Suzanne Verheijden

Verheijden heeft bijna altijd in de zorg gewerkt en was in het verleden onder andere programmamanager Innovatie bij ’s Heeren Loo, een grote gehandicaptenzorgorganisatie. “Ik gaf daar allerlei lezingen en inspiratiesessies over mooie eHealth-producten en zorgtechnologie, maar ik merkte dat veel medewerkers niet de basisvaardigheden hadden om daarmee te kunnen werken. Er waren zelfs mensen die

nauwelijks konden rapporteren, niet wisten hoe ze bijlagen moesten toevoegen in e-mails, echt moeite hadden met hun smartphone. Daar schrok ik van.” Voor haar masteropleiding deed Verheijden vervolgens uitgebreid praktijkonderzoek. “Ik heb veel digitale starters geïnterviewd en gevraagd: wil jij digivaardig worden en zo ja, hoe? Ze gaven collectief aan dat ze stress kregen van computercursussen, dat ze die tutorials allemaal niet snapten en dat ze het liefst gewoon een collega op de werkvloer hadden, die meer verstand heeft van digitale dingen dan zij. Iemand die coachend, geduldig en rustig is en hen helpt op de werkplek om het zelf te doen.”

Verheijden bedacht daar in 2017 de rol van ‘digicoach’ voor en ontwikkelde een opleiding. Haar Buro Strakz (“straks slaat op toekomst en de z staat voor zorg”) heeft inmiddels al 700 digicoaches opgeleid. “Het ministerie van VWS heeft die functie ook geadopteerd en een landelijke subsidie in het leven geroepen, waarbij per organisatie vier digicoaches gratis kunnen worden opgeleid. Dat gaat met vouchers en de tweede ronde was in één dag op. Het blijkt dus goed te werken.” “Ik heb het ontwikkeld voor de gehandicaptenzorg, vervolgens doorontwikkeld naar ouderenzorg en onder andere een groot project gedraaid met 21 organisaties, waarvoor we allemaal digicoaches hebben opgeleid. Uit onderzoek bleek dat in de programmatische aanpak van het digivaardig maken van medewerkers de digicoach met stip op 1 de grootste succesfactor is. Inzet en frequentie kunnen daarbij sterk verschillen. Soms is een digicoach een week met mensen bezig of is één gesprek al genoeg, soms drie maanden, maar er zijn ook mensen die een jaar lang één keer in de week een uur met een digicoach zitten om de achterstand in te halen en echt die angst voor de computer te overwinnen.” ▶

“Dat is geen vreemde veronderstelling, want het klopt dat de grootste uitdagingen zich afspelen in de oudere leeftijdscategorie en bij lager opgeleiden. Uit onderzoek van Utrecht Zorg met die 21 ouderenorganisaties bleek dat van de 55+ medewerkers in de ouderenzorg 1 op de 4 onvoldoende scoort op digitale vaardigheden – we proberen de term ‘digibeet’ niet meer te gebruiken - en die kunnen dus ook cliënten niet helpen digivaardiger te worden. Leeftijd en opleidingsniveau spelen een rol, maar soms is er ook sprake van een blunder, een trauma of een sneer waarom iemand de computer niet meer aanraakt. Dat sommige mensen echt met angst of weerstand achter een beeldscherm zitten, daar ben ik echt van geschrokken.”

“Maar je ziet ook dat jongeren niet digivaardig genoeg van school komen, dat beseffen veel mensen niet”, vervolgt Verheijden. “Ze denken zelf dat ze heel vaardig zijn omdat ze Snapchatten, Whatsappen, Instagrammen en Facebooken, maar ze hebben bijvoorbeeld moeite met formulieren invullen, applicaties in de zorg toepassen of omgaan met privacykwesties. Ze hebben dat weliswaar sneller onder de knie, maar komen wel met een achterstand van school. De zorgopleidingen zijn er helaas ook nog niet klaar voor. (Lachend) Ik vermaak me dus uitstekend!”

Suzanne Verheijden is niet alleen actief voor Buro Strakz, maar ook programmamanager digitale vaardigheden voor de Coalitie Digivaardig in de Zorg. Dat is een landelijke stichting, onder andere gefinancierd door VWS en een aantal sociale fondsen, waarbij landelijk kennis delen centraal staat. “Wat zijn de kenmerken van die digitale starter, hoe kun je zo iemand helpen, motiveren, waar zitten de knelpunten? Bij ’s Heeren Loo waar ik destijds werkte, hadden we een website gebouwd met allemaal leermiddelen die iedereen gratis kon downloaden. Het ministerie van VWS kwam toen met de vraag om dat door te ontwikkelen naar andere zorgsectoren als ziekenhuizen en GGZ’s, die meteen enthousiast waren.”

VWS vroeg de Coalitie Digivaardig in de Zorg, die al bestond, vervolgens samen te werken met de kennissite die Verheijden had opgezet en waarvoor ze nu zelf inhoudelijk verantwoordelijk is. “Dat

we financiering hebben gekregen, helpt natuurlijk enorm. We bieden voorbeeldplannen en –rapporten, onderzoeksopzetten, tips & tricks voor de digitale starter, competentieprofielen, vacatures voor een digicoach, noem maar op. Alles is gratis beschikbaar en iedereen die meedoet, deelt zijn of haar kennis ook weer. Wij bundelen dat allemaal en delen het weer met ons netwerk. Dat is inmiddels zo’n gigantische club geworden, dat iedereen weet: als je iets wilt met digitale vaardigheden in de zorg, dan moet je naar www.digivaardigindezorg.nl of Buro Strakz. We organiseren bijvoorbeeld ook webinars. Er komt straks een sessie met digicoaches die hun ervaringen delen, daar hadden we binnen drie dagen al tweehonderd aanmeldingen voor. Op die manier blijven we doorlopend ontwikkelen en werk je ook aan die bewustwording. We gaan organisaties langs, besturen, sectoren, HR-professionals. Het is een kwestie van overal lobbyen: besteed nou aandacht aan dit thema. Onderzoeken helpen ook zeer, want die leveren cijfers op waar elke bestuurder van schrikt.”

Met name qua efficiency valt nog winst te behalen, constateert Verheijden. “Iedereen maakt eigen leermiddelen en pakt het toch op z’n eigen manier aan. Er zijn nog geen landelijke cijfers van digistarters in elke zorgsector. Ik zou ook wel willen weten wat het aan besparing oplevert. In geld, want de maatschappelijke opbrengst is knetterhelder. En andere sectoren leren van onze aanpak, zoals onderwijs en gemeenten. In Rotterdam hebben we vanuit Buro Strakz nu ook ‘cultuursensitieve’ digicoaches opgeleid. Dat zijn jongeren die een bepaalde taal spreken en ouderen uit hun eigen cultuur helpen om digivaardig te worden. Ze zijn met dezelfde methodiek en visie opgeleid als de zorgprofessionals om in de wijk die senioren te ondersteunen. Dus kennis vanuit de zorg is echt naar welzijnswerk gebracht. En als ik dan toch even mijn ideale wereld mag schetsen: ik zou eigenlijk een digitaal rijbewijs voor elke burger willen, in ieder geval voor iedere werkende burger. Dat iedereen die een baan heeft zich elk jaar of elke twee jaar verplicht moet bijscholen om digibasisvaardig te zijn, zodat we daar geen achterstand meer in ontwikkelen. En dan natuurlijk wel met hulp. Dus niet: we toetsen je en doen verder niks. Nee, we helpen je echt om digivaardig te worden, bijvoorbeeld met die digicoaches. Als je dan dat digitaal rijbewijs hebt, zou eraan gekoppeld moeten zijn dat er een soort basisvaardighedenlijst is waaraan elke burger moet voldoen. Of je nu werkt of niet: dit is wat je moet weten om mee te kunnen doen in de maatschappij. Die lijst is er wel in bijna elke zorgsector, maar nog niet voor de burger. En ik zou het tot slot mooi vinden als al die stichtingen en organisaties hun kennis bundelen op één plek waar iedereen gebruik van kan maken, maar waar ook de burger zelf terecht kan.” ■