Open
r 9 septembe
2017
Utrecht
Monumentendag OpenMonumentendagUtrecht.nl
Thema Boeren, burgers en buitenlui
Kleine Vleeshuis met St. Catharinakathedraal
In deze krant: - Alle open monumenten
- Het Romeinse Schip
- Monumentenlezingen
- Rietveld en tijdgenoten
- Wandel- en fietsroutes
- Cultureel programma
- Villa Jongerius
- Bezoek met gidsen
- Monumentenmarkt
r… en veel mee
Boeren, burgers en buitenlui in een veranderende stad We nemen u mee naar het Utrecht van de zeventiende en achttiende eeuw. De talrijke torens van kerken en kloosters steken uit boven een hoge stenen stadsomwalling, die voorzien is van poorten en bolwerken. In de voorname straten getuigt de rijke architectuur van het weelderige leven van de welgestelde burgers. Aan de andere kant heerst er grote armoede in de smalle hofjes en stegen aan de rand van de stad. Buiten de muren begint meteen het platteland. Dit is het land van de boeren en de buitenlui: het land van boerderijen, tuinderijen en molens, maar ook van deftige buitenplaatsen waar de stedelijke elite zich in de zomer terugtrekt en de adel nog macht heeft. Plaatsen van ontmoeting Boeren, burgers en buitenlui: allemaal hadden zij hun eigen leven en toch kwamen ze elkaar juist in de stad veelvuldig tegen. Bijvoorbeeld op de levendige markten, waar de veelhoekige pleinen en brede bruggen over de grachten met hun specifieke namen als Vismarkt en Ganzenmarkt nog altijd aan herinneren. Maar
ook in gebouwen, zoals de Kleine Vleeshal, met z’n karakteristieke koeienkop aan de gevel. Of in de parochiekerken van de stad, zoals de Buurkerk, waar het vee dwars doorheen liep. Veel monumenten die u vandaag in het centrum kunt bezoeken laten zien op welke manier de stad functioneerde en waar de verschillende groepen elkaar ontmoetten. De veranderende stad Vanaf de negentiende eeuw begint de stad snel te veranderen. De vier bastions die vandaag te bezoeken zijn getuigen nog van de stadswallen, die na 1830 werden ontmanteld, waarna de stad zich naar alle windrichtingen kon uitbreiden. Vandaag zijn dan ook veel monumenten buiten het centrum te bezoeken die karakteristiek zijn voor deze verandering. Zo werd Het Hoogeland destijds aangelegd als buitenplaats terwijl het inmiddels door de stad is opgeslokt. Het terrein van de veeartsenijschool, met de bijzondere Paardenkathedraal, lag aanvankelijk buiten de stad en werd later omringd door de arbeiderswijk Wittevrouwen. In het westen van de stad laten een voorma-
lige hovenierswoning en houtzaagmolen De Ster en aan de andere kant de Rijksmunt en Cereol zien hoe het van oorsprong agrarische gebied door de industrialisatie veranderde in een stedelijk gebied. De Stijl en het Nieuwe Bouwen Met de tijd veranderde ook de opvattingen over architectuur en wonen. Nieuwe stromingen deden hun intrede en moderne bouwmaterialen als beton en staal boden nieuwe mogelijkheden. In het kader van de viering van 100 jaar ‘De Stijl’ zijn dit jaar meerdere unieke monumenten te bezoeken van Rietveld en tijdgenoten. Zo kunt u met gidsen een bezoek brengen aan twee bijzondere woonvilla’s aan de Breitnerlaan. Ook Rietvelds woningen aan de Erasmuslaan en de Robijnhof zijn opengesteld, net als het woonhuis van Sybold van Ravesteijn, de gerestaureerde Villa Jongerius en de Stadsschouwburg van Dudok. Deze monumenten zijn niet alleen uniek door hun architectuur maar laten door hun plek in de stad ook zien hoezeer Utrecht veranderde.
Romeinen En nog steeds dijt de stad uit. De laatste grote uitbreiding is Leidsche Rijn: ooit de groentetuin van Utrecht, nu de grootse vinexwijk van Nederland. Boerderijen en tuindersbedrijven zijn nog op veel plaatsen tussen de nieuwbouw terug te vinden. Bij de bouw van Leidsche Rijn stuitten archeologen op de resten van een Romeins fort, een weg, een wachttoren en een compleet schip! Zo zien we dat het nieuwste deel van de stad tegelijk een van de oudst bewoonde plekken in Utrecht is! U kunt het allemaal zelf beleven op deze Open Monumentendag.
Open
r 9 septembe
2017
Monumentendag
2
In de stijl van De Stijl
Domplein: rondleidingen DOMunder
Expositie in Rietveldwoning Erasmuslaan
jaar geleden is ontstaan: een plek met
In de jaren ’30 van de vorige eeuw werden door Gerrit Rietveld twee huizenblokken gebouwd tegenover het Rietveld-Schröderhuis. Met zijn ontwerpen wilde Rietveld de principes van het Nieuwe Bouwen (licht, lucht en ruimte) toepassen op de volkswoningbouw. De witgepleisterde muren van de huizenblokken contrasteren sterk met het kleurgebruik in het Schröderhuis. Helaas werden de huizenblokken begin jaren ’60 gescheiden van het Schröder-huis door verhoging van rijksweg 22, de huidige Waterleidingweg. Rietveld was hier zo verbolgen over dat hij verzuchtte: ‘Laten ze het huis dan maar weer afbreken.’
Het Domplein is de plek waar Utrecht 2000 veel verhalen. Op Open Monumentendag
Op Open Monumentendag zijn twee woningen op de Erasmuslaan opengesteld: Erasmuslaan 9 en Erasmuslaan 5. In 2002 verwierf het K.F. Hein Fonds het pand Erasmuslaan 5, dat momenteel is ingericht als expositieruimte. Stichting Vierplus toont hier onder de titel ‘Essentie’ abstract werk van voornamelijk Utrechtse hedendaagse kunstenaars: ‘Essentie is wat blijft als alle franje, alle verhulling weg is. Deze kunst toont de kracht van het weglaten’. Hé, lijkt dat niet erg veel op de denkbeelden van Het Nieuwe Bouwen en De Stijl? Kijk zelf hoe de eenvoud en helderheid van de kunstwerken en de luchtige, lichte structuur van de woning samenwerken: een mooie combinatie!
kun je met een gids van DOMunder de bovengrondse verhalen uit het verleden herbeleven. Verzamelpunt is de infocontainer van DOMunder. Het programma: 11.30 Kruiwagenrondleiding Domplein 12.30 Domplein toen en nu met foto’s 13.00 Presentatie Utrecht en de cholera 13.30 Kruiwagenrondleiding Domplein 14.00 Domplein: historie en opgravingen 14.30 Domplein toen en nu met foto’s 15.00 Presentatie Utrecht en de cholera 15.30 Kruiwagenrondleiding Domplein 16.00 Domplein: historie en opgravingen 16.30 Domplein toen en nu met foto’s
Rietveld-fietstocht Utrecht Zuid: Buitenkans voor Rietveld-liefhebbers Als Rietveldstad kan Utrecht bogen op heel wat Rietveld-erfgoed. Het grootste deel daarvan is normaal gesproken niet toegankelijk voor bezoekers. Gelukkig is er Open Monumentendag om buitenkansjes te benutten! Zo was vorig jaar de Chauffeurswoning van Rietveld te bezoeken als onderdeel van een begeleide fietstocht. De fietsroute met gids voert dit jaar naar Utrecht Zuid, waar de Breitnerlaan wordt bezocht. Hier staan twee Rietveldhuizen uit de wederopbouwperiode (nr 9 en nr 11), waarvan nr 11 is opengesteld. De villa Breitnerlaan 1, van tijdgenoot P. Bloemsma, wordt eveneens bezocht (dus alleen voor deelnemers fietstocht!). De fietsroute komt ook door Hoograven, waar Rietveld enkele bouwblokken heeft ontworpen.
Wil je zeker zijn van een plek dan van tevoren opgeven via rondleiding@domplein2013.nl. Geef daarbij aan voor welk onderdeel en met hoeveel personen. Er is beperkt plaats.
Hierbij komen we ook langs de modelwoning aan de Robijnhof. Als afsluiting wordt Pastoe aangedaan, de bekende fabriek van designmeubelen, waar de Zagerij en het Ketelhuis worden bezocht. Robijnhof (alleen ’s ochtends van 11.00 - 13.00 uur) en Pastoe zijn ook zonder de fietstocht te bezoeken. De fietsroutes worden begeleid door studenten kunstgeschiedenis en bouwhistorie en starten op het Ledig Erf (zie aanduiding aldaar). Het aantal deelnemers is maximaal 15 per fietstocht. De tochten vertrekken iedere drie kwartier vanaf 10.30 uur; start van de laatste tocht om 15.45 uur. Duur: een 1,5 uur. Verplicht van tevoren kaartjes afhalen bij de informatietent op het Domplein!
Kijk ook op domunder.nl/omd.
Langs grachten en werven met Het Gilde De populaire wandelingen met Gilde-gidsen voeren dit jaar langs de ontmoetingsplekken van boeren, burgers en buitenlui. Welke mensen kon je vroeger tegenkomen in de stad? En waar kwam je ze tegen? Waar kwamen zij vandaan en waar woonden en werkten zij? Wanneer werd Utrecht een stad en wat betekende dat voor de mensen die daar woonden of op bezoek kwamen? De gildewandeling van 2017 neemt u mee langs de geschiedenis van de ontmoetingsplekken: kerken, markten, winkels en herbergen.
Themalezingen in het stadhuis:
De rondleidingen zijn gratis, maar u moet
Burgers, buitenlui en de voedselvoorziening
op het Domplein. De wandelingen
De populaire themalezingen zullen dit jaar worden gegeven door René de Kam en Bettina van Santen, erfgoedspecialisten bij de gemeente Utrecht. Beiden gaan in op de relatie tussen burgers en buitenlui en de voedselvoorziening in de stad. Een relatie die letterlijk van levensbelang was. René de Kam trapt af. In Eten wat de pot schaft? gaat hij na hoe de vroegere Utrechters aan hun voedsel kwamen en hoe dat in de loop der tijd veranderde. Daarbij bestrijkt hij de periode van de oude steentijd, toen hier al mensen
rondliepen, tot de 19e eeuw. Hoe kwamen die vroegere Utrechters aan eten? Was er toen al een verschil tussen boeren, burgers en buitenlui, of zorgde iedereen voor zijn eigen voedsel? Hoe veranderde dat in het middeleeuwse Utrecht, dat in 1122 stadsrechten kreeg? Bettina van Santen richt zich in Buitenlui worden burgers op de periode na 1850, toen de stad zich sterk begon uit te breiden in de buitengebieden. Deze gebieden waren tot dan in gebruik bij hoveniers en boeren, die de stad eeuwenlang van voedsel hadden voorzien. Nu moesten zij
wel een kaartje afhalen bij de informatietent vertrekken hier ieder uur: de eerste om
plaats maken voor stedelijke uitbreidingen. Wat voor impact had dat op deze mensen, op de omgeving, en op de voedselvoorziening in de stad? Sommige tuinders veranderden van beroep, zoals Jan Jongerius, die automobielen ging verkopen. Anderen werden groenteboer of melkman in de nieuwe wijken. Uiteindelijk zouden de hoveniers en de boeren uit het stedelijk leven verdwijnen.
10:30 en de laatste om 15:30 uur.
Dit jaar in het Stadhuis: Juniorgidsen zijn er weer klaar voor! Onze juniorgidsen hebben zich inmiddels dubbel en dwars bewezen. Dit jaar zullen ze aanwezig zijn in het Stadhuis, gevestigd aan de Oudegracht op de Stadhuisbrug. Juniorgidsen zijn leerlingen van de
De lezingen duren ongeveer 30 minuten en beginnen om resp. 14.00 en 15.00 uur in de hal van het Stadhuis.
Kathedrale Koorschool in Utrecht, jongens en meiden uit groep 7 en 8. Vergis u niet: zij zijn goed voorbereid op hun bijzondere taak! Vanaf 1343 kwam het stadsbestuur
De Constructieve: Geschiedenis ter plekke! Historische plekken zitten vol verhalen. Leden van Sociëteit de Constructieve vinden het leuk om die verhalen te vertellen. Vorig jaar deden ze dat op Open Monumentendag voor het eerst. De verhalen bleken echt iets toe te voegen, zo bleek uit de enthousiaste reacties. Dit jaar zijn er negen locaties waar u verhalen over het monument kunt beluisteren. In Paushuize gaat Wybo Heere in op de bijzondere geschiedenis van het complex; in de Nicolaaskerk vertelt Jan Jansen
de geheimen van het kerkhof; Frits Broeyer legt in de Janskerk uit waarom het Janskerkhof zo’n mooi plein is en in het Eloyengasthuis komt u van Wim Smit meer te weten over het Utrechtse Smedengildt en andere ambachtsgilden. In het Bartholomeusgasthuis vertelt Arie Noordermeer over de 650-jarige geschiedenis en in het Kleine Vleeshuis gaat Casper Staal in op de geheimen achter de ossekop die de gevel siert. Wist u overigens dat Sonnenborgh niet alleen een militaire functie had, maar ook een plek van verleidingen was? Peter
Ruys vertelt er ter plekke meer over. De bewogen historie van het huis Drift 15 tenslotte wordt verteld door Guus Schrijvers.
op de Stadhuisbrug bijeen. Oorspronkelijk waren het verschillende panden, maar in de 16e eeuw werden deze onder keizer Karel V samen gevoegd tot een nieuw geheel. In 1824 kreeg het complex een neoclassicistische voorgevel. In 2000 werd het Stadhuis deels in postmoderne stijl
In het Academiegebouw zijn drie verhalen te beluisteren: in de Aula vertelt Rendel de Jong over de symboliek van de gobelins; in de Senaatszaal gaat Joost van Sonsbeeck in op de portretten van professoren en Louis Akkermans stelt de Utrechtse Nobelprijswinnaars aan u voor. Zie voor tijdstippen bij de betreffende monumenten.
verbouwd door architect Miralles. Kortom, een complex met een hele rijke historie en architectuur. De juniorgidsen zijn er klaar voor! + Rondleidingen ieder half uur van 10.30 - 16.30 uur.
Open
r 9 septembe
2017
Monumentendag
3
Villa Jongerius: ‘Een huis als een auto’ Een van de meest verrassende huizen in Utrecht is ongetwijfeld Villa Jongerius. Het opvallende pand aan het Merwedekanaal werd in 1937 gebouwd in opdracht van Ford-dealer Jan Jongerius. Kleindochter Bernadette Jongerius en kleinzoon Willem ter Steege vertellen graag meer over dit bijzondere woonhuis. Jan Jongerius was hovenier. Hij leverde onder meer groente en fruit aan de Utrechtse kazernes, maar zag ook brood in de nieuwe olie- en benzinehandel. Hij bouwde relaties op met oliemaatschappijen in Amerika en exploiteerde de eerste Texaco benzinestations in Utrecht. Van benzine was het een kleine stap naar automobielen en zo werd Jongerius ook Ford Dealer. Achter de hovenierswoning verrezen productiehallen en in de jaren 1936-37 liet hij een nieuw kantoor en een villa bouwen in, tja, wat voor stijl eigenlijk? ‘In ieder geval een unieke stijl’, lacht Bernadette Jongerius. ‘Van buiten oogt het modern, doet het denken aan het functionalisme, maar ook een beetje Frank Lloyd Wright, met die uitkragende balkons en het grote dak overstekken. Het interieur is daarentegen juist heel traditioneel’. De centrale hal - met de levensgrote portretten van het hele gezin (Jongerius had als goed katholiek tien kinderen, waarvan er vier priester of non zijn geworden) oogt inderdaad meer als een 19e-eeuws landhuis. Dat contrast
Domplein: dé ontmoetingsplaats van Utrecht! Het Domplein is niet alleen het centrale punt van de Open Monumentendag, het is altijd een verzamelplaats geweest voor de burgerij, een plek die van alles heeft meegemaakt: kerkbouw, stormen, opstanden, ziektes, opgravingen, verkeer, etc. Op Open Monumentendag kunt u met een gids van DOMunder de bovengrondse verhalen uit het verleden herbeleven. Er zijn ‘kruiwagen’- en ‘foto’-rondleidingen en presentaties over de opgravingen op het Domplein en de cholera-epidemie die Utrecht in de 19e eeuw teisterde. Voor deze rondleidingen moet je je van tevoren opgeven via rondleiding@domplein2013. nl. Voor het volledige programma zie de activiteitenbalk elders in deze krant. Op het Domplein staat zoals altijd de centrale tent met informatie over alle activiteiten. Ook kunt u hier een extra monumentenkrant ophalen en de (gratis) kaartjes bestellen voor de Gildewandelingen en de fietstocht o.l.v. studenten door Utrecht Zuid (zie elders in deze krant). Domplein is ook het vertrekpunt van de Gildewandelingen en het beginpunt van de wandelroutes in deze krant. In de aangrenzende Pandhof vindt weer de Monumentenmarkt plaats. ‘Vive le Vin’ is aanwezig met drankjes en een terras.
was kenmerkend voor Jan Jongerius, die naar buiten toe de moderne ondernemer uitstraalde, maar binnen de voorkeur gaf aan warme huiselijkheid. Droomhuis ‘Het is puur eclectisch’, beaamt Willem ter Steege, ‘een mix van stijlen. Er is ook geen architect aan te pas gekomen, het was een eigen ontwerp van Jan Jongerius: zíjn droomhuis’. ‘Jongerius bouwde een huis als een auto’, concludeerde restauratie-architect Antoni Folkers al. Zo werden allerlei materialen gebruikt die al voorhanden waren in zijn carrosseriefabriek. Willem wijst op enkele leuke details: ‘Die ijzeren gevelkolommen werden ook in zijn autobussen toegepast, en die raamscharnieren en die deurvangers voor de openslaande deur werden gebruikt bij vrachtwagens. De rondlopende ramen kwamen toen ook veel voor in autobussen en de grote luifels waren afgekeken van Amerikaanse benzinestations’. In 1955 kwam het Jongerius-complex in handen van Defensie. Toen de Staat het in 2006 aan de gemeente Utrecht wilde verkopen, richtte de familie met architect Folkers de stichting ‘Vrienden van het Jongerius Complex’ op. ‘Doel was allereerst om de villa en het kantoor te behouden door het te beschermen.’, vertelt Willem, sindsdien directeur van de stichting. ‘Daarna hebben wij de villa verkregen en gerestaureerd, wat met hulp van allerlei subsidies en fondsen is gelukt’. Tijdens de restauratie dreigde het mis te gaan. Bij het opkrikken van de doorgezakte dakoverstekken begon alles te scheuren en raakten de muren los van de vloer. ‘We moesten het pand hals over kop verlaten’, herinnert Willem zich. Hier wreekte zich het ontbreken
Bernadette Jongerius en Willem ter Steege in de centrale hal van Villa Jongerius
van een architect. Jan Jongerius had zelf binnen zijn bedrijf genoeg technische kennis in huis, dacht hij, om zijn droomhuis te verwezenlijken; hij liet het door zijn eigen medewerkers bouwen. ‘Het was gebouwd als een kaartenhuis’. De restauratie bleek een megaklus, maar slaagde. De villa heeft nu een representatieve functie: zij is te huur voor vergaderingen, bijeenkomsten en je kunt er zelfs trouwen. Bernadette, Willem en een aantal andere kleinkinderen zullen op Open Monumentendag persoonlijk aanwezig zijn om de bezoekers te ontvangen en vragen te beantwoorden.
Bernadette: ‘Het huis heeft zo veel verhalen; maar het mooiste vind ik toch het karakter van het huis: helemaal de signatuur van mijn opa.’ Momenteel is ook de restauratie van het kantoorpand, inclusief monumentale voorgevel, trappenhuis en het grote glas-in-loodvenster van Willem Mengelberg, in volle gang. Het voormalige hoofdkantoor moet begin 2018 gereed zijn. Er komen een grand-café in en zalen voor bijeenkomsten en congressen.
Open
Alle monumenten op een rij
* nieuw in 2017 + extra activiteit
Route 1 De noordelijke binnenstad START: DOMPLEIN EEUWENLANG WAS DE PLEK VAN HET HUIDIGE DOMPLEIN EEN PLAATS VOOR DE GEESTELIJKEN EN DE ELITE. HET WAS EEN IMMUNITEIT: BOEREN EN BURGERS MOCHTEN ER NIET KOMEN. HIER KWAM EIND 16E EEUW VERANDERING IN MET DE OPHEFFING VAN DE IMMUNITEITEN. IN DE ZUIDOOSTHOEK VINDEN WE:
1. Domplein 29, Academiegebouw In 1891 was er veel discussie over het ontwerp van het Academiegebouw. Uiteindelijk werd het neogotische ontwerp van Pierre Cuypers afgewezen en gekozen voor het neorenaissance ontwerp van E.H. Gugel en F.J. Nieuwenhuis. Deze humanistische stijl zou beter passen bij een universiteitsgebouw. De fraaie 15e-eeuwse aula van het Academiegebouw is de voormalige kapittelzaal van de Domkerk. + rondleidingen + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over de gobelins in de aula, de Utrechtse Nobelprijswinnaars en de Senaatszaal en haar professoren om 13.00, 14.00 en 15.00 uur
9. Janskerkhof 3, Universiteit Utrecht
Deze huizen, ook wel godskameren genoemd, waren woningen voor armlastigen. De bewoners hoefden geen huur te betalen en kregen turf en aalmoezen. De panden zijn aan het eind van de negentiende eeuw in verval geraakt, waarna ze in beheer kwamen van het Utrechts Monumentenfonds. Let op het gemeenschappelijke secreet (buitentoilet) op de binnenplaats. Het hofje is een oase van rust, verscholen in de binnenstad.
Achter de natuurstenen poort uit 1643 is het Law College te vinden. In 1247 werd op deze plek een Minrebroederklooster gebouwd. In 1581, na de reformatie, werd de kapel afgebroken, maar de refter in gebruik genomen als Statenkamer van Utrecht. Boven de ingang is nog het provinciewapen te zien. In 1816 betrok de Universiteit het pand. In 2013-2015 werden middeleeuwse beschilderde grafkelders aangetroffen, die met glazen wanden zichtbaar zijn gemaakt. + tussen 11.30 en 16.30 uur rondleidingen
TERUG NAAR BUSBAAN EN RECHTSAF. BUSBAAN VOLGEN TOT AAN DE OUDEGRACHT. HIER RECHTSAF. NEEM EERSTE BRUG LINKS EN STEEK DOOR NAAR JACOBSKERKHOF.
6. St. Jacobsstraat 171, Jacobikerk en -toren Utrechts grootste parochiekerk werd gesticht rond 1170. De huidige kerk en toren zijn voornamelijk 14e/15e-eeuws. Onder de stuclaag zijn 15e-eeuwse schilderingen teruggevonden, waaronder de oudste afbeelding van de stad (alleen in omtrek zichtbaar). Naast de Andreaskapel zien we de kluis van kluizenares Alyt Ponciaens, die hier een groot deel van haar leven woonde. + gidsen Kerken Kijken aanwezig + 14.15 -14.45 uur: concert door Gerrit Christiaan de Gier met tenor Rob Sturkenboom en sopraan Yuko Yagistha ihkv noordelijke orgelvoettocht + rondleidingen Utrechts Klokkenluiders Gilde LOOP VANUIT DE KERK RECHTS VIA DE ST. JACOBSTRAAT TOT AAN DE SINGEL EN STEEK HET WATER OVER. SLA DIRECT NA DE BRUG RECHTSAF EN VOLG HET WATER TOT AAN:
7. Bemuurde Weerd, Weerdsluis*
3. Oudegracht 158, Winkel van Sinkel De Winkel van Sinkel werd vanaf 1837 gebouwd als warenhuis. De kenmerkende kariatiden (pilaren in de vorm van bronzen vrouwenbeelden) werden met de stadskraan vanaf het water naar boven gehesen, maar de kraan brak onder het gewicht van de dames. De kraan kon niet meer gerepareerd kon worden en is toen weggehaald. + 12.00, 14.00 en 15.00 uur: rondleiding door directeur Maryse François, verzamelen in Anton’s Bar. Max. 25 personen per rondleiding
STEEK DE STRAAT WEER OVER NAAR:
10. Janskerkhof 26, Janskerk Van de oorspronkelijk 11e-eeuwse Janskerk zijn de 13e-eeuwse kap en het beschilderde houten tongewelf nog aanwezig. Bij de orkaan van 1674 werden de torens en het westkoor ernstig beschadigd en vervangen door een nieuwe voorgevel. De kapittelkamer heeft een stucplafond uit 1755 en is bekleed met goudleerbehang. De immuniteit van St. Jan was tot de Reformatie een autonoom gebied, ontoegankelijk voor burgers en buitenlui. + gidsen Kerken Kijken aanwezig + 11.15 – 11.45 uur: dubbelconcert door Laurens de Man en mandolinespeler Ferdinand Binnendijk ihkv noordelijke orgelvoettocht + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over “De Janskerk: waarom het Janskerkhof zo’n mooi plein is” om 13.00, 14.00 en 15.00 uur
De sluis werd aangelegd om het hoogteverschil te overwinnen tussen het waterpeil in de stad en de Vecht. De huidige sluis is uit 1824. Het was de toegang tot de stad om handel te drijven. Veel kleine bedrijven vestigden zich rond de sluis. De omgeving werd een ontmoetingsplek, waar veel mensen (ook vrouwen en kinderen) zich beschikbaar stelden om de schepen door de grachten en singels te trekken. Het was verboden om trekpaarden te gebruiken in de stad. STEEK VIA DE LOOPBRUG DE SLUIS OVER EN SLA RECHTSAF, TOT AAN:
8. Bemuurde Weerd Oostzijde 3,
De Gruyterpand*
erfgoedpartijen: Vereniging Oud-Utrecht Heeft als doel de geschiedenis van stad en provincie Utrecht levend te houden en ons cultureel erfgoed te bewaken. Dit doet ze door uitgave van een tijdschrift en jaarboek, het organiseren van lezingen etc. Sint Maartensberaad Utrecht Wil de rol van Sint Maarten in het verleden en heden van de Stad Utrecht onder de aandacht brengen. Extra aandacht voor het Kroonjaar 2016, toen Sint Maarten 1700 jaar geleden (in 316) werd geboren in Szombathely in Hongarije. Provinciaal Utrechts Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (PUG) Richt zich op uitingen van wetenschap en kunst die van belang zijn voor de provincie Utrecht, met name door geldelijke ondersteuning en toekennen van prijzen. Broer en De Bruyn - doen onderzoek naar en publiceren over de middeleeuwse (monastieke) geschiedenis van Utrecht
Stichting De Plantage Geeft boeken uit over geschiedenis en cultuur van de stad Utrecht.
Universiteitsbibliotheek Binnenstad
Gilde Utrecht Stichting van ruim 200 vrijwilligers voor
12. Drift 23, Universiteit Utrecht
fotografie.
In de 19e eeuw werd dit middeleeuwse huis grondig verbouwd, waarbij de voorgevel bleef staan en een bouwlaag werd toegevoegd. Het pand geeft toegang tot een ruime binnenstadstuin. De panden aan de Drift behoorden oorspronkelijk tot het kapittel van St. Jan, allen toegankelijk voor geestelijken. Het pand is in de 20e eeuw kantoor van het Utrechts Nieuwsblad geweest. maar sinds 2003 eigendom van de Universiteit. + tussen 11.30 en 16.30 uur rondleidingen
13. Drift 21, Universiteit Utrecht
het verlenen van allerlei soorten diensten in en rondom de stad Utrecht. Richt zich in het bijzonder om personen van vijftig jaar en ouder, die hun kennis, kundigheid en ervaring willen overdragen. Dienst StadsOntwikkeling, Afdeling Erfgoed Voert het gemeentelijk erfgoedbeleid uit, zoals monumentenzorg, archeologie, bouw- en architectuurhistorie en historische
Monumentenwacht Utrecht Zet zich in voor de instandhouding van cultuurhistorisch waardevolle bouwwerken door het uitvoeren van inspecties en het uitbrengen van adviezen. Zo helpen wij eigenaren op tijd preventieve maatregelen te nemen en hoge herstelkosten te voorkomen. Stichting Voorbereiding Herbouw Schip Domkerk Streeft naar herbouw van het schip van de Domkerk. Utrechts Klokkenluiders Gilde Luidt de klokken van de Domtoren en andere oude binnenstadtorens en vraagt
4. Korte Minrebroederstraat 2, Stadhuis
TERUG NAAR PLEINTJE EN OVERSTEKEN NAAR TELINGSTRAAT. DEZE UITLOPEN, BUSBAAN OVERSTEKEN EN STRAAT JANSVELD IN LOPEN. DIRECT LINKS:
de volgende verenigingen, stichtingen en
In 1807 liet koning Lodewijk Napoleon een reeks panden aan de Drift en Wittevrouwenstraat ombouwen tot paleis, waarvan Drift 27, nu Universiteitsbibliotheek, deel uitmaakte. Dit project werd uitgevoerd door architect J.D. Zocher sr., wiens zoon later het Utrechtse Zocherpark zou ontwerpen. De indrukwekkende hofkapel met haar galerijen en gietijzeren zuilen werd in 1858 verbouwd tot boekenmagazijn en leeszaal met een glazen dak voor de lichtinval. (Geopend tot 16.00 uur) + rondleidingen op verzoek; zelf rondlopen met hand-out mogelijk
BIJ HET VERLATEN, LINKS DE GANZENMARKT OP. DAARNA RECHTS PLEIN OP, MET AAN ONZE RECHTERHAND:
Tot ver in de 19e eeuw vormden de grachten, werven en werfkelders het handelscentrum van Utrecht. Het stadhuis was de spil hiervan. Op de hoek van de Oudegracht en de Ganzenmarkt bevond zich de Waag. Daar waren handelaren verplicht hun goederen te laten wegen. De Waag was ook een bron van inkomsten voor de stad door het waaggeld: een accijns op het wegen. + 14.00 uur: lezing stadshistoricus René de Kam: ‘Eten wat de pot schaft?’ + 15.00 uur: lezing architectuurhistoricus Bettina van Santen: ‘Buitenlui worden burgers’ + rondleidingen door Juniorgidsen: ieder half uur van 10.30-16.30 uur
In de Pandhof kunt u kennis maken met
(bisdom en stad). NA HET VERLATEN VAN DE JANSKERK RECHTSAF EN SCHUIN OVERSTEKEN NAAR DE BOOTHSTRAAT. DEZE UITLOPEN TOT DE VOORSTRAAT. HIER RECHTS TOT HET WATER EN DAAR WEER RECHTS DE DRIFT OP.
11. Drift 27,
2. Domplein 9, VVV
LOOP ONDER DE DOM DOOR EN GA VIA DE SERVETSTRAAT NAAR DE VISMARKT. HIER RECHTSAF TOT:
Monumentenmarkt in de Pandhof
5. Jansveld 4-20, Margarethenhof
AAN DE NOORDELIJKE KANT VAN HET DOMPLEIN VINDEN WE:
Dit pand staat op de fundamenten van een kanunnikenhuis van het Domkapittel. De resten zijn te zien zijn door een glazen plaat in de vloer. In 1909 is het huidige pand gebouwd als pakhuis met bovenwoningen.
2017
Monumentendag
4
Utrecht was een belangrijke stad en bij uitstek een ontmoetingsplaats voor boeren, burgers en buitenlui. Twee wandelroutes brengen u langs de ontmoetingsplaatsen van toen: een door de noordelijke en een door de zuidelijke binnenstad.
r 9 septembe
aandacht voor het handmatig luiden van de De Gruyter was een winkelketen die eind negentiende eeuw werd opgericht en tot 1976 bestond. Op het hoogtepunt had de keten meer dan 550 winkels. Deze waren te herkennen aan opvallende, luxueuze in- en exterieurs, met veel koper, kristallen kroonluchters en tegeltableaus. In Utrecht waren twintig De Gruyter-winkels, waarvan dit pand er één was. De Jugendstil letters op de voorgevel zijn gereconstrueerd, binnen zijn nog de originele tegeltableaus te zien. + rondleidingen VERDER LANGS HET WATER, STEEK DE BRUG OVER EN LOOP OVER DE OUDEGRACHT TOT WE WEER BIJ DE BUSBAAN ZIJN (POTTERSTRAAT). HIER LINKS EN PARALLEL AAN BUSBAAN TERUG NAAR LANGE JANSSTRAAT TOT AAN HET JANSKERKHOF. RECHTS AAN DE OVERZIJDE ZIEN WE:
klokken. Oorspronkelijk middeleeuws huis met sobere voorgevel en majestueus interieur. Dit werd in 1907 gemoderniseerd door P.J. Houtzagers, leermeester van Gerrit Rietveld. Bij deze verbouwing kreeg het woonhuis een imposante zuilengalerij, een glas-inloodplafond met Art Nouveau motieven, maar ook spoeltoilet en centrale verwarming! Opvallend is het radicale verschil met de wijze waarop Rietveld later zelf zou gaan ontwerpen. + tussen 11.30 en 16.30 uur rondleidingen + 16.00 uur: optreden van Het Nieuw Vocaal Ensemble
14. Drift 15, Universiteit Utrecht Oorspronkelijk een claustraal huis van het kapittel van de Janskerk. Vanaf 1898 betrok de befaamde Utrechtse edelsmid Jan Hendrik Brom het huis; de
Martin Minjon (fotograaf) Presenteert zijn fietsposters en foto’s. Martin exposeerde al in het Stadskantoor, het Utrechts Archief en het Provinciehuis. Een landelijk dagblad noemde de posters een ‘wereldhit’. Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek Praktijkgerichte cursussen op (post-)bachelor niveau op het gebied van bouwhistorie & restauratie, monumentenzorg en de omgang met erfgoed bij ruimtelijke ontwikkelingen.
Open
r 9 septembe
2017
Monumentendag
door Pieter d’Hont gemaakte gedenksteen op de gevel herinnert hier nog aan. Het bijbehorende koetshuis (Keizerstraat 10, met schoorsteenpijp) was in gebruik als smederij. In de jaren ’30 liet Leo Brom het huis verbouwen door Gerrit Rietveld. + tussen 11.30 en 16.30 uur rondleidingen + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over “Drift 15: van claustraal huis via woonhuis en edelsmidse naar de Universiteit” om 13.00, 14.00 en 15.00 uur LOOP IETS TERUG EN STEEK LINKS BRUGGETJE OVER. HET TWEEDE PAND RECHTS IS:
15. Janskerkhof 13a, Universiteit Utrecht In het huis uit 1648 is veel van het 18e-eeuwse interieur behouden, zoals stucwerk, trappenhuis en stijlkamers met Lodewijk XV-elementen als damasten behang en plafondschilderingen. Rond 1800 woonde hier Willem Jan Both Hendriksen, de rijkste Utrechter uit zijn tijd. Na 1911 werd het pand gebruikt als advocatenkantoor, belastingkantoor en museum. Nu is hier het departement Filosofie en Religiewetenschap van de Universiteit Utrecht gevestigd. + tussen 11.30 en 16.30 uur rondleidingen LOOP LANGS HET WATER WEER NAAR DE BUSBAAN, HIER OVERSTEKEN EN DAN RECHTS. DAARNA EERSTE STRAAT LINKS (KORTE JANSSTRAAT) EN METEEN WEER RECHTS OVERSTEKEN (MINREBROEDERSTRAAT).
5 Route 2 De zuidelijke binnenstad START: DOMPLEIN
19. Domplein 31, Domkerk In 1253 verwoestte een brand de toenmalige romaanse kathedrale kerk. Tussen 1254 en 1517 werd een nieuwe kerk gebouwd in gotische stijl. De indrukwekkende Domtoren kwam al in 1382 gereed. Tijdens de Reformatie (beeldenstorm) is een groot deel van het interieur van de kerk verwoest of beschadigd. Bij de grafkapel van Jan van Arkel is nog goed te zien hoe gezichten zijn afgehakt. Het middenschip is ingestort bij de orkaan van 1674. Hier is nu het Domplein. + 10.30, 11.00 en 11.30 uur rondleidingen + 15.30 - 16.30 uur: concert door studenten van het Kon. Conservatorium Den Haag ihkv de zuidelijke orgelvoettocht AAN OVERZIJDE LINKS VAN INGANG DOMTOREN STEEGJE INLOPEN NAAR
20. Servetstraat tussen 5 en 7: Flora’s Hof en Restauratieatelier Museum Speelklok
16. Minrebroederstraat 21, St. Willibrordkerk
De St. Willibrordkerk (1895) is een neogotisch ontwerp van Alfred Tepe. De sobere buitenkant vormt een groot contrast met het zeer rijke interieur. Verschillende kunstenaars van het St. Bernulphusgilde werkten samen en creëerden hier een waar Gesamtkunstwerk: een geheel van verschillende kunstvormen, waaronder kleurrijke beschilderingen, fraai houtsnijwerk en glas-inloodramen over het leven van St. Willibrord. + gidsen aanwezig LOOP TERUG NAAR DE KORTE JANSSTRAAT, DEZE OVERSTEKEN EN DE JANSDAM IN LOPEN. BIJ KRUISING RECHTDOOR (KROMME NIEUWEGRACHT) TOT EERSTE STRAAT RECHTS (PIETERSTRAAT), DEZE UITLOPEN TOT:
17.
Pieterskerkhof 5, Pieterskerk
De romaanse Pieterskerk uit 1048 is de oudste kerk van Utrecht met een bijzonder interieur van rode zandstenen zuilen met kenmerkende dobbelsteenkapitelen. De ondergrondse crypte heeft gebeeldhouwde zuilen onder het hoogkoor en 12e-eeuwse reliëfs. Het is de meest compleet bewaarde romaanse kerk in Utrecht. Bij de rampzalige tornado van 1674 zijn de meest westelijke travee en de twee torens verloren gegaan. De barokke kapittelzaal stamt uit 1649. + gidsen Kerken Kijken aanwezig + 15.00 en 15.30 uur: optreden Capella con Sensus SLA LINKSAF BIJ HET VERLATEN VAN DE KERK EN NEEM DAN DE TWEEDE STRAAT LINKS (ACHTER DE DOM).
18. Achter de Dom 14*
In de oude tuin van het bisschoppelijk paleis begon tuinarchitect Hendrik van Lunteren in 1803 een kwekerij. Het hofje is door de Stichting Vrienden van Flora’s Hof omgetoverd tot een 19e-eeuwse showtuin. In de tuin staan (afgekeurde) sculpturen van P.J.H. Cuypers, afkomstig uit de Pandhof van de Dom, met scenes uit het leven van Sint Maarten. In Flora’s Hof staat ook een oud veilinggebouw, waar nu het restauratieatelier van Museum Speelklok is gevestigd. + vanaf 12.00 uur: restauratieatelier opengesteld voor bezoekers TERUG NAAR DOMPLEIN. STEEK RECHTS VAN DE DOMKERK DE PANDHOF DOOR (MET MONUMENTENMARKT) EN DAARNA RECHTSAF TOT PAUSDAM. SCHUIN LINKS OVERSTEKEN NAAR:
21. Kromme Nieuwegracht 49, Paushuize
+ 11.00, 13.00 en 15.00 uur: lezing over Paus Adrianus door biograaf Twan Geurts + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over “De geschiedenis van Paushuize van 1360 tot 1996” om 12.00, 14.00 en 16.00 uur + koffie en muziek op binnenplaats
OVERSTEKEN EN POORTJE INLOPEN NAAR DE PANDHOF VAN DE DOM. OP DE OMLOOP VAN DE BINNENTUIN STAAN DE KRAMEN VAN DE MONUMENTENMARKT. STEEK DE PANDHOF DOOR NAAR DOMPLEIN. EINDE WANDELING.
In 1517 - dit jaar 500 jaar geleden - gaf kardinaal Adriaan Florisz. vanuit Spanje opdracht tot de bouw van dit huis in laatgotische stijl. In 1522 werd Adrianus tot paus verkozen, hij stierf echter kort daarop in 1523 in Rome zonder het huis ooit gezien te hebben. De poort en de brug zijn uit 1633. Bij de recente restauratie kwamen 19e-eeuwse ‘Pompeiiaanse’ muurschilderingen tevoorschijn: uniek in Nederland. In 2015 is een standbeeld van Paus Adrianus geplaatst van de hand van Anno Dijkstra. + elke 15 minuten rondleiding door salon en balzaal (laatste om 16.15 uur)
10:00 - 17:00 uur Paushuize Koffie en muziek op de binnenplaats
11.00 - 12.00 uur
TERUG NAAR PAUSDAM EN AAN OVERZIJDE DE TRANS IN LOPEN. AAN HET EINDE LINKS (KORTE NIEUWSTRAAT).
Geertekerkhof 23, Geertekerk Optreden van Trio Sorelli (strijktrio)
22. Korte Nieuwstraat 6, Huize Molenaar
Vleuten, Torenplein, Torenpleinkerk Beiaardbespeling
Na de afbraak van de Pauluskerk, onderdeel van de Paulusabdij, werd in 1707 dit huis gebouwd. De schilderachtige tuin ligt gedeeltelijk op de plaats van de voormalige abdij: een deel van de noordelijke zijbeukmuur is als tuinmuur bewaard gebleven en hersteld. + rondleidingen + koffie, thee en iets lekkers (tegen betaling)
13.30 en 14.15
13.00 - 14.00 uur
Hambugerstraat 28, Het Utrechts Archief Optreden door Capella con Sensus
14.00 uur Hamburgerstraat 9, Lutherse kerk Optreden door Het Nieuw Vocaal Ensemble met werken van o.a. Sweelinck en Debussy
15.00 - 17.30 uur
KORTE NIEUWSTRAAT VERVOLGEN, EERSTE STRAAT LINKS PLEIN OP LOPEN
Geertekerkhof 23, Geertekerk Repetitie pop-up koor
23. Hamburgerstraat 28,
15.00 en 15.30 uur
Na de Reformatie werd de 11e-eeuwse Paulusabdij gebruikt als gerechtsgebouw. In 1838 verdwenen de sporen van de abdij achter een neoclassicistische gevel. Bij de verbouwing tot Utrechts Archief zijn de gotische spitsboog naar de kapittelzaal en gewelfaanzetten in de gangen weer zichtbaar gemaakt. In de kelder zijn cellen te zien van het gerechtshof. Het monumentale trappenhuis met muurtekeningen van Jan Goeting is uit de jaren ‘50. + 11.00, 13.00 en 15.00 uur rondleidingen + expositie jaarmarkten in Utrecht + om 13.30 en om 14.15 uur is er een muzikaal optreden door Capella con Sensus + 11.30 - 12.00 uur: lezing ‘De Jaarbeurs avant la lettre, jaarmarkten in Utrecht 1122-1917’ door Kaj van Vliet, Rijksarchivaris Het Utrechts Archief
16.00 uur
Het Utrechts Archief
VERLAAT HET PLEIN EN SLA RECHTS AF HAMBURGERSTRAAT IN. STEEK OVER EN LINKS ZIEN WE:
24. Hamburgerstraat 9, Lutherse kerk In 1745 werd de middeleeuwse St. Ursulakapel van het Abraham Doleklooster verbouwd tot Lutherse kerk. Het tongewelf is aangebracht onder het nog bewaarde middeleeuwse gewelf. Kansel, doophek en orgel zijn 19e-eeuws. De heilige Ursula was een Engelse die op pelgrimstocht naar Rome vertrok, maar op de terugweg jammerlijk aan haar einde kwam. Zij zou geweigerd hebben om met Atilla, de aanvoerder van de Hunnen, te trouwen, waarna ze werd doorboord door een pijl. + gidsen Kerken Kijken aanwezig + 14.00 uur: optreden Het Nieuw Vocaal Ensemble
Pieterskerkhof 5, Pieterskerk Optreden door Capella con Sensus Drift 21, Universiteit Utrecht Optreden door Het Nieuw Vocaal Ensemble met werken van o.a. Sweelinck en Debussy
17.15 uur Springweg 162, Broodhuis Pianorecital door Karel Asberg met werken van o.a. D. Scarlatti, W.A. Mozart, F. Chopin, C. Franck
Orgelvoettocht Zuid Vanaf 10.00 uur Servaasbolwerk 1, Leeuwenbergh Korte orgelbespelingen door Dick van Dijk
11.00 - 11.45 uur Oudegracht 270, Doopsgezinde kerk Concert door Anton Visser
12.00 - 12.45 uur Geertekerkhof 23, Geertekerk Concert door Maarten van der Bijl
13.00 - 13.45 uur Nicolaaskerkhof 9, Nicolaikerk Concert Berry van Berkum en Ko Zwanenburg
14.00 - 14.45 uur Lange Nieuwstraat 36, Catharinakathedraal Concert door Wouter van Belle
15.30 - 16.30 uur Domplein 31, Domkerk Concert door studenten Kon. Conservatorium Den Haag: Jan Pieter Lanooy, Iddo van der Giessen en Floris van Gils
Orgelvoettocht Noord
VERVOLG HAMBURGERSTRAAT TOT OUDEGRACHT. HIER LINKSAF TOT:
11.15 - 11.45 uur
25. Oudegracht 270, Doopsgezinde kerk
Janskerkhof 26, Janskerk Dubbelconcert door Laurens de Man en mandolinespeler Ferdinand Binnendijk
Tot 1740 was op deze plek een bierbrouwerij gevestigd: ‘De Witte Leeuw’. Aan de overkant, op nummer 249, is nog een gevelsteen zichtbaar met een witte leeuw. In 1772 kocht de Doopsgezinde gemeente de panden om er een schuilkerk te bouwen. Net als de katholieken werden doopsgezinden gedoogd, maar mochten ze hun geloof niet openlijk belijden. Door de gevel op deze wijze te ontwerpen is de suggestie van een statig herenhuis gewekt. + gidsen Kerken Kijken aanwezig + 11.00 - 11.45 uur: concert door Anton Visser ihkv zuidelijke orgelvoettocht Tot de Reformatie was dit een claustraal huis, bewoond door kanunniken van het Domkapittel. In de 19e eeuw was het in gebruik als hoofdpostkantoor. Daarna heeft het pand nog dienstgedaan als groothandel en hebben het Nationaal Museum Speelklok tot Pierement, het Nederlands Goud-, Zilver- en Klokkenmuseum en het Museum voor Hedendaagse kunst er gezeten. Nu opgedeeld in appartementen en bedrijfsruimtes.
Muziek in monumenten
VERLAAT DE KERK EN DAN RECHTSAF EERSTE STEEGJE IN, REGULIERSTEEG. DE STEEG KOMT UIT OP DE LANGE NIEUWSTRAAT. HIER VINDT U DICHT BIJ ELKAAR:
26. Lange Nieuwstraat 41, slagerij* Op dit adres, tegenover de Vleeshal, zijn van oudsher slagerijen gevestigd geweest. Delen van het winkelinterieur zijn nog aanwezig, zoals de betegeling. In de keuken bevindt zich een schouw uit circa 1640 en een 17e-eeuwse natuurstenen vloer. In het voormalige winkelgedeelte zien we 17e-eeuwse sleutelstukken (die de balken ondersteunen) en een 18e-eeuwse steektrap, die overgaat in een 17e-eeuwse spiltrap.
12.45 - 13.15 uur Steenweg 6, Buurkerk (Museum Speelklok) Dubbelconcert door Gerrit Christiaan de Gier en Paul van der Woude (niet gratis toegankelijk)
14.15 - 14.45 uur St. Jacobsstraat 171, Jacobikerk en -toren Concert door Gerrit Christiaan de Gier met tenor Rob Sturkenboom en sopraan Yuko Yagistha.
Klinkend Erfgoed in Leeuwenbergh In de Leeuwenbergh (zie Open Monument nr 31) vindt tussen 11.00 en 13.00 een mini-symposium plaats over ‘klinkend erfgoed’. Door het wegvallen van kerken en verwaarlozing van kerkinterieurs wordt namelijk ook ons klinkend erfgoed bedreigd. Denk aan orgels, beiaarden, torenuurwerken, etc. Met dit symposium wil de Stichting Klinkend Erfgoed Nederland meer aandacht vragen voor dit probleem. Deelname aan het symposium is gratis, maar wel van tevoren aanmelden via http://registratie.klinkenderfgoed.nl.
Open
r 9 septembe
2017
Monumentendag
6
S
Legenda S
Start wandelroutes en Centraal Informatiepunt
FO
Start fietsroute Utrecht Oost
FZ Start fietsroute Utrecht Zuid Route 1: De noordelijke binnenstad Route 2: De zuidelijke binnenstad Fietsroute Utrecht Oost (zie ook routekaart pag 10)
Fietsroute Utrecht West
FO
FZ
Open
r 9 septembe
2017
Monumentendag 27. Lange Nieuwstraat 34, Kleine Vleeshal*
7 gediend als gasthuis, kazerne, universiteitsgebouw, laboratorium en tehuis voor apothekers. In 1930 nam de Nederlandse Protestantenbond het gebouw als kerk in gebruik waarna er glas-inloodramen en een orgel in kwamen. Vanaf 2004 is het gebouw eigendom van de Stichting Vrienden van Leeuwenbergh, die het in 2007 heeft laten restaureren. (Geopend tot 15.00 uur) + vanaf 10.00 uur: korte orgelbespelingen door Dick van Dijk ihkv zuidelijke orgelvoettocht + 11.00 - 13.00 uur: symposium over Klinkend Erfgoed (orgels, beiaarden, luidklokken en uurwerken) door Stichting Klinkend Erfgoed Nederland en Stichting Utrecht Orgelland. VERVOLG SERVAASBOLWERK TOT 2E STRAAT RECHTS (MAGDALENASTRAAT). AAN HET EINDE DE NIEUWEGRACHT OVERSTEKEN EN RECHTDOOR DE ABC-STRAAT IN. UITLOPEN TOT LANGE NIEUWSTRAAT. HIER LINKS TOT:
32. Lange Nieuwstraat 106, Museumtuin Oude Hortus
Dit 15e-eeuwse gebouw van het Utrechtse slagersgilde valt op door de ossenkop op de gevel. Het gebouw was in gebruik als slachthuis en verkooplocatie voor vleeswaren. Aan het begin van de 15e eeuw hadden de gilden in Utrecht aanzienlijke macht en eigen regels. Zo was bepaald dat leden van het slagersgilde als enigen met lange messen door de stad mochten. Naast de Kleine was er ook een Grote Vleeshal, nu Voorstraat 19. + toelichting door gids + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over “Het vleeshuis De Ossenkop en haar geschiedenis” om 13.00, 14.00 en 15.00 uur
28. Lange Nieuwstraat 36, Catharinakathedraal
Sinds 1853 is dit de kathedrale kerk van het Rooms-Katholieke aartsbisdom Utrecht. De voormalige kloosterkerk van het Catharijneklooster was rond 1550 gereed, maar stond na de Reformatie lang leeg. In 2002 is vanuit de kerk sinds eeuwen weer een processie gehouden, waarbij de reliek van St. Willibrord werd rondgedragen. De schrijn is in de kerk te bezichtigen. (Geopend vanaf 13.00 uur) + gidsen Kerken Kijken aanwezig + 14.00 - 14.45 uur: orgelconcert door Wouter van Belle ihkv zuidelijke orgelvoettocht
29. Lange Nieuwstraat 38, Museum Catharijneconvent
Het Museum bestond oorspronkelijk uit een kerk, klooster en gasthuis. Deze waren eerst in het bezit van de Karmelieten, daarna van de Johannieters. Toen de stad het gasthuis na de Reformatie als hospitaal ging gebruiken, kreeg het gebouw een functie voor burgers. Tot 1811 was het een Academisch Ziekenhuis, tegenwoordig is het een museum voor christelijke kunst. In het trappenhuis is een glas-in-loodraam uit 2006 van kunstenaar Marc Mulders te zien. (Geopend vanaf 11.00 uur) + gratis toegang tot museum + 14.00 - 15.00 uur: rondleiding over de historie van het christendom in Nederland en het gebouw LOOP VIA DE CATHARIJNESTEEG (TUSSEN LANGE NIEUWSTRAAT 36 EN 38) NAAR DE NIEUWEGRACHT. HIER RECHTDOOR DE GRACHT OVER EN DE BRIGITTENSTRAAT IN. OP HET EINDE RECHTSAF SMAL KEIENSTRAATJE IN:
30. Bruntenhof
Het Universiteitsmuseum is gevestigd in de gebouwen van het Botanisch Laboratorium (19021920) met een nieuwe glazen pui van Koen van Velzen (1995). Aan de achterzijde bevindt zicht de Oude Hortus, de oude botanische tuin van de Universiteit Utrecht, die hier in 1723 werd ingericht. In de Hortus staan diverse bijzondere bomen en planten, alsmede een Oranjerie (1726) en het Zaadhuis (1768, nu museumcafé). (Tuin gratis toegankelijk, museum tegen betaling) + rondleidingen over architectuur in de Hortus VERVOLG DE LANGE NIEUWSTRAAT TOT T-SPLITSING. HIER RECHTS TOT NICOLAASKERKHOF:
boeren en burgers. Na de Reformatie werd de kerk gebruikt door protestanten. In de Franse tijd diende de kerk als paardenstal en kazerne. Het gebouw raakte in verval, tot de remonstrantse Broederschap het aankocht en restaureerde. De drie glas-in-loodramen met Bijbelse thema’s zijn van Johan Dijkstra, lid van de Groninger Kunstkring de Ploeg. + gidsen Kerken Kijken aanwezig + 11.00 - 12.00 uur: optreden Trio Sorelli (strijktrio) + 12.00 - 12.45 uur: concert door Maarten van der Bijl ihkv zuidelijke orgelvoettocht + 15.00 - 17.30 uur: repetitie pop-up koor (rondleidingen gaan gewoon door) + koffie en thee VERLAAT GEERTEKERKHOF VIA DE SPRINGWEG. U KOMT LANGS:
37. Springweg 162, Broodhuis Sinds 1793 maakte de joodse gemeenschap op deze plek gebruik van een oude schuilkerk, maar in 1849 mocht een ‘echte’ synagoge worden gebouwd. Deze is ingrijpend verbouwd in 1926 met een art deco interieur van architect H. Elte. Sinds 1983 is het gebouw eigendom van een evangelische gemeente. Bij restauratie is het oorspronkelijke interieur met de originele lampen en glas-in-loodvensters behouden gebleven. (Geopend van 12.30 tot 16.15 uur) + 17.15 uur: pianorecital door Karel Asberg VERDER OVER DE SPRINGWEG. BIJ KRUISING LANGE SMEESTRAAT LINKSAF. LINKS KOMEN WE BIJ:
38. Lange Smeestraat 40, Bartholomeus Gasthuis
33. Nicolaaskerkhof 9, Nicolaikerk De kerk werd begin 12e eeuw gebouwd als de tweede parochiekerk in Utrecht (de eerste was de Buurkerk). Parochiekerken waren bedoeld voor het gewone volk. In de 15e eeuw volgde ingrijpende verbouwingen, waarbij oudere sporen als de 13e-eeuwse gewelfschildering, bewaard zijn gebleven. De zuidtoren met geschilderde strepen is uit 1586. + gidsen Kerken Kijken aanwezig + 13.00 - 13.45 uur: concert door Berry van Berkum en Ko Zwanenburg ihkv zuidelijke orgelvoettocht + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over “De verborgen geschiedenis van het kerkhof ” om 14.00 en 15.00 uur BIJ VERLATEN VAN DE NICOLAIKERK LINKSAF EN NOGMAALS LINKS DE NICOLAASDWARSSTRAAT IN. HIER EERSTE STRAAT RECHTS, DE DOELENSTRAAT IN.
34. Doelenstraat 12-46, Doelenhuis In 1337 woonden hier begijnen: religieuze vrouwen zonder kloostergelofte. Later werd het een klooster, een gevangenis en een oude mannenhuis. Nu zijn er bedrijven en appartementen gevestigd. De 15e-eeuwse gang met bogen over het binnenterrein, was oorspronkelijk langer en verbond het klooster met de kapel aan de overzijde van de straat, zodat de nonnen niet over straat hoefden. De classicistische toegangspoort hoort bij de oude gevangenis. VERVOLG DOELENSTRAAT EN SLA OP HET EINDE RECHTSAF (TWIJNSTRAAT). DEZE GAAT OVER IN OUDEGRACHT. WATER BLIJVEN VOLGEN TOT AAN VROUWJUTTENSTRAAT. HIER LINKS BRUG OVER EN ONDER OUDEGRACHT 319 VINDEN WE:
35. Oudegracht aan de Werf 319, Werfkelder Grijsesteijn*
In 1621 stichtte advocaat Frederik Brunt deze kameren op het erf van zijn huis Klein Lepelenburg. De rijk gebeeldhouwde ingangspoort van de regentenkamer van de Bruntenhof wordt geflankeerd door Toscaanse zuilen. Katholieke armen konden hier vrij wonen en ontvingen voedsel en brandstof. Het Utrechtse Monumentenfonds restaureerde het complex tussen 1979 en 1981. Achter de Bruntenhof bevindt zich een fraaie binnentuin (toegankelijk).
Grijsesteijn wordt al in 1544 genoemd en ontleent de naam vermoedelijk aan de grauwe natuursteen die vroeger in de gevel was verwerkt. Het pand heeft verschillende functies gehad, waaronder een smederij, een textielververij en een bakkerij. Uiteindelijk aangekocht door het Utrechts Monumentenfonds en gerestaureerd. Alleen de werfkelder is te bezoeken. + in de werfkelder is keramiste van atelier Grijsesteijn aan het werk
LOOP HET HOFJE UIT. DAAR TEGENOVER STUIT U OP:
LOOP VIA BELENDENDE GEERTESTRAAT NAAR GEERTEKERKHOF.
Al in de 14e eeuw werden hier zieken verpleegd. De regentenzaal is uit 1632. Zij is ingericht met blauwe gobelins met natuurvoorstellingen. Ze zijn in 1642-1648 gemaakt door de vermaarde wandtapijtenmaker Maximilliaan van der Gucht. Het hondje van Van der Gucht, onderaan het tapijt, werd in al zijn tapijten afgebeeld. Dit jaar bestaat het Bartholomeus Gasthuis 650 jaar. Het is het oudste als zodanig functionerende gasthuis in Nederland. + tentoonstelling 650 jaar Bartholomeus Gasthuis + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over “Het Bartholomeus Gasthuis, 650 jaar onderdak & zorg” om 13.00, 14.00 en 15.00 uur
Leeuwenbergh*
36. Geertekerkhof 23, Geertekerk
In 1567 werd dit pesthuis gebouwd met geld uit de nalatenschap van Agnes van Leeuwenberch. De tweebeukige ruimte met bijgebouwen heeft ook
De 13e-eeuwse Geertekerk was een parochiekerk, in tegenstelling tot de vele kapittel- en kloosterkerken in Utrecht toegankelijk voor
SLA BIJ VERLATEN VAN DE KERK RECHTSAF. BIJ MARIAPLAATS RECHTS. LINKS AAN DE OVERZIJDE ZIEN WE:
41. Mariaplaats 14, Herensociëteit de Vereeniging*
Op de plek van de Herensociëteit stond eerst een middeleeuws huis van de kapittelkerk van St. Marie. In het pand bevinden zich nog tufstenen resten uit de 12e eeuw, maar het meeste stamt uit de 14e-eeuw. In 1530 was de schilder en tevens kanunnik Jan van Scorel een van de bewoners. In 1859 werd hier een herensociëteit opgericht. Het pand heeft nu een horecafunctie. + doorlopend rondleidingen + wandelingen met gids door omgeving (immuniteit Sint Marie, Mariaplaats, Rijnkade en Moreelsepark, 40 min.) VERDER OVER DE MARIAPLAATS DIE NAAR RECHTS BUIGT. BIJ HET PLEINTJE LINKSAF EN DAN SCHUIN RECHTS OVERSTEKEN NAAR DE BOTERSTRAAT. DAAR VINDEN WE:
42. Boterstraat 22, St. Eloyen Gasthuis Het Utrechtse Smedengilde, gewijd aan St. Eloyen, betrok in 1440 dit pand om er behoeftige gildebroeders te verzorgen. Het gilde was befaamd om de productie van wapens. Vanaf 1730 beschikte het gilde over een eigen kolfbaan. Deze bijzonder fraaie baan is nog steeds in gebruik. Let ook op de vergulde gekroonde hamer boven de voordeur, het symbool van het smedengilde. De stenen poort werd vervaardigd door steenhouwer Peter Franszoon in 1644. + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over “De Utrechtse Ambachtsgilden, met name het Utrechtse Smedengildt, om 13.00, 14.00 en 15.00 uur LOOP TEGENOVER HET PAND RECHTUIT DE KUIPERSTEEG DOOR EN RECHTDOOR DE DONKERSTRAAT IN. VIA HET EERSTE STRAATJE RECHTS (3E BUURKERKSTEEG) KOMEN WE OP HET BUURKERKHOF.
43. Buurkerkhof 10, Buurtoren De 55 meter hoge toren stamt uit 1388. De Buurkerk is de oudste parochiekerk in Utrecht. Zij is diverse malen door brand getroffen en herbouwd. In de toren hangen twee bijzondere ‘ongewijde’ klokken: de banklok, die de bevolking bijeen riep voor de bekendmaking van vonnissen en raadsbesluiten, en de waakklok, die aangaf wanneer de stadspoorten gesloten werden. + rondleidingen door het Utrechts Klokkenluiders Gilde met bezoek aan de klokken
TERUG NAAR DE KRUISING MET DE SPRINGWEG EN LINKSAF SLAAN. VERDEROP VIA EEN POORT RECHTS EEN BINNENTERREIN OP LOPEN EN RECHTS AANHOUDEN. LINKS KOMEN WE BIJ:
TOREN UITLOPEN EN NAAR RECHTS TOT STEENWEG. HIER WEER RECHTS TOT WE RECHTS DE ZIJ-INGANG VAN DE BUURKERK ZIEN. HIER VINDEN WE:
39. Springweg 102c, Regentenzaal
44. Steenweg 6, Buurkerk
Burgerweeshuis (NV-huis)
(Museum Speelklok)*
Na de Reformatie werden delen van het Regulierenklooster in gebruik genomen door het weeshuis St. Elisabeth, later Burgerweeshuis. De 18e-eeuwse Regentenzaal van het weeshuis is in 1925 in gebruik genomen door de NV Spooren Tramwegpersoneel. De nieuwe gebruikers besloten van het verdwenen 18e-eeuwse goudleerbehang op de wanden een remake aan te brengen. Inmiddels is dit behang een bijzonderheid in Nederland. + toelichting door gids TERUG NAAR DE POORT EN SPRINGWEG SCHUIN RECHTS OVER STEKEN DE ZILVERSTRAAT IN. OP HET EINDE RECHTSAF HET WANDELPAD LANGS HET GROEN VOLGEN. BIJ HET WILLEMPLANTSOEN RECHTDOOR TOT:
40. Willemsplantsoen 2, St.
Gertrudiskathedraal en -kapel
31. Servaasbolwerk 1,
Gertrudiskapel te klein werd. De kerk is ontworpen door E.G. Wentink in sobere neoromaanse stijl. + gidsen Kerken Kijken aanwezig + tentoonstelling over tuindersverleden van de oud-katholieke parochie
Na de Reformatie werd de openlijke viering van de katholieke mis verboden. De katholieken kwamen bijeen in schuilkerken. De mooiste 17e-eeuwse schuilkerk van Nederland was de Gertrudiskapel (ingang naast kathedraal). De kathedraal zelf is de zetel van de oudkatholieke aartsbisschop. Het gebouw verrees tussen 1912 en 1914, toen de
De Buurkerk, waar nu Museum Speelklok gevestigd is, was als parochiekerk een belangrijke ontmoetingsplek voor boeren, burgers en buitenlui. Niet alleen voor gebedsdiensten. Door zijn omvang was het ook de gewoonte geworden om de verbinding tussen noord- en zuidingang als openbare weg te gebruiken. In het museumcafé hangt nog steeds het ‘verkeersbord’ uit 1612, waar boeren worden gemaand niet tijdens de kerkdienst met hun vee of handel door de kerk te lopen. + ‘Verkeersbord’ vrij te bekijken in museumcafé; museum zelf tegen betaling toegankelijk + 12.45 – 13.15 uur: dubbelconcert door Gerrit Christiaan de Gier en Paul van der Woude ihkv de noordelijke orgelvoettocht; niet gratis toegankelijk
Open
r 9 septembe
2017
Monumentendag
8
VERDER OVER DE STEENWEG EN AAN HET EIND RECHTSAF CHOORSTRAAT IN. DAARNA EERSTE LINKS EN OVER DE BRUG EN ONDER DE DOMTOREN TERUG NAAR DOMPLEIN. EINDE WANDELING.
Fietsroute Utrecht Oost: de veranderende stad STARTPUNT: HOEK OUDEGRACHT/LANGE ROZENDAAL (DE BOOG) (ZIE ROUTEKAARTJE PAG. 10) DEZE FIETSROUTE VERTELT HOE UTRECHT VANAF CA. 1850 VERANDERDE EN GROEIDE. DE OUDE BINNENSTAD WAS OVERVOL GERAAKT. DE SLECHTE HYGIËNE EN DE UITBRAAK VAN ZIEKTES VROEGEN OM NIEUWE OPLOSSINGEN VOOR HET HUISVESTEN VAN EEN ALMAAR GROEIENDE ARBEIDERSKLASSE. MAAR OOK DE RIJKEREN TROKKEN NAAR DE BUITENSTAD. OP DE ROUTE ZIEN WE OOK HOE DE ARCHITECTUUR VERANDERDE VAN DE MEER TRADITIONELE STIJLEN TOT DE MODERNE OPVATTINGEN VAN RIETVELD EN HET NIEUWE BOUWEN.
HET PARK LANGS DE SINGEL WERD IN 1829 ONTWORPEN DOOR J.D. ZOCHER (1791-1870) IN LANDSCHAPSTIJL. DE OUDE STADSWAL WERD GROTENDEELS GESLECHT EN RESTANTEN VAN DE BASTIONS WERDEN OPGENOMEN IN HET ONTWERP VAN HET PARK. DE SLOOP VAN DE WALLEN VERBETERDE HET LEEFKLIMAAT IN DE BINNENSTAD EN GAF DE AANZET TOT STEDELIJKE UITBREIDINGEN BUITEN DE SINGEL.
DE PAARDENKATHEDRAAL BEHOORDE TOT HET COMPLEX VAN DE IN 1821 OPGERICHTE RIJKS VEEARTSENIJSCHOOL. AANVANKELIJK LAG HET COMPLEX BUITEN DE STAD. IN 1988 VERHUISDE DE INMIDDELS ‘DIERGENEESKUNDE’ HETENDE OPLEIDING NAAR DE UITHOF.
BLIJF DE WEG LANGS DE SINGEL VOLGEN, DE OVALEN MET GRAS BEGROEIDE ROTONDE DRIEKWARTRONDEN EN PARALLEL AAN HET WATER MALIESINGEL BLIJVEN VOLGEN TOT.
VANUIT PAARDENKATHEDRAAL NAAR RECHTS, VEEARTSENIJSTRAAT GAAT OVER IN VEEARTSENIJPAD EN KOMT UIT OP DE POORTSTRAAT. HIER RECHTS EN NA DE BRUG LINKS (ALEXANDER NUMANKADE). WATER VOLGEN TOT HENGEVELDSTRAAT, DAAR RECHTSAF. UITRIJDEN EN AAN HET EINDE RECHTS (VAN ESVELDSTRAAT).
49. Maliesingel 28, Rozenhof*
52. Van Esveldstraat 23,
Rioolgemaal Kardinaal de Jongweg*
45. Lange Rozendaal 14* De huisjes van de Zeven Steegjes werden gebouwd tussen 1842 en 1867. De meeste zijn gebouwd door de RK Armenkamer voor arme katholieke gezinnen. Die woonden hier met soms meer dan tien kinderen, zonder keuken of toilet. De bewoners maakten gebruik van gezamenlijke voorzieningen buiten. Toch staken de huisjes destijds goed af bij de vele krotten in doodlopende sloppen, waar de cholera veel slachtoffers maakte.
Na aanleg van het Zocherpark verrezen langs de stadsbuitengracht al snel grote herenhuizen. Het Huis Rozenhof werd rond 1860 gebouwd. De sobere neoclassicistische stijl met de naar voren springende entree is typisch voor deze periode. Het huis is nu in gebruik bij het K.F. Hein Fonds. + bezichtiging kunstcollectie K.F. Hein Fonds
LANGE ROZENDAAL UITFIETSEN TOT PELMOLENWEG EN LINKS LANGS HET PARK. WAAR DE WEG NAAR LINKS BUIGT LIGT RECHTS IN HET PARK (BEREIKBAAR VIA VOETPAD):
VERVOLG DE MALIESINGEL TOT AAN VERKEERSLICHTEN. AAN DE OVERZIJDE LINKS (OVERSTEKEN BIJ OVERSTEEKPLAATS!) ZIEN WE LIGGEN:
46. Sterrenburg 1*
50. Lucasbolwerk 24, Stadsschouwburg*
Rond 1550 werd de Utrechtse stadswal in opdracht van keizer Karel V verstevigd met een viertal bastions, waaronder Sterrenburg. Het bolwerk verloor in de 17e eeuw zijn militaire functie en bij de aanleg van het Zocherpark (na 1830) werd een deel van het bouwwerk gesloopt. Enkele kazematten (gewelfde kanonskelders) zijn bewaard gebleven en het huis daar bovenop is nu als woning in gebruik. KEER TERUG NAAR DE WEG EN RIJD TUSSEN DE CAFÉTERRASSEN RECHTDOOR DE WIJDE DOELEN IN (EENRICHTINGSVERKEER, EVEN AFSTAPPEN). DIRECT NAAST NUMMER 25 VINDT U RECHTS DE STEEG DIE TOEGANG GEEFT TOT:
47. Wijde Doelen 27, Atelier Manenburg De kazematten van dit bastion - eveneens uit 1550 - stonden in open verbinding met een binnenplaats zodat de kruitdampen konden vervliegen. In Manenburg is dit goed te zien. In 1940 kreeg de plaats een glazen overkapping en werd zij gebruikt als atelier door beeldhouwer Pieter d’Hont. (Geopend vanaf 12.00 uur) + tentoonstelling beelden van Pieter d’Hont, Arie Teeuwisse, Amiran Djanashvili en Dick Aerts
Uw droomhuis tegen gekomen
tijdens de Open Monumenten dag?
Het Hypotheek Inloopspreekuur Loop vrijblijvend binnen bij een Rabobank in de buurt en stel al uw woonvragen aan onze hypotheekadviseurs.
Kijk voor meer informatie op Rabobank.nl/inloopspreekuur
Een aandeel in elkaar
WIJDE DOELEN VERDER VOLGEN TOT AAN NICOLAASKERKHOF. HIER RECHTSAF EN RECHTDOOR FIETSEN VOORBIJ STOPLICHT TOT AAN NIEUWEGRACHT. OVERSTEKEN EN AAN DE OVERZIJDE VAN DE WEG VOETPAD NEMEN EN DAN LINKER PAD OMHOOG RICHTING:
48. Zonnenburg 2, Sonnenborgh – Museum & Sterrenwacht
Van de vier zestiende-eeuwse bastions is Sonnenborgh het best bewaard, mede omdat het voor veel andere doeleinden is gebruikt. In 1639 stichtte hoogleraar plantenkunde Henricus Regius hier een Hortus Botanicus. Later, in 1851 vestigde de natuurkundige Buys Ballot er een sterrenwacht. Hier liggen ook de wortels van het KNMI. Nu in gebruik als publiekssterrenwacht. Bekijk ook de fraaie bibliotheek en het leslokaal uit 1900. (Geopend van 11.00 – 13.30 uur) + ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen over “De Sonnenborgh als verdediging en als verleidelijke plek” om 12.00 en 13.00 uur KEER TERUG NAAR DE WEG EN GA LINKS DE UIT 1905 DATERENDE BRUG OVER. DAN LINKSAF DE MALIESINGEL OP.
Gebouwd tussen 1939 en 1941 naar ontwerp van Willem Dudok. Karakteristiek zijn het gebruik van stalen raampartijen en geelwit geglazuurde stenen. De entree met kassa en garderobe is relatief laag, van waaruit de bezoeker vervolgens de veel hogere centrale hal betreedt; van hieruit zijn alle publieke functies van het gebouw te bereiken. De toneeltoren is toegevoegd in 1995. Het vergulde beeld aan de buitenzijde is uit 1941 en is van Leo Brom. + hand out beschikbaar, medewerkers aanwezig voor uitleg + 50% korting op publicatie 75 jaar Stadsschouwburg en bouwplaat VERLAAT STADSSCHOUWBURG, RECHTS VERDER OVER LUCASBOLWERK, RECHTS BRUG OVER EN RECHTDOOR BILTSTRAAT IN FIETSEN. DE BILTSTRAAT WAS EEN BELANGRIJKE UITVALSWEG, WAAR DE GEGOEDE BURGERIJ DURE WOONHUIZEN LIET BOUWEN. DAARACHTER ONTWIKKELDEN ZICH EIND 19E EEUW WIJKEN VOOR ARBEIDERS. BILTSTRAAT UITFIETSEN TOT NUMMER 393 EN LINKS OVERSTEKEN EN OUDE KERKSTRAAT INRIJDEN. DIT IS DE ARBEIDERSWIJK WITTEVROUWEN. IN DE TWEEDE STRAAT LINKS (OOFTSTRAAT 14) WERD GERRIT RIETVELD (18881964) GEBOREN; IN DE EERSTE JAREN VAN ZIJN HUWELIJK WOONDE HIJ OP NR. 23. TERUG NAAR OUDE KERKSTRAAT EN BIJ VOLGENDE KRUISING RECHTSAF (GILDSTRAAT) TOT DEZE NA EEN FLAUWE BOCHT NAAR LINKS DOODLOOPT OP DE VEEARTSENIJSTRAAT. HIER LINKSAF TOT AAN:
51. Veeartsenijstraat 155, De Paardenkathedraal*
In 1904 ontworpen door C.H. Peters (1847-1932) als manege voor de revalidatie van paarden. Door zijn vorm en neogotische stijl al snel de ‘Paardenkathedraal’ genoemd. Sinds 1993 in gebruik als theater. (Geopend vanaf 12.00 uur) + toelichting op geschiedenis en huidig gebruik door Theater Utrecht
In de jaren ‘50 kreeg Utrecht een nieuwe riolering. In de stad verrezen bijbehorende nutsgebouwen, vaak in één type uitgevoerd. Dit rioolgemaal is een goed voorbeeld. Op de gevel is het kunstwerk De Rioolrat te zien van Jan van Luijn, gemaakt in het kader van de percentageregeling: kunst ter verheffing van het volk en verhoging van het gemeenschappelijke gevoel van wederopbouw. + medewerkers geven toelichting + 12.30 uur: heropening gemaal door wethouder Geldof VERDER DE VAN ESVELDSTRAAT VOLGEN (NEGEER HET FIETSPAD LINKS DAT U NAAR DE GROTE WEG WIL LEIDEN). VOLG DE WEG MET EEN SCHERPE BOCHT NAAR RECHTS EN DAN WEER LINKS, WEG OVERSTEKEN (JAN VAN GALENSTRAAT) EN DAN DE HUIZINGALAAN IN. VLAK VOOR DE SPOORWEGOVERGANG RECHTS HET FIETSPAD IN. WE KOMEN OP DE BLEYENBURGSTRAAT, PARALLEL AAN HET SPOOR. WEG BUIGT NAAR RECHTS EN KOMT UIT OP DE F.C. DONDERSTRAAT. DEZE LINKS UITFIETSEN TOT VLAK VOOR DE VERKEERSLICHTEN. AAN UW LINKERHAND:
53. F.C. Donderstraat 1,
Wijkbureau Oost-Noordoost*
Het oude kantoor van de Utrechtse Verzekerings Bank is in 1953 gebouwd. De parkeerplaats was destijds het voorplein van station Biltstraat. De betonnen structuur, het siermetselwerk, en de grote raamvlakken zijn kenmerkend voor de wederopbouw. Het interieur bevat onder meer een fraaie spiraalvormige trap en een glas-in-loodraam van de Utrechtse kunstenaar Fedde Weidema. (Geopend vanaf 12.00 uur) BIJ VERKEERSLICHTEN LINKSAF BILTSTRAAT OP EN SPOOR OVERSTEKEN. DAN EERSTE RECHTS BRUG OVER EN RECHTS AANHOUDEN (MUSEUMLAAN).
54. Museumlaan 2, Het Hoogeland* In 1824 laat jhr. Willem Ram aan de toen nog landelijke Biltse Straatweg een buitenplaats bouwen in neoclassicistische stijl naar ontwerp van Tieleman Suys, compleet met lusttuin in landschapstijl. In 1874 komt de Oosterspoorbaan dwars door de tuin te lopen. De gemeente koopt het landgoed in 1888 aan en de tuin wordt omgevormd tot stadspark. Tussen 1891 en 1918 was hier het stedelijk museum gevestigd. In 1938 werd in dezelfde stijl een extra verdieping op het pand gezet, dat sinds 1994 een kantoorfunctie heeft. (Geopend van 12.00 – 16.00 uur)
Open
r 9 septembe
2017
Monumentendag
VANAF MUSEUMLAAN LINKS EMMALAAN IN. DE HUIZEN EN VILLA’S WERDEN EIND 19E EEUW GEBOUWD VOOR WELGESTELDE BURGERS DIE DICHTBIJ DE STAD IN EEN GROENE OMGEVING WILDEN WONEN. RIJDT OP HET EINDE VAN DE EMMALAAN RECHTS OM DE GROTE RODE BEUK EN DAN RECHTDOOR OP HET WILHELMINAPARK AF. GA SCHUIN LINKS VAN HET PARK DE KONINGSLAAN IN. SLA DE 3E STRAAT LINKS (PRINS HENDRIKLAAN) IN EN RIJDT BIJ DE VERKEERSLICHTEN RECHTDOOR. VLAK VOOR HET VIADUCT ZIET U AAN UW LINKERHAND HET RIETVELD SCHRÖDERHUIS (1924, NIET VRIJ TE BEZOEKEN). HOE VERNIEUWEND RIETVELD WAS, BEGRIJPEN WE ALS WE BEDENKEN DAT DE HUIZEN ERNAAST SLECHTS VIER JAAR EERDER ZIJN GEBLOUWD. IN DIE TIJD WAS DIT DE STADSGRENS EN KEEK JE VANUIT HET RIETVELD SCHRÖDERHUIS DE VRIJE NATUUR IN. IN DE JAREN ‘60 WERD HIER EEN VIADUCT GEBOUWD VOOR RIJKSWEG 22 (NU WATERLINIEWEG). FIETS ONDER HET VIADUCT DOOR EN LINKSAF DE ERASMUSLAAN IN. DEZE WOONBLOKKEN ZIJN OOK DOOR RIETVELD ONTWORPEN, RESP. IN 1931 EN 1936.
9 56. Erasmuslaan 5* Het Nieuwe Bouwen was een functionele stijl, wars van versierselen en gericht op een maximale toetreding van licht en lucht. Rietveld werd een exponent van deze stroming. Kenmerkend zijn de grote raampartijen met dunne stalen kozijnen, platte daken en wit gepleisterde gevels. De indeling is gericht op een maximale lichtinval en efficiënt ruimtegebruik. Het appartementenblok is van 1936. Er was nog geen rijksweg en de appartementen keken uit op het Rietveld Schröderhuis. (Geopend vanaf 12.00 uur) + Expositie ‘Essentie’ van hedendaagse abstracte kunstenaars. Zie elders in deze krant. TERUG NAAR DE PRINS HENDRIKLAAN EN DAN LINKSAF TOT:
57. Prins Hendriklaan 112,
Villa Sybold van Ravesteyn*
55. Erasmuslaan 9*
Deze woning werd zes jaar na het Rietveld Schröderhuis door Rietveld ontworpen. Eén van de huizen richtte hij zelf in om de verkoop van zowel het huis als van zijn meubelontwerpen te stimuleren. Deze modelwoning is door het Centraal Museum teruggebracht in originele staat met behulp van meubelen en replica´s uit de eigen collectie. (Geopend vanaf 14.00 uur) + gids aanwezig HET RECHTERBLOK IS OOK VAN RIETVELD EN WERD VIJF JAAR LATER GEBOUWD; HET BEVAT VIJF APPARTEMENTEN. HIERVAN BEZOEKEN WE:
(FIETSPAD, NIET HET JAAGPAD; NB: DOOR WERKZAAMHEDEN KAN HIER DE ROUTE TIJDELIJK ZIJN OMGELEGD). DOORRIJDEN VOORBIJ DE MYTHYLSCHOOL TOT:
58.
Blauwe Vogelweg 23, boerderij De Kuil*
Deze T-huisboerderij met bakhuis en hooiberg dateert uit de 18e eeuw, maar heeft een oudere oorsprong. Het voorname front, waarin duidelijk de opkamer is te herkennen, is naar de Kromme Rijn gekeerd. Onder de opkamer bevindt zich onder een tongewelf de kelder met stenen die wijzen op een middeleeuwse voorganger. Het bedrijfsgedeelte is driebeukig met ankerbalkgebinten. Ook de achtergevel is nog vrijwel gaaf. OM TERUG TE KEREN NAAR HET CENTRUM FIETS U TERUG NAAR DE PRINS HENDRIKLAAN EN DAN ALMAAR RECHTDOOR DOOR HET WILHELMINAPARK, BURGEMEESTER REIGERSTRAAT, NACHTEGAALSTRAAT, NOBELSTRAAT, JANSKERKHOF, EN DAN LINKS NAAR DOMPLEIN OF RECHTDOOR NAAR STATION.
Fietsroute Utrecht West: van landelijk gebied tot industriegebied Spoorwegarchitect Sybold van Ravesteyn (18891983) ontwierp deze villa in 1932 voor zichzelf in de stijl van het Nieuwe Bouwen. Toen de villa in 1996 werd overgedragen aan Vereniging Hendrick de Keyser was de uitdrukkelijke wens dat huis en inrichting onveranderd zouden blijven. Van Ravesteyn zou later binnen de beweging van het Nieuwe Bouwen worden verguisd omdat hij steeds meer gebruik maakte van gebogen lijnen (hier al te zien) en verviel in barok.
STARTPUNT: CENTRAAL STATION UTRECHT – JAARBEURSZIJDE
PRINS HENDRIKLAAN VERDER UITFIETSEN, DEZE BUIGT NAAR LINKS, DAN 1E STRAAT RECHTS (PLATOLAAN) UITRIJDEN TOT VERKEERSLICHTEN. HIER RECHTS EN WEG TOT DE WETENSCHAP UITFIETSEN TOT 1E BRUG LINKS OVER DE KROMME RIJN.
DIT GEBIED LAG TOT IN DE 19E EEUW NOG RUIM BUITEN DE STADSWALLEN. HET WAS EEN LANDELIJK GEBIED MET VEEL TUINBOUW. VIA DE LEIDSCHE RIJN EN DE VLEUTENSE WETERING BRACHTEN DE BOEREN HUN HANDEL PER VLET TOT AAN DE CATHARIJNEPOORT. LANGS DE LEIDSCHE RIJN LAGEN VERSCHILLENDE BUITENPLAATSEN EN OOK TWEE HOUTZAAGMOLENS: DE STER EN DE BIJGEVAL. HET
VOORBIJ DE BRUG LINKS WEG EN TRAMSPOREN OVERSTEKEN EN DE BLAUWE VOGELWEG INRIJDEN
VERTREK VANAF STATION JAARBEURSZIJDE MET BEATRIXTHEATER AAN DE LINKERHAND. BIJ STOPLICHTEN RECHTSAF EN LINKS VAN HET NH-HOTEL RECHTDOOR EN BREDE VERKEERSWEG (WESTPLEIN) OVERSTEKEN. DAARNA LINKS NAAR HET WATER EN RECHTS DAARVAN NAAR DE MOLEN RIJDEN. VIA EEN SMALLE OPHAALBRUG KOMT U OP HET MOLENERF.
WATER WAS ESSENTIEEL VOOR HET TRANSPORT VAN DE BOOMSTAMMEN EN VOOR HET OPLOSSEN VAN DE HARSEN IN HET RUWE HOUT. DAT GEBEURDE IN DE ‘BALKENHAVENS’ DIE ROND DE MOLENS LAGEN.
59. Molenpark 3, Houtzaagmolen De Ster Het complex omvat een erf met zaagmolen, molenaars- en knechtenwoning, houtloodsen, sleephelling, smalspoor en balkenhaven. De onderbouw van de molen dateert uit 1721 en bevat nog de historische zagerij. De bovenbouw werd in 1911 ontmanteld toen de zagerij overging op elektrische aandrijving. In 1999 is de molen gerestaureerd. (Geopend vanaf 11.00 uur) + rondleidingen; bij voldoende wind wordt er gezaagd. FIETS AAN HET ANDERE EIND HET MOLENERF WEER UIT, DAN RECHTDOOR HET PARKJE IN TOT AAN DE STRAAT (J.P. COENSTRAAT). HIER LINKS OPHAALBRUG OVER EN DAN METEEN RECHTS (LEIDSEWEG). AAN HET EIND VAN DE NEGENTIENDE EEUW KWAM DE INDUSTRIALISATIE OP GANG EN VESTIGDEN ZICH DIVERSE FABRIEKEN LANGS DE LEIDSCHE RIJN, WAARONDER EEN BIERBROUWERIJ, EEN SUIKERFABRIEK, EEN LOOD- EN ZINKPLETTERIJ, EEN SCHROEF- EN MOERBOUTENFABRIEK EN DE NEDERLANDSE MUNT. HET TUINDERSGEBIED WERD VOLGEBOUWD MET ARBEIDERSWONINGEN EN ZO ONTSTOND DE WIJK LOMBOK. LANGS DE HOOFDSTRATEN EN DE LEIDSE RIJN VERREZEN GROTERE WONINGEN VOOR HET HOGERE PERSONEEL.
60. Leidscheweg 90, Muntgebouw Utrecht Aan de toenmalige grens van de stad Utrecht ontwierp architect C.H. Peters in 1911 de imposante, neoclassicistische Rijksmunt. Hier werden tot voor kort de munten van Nederland geslagen. Het gebouw heeft een vierkante plattegrond met binnenplaats. De rijk gedecoreerde voorvleugel bevatte de kantoren, de publieksruimtes en de muntmeesterkamer. De productieruimtes, werkplaatsen en magazijnen bevonden zich daarachter. De directeurswoning grenst links aan het gebouw. + rondleidingen + koffie, thee en fris verkrijgbaar
Open
OVER DE BRUG RECHTSAF DE KANAALWEG OP EN DEZE VOLGEN TOT U AAN UW LINKERHAND DE FABRIEK ZIET:
61. Everard Meijsterlaan 1 – Cereol* In 1908 gebouwd als Stichtsche Olie- en Lijnkoekenfabriek op initiatief van boeren uit de omgeving. De fabriek is een echt ‘château d’industrie’ met een rijke baksteenornamentiek. Na een overname kwam de fabriek bekend te staan onder de naam Cereol. In 2002 werd de fabriek gesloten. In 2008 brandde zij bijna geheel uit. In het gerestaureerde complex huizen nu diverse culturele functies en horeca (Geopend vanaf 11.00 uur) + de elevator (aan het water) is open; oudmedewerkers vertellen over de geschiedenis van de fabriek. Ook USINE (Utrechtse Stichting voor Industrieel Erfgoed) geeft toelichting. + 14.00 uur Grote Zaal: inleiding door Het Wilde Westen met historische filmfragmenten en interviews met oud-medewerkers. RIJD TERUG OVER DE KANAALWEG EN VOLG DEZE CA. 1 KM ( KANAAL LINKS HOUDEN). ONDER EEN BRUG DOOR ZIEN WE LINKS DE ACHTERZIJDE VAN DE JAARBEURS, OPGERICHT IN 1917 OP HET VREDENBURG, MAAR NA DE TWEEDE WERELDOORLOG VERPLAATST NAAR DEZE LOCATIE. HIERNA ZIEN WE RECHTS EEN OPVALLENDE ROOD-WITTE VILLA:
De hovenierswoning is rond 1875 gebouwd, nog voor de aanleg van het kanaal en de haven. Dit was toen nog tuinbouwgebied. De woning wordt het Huisje van Mien genoemd, naar de vrouw die hier vanaf haar geboorte (1912) tot aan haar overlijden (1998) woonde. In de jaren ’20 is het huisje verbouwd in Art Deco stijl. Het houtwerk van het interieur is in bonte kleuren beschilderd en de oude bedstedes, opkamers en trap zijn nog aanwezig. (Geopend van 12.00 – 17.00 uur) VERVOLG HET FIETSPAD LANGS DE VAN ZIJSTWEG MET RECHTS DE VEILINGHAVEN. ROND 1930 WERDEN HIER DE GROENTEVEILING EN DE VEEMARKT GEVESTIGD. OORSPRONKELIJK WAREN ER TWEE HAVENBEKKENS, MAAR EEN ERVAN IS GEDEMPT. OOK DE SPOORLIJNEN DIE HIER LAGEN ZIJN OPGEBROKEN. HET TERREIN WERD BENUT VOOR UITBREIDING VAN DE JAARBEURS EN EEN NIEUWE WOONWIJK. IN DE HAVEN LIGGEN HISTORISCHE BINNENVAARTSCHEPEN. VAN ZIJSTWEG UITRIJDEN, CROESELAAN OVERSTEKEN EN LINKSAF SLAAN. NA DE RABOTOREN RECHTSAF SLAAN EN DE MOREELSEBRUG (2016) OP. DEZE NIEUWE FIETS- EN VOETGANGERSBRUG VOERT OVER HET SPOOR NAAR HET MOREELSEPARK. HIER RECHTDOOR FIETSEN EN VIA MARIAPLAATS EN ZADELSTRAAT NAAR DOMPLEIN.
Monumenten in Leidsche Rijn
67. Dorpsstraat 1, Vleuten-De Meern, Broederschapshuisjes
De broederschapshuisjes zijn tussen 1599 en 1624 gebouwd als armenwoningen. Het Documentatiecentrum van de Historische Vereniging Vleuten, De Meern, Haarzuilens is tegenwoordig in de huisjes gevestigd.
68. Torenplein, Torenpleinkerk De eerste kerk werd hier rond het jaar 1000 gebouwd. De huidige kerktoren dateert uit de 13e eeuw, het schip werd in 1971 herbouwd. Tegen de kerk ligt het gerenoveerde kerkhof. De kerk is gewijd aan Willibrord, de monnik die vanuit Engeland grote delen van West-Europa bereisde. (Geopend van 11.00 tot 16.00 uur) + 13.00 – 14.00 uur: beiaardbespeling + toelichting aan de hand van maquettes van 700 na Chr. tot heden
69. Hogeweide 6, Boerderij De Hoef “Trots op de toekomst voor de Stadsschouwburg Utrecht” Timmerman
Overige monumenten
65. Rotsoord 7, Pastoefabriek – Het Ketelhuis en De Zagerij*
De boerderij is gebouwd in 1900 en sindsdien eigenlijk nauwelijks veranderd. Alleen de stalvensters en het woongedeelte zijn enigszins gemoderniseerd. De voorgevel is uitgevoerd met sierankers en kunststeen. Op het erf staan ook een wagenschuur en een hooiberg. Boerderij De Hoef kent nu diverse gebruikers. + rondleidingen
70. Hoge Woerdplein 1,
NA VERLATEN VAN DE VILLA STUKJE TERUG EN DAN RECHTSAF DE BRUG OVER. DIRECT ECHTS ZIEN WE:
plek gekregen. Er is ook een replica van een Romeinse wachttoren. + rondleiding het Romeinse Schip om 15.00 en 16.00 uur (vanaf balie Castellum). Zie pag. 11. + rondleiding Castellum en hofsteden Balije en Nijevelt om 13.00, 14.00, 15.00 en 16.00 uur (vanaf Abrona). Zie pag. 11.
Michael Bruinsma
62. Kanaalweg 64, Villa Jongerius
Jan Jongerius stamde uit een tuindersfamilie en leverde groente aan de kazernes in de stad. Hij verruilde zijn paard en wagen voor de auto en rolde zo in een nieuw bestaan: dat van Forddealer. Na een bezoek aan de VS liet hij in 1937 een woonhuis en kantoor bouwen in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid met Art Deco elementen. Exterieur en interieur zijn vrijwel geheel intact. In 2010-2012 is de villa volledig gerestaureerd. (Geopend van 12.00 – 16.00 uur) + medewerkers aanwezig voor uitleg
2017
Monumentendag
10
TERUG OP DE LEIDSEWEG LINKS DE SMALLE DRAAIBRUG (UIT 1886) OVER. DE BRUG BIEDT FRAAI UITZICHT OP DE GROENE OMGEVING EN HET WATER MET DIVERSE MONUMENTALE BRUGGEN EN SLUIZEN. SCHEEPVAART WAS BELANGRIJK EN LANGS HET WATER VERREES ALLERLEI INDUSTRIE.
r 9 septembe
Het erfgoed van meubelfabrikant Pastoe omvat fabrieksarchitectuur uit verschillende perioden. Het oudste is het UMS gebouw (Utrechtse Machinale Stoelenfabriek), een voorbeeld van betonbouw met bakstenen gevelvullingen. In 1929 volgde een uitbreiding in Amsterdamse Schoolstijl. Latere uitbreidingen zijn onder meer de machinehal met de grote glazen wand aan het water. Sinds kort zijn de gebouwen in gebruik bij de HKU, enkele creatieve bedrijven en horecagelegenheden. (De Zagerij is geopend vanaf 10.00, het Ketelhuis vanaf 11.00 uur) + horeca in Ketelhuis en Zagerij + zelf rondlopen met hand-out
66.
Robijnhof 13*
63. Veilinghavenkade 4-8, U-Trechters*
Toen de haven nog in bedrijf was stonden er trechters voor het storten van zand en grind en een grote kraan. De trechters werden in de nieuwe plannen voor de haven behouden, maar door hun slechte staat wel vervangen door nieuwe. Drie van de vier trechters zijn in gebruik als vergaderplek. NAAST DE U-TRECHTERS STAAT TUSSEN DE BOMEN:
64. Van Zijstweg 51, Huis van Mien* In de jaren ‘50 hield Rietveld zich bezig met sociale woningbouwprojecten, zoals hier de Robijnhof. De nadruk lag op een efficiënt gebruik van ruimte en maximale lichtinval. Zo is de bebouwing aan de zuidkant lager zodat ook de woningen aan de noordkant zonlicht kunnen vangen. De clustering van diverse woningblokken rond een open ruimte kon meerdere keren worden herhaald (stempels). De modelwoning geeft een beeld van hoe er destijds werd gewoond. (Geopend van 11.00 – 13.00 uur) + gids aanwezig
Castellum Hoge Woerd
Van de 1e tot de 3e eeuw werd de grens van het Romeinse rijk (limes) in deze streken gevormd door de Rijn. De grens werd bewaakt door 20 castella (forten). Een daarvan lag op de Hoge Woerd bij de Meern. Op de resten van dit fort is onlangs Castellum Hoge Woerd verrezen. In het complex zijn een museum, een theater, een restaurant en een stadsboerderij gehuisvest. Het opgegraven Romeinse schip heeft er een markante
VANDAAG BOUWEN AAN DE HISTORIE VAN MORGEN De grote renovatie heeft ervoor gezorgd dat de Stadsschouwburg Utrecht weer voldoet aan de eisen van deze tijd en gasten beter kan ontvangen en van dienst zijn. Het gebouw van architect Dudok is efficiënter ingericht en waar mogelijk is de monumentale waarde in ere hersteld.
Ameide 0183 - 60 66 00 info@koninklijkewoudenberg.nl koninklijkewoudenberg.nl
Fietsroute Utrecht Oost
Open
r 9 septembe
2017
Monumentendag
11
Cereol: van lijnkoeken tot cultuurchateau Een nog vrij recente aanwinst in het Utrechtse monumentenbestand is de Cereolfabriek aan het Merwedekanaal. Zij werd in 1908 opgericht als Stichtsche Olie- en Lijnkoekenfabriek. Hier werd uit lijnzaad olie geperst en het restproduct verwerkt tot veevoer (lijnkoeken). Architect G. Ebbers ontwierp de fabriek in de stijl van een ‘château d’industrie’, herkenbaar aan de rijke baksteenornamentiek die een romantische sfeer oproept. In de jaren ’50 werd lijnzaad vervangen door soja, en het persen door een chemisch proces, waarvoor een apart gebouw werd opgetrokken. Na een van de vele overnames kwam de fabriek bekend te staan onder de naam Cereol. Inmiddels was de fabriek omringd door woonhuizen. Mede daarom werd het bedrijf in 2002 gesloten met de bedoeling het een herbestemming te geven. In 2008 echter brandde het hoofdgebouw bijna volledig uit, alleen de gevels bleven staan. Het complex werd echter prachtig gerestaureerd en herbestemd tot cultureel centrum voor de wijk. In het complex zijn nu cultuurhuis Het Wilde Westen, een bibliotheek, de St. Dominicusschool en café-restaurant Buurten in de Fabriek gevestigd.
Fondsen en sponsoren Open Monumentendag Utrecht is mede mogelijk gemaakt door:
Op Open Monumentendag is vanaf 11.00 uur de elevator (kraan langs het water) geopend en vertellen oud-medewerkers over de geschiedenis van de fabriek. Ook de Utrechtse Stichting voor Industrieel Erfgoed (USINE) is aanwezig voor
toelichting. In het cultuurcentrum is vanaf 14.00 uur een programma met filmfragmenten van de oude fabriek, ingeleid door het Wilde Westen, en na afloop interviews met oud medewerkers.
Gemeente Utrecht: Afdeling Erfgoed en Wijkbureau Binnenstad, Stichting Elise Mathilde Fonds, Ridderschap van Utrecht, Stichting Carel Nengerman Fonds, AM, Utrechtse Maatschappij tot Stadsherstel, Stadsherstel Midden Nederland, Utrechts Monumentenfonds, Bouw- en Aannemingsbedrijf Schoonderbeek B.V., Aannemersbedrijf Van Zoelen, Koninklijke Woudenberg B.V., Ondernemersfonds Utrecht/Het Fluwelen Handvat, DUIC Colofon Deze krant is een uitgave van de Werkgroep Open Monumentendag in samenwerking met DUIC/DDK te Utrecht Redactie Florence Hanselaar, Werkgroep OMD
Castellum viert jubileum Romeins Schip
Hooghiemstraplein 102, 3514 AX Utrecht 030-2769174 Bijdragen Eva Schoonhoven, Justa Vuister, Teun Bonenkamp Foto’s
bewaakten die grens en een daarvan lag op de Hoge Woerd bij De Meern. Op de resten van dit fort is enkele jaren geleden Castellum Hoge Woerd verrezen, een moderne interpretatie van het oude Romeinse fort.
Van de 1e tot de 3e eeuw na Christus werd de grens (limes) van het Romeinse rijk in deze streken gevormd door de Rijn; 20 castella (forten)
Twintig jaar geleden werd hier een Romeinse schip opgegraven, dat nu een prominente plek heeft gekregen in het museum. Dit feit wordt gevierd met twee bijzondere rondleidingen in en rond het Castellum. De eerste staat geheel in het teken van het Romeinse Schip. Speciale aandacht is er voor de nieuwste presentatie, waar-
onder een schitterende 3D-beleving van het schip tijdens zijn laatste vaart. De tweede rondleiding voert langs de vindplaats van het schip. Hier wordt het spectaculaire verhaal van zijn ontdekking verteld. Op de route liggen ook twee monumentale boerderijen, De Balije en Hofstede Nijevelt, waar veel interessants te zien is. Bij de laatste liggen ook de resten van kasteel Nijevelt, dat in bezit is geweest van hoog-adellijke lieden en rijke Utrechtse burgers. Het thema ‘Boeren, burgers en buitenlui’ zal op deze rondleiding (ca. 1,5 uur) dan ook ruim aan bod komen.
Collectie OMD Utrecht, Het Utrechts Archief, André Russcher, Edgar van Riessen, Frank Hanswijk en monumenteneigenaren Eindredactie Kees Volkers Vormgeving & Coördinatie DDK
Open Monumentendag is een activiteit van de Stichting Archeologie en Bouwhistorie Utrecht (STABU).