Chandra Verstappen

Als je wilt bijdragen aan het terugdringen van gezondheidsverschillen, dan is het noodzakelijk de mensen om wie het gaat te bereiken én te betrekken, benadrukt Verstappen. En dat vinden veel professionals behoorlijk ingewikkeld. “Want het is meer dan een enquête online zetten met zeventig ingewikkelde vragen. Heb je dan wel een goede afspiegeling te pakken of zit er een vorm van bias in? Wat als je moeite hebt met lezen en schrijven, een migratieachtergrond hebt, als statushouder of asielzoeker het systeem niet kent of gewoon op leeftijd bent en de digitalisering je veel te snel gaat? Allemaal factoren die ervoor zorgen dat mensen vaak onder stress leven en beperkt gezondheidsvaardig kunnen zijn. En die maken dat zij vaak niet meedoen aan onderzoeken.”

Als we niet specifiek iets doen voor deze groepen, dan wordt ook de tweedeling in de maatschappij gewoon groter, constateert Verstappen. “Er zijn ongeveer 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland. Je kunt je voorstellen dat lezen en schrijven enorme

impact hebben op de mate waarin je vaardig bent, in allerlei opzichten. We weten ook dat 29% van deze groep moeite heeft met het vinden, begrijpen en vervolgens ook toepassen van informatie over zorg en gezondheid.”

Juist voor die grote groep mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden is eHealth kansrijk. Het brengt zorg letterlijk dichterbij. En de urgentie van eHealth4All wordt nog groter als we beseffen dat mensen met basisonderwijs of vmbo een gemiddeld slechtere gezondheid hebben. Zij krijgen vaker te maken met chronische aandoeningen zoals diabetes, COPD en hart- en vaatziekten. eHealth moet daarom voor iedereen begrijpelijk, vindbaar en toegankelijk zijn.

Maar op dit moment zijn de meeste eHealth-toepassingen nog te ingewikkeld en lastig te gebruiken voor lager opgeleiden en ouderen, al dan niet met een migratieachtergrond. Dat moet anders, beseft Verstappen. “Ontwikkel vanaf de start samen met laagopgeleide gebruikersgroepen, maak een ontwerp dat geschikt is voor iedereen, ook voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, en zorg altijd voor een combinatie van online toepassing en face-to-face contact met de zorgverlener. Bedenk: als het voor deze mensen geschikt is, dan is het voor iedereen geschikt. Dus in plaats van iets ingewikkelds maken en daaruit iets makkelijks destilleren, kun je veel beter met iets makkelijks beginnen en vervolgens verdiepen en verbreden met extra informatie. Neem bijvoorbeeld thuisarts.nl. Als je daar binnenkomt, is het heel eenvoudig, ook prettig voor mensen die moeite hebben met lezen. Maar huisartsen kijken er ook op om de wetenschappelijke onderbouwing van hun behandeling te zoeken. Want die zit er ook in, alleen veel verder weg. Dat is een prachtig voorbeeld.” Omdat het begrijpen, vinden en gebruiken van eHealth-toepassingen voor veel mensen een grote opgave is, worden ze nu vaak niet gebruikt. En dat terwijl juist eHealth grote voordelen biedt, zoals beeldgebruik, pictogrammen, voorleesfuncties, interactiviteit en gebruik in eigen tempo en eventueel samen met anderen. Verstappen: “Daarom is de rol van de professional ook zo belangrijk, of die nu werkt in de zorg, welzijn of bij de gemeente. Het begint ermee dat zij herkennen of iemand laaggeletterd is en vervolgens hun communicatie aanpassen. Zij kunnen zorgen dat hun patiënten en klanten digitale (zorg)toepassingen leren kennen en kunnen vinden.”

“Je kunt wel balen dat een patiënt geen digitale afspraak maakt, maar als iemand geen computer heeft of niet weet hoe het werkt, dan is dat wat moeilijk… Het vraagt dus ook wat van professionals; deze mensen hebben net een stapje meer hulp nodig. Ze willen meestal heel graag - dat weten we uit gesprekken – maar je moet ze soms een beetje extra motiveren. Als je adviseert: ga eens een stappenteller gebruiken, zorg dan dat die zegt: ‘Hoera, u heeft vandaag al 2.000 stappen gelopen!’. In plaats van: ‘Heb je nu nog steeds niet 10.000 stappen gezet?’ Daar worden veel mensen niet vrolijk van en bij deze groep is dat nog eens extra het geval. Zij lopen er hun hele leven al tegenaan dat dingen niet zo goed lukken en dat ze eigenlijk steeds worden overvraagd in het dagelijks leven. Daarom is lokale samenwerking ook zo

belangrijk hierbij. Je wilt dat de huisarts zegt: hier is die goede en effectieve stappenteller, dat de gemeente zegt: wij pakken overgewicht in deze wijk aan en dat de wijkwerkers de mensen verder stimuleren.” Naast eHealth is ook inclusief onderzoek een belangrijk speerpunt bij Pharos, aldus Verstappen. “29 procent van de Nederlanders doet nooit mee aan onderzoeken en toch zeggen wetenschappers dat de uitkomsten gevalideerd zijn. Die bewustwording is cruciaal. Bij die kwetsbare groep is de achterstand het grootst en levert preventie het meest op, dus onderzoekers: pas je methode aan en zoek een manier om de ervaringen van deze mensen een plek te geven in je onderzoek.”

Voor Chandra Verstappen is eHealth4all geslaagd “als het normaal is bij de ontwikkeling van alle digitale zorg – of het nu gaat om informatie, een app of een patiëntportaal maken – dat je rekening houdt met deze groep en dat je samen met hen gaat zitten: wat hebben jullie nou nodig? Test je product met hen. Pas dan maak je iets wat toegankelijk is, wat álle mensen ook écht kunnen en willen gebruiken. Als dat gebeurt, zijn wij tevreden.” Als lichtend voorbeeld noemt Verstappen KIJKsluiter, een website en een mobiele app met ruim tienduizend animatievideo’s waarin de belangrijkste informatie uit de bijsluiter van een medicijn in begrijpelijke taal wordt uitgelegd. De video’s zijn specifiek gemaakt voor geslacht, leeftijd, de vorm en de reden waarvoor het medicijn wordt gebruikt. En ze zijn beschikbaar in verschillende talen. Ook zijn er duidelijke video’s die demonstreren hoe je een medicijn moet gebruiken. KIJKsluiter is voor iedereen beschikbaar en wordt aangeboden door apotheken, huisartsen en ziekenhuizen, in samenwerking met de overheid. Dit idee van artsen Rob Neeter en Afke de Jong won ook de eerste eHealth4all-prijs van Pharos. Verstappen: “eHealth past helemaal in het streven om mensen de mogelijkheid te geven actiever te letten op een gezonde leefstijl en maakt zelfmanagement van chronische aandoeningen makkelijker. Dat past goed in de beweging van nazorg naar voorzorg. Maar dat betekent wel dat iedereen mee moet kunnen doen in de digitale wereld: eHealth4All! Anders is het risico groot dat de gezondheidsverschillen verder toenemen.” ■