SAM BROKKEN UITDAGINGEN VOOR DE GEZONDHEIDSSECTOR

Gezondheidswetenschapper Sam Brokken kwam in het oog van de storm terecht toen hij kritiek uitte op de aanpak van de coronacrisis. Ondertussen heeft hij niet stilgezeten. Hij verhuisde naar India, werd onafhankelijk onderzoeker en lanceert dit najaar Humani Well, een ambitieus nieuw platform voor onafhankelijke wetenschappelijke analyses op mensenmaat. Hij stond ons te woord voor een stand van zaken van de hedendaagse gezondheidszorg.

Volgens de gezondheidswetenschapper is de situatie van onze gezondheidszorg allesbehalve rooskleurig. “We zijn in een biomedisch model terechtgekomen waarbij we heel reductionistisch omgaan met gezondheidsklachten,” zegt hij. “De focus ligt op de symptomen en de opvang van problematieken als het te laat is. Er gaat veel te weinig aandacht uit naar preventie en gezondheidspromotie. Dat zou heel veel kunnen bijdragen aan een gezondere maatschappij. Let wel: een gezonde leefstijl is slechts 40% van het verhaal. De hoofdmoot van onze gezondheid – en dat wordt in de geneeskunde bijna volledig over het hoofd gezien – wordt bepaald door sociale determinanten. Woon je in een gezonde omgeving of niet? Dat bepaalt bijvoorbeeld hoeveel toxines je inademt. Ook sociale cohesie is belangrijk om je goed te voelen. Samen sporten is in dat opzicht heel bevorderlijk. Heb je voldoende financiële middelen om gezond te eten en te leven? Mensen met weinig middelen zullen noodzakelijkerwijze voor goedkoop gaan en niet per se voor gezond. Als je weet dat 20 à 25% van de Belgen het moeilijk heeft om rond te komen, zal het niet verbazen dat veel mensen geen budget hebben om te sporten. Dat zijn dus allemaal sociale factoren die een cruciale rol spelen. Daarnaast is het belangrijk dat je gezond sport. In de stad joggen zorgt er vooral voor dat je veel toxines inademt. Ook daar wordt heel weinig aandacht aan besteed. Ik woon momenteel in India. Daar promoot de overheid niet alleen beweging, ze informeert ook over de plaatsen waar je dat het best doet.”

Genegeerde Kennis

De overheid heeft een belangrijke taak in dit verhaal, maar vervult ze vooralsnog niet.

Sam Brokken: “De overheid zou bijvoorbeeld moeten ingrijpen in de kostprijs van voeding en verse producten goedkoper maken. Ik woon anderhalf jaar in India en val achterover van de prijzen van groenten en fruit in België.

Een ander btw-stelsel zou bijvoorbeeld al veel kunnen oplossen. Ik vind ook dat je als overheid meer financiële middelen moet vrijmaken om mensen ertoe aan te zetten naar een sportclub te gaan of sportmateriaal aan te kopen. Op termijn zal dat de gigantische uitgaven van de staatskas voor de terugbetaling van medicatie ruimschoots compenseren. Het ergste is dat het dan nog vaak medicatie betreft waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat ze weinig effect heeft. Denk maar aan statines tegen een te hoge cholesterol. De wetenschappelijke kennis daarrond wordt genegeerd, wellicht onder druk van de lobbygroepen. Voor de farmaceutische industrie is elke gezonde mens namelijk een verloren klant.”

Match Met De Overheid

Ook de fitnesssector is perfect geplaatst om zijn steentje bij te dragen aan een gezondere maatschappij. Sam Brokken: “De hedendaagse clubs kunnen een belangrijke rol spelen. Ik heb een ingrijpende evolutie gezien van amateurisme en een verhaal dat zich beperkte tot bodybuilding naar een goed georganiseerd werkveld met degelijke opleidingen. Als we willen dat we met zijn allen langer gezond

Een Cultureel Probleem

De reden waarom er nog zo weinig aandacht besteed wordt aan gezondheid, zit volgens Sam Brokken ook cultureel ingebakken. “Het eerste wat we zien als we geboren worden, is een doktersjas,” zegt hij. “Op de kleuterschool krijg je een pilletje als je een pijntje hebt. We leven in de illusie dat alles goed komt als we onze gezondheid in de handen van de zorgverlener leggen. Ik heb dat in mijn praktijk als kinesitherapeut tot mijn grote frustratie aan den lijve ondervonden. Als ik oefeningen meegaf naar huis, was er geen mens die ze effectief ook uitvoerde. Wie rugpijn heeft, wil een pilletje krijgen. Als je zegt dat ze zelf moeten trainen om het probleem op te lossen, haken ze af. Wie een te hoge cholesterol heeft, neemt een pilletje in plaats van zijn dieet te wijzigen. Het mag niet verbazen dat de ‘healthy life years’, het aantal gezonde levensjaren waarover we beschikken, in België maar 66,5 jaar bedraagt. En ons land is daarbij zeker geen uitzondering. We leven langer, maar hoe? Er zijn een aantal ‘blue zones’ in de wereld waar het aantal ‘healthy life years’ in verhouding tot de totale levensduur veel hoger ligt. Maar niemand die eraan denkt om eens uit te zoeken wat ze daar anders doen ...” en actief blijven, kan de sector helpen om mensen uit hun sedentaire bestaan te halen. De overheid heeft de mogelijkheid om privaat-publieke samenwerkingen op te zetten. Vanuit die optiek pleit ik voor een match tussen de overheid en de fitnesscentra. De overheid kan de centra ondersteunen om lokaal programma’s aan te bieden. Nu zijn fitnessclubs vooral op intake gericht: de mensen moeten zelf naar hen toe komen. Als ze gefaciliteerd worden door de overheid, kunnen ze ook naar buiten treden en met specifieke programma’s andere doelgroepen aanspreken die niet zo snel naar een club komen – ouderen bijvoorbeeld. Zo kan het aanbod van de clubs veel breder ingezet worden.”

Een Gevoelige Kwestie

In dat kader valt ook op dat er steeds meer samenwerkingen komen tussen clubs en ziekenhuizen en huisartsen. “Ook daar heeft de overheid een faciliterende rol,” stelt Sam Brokken. “Dat is echter een kwestie die nogal gevoelig ligt, onder andere bij kinesitherapeuten. Zij zien ook dat fitnesscoaches steeds beter opgeleid worden en steeds beter geplaatst zijn om bijvoorbeeld postoperatieve spierversterkende oefeningen aan te bieden. Ik heb zelf een opleiding als sportkinesitherapeut en ik ben ervan overtuigd dat een fitnessclub dit met goed opgeleide trainers evengoed kan aanpakken. Of dat dan ook moet terugbetaald worden, is wellicht voer voor een pittige discussie. Maar in se is het perfect mogelijk. Fitnesscoaches kunnen verder perfect ingezet worden binnen een kinesitherapeutisch revalidatiebilan. De therapeut kan de evaluatie doen, waarna de fitnesscoach een deel van het verdere hersteltraject op zich neemt. Maar de overheid moet dit faciliteren. De fitnesssector kan dus zeker een rol van betekenis spelen, maar er zijn nog enkele politieke en andere obstakels. De overheid zit ook in ons land op droog zaad, maar ik denk dat dergelijke pistes op langere termijn een must zijn. Onze maatschappij is zo sedentair geworden dat de noodzaak zich sowieso zal stellen. De huidige stand van zaken is niet vol te houden. Het creëert ziektes en mentale en sociale problemen. In Scandinavië staan ze daar al verder in, met bijvoorbeeld kortere werkweken. Daardoor zitten de mensen niet zo veel meer aan hun bureaustoel gekluisterd. En wat blijkt? De productiviteit stijgt daar zelfs door minder lang te werken! Ze presteren in 4 uur evenveel als iemand die 8 uur op kantoor zit. Dat is ook niet verwonderlijk, want we zijn nu eenmaal niet gemaakt om 8 uur per dag geconcentreerd met iets bezig te zijn. In zo een systeem komt er ook meer ruimte om aan preventie te werken. Er is dus veel mogelijk, maar het vraagt een fundamentele omslag.” www.sambrokken.com