Het dagboek van morgen Het heden is het nieuwe verleden 3 scenario’s Om duurzamere keuzes te maken Design for Social Change, Hogeschool voor de Kunsten Frank van de Kraats | Tom van Leent | Jules Feelders | Marloes Fennis Jesse Doesburg | Esri Eland
Minor Design
for Social
Change, Hogeschool voor de kunsten Utrecht
De minor Design for Social Change richt zich
→
op social design. Je ontwerpt oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken waarbij je werkt in interdisciplinaire teams.
Hoe je het ook wendt of keert, we moeten ons (nóg) beter gaan inzetten voor de kwaliteit van onze leefruimte; de aarde. Als social designers gaan wij aan de slag met de milieuproblematiek.
Met klimaatverandering als probleemstelling en een verbetering binnen dit thema als doel leveren
Het is niemand ontgaan dat we drastisch
wij, Marloes, Esri, Tom, Jules, Jesse en Frank, dit
moeten gaan veranderen om stappen te maken.
document op. “Het Dagboek van Morgen”, waarin
De burger an sich speelt hier, zonder dat men
onze oplossingsrichtingen staan uitgelegd.
het door lijkt te hebben, een grote rol in. Duurzaamheid is een hulpmiddel dat hierbij veel verschil kan maken.
Tijdens het project is gewerkt met de Frame Innovation methode van Kees Dorst. Dorst is in 2018 benoemd als adviseur van de United Nations Development Program (UNDP): de Verenigde Naties (VN) die de zeventien
Frame Innovation Methode
→
ontwikkelingsdoelen moet helpen waarmaken. De Frame Innovation methode helpt om te denken vanuit het probleem en niet vanuit een oplossing. Bij deze methode volg je negen stappen die je het probleem vanuit andere perspectieven laten bekijken. De volgende stappen staan in de methode centraal:
Archeologie en architectuur
Contexten bouwen met de-framing Veld verbreden (nieuwe spelers/game changers) Thema onderzoek/ re-framing door design-thinking Nieuwe frames ontwikkelen en rapid prototyping Game changing: futures, voor transformatie en integratie in de organisatie
Stappen
Paradoxen leren identificeren
Punctum
Ons proces is gevisualiseerd in een schema, onze route geeft de stappen uit de Frame
Hoe kunnen we met kleine duurzame stappen een groot resultaat behalen? Startvraag
Vanuit de startvraag en het archeologisch onderzoek is er naar een pijnpunt gezocht; het punctum. Het gevonden
→
zandkorrel gevoel, slaat op de zinloosheid die je voelt als je als individu
Innovation
duurzame keuzes maakt, maar geen
methode
direct resultaat ziet. Het geeft het gevoel
weer. De
dat je in je eentje niet genoeg impact kan
belangrijkste
maken.
inzichten zijn toegelicht.
Paradox
Thema’s
Frames
Het gedrag ten aanzien van het klimaat:
Vanuit de startvraag en de paradox zijn wij
Een frame brengt verschillende thema’s
“wel willen, maar simpelweg niet doen”
op zoek gegaan naar aansluitende thema’s.
samen in de praktijk, waar mogelijk de
is uitgedrukt in een paradox.
Vervolgens is gezocht naar bijpassende
oplossingsrichting voor het vraagstuk
domeinen, waar frames met werkende
gevonden kan worden. Een frame kan
mechanismen aan zijn gekoppeld.
dus gezien worden als een kader waar de
“De kwaliteit van mijn leven wordt minder, omdat ik meer consumeer.” Het bewustzijn van de dreigende situatie omtrent het klimaat, weegt niet op tegen de slechte gewoontes die wij onszelf hebben aangeleerd.
thema’s en domeinen in terug komen. In Bij een thema wordt gezocht naar
een frame is daarbij het onderliggende
diepere factoren binnen een bepaald
werkend mechanisme te vinden. (Dorst,
onderwerp. Het zijn onderliggende
2015)
behoeftes, motivaties en ervaringen van betrokkenen. Om een thema volledig te begrijpen wordt aanvullend onderzoek gedaan in verschillende domeinen zoals: wetenschap, politiek, kunst, geloofsovertuiging etcetera (Dorst, 2015).
→
Bij het thema traagheid, dat gevonden is met de intentie om te onthaasten hoort het domein spiritualiteit, waaraan het frame meditatie gekoppeld is. Het werkend mechanisme van dit frame is het maken van weloverwogen keuzes. Bij het thema haastigheid, dat slaat op de haast in onze Westerse samenleving hoort het domein zorg, waaraan het frame spoedeisende hulp gekoppeld is. Het werkend mechanisme van dit frame is het maken keuzes onder druk.
Punctum
Zandkorrel gevoel
Thema’s
Domeinen
Frames
Werkend mechanisme
Traagheid
Spiritualiteit
Meditatie
Weloverwogen keuzes
Futures
Transformatie
Integratie
Zinloosheid Eerste keer Nostalgie
Erkenning duurzame keuzes
De kwaliteit van mijn leven wordt minder, omdat ik meer consumeer.
Paradox
Haastigheid
Zorg
Spoedeisende hulp
Uitzichtloosheid
Verslaving (kick)
Verslaafde
Keuzes onder druk
Kick/ korte termijn belang
“WIJ”
Gedeelde ervaring
Het heden is het nieuwe verleden
Educatie
De 3 scenario’s
→
Oplossingsrichtingen De uitkomsten
Eerder hebben we ondervonden dat je
Die verbondenheid in de vorm van een
Denk bijvoorbeeld bij nostalgie van
alleen niet veel verschil kan maken. Als
“wij-gevoel”, met nostalgie als middel,
vroeger aan de drinkbeker die we
je echt iets wilt bereiken dan zal je dit
zijn we gaan gebruiken als basis voor
meenamen naar school. Later is dit
samen moeten doen. Door het thema
onze oplossingsrichting.
veranderd in wegwerp plastic. In de
traagheid hieraan te koppelen zijn
nostalgie van de toekomst kijken we naar
we, via een brainstorm, bij nostalgie
Door de scenario’s wordt nieuwe
wat we nu doen en zien we bijvoorbeeld
terecht gekomen. Nostalgie is iets dat
nostalgie gecreëerd. De kennis van
de aankoop van onze eerste Dopper als
iedereen in zekere mate ervaart. Warme
vroeger, wordt meegenomen naar de
iets nostalgisch, net zoals wij nu naar de
herinneringen van vroeger die we met
toekomst. De gemeenschappelijke
drinkbekers van de basisschool kijken.
elkaar delen. Op het moment dat we
bouwstenen van de scenario’s zijn
Dit is een gelijkwaardige positieve
dezelfde nostalgische herinneringen met
verbondenheid, ofwel een “wij-gevoel”,
vergelijking. De dopper is een element
iemand delen, voelen we verbondenheid.
via nostalgie.
van de nieuwe nostalgie, die we aan het creëren zijn voor de toekomst.
De Schijf van Tijd is een variant op de Schijf van Vijf (Voedingscentrum, z.d.). De Schijf van Vijf zien wij als nostalgie van vroeger.
Schijf van tijd
Per categorie worden een aantal suggesties gegeven hoe je kunt verduurzamen. In het onderdeel
Met de Schijf van Tijd hopen wij
transport staat bijvoorbeeld een
nieuwe nostalgie te creëren voor de
trein afgebeeld. Dit is namelijk de
toekomst. In de Schijf van Tijd staan
meest duurzame manier voor lange
duurzame alternatieve voor allerdaagse handelingen.
In de Schijf van Tijd zijn vijf categorieën, met duurzame alternatieven, afgebeeld.
afstandsreizen. Door de trein te nemen neem je tijd voor onthaasting. De tijd die je verliest ten opzichte van een sneller
Via de Schijf van Tijd kun je op allerlei
vervoermiddel win je dus eigenlijk voor
manieren tijd winnen. Denk aan tijd voor
jezelf. Door even niet gehaast van A
jezelf, tijd in de vorm van een verlengde levensduur van een product of tijd voor de planeet om te herstellen omdat jouw gekozen alternatief minder impact heeft op de planeet.
Voeding
naar B te gaan, maar hier de tijd voor te
Huis, tuin & keuken
nemen, creëer je een moment van rust
Transport Persoonlijke verzorging Vrije tijd
voor jezelf.
De Schijf van Tijd kan worden uitgewerkt
De Schijf van Tijd kan gebruikt worden
Het doel van de Schijf van Tijd is het
in een interactieve variant, op een
als applicatie, webpagina of als gedrukte
helpen van mensen met het maken van
website of als app. Hier is het mogelijk
versie. Een gedrukte versie kan gebruikt
bewuste keuzes. Door te laten zien wat
om bijvoorbeeld op de trein te klikken,
worden ter educatie in bijvoorbeeld het
er persoonlijk te winnen valt hopen wij
waarna je op een (online) omgeving komt
onderwijs. Op deze schijf zal een QR-code
met de schijf vooral de voordelen van
waar je ziet welke voordelen dit oplevert
geplaatst kunnen worden, waarmee je op
de keuzes uit te lichten. Zoals we eerder
voor jou en je omgeving. Daarnaast
de webpagina of applicatie terecht komt,
vertelde, werkt een positieve benadering
zijn positieve ervaringen te vinden van
waar je meer informatie krijgt over het
beter. Met de Schijf van Tijd hopen wij
mensen die jou voorgingen.
onderdeel.
nieuwe positieve nostalgie te creëren met betrekking tot het maken van duurzame keuzes.
Flexitarisch/ vegetarisch/ veganistisch
Afval scheiden
Tijd nemen voor een bewuste levensstijl
Stilstaan bij het materiaal en de herkomst van product
Beter voor je eigen gezondheid
Uit eigen moestuin Groene vingers, frisse buitenlucht, actief bezig zijn, geen
Lokale producten kopen Ondernemers uit eigen omgeving steunen, drukke supermarkten met te veel keuzes vermijden
Koken met restjes Creatief worden in het samenstellen van maaltijden, minder snel boodschappen te hoeven doen: tijd en geld
VOEDSEL
marktprijzen
HUIS, TUIN & KEUKEN
Biologisch Zero Waste Eigen leuke verpakkingen, voorraadpotten en tasjes gebruiken
Vintage meubels & Upcycling Unieke items verzamelen, personaliseren, creatief bezig zijn
Licht uit, deur dicht Geen tocht in huis, geld besparen
Verwarming laag Een leuk vest extra aantrekken, onder
besparend
lekkere dekentjes kruipen, lagere rekening
Herbruikbare waterfles
Was ophangen
Niet meer met flesjes te hoeven sjouwen
Kleren langere levensduur, meer beweging
Tweedehands en vintage
Rustmoment voor jezelf, niet te
Herleven oude tijden, bijzondere verhalen, unieke items
hoeven opletten in het drukke
pareltjes bemachtigen
verkeer, moment voor het lezen van een boek, ruimte voor verveling: naar buiten staren, kunnen werken terwijl je reist
binnen Europa Geen aanvangs- en wachttijden op vliegvelden, flexibele vertrekpunten, toegankelijke doorreis mogelijkheden
Fiets als vervoersmiddel Conditie trainen, hoofd leegmaken, genieten van de
TRANSPORT
Met de trein op vakantie
PERSOONLJKE VERZORGING
Met de trein reizen
Kleding ruilen Inhoud kast vernieuwen, banden met naasten onderhouden door te delen, ruil momenten in te plannen, elkaar beter leren kennen door persoonlijke spullen, meer waardering voor producten, geld besparen
Kwaliteit boven kwantiteit Duurkoop is goedkoop, langere levenscyclus, langer plezier
Repareren Langere levensduur, meer emotionele waarde, personaliseren
Duurzame cosmetica
buitenlucht en omgeving, files
Gezonder voor je eigen lijf, bewust moment voor jezelf
vermijden, altijd parkeerplek
nemen, minder en minder vaak verzorgingsproducten
voor de deur
aanschaffen
Vakantie in eigen land Weinige reistijd onthaasten, eigen land beter ontdekken
Kamperen Eén met de natuur, jezelf komen
Deeleconomie: samen delen, samen spelen Niet voor elke activiteit nieuwe producten hoeven aanschaffen scheelt geld, opslagruimte, meer spullen ter beschikking, minder bezittingen, collectiviteit
VRIJE TIJD
weinig prikkels, tot
Iedereen kan zich wel zijn eerste keer herinneren. Hier heb je leuke, slechte of grappige herinneringen aan. Om dit gegeven op een leuke manier te gebruiken, zal dit scenario verwerkt worden als een kleine documentaire waarin op een abstracte en grappige
De eerste keer
manier wordt beschreven hoe de “eerste keer” beleeft wordt, met betrekking tot duurzame keuzes. Als voorbeeld nemen we ons eigen verhaal over de aankoop van onze eerste Dopper. Door de aankoop van onze eerste Dopper creëren we onze eigen nieuwe nostalgie. Over twintig jaar kunnen we naar dit moment terugkijken met dezelfde warme gevoelens als die we nu hebben bij de drinkbeker van de basisschool.
Mini docu
Door samen te doen, maak je nieuwe
je ook kunt doen is leren koken met
herinneringen. Door middel van gedeelde
restproducten of met je handen werken
ervaringen verbindt het individu zich
om producten te reparen. Hierdoor leer je
aan een groep. Die nieuwe ervaringen
de levenscyclus te verlengen en creëer je
kunnen gevormd of gezocht worden in
meer emotionele waarde bij een product.
dit scenario. Hier is het de bedoeling dat
Wij kunnen, WIJ DOEN
er voor een groep een nieuwe beleving
Wat de activiteit ook is, de gedeelde
wordt ontworpen of gezocht. Door
ervaring staat centraal. Eenmaal ervaren,
opzoek te gaan naar nieuwe, spannende
ben je verrijkt en meer verbonden met
en leerzame ervaringen en deze samen te
de groep, waardoor er een “wij-gevoel”
beleven, breng je meer teweeg bij jezelf
ontstaat. Met deze “wij” creëer je samen
en bij de mensen om je heen.
nieuwe nostalgie voor de toekomst. En wordt er samen een gedragsverandering
Voorbeeld ervaringen die samen aangegaan kunnen worden zijn het proeven van misschien nog onbekende vleesvervangers, zoals insecten. Wat
in gang gezet.
CONCLUSIE
Met het vertrekpunt klimaat en duurzaamheid zijn wij gekomen op het onderliggende gevoel van zinloosheid. Het maakt niet uit wat je doet, voor je gevoel
Wil je snel gaan, ga alleen.
heeft het allemaal geen zin. Als je echt iets wilt veranderen, dan is de eerste vraag: “Met wie ga ik dat doen?”(Henk Oosterling, persoonlijke communicatie, 31 maart 2021).
Wil je ver komen, ga samen.
Met nostalgie als middel en het “wij”-
(Afrikaans gezegde)(NSO-CNA
gevoel als doel halen wij het gevoel van
Leiderschapsacademie, 2017).
zinloosheid, van die zandkorrel, omtrent klimaat en duurzaamheid weg. Door drie toepasbare scenario’s te overhandigen aan jullie geven wij onze visie en onderzoek door. Via deze weg willen wij onze steen bijdragen aan een betere leefkwaliteit voor de toekomst.
van https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx
Voedingscentrum. (z.d.). Gezond eten met de Schijf van Vijf. Geraadpleegd op 12 juni 2021,
wilt-gaan-ga-alleen-als-ver-wilt-komen-ga-samen-afrikaans-gezegde/
ver wilt komen, ga samen. (Afrikaans gezegde). https://www.nso-cna.nl/quotes/als-snel-
NSO-CNA Leiderschapsacademie. (2017, 22 februari). Als je snel wilt gaan, ga alleen. Als je
Dorst, K. (2015). Frame Innovation. Amsterdam University Press.
Bibliografie