Dental Tribune nr 5 2011

DENTAL TRIBUNE The World's Dental Newspaper - Netherlands Edition

juli 2011

www.dental-tribune.nl Zwarte lijst Chip in beugel Smokkelen met beugeldragen verleden tijd voor pubers Pagina 3

jaargang 1 | nummer 5

Early childhood caries Doorbraak in onderzoek naar oorzaken

Dentale stamcellen Introductie kwestie van tijd

Pagina 15

Pagina 17

Mondzorg bij jong en oud: alarmbel klinkt De vergrijzing stelt de mondzorg in Nederland voor nieuwe uitdagingen. Terwijl het aantal 65-plussers in twintig jaar zal verdubbelen, zijn er in Nederland slechts 36 gerodontologisch gespecialiseerde tandheelkundig specialisten, waarvan een deel binnen enkele jaren met pensioen gaat. Ook in de huidige situatie hebben zij hun handen meer dan vol. Zo trekt prof. dr. Rob Schaub in een interview met Dental Tribune (pagina 1112) aan de bel over de situatie in verpleeghuizen. “Veel verpleeghuisbewoners hebben een slechte mondhygiene: ze hebben ontstekingen van het tandvlees en tanden en kiezen die niet meer goed zijn. Maar tenzij de pijn ondraaglijk wordt, ziet men dat niet als een probleem. Dat is echt schrijnend.” In het verpleeghuis ziet Schaub op het gebied van mondzorg veel ellende, maar volgens hem bestaan er bij thuiswonende ouderen vergelijkbare problemen.

Schaub acht een ware cultuuromslag nodig in de mondzorg voor deze kwetsbare bevolkingsgroep. “Een goed doordachte behandeling van ouderen past vaak niet goed in de bedrijfsvoering van tandartsen, die gefocust zijn op snelle verrichtingen. Daarnaast moet meer aandacht worden besteed aan de algemene gezondheid van de oudere patiënt.”

Het Ivoren Kruis deelt de zorgen van Schaub en heeft in overleg met andere beroepsverenigingen besloten specifieke preventievoorlichting voor ouderen te ontwikkelen. Met hun activiteiten willen zij de boodschap ‘Jazeker, ook u kunt ouder worden met behoud van een gezond gebit!’ uitdragen. Doel van dit alles is om te komen tot wat Schaub ‘levensloopbestendige mondzorg’ noemt: “mondgezondheid die tegen een stootje kan.” ■

Het poetsgedrag van kinderen (en het toezicht daarop door de ouders) is vaak voor verbetering vatbaar.

VAN DE REDACTIE

De mondgezondheid van Nederlandse kinderen staat momenteel sterk in de belangstelling. Vanuit de beroepsgroep klinken alarmerende signalen. Zo moeten kaakchirurgen steeds vaker hele melkgebitten trekken vanwege verregaand tandbederf.

In dit nummer (zie pagina 4-7) gaat Martine van GemertSchriks, tandarts-pedodontologe

en vice-voorzitter van de NVvK, nader op dit probleem in. Zij betreurt het dat soms pas wordt ingegrepen als de ouders wakker liggen van de kiespijn van hun kind. “Mondzorg loopt dan achter de feiten aan. Poetsen en aandacht voor voedingspatronen moet net zo vanzelfsprekend worden als aankleden en douchen voor het naar school gaan.”

Als een kleuter in de tandartsstoel plaatsneemt, is vaak weinig

aandacht voor de oorzaken van cariës. Van Gemert-Schriks: “In de discussie over cariësbehandeling mis ik de context van het individuele kind.”

Verder in dit nummer onder meer een casus over agenetische premolaren bij kinderen en een doorbraak in het onderzoek naar de oorzaken van Early Childhood Caries (pagina 15).

Emerald lakes, New Zealand

V3-Ring Sectioneel Matrix Systeem

Vlaamse tandartsen wijken uit naar Nederland BRUSSEL - In

de Belgische grensstreek met Nederland dreigt een tekort aan tandartsen. Dat komt doordat Vlaamse tandartsen steeds meer uitwijken naar Nederland. Ze kunnen daar kortere werktijden maken en krijgen toch beter betaald, aldus een woordvoerder van het Verbond der Vlaamse Tandartsen (VVT).

Vooral in de Kempen en Belgisch Limburg is de situatie volgens het VVT zorgwekkend. Het Verbond dringt aan op overheidsmaatregelen om het tekort op te vangen. Officiële cijfers ontbreken, maar volgens een schatting

van het VVT zijn er nog 7.800 tandartsen over in België. Een toename van groepspraktijken zou de werkdruk kunnen verlagen, aldus het VVT. De Vlaamse tandarts Mark Geerdens besloot tien jaar geleden zijn heil te zoeken in Nederland. Dat was niet alleen vanwege een overschot aan tandartsen in België, maar vooral omdat ons land volgens hem een ‘tandartsenparadijs’ is. Geertens heeft hier kortere werktijden en een assistent, wat in België eerder uitzondering dan regel is. “Ik werd er moe van de hele tijd in m’n

Inspired by:

Klasse II restauratie eenvoudig gemaakt!

eentje tussen die vier muren te zitten. Je hebt niemand tegen wie je kunt praten, behalve je patiënten.”

Ook is er nu een aantrekkelijke financiële regeling voor tandartsen uit het buitenland, die Nederland ooit heeft ingesteld toen het zelf met een tandartsentekort kampte. 30% van het geld dat ze hier verdienen is belastingvrij.

Per 1 januari komend jaar vervalt de regeling. Onduidelijk is in hoeverre dit van invloed zal zijn op de huidige situatie. (bron: nu.nl/De Pers) ■

Met behulp van de V-Ring/V3-ring is het creëren van een goed approximaal contactpunt bij bijv. Klasse II restauraties, weer een stuk eenvoudiger én het resultaat nog beter. De V3-Ring is er in twee maten: Universal, voor gebruik bij molaren en premolaren, Narrow voor gebruik bij premolaren en het kindergebit. Zowel de V-Ring als de V3-Ring zijn van nikkeltitanium, een superelastisch metaal dat zijn oorspronkelijke vorm weer aanneemt.

De ring dient verschillende doeleinden: - hij houdt de wig op zijn plaats, - klemt krachtig tegen de matrixband, V3-RING V3-RING N V-RING - en scheidt de gebitselementen met als resultaat: perfecte contactpunten!

V3-MATRIX WEDGES Nu bij aankoop van 4 V-3 ringen 1 gratis V-3 ring extra!

www.matrix-dental.com

WEDGEGUARD

Kijk voor de voorwaarden op de website

Matrix-Dental klanten service | info@matrix-dental.com | +31 10 4163193

MD adv 102x148 mei11.indd 1

26-05-11 14:37

2

Binnenlands nieuws

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

Stoppen met roken?

Nederland werft Saudische Vraag het de tandarts tandheelkundestudenten NIJMEGEN - Mondzorgprofes-

sionals kunnen hun cliënten goed adviseren en begeleiden bij het stoppen met roken. Dat stelt tandarts-onderzoeker Josine Rosseel. Voor haar proefschrift onderzocht zij, begeleid door de afdeling IQ-healthcare van het UMC St Radboud, hoe advies en ondersteuning bij het stoppen met roken kan worden verbeterd door mondzorgprofessionals.

“

Er moet een positieve cultuur rond advisering bij stoppen met roken ontstaan

”

De nationale richtlijn voor de behandeling van tabaksverslaving bepleit een actieve preventieve rol van de tandheelkundige beroepsgroep. Dit omdat zij cliënten regelmatig zien en de cliënten veelal gezond zijn. Rosseel schrijft in haar promotieonderzoek dat mondgezondheidsklachten, bijvoorbeeld tandverkleuring en tandvleesproblemen, goede aanknopingspunten vormen voor de discussie over stoppen met roken.

Rosseel stelt vast dat feedback van patiënten mondzorgprofessionals stimuleert om de richtlijnen voor behandeling van tabaksverslaving beter na te leven.

Ook ondersteuning van collega’s beïnvloedt de advisering en ondersteuning positief, evenals de eigen overtuiging van mondzorgprofessionals. Sociale steun helpt hen meer advies en ondersteuning te geven. “Er moet een positieve cultuur ontstaan rond advisering bij stoppen met roken,” zegt Rosseel. Tandheelkundigen kiezen er soms voor het onderwerp niet aan te snijden, vanwege tijdgebrek of omdat zij bang zijn het vertrouwen van de cliënt te beschamen.

Rosseel ontwikkelde een stra-

Josine Rosseel.

tegie waarmee mondzorgprofessionals een actieve rol kunnen spelen in de preventie van tabaksverslaving. De strategie bestaat uit voorlichting aan de tandheelkundige beroepsgroep, terugkoppeling van patiënten en het creëren van een positieve (bedrijfs)cultuur rond het stoppen met roken. Ook het aanbieden van organisatorische interventies, zoals de mogelijkheid tot doorverwijzen naar een spe-

“

De onderzoeksresultaten kunnen aanleiding zijn de huidige richtlijnen aan te passen

”

cialist en het hanteren van protocollen, maakt deel uit van de strategie. De resultaten bevestigen dat advisering over en begeleiding bij stoppen met roken een grotere rol zou moeten spelen in de tandheelkundige praktijk. Volgens Rosseel kunnen haar onderzoeksresultaten aanleiding zijn de huidige richtlijnen aan te passen. (bron: UMC St Radboud) ■

GRONINGEN - Vijf Nederlandse universiteiten gaan actief studenten genees- en tandheelkunde werven in Saudi-Arabië. De universiteiten van Maastricht, Leiden, Wageningen, Groningen en Twente hebben zich daarvoor verenigd in een consortium. De universiteiten van Groningen en Maastricht sturen in samenwerking met het ministerie van OCW een afgezant naar de Nederlandse ambassade in Riaad die zich voor de werving gaat inzetten.

In Saudi-Arabië zijn te weinig opleidingsplaatsen aan universiteiten. Studenten worden daarom met een beurs van de overheid naar het buitenland gestuurd.

In Groningen en Maastricht zijn sinds 2007 ongeveer 200 Saudische studenten begonnen. Deze groep kent echter flinke opstarten aanpassingsproblemen.

“ ” De groep kent flinke opstart- en aanpassingsproblemen

Enige tijd geleden trok de Groninger Studentenbond (GSb) aan de bel over de situatie. De bond meldde op basis van eigen onderzoek onder de studenten dat het merendeel niet kon aarden door grote taal- en cultuurbarrières.

Daarnaast kwamen de universiteiten hun beloften niet na, stelt de GSb. De studenten kwamen naar Nederland in de veronderstelling dat zij aan een volledig

Dental Tribune verschijnt tienmaal per jaar en is een uitgave van Albion Press BV, onder licentie van Dental Tribune International Hoofdredacteur/uitgever drs. Ben Adriaanse Redactie Willianne Kamerbeek drs. Jan Franke drs. Emily van Someren Redactieadres Redactie Dental Tribune Postbus 545, 3990 GH Houten E-mail: redactie@dental-tribune.nl.

De Nederlandse editie van Dental Tribune kent een onafhankelijke redactie en richt zich op professionals in de volle breedte van het tandheelkundige vakgebied.

Aanmelden De doelgroep van Dental Tribune (bestaande uit tandartsen-algemeenpractici, tandartsen-specialisten, mondhygiënisten, orthodontisten, kaakchirurgen, tandtechnici, tandprothetici en diegenen die werkzaam zijn in de dentale industrie) komt in aanmerking voor een kosteloos abonnement.

Behoort u tot de doelgroep en ontvangt u het maandblad nog niet? Meld u dan aan via het inschrijfformulier op www.albionpress.nl.

Advertentieverkoop Harry Velthuis, accountmanager.

Postbus 545, 3990 GH Houten.

Telefoon: 06-531 55 262.

E-mail: velthuis@dental-tribune.nl.

Linda Schriekenberg, medewerker mediaorder. Telefoon: 030-63 55 070.

Fax: 030-63 55 069.

E-mail: adverteren@dental-tribune.nl

© 2011 Albion Press BV. Redactioneel materiaal van Dental Tribune International, Duitsland, dat is vertaald en in dit nummer is opgenomen, is auteursrechtelijk beschermd door Dental Tribune International GmbH. Alle rechten voorbehouden. Gepubliceerd met toestemming van Dental Tribune International GmbH, Holbeinstr 29, 04229 Leipzig, Duitsland. Reproductie op welke manier en in welke taal dan ook, gedeeltelijk of volledig, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van Dental Tribune International GmbH, is uitdrukkelijk verboden.

Dental Tribune is een handelsmerk van Dental Tribune International GmbH.

Engelstalig bachelorprogramma zouden deelnemen. Bij aankomst bleek echter dat zij eerst aan een éénjarig ‘pre-medprogramma’ moesten deelnemen om onder andere Nederlands te leren. Ook zouden de universiteiten niet actief hebben meegeholpen in het zoeken naar huisvesting voor de Saudi’s. Onder meer door deze problemen zouden ze maar weinig vorderingen in hun studie maken.

Remco Bezema, verantwoordelijk voor het programma met de Saudische studenten aan de Universiteit Groningen, verklaart tegen Dental Tribune: “Wij kunnen ons niet goed vinden in de berichtgeving over de problemen rond de Saudische studenten.

Voor deelname aan onze opleiding tandheelkunde is inderdaad een goede beheersing van de Nederlandse taal vereist. Omdat ons éénjarige ‘pre-medprogramma’ onvoldoende bleek om deze op het gewenste niveau te krijgen, vragen wij nu een aantoonbaar NT2-2 niveau. Onze bachelor geneeskunde wordt wel volledig in het Engels aangeboden.”

Ook de omvang van het probleem moet volgens Bezema in perspectief worden geplaatst.

“Op dit moment studeren bij ons vijf Saudische studenten tandheelkunde. Wij verwachten dat

Hydrogels voor biomedische toepassingen UTRECHT - Bepaalde

Colofon

dit er de komende jaren één of twee zullen zijn, gezien het vereiste taalniveau. In de problemen rondom de huisvesting van de studenten herkennen wij ons niet. Het klopt dat een deel van de studenten om uiteenlopende redenen is afgehaakt, maar het merendeel studeert nog.”

hydrogels zijn zeer geschikt als afgiftesysteem voor eiwitten. Dat toont Laura Pescosolido aan in haar recent verschenen proefschrift. Ook blijkt dat de gels gebaseerd op hyaluronzuur goede eigenschappen bezitten voor het 3D-printen van biomaterialen die voor weefselregeneratie gebruikt kunnen worden.

“

te vormen die geneesmiddelen, therapeutische eiwitten en cellen kunnen insluiten.

Recent zijn hydrogels ontwikkeld die bestaan uit twee verschillende polymeernetwerken die in elkaar vervlochten zijn, de zogenaamde ‘interpenetrating networks’ (IPN’s). Bij IPN’s worden de gewenste eigenschappen van de afzonderlijke polymeernetwerken

De gels bezitten goede eigenschappen voor het 3D-printen van biomaterialen voor weefselregeneratie

Polysacchariden zijn biopolymeren met diverse eigenschappen die ze geschikt maken voor gebruik in de farmaceutische en biomedische sector, zoals in de tandheelkunde, orthopedische chirurgie, ‘tissue engineering’ en voor geneesmiddelenafgifte. Zowel met natuurlijke als chemisch gemodificeerde polysacchariden zijn driedimensionale hydrogels

”

benut om daarmee de uiteindelijke eigenschappen van de samengestelde hydrogel te verbeteren.

Laura Pescosolido beschrijft in haar proefschrift IPN’s en semiIPN’s op basis van alginaat, hyaluronzuur en (hydroxyethyl) gemethacryleerde dextraanderivaten. (bron: Medicalfacts) ■

“ ” De komst van Saudische studenten lijkt lucratief voor universiteiten

De universiteiten van Leiden, Twente en Wageningen willen nu ook opleidingsplaatsen aanbieden aan Saudi’s. De komst van de studenten lijkt lucratief voor de universiteiten, want de Saudische overheid betaalt 32.000 euro per jaar per student. De studiematerialen moeten de studenten zelf betalen. In welke mate bestaat er een financiële motivatie voor het project? Bezema: “Enige jaren geleden hebben Nederlandse universiteiten een indicatie van de kosten voor een niet-EU-student gemaakt. Toen kwamen wij uit op 32.000 per jaar per student. Wij krijgen geen vergoeding voor de plaatsing van deze studenten van de Nederlandse overheid. Wel is het zo dat naarmate er meer niet-EU-studenten zijn, voordelen van schaalvergroting in werking treden. We worden er niet slechter van, maar ook niet veel beter.” (bron: NOS) ■

Uw reactie in Dental Tribune Regelmatig ontvangen wij reacties van lezers voor plaatsing in Dental Tribune. In toekomstige edities zullen deze een vaste plek krijgen in de krant.

Wij nodigen u hierbij van harte uit ons en andere lezers deelgenoot te maken van uw mening over uiteenlopende mondzorggerelateerde zaken, al dan niet naar aanleiding van een artikel in onze krant. Wij verzoeken u vriendelijk uw bijdrage te beperken tot maximaal 300 woorden. Wilt u een langere tekst aanleveren, dan raden wij u aan eerst met de redactie te overleggen. De redactie behoudt zich het recht voor ontvangen reacties te redigeren of in te korten, uiteraard in overleg met de auteur(s). Reacties en overige vragen kunt u richten aan redactie@dental-tribune.nl.

Wij zien uit naar uw bericht!

Redactie Dental Tribune

juli 2011

Schippers wil Europese zwarte lijst HAAG - Minister Edith Schippers (VVD) wil een Europese openbare zwarte lijst van (tand)artsen met een beroepsverbod. In Nederland staan geschorste zorgverleners al op zo’n zwarte lijst, waarop in de nabije toekomst ook boetes of berispingen vermeld zullen worden. Omdat dit in sommige andere Europese lidstaten niet het geval is, bestaat het risico dat in Nederland geschorste artsen hun beroep elders ongestoord kunnen uitoefenen.

Het voorstel van de Minister van VWS volgt na ophef over een Nederlandse vaatchirurg die in een Schots ziekenhuis werkte, terwijl hij in Nederland bij twee ziekenhuizen was weggestuurd.

Eerder kwam de aan medicijnen verslaafde neuroloog Ernst Jan-

Miscea wint Hokwerda Award ERMELO - Het ‘Miscea Hygiëne Systeem’ heeft tijdens het NMT jaarcongres 2011 de eerste Hokwerda Award gewonnen. De award wordt eens per twee jaar uitgereikt aan een persoon, instelling of organisatie die zich verdienstelijk heeft gemaakt voor het verbeteren van de beroepsuitoefening en arbeidsomstandigheden in de mondzorg.

Het Miscea Hygiëne Systeem

DEN

“

3

Binnenlands nieuws

dental tribune - netherlands edition

Minister Edith Schippers van VWS.

combineert water, zeep en desinfectans in één kraan die zonder aanraken te bedienen is. Het systeem komt op de markt in een periode waarin de aandacht voor infectiepreventie in de mondzorgpraktijk tot grote hoogte is gestegen. De award werd uitgereikt door de naamgever van de prijs, professor Oene Hokwerda, een internationale autoriteit op het gebied van ergono-

mie in de mondzorg. Het thema voor deze eerste prijsuitreiking was “het verbeteren van een ergonomische werkwijze”. Het systeem van Miscea voldoet volgens de jury in drie opzichten aan de criteria voor ergonomie: het bevordert de veiligheid, vereenvoudigt het handelingspatroon en combineert verschillende functies in één systeem. (bron: NMT) ■

Chip in beugel houdt pubers in de gaten

arts bekendgemaakt moet worden. Nadat de uitkomsten van dit onderzoek bekend werden, startte de Consumentenbond de campagne ‘Kiezen moet kunnen’ om een einde te maken aan de ‘doofpotcultuur’ in de medische sector.

Momenteel bestaat het risico dat in Nederland geschorste artsen hun beroep elders ongestoord kunnen uitoefenen

sen Steur in het nieuws, die in het Medisch Spectrum Twente jarenlang verkeerde diagnoses van ziektes als Alzheimer en Parkinson stelde. Steur liet zichzelf schrappen uit het artsenregister in Nederland, maar werkte vervolgens jarenlang in Duitsland.

Dat was mogelijk omdat zijn antecedenten daar niet waren nagetrokken. Deze incidenten versterkten de roep om coördinatie op Europees niveau. Van haar Europese collega’s kreeg het voorstel van Schippers bijval.

In Nederland bestaat veel maatschappelijk draagvlak voor de openbaarheid van fouten door artsen, zo bleek onlangs uit een onderzoek van de Consumentenbond. Ruim driekwart van de consumenten vindt dat fouten van artsen openbaar moeten zijn, via de naam van het ziekenhuis. De noodzaak tot openbaarheid is voor een deel van de respondenten wel afhankelijk van de ernst van de medische misser.

Als de tuchtrechter een uitspraak doet, vindt bijna 75% van de ondervraagden dat de naam van de

”

Toch vindt niet iedereen het opstellen van een dergelijke lijst een goed idee. “Het opstellen van een Europese zwarte lijst van artsen die slecht werk leveren heeft een averechts effect,” betoogt prof. Jan Klein, hoogleraar Veiligheid in de Zorg. Samen met drs.

Dirk de Korne, gezondheidswetenschapper bij het Oogziekenhuis Rotterdam, wijst hij op de negatieve ervaringen die met dergelijke lijsten in de VS zijn opgedaan. Daar heeft volgens Klein de ”perverse juridisering” van de gezondheidszorg geleid tot ”grote juridische afdelingen in ziekenhuizen, eindeloze administratie en toenemend micromanagement, terwijl de zorg zelf er niet door verbetert”.

Klein en De Korn menen dat het echte veiligheidsprobleem niet bij het wel of niet bestaan van een zwarte lijst ligt. De werkelijke problemen zijn volgens hen onvoldoende kennis van risico’s, slecht teamwerk, het niet melden van incidenten en een organisatiestructuur die fouten uitlokt. (bronnen: Trouw/BMG) ■

Tandzorg Assen krijgt bevel tot sluiting DEN HAAG - De praktijk Tand-

zorg Assen is door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) voor onbepaalde tijd gesloten.

De sluiting komt niet geheel uit de lucht vallen. In 2008 en 2009 bezocht de inspectie de praktijk al naar aanleiding van een melding. Tijdens een onaangekondigd bezoek in mei van dit jaar constateerde de IGZ ernstige tekortkomingen in onder meer het hygiënebeleid. Daarop werd de praktijk voor een week gesloten.

Nadat tijdens een tweede controle bleek dat de vastgestelde tekortkomingen onvoldoende waren verholpen, gooide de IGZ begin juni de deur voor onbepaalde tijd op slot.

Volgens een woordvoerder heeft de inspectie vastgesteld dat de veiligheid van en zorg aan de patiënten van Tandzorg Assen onvoldoende is gewaarborgd.

“Dan kunnen wij maar één besluit nemen en dat is sluiting voor onbepaalde tijd.” (bron: IGZ) ■

Smokkelen met beugeldragen is verleden tijd met de chip van TheraMon. AMSTERDAM - Speciaal voor pubers die hun beugel niet lang genoeg dragen, is een beugel met ingebouwde chip ontworpen.

Door de chip via een apparaat uit te lezen, kan de orthodontist precies zien hoe vaak en hoe lang de beugel per dag in de mond is geweest. De beugelchip werkt op lichaamstemperatuur en is volgens de producent niet fraudegevoelig, bijvoorbeeld door het onder een warmtelamp te leggen. Verzekeraars zijn enthousiast en hebben besloten de chip te vergoeden.

Uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam blijkt dat kinderen hun (losse) beugel slechts vijf tot zes uur per dag dragen. De gemiddelde voorgeschreven tijd ligt op veertien uur.

“

”

Ik merkte steeds vaker dat mensen niet eerlijk waren

“Ik merkte steeds vaker dat mensen niet eerlijk waren,” zegt tandarts Marco Pachon Y Steur, die de chip in Nederland introduceerde.

“Soms had ik een uitgedroogd beugeltje voor me, waarvan ik zeker wist dat het nauwelijks was gedragen. Maar dan zei het kind ijskoud: ‘Ja hoor, ik heb hem elke dag in gehad’. Ook de ouders beweerden met droge ogen dat het zo was. Ik weet dat een deel van de tandartsen er niet eens aan begint hem voor te schrijven. Veel ouders lukte het ook niet hun kind te motiveren.”

Samen met een Oostenrijk-

se producent ontwikkelde hij de TheraMon. Pubers die de chip gebruiken, lijken hun beugel langer te dragen dan ze voorheen deden, zegt Pachon. “Bij de controles staan ze gespannen voor het apparaat om te zien hoeveel ze gehaald hebben.” In eerste instantie was hij bang dat ouders het als de beugelpolitie zouden zien. Maar in zijn praktijk, zegt hij, maakte geen enkele ouder bezwaar. Sterker nog: “Ze waren blij dat ze hun kind niet meer elke dag achter de broek hoefden te zitten.” (bron: de Volkskrant) ■

Europese zwarte lijst vergroot angst voor Inspectie

4

Interview

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

“Ik mis de context van het individuele kind” Dr. Martine van Gemert-Schriks over cariës bij jonge kinderen

Dr. Martine van Gemert-Schriks

TEKST: JAN FRANKE

De zorgwekkende staat van de dentitie van Nederlandse kinderen haalde de afgelopen maanden veelvuldig het nieuws. Het Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde publiceerde een geruchtmakend onderzoek van René Gruythuysen over het nut van het vullen van caviteiten bij jonge kinderen. Zelden hebben de media aandacht voor de achtergrond van de kinderen (en hun ouders) om wie het nu precies gaat. In dit interview met tandartspedodontologe en vice-voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Kindertandheelkunde dr. Martine van Gemert-Schriks ruim aandacht voor deze omvangrijke en complexe problematiek.

Speelt het opleidingsniveau en de sociaalmaatschappelijke status van de ouders een rol in de frequentie en ernst van de aangetaste dentitie?

“Cariës bij kinderen komt in principe in alle lagen van de bevolking in alle gradaties voor. Er bestaan wel duidelijke risicogroepen. Vaak zijn het mensen van al-

lochtone afkomst of een heel laag opleidingsniveau die de weg naar mondzorg moeilijker kunnen vinden. Daarnaast bestaat er een groep mensen met zware gezinsproblematiek bij wie de toegang tot reguliere zorg soms ontbreekt of niet prioritair is. Niet zelden speelt ook bijvoorbeeld tandartsangst van de ouders een rol.

Iedereen kan cariës krijgen.

Van de kinderen over wie het in het nieuws gaat, behoort wellicht een aanzienlijk deel tot sociaal zwakkere strata, maar er bestaat geen absoluut verband. Iedereen kan nu eenmaal cariës krijgen.

Cariës discrimineert niet zonder meer naar kleur, opleiding of inkomen.”

In de berichtgeving wordt als belangrijke reden voor cariës bij kinderen vaak de relatief goede staat van de dentitie van hun ouders aangehaald. Omdat zij de cariësepidemie van de vorige eeuw niet hebben meegemaakt en zelf weinig gebitsproblemen

“

kennen, besteden zij weinig aandacht aan de dentitie van hun kinderen. Deelt u deze visie?

“Ja, dit nemen wij ook waar. Bij de generatie van mijn ouders was mondzorg sterk in beeld. De campagnes tegen cariës en tandbederf in de jaren ’60 van de vorige eeuw hebben veel effect gehad. Mijn generatie kent daardoor weinig cariësproblemen. Algemeen geldt dat ouders die geen problemen hebben met hun gebit, ervan uitgaan dat hun kinderen die ook niet zullen hebben. Hierdoor weten ze niet goed wat er gebeurt als je een keer het poetsen bij de kinderen overslaat, of niet goed op hun voeding let. Een zekere nonchalance kan dan het gevolg zijn.

Toch vallen onder deze groep niet de extreme gevallen waarover wij nu lezen. In elk geval is het in de basis niet de oorzaak van het probleem. Die blijft liggen bij het poetsen en de voedingsgewoonten. En het te laat naar de tandheelkundige prak-

Cariës discrimineert niet zonder meer naar kleur, opleiding of inkomen

”

tijk gaan. Een kind kan een gaatje krijgen, en nog één en nog één.

Cariës in het melkgebit kan snel progressief zijn, maar als men de eerste tekenen niet signaleert en het kindergebit uiteindelijk on-

“

problemen. Daar kun je van alles willen, maar de grenzen van de mogelijkheden zijn eerder bereikt of worden door beleidsmakers ernstig beperkt. Er is een evident gebrek aan mankracht en midde-

Ouders die geen problemen hebben met hun gebit, gaan ervan uit dat hun kinderen die ook niet zullen hebben

der narcose gesaneerd moet worden, zijn een aantal stadia gemist. Daarin draagt niet alleen de ouder verantwoordelijkheid.”

Is de situatie in de ons omringende landen vergelijkbaar?

“Er zijn binnen landen probleemgebieden en gebieden waar het heel goed gaat. De meeste Europese landen kennen een soortgelijke situatie als de onze. Het aantal gevallen van cariës ligt daar of veel hoger of veel lager, maar de problemen zijn in wezen hetzelfde. Ontwikkelingslanden zijn een ander verhaal. Daar zijn veel meer sociaal zwakke groepen en kampt men met andere

”

len. Bovendien speelt er vaak dermate veel andere problematiek dat tandheelkundige zorg geen prioriteit krijgt.

We kunnen veel leren van de landen om ons heen, bijvoorbeeld Denemarken. In het dorpje Nexø is een inmiddels welbekend preventieprogramma gestart: een Non-Operative Cariës Treatment Program. Doel is om kinderen zo lang mogelijk een gezond gebit te laten houden met zo weinig mogelijk middelen. Kinderen en hun ouders worden vrijwel vanaf de geboorte tot aan hun achttiende

> lees verder op pag 6

Mondhygiëne

Topklinische nascholing voor mondhygiënisten Programma 2011/2012 Infectiepreventie & Praktijkhygiëne: haalbare doelen voor de praktijk Moderator: drs. Wilfred Moorer Datum: zaterdag 12 november 2011

Preventie: onderkennen en ondervangen van risico Moderator: Herman Wiegman Data: zaterdag 28 januari 2012 & zaterdag 11 februari 2012

Gebitsslijtage: preventie, diagnostiek en behandeling Moderator: prof. dr. Frank Lobbezoo Datum: zaterdag 21 april 2012

Implantologie: mondzorg, voor, tijdens en na implanteren Moderator: dr. Erik Blom Datum: zaterdag 9 juni 2012

www.qualitypractice.nl

Word nu lid en behaal 22 KRM-punten…

Voor meer informatie of aanmelden.

Kijk op www.qualitypractice.

Of neem contact op met mw. Reina Evendik op telefoonnummer: 020-5980 645.

Mailen kan uiteraard ook: r.evendik@acta.nl.

Quality Practice is onderdeel van ACTA Dental Education B.V., Gustav Mahlerlaan 3004, 1081 LA Amsterdam.

Telefoon: 020-5980 645.

De algemene voorwaarden staan vermeld op www.qualitypractice.nl.

Data onder voorbehoud.

6

Interview

dental tribune - netherlands edition

> vervolg van pagina 4

gevolgd en op individuele basis intensief begeleid in hun mondverzorging. In een zeer overzichtelijke gemeenschap werkt dit heel goed en behalen ze fantastische resultaten. In Nederland kan dit niet zonder meer. Er is te weinig mankracht en de regionale en culturele verschillen zijn te groot. Wel moeten we de basisprincipes meenemen omdat er veel winst te behalen is. Maar de uitvoer en verantwoordelijkheid ligt niet alleen binnen de tandheelkundige praktijk. Ook scholen en consultatiebureaus kunnen een sterke spil zijn.

We moeten ook voor ogen houden dat een beetje cariës best mag blijven bestaan, al mag ik dat natuurlijk niet zeggen,” lacht Van Gemert-Schriks.

Onlangs publiceerde uw collega René Gruythuysen een onderzoek waarin hij concludeerde dat het vullen van caviteiten bij jonge kinderen niet altijd noodzakelijk is. Gruythuysen pleit voor een minder-invasieve methode voor tijdelijke dentitie. Zijn opvattingen krijgen momenteel veel aandacht. Deelt u zijn gedachtegoed?

“Er zit veel geluid in, dat is zeker. Het lijkt onverenigbaar met bestaande opvattingen, maar dat bestrijd ik. Boren of poetsen, de waarheid ligt in het midden. Er bestaan verschillende strategieën om gaatjes bij kinderen te behandelen. Het krijgen van een gaatje wordt door verschillende factoren bepaald. Er moet plaque op de tanden aanwezig zijn en het hangt af van de samenstelling van het speeksel, voedingspatronen, het sociale milieu enzovoort.

Anderzijds wordt ook het succes van de behandeling door veel factoren bepaald. Als je ervoor kiest een gaatje niet te vullen, kun je op andere manieren proberen het proces onder controle te krijgen.

Maar dit werkt niet bij alle te behandelen kinderen op dezelfde manier. Er zijn veel interne en externe factoren van invloed op het succes van de behandeling en het is vooralsnog een illusie dat je die allemaal onder controle kunt krijgen. In die zin zijn caviteiten vergelijkbaar met een klacht als hoofdpijn. Sommige mensen met hoofdpijn zijn gebaat bij een pilletje, anderen doen yoga-oefeningen op een matje. De effectiviteit van de aanpak wordt individueel bepaald en hangt samen met de oorzaak van de klacht. Als de hoofdpijn komt door een stevige kater, kan een pilletje afdoende zijn. Als de oorzaak samenhangt met stress, is het een ander verhaal en zul je de oorzaak van die stress aan moeten pakken om op de lange termijn profijt te hebben.

In de huidige discussie over cariesbehandeling mis ik de context van het individuele kind. De strategie van het niet boren en vullen is relatief. Totdat de effectiviteit uitvoerig en overtuigend is aangetoond, moeten we voorzichtig zijn. Bij elke strategie is het belangrijk je te verdiepen in de situatie van het kind en de ouders om een optimaal resultaat te bereiken.”

“ ” Een stukje terughoudendheid is best te verantwoorden

U promoveerde in 2008 op de relatie tussen cariës en algemene gezondheid van kinderen. Staan de conclusies van uw onderzoek nog steeds overeind?

“Ik hoopte met het onderzoek aan te tonen dat kinderen die wij niet tandheelkundig behandelden veel slechter groeiden, en dat hun gezondheid evident achteruit ging in vergelijking met kinderen die wel volledige tandheelkundige zorg kregen. Dat bleek niet aantoonbaar. De conclusie was dat er wellicht wel een relatie bestond, maar dat tandheelkundige behandeling als zodanig geen invloed heeft op de gezondheid van die kinderen. Ik denk dat deze conclusies passen binnen de huidige denkwijzen.

We moeten terughoudender zijn in waar wij tandheelkundig ingrijpen en beseffen dat – zoals Gruythuysen schrijft – een stukje terughoudendheid best te verantwoorden is. Het is niet aangetoond dat de algemene gezondheid van kinderen slechter

“

ten, diabetes en vroeggeboorte is meermaals aangetoond. Ik heb puur gekeken naar cariës, omdat tandvleesproblemen bij kinderen weinig voorkomen.

Gezondheid laat zich niet alleen meten door fysiologische entiteiten. Het gevoel van welbevinden, de kwaliteit van leven speelt een evidente rol. De relatie tussen cariës en de kwaliteit van leven bij kinderen is wel degelijk aangetoond in eerder onderzoek, onder andere door mijn collega Judith Versloot. Aangevuld door de resultaten uit mijn proefschrift mag de professie godzijdank concluderen dat interventie geenszins nodeloos hoeft te zijn. Door gaatjes hebben kinderen pijn, slapen zij – en hun ouders – slechter, eten ze minder en doen ze het minder goed op school.”

U hamert op de noodzaak tot preventie van cariës bij kinderen. Wordt er op dit gebied voldoende rekening gehouden met bijvoorbeeld de verschillen in opleidingsniveau tussen groepen patiënten?

“Niet iedereen komt bij de huistandarts. In onze communicatie missen wij vooral de groepen die daar nog niet komen. Dat heeft twee kanten: onze professie moet de groep sociaal zwakkeren effectiever aanspreken en we moeten de gehele bevolking duidelijk maken dat kinderen op jongere leeftijd naar de tandarts moeten.

Ouders vinden het vaak moeilijk gaatjes te signaleren. Daarom moeten mondzorgprofessionals eerder ingezet worden. Nu geldt voor het eerste tandartsbezoek een leeftijd van vier jaar.

Wij brengen dat nu terug naar twee, maar zouden liever zien dat het nog vroeger wordt. Zeer jonge kinderen hoeven nog niet in de behandelstoel te liggen voor een uitgebreid mondonderzoek – dat gaat op die leeftijd helemaal niet – maar we moeten ouders al wel wijzen op risico’s en preventiemogelijkheden. We moeten meer samenwerken in het brede medische spectrum. Ik denk dat we het beste met de consultatiebureaus kunnen starten, waar

Na het eerste forse gaatje, met ook slapeloze nachten voor de ouders, verschuift noodgedwongen de focus. Mondzorg loopt dan achter de feiten aan

wordt als er wat cariës blijft zitten. Daaruit volgt dat we ons beter kunnen richten op primaire preventie. Als tandbederf er niet is, kan het sowieso geen slechte invloed hebben. Mijn promotieonderzoek illustreert de rol van mondzorg in de medische wereld.

Ik zou graag willen dat tandheelkunde overal hoge prioriteit geniet, maar dat is lang niet altijd gerechtvaardigd.”

Prof. dr. Rob Schaub, specialist in mondzorg bij ouderen, stelt elders in dit nummer (zie pagina 11-12) de relatie tussen mond- en algemene gezondheid juist wel centraal.

“De relatie tussen tandvleesproblemen en hart- en vaatziek-

”

ouders gedurende de eerste vier levensjaren van hun kind regelmatig komen. Daar moeten wij bij zijn! Bij consultatiebureaus komen gefaseerd bepaalde dingen aan bod en wij moeten daar gefaseerd onze informatie bijplaatsen. Ik schat dat jonge ouders zes maanden na de geboorte openstaan voor onze informatie.

Onze professie moet tevens meer inhaken op het uitgangspunt: ‘tandheelkundige gezondheid is onderdeel van de algemene gezondheid en behoort tot het totaalpakket voor een gezonde leefstijl’. Wij zeggen nu: ‘kinderen die slecht eten krijgen gaatjes’, maar we moeten veel breder kijken. Kinderen die slecht eten, worden te dik en sporten min-

der. Daar moet de mondzorg ook op wijzen. Onze professie zal van een verbeterde algemene gezondheid profiteren, maar we moeten zelf een rol spelen in het bereiken hiervan.”

Vindt u dat mondzorgprofessionals de juiste bagage hebben om advies over leefstijl en algemene gezondheid aan patiënten te geven? Voelen zij zich comfortabel in die rol?

“Dat ligt gevoelig. Vrijwel niemand is eraan gewend dat een tandarts over andere dingen praat dan mondgezondheid. Ik vermoed dat ook tandartsen zich hier niet comfortabel bij voelen.

Reguliere tandartsen en mondhygiënisten merken bij ouders vaak een grote weerstand wanneer zij hiertoe een poging wagen.

Bij specialisten ligt dit anders. Bij de opleiding voor tandarts-pedodontoloog wordt aan dit aspect uitgebreid aandacht besteed, omdat zij kinderen gaan behandelen die op verwijzing komen en bij wie meestal al andere problemen spelen. Voor hen is het eenvoudiger om breder naar een kind te kijken. Toch ervaren ook specia-

“

juli 2011

dat problemen in de thuissituatie een achterliggende oorzaak kunnen vormen voor de problemen van het kind, ga je je hierin verdiepen.”

Kunt u zich voorstellen dat veel aandacht voor mondzorg bij drukke jonge gezinnen weinig prioriteit heeft?

“Natuurlijk! Ik ondervind dagelijks aan den lijve hoe het is om een jong gezin te runnen. Als je kind nog nooit kiespijn gehad heeft, kun je zoiets niet op waarde schatten. Maar na het eerste forse gaatje, met ook slapeloze nachten voor de ouders, verschuift noodgedwongen de focus.

Toch is dit, in mijn optiek, een verkeerde manier van prioriteiten stellen. Mondzorg loopt dan achter de feiten aan. Wij moeten zorgen dat poetsen en aandacht voor voedingspatronen net zo vanzelfsprekend wordt als het aankleden en douchen voor het naar school gaan. Er zijn hierin marges, maar ouders moeten weten hoe ze die marges kunnen benutten. Je moet ouders aanpreken op hun niveau en de indeling van hun leven. Op het consultatiebureau krijgt een Indiase vrouw te horen

Zorgprofessionals moeten eerder ingezet worden: bij kinderen van twee jaar, of zelfs jonger

listen op dit punt problemen.

Op Centra Bijzondere Tandheelkunde worden bijvoorbeeld vaak specifieke angst-vragenlijsten gehanteerd. Hierin komen onderwerpen als bedplassen, geslachtelijke pre-occupaties, sociaal functioneren van het kind en de thuissituatie aan bod. De lijsten roepen weerstand op, omdat ouders het vreemd vinden dat ze dit soort vragen in een tandheelkundige praktijk krijgen, zelfs in een specialistische kliniek.

Voor zeer ernstige gevallen heeft een tandarts de vereiste bagage niet, daar komen psychologen aan te pas. Maar vaak kom je, zeker in de reguliere praktijk, een heel eind door je te verdiepen in de thuissituatie. Als je bijvoorbeeld weet dat de moeder zwanger is, kan je informatie geven over gezonde voeding voor de baby en andere relevante zaken.”

Hoe vaak komt u situaties tegen waarin de achtergrond van de patiënt moet worden besproken?

“Dagelijks. Ik werk in een Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde; voor velen een ’eindstation’ in hun zoektocht naar passende zorg. Bij elk intakegesprek komt de thuissituatie aan bod. Dan blijkt daar regelmatig iets aan de hand. Als blijkt dat ouders zelf een bijdrage kunnen leveren, doen ze dat meestal heel graag. Wij werken met ondersteuning van kinderpsychologen en ook een instantie als Jeugdzorg ligt binnen handbereik, maar gelukkig komt het niet altijd zover. Met kleine handvatten kunnen veel situaties al sterk verbeteren. Pas als je constateert

”

dat ze het niet goed doet omdat ze haar kinderen geen boterhammen bij de lunch serveert, maar rijst. Terwijl rijst bij de lunch net zo goed is! Dat is te gek voor woorden.”

Vaak wordt met de beschuldigende vinger gewezen naar fabrikanten van eten en drinken. Is het terecht dat ook de hoeveelheden zoet en zuur in voedingsmiddelen de schuld krijgen?

“Zeker. Tegen mij zeggen de ouders: ‘bij ons wordt niet gesnoept.

Dat gebeurt bij opa en oma.‘ Terwijl wij weten dat kinderen met gaatjes niet goed poetsen en op een verkeerd dieet staan. Ouders weten vaak niet wat ze fout doen.

Op dit moment zijn het vooral de drankjes, met name sapjes, die desastreus zijn. Kinderen kunnen slechte drinkers zijn en ouders zijn maar wat blij dat er iets naar binnen gaat. Denk aan ouders die zeggen: ‘nee, hij lust geen melk.’ En dan geven ze sap, al dan niet aangelengd. Het getuigt van kracht en discipline om hier enige lijn in aan te geven.

Daarnaast zijn te veel drinkmomenten op een dag ongunstig.

De verantwoordelijkheid voor de voorlichting hierover ligt bij ons en de consultatiebureaus. Ouders weten niet wanneer en vooral niet waarom ze over moeten gaan van de fles op een beker, dat een stukje kaas op een bepaald moment net zo slecht kan zijn als een zuurtje of dat chips eten ook een voedingsmoment is dat gaatjes kan veroorzaken.”

juli 2011

Interview

dental tribune - netherlands edition

Momenteel staat de discussie over vrije tarieven in de mondzorg hoog op de agenda. Hoe zullen vrije tarieven de kindertandheelkunde veranderen?

“Ik denk dat we meer tandartsen zullen krijgen die er bewust voor kiezen kinderen te behandelen.

Het probleem is dat voor de preventiemaatregelen die voor ons belangrijk zijn, geen echte tarieven bestaan. Met poetsinstructies kom je niet uit de kosten. We krijgen wel meer vrijheid om ons op dit gebied te onderscheiden van anderen. Als je aan bepaalde zaken wezenlijk meer of andere aandacht besteedt, mag je er meer voor vragen.”

Zal volgens u de toegankelijkheid voor patiënten gelijk blijven?

“Die zal niet verbeteren. Ik heb begrepen dat er geen prijsafspraken gemaakt mogen worden. Dat lijkt me onhoudbaar, omdat tandartsen in een regio vaak contact hebben en soms nauw samenwerken. Van echte concurrentie kan in zo’n situatie geen sprake zijn. We moeten hopen dat ze zich in overleg specialiseren, maar dat blijft nog de vraag. We moeten er in ieder geval voor waken dat ouders kiezen voor de goedkoopste zorg, die tevens slechte zorg blijkt te zijn. De mondzorg is nog helemaal niet transparant en het is de vraag hoe men die veel transparanter kan maken. Het gat tussen de kennis van de patiënt en de zorgverleners is groot, ondanks alle informatie op internet. Als ik een slechte vulling heb gelegd, kan iemand daar niet zomaar achterkomen. We moeten daarom uitgaan van de eerlijkheid van de zorgverleners.

Niet alle patiënten hebben behoefte aan keuzemogelijkheden op het gebied van zorg. Sommigen worden daar alleen maar onzeker van. Zorgaanbieders moeten een directieve rol spelen in dit proces. Het vrije tarievenstelsel impliceert dat mondzorgaanbieders, die al een hoge werkdruk

mer die verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen product.

Difrax heeft mij destijds benaderd om als kindertandarts mee te werken aan deze campagne.

“

Mijn rol bestond voornamelijk uit het illustreren en uitleggen wat de mogelijke tandheelkundige gevolgen konden zijn van lang en intensief speengebruik. Difrax

Niet alle patiënten hebben behoefte aan keuzemogelijkheden op het gebied van zorg

”

heeft hierover een boek geschreven en ik heb mijn medewerking verleend. Evenals voor een boek over mondzorg in het algemeen.

Tegenwoordig geef ik online advies aan consumenten, op vrijwillige basis.”

Vindt u het niet gevaarlijk uw naam aan een commerciële partij te verbinden?

“Ja, en daar ben ik mij zeer van bewust. Ik doe dit werk op eigen

7

naam, mede omdat ik vice-voorzitster van de Nederlandse Vereniging voor Kindertandheelkunde ben. Binnen de vereniging hebben wij hier ook discussies over. Ik wil me uitdrukkelijk niet aan Difrax verbinden, maar vind het belangrijk om consumenten informatie te bieden, zeker als je een breed publiek kunt bereiken.

En dan moet je soms een beetje op eieren lopen, dat begrijp je wel, hè?” ■

Freedent Professional De slimme tandverzorging voor tussendoor!

®

Freedent heeft een handige en lekkere oplossing ng voor mensen die hun mond tussendoor schoon en fris willen houden. Die oplossing heet Freedent Professional®, een unieke kauwgum waarmee je je tanden de hele dag door kunt verzorgen.

Freedent Professional bevat namelijk speciaal ontwikkelde microgranules.

Door te kauwen worden ze in de mond verdeeld en lossen ze langzaam op.

Het effect is direct merkbaar: voelbaar schone tanden. Ideaal dus voor wie op het werk is of onderweg en even geen tijd heeft om uitgebreid te poetsen.

Vanzelfsprekend bevat Freedent Professional® geen suiker. In plaats

“ ”

daarvan is xylitol toegevoegd,

Vaak kom je een heel eind door je te verdiepen in de thuissituatie

een suikervervanger die gezond is voor de tanden. Het kauwen van suikervrije kauwgum: • vermindert de kans op cariës • stimuleert de speekselproductie

kennen, zich naast het runnen van een eigen onderneming bezig moeten houden met regionale tarieven. Ik vind dat aan al deze punten te makkelijk voorbij wordt gegaan.”

• neutraliseert de zuren in tandplak • helpt aangetast tandglazuur herstellen

G nu naar www.wrigley.nl/dispenseractie Ga en bestel een GRATIS dispenser met e 2 200 samples voor uw patiënten.

U werkt als adviserend expert voor Difrax, een producent van babyartikelen. Wat is uw positie binnen dit bedrijf?

Ik ben daar begonnen toen Difrax – een bedrijf dat onder andere babyspenen maakt – op eigen initiatief waarschuwde dat het niet goed is lang door te gaan met speengebruik, omdat dit tandheelkundige problemen in de hand kan werken en spraaken slikpatronen kan beïnvloeden.

Dat sprak mij aan: een onderneFHV_92180_Dispenser.indd 1

16-06-11 17:49

8

Excerpt

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

Agenetische premolaren; sluiten van laterale diastemen door hemisectie van tweede melkmolaren & Kokich, 2006). Hoewel de radices van deze elementen vaak net zo breed uitstaan als de kroon breed is, zal in de meeste gevallen volledige sluiting van het diasteem optreden. Doordat de buurelementen tegen de radices van de melkmolaar aan worden bewogen, resorberen ze; – extractie van de melkmolaren en vervanging door implantaten, als de kaken zijn uitgegroeid; – extractie van de melkmolaren en orthodontisch sluiten van de diastemen met behulp van mini-implantaten.

AUTEURS: FRITS RANGEL (ORTHODONTIST) EN DR. GERT STEL (TANDARTS-PEDODONTOLOOG)

Dit is een hoofdstuk uit het boek Casuïstiek in de kindertandheelkunde deel 2 (Prelum, 2008).

Redactie: dr. W.E. van Amerongen, M. de Jong-Lenters, prof. dr. L. Marks, dr. J.S.J. Veerkamp.

Leeft ijdscategorie 12-16 jaar

Definitie agenesie Agenesie is het niet aangelegd zijn van tanden. Het is de meest voorkomende ontwikkelingsstoornis van de dentitie en is genetisch van aard (Shapiro & Farrington, 1983).

De prevalentie voor mannen is 4,6 procent en voor vrouwen 6,3 procent. De meest voorkomende plaatsen zijn (met uitzondering van derde molaren): de tweede premolaar in de onderkaak (2,913,22%), de laterale bovenincisief (1,55-1,78%) en de tweede premolaar in de bovenkaak (1,39-1,61%) (Polder et al., 2004). De behandelmogelijkheden zijn: behoud van het melkelement, plaatsen van een implantaat, maken van een brug of orthodontisch sluiten (Kokich & Kokich, 2006). De keuze voor een van deze mogelijkheden is afhankelijk van de (mal) occlusie en het profiel van de patiënt. Behoud van het melkelement (zolang dat niet ankylotisch is) zal zorgen voor bot- en ruimtebehoud. Als het element vervolgens verloren gaat, zal op dat moment een prothetische voorziening gemaakt kunnen worden.

De patiënt zal dan hopelijk een dusdanige leeftijd bereikt hebben dat een implantaat een van de mogelijkheden is.

Vuistregel Voordat bij kinderen overgegaan wordt tot extractie van elementen, is het van wezenlijk belang om een röntgenfoto te maken. Hierop moet gecontroleerd worden of er sprake is van agenesieën, zodat bepaald kan worden of de geplande extractie verstandig is.

Bij patiënten met persisterende melkelementen en bij patiënten met infraocclusie van de tweede melkmolaren is het ook essentieel om een orthopantomogram (opg) te maken.

De kans bestaat dat de opvolger agenetisch is.

Figuur 15.1 Orthopantomogram: agenesie van de elementen 35 en 45.

PROBLEEMSTELLING

Wiep (12 jaar) is door de tandarts verwezen vanwege vier agenetische tweede premolaren. De elementen 55 en 65 zijn al geëxtraheerd in verband met cariës. De prognose van de elementen 75 en 85 is goed. Verder is er sprake van een disto-occlusie van een halve premolaarbreedte en heeft Wiep geringe spacing in de boven- en onderkaak.

DIAGNOSE

Anamnese Medische anamnese asa i; de medische anamnese van Wiep laat geen bijzonderheden zien. Hij gebruikt geen medicijnen en er zijn geen allergieen bekend. Hij staat niet onder behandeling van een huisarts of specialist.

Sociale anamnese Wiep is een vriendelijke jongen met een goede motivatie. Hij zit in de laatste klas van het basisonderwijs en voetbalt graag.

Tandheelkundige anamnese Wiep is goed te behandelen bij een tandarts. Voor de orthodontische behandeling is hij verwezen naar een orthodontist. Wiep heeft een trauma gehad aan de elementen 71 en 81, toen hij twee jaar was. Klinisch zijn er geen afwijkingen aan de opvolgers zichtbaar.

Mondhygiëne De mondhygiëne van Wiep is onvoldoende. Hij poetst tweemaal per dag, maar doet dit niet zorgvuldig. De verwachting is dat het poetsen zal verbeteren na herhaalde instructies en dat dit tijdens de orthodontische behandeling geen problemen zal opleveren.

Aanvullend onderzoek Uit de gelaatsanalyse blijkt dat Wiep een convex profiel heeft, met een normale nasolabiale hoek, een normale kinprominen-

tie en goede lipsluiting.

Na analyse van de röntgenschedelprofielopname (rsp) blijkt Wiep een neutrorelatie van de kaken te hebben, een normaal groeipatroon en proclinatie van de onderincisieven. Op het opg (figuur 15.1) zijn duidelijk de agenesieën van alle tweede premolaren te zien. Verder zijn alle elementen (inclusief de derde molaren) aanwezig. De elementen 38 en 48 hebben een slechte prognose door hun mesioangulatie. Op de klinische foto’s (figuur 15.2a-d) zijn de andere problemen te zien, zoals genoemd bij de probleemstelling.

Alternatieven – Zo lang mogelijk behoud van de melkelementen. De tweede melkmolaren kunnen hiervoor in mesiodistale dimensie verkleind worden om een betere occlusie te verkrijgen (Kokich

Onderbouwing Agenesieën in de laterale delen zullen vroeg of laat leiden tot functionele problemen. Wanneer wordt gekozen voor behoud van de melkmolaren, zal dit leiden tot gebrek aan functie. Melkmolaren hebben een kortere kroon dan blijvende elementen, waardoor ze in infraocclusie komen te staan.

DOELSTELLING

Naast het oplossen van de geringe orthodontische problemen, zal het belangrijkste deel van de behandeling bestaan uit het vinden van een goede oplossing voor de agenesieën. Het heeft de voorkeur om geen prothetische voorzieningen te gebruiken, omdat die op een gegeven moment vervangen moeten worden.

Behandelplan Het behandelplan van Wiep bestaat uit: – verbeteren van de mondhygiëne; – oplijnen van boven- en onderkaak met vaste apparatuur.

Door het doorlopen van verschillende draden ontstaan er twee tandbogen waarbij de elementen netjes op een rij staan, waarbij geen rotaties aanwezig zijn en de curve van Spee nagenoeg vlak is; – hemisectie van de melkmolaren en verwijderen van de distale radix (elementen 75 en 85); – sluiten van de diastemen, direct na extractie van de distale radix. Tijdens het sluiten van de diastemen zal de patiënt iedere vijf weken door de orthodontist gezien worden; – extractie mesiale radix; – sluiten van de diastemen; – orthodontische afbehandeling.

Figuur 15.2 Klinische foto’s voor aanvang van de behandeling. Occlusie rechts (a), occlusie links (b), occlusaal aanzicht bovenkaak (c) en occlusaal aanzicht onderkaak (d).

Figuur 15.3a Endodontische opening na pulpotomie van element 75. b Periapicale opname direct na extractie distale radix van element 85.* c Klinische (spiegel)opname na extractie van distale radices van de elementen 75 en 85 en occlusale afwerking. d Geëxtraheerde distale radices van de elementen 75 en 85, de pulpakamer gevuld met glasionomeercement (Fuji ix). * Deze figuur betreft een andere casus doch geeft een goed beeld van het effect van de hemisectie. Van Wiep zijn helaas direct na de extractie geen periapicale opnamen gemaakt.

juli 2011

Excerpt

dental tribune - netherlands edition

Ze zullen in de loop der jaren dan ook meermalen opgebouwd moeten worden, om goed te kunnen functioneren (Kokich, 2002).

Uiteindelijk zullen de melkmolaren verloren gaan en zal er op dat moment een oplossing gezocht moeten worden. Omdat de patiënt dan al wat ouder is en al eerder orthodontie gehad heeft, ligt een prothetische voorziening voor de hand. Deze zal gedurende het leven van de patiënt een aantal malen vervangen moeten worden.

De beste oplossing voor Wiep lijkt ons extractie van alle overgebleven melkmolaren. De elementen 55 en 65 zijn al verloren gegaan als gevolg van cariës. Behoud van de elementen 75 en 85 zal, zoals hierboven genoemd, leiden tot de noodzaak van prothetische voorzieningen in de toekomst. Tevens is er geen kans meer dat de elementen 38 en 48 normaal zullen erupteren. Door extractie van de elementen 75 en 85 zal er ruimte ontstaan in de onderkaak waardoor de elementen 38 en 48 kunnen roteren en mogelijk normaal zullen doorbreken. Of dit werkelijk gebeurt, zullen we moeten afwachten. Verder heeft Wiep een neutrorelatie van de kaken met een lichte disto-occlusie, waardoor er geen grote problemen te verwachten zijn met betrekking tot de verankering. Bij extractie van de gehele melkmolaren zal door verankeringsverlies het front geretraheerd worden en de disto-occlusie toenemen, wat ongewenst is. Als de melkmolaren in hun geheel geëxtraheerd worden, zullen mini-implantaten nodig zijn om de molaren mesiaalwaarts te kunnen verplaatsen.

Door gebruik te maken van hemisectie en eerst de distale wortel te verwijderen, is het mogelijk de eerste blijvende molaren te

mesialiseren, zonder gebruik te maken van mini-implantaten en zonder dat de disto-occlusie ernstig toeneemt (Northway, 2005; Van der Linden, 1990).

Chirurgische procedure De behandeling wordt uitgevoerd onder lokale analgesie. De twee hemisecties zijn gelijktijdig uitgevoerd, waarbij aan de ene zijde een mandibulair blok is gegeven en aan de contralaterale zijde door middel van intraligamentaire anesthesie (Paroject®) voldoende analgesie is bereikt. Alvorens de elementen te splitsen, is de kroonpulpa volledig verwijderd. Met behulp van een schone diamantboor in een snelloophoekstuk is een voldoende grote occlusale endodontische opening gemaakt, waarna de kroonpulpa met een scherpe excavator, excaveerboor in een groen hoekstuk of een snelloop met diamantboor, tot aan de kanaalingangen is weggenomen (figuur 15.3a). De pulpawonde is gestelpt door gedurende een tweetal minuten onder enige druk een uitgeknepen wattenpellet met natriumhypochloriet op de wond te houden. Nadat de bloeding is gestopt, is de pulpakamer opgevuld met chemisch uithardend glasionomeercement (Fuji ix, gc®) waarbij de uitharding door middel van een polymerisatielamp is versneld. Na voldoende harding van de occlusale afsluiting (reeds na enkele minuten) is het element gesplitst met een voldoende lange diamantboor.

Daarbij wordt vanaf het midden van het linguale vlak door de pulpabodem – idealiter precies ter hoogte van de wortelsplitsing – een groeve getrokken naar buccaal. Vervolgens wordt rondom de distale radix de omringende gingiva vanuit de sulcus voorzichtig losgemaakt. Daarna kan het distale radixdeel voorzichtig geluxeerd en verwijderd worden (figuren 15.3b-d). Om de vrijgekomen ruimte optimaal te kunnen benutten, worden de alveoleranden niet geapproximeerd. Als het vermoeden bestaat dat het element ankylotisch is, zou een extra groeve kunnen worden geprepareerd vanaf het distale contactpunt tot aan het niveau van de hemisectie. Hierdoor kunnen de twee distale kwarten als

Figuur 15.4 Direct Push Rod (dpr), waarmee de onderkaak naar voren gedrongen wordt, om de klasse II te corrigeren.

Figuur 15.5 Klinische foto’s na extractie van de distale radix. Occlusie rechts (a), occlusie links (b), occlusaal aanzicht bovenkaak (c), occlusaal aanzicht onderkaak (d). De diastemen zijn al gedeeltelijk gesloten.

het ware imploderen, waardoor de kans geringer is dat verwijdering van enig dun trabeculair bot tussen de mesiale radix van de blijvende eerste molaar en de vaak sterk naar distaal reikende distale radix van de geretineerde tweede ondermelkmolaar zal optreden. Het halve element is occlusaal licht afgerond om onnodige irritatie van tong en wang te voorkomen. Dit resterende mesiale deel van de melkmolaar zal op een later moment worden geextraheerd als het ontstane diasteem door de orthodontische behandeling is gesloten. Het mesiale gedeelte zal zelden ontstoken raken en om die reden vroegtijdig moeten worden geëxtraheerd.

Soms is het daarom nodig om extra klasse-ii-tractie toe te voegen.

Dit kan met klasse-ii-elastieken of met een zogenoemde dpr (Direct Push Rod, 3M®; figuur 15.4). Het voordeel van deze dpr is dat de er geen verticale component aanwezig is bij de klasse-iitractie en dat er geen coöperatie van de patiënt vereist is. Let dus goed op bij de selectie van de patiënten.

Bij Wiep zijn de diastemen nog niet volledig gesloten, maar het verloop is voorspoedig (figuur 15.5). De behandeling zal binnen zes maanden worden beëindigd.

BEHANDELING

Bij Wiep worden eerst beide kaken orthodontisch opgelijnd. Nadat staaldraden geplaatst zijn, worden de hemisecties uitgevoerd, waarna meteen kan worden begonnen met het sluiten van de diastemen. Omdat bij Wiep sprake is van een neutrorelatie, is er geen gebruik gemaakt van hulpmiddelen voor klasse-ii-tractie. Wel is een torque in de draad gebogen bij het onderfront, om wat verankering te krijgen voor het sluiten van de diastemen.

Het sluiten van de diastemen gaat met een snelheid van ongeveer 1 mm per maand en verloopt voorspoedig.

Beschouwing Het gebruik van hemisectie van melkmolaren, bij agenesie van de opvolger, lijkt een nuttig behandelalternatief. Het voordeel is dat er geen extra verankeringshulpmiddelen nodig zijn. Het plaatsen van deze hulpmiddelen betekent toch een extra belasting voor de patiënt en de kans bestaat dat de mini-implantaten loskomen, waardoor ze opnieuw geplaatst moeten worden. De melkmolaren moeten toch geëxtraheerd worden en door deze elementen te splitsen, zal de extractie makkelijker gaan.

Patiëntenselectie is erg belangrijk: extra aandacht is nodig bij patiënten met een disto-, respectievelijk nesio relatie. Bij disto relatie-patiënten is deze behandeling een optie als enig verankeringsverlies acceptabel is of als er enige vorm van klasse-ii-tractie wordt toegevoegd om een neutroocclusie te behouden. Deze klasse-ii-tractie is ook nuttig om retroclinatie van het onderfront te voorkomen (Northway, 2005).

Bij mesio relatie-patiënten groeit de onderkaak vaak nog door tot het achttiende of twintigste levensjaar. Als er al op twaalfjarige leeftijd extracties zijn gedaan en de malocclusie wordt op die leeftijd behandeld, dan zal na afbehandelen, als gevolg van normale groei, deze malocclusie weer terugkomen.

Vervolgens zal deze patiënt een chirurgisch traject ingaan, waarbij het als gevolg van de eerdere extracties mogelijk is dat de omgekeerde overbeet onvoldoende groot is voor een goede correctie.

Ook bij enkelzijdige agenesieen is extra aandacht vereist. Als gevolg van enig verankeringsverlies kan de mediaanlijn verschuiven naar de kant van de agenesie.

9

LITERATUUR – Kokich VO, Jr. Congenitally missing teeth: orthodontic management in the adolescent patient. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2002;121:594-5.

– Kokich VG, Kokich VO. Congenitally missing mandibular second premolars: clinical options. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2006;130:437-44.

– Linden FPGM van der. Problems and Procedures in Dentofacial Orthopedics. Chigago, III: Quintessence 1990:289.

– Northway WM. The nuts and bolts of hemisection treatment: managing congenitally missing mandibular second premolars. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2005;127:606-10.

– Polder BJ, Hof MA van ’t, Linden FP van der, Kuijpers-Jagtman AM. A meta-analysis of the prevalence of dental agenesis of permanent teeth.

Community Dent Oral Epidemiol 2004;32:217-26.

– Shapiro SD, Farrington FH. A potpourri of syndromes with anomalies of dentition. Birth Defects Orig Artic Ser 1983;19:129-40. ■

Casuïstiek in de kindertandheelkunde Driedelige reeks

Redactie: W.E. van Amerongen, M. de JongLenters, L.A.M. Marks, J.S.J. Veerkamp Uitgever: Prelum Uitgevers ISBN deel 1: 978 90 8562 032 7 (niet meer leverbaar) ISBN deel 2: 978 90 8562 040 2 ISBN deel 3: 978 90 8562 089 1 Uitvoering: gebonden Omvang: 112-138 pagina’s Prijs per deel: € 69,50 Elk van de drie delen in de succesvolle reeks Casuïstiek in de kindertandheelkunde bevat 16 uiteenlopende praktijkbeschrijvingen in de volle breedte van dit snelgroeiende vakgebied.

De casus zijn uitstekend gedocumenteerd en monden – na de paragrafen ‘Diagnose’ en ‘Indicatiestelling’ – uit in een behandeling gebaseerd op de laatste inzichten. Een casus wordt steeds afgesloten met een korte algemene beschouwing en literatuurverwijzingen.

In de behandeling van de casuïstiek ligt de nadruk op de praktische toepasbaarheid van de anamneses en behandelingen, zowel voor de tandarts algemeen practicus als de pedodontoloog (of degene die hiervoor in opleiding is).

“Dit mooie boek brengt veel onderwerpen uit de kindertandheelkunde ter sprake en is door de duidelijke casussen bijzonder boeiend.” – NTvT (over deel 3) “116 fraai vormgegeven pagina’s met een schat aan informatie [...] De gepresenteerde casuïstiek betreft een fraaie doorsnede van wat men - ook als algemeen practicus - op een gewone werkdag in ‘de stoel’ kan tegenkomen. […] Van harte aanbevolen!” - Nederlands Tandartsenblad (over deel 2) Als lezer van Dental Tribune kunt u deze boeken met de actiecode kindertand zonder verzendkosten bestellen!

10 Jong en oud

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

Kunstgebit klappert Nederland uit NIEUWEGEIN - Steeds minder Nederlanders hebben een kunstgebit. Dat blijkt uit cijfers van de Nederlandse Maatschappij tot

“

Bevordering der Tandheelkunde (NMT). De dalende tendens is een direct gevolg van de toegenomen aandacht voor mondgezond-

Het percentage kunstgebitdragers nam in de leeftijdsgroep 45 tot 65 jaar af van 37% tot 12%

”

heid sinds de jaren zestig van de vorige eeuw. 24% van de Nederlanders had in 1990 geen tanden meer. Dit percentage was in 2009 gedaald tot slechts 12%. Het percentage kunstgebitdragers nam in de leeftijdsgroep 45 tot 65 jaar af van 37% tot 12%, bij 65-plussers van 70% naar 41%.

De grote publiekscampagnes over het belang van goede mond-

gezondheid, schooltandartsdiensten en fluoridering van tandpasta’s in de jaren zestig leidden destijds in korte tijd tot een sterke verbetering van de mondgezondheid. Ook het aantal Nederlanders dat tot op hoge leeftijd de eigen tanden en kiezen behoudt, is in de loop der jaren sterk toegenomen, blijkt uit de cijfers. (bron: NMT) ■

:[djWb Jh_Xkd[ \eh _FWZ Å Oekh m[[abo d[mi i[b[Yj_ed

GGD start preventieprogramma Mondgezondheid

Ekh [Z_jehi i[b[Yj j^[ X[ij Whj_Yb[i WdZ l_Z[ei \hec WhekdZ j^[ mehbZ \eh oek [l[ho m[[a$ 9h[Wj[ oekh f[hiedWb [Z_j_ed _d oekh fh[\[hh[Z bWd]kW][$

_fWZ$Z[djWb#jh_Xkd[$Yec

Het poetsdiploma dat deelnemende kinderen kunnen behalen.

AMSTERDAM - De afgelopen maan-

den verschenen alarmerende berichten over de conditie van Nederlandse kindergebitten. Daarom heeft de GGD, ondanks dat de preventieve taak van mondzorg niet meer is opgenomen in de wet Publieke Gezondheid, geïnvesteerd in een nieuw preventieprogramma: ‘Trammelant in Tandenland’.

Het programma ging op 23 mei jl. van start.

Onderzoek wijst uit dat slechts 38% van de vijfjarigen twee keer per dag de tanden poetst. Cariës komt bij 56,2% van de vijfjarigen en 72% van de negenjarigen voor. Tandbederf kan bij jonge kinderen onder andere leiden tot schoolverzuim, problemen met kauwen, een laag zelfbeeld en problemen in sociale interacties.

Bovendien vormt tandbederf in het melkgebit een risicofactor voor tandbederf in de permanente dentitie.

‘Trammelant in Tandenland’ staat voor verbetering van de mondgezondheid bij de jeugd, gewoontevorming, betrekken van de ouders, educatie en entertainment. Het doel is dat kinderen twee keer per dag poetsen, ouders één keer per dag napoetsen (bij kinderen tot tien jaar), het aantal eet- en drinkmomenten beperkt wordt en kinderen twee keer per jaar de tandarts bezoeken. Het programma kent een school- en thuistraject. Het richt zich op kinderen van groep één tot en met vier, omdat gewoontevorming rond het zevende levensjaar begint. Een zeer belangrijke rol in het programma is weggelegd voor de ouders. ■

Jong en oud

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

11

Mondzorg bij ouderen: weinig preventie, veel ellende Het aantal 65-plussers in Nederland zal binnen twintig jaar verdubbelen. Ouderen houden steeds langer hun eigen dentitie. Is de mondzorg in Nederland op deze veranderingen voorbereid?

Sinds kort werkt het Ivoren Kruis, in overleg met collega-verenigingen en belangenorganisaties, aan een strategie voor ouderenvoorlichting. Prof. dr. Rob Schaub, hoogleraar Tandheelkundige Zorgverlening van het UMCG en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie, is een autoriteit op het gebied van mondzorg bij ouderen. Hij is nauw betrokken bij het opstellen van de strategie. In een interview met Dental Tribune trekt Schaub aan de bel: “Er moet een ware cultuuromslag plaatsvinden.”

TEKST: JAN FRANKE DE SITUATIE

Op dit moment leeft 5% van de 65-plussers in een instelling.

Voor deze zeer kwetsbare groep bestaat de richtlijn ‘Mondzorg voor de zorgafhankelijke cliënten in verpleegtehuizen’. De 95% die (gedeeltelijk) zelfstandig woont, is voor mondzorg afhankelijk van de mondzorgpraktijk. Vanwege de demografische ontwikkelingen en de veranderingen in de dentitie bij ouderen zijn heldere richtlijnen en protocollen noodzakelijk. Het is hierbij van belang onderscheid te maken tussen de subgroepen die bestaan binnen de overkoepelende term ‘ouderen’.

Schaub: “Onder ouderen schaar ik iedereen ouder dan 55 jaar.

Deze grote groep kent grofweg drie subgroepen. In de eerste subgroep vallen mensen van 55

“

NIEUWE AANPAK

Schaub geschetste verdeling in leeftijdsgroepen overgenomen in de strategie voor ouderenvoorlichting. Gestart wordt met de ontwikkeling van voorlichting gericht op de 55-plusser die gebruik maakt van mondzorg in de reguliere tandheelkundige praktijk. “Wij hopen dat als wij 55-plussers alvast op de noodzaak attenderen, zij tijdig preventieve stappen nemen,” verklaart Ronald Bos, secretaris van het Ivoren Kruis.

MONDZORG EN OUDEREN IN NEDERLAND

Het overgrote deel van de ouderen wordt behandeld door tandartsen algemeen practici, mondhygienisten en tandprothetici.

Deze groep, die in 2030 uit vier miljoen mensen zal bestaan, is te groot om enkel door specialisten behandeld te worden. Schaub ziet hier een probleem ontstaan:

Ik denk dat we goed kunnen aantonen waarom mondgezondheid belangrijk is voor het leven van ouderen in een kwetsbare toestand

tot 64 jaar die vitaal zijn en een hoog verwachtingspatroon hebben. Zij stellen bijvoorbeeld hoge eisen aan de esthetiek van behandelingen. De tweede groep van 65 tot 74 jaar zijn mensen die het nodige met hun gebit hebben meegemaakt, vaak nog in een tijd dat de tandheelkunde minder pijnloos was. Daar hebben ze logischerwijs geen beste herinneringen aan. Deze mensen willen vooral dat hun gebit geen problemen geeft. Van hen mag je verwachten dat ze, ook omdat ze vaak een kunstgebit dragen, bijvoorbeeld implantaten willen.

De groep van 74 jaar en ouder bestaat uit mensen die vaak een kunstgebit dragen en meestal al problemen hebben met de algemene gezondheid. Deze laatste groep stelt betrekkelijk weinig eisen aan de mondzorg.” Binnen deze grove indeling in subgroepen bestaan grote individuele verschillen, hetgeen de noodzaak tot een goede beoordeling per patiënt onderstreept. “Ik ontmoette ooit in een verpleeghuis een licht dementerende vrouw van 92 met een vrijwel compleet gebit. Ze liet mij direct weten dat ze wittere tanden wilde,” lacht Schaub.

Het Ivoren Kruis heeft de door

een studiegroep mondhygiënisten die werkzaam zijn in het verpleeghuis. Heel waardevol, maar het zijn druppels op de gloeiende plaat,” verzucht Schaub.

”

“De ouderen van nu hebben vanuit het perspectief van de algemene tandartspraktijk door de bank genomen een vrij complexe tandheelkundige situatie. Ze hebben de cariësepidemie van de vorige eeuw meegemaakt, hebben veel vullingen en endo’s en missen tanden en kiezen. Het maken van alleen een brug, kroon of frame is voor hen op de lange termijn niet afdoende.

“Ik merk dat zij in de praktijk vaak onvoldoende aandacht krijgen. De behandeling van ouderen vraagt een andere manier van kijken naar de mond. Je moet goed over de behandeling nadenken en je behandelplan afstemmen met de mondhygiënist en de preventieassistenten. Dit past vaak niet goed in de bedrijfsvoering van tandartsen, die gefocust zijn op snelle verrichtingen. Daarnaast moet aandacht worden besteed aan de algemene gezondheid van de oudere patiënt. Dat doen we, ook in de opleidingen, veel te weinig. Ik denk dat iedereen er op dit moment naar vermogen mee bezig is, maar we moeten voor algemeen practici nog veel aan bijen nascholing doen.”

De specialisatie tandarts-geriatrie leidt op voor specifieke ge-

Prof. dr. Rob Schaub.

vallen in de relatief kleine groep zeer kwetsbare ouderen die veelal in een verpleegtehuis woont.

De manier waarop mondzorg in verpleegtehuizen wordt aangeboden, varieert sterk. “Sommige tehuizen hebben een min of meer reguliere praktijkvoering.

Zij zijn in staat om in ieder geval een groot deel van de veelvoorkomende ongemakken – loszittende protheses, scherpe randen aan kiezen en drukplekken van protheses – te behandelen. In andere verpleeghuizen worden alleen acute situaties behandeld.

De tandarts die daar – sporadisch – komt, houdt zich bezig met het trekken van een kies of het wegnemen van die ene drukplaats, zonder dat ‘normale’ mondzorg plaatsvindt.

“Veel verpleeghuisbewoners hebben een slechte mondhygiene: ze hebben ontstekingen van het tandvlees en tanden en kiezen die niet meer goed zijn. Maar tenzij de pijn ondraaglijk wordt, ziet men dat niet als een probleem. Dat is echt schrijnend. De meeste tandartsen werken er een beperkte tijd. Dat betekent dat mensen met problemen relatief lang moeten wachten. Ik vind dat geen goede dienstverlening, maar zo is het nu eenmaal georganiseerd.”

Mondzorgprofessionals in verpleegtehuizen voelen zich vaak sterk verbonden met de mensen die daar wonen en werken. Toch is het verloop hoog. Omdat veel van hen geen gerichte opleiding hebben, is het werk erg belastend. Schaub: “In een verpleegtehuis kom je als mondzorgspecia-

list met uiteenlopende problemen in aanraking. De organisatie is ingewikkeld, de samenwerking met verpleeghuisartsen verloopt niet altijd gemakkelijk of de aanvoer van het noodzakelijke materiaal verloopt traag. Voor dit soort werk zijn specialisten nodig, en daarvan zijn er momenteel te weinig. Er zijn 36 geregistreerde specialisten, waarvan een deel binnenkort met pensioen gaat.”

Er zijn kleinschalige initiatieven om de situatie te verbeteren.

In Noord-Nederland voert Schaub driemaandelijks overleg met een groep mondhygiënisten en tandartsen. “Dat overleg is vooral om elkaar te steunen en moed in te spreken.” Dr. Anita Visser, tandarts Maxillo-Faciale Prothetiek aan de afdeling kaakchirurgie in het UMCG en collega van Schaub, geeft een masterclass voor tandartsen die werken in verpleegtehuizen. “We werken eraan dat

“

Schaub pleit al enige tijd voor ‘levensloopbestendige tandheelkunde’. “Hiermee bedoel ik dat je probeert om mondgezondheid te creëren die tegen een stootje kan. Soms wordt gesuggereerd dat mondzorg voor ouderen vooral ‘pappen en nathouden’ is, omdat zij geen ingrijpende tandheelkundige behandelingen meer zouden willen. Maar daarmee kom je er niet. Als je steeds weer een vulling maakt als er wat uitvalt, een beetje schoonmaakt als er wat tandsteen zit, zenuwbehandelingen negeert die eigenlijk opnieuw zouden moeten en niets aan licht mobiele elementen doet, bouw je risico’s voor de toekomst in. Dat is bij ouderen niet direct ernstig, tenzij de algemene gezondheid slechter wordt. Want als de kwetsbaarheid en zorgafhankelijkheid toenemen, kunnen deze risico’s ernstige gevolgen hebben. Dan zijn grote ingrepen noodzakelijk die voor deze patiënten zeer belastend zijn. Na het 75e levensjaar krijgen veel mensen aanpassingsproblemen.

Als de situatie in hun mond ingrijpend verandert, kunnen ze daar moeilijk aan wennen. Nog moeilijker wordt het als de situatie gepaard gaat met geestelijke problemen.

“Pappen en nathouden mag soms best. De vraag is of je levensloopbestendig bezig bent, of allerlei risico’s laat zitten. Zorg dat je hier tijdig besluiten in neemt. Dat wil niet zeggen dat je bij iedereen een kunstgebit moet plaatsen. Het betekent wel dat je ervoor kiest een aantal gebitselementen met een hoog risico te verwijderen, de goede elementen te behouden en bijvoorbeeld een eenvoudige frameprothese te maken.”

Veel tandartsen vragen zich af wat nu het moment is om drastisch in te grijpen. “Je kunt daarbij twee uitgangspunten hanteren: stabiliteit en algemene gezondheid. De eerste vraag luidt: ‘verkrijg ik met de behandelingen een redelijk stabiele si-

De problemen stapelen zich op als mensen eenmaal in het verpleeghuis zitten

dit certificering oplevert, maar er is in ieder geval sprake van deskundigheidsbevordering. In mijn werk in het verpleeghuis kom ik zoveel ellende tegen die eerder opgevangen had moeten worden.

De huidige situatie leidt ertoe dat alle risico´s en problemen naar boven komen als mensen daar belanden. Dan kan ik niet zoveel meer doen. Ik ben ook bezig met

”

tuatie, waarbij niet steeds opnieuw zorg en behandeling nodig is?’ Daarnaast is de algemene situatie en gezondheid van de patiënt van belang. Zo kreeg ik van een vrouwelijke patiënt die onder nog een aantal gebitselementen met een frameprothese had, de ondertanden niet stabiel. Ik zag haar zo nu en dan en constateerde dat er met regelmaat een

12 Jong en oud

dental tribune - netherlands edition

dan moet je naar het ziekenhuis, maar als het in de mond zit, zien we het eigenlijk niet’.

“We moeten daarnaast erkennen dat een schone en liefst ook gezonde mond grote invloed heeft op de kwaliteit van leven. Niet alleen voor de oudere, maar ook voor zijn of haar omgeving. Als je met een ongelooflijk smerige adem je kleinkinderen omhelst, wordt dat niet gewaardeerd. Dit kan zelfs betekenen dat de laatste herinnering aan mensen niet prettig is. Ik denk dat we goed kunnen aantonen waarom mondgezondheid belangrijk is voor het leven van ouderen in een kwetsbare toestand. Daaruit volgt dat ook preventie op relatief jonge leeftijd eenvoudiger is te realiseren.” gaatje optrad of een vulling niet bleef zitten. Ik constateerde ook dat de algemene gezondheid van deze mevrouw achteruitging. Ze werd minder mobiel. Ze woonde alleen en kon mij vermoedelijk steeds slechter bereiken. Met deze mevrouw ben ik een gesprek aangegaan, waarin ik vroeg: ´mevrouw, zullen we nu onder toch maar een kunstgebit maken?´ In het algemeen geldt dat voor deze gevallen nog heel veel richtlijnen, protocollen en ideeën ontwikkeld moeten worden.”

DE TOEKOMST

De vergrijzing en het feit dat meer ouderen langer hun dentitie behouden, is een probleem in de gehele Westerse wereld.

Schaub wijst op enkele Scandinavische landen, die verder zijn in hun aanpak dan Nederland. Men werkt daar meer met populatiegerichte tandheelkunde voor kinderen en ouderen. Afgezien van enkele kleinschalige programma’s zijn er in Nederland nauwe-

lijks initiatieven om de problemen aan te pakken.

“De gewaarwording zal groeien als de indicaties voor het verband tussen de mond- en algemene gezondheid sterker worden. De grote hoeveelheden

“

PREVENTIE

“Als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie sta ik ervoor dat we ons bij preventie gaan richten op alle ouderen boven 55 jaar. Die grens is

De oplossing begint bij gewaarwording en moet leiden tot preventie bij ouderen vanaf 55 jaar

plaque en voedselresten bij een slechte mondhygiëne veroorzaken een enorme bacteriegroei.

Dit kan leiden tot een grotere kans op luchtweginfecties. Die kans wordt groter als mensen tegelijkertijd een slikprobleem hebben. Daarbij hebben veel ouderen ernstige gingivitis. Prof. dr. Bruno Loos heeft hierover eens gezegd: ‘Als je dit in vierkante centimeters op je arm legt,

”

arbitrair, maar wel gefundeerd.

Vanaf die leeftijd hebben we nog te maken met mensen die de cariësepidemie hebben meegemaakt en een relatief complexe mondgezondheid hebben. Daarnaast neemt vanaf die leeftijd de kans op gezondheidsproblemen, en daarmee het gebruik van medicatie toe. Ten derde neemt in die levensfase de mobiliteit, handigheid en spierkracht af. We

“

juli 2011

In mijn werk in het verpleeghuis kom ik zoveel ellende tegen die eerder opgevangen had moeten worden

moeten zorgen voor preventie die meer uitgaat van de situatie van ouderen: het herkennen van situaties in hun mond en rekening houden met medicijngebruik en de mogelijke invloed daarvan op het speeksel. Een ander idee is dat we standaard gaan werken met de elektrische tandenborstel en mogelijk met fluoride.”

Een centrale vraag is hoe de verantwoordelijkheid voor preventie over de spelers in het veld wordt verdeeld. In de eerste plaats gaat het daarbij volgens Schaub om ouderen zelf en professionals uit de mondzorg. Maar als de kwetsbaarheid en zorgafhankelijkheid toenemen, moeten ook andere zorgverleners ouderen stimuleren de mondgezondheid te onderhouden. “Vaak gaan zieke ouderen die thuiszorg krijgen, niet meer naar de tandarts.

Dat kunnen tandartsen voorkomen door hen op te bellen, en thuiszorgmedewerkers door dit in de gaten te houden. De problemen stapelen zich op als mensen in het verpleeghuis belanden.

Daar moet een samenspel van tandarts, mondhygiënist, verzorgende en de specialist ouderengeneeskunde ontstaan. Deze verdeling bestaat al in de huidige richtlijn, maar ik denk niet dat iedereen dit principe helder op het netvlies heeft staan,” stelt Schaub.

Ook Ronald Bos ziet een gedeelde verantwoordelijkheid als de weg naar preventie: “Verantwoordelijkheid voor voorlichting ligt voor een deel bij de praktijken zelf. Een ander deel zal het Ivoren Kruis nu gaan inzetten via

”

kanalen als ouderenomroep MAX en directe voorlichting in mondzorgpraktijken. Bij ouderen nemen de motorische vermogens af, waardoor poetsen moeilijker wordt. Om dit voor te zijn, moeten wij hen bijvoorbeeld al vroeg aanleren dat elektrisch tandenpoetsen motorische problemen kan opvangen. Hier ligt een stukje preventie waarbij veel te winnen valt.”

Zowel Schaub als Bos menen dat de commerciële sector een grotere rol moet spelen in de voorlichting. Bos: “Reclames zijn nu, en dat geldt niet alleen voor de mondzorg, vooral afgestemd op jonge of in ieder geval dynamische mensen. Dat is inherent aan de bedrijfstak. Om synchroon met de demografische ontwikkelingen te blijven lopen, moet dit veranderen.” Dat de commerciële sector moeizaam in beweging komt, ervaart ook Schaub: “Ik vroeg ooit aan een vertegenwoordiger van Oral B wanneer ze speciale elektrische borstels voor ouderen gingen ontwikkelen. Daar had nog nooit iemand over nagedacht!”

De weg naar betere mondzorg voor ouderen is lang en complex.

Toch is Schaub optimistisch: “We zijn koud een jaar bezig om over te brengen dat het gaat om een veel grotere groep ouderen dan alleen de mensen in het verpleeghuis. Ik ben ongelooflijk gelukkig dat er al zoveel belangstelling voor is. Ik hoop dat we van hieruit de samenwerking en inspanningen kunnen vergroten.

Dat is mijn missie.“ ■

Ivoren Kruis neemt leiding in voorlichting ouderen ZOETERMEER – Vanuit de mondzorg groeit de vraag naar goede preventievoorlichting voor ouderen. Om dit te coördineren kwamen in mei verschillende verenigingen en belangenorganisaties (waaronder de NMT, ANT, NVM, NVT en de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie) en het Ivoren Kruis bijeen voor een rondetafelgesprek. Tijdens dit overleg werd besloten dat het Ivoren Kruis een voortrekkersrol in de voorlichting voor ouderen gaat spelen. De organisatie zal hiervoor (nieuwe) financiele middelen aanwenden en geschikte partners zoeken.

Het Ivoren Kruis beschouwt een gezond gebit als een belangrijke factor voor een goede kwaliteit van leven. Het op peil houden en verbeteren van de mondgezondheid van de groeiende groep ouderen die de eigen dentitie behoudt, en mede hierdoor met nieuwe problemen wordt geconfronteerd, noemt de vereniging in haar perscommuniqué ‘een gigantische verantwoordelijkheid voor de tandartsen en mondhygiënisten in ons land’.

Verschillende experts in de gerodontologie en aanverwante disciplines in de mondzorg gaven tijdens het overleg hun mening over de vorm en inhoud van de campagne. Prof. dr.

R.M.H. Schaub, drong tijdens het overleg aan op een nauwkeurige definitie van de doelgroep ‘ouderen’ en de vormen van preventie die hieruit voortvloeien. Prof. dr. C. van Loveren, bijzonder hoogleraar Preventieve Tandheelkunde aan het Academisch Centrum voor Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) en voorzitter van het Adviescollege Preventie Mond- en Tandziekten van het Ivoren Kruis, bracht verschillende organisatorische vragen ter berde: ‘Wat is de kwetsbaarheid van de patient, en wat is de rol van de tandheelkundig zorgverlener in het opsporen van die kwetsbaarheid? Hoe kunnen medewerkers in de mondzorg eerder signaleren en wat kunnen we dan doen?’

Er volgde een uitvoerige discussie met de gesprekspartners over de doelgroep. Richten we ons op de ouder wordende pati-

ent? En hoe oud is die dan? Of richten we ons juist op de professie die meer naar de veranderende patiënt zal moeten kijken dan naar het gebit alleen?

Of op de zorgverleners buiten de tandheelkunde met wie de patient in contact staat? Het Ivoren Kruis gebruikt de conclusies van het overleg om zijn strategie voor ouderenvoorlichting verder te ontwikkelen. Uitgangspunt voor de doelgroep is de ontwikkeling van voorlichting gericht op de 55-plusser die gebruikmaakt van mondzorg in de reguliere tandheelkundige praktijk.

De gesprekspartners vinden het belangrijk dat de organisaties hun boodschap afstemmen en dat er uniform wordt gecommuniceerd. Daarom moesten er ook over de inhoud van de preventieboodschap knopen worden doorgehakt. Besloten werd dat de boodschap positief zal worden geformuleerd waarbij ‘Jazeker, ook u kunt ouder worden met behoud van een gezond gebit’ een insteek kan zijn. ■

juli 2011

Buitenlands nieuws

dental tribune - netherlands edition

Tandbederf gelinkt aan variant Creutzfeldt-Jakob

“Am I to blame?” vCJD wordt specifiek gerelateerd aan de gekkekoeienziekte.

CARDIFF - Het optreden van variant Creutzfeldt-Jakob Disease (vCJD) is verbonden met tandbederf. Tot die conclusie kwamen experts die onderzoek deden naar de oorzaak achter de vCJDinfecties na het eten van besmet vlees in de jaren tachtig. vCJD is de variant van de gevreesde ziekte die specifiek wordt gerelateerd aan BSE, beter bekend als de gekkekoeienziekte.

Dr. Roland Zalm, directeur van het toezichtcentrum voor overdraagbare ziekten van Public Health Wales die de hypothese mede bedacht, zei dat hiermee ook verklaard wordt waarom er relatief weinig gevallen van vCJD zijn geweest. Het geeft ook een verklaring voor de geografische spreiding van de ziektegevallen. De ziekte concentreerde zich in Schotland en het noordoosten van Engeland,

waar tandbederf veel voorkomt.

De correlatie tussen tandbederf en vCJD verscheen na het analyseren van regionale gegevens over vCJD-incidentie en de mondgezondheid van 12-jarige kinderen in de periode 1992-1993. Volgens Zalm lijkt het alsof infectie met vCJD tot stand kwam via gaatjes in de tanden veroorzaakt door onbehandeld tandbederf, in plaats van in de maag.

Dr. Zalm: “Bijzonder interessant is ook dat de West Midlands, het gebied met het laagste aantal tandvullingen en de minste gevallen van vCJD, ook het hoogste niveau van waterfluoridering van het land heeft.” De hypothese is gepubliceerd in het tijdschrift Dental Hypotheses in de hoop dat andere onderzoekers zich zullen richten op de link tussen vCJD en tandbederf. (bron: Dentistry.co.uk) ■

Tandheelkundig gehoorapparaat in aantocht

De Soundbite van Sonitus.

NEW YORK - Binnenkort verschijnt een zeer ongebruikelijk gehoorapparaat op de Europese markt. De op maat gemaakte ‘Soundbite’ van de Amerikaanse fabrikant Sonitus wordt in de mond geplaatst en past om de bovenste rechter- of linkermolaren.

Volgens de fabrikant maakt het apparaat het mogelijk om geluid via de tanden, door de botten naar de beide cochlea over te brengen. Het midden en uiteinde van de oren wordt zo volledig overgeslagen. Door het gebruik van botgeleiding van geluid via de tanden kan de Soundbite het gehoor van patiënten die eenzijdig doof zijn of lijden aan gehoorverlies zonder operatie herstellen.

“De Soundbite is nog niet beschikbaar in Europa. Maar we hebben nu de benodigde certificaten om het op de Europese markt te brengen. Op dit moment denken we na over het tijdstip waarop we dat zullen gaan doen,” aldus Shirley Guerrero, marketingmanager van Sonitus Medi-

cal. Producten met een CE-certificaat zijn volgens de Europese Commissie in overeenstemming met de richtlijnen en kunnen daarom profiteren van de Europese vrijhandelszone.

Het vrijwel onzichtbare systeem bestaat uit een makkelijk in de mond in te brengen gehoorapparaat en een kleine microfoon die achter het oor wordt geplaatst.

Voor gebruik van de Soundbite is geen aanpassing aan het gebit nodig. Het gehoorapparaat werd in het vaktijdschrift Otoly & Neurology omschreven als ‘een veilig en effectief systeem, met een duidelijke meerwaarde voor eenzijdig dove patiënten’. Tijdens de dertig dagen durende test die het tijdschrift uitvoerde werden geen medische, audiologische of tandheelkundige complicaties geconstateerd.

Toch wordt de Soundbite niet overal positief ontvangen. Angela King, adviseur van het Britse Doveninstituut, schreef in een artikel voor BBC News: “Alleen al door ernaar te kijken, weet je dat de Soundbite niet erg comfortabel kan zijn. Hoewel mensen niet van conventionele gehoorapparaten houden, zal de microfoon die bij de Soundbite achter het oor wordt geplaatst, de bezwaren over de zichtbaarheid van deze mensen niet wegnemen.” ■

13

Verstandskiezen van Japanse vrouwen verdwijnen YOKOHAMA, JAPAN - Jonge Japanse vrouwen verliezen hun verstandskiezen en bijtkracht, ontdekten onderzoekers van het Tsurumi Junior College in Yokohama onlangs. De Japanse krant Nainchini Daily News rapporteerde uitgebreid over de ontdekking van Prof. Masatoshi en zijn team.

De onderzoekers bekeken de mallen van de boven- en onderkaken van 124 vrouwelijke studenten in de leeftijd van 18 tot 20 jaar. De studentes hadden tussen de 24 en 32 tanden, met een gemiddelde van 28. Slechts zes van hen hadden een volledig gebit

met 32 elementen. Vier van de vijf vrouwen misten verstandskiezen in de bovenkaak. Verstandskiezen in de onderkaak kwamen iets vaker voor, maar ontbraken nog steeds bij 72% van de studenten.

Daarnaast vertoonden de tweede molaren tekenen van achteruitgang in een meer driehoekige vorm. In de eerste molaren werd

eveneens achteruitgang geconstateerd.

Prof. Goto onderzoekt de tanden van vrouwelijke studenten sinds 2005. “De kracht van de kaak van jonge vrouwen vermindert ieder jaar. Deze achteruitgang is inmiddels een serieus probleem,” liet hij in The Mainichi Daily News optekenen. Een reden voor het verdwijnen van de tanden kon de professor op dit moment nog niet geven, mede wegens het gebrek aan gegevens.

De onderzoekers suggereren wel dat baby’s hardere voeding moeten krijgen om de kracht van hun tanden te ontwikkelen. ■

Hoektand pekingmens ontdekt in Zweeds museum

Een reconstructie van de schedel van Homo erectus. (foto eigendom van Creative Commons) UPPSALA - Zweedse

wetenschappers hebben in het archief van een museum in Uppsala bij toeval een hoektand ontdekt van een pekingmens. Mogelijk vult de vondst de gebrekkige kennis aan over deze ondersoort van de uitgestorven mensensoort Homo erectus.

Begin vorige eeuw werden door een Zweedse expeditie tijdens opgravingen bij Zhoukoudian (Choukoutien) in de buurt van Peking veel werktuigen, botten en tanden gevonden van de mensensoort. Aanvankelijk dacht men dat de fossielen 250.000 tot 400.000 jaar oud waren. Onder-

zoek uit 2009 wees echter uit dat de pekingmens 770.000 jaar geleden in China moet hebben geleefd.

De eerste vondst van de pekingmens vond meer dan 100 jaar geleden plaats. De oorspronkelijke verzameling overblijfselen werd tijdens de Tweede Wereldoorlog naar de VS gestuurd om daar bewaard te worden. De schepen die de vondsten transporteerden werden echter getorpedeerd. Alle overblijfselen gingen daarbij verloren.

De onlangs ontdekte tand werd gevonden in dozen die de Zweedse expeditie in de jaren twintig naar de Universiteit van Uppsala had gestuurd. De tand en andere overblijfselen waren in het archief van het evolutiemuseum van de universiteit beland, nadat de belangrijkste paleontoloog van het onderzoek kwam te overlijden.

Zweedse en Chinese experts zijn lyrisch over de vondst. “Dit is de enige hoektand die we kennen. Deze kan ons veel vertellen over het leven van Homo erectus in China,” meldde één van hen. Sinds de ontdekking van de overblijfselen van de peking-

mens wordt, tot op heden, aan alle Chinese scholieren onderwezen dat deze ondersoort van Homo erectus de voorouder van de Chinezen is. De Chinese overheid en andere aanhangers van de theorie wijzen op de morfologie van met name de jukbeenderen van de schedel, die inderdaad enige overeenkomsten vertonen met een typisch Chinees gezicht.

Bij gebrek aan een omvattender morfologische gelijkenis kan dit echter niet als een sluitend bewijs worden gezien, betogen tegenstanders. De tegenstanders menen daarnaast dat DNA-onderzoek inmiddels wereldwijd de verwantschap tussen alle mensen aan het licht heeft gebracht, en dat hieruit blijkt dat de oorsprong van de Chinezen gedeeld wordt met de rest van de mensheid.

De onderzoekers gaan na of de manier waarop de tand is afgesleten iets zegt over de voedselkeuze van de pekingmens. Ook hopen ze minuscule plantensporen aan te treffen die meer over het dieet van de prehistorische mens te weten te komen. (bron: Dieren.blog.nl) ■

Buitenlandse fabrikanten helpen slachtoffers aardbeving Japan

HONG KONG - Een Finse en een Amerikaanse fabrikant van tandheelkundige toepassingen starten hulpacties voor de slachtoffers van de aardbeving in Japan.

Het Finse Planmeca verkondigde eind mei röntgenapparatuur te zullen doneren aan een tijdelijke mondzorgkliniek. Deze is in samenwerking met de Japanse overheid en tandheelkundige beroepsvereniging opgezet in de buurt van het rampgebied.

“Wij willen ons steentje bijdragen aan het opnieuw opbouwen van deze verwoeste regio.

Met onze apparatuur wordt mo-

derne en kwalitatief hoogstaande mondzorg in dit gebied weer mogelijk,” aldus Heikki Kyöstiä, directeur van Planmeca. GC Corporation, de distributeur van Planmeca in Japan, kondigt de donatie aan tijdens het 18e Internationale Congres voor dentomaxillofaciale radiologie in Hi-

“

kundige beroepsvereniging een percentage van de verkoop van GC’s producten direct naar de getroffen gebieden overmaakt.

“Wij maken ons ernstig zorgen over het welzijn van alle Japanners, waaronder de medewerkers van GC en hun families, die door deze tragische ramp getrof-

Wij willen op simpele en transparante wijze hulp bieden aan hen die onze hulp het hardst nodig hebben

roshima. Ook de Amerikaanse tak van het van oorsprong Japanse GC springt in de bres voor de Japanners. Het bedrijf start de promotiecampagne RESTORE Japan, waarmee het bedrijf in coördinatie met de Japanse tandheel-

”

fen zijn. Wij willen op simpele en transparante wijze hulp bieden aan hen die onze hulp het hardst nodig hebben,” verklaarde John O’Neill, adjunct-directeur marketing van GC America. ■

14 Buitenlands nieuws

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

Prehistorische tanden roepen vragen op NEW YORK - Acht kleine tan-

den die onlangs werden gevonden in een grot in Israël roepen vragen op over de eerste mensen en het gebied waar deze vandaan kwamen, zegt antropoloog Rolf Quam van Binghamton University in de Amerikaanse staat New York. Quam maakt deel uit van een internationaal onderzoeksteam dat recentelijk een onderzoek naar de vondst publiceerde

in het American Journal of Physical Anthropology.

De tanden werden gevonden in de Qesem-grot, een prehistorische opgraving nabij Rosh Ha’ayn in centraal-Israël. De tanden zijn qua afmeting en vorm gelijk aan de tanden van de moderne Homo sapiens die eerder werden gevonden bij andere opgravingen in Israël, maar blijken veel ouder dan de eerdere vondsten. “De Qesem-

tanden zijn tussen de 200.000 en 400.000 jaar oud. Menselijke resten uit deze periode worden zelden in het Midden-Oosten gevonden,” zegt Quam. “We hebben vele menselijke resten van Neanderthalers en Home sapiens die minder oud zijn – tussen de 60.000 en 150.000 jaar – maar oudere fossielen zijn zeldzaam. Met deze vondst verkrijgen wij nieuwe informatie over de eerste bewo-

ners van dit gebied, en mogelijk over hun evolutionaire relatie met de nieuwere fossielen uit deze regio.”

De tanden geven ook inzicht in de gebieden waar de moderne mens oorspronkelijk vandaan komt. Antropologen geloven dat de gemeenschappelijke voorouder van de moderne mens en de Neanderthalers meer dan 700.000 jaar geleden in Afrika

Drie van de acht prehistorische tanden. (foto eigendom van Rolf Quam)

leefde. Sommige afstammelingen van deze voorouder trokken naar Europa en ontwikkelden zich tot Neanderthalers, anderen bleven in Afrika en evolueerden tot Homo sapiens die later uit het content migreerden.

Als de vondst direct van de Homo sapiens afkomstig blijkt, kan dit betekenen dat de moderne mens oorspronkelijk uit Israël komt, of eerder uit Afrika migreerde dan tot nu toe aangenomen. Maar dit blijkt moeilijk vast te stellen. “Hoewel enkele tanden van dezelfde individuen afkomstig zijn, zijn de meeste afzonderlijke specimen. We weten zeker dat het gaat om zes individuen van verschillende leeftijden.

Enkele van de tanden komen van een melkgebit. Het probleem is dat alle tanden los gevonden werden, hetgeen de identificatie van de soort ernstig bemoeilijkt.

Quam legt uit dat antropologen in plaats van individuele kenmerken liever een combinatie van kenmerken gebruiken om de soort te definiëren. Neanderthalers, bijvoorbeeld, hebben relatief grote snijtanden en premolaren, terwijl Homo sapiens kleinere tanden hebben, waarbij de snijtanden zich dichter bij de ‘lipkant’ van het gezicht bevinden.

De verschillen kunnen erg subtiel zijn. Daarom is het zo belangrijk meerdere tanden van één individu te hebben.

De tanden zijn voor Quam en zijn collega’s desondanks een rijke bron van informatie over het verleden. “Tanden zijn evolutionair gezien zeer conservatieve structuren,” zegt Quam. “Iedere verandering in hun eigenschappen kan ons interessante informatie over een individu verschaffen. We kunnen zien wat ze aten, hoe hun groei- en ontwikkelingspatroon eruitzag en hoe gezond ze tijdens hun leven waren. Ook informatie over evolutionaire relaties tussen allerlei soorten schepsels komt binnen handbereik. Dit draagt bij aan onze kennis over wie wij zijn en waar wij vandaan kwamen.”

De opgravingen bij Qesem gaan door onder leiding van Avi Gopher en Ran Barkei van de Universiteit van Tel Aviv. Ook ander archeologisch materiaal dat hier werd ontdekt, zoals stenen gereedschappen en overblijfselen van dieren, draagt bij aan het beeld van het dagelijkse leven en de jaagtechnieken van de voormalige bewoners van het gebied. “We leven in een zeer interessante tijd voor archeologische ontdekkingen,” zegt Quam.

“We hopen dat de voortdurende opgravingen zullen leiden tot meer complexe overblijfselen, die onze vragen kunnen beantwoorden.” ■

15

Wetenschap

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

Droge mond mogelijk verleden tijd

Veelbelovend Canadees onderzoek naar voorstadia orale kanker

VS - Onderzoekers van de Universiteit van Louisville in Kentucky werken aan een behandeling voor patiënten wier speekselklieren door bestraling of medicijngebruik beschadigd zijn of niet meer functioneren.

Onder leiding van prof. dr. Douglas Darling heeft het onderzoeksteam een mechanisme voor de eiwitverdeling ontdekt dat door de speekselklier wordt gebruikt. De

VANCOUVER, CANADA - Onderzoekers van de Universiteit van British Columbia (UBC) leiden een omvangrijk, supranationaal klinisch onderzoek naar operaties wegens orale, squameuze kankercellen. De eerste uitkomsten van het onderzoek zijn veelbelovend, en lijken de klinische behandeling van deze vorm van kanker wereldwijd te gaan veranderen.

Aan het Canadese ‘Optically Guided Approach for Oral Lesions Surgical Trial’ (het ‘COOLS-onderzoek’), dat wordt gefinancierd door het Terry Fox onderzoeksinstituut, nemen universiteiten en ziekenhuizen uit negen Canadese steden deel. Eén van de doelen is een netwerk van clinici, pathologen en onderzoekers op te bouwen dat zich op nationaal niveau gaat inzetten voor de bestrijding van orale kanker.

“Als dit onderzoek verloopt zoals wij hopen, zal het direct invloed hebben op de klinische praktijk,” zegt hoofdonderzoeker Miriam Rosin van het kankerinstituut van UBC. “Het aantal doden door orale kanker zal dalen en de kwaliteit van leven van mensen met de ziekte zal stijgen. Door de grootschalige samenwerking tussen verschillende

LOUISVILLE,

“

traject voert eiwitten naar de speekselkoker, andere vervoeren verschillende eiwitten naar de ‘achterkant’ van de cel om ze te scheiden in het bloed, of om een ondersteunende matrix voor de cel te vormen. Het vervoer langs deze trajecten verloopt door de scheiding van eiwitten in holle membraanblaasjes, die hun ‘lading’ naar de juiste bestemming vervoeren.

De nieuwe benadering van prof. dr. Darling en zijn team impliceert dat speekselscheidende receptoreiwitten niet bestaan

onderzoekers verwachten dat de ontdekking de basis voor geavanceerde therapieën kan vormen.

De speekselklieren zijn essentieel voor smering, afweer en de eerste vertering van voedsel in de mond. De grootste van de speekselklieren, de parotid, scheidt belangrijke eiwitten in het speeksel.

Zoals alle speekselklieren heeft de parotid meerdere scheidingstrajecten. De klier moet daarom de eiwitten voor het speeksel in de juiste van de zeven verschillende trajecten brengen. Eén

”

Tot voor kort dachten wetenschappers dat de eiwitlading in de zich vormende blaasjes terechtkwam, doordat ze zich vastmaakten aan gescheiden receptoreiwitten. De nieuwe benadering van Darling en zijn team impliceert dat speekselscheidende receptoreiwitten niet bestaan. Het onderzoek werd gepubliceerd onder de titel “Parotid secretory protein bind phosphatidylinositol (3,4) bisphosphate” in Journal of Dental Research. ■

Tandheelkundige apparaten bieden hoop op gezichtsherstel NEW YORK - Een programma voor oefeningen met de gezichtsspieren waarbij tandartsapparaten worden gebruikt, lijkt bij te kunnen dragen aan het herstel van faciale zenuwbeschadigingen.

Het door de Washington State University ontwikkelde programma maakt gebruik van een Oral Performance Instrument, waarmee de kracht van de tongspier bij patiënten met slikproblemen wordt gemeten. Ook bevat het

“

Het faciale zenuwstelsel. (afbeelding eigendom van Patrick J. Lynch, medical illustrator)

Verslapte gezichtsspieren kunnen zelfs jaren na het ontstaan verbeterd worden

programma een zogenaamd Perry-apparaat waarmee de kracht van verzwakte spiergebieden in het gezicht kan worden vergroot.

Het speciaal voor dit doel gemaakte apparaat registreerde de voortgang in het herstelproces. Na zeven weken intensieve oefeningen en 16 weken lichtere oefeningen trad een significante verbetering in elk van de vier verzwakte spiergebieden in het gezicht op. Hieruit blijkt dat verslapte gezichtsspieren zelfs jaren na het ontstaan van de schade

”

verbeterd kunnen worden, melden de onderzoekers.

Beschadigingen aan de zenuwen in het gezicht komen vaak voor na een trauma, infectie of operatie aan het gezicht. Patiënten verliezen tijdelijk de controle over de spieren waarmee ze lachen, fronsen of de speekselklieren controleren. In 10 tot 20% van de gevallen leidt beschadiging tot gedeeltelijke of volledige verlamming van de gezichtsspieren. ■

niek om onderscheid te maken tussen gezond weefsel en tumoren met kankercellen in een voorstadium. Onder blauw licht treedt bij gezond weefsel een fluorescerend effect op, terwijl dit niet gebeurt bij tumoren en door muterende cellen beschadigd weefsel.

“In het onderzoek dat wij tot nu toe in Vancouver hebben gedaan,

“

Onder blauw licht treedt bij gezond weefsel een fluorescerend effect op. Bij tumoren en door muterende cellen beschadigd weefsel blijft dit effect uit

disciplines hopen we de nieuwe aanpak snel over de Canadese en globale chirurgische gemeenschap te kunnen verspreiden.”

Volgens het Canadese instituut voor kankeronderzoek worden jaarlijks ongeveer 3400 Canadezen met orale kanker gediagnosticeerd. In 2010 stierven naar schatting 1150 mensen aan de ziekte. Bij 30% van de patiënten die aan orale kanker geopereerd worden, keert de ziekte terug.

Het COOLS-onderzoek is gericht op de effectiviteit van fluorescerende visualisatie (FV), een tech-

”

trad vrijwel geen terugkeer van de kanker op, wanneer de operatie de contouren van de leasie volgde met behulp van door FV geleide chirurgie,” verklaart Dr. Catherine Poh, UBC-professor en tandarts in het Vancouver General Hospital. “Door de samenwerking met chirurgen, pathologen, onderzoekers en wetenschappers kunnen wij de benadering op veel meer patiënten in meerdere regio’s testen. Op die manier vergaren wij bewijs waarmee we de huidige behandelmethoden kunnen vervangen.” ■

Doorbraak in onderzoek naar oorzaak ECC CAMBRIDGE, VS - Onderzoekers

van het Amerikaanse Forsyth Instituut melden een belangrijke doorbraak in het onderzoek naar de oorzaak van Early Childhood Caries (ECC). Ze ontdekten dat de bacterie Scardovia wiggsiae voorkomt in de monden van kinderen met ernstige ECC, terwijl andere bekende pathogenen zoals Streptococcus mutans niet werden gevonden. De ontdekking kan bijdragen aan de bestrijding van de ziekte.

ECC is de meest voorkomende chronische infectieziekte bij kinderen in de VS. Ernstige ECC kan melktanden verwoesten, pijnlijke abcessen veroorzaken en is de belangrijkste reden voor ziekenhuisbezoek door jonge kinderen. De ziekte komt bovengemiddeld voor bij sociaaleconomisch zwakke groepen. Het onderzoek werd in april in Journal of Clinical Microbiology gepubliceerd en biedt nieuwe inzichten in de macrobioten van ernstige ECC. De S. mutans bacteriesoort wordt algemeen beschouwd als het voornaamste pathogeen bij ECC. Deze bacteriesoort komt echter ook voor bij mensen die de ziekte niet hebben en wordt niet bij alle gevallen van ECC gevonden. Hieruit volgt dat andere soorten, zoals de S. wiggsiae, ook de veroorzakers van de ziekte kunnen zijn. “In mijn werk heb ik de impact van ECC op de volksgezondheid gezien,” zei Dr. Anne Tanner van de afdeling moleculaire genetica van het Forsyth

“

ECC is de meest voorkomende chronische infectieziekte bij kinderen in de Verenigde Staten

Institute. “Het begrijpen van alle mogelijke oorzaken van ECC is de eerste stap in de ontwikkeling van een effectieve behandeling.”

De microbiotische samenstelling van tandplak van 42 kinderen met ernstige ECC werd vergeleken met die van kinderen zonder cariës. Monsters werden anaerobe gekweekt op petrischalen met bloed- en zuuragar (pH

”

5). De voornaamste bacteriën die in verband werden gebracht met ECC waren S. mutans, S. wiggsiae, Veillonella parvula, Streptococcus cristatus en Actinomyces gerensceriae. Bij kinderen met ernstige ECC bleek er een significant verband te bestaan: S. wiggsiae kwam bij hen voor in de aan- én afwezigheid van S. mutans. ■

Tandheelkunde

Topklinische nascholing voor de kritische professional Programma 2011/2012 Infectiepreventie en praktijkhygiëne, haalbare doelen voor uw praktijk Moderator: drs. Wilfred Moorer

Word nu lid en behaal 33 geaccrediteerde KRT-punten…

Data: zaterdag 24 september 2011 & zaterdag 8 oktober 2011

‘Extractie: de eerste stap op weg naar een implantaat’ Moderator: drs. Jacques Baart

Data: zaterdag 19 november 2011 & zaterdag 3 december 2011

Preventie: onderkennen en ondervangen van risico Moderator: Herman Wiegman

Data: zaterdag 28 januari 2012 & zaterdag 11 februari 2012

Bijzondere tandheelkunde in de dagelijkse praktijk Moderator: Dyonne Broers

Data: zaterdag 17 maart 2012 & zaterdag 31 maart 2012

Grenzen aan de tandheelkunde: waar het onmogelijke mogelijk blijkt…

Moderator: prof. dr. Paul van der Stelt

Data: zaterdag 12 mei 2012 & zaterdag 26 mei 2012

Endodontologie: van duivels complex tot verbluffend eenvoudig Moderator: prof. dr. Paul Wesselink

Data: zaterdag 30 juni 2012 & zaterdag 7 juli 2012

www.qualitypractice.nl

Voor meer informatie of aanmelden.

Kijk op www.qualitypractice.

Of neem contact op met mw. Reina Evendik op telefoonnummer: 020-5980 645.

Mailen kan uiteraard ook: r.evendik@acta.nl.

Quality Practice is onderdeel van ACTA Dental Education B.V., Gustav Mahlerlaan 3004, 1081 LA Amsterdam.

Telefoon: 020-5980 645.

De algemene voorwaarden staan vermeld op www.qualitypractice.nl.

Data onder voorbehoud.

Reportage

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

17

Entree dentale stamcellen kwestie van tijd TEKST: DANIEL ZIMMERMANN (DTI) YORK - Onderzoek wijst uit dat dentale stamcellen mogelijk gebruikt kunnen worden bij de regeneratie van mondweefsel.

Maar ook vernieuwing van ander lichaamsweefsel lijkt mogelijk. Wereldwijde experts spraken over deze ontwikkeling tijdens de International Conference on Dental en Craniofacial Stem Cells in New York. Dental Tribune sprak aldaar met dr. Jeremy Mao, professor aan Columbia University en medeorganisator van de conferentie, over de laatste ontwikkelingen op dit fascinerende onderzoeksgebied.

NEW

slechts een kwestie van tijd voordat wij genoeg kennis over deze cellen hebben om allerlei soorten weefsel te kunnen kweken.”

Kunnen dentale stamcellen ook voor medische toepassingen worden gebruikt?

“Dat is zeer waarschijnlijk. Eerder dit jaar publiceerden wij een artikel waarin wij aantoonden dat gekloonde mononucleaire stamcellen van dentale pulp zich kunnen omvormen tot myoblasten. Dit zijn cellen die aan de randen van spierweefsels zitten en te hulp schieten als een stukje spier beschadigd raakt. Myoblasten delen zich en zorgen er zo voor

“

Verschillende onderdelen van de tand, zoals de dentale pulp, dentine en cementum zijn al succesvol gekweekt bij proefdieren

Het opnieuw laten groeien van tanden of delen daarvan kan het einde betekenen van de tandheelkunde zoals die nu beoefend wordt. Wanneer kan dit idee werkelijkheid worden?

“Het onderzoek naar de vernieuwing en het herstel van dentaal weefsel gaat zeer snel. Verschillende onderdelen van de tand, zoals de dentale pulp, dentine en cementum zijn al succesvol gekweekt bij proefdieren. Deze technieken zijn nog niet klinisch toepasbaar, maar kunnen, afhankelijk van de goedkeuring van regulerende instanties zoals de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA), binnen een paar jaar toegepast worden. De wetenschap is maar één onderdeel van dit proces.”

In tegenstelling tot het onderzoek naar embryonale stamcellen is het onderzoek naar dentale stamcellen nauwelijks controversieel. Hoe komt dit?

“Dentale stamcellen worden onttrokken aan wat clinici ‘dentaal

“

”

Welke deelgebieden in de tandheelkunde zullen het meeste van deze ontwikkeling profiteren?

“Theoretisch gezien lijken de mogelijkheden tot weefselregeneratie onbegrensd. Hieruit volgt dat de tandheelkunde in brede zin ervan kan profiteren. Het is

”

Dr. Mao (Columbia University) op een conferentie.

Stamcelregeneratie zal een significante invloed op de tandheelkundige praktijk hebben. Denkt u dat tandartsen voor dit concept open zullen staan?

“Ik denk dat algemeen geldt dat mondzorgprofessionals gewend zijn aan nieuwe uitvindingen en innovaties. Ik heb aan verschillende beroepsgroepen gedoceerd, zoals kaakchirurgen en pediatrische tandartsen. Bijna allemaal waren ze enthousiast over het potentieel van dentale stamcellen voor weefselregeneratie en ontwerp. De eerste stap wordt door sommige beroepsgroepen al ge-

zet. De Amerikaanse vereniging van endodontologen heeft een speciale commissie ingesteld die fondsen voor toekomstige onderzoeksprojecten op dit gebied zal werven.”

Tandeloosheid is in landen als India vooral onder ouderen een serieus probleem. Kunnen dentale stamcellen hierbij uitkomst bieden?

“Wetenschappers en bedrijven die zich met dit onderzoek bezighouden, kunnen de problemen in arme landen niet negeren, zeker omdat er zo’n klinische nood-

zaak bestaat. Ik weet zeker dat deze techniek ook beschikbaar komt in gebieden waar veel mensen wonen, zoals China, India en Afrika. Het kostenplaatje is een probleem dat ook op de conferentie in New York aan bod kwam.

Ik verwacht dat stamceltherapie aanvankelijk duur zal zijn, maar snel in prijs zal dalen als er meer producten op de markt komen.

Door de hoge prijs van huidige restauratieve tandheelkundige ingrepen zoals implantaten, ben ik ervan overtuigd dat stamceltherapie een belangrijke concurrent kan worden.” ■

dat de spier herstelt. Vanwege deze eigenschap kunnen ze bij de opbouw van spierweefsel helpen.

Ook andere onderzoeken suggereren dat dentale stamcellen gebruikt kunnen worden bij de behandeling van tandheelkundige aandoeningen én andere ziektes.”

Werken wetenschappers die onderzoek doen naar dentale en medische stamcellen met elkaar samen?

“Gedeeltelijk, maar mijns inziens nog niet genoeg. Ik zal een voorbeeld geven: twee jaar geleden was ik op een conferentie georganiseerd door de International Society for Stem Cell Research in Barcelona. Daar ging geen enkele presentatie over dentale stamcellen. Toen ontstond het idee om een aparte conferentie over dentale en craniofaciale stamcellen in New York te organiseren, waarmee wij de samenwerking tussen wetenschappers in deze gebieden willen promoten. Het was een intensief congres. Er waren meer dan 200 aanwezigen en meer dan 30 presentaties in drie

De mogelijkheden tot weefselregeneratie lijken onbegrensd

afval’ noemen, tanden die zijn uitgevallen of getrokken. Embryonale stamcellen kunnen alleen onttrokken worden door een bevruchte eicel te vernietigen. Hierbij treden logischerwijs ethische bezwaren op.”

“

Ik verwacht dat stamceltherapie aanvankelijk duur zal zijn, maar snel in prijs zal dalen als er meer producten op de markt komen

”

dagen tijd. De feedback is zeer positief. Wij zijn al bezig met de voorbereidingen voor een tweede conferentie.”

Waar wordt op dit moment toonaangevend onderzoek naar dentale stamcellen verricht?

“Instinctief kijken mensen dan naar de Verenigde Staten. Op de conferentie bleek echter dat ook veel Europese en Aziatische onderzoekers op dit gebied werken. Sommigen komen uit landen waar je dergelijk onderzoek niet verwacht, zoals Maleisië.”

.6<+,5 [VLRVTZ[ KVVY .6<+,5 RYVULU $O YHOH MDUHQ NDQ KHW 1HGHUODQGVH 5RGH .UXLV UHNHQHQ RS GH RQPLVEDUH VWHXQ YDQ WLHQWDOOHQ WDQGDUWVSUDNWLMNHQ LQ KHW ODQG ,Q GRQHHUGHQ ]LM YRRU PDDU OLHIVW HXUR DDQ JHEUXLNWH JRXGHQ NURQHQ 0HW GH]H ELMGUDJH LV KHW 1HGHUODQGVH 5RGH .UXLV LQ VWDDW RP ZHUHOGZLMG SURMHFWHQ WH UHDOLVHUHQ YRRU NZHWVEDUH PHQVHQ LQ RQ]H VDPHQOHYLQJ =RDOV NLQGHUHQ GLH ZHHV ]LMQ JHZRUGHQ GRRU GH JHYROJHQ YDQ $LGV

Kruis. In de afgelopen 10 jaar heeft deze actie maar liefst 1 miljoen euro opgebracht. Zo wordt een gouden kroon echt goud waard, want met de opbrengst is al veel bereikt op het gebied van zorg, onderwijs en inkomen voor de slachtoffers van Aids.

+6, 662 4,, Doe ook mee met de Gouden Kronen actie en maak een verschil. Bel met het Service Center van het Nederlandse Rode Kruis op 070-44 55 678. Bij het Service Center kunt u enveloppen aanvragen

=(5 6<+ .6<+ 5((9 ,*/; .,3+

om de gouden kronen in te zamelen

Het Nederlandse Rode kruis krijgt een flinke

en te versturen. Tevens kunt u posters

steun in de rug van Elephant Dental. Geheel

aanvragen om uw patiënten bekend te

belangeloos recyclet Elephant Dental de

maken met de actie.

gouden kronen die door tandartspraktijken gedoneerd worden aan het Nederlandse Rode

::: 52'(.58,6 1/

18 Industrie

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

Digitalisering van de tandheelkunde - het succesverhaal van 3Shape gaat verder TEKST: BERNHARD MOLDENHAUER EN MATTHIAS DIESSNER (DTI)

Ter gelegenheid van Scandefa, een belangrijke tandheelkundige beurs in Scandinavië, bezocht Dental Tribune onlangs het hoofdkantoor van 3Shape in hartje Kopenhagen voor een gesprek over de nieuwe producten en toekomstige strategieën van het bedrijf. Het historische gebouw ligt naast het Kongens Nytorvplein en het Koninklijk Deens Theater.

Een perfecte locatie voor een jonge, gepassioneerde en ambitieuze organisatie, gedreven door de wens de beste 3D-scan- en CAD/ CAM-technologie te ontwikkelen.

3Shape, regelmatig de ’Google van de dentale industrie’ genoemd, werd elf jaar geleden opgericht in een eenkamerappartement door twee jonge en ambitieuze studenten van de Technische Universiteit van Denemarken en Copenhagen Business School: Tais Clausen en Nikolaj Deichmann. Op dat moment was Tais bezig zijn masterscriptie over een baanbrekende 3D-scantechnologie af te ronden en zat Nikolaj in de laatste fase van zijn Master Finance and Economics. Nadat ze elkaar via gemeenschappelijke vrienden hadden leren kennen, bundelden ze hun krachten en namen ze deel aan de door McKinsey georganiseerde, prestigieuze Cup Venture businessplancompetitie. Ze eindigden op de tweede plaats. Gedurende de wedstrijd kregen Tais en Nikolaj allerlei ideeën over hoe technologie kon worden gecommercialiseerd en daarmee was de basis voor 3Shape gelegd.

In eerste instantie benaderden zij bedrijven in de hoortoestellenindustrie met het idee om een kwaliteitscontrolesysteem te ontwikkelen voor hoortoestelschelpen en -oorstukjes. Net als bij een tandheelkundige restauratie moeten deze apparaten op maat gemaakt worden voor het oor van de patiënt. Er wordt een mal gemaakt die handmatig geboetseerd en uitgesneden wordt - een tijdrovende procedure. “Tijdens deze eerste gesprekken beseften we dat we een massamaatwerksysteem konden creëren. Dus in plaats van ons alleen te richten op kwaliteitscontrole, besloten we de hele workflow te veranderen: van een handmatig proces, waarin verscheidene uren worden besteed aan het vormen van hoortoestelschelpen, tot een volledig digitale workflow,” aldus Deichmann.

3Shape digitaliseerde het hele productieproces door de invoering van een 3D-scanner voor het maken van een oorafdruk, management-soft ware, CADsoft ware voor de simulatie van de positie van alle elektronische componenten, die samen met de schelp zo efficiënt mogelijk in het oor moeten worden geplaatst, en CAM-soft ware voor het regelen van de productieapparatuur. Zij ontwikkelden het systeem voor een specifieke gehoorapparaten-

V.r.n.l.: Nikolaj Deichmann (CFO), Tais Clausen (CTO) en één van de ontwikkelaars bij 3Shape.

fabrikant, maar behielden alle rechten om de technologie ook aan anderen te verkopen. Er waren slechts zes bedrijven die gezamenlijk ongeveer 90% van de wereldwijde markt voor gehoorapparaten beheersten en binnen een periode van drie jaar was elk van hen overgegaan van handmatige op volledig digitale productie. Vandaag de dag worden ongeveer 90% van alle hoortoestellen geproduceerd met behulp van de technologie van 3Shape.

Tais en Nikolaj waren zich altijd bewust van het enorme potentieel van 3D-scanning. Daarom keken zij al snel naar andere bedrijfstakken, zoals tandheelkundige laboratoria, waar de productieprocessen vergelijkbaar zijn met die in de audiologische industrie. In 2004 ontving 3Shape een toenemend aantal verzoeken van tandheelkundige bedrijven die geïnteresseerd waren in de technologie. Deichmann: “We wisten al snel dat, als we ons succes wilden voortzetten, we een volledig en zeer gebruiksvriendelijk systeem moesten ontwikkelen voor tandtechnische laboratoria. Dus bezochten we veel labs, kleine en grote, om erachter te komen hoe we de processen konden optimaliseren in plaats van alleen een betere manier te vinden om zirkonium kronen te maken. Al vanaf het begin wilden we een complete omschakeling bereiken van analoog naar digitaal.”

3Shape introduceerde de eerste 3D-scanner en tandheelkundige CAD/CAM-soft ware voor virtuele restauraties tijdens de IDS 2005 in Keulen. Het systeem werd een groot succes. In de daaropvolgende jaren breidden ze het bedrijf uit en verbeterden ze hun tandtechnisch laboratoriumassortiment door voortdurend

te luisteren naar en hun klanten te betrekken bij de vroege stadia van het productontwikkelingsproces. “Misschien wel de belangrijkste les die we hebben geleerd is dat innovatie pas succesvol is als deze het dagelijkse werk van beroepsbeoefenaren daadwerkelijk efficiënter maakt,” aldus Clausen, nu Chief Technology Officer van het 3Shape-ontwikkelingsteam.

Inmiddels heeft CAD/CAM de tandtechnische laboratoria en ziekenhuizen veroverd, met positieve gevolgen voor de winstgevendheid en het kwaliteitsniveau, vooral door gestandaardiseerde en gecontroleerde behandelingsen productieprocessen waarvan ook de patiënt profiteert. In Duitsland, van oudsher voorloper op het gebied van nieuwe technologieën, wordt tegenwoordig ongeveer 82% van alle keramische restauraties geproduceerd met behulp van CAD/CAM-technologie. “De vraag is niet meer óf CAD/CAM zal volharden in de industrie, maar wanneer alle tandheelkundige professionals ervan zullen profiteren,” zegt Clausen.

Nadat 3Shape de tandtechnisch laboratoria veroverde, zetten ze de beproefde technologieën ook

Over 3Shape Er bevinden zich 3Shape-klantenservices in Kopenhagen (Denemarken), New Jersey (VS) en Shanghai (China), waarmee vrijwel elke tijdzone gedekt wordt. De nauwe samenwerking tussen klantenservice en ontwikkelingsteam zorgt voor een ongekend niveau in efficiëntie en respons op de vragen van partners - doorgaans geboden in twaalf, waaronder de belangrijkste, talen. 3Shape is een niet-beursgenoteerd bedrijf met het grootste ontwikkelingsteam in de branche dat zich volledig heeft toegelegd op het ontwikkelen van scanners en software voor het tandheelkundige segment. Het bedrijf is gevestigd in Denemarken en Oekraïne en heeft productiefaciliteiten in Polen. Kijk voor meer informatie over 3Shape-producten op www.3Shapedental.com.

Het hoofdkwartier van 3Shape in Kopenhagen.

in bij tandheelkundige klinieken. “We hebben alle scansystemen die nu op de markt zijn geanalyseerd en bepaald wat we er wel en niet goed aan vinden. We wilden een systeem maken dat alle voordelen heeft en alle nadelen mist van de bestaande systemen. Ons alternatief moest echt sneller, eenvoudiger, nauwkeuriger en betrouwbaarder zijn,” zegt Deichmann.

Op de openingsdag van de IDS 2011 in Keulen lanceerde 3Shape haar nieuwste product: de TRIOS intraorale digitale scanner, die een revolutie moet ontketenen in de tandheelkundige praktijk. Hun stand werd overspoeld door tandartsen die de TRIOS 3D-scanner wilden proberen. Het slanke en elegante design was zelden vertoond in tandheelkundige klinische apparatuur. Eén van de belangrijkste kenmerken van de TRIOS 3D-scanner is dat tandartsen geen spray of poeder op de tanden van de patiënt hoeven aan te brengen, waardoor het scannen een eenvoudig, snel en patiëntvriendelijk proces is dat de scannauwkeurigheid niet benadeelt door toevoeging van materiaal aan het tandoppervlak.

Daarnaast kan het alle soorten materiaal scannen, zoals metalen, semi-transparante materialen en de huid. Er is slechts minimale training nodig om het vanaf dag één in de klinische praktijk toe te passen. De scanner maakt meer dan 3.000 2D-beelden per seconde, wat honderd keer sneller is dan een conventionele videocamera. Tandartsen die de presentaties op de IDS bijwoonden, verklaarden dat het maken van mallen snel verleden tijd zal worden.

Met de open communicatie-interface kan de tandarts de scangegevens via het internet rechtstreeks naar het lab van zijn keuze sturen, waar de technicus onmiddellijk kan beginnen aan het ontwerp van de restauratie met de DentalSystem-software van 3Shape of soft ware van derden. De TRIOS-communicatiesoft ware bevat ook een instrument om het werk van de technicus voor de patiënt te visualiseren, bijvoorbeeld op een iPad, terwijl de patiënt nog in de stoel zit. Vooral voor anterieure gevallen is dit van belang.

Het systeem is ontworpen om de kwaliteit van restauraties te opti-

maliseren en het mogelijk te maken meer patiënten te behandelen in plaats van tijd en geld kwijt te zijn in de behandelstoel. Het ondersteunt een breed scala aan indicaties en produceert hoogwaardige 3D-gegevens die door ieder lab gemakkelijk kunnen worden gerealiseerd.

In het algemeen zijn de digitale gegevens te allen tijde controleerbaar, voorspelbaar en beschikbaar, omdat deze slechts beperkte ruimte in beslag nemen. Hierdoor kan de tandarts de patiëntgegevens in eigen beheer houden en deze zonder beperkingen gebruiken. Ook zou hij virtuele setups kunnen exporteren naar andere systemen, zoals voor apparatenbouw. Verrassend genoeg is 3Shape het enige grote tandheelkundige bedrijf dat op niet-exclusieve basis werkt. Alle producten zijn ontworpen als plug-and-play-oplossingen en zijn voorzien van open interfaces voor de aansluiting op toepassingen van derden. 3Shape is drie keer erkend als Ernst & Young Ondernemer van het Jaar in de categorie Innovatie in Denemarken. Deze prestigieuze award beloont innovatie, leiderschap, state-of-the-art producten, een internationaal netwerk en de duidelijke strategie om continue groei na te streven.

Tegenwoordig bestaat het ontwikkelingsteam van 3Shape uit meer dan 100 ontwikkelaars uit 22 verschillende landen, waaronder ten minste 30 PhD’s onder hen. Alle producten en oplossingen zijn geboren uit de samenvoeging van cutting-edge technologie met de laatste trends in de industrie en in de markt. De productmanagers en belangrijke ontwikkelaars van 3Shape hebben regelmatig bijeenkomsten met distributiepartners over de hele wereld om elk product in een toppositie te houden. De producten zijn ontwikkeld in nauwe samenwerking met partners die de behoeften van hun klanten en de markt begrijpen en vastleggen.

Maar zelfs met een opmerkelijke geschiedenis van tien jaar blijft 3Shape vooruitkijken. Het bedrijf denkt dat volledige digitalisering in de tandheelkunde over slechts een paar jaar gerealiseerd kan zijn, ook al zullen er altijd een aantal kleinere tandartspraktijken zijn die op de traditionele manier blijven werken. ■

juli 2011

dental tribune - netherlands edition

Industrie

Venus Diamond Chromatic Shades Het kleurenpalet van het universele microhybride composiet Venus Diamond is uitgebreid met vier nieuwe opake dentinekleuren met meer chroma en een hogere opaciteit.

De kleuren zijn in de varianten Opaque Light Chromatic (OLC), Opaque Medium Chroma-

tic (OMC), Opaque Dark Chromatic (ODC) en Opaque Extra Dark Chromatic (OXDC) verkrijgbaar.

Deze kleuren zijn zeer geschikt voor het afdekken van (amalgaam)verkleuringen en donkere klasse V-restauraties.

Kijk voor meer informatie op www.heraeus.com. ■

Venus Diamond.

TePe Tandenstokers

Tandenstokers van TePe

De markt is altijd in beweging.

Soms kan dit voor problemen zorgen, omdat vertrouwde producten verdwijnen. Maar het kan er ook voor zorgen dat consumenten iets nieuws ontdekken.

Zo kunnen mensen die hun vertrouwde tandenstokers van de markt zien gaan, terechtkomen bij de collectie van TePe Mondhygiëne Producten.

TePe heeft drie maten tandenstokers, geschikt voor zowel de kleine als de grote approximale ruimte. De stoker is driehoekig, net als de natuurlijke vorm van de interdentale ruimte, en is verkrijgbaar met of zonder fluoride.

De maat ’slim’ komt overeen met de maat ’extra fine’ van Oral-B. Ga voor het aanvragen van gratis monsters en meer informatie naar www.tepe.com. ■

Identium® – nu ook scan-geoptimeerd!

twikkeld Speciaal on canners cht s voor roodli

Freedent Professional bevat speciaal ontwikkelde microgranules. Door te kauwen worden deze in de mond verdeeld en lossen ze langzaam op. Het effect is direct merkbaar: voelbaar schone tanden. Ideaal dus voor wie op het werk of onderweg is en even geen tijd heeft om uitgebreid te poetsen.

Wrigley‘s Freedent Professional is suikervrij en bevat xylitol, een suikervervanger die gezond is voor de tanden. Het kauwen van suikervrije kauwgom zoals Wrigley’s Freedent Professional stimuleert de speekselproductie, neutraliseert de zuren in tandplak en bevordert de remineralisering van het tandglazuur. ■

051103_1711

Freedent Professional: voor voelbaar schone tanden

De scanbare afdruk - het digitale alternatief! Behalve een fast variant is Identium® nu ook verkrijgbaar als scan-geoptimeerd afdrukmateriaal. Hierdoor kan het laboratorium, zonder te poederen, de afdruk scannen (roodlicht scanners) en wordt de mondsituatie direct en nauwkeurig digitaal vastgelegd. Identium® is een Vinylsiloxaanether® en geeft u als afdrukmateriaal meer zekerheid dankzij de zeer betrouwbare 3-dimensionale stabiliteit, optimale scheurweerstand, unieke vloei- en hydroĺele eigenschappen. Voor meer informatie: vraag uw dental depot of direct via +31 (0) 6 16 79 15 91 – mailnl@kettenbach.com www.kettenbach.com

19

20 Industrie

dental tribune - netherlands edition

Ceramir® Crown & Bridge – Innovatief biokeramisch bevestigingscement Met Ceramir® Crown & Bridge (Ceramir C&B) presenteert fabrikant Doxa een biokeramisch bevestigingscement voor het permanent cementeren van conventionele protheses – onder andere voor volledig keramische constructies op structuren van aluminiumoxide of zirkoniumdioxide. Ceramir C&B is het eerste in een reeks van Ceramir-producten uit de nanostructuur-integrerende biokeramiek. Bij de ontwikkeling werd de conventionele glasionomeertechnologie gecombineerd met de Ceramir-technologie om Ceramir C&B de speciale verwerkingseigenschappen te geven. Door de natuuridentieke kenmerken en uitstekende afdichtings- en verwerkingseigenschappen vormt het product een nieuwe generatie in de technologie van tandheelkundige materi-

Ceramir ® Crown & Bridge.

alen. Ceramir C&B is wereldwijd exclusief verkrijgbaar bij Henry Schein, de toonaangevende leverancier van producten en diensten voor tandheelkundige praktijken, artsen en dierenartsen.

Het speciale uithardingsmechanisme van de Ceramir-technologie maakt een verbinding van het materiaal met het tandoppervlak mogelijk. Dit voorkomt micro-openingen en garandeert een uitstekende retentie. Ceramir C&B is biocompatibel en wordt

zonder problemen verdragen door het omliggende weefsel. De belangrijkste component ervan is identiek aan tandweefsel en zorgt voor een optimale hechting. De moleculaire structuur van het materiaal is zo ontworpen dat het stabiel blijft in de mond en niet gemakkelijk ontbindt. Bovendien voorkomt de alkalische pH-waarde van de biokeramiek mogelijke bacteriële invasies. Bij de ontwikkeling van Ceramir C&B was het vooral belangrijk om de behandeling voor de patiënt en de arts zo snel en gemakkelijk mogelijk te maken. Het eenvoudige gebruik vereist geen nieuwe routines, bovendien is geen extra bewerking van het oppervlak, bijvoorbeeld etsen nodig.

Ga voor meer informatie naar www.henryschein.nl. ■

GC: 90 jaar vernieuwing

Feestelijke opening van het logistieke centrum.

In 1921 legden drie jonge Japanse scheikundigen de basis voor een bedrijf dat negentig jaar later een belangrijke internationale speler is op het gebied van dentale producten. Het jubileum werd op 20 maart uitgebreid gevierd op de hoofdvestiging van GC Europe in het Belgische Leuven. Tegelijker-

“

tijd werd het nieuwe gedeelte van het logistieke centrum geopend.

“De kracht van ons bedrijf ligt in de traditionele Semui-leer en Nakama-filosofie,” sprak CEO Makoto Nakao bij de opening van de feestelijkheden. “Deze vormen dagelijks de filosofische basis van onze 2400 medewerkers. Zij

GC weet waar haar klanten staan en werkt systematisch om hun tevredenheid te garanderen

”

schrijven ons voor dat wij bij alles wat we doen aan de kant staan van de mensen met wie we op dat moment werken. Dat is in deze roerige tijden erg belangrijk.” Nakao refereerde hierbij naar de situatie in het moederland van het van oorsprong Japanse bedrijf.

Pierre Cachet, hoofd van de European Foundation for Quality Management (EFQM) in Brussel, noemde de drie leidende beginselen van GC – systematische klantgerichtheid, innovatie en betrouwbaarheid – “bijzonder navolgenswaardig”. Hij toonde zich verheugd met de nieuwe onderscheiding van GC Europe door EFQM. Het bedrijf is sinds 2005 actief lid van EFQM en werd in 2010 met topscores en vijf sterren onderscheiden met de Excellence Award. Cachet: “GC weet waar haar klanten staan en werkt systematisch om hun tevredenheid te garanderen. Het bedrijf stelt bovendien belang in de motivatie en het kwaliteitsgerichte denken en handelen van iedere medewerker – dit is voorbeeldig en verdient navolging.”

Meer informatie over de producten en missie van GC vindt u op www.gceurope.com. ■

Grotere verpakking voor Elmex GABA, de specialist voor orale preventie, biedt de Elmex Intensive Cleaning-tandpasta aan in een nieuwe verpakkingsgrootte: deze heeft een inhoud van 50 – in plaats van de voorheen gebruikelijke 30 – milliliter, een extra inhoud van 65%.

De speciale polijstende deeltjes van de tandpasta verwijderen oppervlakkige verkleuringen, plaque en aanslag op de tanden.

Dankzij de goede polijstprestatie worden de tanden voelbaar schoon en glad, zodat plaquebacteriën minder goed kunnen hechten. De aminfluoride-be-

De nieuwe tubes hebben een extra inhoud van 65%.

standdelen (1.400 ppm) beschermen doelmatig tegen cariës.

Het product is wetenschappelijk getest. De speciale tandpasta bereikt in de in-vitro-test een hogere relatieve reinigingsprestatie dan reguliere tandpasta’s en op de markt gebruikelijke speciale tandpasta’s tegen verkleuringen.

Bovendien beschikt zij over een duidelijk hoger glazuur-polijstpotentieel. De tandpasta moet om de dag telkens drie minuten worden gebruikt in plaats van de gewoonlijk gebruikte tandpasta. ■

juli 2011

Glass Carbomer Products BV wordt GCP Dental BV

Het nieuwe kantoor van GCP in Vianen.

Begin 2011 is de naam Glass Carbomer Products BV gewijzigd naar GCP Dental BV. Tegelijkertijd is de onderneming verhuisd van Leiden naar Vianen aan de Mijlweg 7 en heeft de gehele productlijn een nieuw en herkenbaar jasje gekregen. Dit is het gevolg van de overname van het bedrijf

“

de juiste wijze kan vermarkten.”

GCP Dental heeft een unieke lijn dentale restauratieve producten ontwikkeld, op glas gebaseerd en op basis van een gepatenteerde technologie: fill, seal en bridgeen crowncementen. Alle producten zijn volledig bio-compatibel en monomeervrij. De nadelen die

”

Alle producten zijn volledig biocompatibel en monomeervrij

door een investeerdersgroep.

“Met ingang van 1 januari 2011 hebben wij de onderneming overgenomen van de vorige eigenaren,” verklaart David Havenaar van GCP Dental BV. “De productlijn van GCP was volledig uit-ontwikkeld. Gezien de achtergrond van de voormalige eigenaren waren zij op zoek naar een professionele partij die de producten op

in het verleden aan het gebruik van glasionomeer kleefden, zijn volledig ondervangen. Daarnaast is onze sealant volledig BPA (Bisphenol A)-vrij en daarmee een volledig veilig product voor volwassenen én kinderen.

Voor meer informatie of bestellingen kunt u GCP Dental bereiken via www.gcp-dental.com. ■

FreeCollect: kosteloze declaratiedienst bestrijdt werkdruk in de zorg Met het product FreeCollect introduceert GC Collect een kosteloze declaratiedienst voor praktijken in de eerstelijnszorg. Het tweeledige doel van deze nieuwe dienst is het financieel en operationeel ontlasten van zorgpraktijken. Met FreeCollect zijn ‘de kosten’ geen discussiepunt meer om gebruik te maken van een externe declaratiedienst. Hiermee staat de poort open om een belangrijk deel van de administratieve taken uit te besteden en de zorgtaken meer aandacht te kunnen geven.

Dat een kosteloze dienst niet synoniem is aan een uitgeklede dienstverlening, blijkt duidelijk uit het aanbod van FreeCollect.

Naast het versturen van ingediende nota’s, betalingsherinneringen en aanmaningen bevat FreeCollect standaard een gerechtelijk deurwaarderstraject en worden de ingediende declaraties binnen de afgesproken termijn uitbetaald. Hiermee levert GC Collect naast gemak voor de praktijken een nieuwe benchmark in de sector.

FreeCollect kan kosteloos aangeboden worden door optimaal

gebruik te maken van moderne technologieën en ver doorgevoerde efficiency. Daarnaast genereert FreeCollect, net als de overige spelers in de markt, inkomsten

“

FreeCollect genereert inkomsten uit het incasseringstraject bij patiënten

”

uit het incasseringstraject bij patiënten. Het vertrouwen in de toegevoegde waarde van de dienstverlening is groot. Commercieel directeur Michel van Vliet: “Wij hanteren geen opzegtermijnen en geen aanleververplichtingen.

Wanneer praktijken hun declaraties niet aan willen leveren, is daar altijd een goede reden voor en wij respecteren dat.”

Zie voor meer informatie www.gccollect.nl. ■

A-dec 500 Weet u wat uw professionele wensen op het gebied van equipment over 7 jaar zijn?

Het maakt niet uit; met de A-dec 500 kunt u namelijk uw eigen behandeleenheid samenstellen EN aanpassen!

Nu..

Morgen..

Over 7 jaar..

Zonder spittoon..

Met 12-uurs montage..

Linkshandige EN rechtshandige behandelaar..

Het nieuwe kantoor van GCP in Vianen.

U zegt het maar!

A-dec 500; ervaart u maar eens het gemak van een degelijk en modulair systeem.

Behandelstoelen Instrumentenbruggen Tandartslampen Monitors Kasten Handstukken Onderhoud

Contacteer Arseus Dental Nederland via 0416-650010 info@arseus-dental.nl of kijk op www.a-dec.com voor meer informatie.. Š2011 A-decŽ Inc. Al rights reserved..

22 Feuilleton/Kalender

De geschiedenis van mijn tanden De beroemde auteur Franz Kafka gaf als ervaringsdeskundige een unieke en stijlvolle inkijk in de belevingswereld van mensen die aan depressies lijden. Vele jaren later doet schrijfster Trees Roose hetzelfde voor de tandheelkundige patiënt. Het komische en soms schokkende relaas over de geschiedenis van haar dramatisch slechte gebit verschijnt als feuilleton in Dental Tribune. In deze aflevering krijgt onze ik-persoon de pijnlijke rekening gepresenteerd voor het ontlopen van de schooltandarts.

Trees Roose

5

Buitenaardse wezens

W

ekenlang kon het rustig zijn in mijn mond, totdat ik dan bijvoorbeeld nietsvermoedend diefjemet-verlos deed, achter een struik hurkte en plots ineenkromp van de pijn. Een vlammende scheut joeg dan door een of andere kies en wit van ellende ging ik naar huis, waar mijn moeder lauwe kamillethee maakte om te spoelen. Dat hielp geen zier. Vaak haalde ik kiespijnwatjes bij de drogist om de hoek. Dat waren wasachtige bolletjes in een klein kartonnen doosje met vetvrij papier. Die dingetjes moest je diep in de aangetaste kies stoppen en die zouden dan een pijnstillende werking hebben. Niets hielp.

“

Ik knipte de pijn in stukken en ging hem beschrijven. ‘Kijk, in de bovenkaak zit nou typisch een geval van scheuten die niet alleen in de kies blijven, maar zich ook bemoeien met omringende percelen. Daarnaast zit een klein, geïsoleerd pijntje dat een beetje lijkt op een heipaaltje, een klein geniepig heipaaltje met een vast ritme erin, aangejaagd door de bloedstromen in de aderen. En, ooh jongens, in die voortanden zit een interessante. Die dekt, als een stervoetballer, de hele breedte van de vier voortanden, althans, wat daar nog van over is.

Hij vergeet er geen een en slaat met zijn mokerhamer in een ijzeren regelmaat op de gevoeligste

Ik knipte de pijn in stukken en ging hem beschrijven

Soms was de boel zo ontstoken dat de pijn onhoudbaar was. Het klopte in boven- en onderkaak, in tanden en kiezen, in tandvlees en wortels.

Huilend lag ik in bed, en er kwam altijd een moment dat de pijn ondraaglijk werd. Dan zat er maar één ding op. Eerst afstand creëren, dan de buitenaardse wezens.

Dat ging zo. Het begon met de scheurende kiespijn, waar ik me eerst tegen probeerde te verweren door mijn kaken stijf op elkaar te klemmen. Soms hielp dat even.

Zo niet, dan ging ik over op plan B. Ik liet de pijn dan eerst helemaal doorkomen, zonder verzet.

Ik ontspande mijn kaken, mijn wangen, mijn hoofd. De weerstand tegen de pijn moest opgeheven worden. Dat was niet eenvoudig en het kostte ook wel enige oefening voordat ik daartoe in staat was. Tijdens de eerste minuten vloeide de pijn dan bijna ondraaglijk mijn hoofd in. Hij lekte door mijn kaken, sloeg door de voortanden en de snijtanden, en nestelde zich met gloeiende haken in mijn kiezen.

Zo moet het gaan met mensen die gemarteld worden. Maar als de pijn onontkoombaar is en onhoudbaar lijkt, komt er een moment dat je je er tegenover móet verhouden. Anders ga je waarschijnlijk dood.

”

punten. En daaronder, oei, dat is ook een goeie. Die strijkt met een soort ganzenveer over een open zenuw, die daardoor als een snaar gaat trillen.’ En zo ploegde ik mijn hele mond door als een verkenner in een maanlandschap.

Ik stelde me vaak voor dat ik in dat kleine ijzeren bed bekeken werd door ruimtewezens, die een speciale studie maakten van de gevoelens van de mens. Zij konden voelen wat ik voelde, en hadden daar een interessant observatie-experiment van gemaakt.

Ik keek dan met hun ogen naar dat meisje in dat bed met die kiespijn en leerde zo de kiespijn objectiveren.

De buitenaardsen waren dan, zo bedacht ik, geschokt over de pijnlijke wreedheid van het leven op aarde en gingen walgend in hun ruimteschepen weer naar huis. Ik persoonlijk ben ervan overtuigd dat we daardoor nooit blijvend bezoek uit de ruimte hebben gehad.

Schrijfster Trees Roose verzorgt trainingen in zakelijk, creatief en klantvriendelijk schrijven. U bent van harte welkom een bezoek te brengen aan haar website, www. schrijftraining.nl.

dental tribune - netherlands edition

juli 2011

Mondzorgkalender September Splintercursus “Slijtage: Diagnostiek vóór behandelplanning” In recente literatuur is toenemende aandacht voor gebitsslijtage. Het blijft voor tandartsen en onderzoekers een lastig te beheersen, multifactorieel proces. Hoe moeten we tandslijtage behandelen, met welke materialen en in welke occlusieconcepten?

Moet de aanpak multidisciplinair zijn? En wellicht nog belangrijker: kennen we de exacte oorzaak eigenlijk wel?

Wat gebeurt er als we niets doen? Met behulp van literatuuronderzoek en het bespreken van klinische casus wordt een overzicht gegeven van feiten en meningen. De cursus wordt gegeven door tandartsonderzoeker Arie van ’t Spijker. Deelname voor leden van NVGPT is gratis, niet-leden betalen 100 euro.

Themadag: “Infectiepreventie en praktijkhygiëne, haalbare doelen voor uw praktijk” Infectiepreventie staat momenteel volop in de belangstelling.

Gevraagd en ongevraagd krijgt u adviezen over hoe u het beste met praktijkhygiëne om kunt gaan. Of, veel erger nog, welke ingrijpende veranderingen of zelfs verbouwingen uw praktijk zou moeten doorvoeren om aan de huidige eisen te voldoen. Wat moet u doen? Wat kunt u doen? Voor deelname aan de themadag is lidmaatschap van Quality Practice Tandheelkunde noodzakelijk.

Leden hebben toegang tot het volledige schriftelijk en digitale nascholingspakket en de diverse themadagen op locatie.

Hiermee kunnen zij jaarlijks 33 geaccrediteerde KRT-punten behalen.

Ibiza “Fiësta Esthetica Dentale” “Fiesta Esthetica Dentale” staat voor tandheelkundige bij- en nascholing op prettige wijze, met voldoende gelegenheid te ontspannen op het schitterende Ibiza. Nils van Calcar, cosmetisch en prosthodontisch tandarts en docent Orale Functieleer en restauratieve tandheelkunde aan ACTA, zal aan de hand van klinische casus alle tips en tricks uit zijn repertoire behandelen en doorgronden. Bart Beekmans, cosmetisch tandarts en implantoloog en eigenaar van het Amsterdams Centrum voor Cosmetische Tandheelkunde, behandelt de facing, vaak het sluitstuk op de voortand. Porseleinen facings kunnen een keuze zijn uit de uitgebreide behandelopties die we tegenwoordig hebben. Maar is een facing het ‘schildje’ waar de patiënt altijd over praat? Of gaat er meer techniek schuil achter deze ‘bonded restoration’?

Splintercursus “Slijtage: Diagnostiek vóór behandelplanning” 8 september, Wilhelmina Kinderziekenhuis, Utrecht www.nvgpt.nl/activiteit <

QP Themadag: “Infectiepreventie en praktijkhygiëne, haalbare doelen voor uw praktijk” 24 september, ACTA, Amsterdam www.qualitypractice.nl <

“Pimp je team” 9 september, congrescentrum De Hamermolen, Ugchelen (Gld.) www.catan.biz

Ibiza “Fiësta Esthetica Dentale 26-28 september, Ibiza Corso Hotel, Ibiza (Spanje) www.exquimedia.nl <

Masterclass “Esthetiek in de tandheelkunde” 10 september, Tandartspraktijk Garderen, gemeente Barneveld (Gld.) www.implacademy.nl

Klinische avond Nederlands Vlaamse Vereniging Restauratieve Tandheelkunde 29 september 2011, Résidence Fontaine Royale, Amstelveen www.nvvrt.com

Leren zelfstandig te implanteren 14-16 september, Medisch Centrum De Houttuinen www.nobelbiocare.com

WTA najaarscursus “Tandletsel: behandeling en vervolgbehandeling” 30 september, Regardz Buitensociëteit, Zwolle www.nvt.nu

NVOI cursus “Implantologie Breed Belicht” 23 september, Grand Hotel Karel V, Utrecht implantologiebreedbelicht.nl

Praktijkgerichte nascholing “Dental Review 2011” 30 september, Jaarbeurs, Utrecht www.marktwo.nl

Masterclass “Esthetics and Implant Dentistry; Innovations & Controversies” 24 september, AMC, Amsterdam www.cursussenencongressen.nl

Mond- en kaakziekten Tweede, herziene editie

Auteur: I. van der Waal Uitgever: Bohn Stafleu van Loghum ISBN: 978 90 313 8609 3 Uitvoering: gebonden Omvang: 313 p.

Prijs: € 150,Aandoeningen in en rond de mond komen onder meer voor op het mondslijmvlies, de speekselklieren, in het kaakbot, op de tong, het gehemelte en de lippen.

Mond- en kaakziekten biedt een onmisbaar, praktijkgericht overzicht van de pathologie van het mondgebied.

De atlas beschrijft kernachtig en puntsgewijs een scala aan onderwerpen, aangevuld met vele klinische röntgenologische en histopathologische opnames van uitmuntende kwaliteit.

juli 2011

Media

dental tribune - netherlands edition

Kosten voor klacht over slechte recensie: 50.000 euro

De Wet van Murphy ging voor deze tandarts zeker op.

SAN FRANCISCO - Een Amerikaanse tandarts werd onlangs op hardhandige wijze geconfronteerd met de vrijheid van meningsuiting op internet, die tegenwoordig wettelijk is vastgelegd. De vrouw was zeer verbolgen nadat een klant haar op de bekende Amerikaanse recensiesite Yelp.com een slechte tandarts had genoemd en eiste een enorme schadevergoeding. De rechtszaak die zij aanspande, verliep echter niet zoals gehoopt.

De tandarts verloor de zaak omdat de rechter oordeelde dat de recensent volledig gerechtigd was zijn mening te geven. De tandarts werd veroordeeld tot het betalen van alle juridische kosten van de recensent. Maar daar bleef het niet bij. Door een fout van de advocaat van de tandarts werd ook Yelp.com aangeklaagd.

In de VS is een aanklacht wegens laster tegen een site als Yelp.com niet toegestaan, omdat zij worden gezien als ‘service providers’, die enkel gebruikers in staat stellen hun mening te geven. Hierdoor moest de tandarts ook de juridische kosten van Yelp.com betalen. Nadat alle rook was opgetrokken bleek het totale prijskaartje van de rechtszaak 80.000 dollar (ruim 50.000 euro) te bedragen.

Afgezien van de kosten blijft de negatieve recensie dus op de website staan. Conform de Wet van Murphy heeft de vele publiciteit rondom de zaak bovendien geleid tot een stortvloed aan linkjes naar de recensie. Hierdoor is deze extra goed vindbaar geworden.

De vele recensiesites op internet zijn veel mensen en bedrijven een doorn in het oog. Vaak weten zij niet hoe om te gaan met negatieve recensies en publiciteit. Het indienen van een klacht bij de betreffende website of een poging tot verwijderen van een negatieve beoordeling roept meestal vernietigende reacties op: de vrijheid van meningsuiting op internet geldt binnen de onlinecultuur als een onaantastbaar recht. (bron: Hyped.nl) ■

23

Nieuwsflits “Na de uitzending van het Engelse televisieprogramma ‘The Truth About Your Dentist’ heeft de Britse Dental Health Foundation een gratis telefoonlijn geopend voor bezorgde consumenten. In de uitzending worden dubieuze declaraties en respectloos gedrag naar patiënten door Britse tandartsen in beeld gebracht. De vereniging hoopt met de telefoonlijn een daling in het aantal tandartsbezoeken te voorkomen.”

DENTAL-TRIBUNE.CO.UK, 31-052011

“Ongeruste inwoners van het Duitse Gelnhausen waarschuwden onlangs de politie omdat ze luid geschreeuw hadden gehoord. Toen de agenten op de melding afgingen, ontdekten ze al snel de oorzaak van het gejammer: een patiënt op de behandelingsstoel van de plaatselijke tandarts. Welke ingreep er werd uitgevoerd, is niet bekend.”

DE TELEGRAAF, 28-05-2011

“Euro-commissaris Neelie Kroes kondigde in mei het World of Health and Information Technology congres verstrekkende wetgeving aan: ‘Vanaf 24 april 2011 hebben alle burgers in Europa recht op zorg, ongeacht het land

waar zij zich bevinden. Regeringen en zorgverzekeraars mogen niet weigeren hun ingezetenen of verzekerden te betalen als die zich in het buitenland bevinden. Voor het eerst heeft de EU een beslissing genomen over Volksgezondheid; er is een historische stap gezet.’”

NMT bevestigt dat mensen soms doorslaan met het bleken. “Maar we moeten het probleem niet groter maken dan het is,” zegt een woordvoerder. Volgens hem zijn Nederlanders over het algemeen heel bewust bezig met hun gebit.”

MEDICALFACTS.NL, 16-05-2011

“Het kunstgebit dat in de jaren ‘80 uit de mond van een Duitse toerist in het Australische Nerrigorangmeer viel, is na bijna dertig jaar terecht. Milieuactivisten die het droogvallen van meren in dit gebied onderzoeken, vonden het hulpmiddel op een opgedroogde rivierbank. Sindsdien proberen zij het gebit naar de rechtmatige eigenaar te retourneren. Vooralsnog zijn hun pogingen tevergeefs.”

Zanger Ben Saunders, de extraverte winnaar van tv-talentenjacht The Voice of Holland, meldde op Twitter een bezoek aan de esthetische tandartsen Lisette Rademakers en Jessica Kinsbergen in Den Haag. De getatoeëerde zanger, die ontevreden is over de staat van zijn gebit en regelmatig klachten heeft, houdt na de behandeling maar één van zijn kenmerkende gouden tanden over.

DE PERS, 09-06-2011

DENTAL TRIBUNE ASIA PACIFIC, 06-06-2011

DE TELEGRAAF, 06-06-2011

“Steeds meer mensen zijn obsessief bezig met het bleken van hun tanden, meldt de Amsterdamse tandenkliniek ‘Wit’. Bij de kliniek komen wekelijks mensen met ‘bleachorexia’. Zij hebben spierwitte tanden, maar nemen daar geen genoegen mee en willen nog een behandeling. De kliniek raadt extra behandelingen af, omdat deze schadelijk zijn voor de tanden. De

“De Haagse politie stuitte onlangs bij toeval op een neptandarts. Tijdens een controle van een tram bleek één van de passagiers een tas bij zich te hebben met allerlei tandartsattributen zoals gouden en witte vulllingen, kronen, tangen en witte kleding. De man was niet gecertificeerd. De politie vermoedt dat hij een illegale praktijk vanuit huis runde.”

RAARMAARWAAR.NL, 14-06-2011

‘Prijswinnende tandarts’ aan het woord DANIEL ZIMMERMANN, DTI

In een eerdere editie schreven wij over de Britse oud-tandarts dr. Michael R. Young, wiens boek Managing a Dental Practice: The Genghis Khan Way de Bookseller/ Diagram Prijs voor vreemdste boektitel van het jaar won.

Dental Tribune sprak met hem over zijn boek, het belang van plannen en de toepassing van militaire tactieken in de tandartspraktijk.

Dr. Michael R. Young met zijn ‘prijswinnende’ boek. (DTI/foto geplaatst met toestemming van Yorkshire Post Newspapers Ltd., UK)

Uw boek won recentelijk de Bookseller/Diagram Prijs en bevindt zich nu tussen eerdere winnaars als The Big Book of Lesbian Horse Stories en American Bottom Archaeology. Verbaasde de nominatie u?

“Eerlijk gezegd wist ik niet eens dat deze prijs bestond. Ik was nog verbaasder toen ik hem won.

Hiervoor moet ik mijn redacteur Gillian Nineham en bedanken.

Zij geloofde in mijn oorspronkelijke manuscript, en liet de titel

die ik het boek had gegeven onveranderd.”

Wat inspireerde u tot deze titel?

“Ik wilde graag dat mijn boek onderscheidend was, en ik wist dat een titel als Hoe run ik een tandartspraktijk mijn boek niet zou laten opvallen tussen het bestaande aanbod. Vanaf het begin wilde ik schrijven over een zeer directe, praktische en bijna dictatoriale manier van praktijkmanagement, omdat ik mijn eigen praktijk vroeger ook zo leidde.”

In de Westerse wereld beschouwt men Dzjengis Khan als een dictator en een bloeddorstige veroveraar. Waarom koos u hem als voornaamste inspiratiebron?

“Ik vond voornamelijk negatieve percepties van Dzjengis Khan en zijn militaire campagnes toen ik mijn onderzoek voor dit boek deed. Tussen al dit belastende materiaal vond ik enkele positieve beschouwingen die goed pasten bij de Dzjengis Khan die ik mij had voorgesteld. Het schijnt dat hij een meritocratisch systeem hanteerde, waarbij hij de kwaliteiten van en verschillen tussen zijn soldaten nauwkeurig in acht nam. In plaats van hen te laten gissen naar zijn plannen, praatte hij uitvoerig over zijn beleidskeuzes. Ik vind dat iedere manager dit zou moeten doen. Al vroeg in zijn carrière was Dzjengis Khan bezig met spionage en dacht na over de beweegredenen van zijn rivalen. Hij leerde snel en paste nieuwe ideeën en technologieën toe zodra deze beschikbaar kwamen. Deze eigenschappen

zijn zeer belangrijk voor het praktijkmanagement en de klinische tandheelkunde. Ik durf het bijna niet te zeggen, maar er werd vermeld dat hij charismatisch was en voorop ging in de strijd. Vindt u niet dat iedere manager dat zou moeten doen?”

Het toepassen van militaire tactieken in de burgerlijke praktijk is geen nieuw concept. De standaardwerken Vom Kriege van de Pruisische generaal Carl Von Clausewitz (1780-1831) en The Art of War van de Chinese strateeg Sun Tzu (omstreeks de zesde eeuw voor Chr.) worden vaak aangehaald in de zakenwereld.

Waarom denkt u dat de tactieken uit deze boeken in het hedendaagse management toegepast kunnen worden?

“Ik ben geen expert, maar volgens mij was Von Clausewitz een militair theoreticus die pleitte voor een sterkere samenwerking tussen burgers en het militaire apparaat. Dit heeft raakvlakken met de noodzakelijke samenwerking tussen de professionele praktijkmanager en de rest van het tandheelkundige team. Iedereen moet betrokken zijn bij de strategie die wordt gevolgd, of dit nu in een oorlogssituatie of in een zakelijke onderneming is.

The Art of War van Sun Tzu behandelt militaire strategie in dertien hoofdstukken. Je kunt je hierbij niet onttrekken aan de overeenkomsten tussen bedrijfsplanning en oorlogsvoering. Het gaat over het opstellen van plannen, de uitdaging in kaart brengen, een aanvalsplan formuleren,

positioneren, leiding geven, sterke en zwakke punten, manoeuvreren, variëren met tactieken, het gebruik van spionnen, enzovoort. Ik zie sterke parallellen, met één overkoepelend thema: planning.

Als je praktijkmanagement benadert in termen van oorlogsvoering, heeft alles wat je doet gevolgen, goed of slecht. Om te winnen moet je de slechte beslissingen tot een minimum reduceren. Leren van je fouten is essentieel.”

U beschrijft in uw boek veel persoonlijke ervaringen. Wat beschouwt u als uw grootste vergissing en zou u nu anders doen, als u een tandartspraktijk zou beginnen?

“Ik zou het starten van een eigen praktijk zeker niet overhaasten. Ik zou me van tevoren verdiepen in hoe het managen van een praktijk in zijn werk gaat en niet achteraf, zoals vaak gebeurt.

Door een samenloop van omstandigheden werd ik van de ene dag op de andere praktijkhouder in een stad die ik nauwelijks kende. Ik had niets met mijn vrouw

Ontvangt u Dental Tribune nog niet?

Meld u geheel kosteloos bij ons aan door het online inschrijfformulier op www.albionpress.nl in te vullen.

Een adres afmelden, bijvoorbeeld omdat u de krant zowel thuis als op uw praktijkadres ontvangt, is eveneens mogelijk op www.albionpress.nl.

Voor adreswijzigingen en andere vragen kunt u e-mailen naar klantenservice@dental-tribune.nl.

Of bel ons op 030-63 55 070.

doorgesproken, had geen businessplan, geen marktonderzoek en, nog het ergste van alles, ik overschreed mijn budget. Ik had geluk, want onderweg trouwde ik opnieuw, nu met een echtgenote met veel zakelijk verstand. Door haar realiseerde ik mezelf hoe belangrijk het was dat mijn praktijk ‘professioneel’ gerund werd.”

Uw carrière als tandarts heeft meer dan 25 jaar geduurd. Wat houdt u momenteel bezig? Werkt u aan een nieuw boek?

“Ik beschouw mijzelf nu als schrijver, dus houd ik mij voornamelijk daarmee bezig, fictie en non-fictie. Dit jaar hoop ik mijn ‘Bachelor of Arts’-diploma te halen. Inderdaad werk ik ook aan een tweede boek. Dat zal een soort prequel zijn, die gedetailleerd advies biedt over hoe een praktijk te beginnen en op te zetten. Ik ben ook geïnteresseerd in het gebruik van sociale netwerksites als een manier om informatie te ontsluiten en promotionele activiteiten te ondernemen.” ■

Volg het laatste nieuws Wilt u op de hoogte blijven van het laatste nationale en internationale nieuws in de mondzorg? Meld u kosteloos aan voor onze mailservice op www.albionpress.nl. U ontvangt dan wekelijks een overzichtelijke selectie van actuele ontwikkelingen in uw vakgebied.

2 dagen

Henry Schein Dentale kennisdagen

kennis innovatie inspiratie

23 en 24 september te Almere Meer dan 100 aantrekkelijke lezingen en workshops met hooggewaardeerde binnen- en buitenlandse sprekers op het gebied van hygiĂŤne, infectiepreventie, endodontologie, implantologie, esthetiek en nog veel meer.

Een beursvloer met ruim 80 tandheelkundige leveranciers en vele aanbiedingen op innovatieve producten en diensten.

Een cadeaumuntenactie, die start in de eerste week van augustus, waarmee kan worden gespaard voor prachtige cadeaus.

Registreer voor het grootste tandheelkundige kennisevenement van Nederland via dentalekennisdagen.nl