ARTIFICIAL INTELLIGENCE: NATUURLIJK EN OP MENSENMAAT

ALUMNUS IN DE KIJKER

“Ingenieurs zouden altijd moeten bedenken wat de gevolgen zijn van het product dat ze maken. De tijd van ‘ik bouw het gewoon en de mensen moeten dan maar zien wat ze ermee doen’ is voorgoed voorbij. Nu de AI-systemen in een fase komen waarin ze zelf beslissingen kunnen nemen, is de verantwoordelijkheid van de ingenieurs groter dan ooit”, aldus Geertrui Mieke De Ketelaere, Director AI bij imec. Een portret van een gedreven ingenieur met een menselijke missie.

Geertrui Mieke is niet voor één gat te vangen. Zelfs niet voor twee, zoals haar dubbele voornaam zou kunnen suggereren. Het intelligente systeem dat een passende naam kan verzinnen voor haar kennis en kunde, realisaties en aspiraties moet nog ontwikkeld worden. Haar rijkelijk gevuld cv biedt gelukkig houvast.

Geertrui Mieke studeerde van 1988 tot 1992 voor industrieel ingenieur Elektromechanica, afstudeerrichting Robotica, aan KIHO-Gent, de voorloper van de huidige KU Leuven Technologiecampus Gent. Aan de Universiteit van Stuttgart kan ze via een Europese beurs haar studies Burgerlijk Ingenieur in de Mechatronica afwerken en komt ze voor het eerst in contact met AI en machine learning. Ze trekt vervolgens in 1995 naar de University of Technology in Auckland (Nieuw-Zeeland) om een doctoraat te starten en machine learning in de verloskunde toe te passen. De vaststelling dat de intelligente systemen eerder moeten dienen om geld op te brengen dan om daadwerkelijk patiënten te verzorgen, bezorgt haar al snel een ‘koude douche’. Het zou haar verdere carrière blijvend beïnvloeden en ze beslist dan maar haar werk te focussen op een ander opkomend thema: het internet.

“Technologie is geen doel op zich maar heeft een dienende functie. Waar het om gaat is ‘how to meet the customers’ need’”

Microgolf

Terug in het land na een extra tussenstop in Duitsland – we schrijven 2001 – ontwikkelt Geertrui Mieke zich tot een autoriteit op het gebied van data en data-analyse in een brede waaier van strategische domeinen zoals digitale transformatie, big data, business analysis, performance management, enz. “Het uitgangspunt is telkens hetzelfde”, legt ze uit. “Technologie is geen doel op zich maar heeft een dienende functie. Waar het om gaat is ‘how to meet the customers’ need’. Dit veronderstelt een switch in de mindset van veel ingenieurs: zich kunnen verplaatsen in de positie van de klant die doorgaans niet wetenschappelijk of technologisch geschoold is, maar wel in staat moet zijn om met het product om te gaan. Je kunt het vergelijken met een microgolfoven. Je hoeft geen fysicus te zijn om het apparaat te kunnen bedienen. Welnu, dat geldt even goed voor de toepassingen van AI”.

“In feite is het een kwestie van vertrouwen”, vervolgt Geertrui Mieke. “Als AI straks overal om ons heen is, hoe kunnen we erop vertrouwen dat het systeem verantwoorde beslissingen neemt? Deze vraag gaat verder dan de zelfrijdende auto die in 2018 een dodelijk ongeval veroorzaakte. Het gaat bijvoorbeeld ook om: hoe voorkom je dat AI stereotypen en vooroordelen t.a.v. bepaalde groepen versterkt? Toen prof. Walter Daelemans van UAntwerpen vorig jaar een vraag stelde aan het GPT3 AI-taalmodel, ontaardde het antwoord snel in een scheldpartij tegen de vrouwen. De reden is niet ver te zoeken. GPT3 is gevoed met miljarden pagina’s tekst, dus reproduceert het systeem de gegevens waarmee het is gevoed. Als AI-systemen in banken of verzekeringsmaatschappijen of bij de politie beslissingen nemen over jou, dan heb je het recht dat te weten. En moeten die beslissingen ook kunnen worden uitgelegd. Met deep learning systemen die werken als een black box is dat niet evident. Explainable AI is dan ook een sterke focus binnen imec”.

Duurzaam

In 2018 wordt Geertrui Mieke genomineerd als ICT Woman of the Year. Het volgende jaar gaat ze initieel aan de slag bij imec als Director AI, een job die ze combineert met een gastdocentschap aan verschillende business scholen. Ondertussen ligt haar focus bij de onderzoeksgroep imec IDLab waar ze zich o.m. bezighoudt met ‘Sustainable AI’, een vlag die een ruime lading dekt. “Ook al worden de computers zuiniger en efficiënter, onze commerciële AI-modellen groeien nog steeds door de wereldwijde race naar accuraatheid, met alle gevolgen van dien op vlak van energieverbruik. Er is onderzoek dat aantoont dat als het zo verder gaat, we in 2030 op een punt komen dat 20% van de CO2-uitstoot veroorzaakt wordt door onze zogezegd “slimme systemen”. Dat is de andere kant van de digitalisering. Via je digitale assistent, die continue op stand-by staat en slimme algoritmes bevat om onze vragen te verstaan, het licht aansteken, kan voor meer C02-uitstoot zorgen dan een traditionele manuele actie. Is dat wel nodig?”.

Geertrui Mieke De Ketelaere

Waarden

Sinds dit jaar behoort Geertrui Mieke tot de ‘Digital Minds’, d.i. een selecte club van 22 deskundigen bijeengebracht door Mathieu Michel, de staatssecretaris voor Digitalisering. “Onze opdracht bestaat erin om van België een ‘Smart Nation’ te maken. Dit concept mikt op o.m. een snelle digitale transformatie, investeringen in digitaal menselijk kapitaal, de uitbouw van een digitale overheid en het versterken van de transparantie, de veiligheid en het vertrouwen in AI. Wil Europa straks nog meetellen in het AI-gebeuren, dan moeten we inzetten op een mensgerichte AI. In de VS geeft het bedrijfsleven de toon aan. In China dirigeert de overheid. De niche voor Europa is een AI waarin de mens centraal staat, conform onze Europese waarden. Dat geldt evenzeer voor de regularisatie. Het is cruciaal dat Europa zeggenschap behoudt over data, algoritmes, digitale infrastructuur en spelregels. Dan krijg je een beter doordachte AI die ook veiliger en betrouwbaarder is. Je ziet wat er in de VS gebeurt als je dat niet doet. Sommige staten hebben al gezichtsherkenning in de publieke ruimte verboden of bewakingscamera’s uit het straatbeeld verwijderd”.

Cultuur

Vorig jaar verscheen Geertrui Miekes boek ‘Mens vs. Machine. Artificiële Intelligentie ontrafeld’, sinds kort ook in vertaling beschikbaar in drie andere talen, waaronder de Engelse versie ‘Wanted: Human AI Translators’. Hierin besteedt ze ruime aandacht aan de ethisch-menselijke factor van AI. “Technologie heeft in essentie tot doel het leven van de mens te vergemakkelijken zodat er meer tijd vrijkomt voor kunst, cultuur, contact, (re)creatie, kortom ‘quality time’”.

Ook op dit punt voegt Geertrui Mieke de daad bij het woord. Sinds augustus 2021 is ze aangesteld als curator van het ‘Festival van de Toekomst’ 2024 in Brugge. Daarover wil ze nu al het volgende kwijt: “Verwacht je niet aan een techno show voor techno freaks, ook al zullen we over drie jaar in een nog meer gedigitaliseerde wereld leven met AI als drijvende kracht. De digitale samenleving is geen speeltuin voor ICT’ers of ingenieurs. Ze is publiek en multidisciplinair domein waarin ook artiesten, dichters, sociologen en denkers zich moeten kunnen uitleven. Met alles en iedereen te connecteren, is de kous niet af. Pas dan wordt het leuk.”

Yves Persoons