMGS: Global Studies – A European Perspective prowadzonego przy współudziale Uniwersytetu Wrocławskiego.

Poradnik administratora wspólnych studiów

3.2 Realizacja wspólnego programu kształcenia 3.2.1 Komunikacja ze studentem 3.2.1.1 Wspólna rekrutacja studentów. Metody i sposoby przeprowadzania rekrutacji studentów na odległość Programy realizowane przez konsorcja cieszą się dużą popularnością wśród kandydatów na studia. Szanse zwiększa dodatkowo wsparcie funduszy zewnętrznych: program Erasmus Mundus był w ostatnich latach znakomitą marką i gwarancją wysokiej jakości studiów, co z pewnością ułatwiało rekrutację. Najbardziej oczywiste, tradycyjne metody zdobywania studentów to rekrutacja poprzez agencje rekrutacyjne, z którymi konsorcjum podpisuje odpowiednie umowy, oraz uczestnictwo w targach edukacyjnych. Warto jednak pamiętać, że system agencyjny niesie ze sobą pewne wyzwania. Po pierwsze, trzeba ustalić kryteria oceny jego skuteczności: najpewniejszym jest wskazanie konkretnej liczby studentów, których ma zwerbować agent i których – uwaga – uczelnia zaakceptuje. Po drugie, należy raczej unikać klauzul o wyłączności agencji na konkretnych rynkach narodowych. Po trzecie, należy stale monitorować działanie agencji i przyglądać się konstrukcji prowizji. Czasami przyczyny niskiego naboru mogą być nieco zaskakujące, np. niska opłata za studia – teoretycznie przyciągająca studentów – może prowadzić do niewielkiej aktywności agenta opłacanego procentową prowizją, który będzie wolał promować droższe programy. Współpraca z agencją naboru może zostać nawiązana na różne sposoby. Najczęściej, jeśli uczelnie są duże i mają rozbudowaną ofertę w językach obcych, agenci sami się do nich zgłaszają. O ile istnieje taka możliwość, warto skorzystać także ze sprawdzonych kontaktów innych placówek partnerskich. Zawsze pozostaje też możliwość poszukiwania partnerów agencyjnych poprzez ambasady lub poprzez uczestnictwo w targach edukacyjnych. Drugi sposób pozyskiwania studentów opiera się na widoczności w Internecie. W pewnym sensie wymaga ona zatrudnienia agentów wewnątrz konsorcjum – chodzi o osoby odpowiedzialne za dobre pozycjonowanie strony programu, tworzenie profili programu na portalach społecznościowych, a także akcje marketingowe. W przypadku uczelni polskich bardzo pomocne są podejmowane przez ministerstwo czy władze samorządowe inicjatywy ogólnopolskie tj. np. Ready, Study, Go! Poland, Study in Krakow czy Akademicki Poznań. Przydatne mogą być także działania realizowane przez organizacje

Poradnik administratora wspólnych studiów

pozarządowe, jak np. Study in Poland. Trzecia metoda, najbardziej skomplikowana, ale dość skuteczna, polega na rekrutacji poprzez uczelnie partnerskie konsorcjum. Można je zachęcić do tego poprzez stworzenie pewnych form współpracy, jak wymiana studentów i wykładowców, wspólne projekty badawcze, konferencje itd. Nie brak opinii, że ten sposób jest najlepszy, ponieważ gwarantuje nie tylko bezpośredni dostęp do kandydatów, ale także to, że ich aplikacje będą odpowiedniej jakości. Proces rekrutacji powinien się opierać na jasnych kryteriach formalnych i merytorycznych (najlepiej określić je w umowie konsorcyjnej). Do najczęściej stosowanych należą: list motywacyjny, dotychczas osiągane oceny ze studiów (dyplomy), realizowane projekty, znajomość języka wykładowego programu, działalność społeczna i biznesowa. Czasem w procesie rekrutacji jest stosowany czynnik geograficzny powodujący ustalenie limitów dla kandydatów pochodzących z konkretnych regionów. Niekiedy brane są pod uwagę kryteria płci lub kryteria społeczne. Wszystkie te kryteria, jakkolwiek ich stosowanie bywa uzasadnione, stoją w sprzeczności z zasadą pozyskiwania najlepszych aplikacji. Ten dylemat uczelnie konsorcjum muszą rozstrzygnąć same. O sukcesie rekrutacji mogą decydować różne dodatkowe zachęty, np. bardzo skuteczną metodą jest wskazanie puli miejsc ze stypendium, o które należy ubiegać się dużo wcześniej (np. przyjmowanie aplikacji kończy się pół roku przed rozpoczęciem studiów). Wielu kandydatów, którzy nie otrzymają stypendiów, decyduje się później na podjęcie studiów w trybie płatnym. Można także wprowadzać różnorodne instrumenty, które dają możliwość obniżki czesnego, np. dla tych studentów, którzy osiągną w pierwszym semestrze wybitne wyniki w nauce. Proces rekrutacji wymaga klarownego podziału zadań w konsorcjum. Kilka punktów usprawniających organizację zasługuje na szczególną uwagę. Po pierwsze, aplikacje powinny być wysyłane na adres jednostki koordynującej, a nie na adresy wszystkich partnerów konsorcjum. Po drugie, wstępna analiza aplikacji pod względem formalnym powinna być dokonywana przez pracowników administracyjnych jednostki koordynującej. Na tym etapie może mieć miejsce pierwsza selekcja merytoryczna na podstawie lektury listów motywacyjnych i dyplomów. Po trzecie, konsorcjum powinno powołać komisję rekrutacyjną składającą się z przedstawicieli wszystkich uczelni, która dokonuje ostatecznego wyboru kandydatów. W praktyce oznacza to, że pomiędzy uczelniami krąży lista kandydatów, na której partnerzy zaznaczają swoje preferencje. W razie konieczności możliwe jest przeprowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej z kandydatami poprzez narzędzia typu Skype, Google Handouts lub innego rodzaju platformy komunikacyjne.

Poradnik administratora wspólnych studiów

3.2.1.2 Formy wsparcia studentów w procesie uzyskiwania wizy Ambasady w krajach, w których prowadzona jest intensywna rekrutacja studentów do programu, powinny być zawczasu poinformowane o programie. Przyspiesza to nieco procedury, ponieważ urzędnicy wydziałów konsularnych poświęcają mniej czasu na sprawdzanie wiarygodności programu. Pomaga naturalnie szyld Erasmus Mundus lub innej instytucji wspierającej. Kluczowe znaczenie ma przesłanie odpowiednio wcześnie potwierdzenia przyjęcia do programu – od jednostki koordynującej, o ile ta kompetencja została jej przekazana. Powinno mieć to miejsce najpóźniej dwa miesiące przed rozpoczęciem studiów. Oczywistym jest, że ambasady będą odrzucać niektóre aplikacje wizowe studentów. Powstaje wtedy problem, czy angażować się po stronie studenta na rzecz stosowania bardziej liberalnych reguł. W tej kwestii zalecana jest ostrożność: interwencja ma sens, jeśli kandydat znany jest koordynatorom programu i wcześniej np. współpracował z jego uczestnikami. Jeśli kandydat, po którego stronie uczelnia się zaangażuje, okaże się typowym migrantem zarobkowym i nawet nie pojawi się na uczelni, kolejne wnioski o studia w programie będą rozpatrywane w sposób bardziej restrykcyjny. Warto się natomiast angażować w wydawanie wiz (a później kart stałego pobytu), których termin ważności jest skoordynowany z planem pobytu studenta na uczelni konsorcjum. Chodzi w szczególności o to, by student miał wystarczająco dużo czasu na złożenie wniosku o wydanie karty stałego pobytu. 3.2.1.3 Przewidywanie sytuacji trudnych Koordynatorzy realizujący programy studiów międzynarodowych muszą założyć, że nie wszystkie problemy można przewidzieć. Dlatego bardzo ważne jest stworzenie mechanizmów dobrej komunikacji ze studentami. Powinna ona bazować nie tylko na oficjalnych relacjach z biurem programu, ale także na tutorach. Doświadczenie mówi, że są oni w stanie dość szybko dostrzec pojawiające się problemy. Warto więc zainwestować czas i środki w stworzenie sieci wolontariuszy w instytucji realizującej program. Do najczęściej pojawiających się problemów należą błędy i niedopatrzenia studentów w procedurze wizowej i pobytowej, np. student uznał, że wiza półroczna jest ważna od momentu przekroczenia granicy, a nie od momentu wydania. Często zdarzają się także przypadki zbyt późnego składania wniosków o kartę stałego pobytu. Druga grupa problemów dotyczy kwestii finansowych. Bywa, że studenci przyjeżdżają do Europy bez środków finansowych, licząc na uzyskanie stypendium, pomimo

Poradnik administratora wspólnych studiów

wcześniejszej odmowy. W takiej sytuacji możliwe są dwie opcje: namówienie studenta do szybkiego powrotu albo wsparcie go w staraniach o znalezienie zatrudnienia. To ostatnie rozwiązanie rzadko jednak okazuje się optymalne i może skończyć się migracją studenta do bogatszych krajów UE, gdzie możliwości zarobkowania są większe i wiążą się z jednoczesną rezygnacją z kontynuacji nauki. Trzecia grupa często pojawiających się trudności to wychodzące na jaw po przyjeździe do Polski informacje o kryminalnej przeszłości studenta lub o wszczęciu w kraju pochodzenia postępowania karnego. Należy się spodziewać, że w takiej sytuacji student będzie się starał o wydłużenie pobytu lub uzyskanie azylu. Nie jest rzadkością także podawanie w aplikacji nieprawdziwych informacji, np. dotyczących znajomości języka. Dlatego tak istotna jest weryfikacyjna rola agentów lub ambasady, a także uczelni partnerskich i referencji w krajach, gdzie przeprowadzana jest rekrutacja. W razie wątpliwości dotyczących znajomości języka, np. gdy występuje wyraźna niespójność między jakością języka w liście motywacyjnym i w pozostałych dokumentach, zalecana jest rozmowa telefoniczna. Kolejna grupa komplikacji dotyczy wystąpienia choroby studenta wymagającej hospitalizacji. Zawsze w takim przypadku należy się postarać o to, by szpital znajdował się w tym samym mieście, co uczelnia i by możliwa była komunikacja w języku angielskim. Na powyższe wyzwania nakładają się potencjalne problemy związane z różnicami kulturowymi, a także politycznymi. Nie należy ich w żadnym razie ignorować, ponieważ mogą być one powodem przerwania nauki przez studentów, w skrajnym przypadku mogą też uderzyć w wizerunek uczelni. Kadra prowadząca zajęcia powinna być przygotowana na takie sytuacje, jak np. agresywna wymiana zdań na zajęciach między studentami z Izraela i Palestyny, Turcji i Kurdystanu, czy Chin i Tybetu. Pomniejsze problemy natury kulturowej, związane ze specyfiką kraju, są nie do uniknięcia. Jedyną metodą ich ograniczania jest dobry kontakt ze studentami i konsekwentne informowanie o potencjalnych komplikacjach. 3.2.2 Umowa ze studentem określająca wzajemne prawa i obowiązki Umowę ze studentem zawiera jednostka koordynująca w imieniu konsorcjum. Jej podpisanie przez studenta odbywa się przed rozpoczęciem nauki, następnie podpisuje ją rektor. Nie jest ona podstawą rozpoczęcia studiów: wystarczy potwierdzenie o przyjęciu na studia.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Umowa ze studentem powinna zawierać:

preambułę, w której znajduje się krótki opis programu; opis obowiązków studenta, w szczególności warunki uzyskania

zaliczeń i zdania egzaminów; obowiązek konsorcjum zapewnienia warunków realizacji studiów: program oraz opiekę koordynatora na każdej z uczelni; warunki płatności czesnego; warunki płatności stypendium oraz jego wstrzymania; zasady ubezpieczenia; warunki uczestniczenia w dodatkowych przedsięwzięciach konsorcjum, które nie są bezpośrednio włączone do programu, np. szkoły letnie, konferencje. Ten punkt powinien zawierać także informacje o ewentualnych zobowiązaniach studenta (np. dodatkowe opłaty); dokładne określenie, czy student musi ponosić dodatkowe koszty w razie nieukończenia studiów w przewidzianym czasie; informację, że porządek roku akademickiego i szczegółowe zasady zaliczeń są określane indywidualnie przez każdą z uczelni konsorcjum; szczegółowe informacje (w tabeli) o stopniach i ich konwersji pomiędzy różnymi systemami narodowymi; zasady ustalania końcowej oceny studiów. 3.2.3 Opieka nad studentem od momentu jego przyjęcia do czasu wydania dyplomu Dla funkcjonowania programów fundamentalne znaczenie ma dobry kontakt koordynatora ze studentami. W pierwszym okresie, a więc od złożenia aplikacji do przyjazdu na uczelnię, ma on charakter mailowy i zazwyczaj przekłada się na dziesiątki pytań dotyczących programu, zakwaterowania, cen itd. Bardzo przydatne jest stworzenie przewodnika (dobrym przykładem jest Jungle Book Wrocław Uniwersytetu Wrocławskiego2), w którym znajdują się podstawowe wiadomości dotyczące nie tylko studiów, ale i codziennego życia. Informacje mogą też znajdować się na stronie internetowej. W opracowanie takiego przewodnika warto zaangażować lokalnych studentów. Brak dobrej komunikacji z uczelnią na tym etapie może skutkować wycofywaniem zgłoszeń. Przed przyjazdem warto także zorganizować, choćby 2 Dostępny na stronie internetowej Uniwersytetu Wrocławskiego, w sekcji dla studentów zagranicznych.

Poradnik administratora wspólnych studiów

przez biuro współpracy międzynarodowej uczelni, grupę wolontariuszy, którzy np. odbiorą studentów z lotniska i będą z nimi w kontakcie przez pierwsze dni. Bardzo ważna jest pomoc w zorganizowaniu im zakwaterowania. Problemu nie ma, jeśli aplikują o miejsce w domu studenckim. Dla pozostałych możliwe jest następujące rozwiązanie: zapewnienie miejsca w domu studenckim we wrześniu, aby mogli w spokoju znaleźć zakwaterowanie. Można również nawiązać współpracę z agencją pośrednictwa, która pomoże studentom znaleźć mieszkanie. Około 2-3 tygodnie przed rozpoczęciem roku akademickiego konieczne jest organizowanie systematycznych spotkań ze studentami oraz tzw. introduction days. Tego rodzaju usługi są zazwyczaj koordynowanie centralnie na uczelni, warto jednak zastanowić się, czy nie dodać do nich punktów istotnych dla studentów programu, w szczególności czy nie wesprzeć ich dodatkowo w załatwianiu formalności: legitymacji studenckich, kart pobytu, ubezpieczenia, tłumaczeń dokumentów. Na tym etapie warto również stworzyć tutoring studentów instytutu, w którym realizowany jest program. To oni najczęściej organizują przeróżne imprezy integracyjne, mogą także wspomóc studentów w załatwianiu formalności. Należy dodać, że studenci potrzebują intensywnego wsparcia także przez około 4-6 tygodni po rozpoczęciu roku akademickiego. Trzeba też uwzględnić, że niektóre osoby przyjeżdżają z opóźnieniem. Może to wynikać z tego, że np. dopiero w październiku kończą studia w macierzystym kraju. Pierwsze dwa miesiące są kluczowe dla atmosfery wśród studentów i ich nastawienia wobec programu. Warto poświęcić temu okresowi szczególną uwagę, gdyż potem wiele problemów będzie można łatwiej rozwiązać. Pozwala on także na ustalenie pewnych procedur, które w późniejszym okresie są niezwykle trudne do wdrożenia, ponieważ studenci mają już inne przyzwyczajenia. Jeśli ten etap zakończy się sukcesem, w kolejnych miesiącach wystarczają już wyznaczone godziny konsultacji dla studentów. Opieka nad studentem ma oczywiście również wymiar konsorcyjny. Zakres oraz standard oferowanych usług powinny być w zasadzie takie same. Dobrą okazją do ich porównywania mogą być szkoły letnie i zimowe organizowane w ramach konsorcjum. Stanowią one zresztą znakomitą platformę wymiany informacji między studentami i w ten sposób ułatwiają funkcjonowanie ścieżek mobilności. Szkoła zimowa może być zorganizowana pod koniec pierwszego semestru i obejmować wszystkich studentów pierwszego roku. Mają oni okazję poznać się i wymienić uwagi dotyczące jakości programów oraz usług na poszczególnych uczelniach konsorcjum. W trakcie szkoły letniej, organizowanej pod koniec drugiego semestru, wymiana informacji jest już zazwyczaj dużo sprawniejsza. Studenci przekazują sobie np. adresy stancji, miejsca zakupów, informacje o dojeździe do uczelni itd. W znaczącym stopniu ogranicza to nakład pracy koordynatorów.

Poradnik administratora wspólnych studiów

3.2.4 Adaptacja kulturowa studentów Polska nie jest krajem, który stwarza szczególne problemy kulturowe dla przyjeżdżających studentów. Tym niemniej, niektóre kwestie mogą rodzić trudności. Najpoważniejsze z nich dotyczą osób przyjeżdżających z Afryki i Azji. Wiele z nich zwraca uwagę, że np. w autobusach, restauracjach i innych miejscach publicznych ludzie im się intensywnie przyglądają. Warto w trakcie pierwszych spotkań wytłumaczyć, że zazwyczaj to oznaka zaciekawienia, a nie niechęci. Polska to kraj dość homogeniczny kulturowo i inność wciąż zwraca uwagę. Tym niemniej trzeba studentom również wytłumaczyć, że np. na stadionach rasistowskie ekscesy nie są wykluczone. Drugi istotny aspekt kulturowej adaptacji dotyczy kwestii religii i historii: niestety większość studentów nie zdaje sobie sprawy z tego, jak delikatne dla Polaków są to tematy i popełnia gafy, przy których słynne polskie obozy koncentracyjne wydają się dość błahe. Pojawiają się także problemy w codziennej komunikacji. Ich naturę pokazuje choćby sugestia adresowana do studentów USA zawarta na jednym z portali: Nie pytajcie Polaków ’How are you’, bo powiedzą wam prawdę. W istocie Polacy mają tendencję albo do utrzymywania oficjalnego charakteru relacji albo do szybkiej jej personalizacji. Stąd wynika dość częste spostrzeżenie studentów, że mieszkańcy naszego kraju są albo bardzo zdystansowani, albo bardzo przyjaźni. Problemów i nieporozumień o podłożu kulturowym może być więcej. Najlepiej przygotować studentów na nie poprzez opracowanie krótkiego przewodnika (lub rozdziału w informatorze) oraz zaangażować tutorów spośród polskich studentów. 3.2.5 Dokumentacja ścieżki studiowania studenta Centralną instytucją dokumentującą ścieżki mobilności studentów jest główna jednostka koordynująca (czyli jedna z uczelni). Ponadto każda placówka partnerska prowadzi własną dokumentację na potrzeby wydania dyplomów, zgodną z przepisami krajowymi i zasadami na niej obowiązującymi. Istotne jest, w jaki sposób uczelnie przekazują sobie informacje o postępach studenta. Generalnie po zakończeniu semestru lub roku na pierwszej uczelni przygotowywany jest transkryptz zapisem wszystkich ocen, który zostaje następnie przesłany do jednostki koordynującej. W razie potrzeby jest on przekazywany uczelni, na której student kontynuuje program. Ostateczną dokumentację osiągnięć studenta stanowi suplement do dyplomu z dokładnymi danymi o przebiegu studiów.

Poradnik administratora wspólnych studiów

3.2.6 Organizacja egzaminów i zaliczeń przy współpracy z partnerami Podstawową zasadą konsorcjów jest wzajemna uznawalność egzaminów i zaliczeń. Oznacza to, że uczelnie nie powinny formułować dodatkowych wymogów wobec ośrodków partnerskich. Zasada ta wynika zazwyczaj dość jednoznacznie z litery umowy. Problemy dotyczą innych kwestii, w szczególności koordynacji czasowej początku i zakończenia semestru oraz terminów złożenia pracy magisterskiej i jej ewentualnej obrony. Odmienna organizacja roku akademickiego może być problemem przy ustalaniu terminów szkół letnich i zimowych – niestety trudnym do ominięcia i wymagającym wcześniejszego omówienia. Wiele trudności wynika także z innych regulacji dotyczących obrony prac dyplomowych. W niektórych krajach jest ona możliwa po zakończeniu ostatniego semestru, w innych jest warunkiem zaliczenia semestru. Jeśli konsorcjum uzgodni np. wspólny termin składania prac magisterskich, to ryzykuje konflikt z przepisami narodowymi. Tym niemniej, warto takie rozwiązanie wprowadzić, ponieważ w przeciwnym razie skoordynowane wydawanie dyplomów jest bardzo utrudnione. Współpraca między partnerami konsorcjum wymaga również przygotowania precyzyjnego systemu przeliczania ocen uzyskiwanych w uczelniach stosujących różne skale. Brak jasnych reguł skłania często studentów do kwestionowana ocen końcowych. Kolejnym wyzwaniem jest ustalenie zasad uznawalności egzaminu dyplomowego, który w zależności od kraju, może przybrać różne formy. Czasem ogranicza się ona do złożenia pracy oraz dostarczenia jednej lub dwóch recenzji pracy. W innych przypadkach organizowana jest formalna obrona. Umowa konsorcjum powinna określać, na jakich zasadach uczelnie organizują egzaminy dyplomowe. Najprostszą metodą jest przyjęcie zasady bezwarunkowej uznawalności egzaminów, a więc sposobów egzaminowania na uczelniach partnerskich. Możliwe są jednak też inne rozwiązania, w tym kosztowny wariant organizowania zewnętrznych obron, związany z koniecznością podróżowania promotorów i recenzentów. Powszechny dostęp do platform internetowych pozwala jednak na organizowane tego procesu online, a więc i mniejszym kosztem.

3.3 Monitorowanie i udoskonalanie programu wspólnych studiów

Ocena jakości programu studiów wymaga stworzenia sprawnego systemu komunikacji i wymiany informacji między uczelniami partnerskimi. Do tego konieczne są cykliczne spotkania koordynatorów – idealnie nadają się do nich szkoły letnie i zimowe, w trakcie

Poradnik administratora wspólnych studiów

których studenci najpierw we własnym gronie omawiają różne kwestie związane z całym programem, jak też jego realizacją na poszczególnych uczelniach konsorcjum, a następnie spotykają się ze wszystkimi koordynatorami i przekazują im swoje uwagi. Z reguły największym problemem jest stosowanie ujednoliconego systemu ewaluacji zajęć. Nawet jeśli uczelnie uzgodnią jego kształt, zazwyczaj nie jest on uznawany formalnie na poziomie uczelni, które mają własne, zatwierdzone i zgodne z procedurami ochrony danych osobowych, systemy. W monitorowaniu jakości programów wspólnych pewną rolę mogą też odgrywać partnerzy zewnętrzni: firmy, organizacje pozarządowe, think tanki, a nawet instytucje publiczne. Zazwyczaj chętnie nawiązują oni współpracę z międzynarodowymi konsorcjami akademickimi i są skłonni do organizacji wspólnych przedsięwzięć. Stanowią znakomite źródło informacji o tendencjach na rynku pracy i w tym kontekście można im także zlecić monitorowanie programu studiów pod kątem szans absolwentów na zatrudnienie.

Poradnik administratora wspólnych studiów

dr Christoph Sowada, Irmina Jurkiewicz-Świętek

4. Zarządzanie poprzez cele, czyli przepis na udaną organizację wspólnych studiów 4.1 Proces budowania partnerstwa. Umiejętności potrzebne w budowaniu partnerstwa

Rozpoczynając prace nad programem wspólnych studiów, należy przede wszystkim zacząć od zbudowania odpowiedniego zespołu, który będzie się zajmował projektem w uczelni, jego koordynacją i realizacją. Liczą się kompetencje zarządcze, administracyjne, wiedza na temat funkcjonowania studiów i ich organizacji, a także umiejętności językowe. Warto, aby większość zespołu wyznaczonego do programu posługiwała się językiem, który został wybrany za oficjalny w planowanym konsorcjum. Osoby pracujące w takich międzynarodowych ekipach poza wysokimi umiejętnościami komunikacyjnymi muszą się również wykazywać asertywnością i znać sztukę negocjacji, ponieważ nie zawsze współpraca przebiega jak zaplanowano. Zawiązywanie konsorcjum w celu prowadzenia wspólnego programu nauczania jest łatwiejsze, gdy uczelnie już wcześniej współpracowały ze sobą (na przykład w programie Erasmus, czy projektach badawczych). W takiej sytuacji pierwsze szlaki komunikacji i wymiany poglądów zostały przetarte. Jednakże nie zawsze jest to regułą. Dobór partnerów do konsorcjum to czasem pierwszy etap poznawania współpracowników i może wiele powiedzieć o dalszej współpracy. Budując konsorcjum uczelni europejskich, należy wziąć pod uwagę różnorodność kulturową i obyczajową krajów Starego Kontynentu (często także kraje pozaeuropejskie są częścią konsorcjum w roli partnera lub partnera stowarzyszonego). Stąd też mogą wynikać różnice (a czasem problemy) w komunikacji czy podejmowaniu decyzji. Dlatego ważną umiejętnością w budowaniu partnerstwa jest wzajemne zrozumienie i szacunek do partnerów.

Poradnik administratora wspólnych studiów

W przypadku, gdy budowanie partnerstwa jest pierwszym kontaktem z wybranymi uczelniami, wskazane jest na początku przedstawienie zaplecza infrastrukturalnego, dorobku naukowego i zasobów kadrowych, które składają się na współpracującą jednostkę. Ma to na celu zaprezentowanie własnych możliwości; pokazanie, co dana uczelnia może zaoferować konsorcjum. Taka przejrzystość pomoże zapobiec nieporozumieniom i późniejszym ewentualnym roszczeniom partnerów względem siebie. Wyznaczenie jednej z uczelni na koordynatora konsorcjum nie powinno powodować wartościowania partnerów. Wszyscy członkowie konsorcjum, bez względu na to, jakie zadania dodatkowe realizują czy jaką liczbę studentów przyjmują, muszą być traktowani na równi. Tak samo liczba punktów ECTS nadawanych przez każdą z uczelni w ramach wspólnego programu nie może wpływać na wartość głosu w podejmowanych decyzjach. Wszelkie wspólne postanowienia dotyczące konsorcjum, jego struktury i zasad funkcjonowania odbywają się na zasadzie otwartości i wzajemnego zaufania. Chęć osiągania kompromisów jest kluczową umiejętnością w budowaniu dobrego partnerstwa.

4.2 Podział ról w konsorcjum. Zadania koordynatora a zadania partnera

Zadania realizowane przez członków konsorcjum wynikają z konstrukcji programu Erasmus Mundus oraz umowy podpisanej z Agencją Wykonawczą ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA). Wyznaczenie jednego z partnerów na koordynatora wiąże się z dużą odpowiedzialnością, ale także pewną władzą – to koordynator jest sygnatariuszem umowy z EACEA w imieniu całego konsorcjum i często do niego należą ostateczne decyzje. Ważną rolą wynikającą z pełnienia funkcji koordynatora jest właśnie komunikacja z EACEA. Zawiera się w tym nadzór nad realizacją warunków wynikających z umowy z Agencją, dostarczanie wszelkich wymaganych dokumentów, raportów i sprawozdań finansowych oraz implementacja bieżących zarządzeń Agencji dotyczących programu Erasmus Mundus. Często zadanie indywidualnej komunikacji z wyselekcjonowanymi kandydatami/studentami również jest w zakresie odpowiedzialności koordynatora. Wynika to między innymi z konieczności podpisania ze studentem umowy (Student Agreement), a także późniejszego zarządzania stypendiami (comiesięczne wypłaty stypendium oparte o wymagane dokumenty).

Poradnik administratora wspólnych studiów

Kolejne ważne zadanie pozostające w puli zadań koordynatora to zarządzanie finansami. Na środki, którymi dysponuje konsorcjum, składają się: kwota ryczałtowa oraz stypendia dla studentów, które pochodzą z Agencji Wykonawczej (EACEA), a także fundusze zewnętrzne takie jak czesne studentów (którzy nie zakwalifikowali się na stypendium) oraz dofinansowanie przez partnerów stowarzyszonych. Ściśle powiązane z funkcją koordynatora jest sporządzanie dokumentacji z realizacji zadań i działalności programu (raporty, sprawozdania, umowy) oraz organizacja spotkań członków konsorcjum (które mają kluczową rolę w komunikacji i podejmowaniu decyzji). Do zadań koordynatora konsorcjum należą również kontrolowanie i egzekwowanie zobowiązań partnerów wynikających z umowy (realizacja programu nauczania, nałożonych zadań etc.) oraz bieżące informowanie członków konsorcjum o wszelkich zmianach mogących mieć wpływ na realizację programu i/lub jego finansowania. Partnerzy konsorcjum, włącznie z koordynatorem, zobligowani są do wypełniania obowiązków wynikających z umowy partnerskiej, to jest między innymi: zapewnienia sprawnej komunikacji i udzielania partnerom potrzebnych informacji bez zwłoki czasowej; informowania o wszelkich zmianach w realizacji wcześniej uzgodnionego programu lub czynnikach mogących wpłynąć na zakłócenie jego realizacji; akceptacji decyzji i zmian do umowy wprowadzonych przez EACEA; wdrażania i respektowania decyzji grup roboczych (np. grupy ds. jakości, grupy ds. naukowych) – jeśli takie funkcjonują; prowadzenia monitoringu postępów studentów zgodnie z regulacjami kraju, w którym student realizuje program. Współpraca w ramach konsorcjum daje możliwość na delegowanie pewnych zadań, które pierwotnie leżą po stronie koordynatora. Przy bliskiej współpracy z koordynatorem oddelegowane mogą zostać zadania z obszaru: promocji programu i marketingu; rekrutacji (komunikacja z kandydatami na studia, zbieranie dokumentów aplikacyjnych, selekcja odpowiednich kandydatów); zarządzania jakością. Przejęcie przez partnerów poszczególnych zadań musi zostać zaakceptowane przez wszystkich członków konsorcjum i powinno być oparte o rzeczywiste możliwości wykonania danego zadania.

Poradnik administratora wspólnych studiów

4.3 Podstawy współpracy międzyuczelnianej a stoso wane metody komunikacji wewnątrz konsorcjum

Komunikacja między uczelniami i konsorcjum przy przygotowaniu oraz w trakcie prowadzenia wspólnych studiów jest nieodzownym elementem sprawnego funkcjonowania programu. Wiele o dalszej współpracy mówi samo nawiązywanie kontaktu i praca nad przygotowaniem wspólnych studiów. Podstawą pracy powinny być bezpośrednie rozmowy na wspólnych spotkaniach wszystkich członków (odbywają się one u koordynatora lub kolejno w kraju każdego partnera). Na takich zebraniach najlepiej podejmować trudne decyzje i dyskutować o problemach konsorcjum. Są one też okazją do mniej formalnych rozmów pozwalających partnerom na bliższe poznanie swoich kolegów. Trudności w organizowaniu spotkań wynikające na przykład z sytuacji finansowej (kosztowne podróże) lub pilne omówienie nagłego problemu może być zorganizowane w formie konferencji na odległość (wideo lub audio). W dobie kryzysu finansowego jest to rozwiązanie obniżające koszty. Codzienna komunikacja, wymiana informacji i dokumentów w sprawny sposób prowadzona jest drogą elektroniczną (e-mail) i telefoniczną. Aby zaoszczędzić czas na przesyłaniu pocztą czy drogą elektroniczną dużych plików często partnerzy tworzą w Internecie wspólne miejsce, gdzie dzielą się dokumentami (np. Dropbox, Google Docs). Warto jest powyższe rozwiązania i reguły komunikacji zawrzeć w umowie partnerskiej. Doroczne spotkania powinny odbywać się w odpowiednim dla wszystkich terminie. Należy określić także nieprzekraczalne terminy wywiązywania się z zadań oraz czas, w jakim należy udzielić partnerowi odpowiedzi na zadane pytanie czy prośbę dotyczącą wspólnie prowadzonego programu.

4.4 Umowa partnerska oparta na zrozumieniu wzajemnych interesów

Dobra konstrukcja umowy partnerskiej zabezpiecza strony przed wszelkimi komplikacjami mogącymi wystąpić w trakcie współpracy. Sugeruje się, aby umowa partnerska była bardziej ogólna, a wszelkie szczegóły współpracy zamieszczać w aneksach (np. plany finansowe na poszczególne lata), dzięki temu nie będzie konieczności ciągłego poprawiania umowy w razie ewentualnych zmian. Podpisana przez naszą uczelnię1 umowa konsorcyjna zawiera: 1 Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, program EUROPUBHEALTH: European Public Health Master.

Poradnik administratora wspólnych studiów

listę partnerów (ze wskazaniem koordynatora); cel dokumentu (np. określenie zasad współpracy

w ramach wspólnych studiów w latach 2012-2017); datę wejścia w życie dokumentu i czas jego ważności; podstawowe definicje (np. zastosowane skróty); założenia wspólnego projektu: cele, program studiów/curriculum, rola członków konsorcjum w programie, zasady rekrutacji i selekcji kandydatów, kursy językowe (organizowane przez uczelnie przyjmujące studentów), zasady dotyczące praktyk i wydawania dyplomów (w tym podanie podstawy prawnej każdej uczelni), zasada wspólnego uznania punktów ECTS i przygotowanych prac dyplomowych, standardy zapewniania wsparcia studentom (np. pomoc w uzyskaniu wizy, znalezienie mieszkania); zasady dotyczące organizacji i współpracy w konsorcjum: zadania koordynatora i zadania partnerów; reguły finansowe (wysokość czesnego, ewentualne zwolnienia z opłat); listę aneksów. Przy formułowaniu treści umowy partnerskiej należy pamiętać o wszelkich wyjątkach, które występują. Zapisanie ich w dokumencie uchroni partnerów przed przyszłymi roszczeniami studentów/Agencji wynikającymi z zapisów umowy.

4.5 Sposoby podejmowania decyzji kluczowych dla wspólnego programu

Opracowanie wspólnego programu wymaga akceptacji wszystkich partnerów. Tak samo powinny być podejmowane wszystkie kluczowe decyzje dotyczące jego prowadzenia. Wszelkie sprawy mające wpływ na kształt oraz funkcjonowanie konsorcjum i studiów poruszane są na zebraniach przy uczestnictwie wszystkich członków. W przypadku proponowaniu nowych rozwiązań czy też konieczności wprowadzenia zmian każdy partner powinien przedstawić swoją opinię i propozycję na rozwiązanie problemu. Wszelkie obawy i zastrzeżenia należy komunikować. Bez wzajemnego zrozumienia i zaufania trudno jest sprawnie współpracować. Demokratyczne podejmowanie decyzji (większością głosów) jest jednym ze sposobów na rozstrzyganie problemów. Jednocześnie należy pamiętać, aby postanowienia nie działały na szkodę żadnego z partnerów. Można również podejmować decyzje na zasadzie konsensusu, którego główna trudność objawia się w możliwości zablokowania nowych rozwiązań przez jednego z partnerów (brak

Poradnik administratora wspólnych studiów

zgody jednego uczestnika anuluje wszelkie działania), jednocześnie daje on możliwość na wypracowanie kompromisu.

4.6 Rola promocji i marketingu w realizacji wspólnych studiów

Promocja i rozpowszechnienie informacji o prowadzonych studiach są bardzo istotne – to ważne zadane konsorcjum. Posiadanie finansowania z programu Erasmus Mundus nie musi oznaczać ogromnego zainteresowania studiami i dużej liczby kandydatów na stypendia, jak i tych, którzy sami opłacą czesne. Należy pamiętać, że zgodnie z zasadami programu wsparcie finansowe jest malejące (liczba stypendiów corocznie spada), aż do momentu, gdy studia nie będą mogły ubiegać się o kolejne finansowanie. Wtedy program będzie musiał utrzymać się z własnych środków. Dobry marketing i promocja studiów pozwalają na zbudowanie marki, rozpowszechnienie informacji o programie oraz powinny zagwarantować stabilny napływ studentów, tak aby studia mogły być prowadzone po zakończeniu zewnętrznego finansowania (tzw. sustainability). 4.6.1 Sposoby promocji studiów Strategia promocji studiów powinna opierać się na następujących filarach: grupa docelowa i forma. Zarówno przy studiach, które dopiero zaczną swoją działalność, jak i tych kontynuowanych najważniejsza jest analiza własnej oferty i adresowanie jej do odpowiednich odbiorców. Grupę odbiorców w pewien sposób determinują: język, w jakim są prowadzone studia, oraz treść programu nauczania. W odpowiednim adresowaniu grup odbiorców i obszarów objętych promocją pomocne są dotychczasowe dokumenty aplikantów. Warto przyjrzeć się bliżej tym regionom świata, z których pochodzą dokumenty kandydatów (np. gdzie informacja o naszym programie jest już dobrze rozpowszechniona, a gdzie należy wzmocnić kampanię – jeśli leży to w naszym polu zainteresowania), oraz przeanalizować przekrój kandydatów (jakie wykształcenie i doświadczenie wykazują). Warto również śledzić trendy i wydarzenia z obszaru szkolnictwa wyższego w poszczególnych krajach, gdyż np. ogłoszenie nowej strategii internacjonalizacji, dedykowanie specjalnych środków na stypendia czy też polityka zachęcania młodzieży z danego kraju do podejmowania studiów za granicą może być istotnym argumentem na rzecz podjęcia (lub zaniechania) określonych działań promocyjnych.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Najbardziej znaną i najczęściej stosowaną formą promocji studiów jest Internet. Poczynając od strony programu Erasmus Mundus, gdzie zainteresowani mogą dowiedzieć się, na czym on polega, jak również znaleźć listę studiów z tego programu finansowanych. Najważniejszym i wyczerpującym źródłem informacji o studiach powinna być oficjalna strona internetowa programu studiów. Odnośnik do niej powinien znajdować się na stronach internetowych każdej uczelni tworzącej konsorcjum, ale także – najlepiej z krótkim leadem zachęcającym do odwiedzenia – na jak największej liczbie stron internetowych poświęconych studiom, co w dużej mierze można zrealizować bez ponoszenia dodatkowych kosztów (nie wykupując reklam). Idąc z duchem czasu, warto jest również utworzyć profil na znanych portalach społecznościowych (np. Facebook, YouTube, Twitter), gdzie administratorzy mogą uaktualniać informacje na temat prowadzonego kursu. Jest to dobra platforma kontaktu studentów i absolwentów z kandydatami zainteresowanymi studiami (wymiana informacji, dyskusje, dobre rady na temat np. mieszkania czy wyżywienia w danym kraju). Wymaga jednak stałego zaangażowania administratora ze strony konsorcjum i dynamicznej komunikacji z użytkownikami, którzy z czasem zapewne przeniosą całość kontaktów z daną jednostką na ten nieoficjalny kanał komunikacji. Tradycyjna forma promocji studiów także jest niezbędna. Plakaty i ulotki o studiach – dobrze by były przygotowane w atrakcyjnej dla odbiorcy formie i szacie graficznej – dostępne w każdej uczelni partnerskiej (szkoły/instytuty, w których odbywają się zajęcia, działy ds. współpracy międzynarodowej, działy ds. promocji itd.) stanowią przede wszystkim wizualny sposób reklamy studiów. Należy pamiętać, aby zawierały podstawowe, zwięzłe hasła zachęcające kandydatów do aplikowania. Często pracownicy uczelni partnerskich uczestnicząc w międzynarodowych konferencjach, rozpowszechniają materiały promocyjne na temat prowadzonych studiów. Dobrym rozwiązaniem jest zawarcie w ankiecie aplikacyjnej pytania dotyczącego formy/źródła informacji o programie (np. Skąd dowiedziałeś/aś się o naszych studiach?). Informacja ta może wskazać na dominującą formę, z której kandydaci czerpią wiedzę na temat studiów i inwestowanie właśnie w nią lub być impulsem do weryfikacji strategii promocyjnej, jeśli wyniki ankiety zaskoczyły partnerów. Należy również pamiętać o absolwentach programu, którzy mogą pełnić rolę najlepszych ambasadorów, promując program w swoim otoczeniu. Zadowolenie i satysfakcja studentów mają bowiem bezpośrednie przełożenie na zainteresowanie studiami wśród potencjalnych kandydatów zastanawiających się nad dalszą drogą kształcenia.

Poradnik administratora wspólnych studiów

4.6.2 Budowa strony internetowej programu Kluczową rolę w promocji studiów pełni oficjalna strona internetowa, która w wielu przypadkach jest pierwszym źródłem informacji o programie. Wszyscy partnerzy/ członkowie konsorcjum powinni brać udział w podejmowaniu decyzji dotyczących wyboru logo prowadzonego programu i opracowaniu szkieletu strony internetowej. Jeśli zadanie promocji i marketingu zostało oddelegowane do jednego z partnerów, do niego należeć będzie wykonanie strony (lub zlecenie wykonania), nadzór i kontrola jej funkcjonowania oraz aktualizacja treści w niej zawartych. Obowiązkiem partnerów w tym wymiarze jest udostępnienie wszelkich potrzebnych informacji, które będą zamieszczone na stronie (informacja o uczelni, prowadzonych kursach, modułach i wykładowcach, przydatne informacje dla studentów itp.) Oficjalna strona internetowa studiów powinna zawierać wyczerpujące informacje między innymi na temat: celu studiów i zakładanych efektów kształcenia (kwalifikacje absolwenta); składu konsorcjum i realizowanych przez partnerów elementów programu nauczania; szczegółowego opisu programu kształcenia, ścieżki studiowania itp.; zasad rekrutacji (podstawowe warunki przyjęcia na studia, zasady aplikacji o stypendia EM, termin i forma składania dokumentów); wysokości opłat i zasad finansowania dla kandydatów posiadających własne środki na sfinansowanie studiów. Na stronie internetowej można również umieścić dział z aktualnościami (np. zdjęcia z ostatniej ceremonii rozdania dyplomów), informacje na temat absolwentów (dokumentacja ścieżek kariery po ukończeniu studiów) oraz dane o innych możliwych źródłach finansowania studiów. Aby móc lepiej dotrzeć do potencjalnych kandydatów, niezbędnym elementem marketingowym oprócz przejrzyście zbudowanej strony internetowej jest jej pozycjonowanie wśród najczęściej popularnych wyszukiwarek. Nawet takie proste zabiegi, jak określenie trafnych słów kluczowych czy adresu url zwiększa liczbę odwiedzin potencjalnych studentów i świadczy o rozpoznawalności studiów.

4.7 Aspekt finansowy wspólnych studiów

Studia Erasmus Mundus tworzone są, lub przynajmniej powinny, na bazie już funkcjonujących studiów w uczelniach partnerskich. W finansowych ramach programu Erasmus Mundus nie przewidziano tworzenia nowych kierunków lub nowych

Poradnik administratora wspólnych studiów

specjalizacji od podstaw. Nie oznacza to jednak, że korzystając również z funduszy własnych, uczelnia nie może podjąć się realizacji takiego dzieła. Gdyby uczelnia podjęła się trudu budowania nowego programu kształcenia od podstaw, należy mieć na uwadze zwiększony wysiłek z tym związany, zarówno po stronie organizacyjnej, jak i finansowej. Tak jak już wcześniej zostało o tym wspomniane, środki na realizację programu Erasmus Mundus pochodzą z trzech źródeł: kwoty ryczałtowej na prowadzenie programu z Agencji Wykonawczej, czesnego studentów – stypendystów programu Erasmus Mundus oraz czesnego studentów niebędących stypendystami programu, zwanych dalej studentami samopłatnymi. 4.7.1 Wspólna polityka w zakresie ustalania czesnego W obszarze dotyczącym wysokości czesnego uzgodnieniu między partnerami podlegają dwie zasadnicze kwestie: jaką kwotę stypendysta programu EM płaci za możliwość uczestnictwa w programie – (czesne studenta); jaką kwotę otrzymują poszczególni partnerzy uczestniczący w programie. Ustalając kwotę czesnego studenta, należy wziąć pod uwagę, poza regulacjami programowymi, również wysokość kosztów utrzymania studenta w różnych krajach i miastach, w których funkcjonują uczelnie partnerskie. Te z reguły są mocno zróżnicowane. Koszty utrzymania w stolicach mogą stanowić wielokrotność tych z miast prowincjonalnych. Koszty utrzymania w krajach Europy Zachodniej często przewyższają te z Europy Środkowej i Wschodniej. Niemożliwe jest natomiast różnicowanie czesnego dla studentów w zależności od przyjętych przez niego ścieżek edukacyjnych, a tym samym w zależności od wybranych uczelni. Ostatecznie czesne studenta musi zostać ustalone zatem na poziomie nie wyższym niż umożliwiający utrzymanie się z pozostałej części stypendium w najdroższych miejscowościach pobierania nauki, przemieszczanie się między uczelniami zgodnie z wymogami przyjętego programu studiów (i wybranej ścieżki), jak również podróż z i do kraju pochodzenia. Na uwadze należy mieć również zróżnicowanie zasad programu Erasmus Mundus odnoszących się do studentów pochodzących z różnych regionów świata (studentów z krajów UE i pozaunijnych), które dopuszczają zróżnicowanie czesnego dla obu tych grup. Bez względu na to, czy regulacje uczelnianie narzucają sztywne kwoty czesnego, konsorcjum samo może, a nawet powinno, uregulować podział otrzymanych z czesnego środków pomiędzy poszczególnych partnerów. Dotychczasowe doświadczenia pokazują,

Poradnik administratora wspólnych studiów

że jest to właściwa droga, a elastyczność partnerów umacnia więzy ich łączące, zwiększając motywację do kontynuowania współpracy w ramach kolejnych edycji programu oraz na innych obszarach edukacyjnych i naukowych. Każde konsorcjum musi znaleźć optymalne dla siebie rozwiązanie. Mogą się one różnić, ale warto uwzględnić doświadczenia innych oraz podejść do sprawy pragmatycznie. Mimo różnych kosztów dydaktyki ponoszonych przez poszczególnych partnerów dyskryminacja w wysokości czesnego otrzymywanego przez uczelnie nie jest zalecana. Budujący konsorcjum partnerzy dostarczają porównywalnej jakości usługi edukacyjne zasługujące na jednakowe wynagrodzenie. Stąd najpraktyczniejszym rozwiązaniem jest przyjęcie zasady jednakowej wartości monetarnej punktu ECTS dostarczanego przez każdą uczelnię2. Liczba środków, jaką otrzymuje konkretny partner za usługi edukacyjne, stanowi iloczyn liczby przyjmowanych studentów, liczby „dostarczanych” punktów ECTSi wartości monetarnej punktu. Jeśli zatem np. uczelnia na semestr przyjmuje 10 studentów, z których każdy uzyskuje 30 punktów ECTS, zaś wartość jednego punktu ECTS w konsorcjum wyceniono na 80 euro, to uczelnia otrzymuje 24 000 euro w związku z prowadzeniem zajęć dydaktycznych. Mimo że zasady programu dopuszczają pobieranie wyższego czesnego od studentów pozaunijnych, to niewskazane jest różnicowanie wartości monetarnej punktu ze względu na pochodzenie studentów. Koszty dydaktyczne uczelni nie zależą bowiem od kraju pochodzenia studenta. Mniejsza wartość monetarna ECTS dla studentów europejskich (otrzymujących niższe stypendia) dyskryminowałaby uczelnie chętniej przez nich wybierane. Przy ustalaniu wartości monetarnej punktu ECTS możliwe są dwa podejścia: określenie z góry stawki za jeden punkt albo przyjęcie zmiennej wartości punktu w zależności od liczby studentów biorących udział w programie i płacących czesne. Wybór metody uzależniony jest od uzgodnionej w konsorcjum polityki podziału zadań związanych z prowadzeniem całego programu.

2 Zaprezentowany został sposób podziału czesnego i wyliczenia wartości monetarnej punktu ECTS na przykładzie programu EUROPUBHEALTH: European Public Health Master, którego współrealizatorem jest Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Poradnik administratora wspólnych studiów

4.7.2 Podział zadań między partnerów i podział środków Program Erasmus Mundus przewiduje stałą kwotę ryczałtową3 przeznaczoną na administrowanie programem. W zależności od konkretnego programu, liczby uczestniczących uczelni, wysokości kosztów pracy (stawek godzinowych) w uczelni, która koordynuje program itp., kwota ryczałtowa może nie wystarczyć na pokrycie kosztów wszystkich zadań ogólnokonsorcjalnych, do których (poza administracją programu, kosztami koordynacji, sporządzania raportów, utrzymywania stałego kontaktu ze studentami oraz z EACEA, zarządzania stypendiami, pomocą w uzyskiwaniu wiz, ubezpieczeniem zdrowotnym studentów) należy również zaliczyć koszty rekrutacji kandydatów, koszty marketingu i informacji, w tym koszty stworzenia i utrzymania strony internetowej itp. Szczególnie koszty rekrutacji i selekcji kandydatów mogą być wysokie. Nawet przy zalecanej organizacji procesu rekrutacji w formie elektronicznej ostatecznie zweryfikowane muszą być aplikacje setek, jeśli nie tysięcy kandydatów. Do tego dochodzi zakup i utrzymanie odpowiednio wydajnego i bezpiecznego serwera, zakup programu rekrutacyjnego i jego utrzymanie, organizacja ostatecznego wyboru kandydatów itp. Z góry należy założyć, że ryczałtowa kwota wypłacana przez Komisję Europejską na prowadzenie programu nie wystarczy na pokrycie kosztów także wszystkich prac związanych z rekrutacją i selekcją, jak również innych działań marketingowych itp. Pozostawienie ich mimo wszystko w kompetencjach koordynatora programu bez odpowiedniego wsparcia finansowego równoznaczne byłoby dla niego z poniesieniem strat finansowych, co nie rokuje dobrze ani dla ogólnej atmosfery panującej wśród partnerów, ani też dla dalszej współpracy. Potencjalnie istnieją dwie możliwości rozwiązania tego dylematu. Pierwsza polega na tym, że wszyscy partnerzy godzą się na dobrowolne i nieodpłatne przejęcie realizacji części zadań, które nie leżą w ścisłych kompetencjach koordynatora programu. W praktyce rozwiązanie to wykazuje jednak kilka zasadniczych słabości. Ponieważ wszyscy partnerzy z założenia czerpią takie same korzyści z uczestnictwa w programie, należałoby tak podzielić zadania, aby wkład każdego był zbliżony. Ze względu na charakter poszczególnych zadań i zróżnicowaną pracochłonność każdego z nich uzyskanie równego podziału zadań na partnerów jest trudne, jeśli w ogóle możliwe. Nie wszystkie zadania można podzielić na mniejsze części albo też taki podział ze względów praktycznych nie jest racjonalny. Z kolei przyjęcie wspólnej odpowiedzialności za konkretne zadanie może oznaczać jej rozmycie i pojawienie 3 Ryczałt przyznawany z budżetu programu Erasmus Mundus jest wsparciem dla konsorcjum, aby zrealizować wszystkie zadania związane z promocją studiów w świecie, wysokimi standardami przyjęcia i obsługi studentów oraz zawartością samego programu kształcenia.

Poradnik administratora wspólnych studiów

się skądinąd racjonalnych indywidualnie zachowań free rider. Zaangażowani partnerzy mogą starać się zminimalizować własny wkład, wierząc, że pozostali i tak wykonają zadanie. Oczywiście można takie zachowania potępić, ale moralne sankcje mogą okazać się nieskuteczne. Doświadczenie pokazuje, że lepszą opcją jest podział nierównych co do pracochłonności i generowanych kosztów zadań na partnerów i uzupełnienie umowy konsorcjalnej o finansowy aneks regulujący wynagrodzenie partnerów za przejęte zadania pozadydaktyczne adekwatnie do ex ante oszacowanych kosztów. Oparcie wynagrodzenia na prognozowanych wartościach nakładów, a nie na zwrocie rzeczywiście poniesionych kosztów motywuje poszczególnych partnerów do wyborów efektywnych i oszczędnych sposobów rozwiązywania przejętych zadań i poszukiwania nowych innowacyjnych metod działania. Uzyskanie takiego proefektywnościowego wyniku możliwe jest jedynie, jeśli konsorcjum uzgodni wysokość wynagrodzenia za realizację poszczególnych zadań z góry na cały okres trwania umowy, zaś ewentualne zmiany przyjętych reguł ograniczy do absolutnie niemożliwych wcześniej do przewidzenia przypadków, np. nieprzewidzianego zwielokrotnienia liczby aplikujących kandydatów. Wszelkie zmiany w podziale środków powinny zostać uzgodnione w czasie zebrań konsorcjum. 4.7.3 Zmienna wartość monetarna punktu ECTS Przyjęcie proponowanego sposobu podziału zadań i rozliczenia kosztów determinuje wysokość wartości monetarnej punktu ECTS. Tę można obliczyć ze wzoru:

c – wartości monetarna jednego punktu Ci – czesne opłacane przez studenta R – kwota ryczałtowa na prowadzenie programu WS – wydatki stałe związane z prowadzeniem programu (administracja, selekcja, marketing, ubezpieczenie studentów itp.) X – ewentualne rezerwy ∑ ECTS – suma punktów ECTS do opłacenia policzona jako iloczyn liczby studentów i liczby punktów ECTS przewidzianych w programie (dla naszego programu jest to 1204). 4 EUROPUBHEALTH: European Public Health Master; Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Ponieważ R, WS i X są wielkościami stałymi uzgodnionymi z góry (poza kosztem ubezpieczenia studentów wchodzącego w WS, który zależy od liczby studentów), wartość monetarna punktu ECTS zależy ostatecznie od całościowej kwoty czesnego – a ta jest bezpośrednio związana z liczbą uczestników programu. Im więcej jest uczestników, tym większa jest też wartość jednego ECTS. Przyjęcie zasady zmiennej wartości ECTS wykazuje przy okazji tę zaletę, że motywuje wszystkich partnerów do włączenia się w działania na rzecz pozyskania dodatkowych studentów spoza puli otrzymujących stypendia europejskie. Uwagę zwrócić należy przy okazji na zasadność tworzenia pewnych rezerw finansowych na nieprzewidziane albo spodziewane w przyszłości wyższe obciążenia lub spadek przychodów. Stabilizacja finansowa programu leży w interesie wszystkich partnerów. Warto się przygotować na skutki spadającej w kolejnych latach liczby udzielanych stypendiów, jeśli konsorcjum nie jest pewne rozwoju liczby studentów samofinansujących się i utworzyć w latach, kiedy studentów jest wielu rezerwę umożliwiającą pewną stabilizację wartości ECTS w przyszłości. Dodatkowe środki potrzebne mogą być również na zewnętrzną ewaluację, jeśli taka została przewidziana, i na inne nadzwyczajne wydatki. Niewykorzystana do końca programu rezerwa powinna zostać podzielona na partnerów adekwatnie do liczby punktów ECTS dostarczonych przez każdego z nich w czasie trwania programu. Za zgodą wszystkich partnerów może też zostać wykorzystana na przygotowanie kolejnych edycji lub innych wspólnych programów edukacyjnych. 4.7.4 Kalkulacja kosztów uczelni Odrębną kwestią jest oczywiście kalkulacja kosztów uczestnictwa w programie na poziomie uczelni. Program wspólnych studiów powinien bazować na realizowanych już kierunkach i specjalizacjach, co redukuje koszty prowadzenia dydaktyki i przygotowania programu. Może się jednak okazać, że potrzebne będzie utworzenie dodatkowej grupy seminaryjnej. Z pewnością trzeba ponieść dodatkowe koszty związane z prowadzeniem seminarium magisterskiego i prac dyplomowych, jeśli program studiów je przewiduje, recenzji prac, ewentualnie również koszty obsługi praktyk. Wszystkie te koszty muszą zostać uwzględnione w programie, podobnie jak koszty niezwiązane bezpośrednio z dydaktyką, np. zagwarantowanie uczestnictwa w kursie językowym, koszty administracyjne (obsługa sekretarska, sprzęt komputerowy, opłaty za dyplomy itp.), koszty uczestnictwa w spotkaniach konsorcjalnych (podróże, hotele, wyżywienie/diety), organizacja spotkań

Poradnik administratora wspólnych studiów

integracyjnych, narzut uczelni na koszty bezpośrednie. W ramach zakupów niezbędnych do zrealizowania programu można nabyć np. podręczniki, prace naukowe dla biblioteki, sprzęt komputerowy dla laboratorium, które będą służyły całej społeczności akademickiej. W przypadku uczelni przejmującej dodatkowo zadania ogólnokonsorcjalne (np. przeprowadzenie rekrutacji studentów) trzeba również skalkulować koszty ich realizacji. W takim przypadku po stronie przychodów poza wpływami z czesnego pojawią się też dodatkowe środki przyznane na wykonanie przyjętych zobowiązań.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Agata Bruska, Justyna Żuk-Błaszczyk

5. Wszystko pod kontrolą, czyli metody zapewnienia jakości

Pomysłodawcy mundusowych studiów magisterskich w zakresie zintegrowanego zaawansowanego projektowania statków EMSHIP 1 założyli wdrożenie programu kształcenia wysokiej jakości, odpowiadającego potrzebom branżowego rynku pracy i zapewniającego maksymalną zatrudnialność absolwentów. Z tego powodu kwestie monitorowania i doskonalenia programu kształcenia uwzględnione zostały już we wstępnych rozmowach konsorcjum uczelni przystępujących do opracowania programu, kiedy to uzgodniono powołanie ciała odpowiedzialnego za kontrolę jakości kształcenia i opracowanie stosownych procedur oraz udział instytucji branżowych w cyklicznej ocenie efektywności programu kształcenia. Ustalenia te zostały zapisane w umowie konsorcyjnej. Przygotowanie programu następowało etapowo: opracowanie treści programowych poprzedzono badaniem potrzeb przemysłu branżowego, po czym poszczególne uczelnie weryfikowały opracowany program pod kątem krajowych przepisów odnoszących się do szkolnictwa wyższego. Tworząc konsorcyjny system kontroli jakości, przyjęto zasadę, że w poszczególnych uczelniach jakość programu będzie monitorowana w sposób zgodny z przepisami krajowymi oraz własnymi regulacjami wewnętrznymi, przy jednoczesnym uwzględnieniu ewentualnych zmian w krajowych 1 Program wspólnych studiów magisterskich EMSHIP: European Education in Advanced Ship Design realizowany przy współudziale Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.

Poradnik administratora wspólnych studiów

i międzynarodowych regulacjach branżowych. Rozwiązanie przyjęte dla programu EMSHIP jest zatem swoistą wypadkową przepisów funkcjonujących w poszczególnych krajach oraz regulacji uczelnianych i branżowych. Odpowiedzialność za zapewnienie jakości kształcenia spoczywa na jednostkach prowadzących kształcenie w ramach danego programu studiów. Decydując się na realizację wspólnego programu, uczelnie konsorcjum powinny zatem już na wstępie określić te aspekty procesu dydaktycznego, które będą podlegały Odpowiedzialność za ocenie jakości kształcenia. Szczegółowe rozwiązania zapewnienie jakości przyjęte dla danego programu uzależnione będą kształcenia spoczywa na od wielu czynników – trudno oczekiwać, by jeden jednostkach prowadzących model, identyczny w najdrobniejszych szczegółach, kształcenie w ramach sprawdził się dla wszystkich wspólnych programów danego programu studiów. realizowanych przez konsorcja uczelni europejskich. Uczelnie funkcjonują jednak w warunkach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego działającego według określonych wytycznych oraz w określonych, krajowych i wewnętrznych warunkach prawnych, stąd też zobowiązane są uwzględnić zawarte w nich wskazówki i regulacje odnoszące się do kwestii zapewnienia jakości przy konstruowaniu wspólnego programu studiów. Ze względu na różne formy współpracy określone działania powiązane z zapewnieniem jak najwyższej jakości kształcenia powinny zostać uzgodnione w podpisywanym przez konsorcjum porozumieniu o współpracy, wraz z podziałem zadań i odpowiedzialności pomiędzy partnerów oraz zasadami sprawozdawczości z ich realizacji.

5.1 Stosowane procedury i narzędzia zapewniania jakości

Zaleca się, aby przy opracowywaniu procedur zapewniania jakości kształcenia europejskie instytucje prowadzące kształcenie opierały się na Standardach i wskazówkach dotyczących zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area)2. Dokument ten stanowi zbiór wytycznych stworzonych na potrzeby instytucji szkolnictwa wyższego oraz agencji zapewnienia jakości (np. Polska Komisja Akredytacyjna) funkcjonujących w EOSW. 2 Dokument opracowany przez Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Zapewnienia Jakości w Szkolnictwie Wyższym, 2005 r., Helsinki dostępny pod linkiem http://www.enqa.eu/files/ESG_3edition%20%282%29.pdf – wersja w j. angielskim http://ekspercibolonscy.org.pl/sites/ekspercibolonscy.org.pl/files/2005_pl_jakosc_ksztalcenia_eosw.pdf - wersja w j. polskim.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Zgodnie z powyższym dokumentem instytucje szkolnictwa wyższego powinny sformułować własną politykę w zakresie jakości oraz wypracować powiązane procedury i standardy oceny proponowanych programów i ich efektów przy uwzględnieniu studentów oraz innych zainteresowanych stron i instytucji. Opracowana polityka oraz wszystkie procedury powinny zostać powołane wewnętrznymi aktami prawnymi (zarządzenie, uchwała) oraz być powszechnie dostępne. W polskich warunkach, zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym oraz obowiązującym rozporządzeniem MNiSW w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia jednym z wymogów prowadzenia studiów jest wdrożenie przez daną jednostkę kształcącą wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia: Opracowany wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia musi być wdrożony na wnioskowanym kierunku studiów z dniem rozpoczęcia kształcenia zgodnie z wymaganiami § 9 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (DzU Nr 243, poz. 1445). System ten powinien odnosić się do wszystkich etapów i aspektów procesu dydaktycznego, ze szczególnym uwzględnieniem: wszystkich form weryfikowania efektów kształcenia na poszczególnych kierunkach studiów, osiąganych przez studenta w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych; ocen nauczycieli akademickich dokonywanych przez studentów; wniosków z monitorowania kariery zawodowej absolwentów. Przystępując do tworzenia wspólnego programu kształcenia, polskie uczelnie działać będą zatem zgodnie z instytucjonalnym systemem zapewnienia jakości kształcenia, wdrożonym na podstawie stosownych uchwał ąenia, powołany stosowanąperujace uczelnianego senatu. Model struktury organizacyjnej systemu zapewniania jakości kształcenia przyjmowany najczęściej w polskich uczelniach przedstawia schemat 1. na następnej stronie.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Poziom Uczelni Pełnomocnik Rektora ds. Jakości Kształcenia Rektor uczelni

Poziom wydziału Uczelniana Komisja ds. Jakości Kształcenia

Zespół ds. jakości programu kształcenia 1 Zespół ds. jakości programu kształcenia 2

Dziekan podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni

Pełnomocnik Dziekana ds. ...

Wydziałowa Komisja

Zespół ds. jakości programu kształcenia n

Przykład praktyczny: Etapowe wdrażanie systemu zapewniania jakości kształcenia dla wspólnego programu kształcenia: studia EMSHIP: European Education in Advanced Ship Design, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Etap I. Powołanie odpowiedniej struktury organizacyjnej Niezależnie od struktury organizacyjnej funkcjonujących już systemów zapewniania jakości kształcenia we współpracujących instytucjach zaleca się powołanie osobnego zespołu/komisji ds. jakości kształcenia wspólnego programu. W skład zespołu/komisji powinni wchodzić przedstawiciele wszystkich jednostek współpracujących (w tym w Polsce nauczyciele akademiccy zaliczani do minimum kadrowego danego programu kształcenia – por. Rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia) oraz studenci. Władze jednostek współpracujących powinny określić zakres odpowiedzialności powołanego zespołu oraz jego miejsce w istniejących już strukturach.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Przy wspólnym programie kształcenia proponuje się przyjęcie następującej struktury: Struktura systemu w jednostce organizacyjnej 1 – przedstawiciel/e Struktura systemu w jednostce organizacyjnej 2 – przedstawiciel/e ...

Zespół ds. jakości kształcenia wspólnego programu (reprezentowane wszystkie uczelnie konsorcjum) przedstawiciel/e

Struktura systemu w jednostce organizacyjnej n – przedstawiciel/e

Etap II. Opracowanie procedur jakościowych dotyczących zasadniczych elementów wspólnego procesu dydaktycznego oraz określenie odpowiedzialności Na tym etapie konieczne będzie dostosowanie przyjętych przez konsorcjum zasad realizacji wspólnego programu kształcenia do istniejących już procedur obowiązujących w poszczególnych uczelniach oraz wyznaczenie/powołanie ciał odpowiedzialnych za poszczególne etapy/elementy. Etap III. Wdrożenie systemu zapewniania jakości Etap ten obejmuje m.in. szkolenia personelu zaangażowanego bezpośrednio w realizację programu i jego obsługę administracyjną oraz upowszechnienie informacji o systemie. Etap IV. Bieżący monitoring oraz podnoszenie jakości kształcenia Obejmuje on prowadzenie bieżącej analizy stanu wdrażania systemu jakości kształcenia oraz oceny jego funkcjonowania, formułowanie wniosków z przeprowadzonej oceny stanu obecnego, a także sporządzenie na ich podstawie planu doskonalenia jakości kształcenia. System jakości kształcenia projektowany dla wspólnego programu powinien odnosić się do następujących elementów: 1. jakości programu, w tym monitorowania karier zawodowych absolwentów; 2. sposobu organizacji zajęć;

Poradnik administratora wspólnych studiów

3. jakości nauczania i oceniania; 4. jakości nauczycieli zaangażowanych w opracowanie programu i proces dydaktyczny; 5. jakości pomocy naukowych; 6. środowiska kształcenia, tj. bazy dydaktycznej i infrastruktury, w których funkcjonują studenci; 7. opieki nad studentami, w tym obsługi administracyjnej i socjalnej; 8. jasnych i przejrzystych zasad rekrutacji. Uczelnie konsorcjum stworzą system jakości wspólnie, natomiast odpowiedzialność za ocenę poszczególnych elementów przypisana zostanie konkretnym partnerom (np. prowadzenie rekrutacji tylko przez jedną z uczelni). Opracowywane procedury powinny odnosić się do pięciu głównych obszarów: 1. Proces zatwierdzania, okresowego przeglądu oraz monitorowania programu kształcenia i jego efektów Procedura reguluje sposób postępowania przy formalnym zatwierdzaniu programu kształcenia oraz określa zakres odpowiedzialności zarówno za jego realizację, jak i monitorowanie postępu i osiągnięć studentów. Tryb postępowania powinien obejmować etapy od opracowania pomysłu nowego programu kształcenia, poprzez przygotowanie niezbędnej dokumentacji aż do momentu jego zatwierdzenia. Procedura opracowywania i zatwierdzania programów kształcenia często uwzględnia wzory przyjętych w danym systemie dokumentów oraz wykaz niezbędnych warunków, jakie musi spełniać program kształcenia, aby jednostka mogła prowadzić dane studia. Kolejnym ważnym elementem są zasady okresowych przeglądów programów kształcenia, które powinny być przeprowadzane cyklicznie i winny uwzględniać konsultacje z ekspertami zewnętrznymi (w tym regularne opinie zwrotne od pracodawców, przedstawicieli rynku pracy oraz innych stosownych organizacji). 2. Zasady oceniania studentów Procedura określa zasady oceniania studentów w sposób zapewniający osiągnięcie zamierzonych efektów kształcenia oraz realizację założonych celów w programie kształcenia (zarówno na poziomie poszczególnego przedmiotu/modułu, jak i całego procesu kształcenia) według jasnych i opublikowanych kryteriów. 3. Zasady rekrutacji i mianowania kadry dydaktycznej gwarantujące odpowiedni poziom kompetencji nauczycieli zaangażowanych w proces dydaktyczny Procedura reguluje zasady rekrutacji i mianowania nauczycieli akademickich w sposób gwarantujący zapewnienie odpowiednio wykwalifikowanej kadry, uwzględniając

Poradnik administratora wspólnych studiów

zasady organizowania konkursów przy rekrutacji i mianowaniu kadry dydaktycznej, system oceny pracowników, zasady hospitacji zajęć dydaktycznych, system nagradzania i awansowania pracowników oraz zasad wspomagania aktywności naukowej. 4. Proces monitorowania i przeglądu oferowanych studentom usług wspomagania nauki (np. dostęp do zasobów bibliotecznych, możliwość korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych, opieka naukowa etc.) Procedura pozwala na kontrolowanie dostępności oraz trafności wykorzystywania posiadanych zasobów, środków i mechanizmów wspomagania nauki (np. dostępność wymaganej literatury, system konsultacji, sposób sprawowania opieki naukowej). 5. Sposób gromadzenia i publikowania informacji na temat efektywności oferowanego programu kształcenia Procedura reguluje sposób gromadzenia i analizowania informacji obejmujących wyniki badań opinii studentów, absolwentów oraz pracodawców na temat programu kształcenia, wyniki badań losów zawodowych absolwentów, wyniki ocen nauczycieli akademickich, dostępne zasoby naukowe, raporty akredytacyjne czy dane o charakterze sprawozdań. W praktyce dodatkowo opracowywane są również procedury dotyczące: procesu ankietyzacji jako sposobu oceny jakości procesu dydaktycznego i badania opinii odbiorców oferty dydaktycznej, opierającego się na następujących narzędziach: ‑‑ankieta kandydata na studia, pozwalająca określić opinię potencjalnych studentów na temat prestiżu, atrakcyjności oferty dydaktycznej uczelni, dostępu informacji oraz doboru narzędzi marketingowych promujących program; ‑‑ankieta studenta (ocena nauczyciela akademickiego) pozwalająca na uzyskanie informacji zwrotnej, dostarczenie danych do okresowej oceny nauczycieli akademickich, wyłonienie najlepszych nauczycieli oraz identyfikację problemów; ‑‑ankieta absolwenta – ankieta o uczelni, stanowiąca ocenę funkcjonowania danej instytucji szkolnictwa wyższego jako całości; ‑‑ankieta badania zawodowych losów absolwenta; ‑‑ankieta pracodawców; procesu hospitacji zajęć prowadzonych przez poszczególnych nauczycieli akademickich. Przykład praktyczny: Procedura Zasady prowadzenia hospitacji opracowana przez Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie3. 3 Opis pełnej procedury znajduje się na stronie Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie: http://www.zut.edu.pl/pion-prorektora-ds-ksztalcenia/sekcje-dzialu-ksztalcenia/sekcja-ds-jakosci-ksztalcenia/sekcja-ds-jakosci-ksztalcenia.html

Przeprowadzenie hospitacji

Zapoznanie się z raportem

Przekazanie wyników z ankietyzacji lub skarg studentów Prośba o wszczęcie procesu hospitacji

Prorektor ds. Kształcenia

Raport

Sporządzenie raportu z przebiegu hospitacji

tak

nie

Dziekan

Protokół hospitacji

(w ciągu 7 dni)

Sporządzenie protokołu z hospitacji

Przeprowadzenie hospitacji

Zespół hospitujący

TAK

Zakwestionowanie protokołu i odwołanie

nie

Akceptuje?

Otrzymanie protokołu i zapoznanie się z nim

Hospitowany

Dane wyjściowe: Plan doskonalenia kadry dydaktycznej

Zatwierdzenie raportu

Powołanie zespołów hospitujących

Plan hospitacji

Opracowanie planu hospitacji

Pełnomocnik dziekana ds. jakości kształcenia

Dane wejściowe: Ocena procesu dydaktycznego Uczelni

Poradnik administratora wspólnych studiów

5.2 Wewnętrzna i zewnętrzna ocena wspólnego programu Jakość wspólnych studiów podlegać będzie procesowi oceny poprzez działania podjęte przez konsorcjum (ocena wewnętrzna) oraz poprzez proces ewaluacyjny podejmowany przez uprawnione ciała zewnętrzne, skupiające osoby niepowiązane z poszczególnymi uczelniami – np. agencje akredytacyjne lub stowarzyszenia eksperckie (ocena zewnętrzna). Zgodnie ze Standardami i wskazówkami dotyczącymi zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego dokonując wewnętrznej oceny wspólnego programu, należy odnieść się do następujących obszarów: 1. przyjęta polityka i procedury zapewniania jakości; 2. przyjęty mechanizm formalny stosowany w celu zatwierdzenia, monitoringu i okresowego przeglądu programu nauczania oraz kwalifikacji przyznawanych przez poszczególne uczelnie (jakość programu, w tym monitorowania karier zawodowych absolwentów, sposobu organizacji zajęć); 3. stosowanie jasno ustalonych kryteriów i procedur oceny studentów; 4. kwalifikacje nauczycieli akademickich zaangażowanych w proces dydaktyczny (jakość nauczania i oceniania, sposobu organizacji zajęć), 5. dostęp do bazy i zasobów dydaktycznych, obsługa procesu dydaktycznego oraz wsparcie studentów (opieka nad studentami, w tym obsługa administracyjna i socjalna, środowiska kształcenia, tj. infrastruktury, w której funkcjonują studenci, jakość pomocy dydaktycznych); 6. stosowany system gromadzenia i analizowania informacji umożliwiający efektywne zarządzanie programem; 7. sposób informowania szerokiego ogółu o programie kształcenia (np. jasne i przejrzyste zasady rekrutacji). Na etapie przygotowawczym uczelnie konsorcjum określą odpowiedzialne osoby, jednostki lub ciała, narzędzia oraz częstotliwość oceny poszczególnych obszarów. Ocena wewnętrzna i zewnętrzna są bezpośrednio ze sobą powiązane, dlatego jednostki projektując ocenę wewnętrzną, powinny wykorzystywać wszelkie wymagania stawiane przez zewnętrzne organy kontrolne. Wewnętrzna ocena jakości – propozycja organizacji procesu: Etap I. Powołanie zespołu odpowiedzialnego za: 1. porównanie założonych efektów kształcenia sformułowanych dla wspólnego programu kształcenia z efektami rzeczywiście osiąganymi przez studentów w wyniku

Poradnik administratora wspólnych studiów

realizacji procesu kształcenia, ocena ich skuteczności oraz formułowanie wniosków wykorzystywanych do doskonalenia procesu kształcenia. Porównanie dokonywane jest w oparciu o analizę dokumentacji zebranej w trakcie realizacji zajęć, obejmującej ocenione prace studentów (projekty, eseje, kolokwia, sprawdziany, egzaminy) oraz inne dowody pozwalające ocenić osiągane efekty kształcenia; 2. analizę wyników przeprowadzonych badań ankietowych (m.in. opinie studentów, absolwentów, pracodawców), na podstawie których tworzony jest plan doskonalenia wspólnego programu kształcenia; 3. ocenę: ‑‑relacji między założonymi efektami kształcenia opracowanymi dla kierunku studiów a celami szczegółowymi programu kształcenia; ‑‑relacji między założonymi efektami kształcenia opracowanymi dla kierunku studiów a efektami obszarowymi dla obszaru lub obszarów kształcenia przyporządkowanych temu kierunkowi (w przypadku studiów kończących się tytułem zawodowym inżyniera lub magistra inżyniera efektami kształcenia prowadzącymi do uzyskania kompetencji inżynierskich); ‑‑sposobu weryfikacji zakładanych efektów kształcenia osiąganych przez studenta; ‑‑planu studiów, czyli zbioru modułów (przedmiotów), ich treści i zamierzonych efektów kształcenia, a także odpowiadających im form prowadzenia zajęć i metod nauczania prowadzących do uzyskania zdefiniowanych efektów kształcenia na danym kierunku studiów; ‑‑sposobu weryfikacji zdefiniowanych efektów kształcenia dla programu kształcenia z założonymi efektami kształcenia zdefiniowanymi dla poszczególnych modułów (przedmiotów); ‑‑nakładu pracy studenta i przyporządkowanie punktów ECTS, tematów i treści poszczególnym modułom (przedmiotom); ‑‑infrastruktury dydaktycznej, w tym dostępu do literatury zalecanej w ramach kształcenia na kierunku studiów; ‑‑dostosowania efektów kształcenia do potrzeb rynku pracy (wykorzystanie opinii wydziałowych organów samorządów studentów i doktorantów, wyników monitorowania karier zawodowych absolwentów, opinii zewnętrznych ekspertów, pracodawców, przedstawicieli rynku pracy oraz innych stosownych organizacji związanych bezpośrednio z daną dziedziną);

Poradnik administratora wspólnych studiów

‑‑organizacji praktyk oraz wyników analizy zakładanych i uzyskanych efektów z realizacji tych praktyk; ‑‑zarządzania procesem dydaktycznym w zakresie kierunku studiów, w tym zmian dokonywanych w programie kształcenia wynikających z jego doskonalenia. Etap II. Przeprowadzenie oceny programu kształcenia Etap III. Opracowanie raportu z przeprowadzonej oceny Etap IV. Opracowanie planu doskonalenie procesu realizacji procesu kształcenia Ocena zewnętrzna w szerokim rozumieniu oznacza wszelkie formy monitorowania jakości, oceny, audytu czy akredytacji instytucji, jej wskazanych jednostek lub prowadzonej przez nią działalności, podejmowane przez wyspecjalizowane, uprawnione agencje funkcjonujące poza jej strukturami. Najczęściej rozumiana jest jako proces oceny prowadzony przez zespół ekspertów w celu przyznania akredytacji. Kluczowe etapy tego procesu obejmują: 1. analizę raportu samooceny (ocena wewnętrzna); 2. wizytę zespołu oceniającego; 3. opracowanie raportu oceny przez zespół oceniający; 4. przedstawienie zaleceń przez zespół oceniający; 5. ponowną ocenę kontrolną. Akredytacja polskich jednostek prowadzących kształcenie oraz wyznaczonych przez nie kierunków studiów prowadzona jest przez Polską Komisję Akredytacyjną powołaną przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Zgodnie z misją jest niezależną instytucją, działającą w ramach systemu szkolnictwa wyższego w Polsce na rzecz doskonalenia jakości kształcenia. Podstawowym celem Komisji jest wspomaganie polskich uczelni publicznych i niepublicznych w budowaniu standardów edukacyjnych na miarę najlepszych wzorców obowiązujących w europejskiej i globalnej przestrzeni akademickiej. Od 8 kwietnia 2009 r. Komisja figuruje w rejestrze EQAR (European Quality Assurance Register for Higher Education) skupiającym agencje funkcjonujące zgodnie ze Standardami i wskazówkami dotyczącymi zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego. Jednym z celów utworzenia Rejestru jest stworzenie możliwości wyboru dowolnej agencji akredytującej, jeśli pozwala na to dane ustawodawstwo krajowe.

Poradnik administratora wspólnych studiów

W polskich warunkach arkusz samooceny sporządzany przez instytucję prowadzącą kształcenie powinien odnieść się do następujących elementów podlegających ocenie (por. Uchwała nr 1/2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej z dnia 26 stycznia 2012 r. w sprawie wytycznych do przygotowania raportu samooceny): koncepcja kształcenia; cele i efekty kształcenia; struktura programu; system ECTS; proces kształcenia; zasoby kadrowe; infrastruktura; badania naukowe; internacjonalizacja procesu kształcenia; wewnętrzny system zapewnienia jakości; perspektywa rozwoju kierunku. Po nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym wdrożenie wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia jest jednym z warunków do prowadzenia kształcenia na danym poziomie, natomiast ocena jego funkcjonowania stanowi jeden z kluczowych elementów oceny zewnętrznej prowadzonej przez PKA. Należy również pamiętać, że zgodnie z wymaganiami organu kontrolnego system jakości powinien umożliwiać prowadzenie działań na rzecz doskonalenia programu kształcenia, a w szczególności przewidywać: odpowiednie formy weryfikowania wszystkich efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych; dokonywanie oceny przez studentów; uwzględnianie wniosków wynikających z monitorowania kariery zawodowej absolwentów; funkcjonowanie systemu oceny osiągnięć studentów.

Poradnik administratora wspólnych studiów

5.3 Dwa wymiary oceny wspólnego programu: zawartość merytoryczna wspólnego programu kształcenia i logistyczna organizacja wspólnych studiów

Realizacja wspólnego programu studiów jest złożonym zadaniem. Wysoka jakość merytoryczna programu powiązana jest z mobilnością międzynarodową studentów, którzy realizują indywidualne ścieżki kształcenia, przemieszczając się pomiędzy uczelniami konsorcjum. Przepływ ten może okazać się problematyczny w warunkach niedostatecznego wsparcia ze strony uczelni goszczących, co wpłynie negatywnie na poziom zadowolenia studentów oceniających całokształt programu. Przygotowując wspólne studia, uczelnie partnerskie powinny zatem realnie ocenić własne możliwości zapewnienia studentom: miejsc w akademikach lub innej formy zakwaterowania; wsparcia w procedurach wizowych, legalizacji pobytu oraz przy załatwianiu innych formalności związanych z pobytem (w tym osób towarzyszących słuchaczom); odpowiedniego ubezpieczenia; sprawnej obsługi administracyjnej (wydanie odpowiednich zaświadczeń, prowadzenie dokumentacji przebiegu studiów, wydania dyplomów oraz suplementu do dyplomu); przygotowania językowego i kulturowego, w tym zorganizowanie kursu języka kraju goszczącego; dostępu do zasobów bibliotecznych oraz nowoczesnych narzędzi informatyczno-komunikacyjnych; wsparcia integracji z lokalnym środowiskiem studenckim (np. zorganizowanie systemu buddy, w którym studenci lokalni pełnią rolę opiekunów i przewodników, zwłaszcza w początkowym okresie pobytu w uczelni goszczącej). Opisanie konkretnych zadań powiązanych z organizacją pobytu studentów w uczelni goszczącej oraz wyznaczenie jednostek/osób za nie odpowiedzialnych i ustalenie zasad ich współpracy jest, obok projektowania treści merytorycznych, ważnym etapem przygotowania wspólnych studiów. Funkcjonowanie systemu wsparcia logistycznego podlega cyklicznej ocenie wewnętrznej prowadzonej przez zespół ds. jakości powołany na potrzeby wspólnego programu, ocenie studentów i absolwentów oraz zewnętrznej ocenie agencji akredytujących.

Poradnik administratora wspólnych studiów

5.4 Zaangażowanie studentów i instytucji zewnętrznych w ocenę programu

W warunkach gospodarki opartej na wiedzy oraz dynamicznie zmieniającego się rynku pracy kształcenie nie może odbywać się w oderwaniu od potrzeb pracodawców oraz oczekiwań studentów – angażowanie tych aktorów w ocenę jakości jest obecnie wymogiem wynikającym z europejskich wytycznych. Uczelnie realizujące wspólny program powinny zatem wypracować metody pozwalające upewnić się, czy proponowany program rzeczywiście odpowiada konkretnym potrzebom. Wymaga to zaproszenia i bezpośredniego zaangażowania instytucji zewnętrznych (partnerów przemysłowych, potencjalnych pracodawców, stowarzyszeń skupiających instytucje branżowe, ciał doradczych etc.) oraz studentów w ocenę jakości programu w kolejnych etapach realizacji: 1. Planowanie treści programowych ‑‑badanie oczekiwań i opinii przedstawicieli przemysłu ‑‑badanie oczekiwań potencjalnych kandydatów ‑‑zaplanowanie praktyk zawodowych w porozumieniu z potencjalnymi pracodawcami i partnerami przemysłowymi 2. W trakcie procesu dydaktycznego ‑‑uwzględnienie instytucji zewnętrznych w bieżącej ocenie programu ‑‑realizacja praktyk zawodowych, uwzględnienie ich efektów oraz zebranie informacji zwrotnej od instytucji oferujących praktyki ‑‑uwzględnienie opinii aktualnych słuchaczy 3. Po zakończeniu pełnego cyklu kształcenia ‑‑ocena programu przez absolwentów ‑‑ocena programu przez zewnętrzne ciało eksperckie/doradcze ‑‑monitoring karier absolwentów ‑‑ankietowanie pracodawców.

5.5 Monitoring kariery absolwentów jako forma oceny wspólnego programu

Weryfikacja efektywności danego programu kształcenia dokona się na rynku pracy. Z tego powodu badania losów zawodowych absolwentów szkół wyższych uznawane są obecnie za priorytet w podwyższaniu jakości kształcenia – dają one cenną informację zwrotną pozwalającą ostatecznie ocenić jakość programu oraz dostosować ofertę edukacyjną do wymogów i oczekiwań współczesnego rynku pracy. Polskie uczelnie

Poradnik administratora wspólnych studiów

zobligowane zostały do tego działania na podstawie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Artykuł 13. Tej ustawy stanowi, co następuje: Uczelnia monitoruje kariery zawodowe swoich absolwentów w celu dostosowania kierunków studiów i programów kształcenia do potrzeb rynku pracy, w szczególności po trzech i pięciu latach od dnia ukończenia studiów. Monitorowanie karier absolwentów wspólnego programu będzie uwzględniać wymiar międzynarodowy, ponieważ z założenia większość z nich zainteresowana będzie zaistnieniem na globalnym, wielokulturowym rynku pracy wymagającym – poza wiedzą merytoryczną i umiejętnościami z danej dziedziny – również specyficznych kompetencji interkulturowych. Opracowując narzędzia monitorujące kariery absolwentów, twórcy programu poszukiwać będą odpowiedzi na następujące pytania: Ilu absolwentów danego rocznika znalazło zatrudnienie? Czy znaleźli zatrudnienie w branży? Jaką formę ma umowa o pracę (np. zlecenie, na czas określony, nieokreślony)? Jak długo trwał okres poszukiwania pracy? Czy powrócili do swoich krajów macierzystych, czy mieszkają i pracują za granicą? Czy wiedza, kompetencje i umiejętności zdobyte w trakcie studiów przygotowały ich odpowiednio do wykonywania obowiązków zawodowych? Czy zostali odpowiednio przygotowani do funkcjonowania w międzynarodowym środowisku pracy? Jak pracodawcy oceniają wiedzę, umiejętności i kompetencje nabyte podczas studiów? Czy pracodawcy są skłonni zatrudnić/polecić zatrudnienie kolejnych absolwentów? Konieczność dotarcia do absolwentów oraz pracodawców po kilkuletnich okresach pociąga za sobą potrzebę gromadzenia i cyklicznego weryfikowania danych kontaktowych – zadanie to należy przypisać wyznaczonym jednostkom i osobom. Pomocne będzie również opanowanie umiejętności pozwalających na zarządzanie profilem na popularnym portalu społecznościowym (np. Facebook). Przykład praktyczny: projekt EMSHIP – studia magisterskie (European Master) Zintegrowane zaawansowane projektowanie statków Program studiów vs. ścieżka mobilności Trzysemestralne studia magisterskie (90 punktów ECTS) prowadzone przez konsorcjum sześciu uczelni europejskich zlokalizowanych w Belgii, Francji, Niemczech,

Poradnik administratora wspólnych studiów

Polsce, Włoszech i Rumunii. W pierwszym semestrze wszyscy studenci rekrutowani w ramach danego rocznika uczestniczą w zajęciach realizowanych w belgijskiej uczelni koordynującej, w drugim semestrze cała grupa kontynuuje zajęcia we francuskiej uczelni partnerskiej. Po ukończeniu pierwszego roku studenci odbywają indywidualną, co najmniej 4-miesięczną praktykę zawodową w przedsiębiorstwach branżowych w jednym z krajów konsorcjum, a następnie realizują semestralną pracę dyplomową u jednego z czterech pozostałych partnerów (Niemcy, Polska, Włochy lub Rumunia) wybranego zgodnie z oferowaną przez niego specjalizacją. Indywidualna ścieżka mobilności zakłada zatem pobyt w trzech uczelniach konsorcjum oraz praktykę zawodową w jednym z krajów konsorcjum. Umowa konsorcjum podpisana na etapie przygotowania projektu określiła sposób organizacji i zarządzania wspólnymi studiami, definiując następujących aktorów: Komitet zarządzający, składający się z sześciu koordynatorów lokalnych uczelni konsorcjum (nauczyciele akademiccy zaangażowani w opracowanie programu kształcenia). Komitet: określa zasady naboru kandydatów na wspólne studia; postanawia w sprawach kształcenia, m.in. zatwierdza wszelkie zmiany w programie nauczania, ustala sposób prowadzenia egzaminów oraz zasady oceniania; opracowuje i stosuje procedury kontroli jakości wdrażane w celu ciągłego rozwoju i doskonalenia programu kształcenia; promuje zatrudnienie absolwentów, m.in. poprzez nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktów z przedsiębiorstwami branżowymi wyrażającymi zainteresowanie programem. Komitet spotyka się co najmniej dwa razy w roku w celu oceny efektywności programu nauczania, wyników osiąganych przez poszczególnych studentów, omówienia przebiegu realizacji projektu w uczelniach partnerskich, zatwierdzenia listy kandydatów przyjętych na studia oraz zaproponowania dalszych działań. Strategiczna Rada Doradcza skupia partnerów przemysłowych deklarujących zainteresowanie programem. Oferują oni miejsca praktyk zawodowych, proponują tematy prac magisterskich oraz podejmują działania zmierzające do zatrudnienia absolwentów. Rada jako zewnętrzne ciało eksperckie pełni rolę doradczą, m.in. informuje o ewentualnej konieczności dostosowania programu kształcenia do zmieniających się wymogów

Poradnik administratora wspólnych studiów

zewnętrznych (np. w sytuacji zmiany przepisów regulujących funkcjonowanie branży) oraz uczestniczy w ocenie jakości programu kształcenia. Partnerzy mogą także przedstawiać oferty zatrudnienia absolwentom studiów. Partnerzy stowarzyszeni – pozaeuropejskie uczelnie nienależące do konsorcjum oraz międzynarodowa organizacja skupiająca badawcze jednostki branżowe. Partnerzy funkcjonują jako doradcy, uczestniczą w procesie wewnętrznej oceny jakości oraz prowadzą działania promocyjne programu. Na potrzeby programu utworzony został internetowy System Zarządzania Informacją dostępny dla wszystkich zaangażowanych nauczycieli akademickich oraz studentów. Nauczyciele zamieszczają w systemie treści dydaktyczne prezentowane podczas zajęć, co umożliwia studentom elastyczne zarządzanie procesem uczenia się. Niektóre treści udostępnione są dla ogółu odbiorców, np. potencjalnych kandydatów, m.in. w celu promocji programu. Na etapie przygotowania projektu na potrzeby realizacji wspólnych studiów EMSHIP zdefiniowano następujące aspekty, do których odnosi się system zapewniania jakości: procedura selekcyjna kandydatów; wparcie studentów (dostęp do nauczycieli, zakwaterowanie, integracja, przygotowanie językowe, obsługa administracyjna etc.); baza dydaktyczna (biblioteki, komputery, technologie informacyjno-komunikacyjne); nauczyciele akademiccy; system informacyjny; stałe podnoszenie jakości treści programowych; stałe monitorowanie efektywności wyników pod kątem spełnienia oczekiwań pracodawców i studentów; doskonalenie zarządzania wspólnymi studiami EMSHIP. Wskazano również konkretne narzędzia służące doskonaleniu jakości, takie jak: jasno zdefiniowane, transparentne procedury aplikacji i rekrutacji kandydatów; komitet odpowiedzialny za doskonalenie jakości; regularna ocena zajęć przez studentów; regularne spotkania nauczycieli akademickich; centralnie zarządzany system informacyjny; wymiana informacji między partnerami, także poprzez recenzje prac dyplomowych sporządzane przez nauczycieli spoza uczelni, w której student przygotowuje pracę;

Poradnik administratora wspólnych studiów

Strategiczna Rada Doradcza (partnerzy przemysłowi) oraz partnerzy stowarzyszeni; informacja zwrotna otrzymywana od absolwentów.

Uczelniom konsorcjum przypisano zadania związane z zarządzaniem poszczególnymi aspektami wspólnych studiów: Wykonawca

Zadanie

Uczelnia koordynująca (Belgia)

koordynacja projektu, kontakty ze Strategiczną Radą Doradczą i partnerami stowarzyszonymi

Uczelnia partnerska 1. (Francja)

zarządzanie komunikacją wewnątrz konsorcjum, organizacja tygodnia dyplomowego i ceremonii wręczenia dyplomów

Uczelnia partnerska 2. (Rumunia)

zarządzanie komunikacją wewnątrz konsorcjum, organizacja tygodnia dyplomowego i ceremonii wręczenia dyplomów

Uczelnia partnerska 3. (Włochy)

zarządzanie organizacją praktyk zawodowych

Uczelnia partnerska 4. (Niemcy)

prowadzenie elektronicznego Systemu Zarządzania Informacją, obsługa stron internetowych i narzędzi komunikacyjnych

Uczelnia partnerska 5. (Polska)

zarządzanie kontaktami z absolwentami

Poniższe tabele podsumowują działania podjęte w celu zapewnienia jakości wspólnych studiów EMSHIP na etapie przygotowawczym, w trakcie trwania procesu dydaktycznego oraz po zakończeniu cyklu kształcenia. Zapewnienie jakości wspólnych studiów – etap przygotowawczy Treści merytoryczne

Wparcie logistyczne

powołanie koordynatorów lokalnych w uczelniach konsorcjum

powołanie zespołów dydaktycznych skupiających nauczycieli akademickich zaangażowanych bezpośrednio w przygotowanie treści kształcenia

przeprowadzenie szczegółowego badania oceny potrzeb przemysłu branżowego oraz oczekiwań potencjalnych kandydatów zdefiniowanie zakładanych efektów kształcenia

opracowanie treści kształcenia stworzenie elektronicznego Systemu Zarządzania Informacją

Poradnik administratora wspólnych studiów

Treści merytoryczne

Wparcie logistyczne

weryfikacja opracowanego programu pod kątem krajowych wymogów prawnych pozwalających na wydanie dyplomu studiów magisterskich w danym kraju konsorcju

weryfikacja opracowanego programu pod kątem krajowych wymogów prawnych pozwalających na wydanie dyplomu studiów magisterskich w danym kraju konsorcjum

zatwierdzenie programu przez poszczególne uczelnie

opracowanie procedury wewnętrznej oceny jakości dla programu EMSHIP opracowanie treści ankiety badającej zadowolenie studentów

Zapewnienie jakości wspólnych studiów – działania realizowane w trakcie procesu dydaktycznego Treści merytoryczne treści dydaktyczne udostępnione w centralnym elektronicznym Systemie Zarządzania Informacją regularne spotkania lokalnych zespołów dydaktycznych, omówienie indywidualnych bieżących efektów kształcenia regularne spotkania studentów z wykładowcami, omówienie bieżących efektów kształcenia regularna ocena wpływu prowadzonych zajęć na umiejętności studentów, prowadzona przez każdą uczelnię konsorcjum (na poziomie poszczególnych zajęć jak i całego programu), sporządzenie protokołu ewaluacyjnego

Wparcie logistyczne opinia studentów przedstawiana koordynatorom lokalnym dwa razy w semestrze, przekazanie informacji zwrotnej właściwym osobom, podjęcie ew. działań naprawczych udział przedstawicieli jednostek administracyjnych w corocznych spotkaniach strategicznych; omówienie i ocena oferowanej obsługi administracyjnej oraz wsparcia logistycznego, zdefiniowanie ew. problemów i zaproponowanie planu naprawczego

ocena efektywności programu nauczania przez Komitet Zarządzający dwa razy w roku anonimowa ankieta zbierająca oceny studentów przeprowadzana po każdym semestrze, omówienie wyników przez zespół ds. jakości składający się z nauczycieli akademickich wskazanych przez Komitet Zarządzający oraz reprezentantów studentów

Poradnik administratora wspólnych studiów

Zapewnienie jakości wspólnych studiów – zakończenie cyklu kształcenia Treści merytoryczne

Wparcie logistyczne

podsumowanie wyników nauczania podczas spotkania ewaluacyjnego z udziałem Strategicznej Rady Doradczej (partnerzy przemysłowi) oraz partnerów stowarzyszonych; ocena efektywności oraz zaproponowanie ew. zmian przez instytucje spoza konsorcjum

udział przedstawicieli jednostek administracyjnych w spotkaniu podsumowującym organizowanym w ramach tygodnia dyplomowego, omówienie i ocena całokształtu oferowanej obsługi administracyjnej oraz wsparcia logistycznego, zdefiniowanie ew. problemów i zaproponowanie planu naprawczego

anonimowa ankieta zbierająca oceny absolwentów, omówienie wyników przez zespół ds. jakości składający się z nauczycieli akademickich wskazanych przez Komitet Zarządzający oraz reprezentantów studentów

monitoring karier absolwentów przeprowadzenie wywiadu wśród pracodawców

Poradnik administratora wspólnych studiów

6. Przykładowe wzory dokumentów 6.1 Umowa o współpracy międzyuczelnianej

European Master Course in “ABC” named “A.B.C.”

for “ABC” Ref. : 000000-0-2009-1-BE-ERA MUNDUS-EMMC

CONSORTIUM AGREEMENT

Poradnik administratora wspólnych studiów

Preamble The following universities, coordinator and partners (thereafter named “The Consortium Universities”): University of A, Belgium, represented by its Rector, Prof. acting as Coordinating University;

University of B, France, represented by its Director, Prof. University of C, Romania, represented by its Rector, Prof. University of D, Italy, represented by its Rector, Prof. University of E, Germany, represented by its Rector, Prof. University of F, Poland,, represented by its Rector, Prof. acting as Partner Universities;

, , , , ,

and the associated partners: University of AA (USA), represented by and , Chair. University of AB (Japan), represented by University of AC (Brazil), represented by University of AD (Vietnam), represented by University of AE (Australia), represented by University of AF (Algeria), represented by

, Dean, College of Engineering, , Chair, ; Director of Technology Faculty, , President, , , Rector.

and AABBCC, a involved in the field of , UK, represented by have considered: The links joining their mutual countries in the fields of research and education in different European programs, and the similarities in their missions in education and research;

Poradnik administratora wspólnych studiów

the usefulness of creating a network for promoting the field of Integrated Advanced

Ship Design;

The equality of involvement to accomplish these missions ; The links joining institutions in the field of research and education in the field of

Naval Architecture, Shipbuilding and Marine Engineering, and specifically the collaborations dedicated to Advanced Education in Ship Design; Their common willingness to further intensify these links and especially to encourage exchanges between European universities through European integration; Their willingness to hire the best students in their high quality master courses. In the context of the ERASMUS MUNDUS PROGRAM 2009-2013 and the European Higher Education and Research Area, the Consortium Universities jointly set up a new program at Master level accessible as a complementary master, in the field of Advanced Ship Design, thereafter named as “ABC” master. Considering the official selection of the “ABC” Master programme by the Education, Audiovisual and Culture Executive Agency (EACEA) on the 15th of July 2009; Considering the Framework Partnership Agreement reference number: 2010-0000/000 between EACEA (at the name of the EU commission) and University of A; The Consortium Universities hereby agree on the following.

Article 1 : Purpose of the Agreement The purpose of the Agreement is to agree on the implementation and the management of the Erasmus Mundus ABC Master Course, ref. number: 000000-0-2009-1-BE-ERA MUNDUS-EMMC. All parties are subject to the rules and regulations set up by the EACA and by the Framework Partnership Agreement and the Specific Grant Agreement (see ref. above). This Agreement specifies the respective rights and obligations of the Consortium universities.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Article 2 : Obligations of the Coordinating University The Coordinating University : the administrative, legal and financial matters of the ABC Master programme towards the EACA. is responsible for all contacts with the EACA. shall report to the Consortium Universities in such way that they have full understanding of the administrative, legal and financial matters. will send to all Consortium universities copies of the Agreements signed with the EACA or any official document concerning the project. manages

Article 3: Obligations of the Partner Universities The Partner Universities shall:

take all steps necessary to correctly manage the ABC Master programme. communicate to the Coordinating University any information or document required

by the latter that is necessary for the management of the project

notify any event or information that may impact the ABC Master to the Coordinating

University or to the Master Management Committee

Article 4: Nature of the programme – Mobility scheme The “ABC” master is a one and a half year Master of Engineering Science programme (18 months – 90 ECTS), comprising three (3) semesters, including the first semester of lectures at A (Liege), second semester of lectures at B (Nantes) and third semester composed of advanced lectures and the project of the Master Thesis in one of the Consortium Universities (C, D, E or F). During this last semester the thesis project can be completed through an internship in enterprise, shipyard or research institution, but always under the supervision of one Consortium University.

Article 5: Length of the “ABC” master programme The programme will start in the academic year 2010-2011. The duration of the programme under the present agreement is at least for five year sessions, corresponding to the duration of the Erasmus Mundus funding.

Poradnik administratora wspólnych studiów

The practical issues to set up the continuation of this programme after the 5 years funding will be discussed at least two years before the end of the programme, in order, among others, to prepare the future of the ABC master and take all necessary actions to guarantee its sustainability.

Article 6: Consortium organisation a) The Coordinating University of the Consortium is the University of A, represented by Professor … (A). It hosts the “ABC” Master Coordinator, who is the official contact of the Consortium with the EACA for the Erasmus Mundus programme. It also hosts the Master Administrative Coordinator, who is responsible for managing the master programme at an inter-university level. The transfer of the coordination of the programme to another university of the Consortium can be decided each year (at the general assembly) if this is agreed unanimously by the Consortium Universities. The coordinator will be assisted (on the coordination budget) by AABBCC (AABBCC), which provides technical support for management, student recruiting, dissemination, online registration, developing and maintaining the web site. b) The “ABC” Master Management Committee is composed of one representative – also called local coordinator or his substitute – appointed by each Consortium University, chosen among the academic staff involved in the master programme. This committee defines all the regulations of the master programme, and notably: Selection of the students accepted to the Master and the students proposed to EU for the Scholarships trough a transparent and auditable way. Consider and decide the educational affairs as does a Programme Education Committee (also called the “Jury”). Consider and decide about the financial regulations and particularly the distribution rules of the tuition fees, under the framework of Article 8 below. Develop and maintain quality development schemes to be implementing for the continuous development of the master programme.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Develop

and implement procedures to guarantee the sustainability of the ABC master programme and promote employability of the students.

The Master Management Committee is composed of the six local coordinators (or substitutes) and is chaired by the Master Coordinator. The Master Administrative Coordinator is the secretary of this Committee (without the right to vote). If found beneficial, the Master Coordinator can invite additional persons (e.g. associate partners) to the meetings (without the right to vote). In case of balance (3 votes against 3 votes), the vote of the Master Coordinator will be decisive. The Master Management Committee is in charge of all the aspects concerning the Master. It is in charge of the strategic affairs (with support of the Strategic Advisory Board – cf. infra) and is also in charge of the educational affairs (acting as “Programme Education Committee” – also called the “Jury”). If beneficial, the Master Management Committee can select a suitable group of people to act at the name of the Management Committee for the Education affairs (for instance to form a student selection board, in charge of the selection of the students). The final decision and responsibility remains in the hand of the formal representatives, who compose the “Master Management Committee”. The Master Management Committee will meet at least twice a year to review the effectiveness of the teaching programmes, to examine the academic results achieved by the students and propose further actions. c) The mechanism of the ABC Master management includes the following committees and persons: Consortium Universities: The universities that organise the ABC master – A, B, C, D, E and F, which deliver major parts of the ABC education programme. Associated partners: They are partners, who are not member of the Consortium Universities. It includes UAA, UAB, UAD, UAE from Vietnam, UAF from Australia, UAG from Algeria and AABBCC. They have a role of advisers, promotion in Europe and overseas, organising seminars and quality assurance assessment.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Strategic

Advisory Board (SAB): It is a consultative organisation composed of industrial partners having shown their strong interest in the ABC Master. The SAB has a role of adviser and contact with industrial background and will also assess the quality of the educational program. Coordinating University: It is the leading university (University of A) that hosts the Master Coordinator and the Master Administrative Coordinator. This university is one of the Consortium Universities. Master Coordinator: He/she is the chair person of the Master Management Committee. He/she is the formal official contact person in charge of the relation with EU. He/she is appointed by the Consortium Universities. He/she belongs to the Coordinating University and he/she is the local coordinator of that university. Master Administrative Coordinator: Person in charge of managing and organising the practical aspects of the master programme. In principle he/she is located at the Coordinating University. He/she assists the Master Coordinator and is the executive arm of the Master Management Committee. Local Coordinators: Each university has one local coordinator. He/she is the formal representative of his/her University/Institute. Master Management Committee: is composed of the 6 local coordinators (or substitutes) and defines all the regulations of the master programme.

Article 7: Student Admission a) Students with at least a Master’s degree (5 years study or 300 credits), or its equivalent, in Naval, Marine, Offshore, Ocean Engineering or related fields (Civil Eng., Mechanical Eng., Material Eng., Physics,…) can apply for admission. Graduated students (5 years study or 300 credits) from Naval School (or similar) are also eligible. In special circumstances, students with outstanding records or high education level can also apply with only a Master’s Degree in 4 years study (or 240 credits). This situation will be considered as exceptional case and not as the rule. This special rule provides extra flexibility to educate students with specific CVs and high motivation. Such exceptions avoid excluding high level students having only a BAC+4 degree, which can be the standard in their country. As the Advanced Master Degree of UA is restricted by the Belgium law to students with a Master’s degree

Poradnik administratora wspólnych studiów

(5 years study or 300 credits), the acceptance of such students will be analysed case by case by the Admission Service of UA (as equivalence studies can be accepted). Even there is no formal minimum requirement as a minimum GPA (grade point average), students will be selected first on basis of Excellence, and their GPA will be considered as a major criteria. Students will have to supply a motivation letter including description of the reasons for the application to the ABC Master Course. Gender issue: Balance between genders will be promoted. For students having the same level and same qualification, priority will be given to the less populated gender or to a person from a vulnerable group. b) According to Erasmus Mundus regulations, a common procedure for student selection and admission is proposed by the Master Coordinator and agreed upon by the Master Management Committee (acting as student selection board). The procedure will be transparent for audit purpose. c) This procedure will be applied to both Third Country students and European students. The “ABC” Master Management Committee will define the rules prevailing to the distribution of students among the Consortium Universities, in the closest possible correspondence with their wishes when joining the master programme. The student allocation between the 4 consortium universities for the third semester is done at the beginning of the second semester (at the annual meeting with all the partners). d) The selection list of Third Country students is communicated to the Erasmus Mundus Executive Agency for the distribution of scholarships. The delivery of scholarships is finalised obeying the Erasmus Mundus programme regulations. e) Once the student applications have been accepted by the “ABC” Master Management Committee, and according to each student mobility scheme decided, every Consortium University hosting students enrol them according to its own regulations. f) Upon registration, all students are required to sign a Student Agreement, which content is defined by the “ABC” Master Management Committee, defining their rights and duties.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Article 8: Tuition fees a) The master programme tuition fees for Third Party Students (Category A – Third Country students) is fixed to X € per semester (i.e X € per course edition) and to X € per semester (Category B – European students…) (i.e. X € per course edition). Partial waiver of tuition fees can be decided by the Master Management Committee on an individual basis. b) Students who do not have Erasmus Mundus scholarship can apply for reduced tuition fees. c) The tuition fees are payable to the coordinating university. d) Students will be exempted of all tuition fees at the universities except of the registration fees. This exemption does not include contributions to student unions or comparable contributions. e) Health insurance is included in the tuition fees. f) The total sum of tuition fees will be thereafter distributed along all the partners, after subtracting a fixed amount used for the consortium management expenses, according the following distribution: X% to UA X% to UB X% to UC X% to UD X% to UE X% to UF X% to the associated non-European universities (to support travel expenses and accommodation of their scholars for Annual meeting and seminars) g) The tuition fees can be changed after agreement of all the members of the Master Management Committee. Changes come into force beginning next enrolment period. Financial aspects, including the distribution of tuition fees among the partners, will be agreed upon by the Master Management Committee every year.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Article 9: Language policy All the courses provided by the Consortium Universities within the Master Course are held in English language. However, in order to promote the integration of students and the European cultural diversity, each Consortium University will organise a course of the local language at the beginning of the students stay. During the first year, French will be taught in UA and UB. Later, students will have the opportunity to learn and practise a third European language: Romanian, Italian, German or Polish, according to the location of the university selected for their third semester.

Article 10: Degree delivery a) The Consortium Universities agree to evaluate the students based on the European Credit Transfer System (ECTS). b) To complete the “ABC” Master Course requirements a student will have to acquire 90 credits in the framework of the master mobility scheme. Sixty (60) ECTS (25 + 25 + 10) are devoted to the master courses, and 30 ECTS to the Master Thesis (20 credits for the thesis project and internship + 10 credits of “Initiation to Research”). c) Students enrolled in the “ABC” Master Course who have successfully carried out the period of study provided by University of A, by University of B and by one of the third semester Universities, will be awarded a double degree and a diploma supplement. This double degree consists of two independent degrees awarded by the UA and UB. The diploma supplement will mention the mobility in a third Consortium University. The degree delivered by University of A (UA) is the “Master Complémentaire Conjoint en Construction Navale” (Joint Advanced Master in Naval Architecture – MCC) and the degree delivered by University of B (UB) is the “Master of Sciences in Applied Mechanics, specialization in Hydrodynamics, Energetics and Propulsion”. d) In particular the partners fully and automatically recognise the courses and examinations developed for the “ABC” master in each of the Consortium Universities.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Any significant change in the curriculum of one of the partner universities needs to be agreed by the “ABC” Master Management Committee e) Negotiation will be established to deliver, a joint degree instead of a double degree.

Article 11: National supervision The Consortium Universities inform the relevant national authorities of the existence of this agreement and make sure that in its application it does not contradict any national regulations.

Article 12: Means and facilities The Consortium Universities will find the means to accompany the “ABC” Master Course in particular by: 1. Reserving a sufficient number of study places and facilitating housing arrangements for third country students; 2. Supporting students for their settling (visa management, settling, bank account information, integration within the university, etc.) 3. Informing and assisting not funded students to apply (when possible) for Erasmus scholarship, Socrates grants and various local university funds to allow students enrolled in the master course to complete their training in good conditions; 4. Advertising the course widely (ABC website and online registration), with the support of AABBCC and the assistance of the non European partners (NAME-UAA in USA, UAB in Japan, UAC in Brazil, UAD in Vietnam, UAE in Australia and UAF in Algeria). Support will be obtained from the non European associated partners (NAME-UAA in USA, UAB in Japan, UAC in Brazil, UAD in Vietnam, UAE in Australia and UAF in Algeria), which will be involved in seminars, and will be the North American, South American, Asian, Australian and African contact points, for promotion and students recruiting. The tasks of the associate partners are e.g.: to advise the core partners,

Poradnik administratora wspólnych studiów

to attend the General Assembly, assess the Thesis project and propose impro-

vement,

to give lectures (seminars), to disseminate invitations to universities worldwide, to provide assistance in the selection of the best students.

The travel expenses of these associated partners will be charged at the Coordination Budget of the Master (subjected to availability).

Article 13: Quality assurance The Consortium Universities consider quality assurance procedures of utmost importance to continuously develop the excellence of the ABC Master Course. This will be ensured through : 1. the Strategic Advisory Board consisting of decision makers and representatives of HR departments of leading maritime companies. This board will function as an independent expert team to periodically review the programme and to give advice on how to improve, 2. each Consortium University will follow closely the impact of the courses on the student’s competence through an evaluation protocol using the “ABC student questionnaire” developed by the Master Management Committee (both at the course and programme level), 3. regular contacts between lecturers in which the experience gained will be discussed and actions taken to enhance the learning outcome of specific lectures and at the programme level. Each institution is responsible for following closely the attendance of students to the courses and for detecting as early as possible students who would be of insufficient level for obtaining the final degree; such cases should be immediately reported to the Master Management Committee. The rules for the exams organisation, deliberation, rating, etc. will be decided by the Master Management Committee.

Poradnik administratora wsp贸lnych studi贸w

Article 14: Management of the ABC Master Program Planning, rule of exams, including, exams sessions grading, rules of deliberation, ECTS grading scale, etc. will be approved by the Master Management Committee during his first formal meeting. All these rules will be explicitly reported in the Minutes of Meting.

Article 15: Duration The present agreement will take effect after all Consortium Universities will have signed it, and will remain into effect during six consecutive academic years. Any modification will have to be accepted by the other partners and will be acted either by the Management Committee or, if requested, by a specific amendment signed on behalf of each parties by legal representatives. In case any of the partners wish to withdraw from the programme before the end date, this partner will have to take all necessary steps to ensure that the programme can nevertheless continue in good conditions.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Appendix 1: Principle of Mobility scheme

DUAL DEGREE Master Complémentaire Conjoint en Construction Navale ECN: Master of Sciences in Applied Mechanics, specialization in Hydrodynamics, Energetics and Propulsion

20 CP

University of (Poland) Advanced ship Structure

University of (Germany) CAD, Ship Production

University of (Italy) Sailing and Motor Yachts

10 CP

University of (Romania) Manoeuvrability and Propvision

Internship and Master Thesis

Semester 3 01. sep - 28. feb.

Initiation to Research Methodology 25 CP

Advenced Ship Hydrodynamics (France)

25 CP

Fundamentals in Ship Design, Theory, Structures and Production (Belgium) Travel to Europe, Orientation Phase, Induction Programme EMMC: Integrated Advanced Ship Design Master in Engineering Discipline

Semester 2 01. feb - 30. jun.

Semester 1 16. sep. - 31. jan. 1. sep. - 15. jan.

Poradnik administratora wspólnych studiów

The “ABC” master is organised in 3 semesters, in 18 months, and contains 90 Credits (50+10 + 10 + 20): the Advanced Lectures: 50 credits (25 + 25) of advanced lectures (first year) 10 credits – of advanced specialized lectures (2 months the second year) the Master Thesis Program,

10 credits of Initiation to research (first year), 20 credits – internship and thesis project (4 months the second year).

The plan is as follows: FIRST SEMESTER – 15 September to 31 January, in A, Belgium) UA (A, Belgium) 25 Credits: Advanced lectures concerning general advanced background in “Ship Design and Ship Structure”, Contact: and SECOND SEMESTER (February to June, in Nantes, France) UB (B, France) 8 February to 15 May (in Nantes) 25 Credits: Advanced lectures concerning general advanced background in “Ship Hydrodynamic”, Contact: and UA and UB

16 May to 30 June (in Nantes) 10 Credits: Initiation to research, Preparation to the Thesis Project and Technical Visits, including: ‑‑Initiation to research (methodology), ‑‑Preparation to the Thesis Project: Methodology, objectives, assessment and evaluation, bibliography research methodology, initiation of the state of art for the projects, …. Presentation of their proposal of thesis project including detailed plan, project content, planning and objectives. ‑‑One week of seminars and meetings with the six consortium university partners and their representatives (presentation of the institutions and their facilities, proposals

Poradnik administratora wspólnych studiów

of final projects by the consortium universities, selection of students, selection of projects, …). The associated partners will also participate by giving specific seminars. ‑‑Technical visits of shipyards and experimental facilities (towing tanks, structural labs, …). These program and visits will be organised by UB (Nantes) with the active support of UA staff and professors. THIRD SEMESTER – September to February, in Romania, Italy, Germany or Poland (the students will be divided equally between these 4 countries) The

“Thesis Project” and “Advanced Specialized Lectures in Ship Design”, in one of the four universities (UC, UD, UE or UF): The organisation of the 2nd academic year (September to February) is the following: 10 Credits of Advanced and Specialized lectures: ‑‑Galati (UC, Romania): Maneuverability and Propulsion Contact: and ‑‑Genoa (UD, Italy): Sailing Yacht and Motor Yacht. Contact: and ‑‑Rostock (UE, Germany): Ship Production, CAD, Information Technology. Contact: and ‑‑Szczecin (UF, Poland): Advanced Ship Structures. Contact: and

20 Credits- Thesis Project and Internship:

The thesis project and the internship are performed at the university where the student also follows 10 credits of advanced lectures (see above) and/or in a company, a shipyard or an associated research institution (for the internship) ; in any case under the supervision of the local university. More details about the lecture content and the planning are given in “Part E – Annex 2.a – DETAILED MASTER CONTENT of the proposal submitted in April 2009”.

Appendix 2: Contact persons

Poradnik administratora wspólnych studiów

6.2 Umowa ze studentem – kategoria A

Erasmus Mundus Category A ABC Student Agreement Academic years 2012/2014

The University of A (UA) located avenue du … – AA 00000 – 00000 Rennes cedex, France, represented by , Programme Coordinator, the Coordinating Institution of the Erasmus Mundus Master course “ABC” of the one part and the Student, of the other part : Name: First name: Date of birth: Place of birth: Nationality: have agreed to the following terms and conditions: In order to participate in the masters program, which is approved by the European Commission under the Framework Partnership Agreement number 2011-0000, the Student receives a scholarship to the total value of 47 000 €, awarded to the student through the ABC consortium by the Education, Audiovisual and Culture Executive Agency (EACEA). The Student authorizes the Coordinating Institution to deduct the participation costs (tuition fees and insurance costs) directly from the scholarship. A personal liability is also highly recommended to cover your personal belongings. The participation costs amount of 8 000 € for the first year and will be deducted from the grant at the beginning of the first academic year. The participation costs amount of 8 000 € for the second year will be deducted at the beginning of the second academic year.

Poradnik administratora wspólnych studiów

The monthly allowance of 1 000 € is paid to the Student in monthly instalments at

the end of each month once received by UA from your host institution a certificate of attendance. Please note that the July and August instalment (2 000€) will be paid in June. In addition, two annual instalments of 4 000 € each will be paid to the Student in order to cover travel and installation costs: the first 4 000 € instalment will be paid at the beginning of the first academic year, the second 4 000€ instalment being paid at the beginning of the second academic year. The Category A scholarship is paid to the Student’s account as follows: YEAR 1 Nature of the grant Payment date Amount Contribution to travel and installation / 1st allowance At arrival in the 1st year country * 5 000 € October living allowance 10/11/2012 1 000 € November and December living allowance 10/12/2012 2 000 € January living allowance 10/02/2013 1 000 € February living allowance 10/03/2013 1 000 € March living allowance 10/04/2013 1 000 € April living allowance 10/05/2013 1 000 € Mai, June, July and August living allowance 10/06/2013 4 000 € Participation costs deducted from the grant (tuition fees + insurance) 8 000 € Total amount of the scholarship for Year 1 24 000 € YEAR 2 Nature of the grant Payment date Amount Contribution to travel and installation / 13th allowance At arrival in the 2nd year country * 5 000 € October living allowance 10/11/2013 1 000 € November and December living allowance 10/12/2013 2 000 € January living allowance 10/02/2014 1 000 € February living allowance 10/03/2014 1 000 € March living allowance 10/04/2014 1 000 € April living allowance 10/05/2014 1 000 € Mai, June, July and August living allowance 10/06/2014 3 000 € Participation costs deducted from the grant (tuition fees + insurance) 8 000 € Total amount of the scholarship for Year 2 23 000 €

Poradnik administratora wspólnych studiów

* The first instalment at the beginning of each academic year will be transferred to the Student’s account in Euros after the student’s arrival in Europe and after the Coordinating Institution has received the bank account form duly completed with the Student’s European bank account details and the student’s personal address in the 1st or 2nd year country. The monthly instalments will only be processed once the host university has confirmed the Student’s attendance to the courses for the past month. The scholarship does not constitute an employment contract between the host institution and the Student and therefore is not subject to direct taxation. As beneficiaries of the grant, the Student is obliged to respect the conditions described hereafter.

Attendance

The Erasmus Mundus Student is a full-time student. Therefore, the Student is not entitled to work more than a full-time day per week on a regular activity in parallel to the studies under the Erasmus Mundus European Master. The Student is expected to attend all lectures: a 90% attendance rate at the very minimum. The Student must attend courses and integration modules from the first day of the programme – including the introductive days – to the last day, unless specific agreement from the Consortium. Absences from courses may only be justified for exceptional reasons: health, serious family problems, health of a relative. Justification should be provided to the Coordinating Institution as well as the national course director within two weeks of the absence. If the Student drops out for any reason, or, against established rules of the consortium, stops attending lectures without a valid justification, the Coordinating Institution will not pay the grant anymore and the European commission will be informed. In addition, any money mistakenly paid to the Student will be recovered. Unjustified absences may be deducted from the final instalment.

Poradnik administratora wspólnych studiów

Curriculum

The grant is allocated on the basis of a curriculum approved by the European Commission. Dissertation and fieldwork/placement can take place in Europe and in principle in the country of specialization. It can also take place for a maximum of one trimester in a country of the Consortium’s associated partner or full partner as long as it is tutored by the specialization institution and only if this country is different from the student’s country of origin. If collection of data is envisaged in a country other than the specialization country, it should then be organised during the semester breaks. Exemption from this principle can only be obtained, on the basis of a strongly justified rationale, from the Coordinating Institution with the approval of the course directors of the 2 institutions concerned. Interruption

Student who is obliged to interrupt the course for a certain period on the ground of justified sickness, pregnancy or family reasons must inform the Coordinating Institution. If the break in studies is short enough for the Student to make up the lost study time, the scholarship may be paid as normal. In case of a longer absence, the Student can rejoin the Masters course and the grant will be suspended during the break. However these cases must be individually examined and reported to the European Agency for approval. Academic result

Poradnik administratora wspólnych studiów

in case the Student does not successfully pass his first year of master course, he/she will not be accepted in the second year program and will no longer receive any scholarship One-time Community grant

The Student confirms that he/she has never benefited from an Erasmus Mundus scholarship before and that he/she does not currently benefit from a European Community grant at the time of this agreement. Change in situation

Any alteration to the initial situation as laid out in the present document must be immediately communicated by the Student to the Coordinating Institution; upon mutual agreement of contractual modifications, the Institution will issue an addendum to the present contract. ABC Milestones 2011-2013

year 2012/2013- Foundation course – 2 semesters (60 ECTS) Basic Acquisitions (55 ECTS) ‑‑University of B (United Kingdom) From 10th September 2012 to June 2013 ‑‑University of C (España) From 1st October 2012 to June 2013 (exam dates to be confirmed) Integration module 1 (5 ECTS) : “Global dimensions of Public Health” ‑‑University of D – Rennes (France) From 17th June 2013 to July 2013 year 2013/2014- Specialisation year – 2 semesters (60 ECTS) Specialisation (58 ECTS) : will take place in the institution mentioned in your admission letter (exact dates to be confirmed) ‑‑Spain: “Healh Management” – University of C – From October 2013 to June 2014 ‑‑France: “Advanced biostatistics and epidemiology” – University of A – Paris- From August 2013 to June 2014

Poradnik administratora wspólnych studiów

‑‑France: “Environnemental and occupational Health sciences” – University of A – Paris- From August 2013 to June 2014 ‑‑France: “Health Policy and programmes management” – University of D – Rennes / University of E / University of F. Rennes – From September 2013 to June 2014 ‑‑France: “Law, Health and Ethics” – University of D/ University of E – Rennes – From September 2013 to June 2014 ‑‑Poland : “ Health Economics and Governance of Health Systems” – University of G – From October 2013 to June 2014 ‑‑Denmark : “ Health Services and Prevention’” – University of H – From August 2013 to June 2014 Integration module 2 (2 ECTS) : “Inter specialisation – European Public Health Project Management” ‑‑University of D – Rennes (France) – From mid June 2014 to mid July 2014 (exact dates to be confirmed) Academic information

Modules

The syllabus of the training programme with each module is described in detail on the website (www). Nevertheless, this information should not be considered as contractual. Slight differences, for example in connection with the name and content of the modules or names of teachers may arise. Each university will provide the Student with a handbook relating to the academic content of the Masters at the beginning of the courses.

Assessment of the Masters course

Poradnik administratora wspólnych studiów

and the Student will be able to take the necessary corrective steps to favour successful student training. Assessment is divided into three stages: ‑‑National assessment. Each member of the consortium assesses the Student at the end of each training module. The assessment methods and grading scales have been agreed upon by all the members of the consortium. The Student will need to obtain the minimum required standards for module validation. If the coordinator of the module considers that the Student has not achieved the minimum required standard, he will then set the Student complementary work designed to help the Student achieve the required level. Such a procedure would not disqualify the Student from continuing on to another module. If however following such corrective help achievement levels remain insufficient, the Student will be asked to retake the modules in question. ‑‑ Transnational integrated assessment. This assessment involves at least two different members of the consortium. This applies to the integration modules 1 and 2. ‑‑An assessment committee comprising of one member from each partner of the consortium or designated representative has the task and responsibility of collating the results of the different assessments. This committee reviews individual module assessments and the integrated assessment and grants admission (or not) into the 2nd year. If the Student has not achieved the minimum required standards the committee will propose supplementary tasks to the Student to be carried out during the summer break. The final decision to award or not award the Masters degree will also be taken by the same assessment committee. Degrees

The final degree for the ABC Masters course is made up of a double degree, which will be awarded to the Students having obtained the 120 ECTS credits of the programme. This dual degree will consist of two separate national degree certificates from: ‑‑The institution in which the Student undertakes his year 1 study: University of B or University of C; ‑‑The institution in which the Student undertakes his year 2 specialization: University of H,University of C, Jagiellonian University of G, University of A in Paris, University of D, University of E – Rennes / University of Rennes 1 / University of F Rennes.

Poradnik administratora wspólnych studiów

The signatories declare that they have read the conditions laid down in the present Agreement and accept them. The Coordinating Institution University of A Avenue du... 00000 Rennes Cedex

The Student

Rennes on August 1st, 2012

Place and date

Deputy Director of Studies ABC Programme Coordinator The present contract is made in two copies – one for the Student and one for the Coordinating Institution

Poradnik administratora wspólnych studiów

6.3 Umowa ze studentem – kategoria B

Erasmus Mundus Category B ABC Student Agreement Academic years 2012/2014

The University of A (UA) located avenue du … – AA 00000 – 00000 Rennes cedex, France, represented by , Programme Coordinator, the Coordinating Institution of the Erasmus Mundus Master course “ABC” of the one part and the Student, of the other part : Name: First name: Date of birth: Place of birth: Nationality: have agreed to the following terms and conditions: In order to participate in the masters program, which is approved by the European Commission under the Framework Partnership Agreement number 2011-0000, the Student receives a scholarship to the total value of 19 500€ (+ 3000€ only if the student does his placement in a third country partner institution (full or associated partner)), awarded to the student through the ABC consortium by the Education, Audiovisual and Culture Executive Agency (EACEA). The Student authorizes the Coordinating Institution to deduct the participation costs (tuition fees and insurance costs) directly from the scholarship. A personal liability is also highly recommended to cover your personal belongings. The participation costs amount of 4 000 € for the first year and will be deducted from the grant at the beginning of the first academic year. The participation costs amount of 4 000 € for the second year will be deducted at the beginning of the second academic year.

Poradnik administratora wspólnych studiów

The allowance of 500 € is paid to the Student in monthly instalments at the end of

each month once received by UA from your host institution a certificate of attendance. Please note that July and August instalments (1000€) will be paid in June. In addition, a complementary grant of 3 000 € will be paid to Students choosing to do their placement in a third country full/associated partner in order to cover travel expenses. The student will have to forward the UA his internship agreement duly filled-in and signed to allow the process of this payment. The Category B scholarship is paid to the Student’s account as follows: YEAR 1 Nature of the grant Payment date September living allowance * 10/10/2012 October living allowance 10/11/2012 November and December living allowance 10/12/2012 January living allowance 10/02/2013 February living allowance 10/03/2013 March living allowance 10/04/2013 April living allowance 10/05/2013 Mai, June, July and August living allowance 10/06/2013 Participation costs deducted from the grant (tuition fees + insurance) Total amount of the scholarship for Year 1

Amount 5 00 € 5 00 € 1 000 € 500 € 500 € 500 € 500 € 2 000 € 4 000 € 10 000 €

YEAR 2 Nature of the grant Payment date September allowance * 10/10/2013* October living allowance 10/11/2013 November and December living allowance 10/12/2013 January living allowance 10/02/2014 February living allowance 10/03/2014 March living allowance 10/04/2014 April living allowance 10/05/2014 Mai, June, July and August living allowance 10/06/2014 Participation costs deducted from the grant (tuition fees + insurance) Total amount of the scholarship for Year 2

Amount 5 000 € 500 € 1 000 € 500 € 500 € 500 € 500 € 1 500 € 4 000 € 9 500 €

+ 3 000 € paid only in the case of students doing their placement to a third country full/associated partner paid upon the reception of their internship agreement duly filled-in and signed.

Poradnik administratora wspólnych studiów

* All instalments will be transferred to the Student’s account in Euros after the student’s arrival in Europe and after the Coordinating Institution has received the form duly completed with the Student’s European bank account details. The monthly instalments can only be processed once the host university has confirmed the Student’s attendance to the courses for the past month. Two exceptions will be done for student’s attending Granada’s courses the first year and Krakow’s courses the second year. As the beginning of the courses are scheduled on October the 1st 2012 and October 2013. Therefore the payment will be done after the arrival in the year 1 or year 2 country and after the Coordinating Institution has received the form duly completed with the Student’s European bank account details and address in the 1st or 2nd year country. The scholarship does not constitute an employment contract between the host institution and the Student and therefore is not subject to direct taxation. Students must be aware that the living cost for staying 23 months in our Master course in Europe has been evaluated by the European agency around 47 000 €. In addition, a mobility of a maximum of a trimester in a third country full or associated partner would bring an additional cost to be taken into account. Students may try to identify and apply for additional sources of funding on this site : www.scholarshipportal.eu As beneficiaries of the grant, the Student is obliged to respect the conditions described hereafter.

Attendance

Poradnik administratora wspólnych studiów

Absences from courses may only be justified for exceptional reasons: health, serious family problems, health of a close relative. Justification should be provided to the Coordinating Institution as well as the national course director within two weeks of the absence. If the Student drops out for any reason, or, against established rules of the consortium, stops attending lectures without a valid justification, the Coordinating Institution will not pay the grant anymore and the European commission will be informed. In addition, any money mistakenly paid to the Student will be recovered. Unjustified absences may be deducted from the final instalment. Curriculum

100

Poradnik administratora wspólnych studiów

Academic result

Under the present agreement, the Student is obliged to attend assiduously with the objective of successfully passing the modules inherent to the program of studies. However, the awarding of Erasmus Mundus scholarships is not conditional on academic success in completing the master course. The scholarship is nevertheless limited to twenty three months and, in the event of re-taking a year or individual modules, no extra scholarship will be provided. In addition, in case the Student does not successfully pass his first year of master course, he/she will not be accepted in the second year program and will no longer receive any scholarship. One-time Community grant

101

Poradnik administratora wspólnych studiów

Integration module 1 (5 ECTS) : “Global dimensions of Public Health” ‑‑University of A – Rennes (France) From 17th June 2013 to July 2013 year 2013/2014- Specialisation year – 2 semesters (60 ECTS) Specialisation (58 ECTS) : will take place in the institution mentioned in your admission letter (exact dates to be confirmed) ‑‑Spain: "Healh Management” – University of C - From October 2013 to June 2014 ‑‑France: “Advanced biostatistics and epidemiology” – University of A – Paris- From August 2013 to June 2014 ‑‑France: “Environnemental and occupational Health sciences” – University of A – Paris- From August 2013 to June 2014 ‑‑France: “Health Policy and programmes management” – University of A – Rennes / University of A /. Rennes - From September 2013 to June 2014 ‑‑France: “Law, Health and Ethics” – University of A/ University of A – Rennes From September 2013 to June 2014 ‑‑Poland : “ Health Economics and Governance of Health Systems” - University of D - From October 2013 to June 2014 ‑‑Denmark : “Health Services and Prevention” - University of E - From August 2013 to June 2014 Integration module 2 (2 ECTS) : “Inter specialisation – European Public Health Project Management” ‑‑University of A – Rennes (France) – From mid June 2014 to mid July 2014 (exact dates to be confirmed) Academic information

Modules

The syllabus of the training programme with each module is described in detail on the website (www.). Nevertheless, this information should not be considered as contractual. Slight differences, for example in connection with the name and content of the modules or names of teachers may arise. Each university will provide the Student with a handbook relating to the academic content of the Masters at the beginning of the courses.

102

Poradnik administratora wspólnych studiów

Assessment of the Masters course

The overall philosophy to Students’ assessment which the Consortium has adopted within ABC combines both formative and sommative aspects. The sommative aspects of the assessment procedures are not in contradiction with an overall formative attitude to Students’ academic and professional development as they are designed to ensure that minimum standards in all core competencies are achieved, thus pinpointing areas for necessary improvement. Having pinpointed such weaknesses the teaching staff and the Student will be able to take the necessary corrective steps to favour successful student training. Assessment is divided into three stages: ‑‑National assessment. Each member of the consortium assesses the Student at the end of each training module. The assessment methods and grading scales have been agreed upon by all the members of the consortium. The Student will need to obtain the minimum required standards for module validation. If the coordinator of the module considers that the Student has not achieved the minimum required standard, he will then set the Student complementary work designed to help the Student achieve the required level. Such a procedure would not disqualify the Student from continuing on to another module. If however following such corrective help achievement levels remain insufficient, the Student will be asked to retake the modules in question. ‑‑ Transnational integrated assessment. This assessment involves at least two different members of the consortium. This applies to the integration modules 1 and 2. ‑‑An assessment committee comprising of one member from each partner of the consortium or designated representative has the task and responsibility of collating the results of the different assessments. This committee reviews individual module assessments and the integrated assessment and grants admission (or not) into the 2nd year. If the Student has not achieved the minimum required standards the committee will propose supplementary tasks to the Student to be carried out during the summer break. The final decision to award or not award the Masters degree will also be taken by the same assessment committee. Degrees

103

Poradnik administratora wspólnych studiów

‑‑The institution in which the Student undertakes his year 1 study: University of B or University of C; ‑‑The institution in which the Student undertakes his year 2 specialization: University of E, University of C, Jagiellonian University of D, University of A, University of AA, University of AB / University of AC / University of AD. Rennes, University of AE. The signatories declare that they have read the conditions laid down in the present Agreement and accept them. The Coordinating Institution University of A Avenue du... 00000 Rennes Cedex

The Student

Rennes on August 1st, 2012

Place and date

Deputy Director of Studies ABC Programme Coordinator The present contract is made in two copies – one for the Student and one for the Coordinating Institution

104

Poradnik administratora wspólnych studiów

6.4 Umowa z pracownikiem akademickim

Scholars agreement 2012/2014 Erasmus Mundus Scholarship for guest teachers

Scholar: Family name: Nationality: Passport N°: Gender: Date of Birth: Type of Visa: Email: Address: City: Phone:

First name: Gender: M / F Expiry date: Place of birth: Expiry date:

Zip/post code: Fax:

Person to contact in case of emergency and their relationship to you Name: Relationship to you: Address: Email: Phone: Cell Phone: Specific needs If you intend to come with family member(s) please give details of the number of people and their relationship to you: : Indicate if you have a disability: And what type of support you may need:

105

Poradnik administratora wspólnych studiów

Scholar Programme

The scholar programme can take place on 2 different sites (maximum). The ABC consortium has agreed to offer you: Missions

The scholar commits himself/herself to contributing to the ABC programme by: To be completed

Grants

The ABC consortium and, more specifically, the main coordinator has overall responsibility for administering the Erasmus Mundus scholarships within the provisions of the financing agreement signed with the Erasmus Mundus European agency. The administration of these grants comprises the following conditions: ‑‑The ABCcoordinator will transfer the scholarship to the bank account indicated by the scholar. The amount of 1 200 € per week (that is to say for weeks) will be transferred in two instalments: 1 – 70 % on arrival in Europe for travel costs + living expenses (to be completed) 2 – 30 % once your full mission will be completed (to be completed) ‑‑Please note that travel expenses, including within Europe, as well as accommodation and other costs are to be paid by the scholar. ‑‑If the scholar does not fulfil his/her missions, or for any reason, he/ she must leave before the end of the period agreed with the consortium. The Erasmus Mundus agency will be duly informed of the situation and money paid to the scholar will be recovered by the Erasmus Mundus agency.

Insurance

Before departure scholars should contract an insurance against risks arising during their stay in connection with the training course: ill-health, accidents, third-party liability, theft, etc… The members of the consortium will under no circumstances be held liable for damages incurred.

106

Poradnik administratora wspólnych studiów

Agreement

I agree with the rules mentioned above concerning teacher scholarship in ABC and I hereby confirm my participation to the ABC Masters course for the academic year 2012/2013. Signature

Date

Personal data protection

In conformity with the French laws relating to the protection of individuals in connection with the use of personal data and the constitution of files, (laws of 6/08/2004 – 78-17 of 6/01/1978), the data provided by you is used in a computer file in order to administrate the registration the course and to provide information on the training activities. You have the right to know what data is held in file and ask for any modification or suppression by an enquiry to : UA – Direction des Relations Internationales Avenue du 00000 Rennes (France) or by e-mail to

107

Poradnik administratora wspólnych studiów

7. Wybrana literatura Poniżej przedstawiamy literaturę ściśle związaną z tematyką wspólnych programów kształcenia. Polecane publikacje powstały w wyniku inicjatyw i działań zarówno Komisji Europejskiej, uczelni wyższych jak i Europejskiego Konsorcjum do spraw Akredytacji (ECA). Practical guidelines on sustainability strategies Raport kompleksowo omawia pojęcie trwałości wspólnych programów studiów, zwracając uwagę nie tylko na jego aspekt finansowy, ale także na jakość kształcenia, utrzymanie efektów wspólnych studiów po zakończeniu okresu finansowania ich przez KE oraz oddziaływanie studentów i absolwentów na inne obszary, m.in. na rynek pracy i przemysł. Raport powstał na podstawie danych zgromadzonych w badaniu ankietowym przeprowadzonym na przedstawicielach instytucji partnerskich i koordynujących projekty mundusowe, studentach i absolwentach studiów mundusowych, a także biur krajowych programu EM. Publikacja zawiera także bazę dobrych praktyk – zarówno z zakresu realizacji programów studiów EM, jak i rozwiązań instytucjonalnych wspomagających trwałość programu Erasmus Mundus. Practical guidelines on recognition issues Publikacja przedstawia wyniki badań nad uznawalnością kwalifikacji i dyplomów uzyskiwanych w ramach wspólnych studiów, a także przedstawia wyniki dyskusji, która odbyła wokół tego tematu. Przewodnik zawiera dane zgromadzone od koordynatorów wspólnych studiów (zarówno studiów magisterskich, jak i doktoranckich), instytucji partnerskich, studentów i absolwentów studiów mundusowych, a także biur krajowych programu Erasmus Mundus. Publikacja zawiera także zbiór przykładów dobrych praktyk w zakresie uznawalności dyplomów w programie Erasmus Mundus. Handbook of Excellence. Masters and PhD programmes Podręcznik opracowany w ramach projektu EMQA – Erasmus Mundus Quality Assurance for International Higher Education Master and Doctoral Programmes zawiera

108

Poradnik administratora wspólnych studiów

wskazówki i propozycje rozwiązań problemów dotyczących różnych aspektów wspólnych studiów – m.in. programów nauczania, strategii rozwoju, kwestii finansowych i rekrutacji studentów. Publikacja jest częścią serwisu internetowego pomocnego zarówno w planowaniu i tworzeniu wspólnych studiów magisterskich i doktoranckich, jak i w ocenie już prowadzonych programów i ich doskonaleniu. The recognition of qualifications awarded by joint programmes Publikacja przedstawia dane zgromadzone w wyniku badania na temat uznawalności kwalifikacji zdobywanych w ramach wspólnych studiów przeprowadzonego przez TEAM (Transparent European Accreditation decisions and Mutual Recognition agreements). Raport pokazuje, jak instytucje zrzeszone w Europejskiej Sieci Krajowych Ośrodków Informacji (ENIC) i Sieci Krajowych Ośrodków ds. Uznawalności Akademickiej i Informacji (NARIC) traktują takie informacje, jakich problemów doświadczają i jak je rozwiązują. Guide to Developing and Running Joint Programmes (developed by the University of Bergen and the Lund University) Jest to przewodnik dla pracowników akademickich i administracyjnych uczelni prowadzących lub planujących utworzenie wspólnych studiów, opisujący procedury odnoszące się do różnych etapów pracy nad tworzeniem wspólnych studiów licencjackich i magisterskich. Zawiera zbiór informacji i wskazówek dotyczących problemów pojawiających się na poszczególnych etapach prowadzenia wspólnych studiów – od zrodzenia się pomysłu utworzenia wspólnych studiów, poprzez ich realizacje i rozwój, aż do zakończenia współpracy. How to Manage Joint Study Programmes - Guidelines and Good Practices from the JOIMAN Net-work Publikacja adresowana do pracowników akademickich i administracyjnych instytucji, które pragną podjąć się realizacji wspólnych studiów i które chciałyby wiedzieć, jakie praktyki i rozwiązania zostały zaimplementowane w celu administracji i zarządzania już funkcjonującymi programami. Raport jest rezultatem badań przeprowadzonych przez 15 europejskich instytucji zaangażowanych w projekt JOIMAN i bazuje na danych dotyczących 19 wspólnych programów studiów.

109

Poradnik administratora wspólnych studiów

8. O Autorach

Bruska Agata koordynator uczelniany programu Erasmus na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie. Aktywnie wspiera nauczycieli akademickich przygotowujących i prowadzących międzynarodowe projekty edukacyjne, w tym projekty obejmujące wspólne programy kształcenia oraz mobilność międzynarodową studentów i pracowników uczelni . Jurkiewicz – Świętek Irmina asystentka w Zakładzie Ekonomiki Zdrowia i Zabezpieczenia Społecznego, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum. Od 2009 roku lokalny koordynator administracyjny programu European Public Health Master EUROPUBHEALTH, od 2010 r. koordynator procesu rekrutacji studentów na program. Studia EUROPUBHEALTH działają od 2006r., Instytut Zdrowia Publicznego realizuje ścieżkę specjalizacyjną na drugim roku studiów a od 2010r. przejął zadania w zakresie rekrutacji studentów. Płóciennik Sebastian, dr ekonomista, adiunkt w Instytucie Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2007 r. reprezentuje Uniwersytet Wrocławskiw międzynarodowym konsorcjum Global Studies – A European Perspective oferującym program studiów magisterskich. Program dwukrotnie otrzymał wsparcie z funduszu programu Erasmus Mundus.

110

Poradnik administratora wspólnych studiów

Skibińska Beata pracownik Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji pełniącej m.in. rolę biura krajowego programu Erasmus Mundus. Koordynator programu Erasmus Mundus i zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programu Erasmus. Na co dzień zajmująca się zarządzaniem europejskimi programami edukacyjnymi, w których zagadnienia związane z internacjonalizacją szkolnictwa wyższego odgrywają istotną rolę. W swoim dorobku posiada szereg wystąpień związanych z tematyką wspólnego kształcenia. Od roku 2004 pomaga polskim uczelniom przygotowywać i realizować wspólne studia. Sowada Christoph, dr ekonomista zdrowia, po ukończeniu studiów ekonomii na Uniwersytecie im. Justusa Liebiga w Giessen (Niemcy) pracował w Zakładzie Finansów Publicznych Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu w Giessen, a następnie w Zakładzie Finansów Publicznych Wydziału Nauk Społeczno-Ekonomicznych Uniwersytetu w Poczdamie, gdzie w maju 2000 roku uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych. Od października 2000 pracuje w Instytucie Zdrowia Publicznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Aktywnie uczestniczył w pracach zespołu organizacyjnego międzynarodowych studiów Public Health I - Erasmus Mundus, oraz programu Public Health II, dla którego sformułował zasady i narzędzie do rozliczeń finansowych. Żuk-Błaszczyk Justyna specjalistka odpowiedzialna za opracowanie, wdrożenie i doskonalenie wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia oraz monitorowanie programów kształcenia w Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie.

111