Column
Hoeveel belasting betalen grote bedrijven? Trailer Niemand die het weet, antwoordt Follow the Money in een doorwrocht artikel dat in november van dit jaar online verscheen. Deze vraag wordt al tientallen jaren gesteld, maar blijft nog steeds onbeantwoord. Hoe komt dat toch? Hoe kan dat nou?
FIRM, december 2020 Door: Hans van Mierlo
Waar gaat het om?
Is er een oplossing?
Het Platform Authentieke Journalistiek publiceert al een jaar kritische financieel-economische artikelen online van Follow the Money. Daarvan is de bekende financieel journalist Eric Smit de voorman. Dit artikel begint zo: “Anno 2020 betalen grote bedrijven nog maar half zoveel belasting als veertig jaar geleden. En zelfs dit is mogelijk nog te optimistisch geschat.” De blinde vlekken rond de winsten en belastingen van het grootbedrijf groeien. En de door de regering ingestelde adviescommissie roept op tot meer transparantie. Zulke commissies worden al veertig jaar met grote regelmaat ingesteld. Voor mij begon het met de commissie-Ruding, die al in de jaren zeventig/tachtig voor de Europese Commissie de Schadelijke concurrentie in de Vennootschapsbelasting tussen de Europese lidstaten onderzocht. Die commissie kwam met een analyse die er niet om loog. Ja, de Europese lidstaten beconcurreren elkaar met de tarieven in de VPB. Dat doen zij om zo een gunstig mogelijk vestigingsklimaat te scheppen om buitenlandse investeringen (FDI in het jargon) aan te trekken. Omdat alle lidstaten dit doen resulteert dat in een ware tarievenoorlog in een ‘Race to the Bottom’ waar alle lidstaten slechter van worden omdat ieders belastingopbrengsten daardoor steeds verder omlaag gaan. Dit staat in de economische speltheorie bekend als het ‘Prisoners Dilemma Game’. Ik heb dat in mijn onderwijs steeds het OPECprobleem genoemd. Dat was ook het centraal probleem in mijn Mastervak Tax Policy in the European Union dat ik lang voor zowel de opleidingen Fiscale Economie als Fiscaal Recht heb mogen geven.
De belastingopbrengst van grote Nederlandse bedrijven is in veertig jaar ruim gehalveerd. Betaalde het grootbedrijf in 1977 nog gemiddeld 51,1 procent Vennootschapsbelasting over zijn winsten, anno 2018 was dat minder dan 22,3 procent. En mogelijk is dat cijfer zelfs nog te rooskleurig. Het aandeel van de winst van multinationals dat afkomstig is van dochterondernemingen in het buitenland is in twintig jaar verdubbeld. Het is nauwelijks na te gaan of deze ‘winsten uit deelnemingen’ daadwerkelijk gemaakt zijn en daarmee legitiem zijn, of dat zij het gevolg zijn van boekhoudkundige trucs die bedoeld zijn om Vennootschapsbelasting te ontwijken. De laatste jaren zijn landen wereldwijd meer samen gaan werken om belastingontwijking tegen te gaan. In april van dit jaar verscheen het rapport van de adviescommissie-Ter Haar aan de regering. Volgens de commissie zijn de tot dusver genomen maatregelen nog ‘verre van waterdicht’. Bovendien kunnen ze doorgaans rekenen op felle tegenstand vanuit het bedrijfsleven. Belastingontwijking en -ontduiking door multinationals is al jaren punt van discussie. Volgens een schatting van expert Arjan Lejour loopt de Nederlandse overheid door belastingontwijking 1 tot 2,5 miljard Euro Vennootschapsbelasting mis. Het Platform Authentieke Journalistiek analyseerde het adviesrapport van de Commissie Ter Haar en sprak de opstellers van het rapport en diverse andere deskundigen. Ook werden CBS-cijfers over belastingafdracht van grote bedrijven geanalyseerd en werd de jaarrekening van een aantal van deze bedrijven uitgeplozen. Op 15 april 2020 publiceerde de adviescommissie onder leiding van topambtenaar Bernard ter Haar haar
12
DECEMBER 2020 FIRM
