Ronilla Snellen

Ronilla Snellen is co-founder en directeur van FutureNL, de stichting waarmee ze basisscholen en middelbare scholen gratis gastlessen, trainingen en lesmateriaal in digitale vaardigheden aanbiedt. Daarnaast leidt ze met TechGroundsNL IT-professionals op, waarbij de focus ligt op vrouwen en culturele diversiteit.

Ze staat bekend om haar daadkracht en verbaast zich over het trage tempo waarop het onderwijzen in digitale vaardigheden wordt opgepakt. Ronilla Snellen roept op tot actie.

Wat houdt jou bezig? “Dat kinderen en jongeren digitaal weerbaar moeten worden door ze daarin onderwijs aan te bieden. De aanname dat ze het automatisch leren omdat ze veel online zijn, klopt niet. Naast alle mogelijkheden die technologie biedt, hebben ze het stemmetje van de advocaat van de duivel hard nodig: denk na over wat je leest en ziet en schat dat op waarde. Als ze worden gedwongen er meer over na te denken, ontwikkelen ze een kritisch denkvermogen en worden ze vanzelf zelfredzaam online. Hoognodig in de huidige tijd.”

En de overheid laat op zich wachten? “Leraren, schoolleiders en schoolteams werken onder de naam Curriculum.nu aan een vernieuwd curriculum. Daarin staat wat leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs moeten kennen en kunnen. De regering en Tweede Kamer stellen het curriculum voor het hele land wettelijk vast. De

poging van Curriculum.nu om digitale geletterdheid daarin op te nemen sneuvelde in maart 2020 in de Kamer: het debat werd overschaduwd door het knelpunt lerarentekort. Dat zijn natuurlijk eigenlijk twee totaal verschillende discussies. Ondanks een regeerakkoord waarin zwart-op-wit stond dat digitale geletterdheid in het curriculum zou worden opgenomen, werd dit tóch van tafel geveegd. De regering is haar belofte dus niet nagekomen en dat is om te huilen. Ze moeten digitale geletterdheid verankeren in het onderwijs, zo snel mogelijk.”

Jij nam het heft al in 2017 in eigen handen. “Ja, door met FutureNL lesmateriaal te maken over digitale vaardigheden. Daarvan wordt gretig gebruikgemaakt. Scholen erkennen dat het nodig is dat kinderen en jongeren hierover leren, maar er is nog geen educatieve uitgever die daarover een methode aanbiedt. Zij hebben hun businessmodel simpelweg niet rond als een les niet verplicht is. Met FutureNL organiseren wij onze eigen funding bij onder andere fondsen, samenwerkingspartners en het bedrijfsleven om onafhankelijk lesmateriaal te kunnen maken.”

Wat verontrust jou? “Dat kinderen en jongeren zich onvoldoende bewust zijn van wat ze digitaal doen. Dat ze niet weten dat hun cookies worden opgeslagen en waarvoor hun data wordt gebruikt. Of dat ze op YouTube in een rabbit hole belanden en alleen maar video’s krijgen aangeboden die lijken op de video waarnaar ze eerder zochten. Eigenlijk geldt hetzelfde als voor volwassenen: het gevaar van polarisatie ligt op de loer, omdat je keer op keer een bepaalde kant op wordt gestuurd. Daarnaast vraagt het online communiceren andere sociale vaardigheden dan in het dagelijks leven. Contact maken, een community en online netwerk beheren, hoe doe je dat allemaal? Ik denk dat jongeren er gelukkig van worden als ze handvatten aangereikt krijgen.”

Wat is een concreet voorbeeld van een les van FutureNL? “Een les die draait om een nepprofiel van een ▶

schattig jongetje op Facebook. Als we van start gaan, denkt íedereen dat hij echt bestaat. Ouders kunnen zeggen dat hun kinderen geen vreemde mensen moeten accepteren op social media, maar dat is lekker kletsen; in de basis zijn kinderen goed van vertrouwen. De leerlingen krijgen een aantal opdrachten om te toetsen of het profiel echt is. Gedurende de les slaat de ontzetting in de klas toe. Hij gebruikt een stockfoto! En dan krijgen ze ook door dat alles op dezelfde datum in de lucht gebracht is, ook zijn YouTube-kanaal met Minecraft-filmpjes. Ze snappen er eerst niets van: ‘Heb jíj dan zitten Minecraften?’ Als ik ze vertel dat die video’s online te vinden zijn en eenvoudig te knippen en plakken, begint het besef te komen. Ze moeten intrinsiek snappen hoe ze kunnen toetsen of een profiel fake is. Daar kun je als ouders niet tegenop waarschuwen.”

Hoe is het met de media gesteld? “Het klakkeloos overnemen van een nieuwsbericht op allerlei sites – wat aan de lopende band gebeurt – vind ik gevaarlijk. Ik wil graag gedegen journalistiek en een pers waarin ik dingen lees die kloppen, gebaseerd op feiten. Met de ontelbare kanalen die er zijn, wordt dat steeds moeilijker. Dus moeten we onze kinderen leren welke nieuwsbronnen betrouwbaar zijn en bij twijfel meerdere bronnen te raadplegen. Dat vind ik zelf ook nog lastig. Aan het begin van de coronapandemie stuurde ik een bericht, dat afkomstig leek van het RIVM, door naar mijn ouders. Later hoorde ik dat het fakenieuws was. Ik trapte er met open ogen in.”

Welke landen vind jij een schoolvoorbeeld? “In Denemarken en Finland zit digitale geletterdheid al in het curriculum. Of Engeland, daar stelde de regering het vak in 2014 al verplicht. Daar kan Nederland een voorbeeld aan nemen. Ik zou ook hier meer daadkracht verwachten, het is zó’n belangrijk onderwerp. Vanuit de politiek lijkt er geen bewustzijn van de maatschappelijke werkelijkheid op het gebied van digitalisering. Het gaat niet alleen over digitaal weerbaar zijn in het hier en nu. Alle banen hebben straks een digitale component. Dus als je jongeren goed wilt voorbereiden op de toekomst, dan moet je ze er nú in onderwijzen. Ik vind het dramatisch dat het niet gebeurt. Die achterstand moet straks worden ingehaald en dan leggen we het internationaal gezien echt af. De landen waar het economisch voor de wind gaat, hebben een digitaal vaardige arbeidsmarkt. Dat is een wezenlijk element van economische groei.”

Waarvan gaat jouw hart sneller kloppen? “Van de kansen die voor het oprapen liggen. Dat wil ik ook heel graag laten zien met mijn stichting: technologie is krachtig en prachtig, maar je moet weten hoe het werkt om de regie te kunnen nemen. Ik ben helemaal niet anti, integendeel. Als je het op de juiste manier benut als resource, brengt het ons als mensheid op allerlei vlakken verder. Van het verbeteren van de gezondheidszorg en contacten leggen tot de wereld leren kennen, de mogelijkheden zijn eindeloos.”

Zijn al jouw acties gericht op kinderen en jongeren? “Bij TechGrounds, waarmee we techopleidingen aanbieden, ligt de focus op vrouwen en mensen met een culturele achtergrond. Juíst achttienplus. Eerst mikten we wel op schoolverlaters, maar dat hebben we laten varen: nu kijken we bij de selectie vooral naar motivatie. Dus ook als je 54 bent en dolgraag wilt, ben je van harte welkom. Omdat we gebruik kunnen maken van funding uit het bedrijfsleven, kunnen we de opleiding gratis aanbieden. Rabobank, Randstad, Booking.com; er zit een aantal grote partners achter die dat mogelijk maken. Inmiddels zijn er vier vestigingen van TechGrounds en de toestroom van deelnemers is echt enorm.”

Wat is de meerwaarde van TechGrounds? “Er zijn weinig techopleidingen in Nederland waar je het vak van a tot z leert. Er bestaan opleidingen waarin de veel hardere kant van techniek is vertegenwoordigd, maar het digitale component ontbrak. Dus hebben wij een variant op poten gezet, met een eigen curriculum. Mensen die de opleiding hebben afgerond, stromen direct door in een baan. Alles wat we doen, heeft een verbinding met het bedrijfsleven. We onderzoeken bijvoorbeeld de meest innovatieve processen en maken daar een les over, zodat deelnemers weten wat er in de echte wereld gebeurt. Door de handen ineen te slaan, hebben we veel meer impact.”

Is dat meteen een wijze les voor politiek Den Haag, de handen ineen slaan? “Ik zou zeker de krachten bundelen met het talent dat Nederland rijk is. Er zijn ondernemers genoeg die in tech zitten; daar zou ik dankbaar gebruik van maken. Er komt nu een Kamercommissie Digitaal die zich hiermee gaat bezighouden, een goede ontwikkeling. De CEO van Mediamonks is bijvoorbeeld heel actief met bewustwording van het digitaliseringsaspect bij de overheid. Om dat veel beter te activeren, moeten programma’s worden opgezet. Ook op het gebied van cyber security. Er zijn zoveel thema’s die aandacht behoeven. Vaak worden dingen pas opgelost nadat een probleem ontstaat. Als er gegevens van de GGD lekken, wordt dat probleem eerst onderschat voordat ze erkennen dat er iets mis is.”

We lopen dus constant achter de feiten aan? “Ja. Ook op ethisch gebied. Hoe regel je eigenlijk wetgeving over technologie, wat mag er allemaal wel en niet worden geregistreerd? Als een slimme lantaarnpaal data bewaart, van wie is die data dan? Van het lantaarnpalenbedrijf, of van de gemeente? En wat hebben de bewoners eraan? Of is het eenrichtingsverkeer? Het is logisch dat voor nieuwe ontwikkelingen geen kant-en-klaar beleid klaarligt, maar het gaat nu wel érg langzaam.” ■