De krant die verder kijkt in de stad
19 JANUARI 2024 | 10E JAARGANG NR. 256 | KIJK VOOR HET LAATSTE NIEUWS OP
Column Koos
Pep & Frans
Marsman:
ontwaken uit
Dinsdag
winter-
DUIC.NL
slaap P. 14
P. 15
Elk e een week nieu DUI we C
'Kantoorpikkies en politie': Martin ziet elke dag vaste klanten in zijn zaak
Fotograaf Shody Careman: 'Hoop dat mensen meer liefde voelen' P. 10
Oud-Utrecht: Industriële bedrijvigheid langs de Vaartsche Rijn
P. 13
Advertenties
EEN DROOM VAN EEN SHOWROOM SALE Onze geweldige displaybedden nu voor een zeer aantrekkelijke prijs. Maar wees er snel bij: want op is op.
NIEUW!
ŝĞŬͲ ƌďĞŝĚƐŽŶŐĞƐĐŚŝŬƚ
ZILVEREN DUKAAT
ĞŶ ũĞ njŝĞŬ ŽĨ ĂƌďĞŝĚƐŽŶŐĞƐĐŚŝŬƚ͍ <Žŵ ĚĂŶ ŶĂĂƌ ĚĞ ŐƌĂƚŝƐ ďŝũĞĞŶŬŽŵƐƚ ĨŝŶĂŶĐŝģŶ ŝŶ ŚĞƚ ĐĞŶƚƌƵŵ ǀĂŶ hƚƌĞĐŚƚ ŽƉ͗ ĚŝŶƐĚĂŐ ϯϬ ũĂŶ
VOOR DE UTRECHTSE CATHARIJNEPOORT
VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE MUNT
HÄSTENS STORE | Oudkerkhof 27, 3512 GJ Utrecht | +3130-3075727
ĞnjĞ ďŝũĞĞŶŬŽŵƐƚ ǁŽƌĚƚ ŽŽŬ ŐĞŐĞǀĞŶ ŽƉ Ϯϳ ĨĞďƌƵĂƌŝ
BEKIJK EN BESTEL OP
WWW.KNM.NL
Vanaf € 75,HUB Utrecht is het nieuwe mediacentrum van de stad Utrecht met RTVU en DUIC als initiatiefnemers. Wil jij een vergaderruimte of studioruimte huren bij HUB Utrecht? Dat kan. Boek nu en reserveer via de QR-code.
/ŶĨŽƌŵĂƚŝĞ ĞŶ ĂĂŶŵĞůĚĞŶ ǁǁǁ͘ƵͲĐĞŶƚƌĂĂů͘ŶůͬůĞǀĞŶƐŐĞďĞƵƌƚĞŶŝƐƐĞŶ ŽĨ ďĞů ŵĞƚ Ϭϲ Ͳ Ϯϯ ϯϯ ϱϴ ϵϯ
Locatie: Achter Clarenburg 23-25
Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, WiFi en whiteboard en natuurlijk gratis koffie en thee.
Advertentie
KINGS
“Theaterstuk ‘KINGS’ over toxische machocultuur is actueler dan ooit.” - Het Parool
Provincie stelt de meest kansrijke gebieden voor windenergie vast In onze provincie is, samen met de gemeenten, afgesproken dat er in 2030 2,4 terawattuur (TWh) aan schone elektriciteit wordt opgewekt. Dat is voldoende om ongeveer 720.000 huishoudens van elektriciteit te voorzien. Om dit te realiseren heeft Gedeputeerde Staten besloten dat er 27 gebieden zijn in de provincie die het meest geschikt zijn voor het opwekken van windenergie. Dit besluit is genomen na grondig en onafhankelijk onderzoek naar de milieueffecten van windmolens en een zwaarwegend advies van het burgerforum. Daarnaast is gekeken naar de haalbaarheid van aansluiting op het elektriciteitsnet en de mogelijkheden voor lokaal eigendom. De afspraak om voor 2030 2,4 TWh schone energie op te wekken is vastgelegd in de Regionale Energiestrategieën (RES’en). Niet alle meest geschikte gebieden zijn nodig Alle onderzoeken worden samen met de meest kansrijke gebieden aangeboden aan gemeenten. Zo helpt de provincie hen om hun belofte in de RES’en waar te maken. De gemeenten kunnen de informatie gebruiken om in de komende zes maanden zelf locaties te kiezen voor wind en/of zonne-energie. Om de RES-doelstellingen te halen zijn niet alle meest geschikte gebieden nodig. Over zes maanden Over zes maanden gaat de provincie samen met alle gemeenten kijken of de regio’s op koers liggen om
Alle Utrechtse huurders hebben recht op hulp bij energiebesparing Maak er gebruik van!
de RES-doelstellingen te halen vóór 2030. Mocht dat niet het geval zijn, dan zal de provincie voor het aanvullende deel zelf gebiedsprocessen starten om windenergie mogelijk te maken binnen één of meer van de meest kansrijke gebieden. Als dit nodig blijkt te zijn, dan wil de provincie hierbij nauw samenwerken met de betreffende gemeente(n). Op het moment dat de keuze voor een specifieke locatie is genomen, worden omwonenden en andere belanghebbenden betrokken bij het vervolg. Burgerforum Het burgerforum bestond uit 70 inwoners uit de provincie Utrecht. Zij zijn door een onafhankelijk onderzoeksbureau geloot uit de inwoners die zich daarvoor hebben opgegeven via de digitale raadpleging waar u in oktober 2023 aan mee kon doen. Om een goede afspiegeling van de bevolking te krijgen is daarbij een selectie gemaakt op basis van hun leeftijd, opleidingsniveau en geslacht. Daarna is nog gekeken of er een goede spreiding was over de provincie. Zo weinig mogelijk extra overlast voor mensen De leden van het burgerforum hebben vier dagdelen lang gesproken over de resultaten van de digitale raadpleging en gezamenlijk een advies opgesteld. Zij geven bijvoorbeeld aan dat er gekozen moet worden voor locaties die zorgen voor zo weinig mogelijk extra overlast voor mensen, en waar de natuur en dieren er het minst last van hebben. Ook vinden zij dat het beter is om meerdere windmolens bij elkaar te zetten en te kiezen voor plekken waar de bevolking het meeste zeggenschap en voordeel kan hebben van de financiële opbrengst. Meer weten? Op www.provincie-utrecht.nl/wind is alle achtergrondinformatie te vinden. U vindt daar een overzicht van de precieze zoekgebieden die opgenomen zijn in de lijst meest kansrijke gebieden voor windenergie en het onderbouwde advies van het burgerforum. Ook kunt u daar de resultaten van het milieuonderzoek (het planMER) bekijken. Daarin ziet u hoe de verschillende onderzoeksgebieden gescoord hebben op de verschillende thema’s.
Je hebt recht op gratis hulp van gemeente Utrecht bij energiebesparing. Bijvoorbeeld met een doos vol gratis energiebesparende producten en door advies van een energiecoach. Zo helpen we je om te besparen op gas en elektriciteit. Wat krijg je? • Energiebox met energiebesparende producten (o.a. ledlamp, tochtstrips, radiatorfolie) • Bezoek van een energiecoach • Een energiebespaarrapport met persoonlijke tips • Heb je hulp nodig bij het installeren van de producten uit de box, dan helpt de energiecoach daarbij. Voor wie? Alle huurders in Utrecht kunnen zich aanmelden voor een Energiebox. Goed om te weten De Energiebox is écht gratis. Het is dus geen reclamebox. We zorgen ervoor dat je privacy wordt beschermd. Onze energiecoaches delen geen persoonlijke gegevens met de gemeente of andere partijen. Welke vragen heb jij? Kijk op utrecht.nl/rondkomen en lees je wat voor hulp je kunt krijgen.
Veel Utrechters hebben recht op geld en hulp van de gemeente. Kijk op utrecht.nl/rondkomen en ontdek waar jij recht op hebt.
utrecht.nl/ rondkomen
3
19 JANUARI 2024 | NR. 256 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
INHOUD Nieuws 4 DUIC in Beeld I-Light-U
4
00 broodjes gehaktbal vliegen wekelijks over de toonbank bij Broodje van Martin in Wijk C. Een vegetarische variant voor het progressieve studentenpubliek is er niet te vinden. Die kunnen altijd nog een broodje kaas krijgen. En dat is prima. Het recept voor de gehaktbal, afkomstig van de moeder van Martin, mag er namelijk wezen. Ze staan ervoor in de rij. Al vele jaren. Het is een van die zaakjes die Utrecht mooi maken. Wat ook echt Utrechts is, is Lombok. Fotograaf Shody Careman maakt een serie portretten van tientallen wijkgenoten, Lombokkers met verschillende ach-
tergronden. 24 Utrechters met 24 verschillende nationaliteiten. De werken hangen nog een paar dagen in de Voorkamer in Lombok, vervolgens worden ze een paar honderd meter verderop tentoongesteld in The Anthony Hotel. Wie een goed broodje bal wil kan naar Wijk C, wie een paar prachtige portretten wil zien kan naar Lombok. Mooie stad. Lees er meer over op pagina 10 en 9. Robert Oosterbroek
6 Serie over NIMBY
Deel 4: in gesprek met dr. Madelinde Winnubst
7 Vijf vragen over
De milieu- en emissievrijezone
Cultuur / Uit
DE VERANDERENDE STAD IN BEELD
8 Uittips
Elke week de leukste tips
9 Utrecht volgens...
Fotograaf Shody Careman
SINT JACOBSSTRAAT
Stad / Leven Utrecht is constant in
10 Op bezoek bij
beweging. Er wordt
Broodje van Martin
gebouwd en gesloopt.
13 Op pad met Oud-Utrecht
Industriële bedrijvigheid langs de Vaartsche Rijn
14 Column Koos Marsman
Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel
2001
anders uit dan vroeger,
2024
terwijl andere straten en
Dinsdag
pleinen juist al decennia
14 Straatnamen
rubriek laten we dat zien.
hetzelfde blijven. In deze
Melis Stokestraat
Ga naar DUIC.nl voor
14 In other news
meer oude en nieuwe
Universiteit Utrecht
foto’s van de stad.
Sport 15 Puzzel
Zoek de verschillen
15 Pep en Frans over FC Utrecht Pep en Frans ontwaken uit winterslaap
Colofon REDACTIE Robert Oosterbroek
CONTACT REDACTIE redactie@duic.nl 06 86 80 32 22 VRAGEN OVER DISTRIBUTIE? Pierre Schoonhoven via pierre@duic.nl, 06 - 14 41 56 56
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Emily Hengeveld, Ilana Noot, Kamiel Visser en Luuk Beckers
Social Media ADVERTEREN Helling 13, 3523 CB Utrecht, adverteren@duic.nl Dave Vorstenbosch dave@duic.nl 06 43 03 58 73
ART DIRECTION EN VORMGEVING ddk.nl en redactie DUIC UITGEVERS Joris Daalhuisen en Martijn Rademakers
Website DUIC.nl
Facebook DUICNL
Twitter @duicnl
Instagram duic.nl
Advertentie
praten over afscheid geeft rust
U bent altijd welkom voor een open gesprek. Bel 0800 - 023 05 50 of ga naar monuta.nl/ utrecht.
Machtige online marketingcampagnes runnen? Sipr weet precies wat jouw fans willen horen. En dat is te zien.
0,42%
Gemiddeld
1,78%
Sipr Doorklikpercentage LinkedIn
Bianca Versteeg
Utrecht
Kan jij wel een sterke campagne gebruiken? 030 - 2006 028 | sipr.online
Change Marketing
4
NR. 256 | 19 JANUARI 2024 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
5
19 JANUARI 2024 | NR. 256 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
DUIC IN BEELD
H
et is koud, donker en dus kan iedereen wel een beetje warmte en licht gebruiken. I-Light-U brengt na de donkerste maand weer licht in de duisternis. Nog tot en met 28 januari wordt elke dag om 17.00 uur het licht van deze tentoonstelling ontstoken. In het stationsgebied kunnen bezoekers rondlopen om de lichtkunstwerken te aanschouwen. Een vaste route is er niet en de kunstwerken zijn gratis te bekijken. De kunstenaars die deze werken
Fotografie: Robert Oosterbroek maakten, reflecteren op hun eigen manier op het thema 'Urban Transformation', een onderwerp dat we in Utrecht maar al te goed kennen. Deze ballon van Viktor Frešo evolueert door de invloed van zijn omgeving. Toen mensen er op begonnen te schrijven, besloot de kunstenaar dat zo te laten, waardoor het getransformeerd is tot iets nieuws. Een opvallend contrast met het Stationsplein, waar alles strak en recht is. a
6
NR. 256 | 19 JANUARI 2024 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
NIMBY? - DEEL 4
‘De gemeente moet de burger serieus nemen’ In deze serie over NIMBY – Not In My Backyard –, in Vlaanderen ook wel NIVEA – Niet In Voor- En Achtertuin – genoemd, kijken we naar zaken die Utrechters graag in hun stad willen, maar liever niet in de eigen buurt. Deze week gaan we op bezoek bij het Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht. We praten er met Dr. Madelinde Winnubst die doceert en onderzoek doet. Met haar kijken we naar de manier waarop NIMBY en burgerparticipatie een rol spelen bij de onderwerpen die de afgelopen weken in deze reeks voorbij zijn gekomen. Welke rol hebben gemeentes en bewoners bij het komen tot een besluit?
Tekst: Luuk Beckers / Fotografie: Robert Oosterbroek
Het lijkt dat bewoners steeds vaker in opstand komen tegen plannen van de gemeente. Wat is er aan de hand? “Iets ontstaat nooit vanzelf. Het is nooit van de ene op de andere dag dat er een probleem is. Mensen zijn vaak tegen, omdat de historie niet is meegenomen. Het gemeentebestuur heeft een bepaalde opdracht en weet vaak niet wat in het verleden allemaal gebeurd is. Je kunt niet zomaar het gemeentebelang doorvoeren.” Waarom is het tegenwoordig zo ingewikkeld? In de jaren 70 kon de gemeente nog vrij eenvoudig een prostitutiecentrum openen, nu lukt dat niet meer. "Uiteindelijk is het zo dat het opleidingsniveau hoger werd. Mensen werden mondiger. Er kwamen meer mensen waardoor ruimte schaarser is. Mensen begonnen te beseffen dat ze hun mond open moesten doen als ze een prettige leefomgeving willen. Langzamerhand is men erachter gekomen dat de overheid er voor hen is. Het kan niet meer zo zijn dat een overheid zonder enige vorm van inspraak of informatie iets zomaar regelt. Ook hadden we vroeger niet zoveel eisen.” Ik snap dat mensen een fijne leefomgeving willen, maar veel mensen vinden ook dat er ergens een plek moet zijn voor sekswerkers. Hoe moet de gemeente hier mee omgaan? “Het zal nooit positief ontvangen worden. Wat doen sekswerkplekken met een gebied. Er zit een grond van waarheid in wat bewoners en ondernemers erover zeggen. Het is opvallend dat het vaak in de meest kwetsbare buurten gebeurt. Buurten die toch al te maken hebben met andere vraagstukken. Ze hebben al decennia sekswerkplekken gehad in Overvecht. Misschien is er nu wel een andere buurt aan de beurt.” “Weerstand heeft er niet alleen mee te maken dat mensen geen tippelzone of raamprostitutie willen, het gaat ook over hoe de gemeente ermee omgaat en welke randvoorwaarden worden gesteld. In Overvecht hadden de mensen het over veiligheid, terwijl de gemeente het had over het zoeken van een locatie voor sekswerkers. Dit zijn twee verschillende frames. Het is interessant te zien dat deze frames botsen. In het verleden waren er grote problemen met het Zandpad omdat er niet gehandhaafd werd. Dat had echte risico’s voor de wijk. Toch heeft handhaving nog geen aandacht gekregen bij het maken van de nieuwe plannen.” We zien dat de gemeente tegenwoordig in gesprek gaat met burgers en inwoners mee laat denken. Dat noemen ze burgerparticipatie. Toch voelen mensen zich vaak niet serieus genomen. Wat gaat er mis? “Burgerparticipatie is niet vrijblijvend. Het is
Vestiging (oude) Zandpad in de jaren 70 De gemeente ging op zoek naar een locatie om prostitutie te concentreren. Hiertoe werd het Zandpad gekozen. De gemeente ging hierover niet in gesprek met wijkbewoners. In overleg met de afdeling Overvecht van de Katholieke Volkspartij is het oorspronkelijke plan op enkele punten aangepast ten behoeve van de leefbaarheid van de wijk.
Realisatie Nieuwe Zandpad De gemeente wilde een nieuw prostitutiecentrum realiseren nabij het oude Zandpad in Overvecht. Ondanks protest vanuit de wijk, zette de gemeente door. Uiteindelijk zou het centrum er toch niet komen omdat het plan niet uitvoerbaar bleek.
Uitbreiden fietsnetwerk Weerdsingel OZ De gemeente wil de Weerdsingel OZ inrichten als fietsroute om de bestaande fietsroute door het centrum te ontlasten. Bewoners vrezen een fietsracebaan. De gemeente is met bewoners in gesprek gegaan. Bewoners voelden zich echter niet serieus genomen en hadden het idee dat de gemeente het voor de bühne deed.
meestal zo dat een overheid met een plan komt en haar eigen tegenstand creëert door mensen er niet in een vroeg stadium bij te betrekken. Dit, terwijl juist het voortraject belangrijk is om met elkaar met een gezamenlijk plan te maken. Dat is moeizaam als je vanuit de gemeente bij voorbaat aangeeft wat er moet komen. Voor de gemeente betekent burgerparticipatie een belangrijke stap in de planvorming. Ze besteden daar tijd en geld aan. Ze zeggen mensen serieus te nemen. De vraag is of dat echt het geval is. Of dat ze kijken hoe ze hun plan kunnen doorzetten zonder al te veel mensen tegen de haren in te strijken. Zo’n gevoel krijg je vaak.”
Dit gevoel hebben bewoners van de Weerdsingel Oostzijde (OZ) die tegen de gemeenteplannen voor herinrichting van de straat zijn. “Je staat als burger altijd 2-0 achter. De overheid heeft geld en macht om uiteindelijk een plan door te zetten. Ze proberen altijd te zeggen: ‘Die actiegroep is niet representatief’. Maar de vraag is wat niet representatief is. Als een wethouder zegt ‘ik vertolk de stem van de zwijgende meerderheid’, terwijl ze helemaal geen onderzoek heeft gedaan naar die zwijgende meerderheid, is het de vraag of zij inderdaad de zwijgende meerderheid vertegenwoordigt. Burgers moeten serieus genomen worden en zouden eerder betrokken moeten worden. Ze moeten zich rechtvaardig bejegend voelen en er moet worden ingegaan op hun bezwaren. De meeste gemeenten zitten in een oude manier van denken, van ‘we moeten een participatiebijeenkomst organiseren, er moet een klankbord komen’, et cetera. Het woord ‘klankbord’ zegt al genoeg. Het mag geen adviesgroep zijn. Ongevraagd adviseren past niet in de werkwijze en bindend adviseren al helemaal niet. Het blijft vrijblijvend.” Wordt burgerparticipatie dan gebruikt voor de bühne? “Ja, het is iets dat de gemeente afvinkt voor de Raad van State. Een bestuursrechter toetst of de gemeente alle stappen zorgvuldig heeft gezet. Maar een bestuursrechter kijkt niet naar de inhoudelijke argumenten van mensen. Het is voor de gemeente eigenlijk een kwestie van aftikken.” Gaat de gemeente Utrecht er ook zo mee om? “Dat kan ik niet beoordelen. Ze doen hun best. Ik heb geen lijstje met goed en slecht.” Mensen kunnen ook hun mening laten weten met een zienswijze. Is dit ook een kwestie van aftikken voor de gemeente? “Nadat een plan in de openbaarheid is verschenen, kan je inderdaad zienswijzen indienen. Maar zienswijzen worden in de regel helemaal niet serieus genomen. Vaak worden ze zonder meer opzijgelegd, zonder een argumentatie die ertoe doet. Ik heb zelf ervaring met zienswijzen. Ik voel me gewoon weggezet als burger. Dat werkt door. Ik heb een gezond wantrouwen bij alles wat er in mijn leefomgeving gebeurt. Dat komt omdat je niet serieus genomen wordt.” Hoe kan de gemeente het beter aanpakken? “Een oplossing zou kunnen zijn dat je open en transparant aangeeft: ‘We willen graag een fietsstad worden. Daar zijn verschillende
mogelijkheden voor. Hoe zullen we dat aanpakken op de Weerdsingel?’ Je moet vooraf wel helder zijn in de kaderstelling door bijvoorbeeld vooraf aan te geven dat er een fietspad komt. Binnen zo’n kader ga je met belanghebbenden kijken hoe dat eruit kan zien. Het gaat erom dat je burgers een expert aanbiedt, een plannenmaker en geld, zodat zij hun eigen plan kunnen maken. Vervolgens ga je kijken hoe dit plan past bij het plan van de gemeente. Je kan bijvoorbeeld de twee plannen samenvoegen tot één plan. Of je kan met beide plannen de boer opgaan, zodat mensen kunnen kiezen.” Moet het uiteindelijk zo zijn dat iedereen er wat uithaalt of kan het ook zijn dat iemand het onderspit delft? “Dat vind ik een ingewikkelde. Als je als lokaal bestuur een opdracht hebt en draagvlak wil organiseren, zal je moeten toegeven aan het belang van anderen. Dat kunnen inwoners zijn, de Fietsersbond, et cetera. Dat betekent dat je moet kijken waar je elkaar kunt vinden en belangen met elkaar kunt verenigen. Dit kan zijn door met een brede scope te kijken en ook andere zaken erbij te betrekken. Wellicht speelt er nog meer dat bewoners belangrijk vinden. Misschien is er iets dat inwoners al lang niet voor elkaar hebben weten te krijgen waardoor ze nu zo fel tegen het fietspad zijn. Misschien zijn ze bij een andere kwestie ook al niet serieus genomen. Daarom moet je de historie meenemen. Wat leeft er in die wijk? Hoe voelen mensen zich daar?” Ontevreden burgers weten zaken bij de rechter vaak eindeloos te vertragen. Is dat niet een probleem? “Dat is zeker zo. Een procedure bij de Raad van State duurt al snel vijf jaar. Vooral in rijke buurten zie je dat bewoners zaken vertragen met juridische procedures. Je kan je voorstellen dat mensen in de Maliestraat, waar advocatenkantoren zijn gevestigd, de gemeente wel weten te vinden. Die gaan alle middelen inzetten om iets uit hun wijk te houden. Het is ook gewoon een geldkwestie. Dat is een ingewikkelde voor een gemeente. Daardoor denken gemeentes vaak al bij voorbaat: ‘Daar doen we het maar niet’. Dat is een probleem dat je niet zomaar oplost.” Samenvattend, wat zijn de belangrijkste sleutels om op een goede manier met bewoners in gesprek te gaan en tot een besluit te komen? Een heldere kaderstelling, dat je de burger serieus neemt en hen in een vroeg stadium in het proces betrekt. Ook moeten de mensen die in gesprek gaan met inwoners een open mindset hebben. Achteraf moet je evalueren. Dat moet echt onafhankelijk zijn. Het moet niet een adviesbureau zijn dat zijn broodheer moet dienen.” a
7
19 JANUARI 2024 | NR. 256 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
VIJF VRAGEN OVER
De milieu- en emissievrijezone die Utrecht in 2025 invoert
Het Utrechtse centrum kent al vele jaren een milieuzone. De gemeente wil hiermee zorgen voor een betere luchtkwaliteit. Volgend jaar worden de regels opnieuw aangescherpt en introduceert de gemeente een emissievrijezone. In dit artikel zetten we de gevolgen hiervan op een rijtje. Ook kijken we naar de effecten voor het milieu en hoe streng het Utrechtse beleid is in vergelijking met andere Nederlandse steden.
Tekst: Luuk Beckers / Fotografie: Bas van Setten
1
Wat gaat er precies veranderen?
Vanaf 1 januari 2025 mogen ook personenauto’s en bestelauto’s op diesel met emissieklasse 4 de Utrechtse milieuzone niet meer in. Dit betekent een aanscherping van het beleid, waardoor dieselauto’s nog schoner moeten zijn om het centrum in te mogen. Voor bestelauto’s en vrachtwagens geldt vanaf 2025 een emissievrijezone in het gebied van de huidige milieuzone. Dit betekent dat bestelauto’s en vrachtwagens die vanaf 2025 worden gekocht helemaal geen schadelijke gassen meer mogen uitstoten. Voor bestelauto’s en vrachtwagens die eerder dan 2025 zijn gekocht, geldt een landelijke overgangsregeling.
2
Zijn deze Utrechtse normen streng?
Het korte antwoord is: ja, Utrecht is streng. Er zijn in Nederland vijftien gemeenten met een milieuzone voor dieselvrachtauto’s. Utrecht gaat samen met Amsterdam,
Arnhem en Den Haag een stap verder dan de elf andere steden met een milieuzone. In onze stad geldt de milieuzone ook voor personen- en bestelauto’s. En sinds 2022 moeten ook autobussen, voertuigen voor het vervoer van meer dan acht personen, in de vier genoemde steden aan uitstooteisen voldoen. Wat betreft de mate van uitstoot hanteren zowel Utrecht als de andere drie gemeenten de strengste emissienormen waarvoor een Nederlandse gemeente mag kiezen. De uitstooteisen in Amsterdam en Den Haag gelden wel voor meer voertuigen dan in Utrecht. In deze steden gelden ook emissie-eisen voor brom- en snorfietsen. In Amsterdam worden daarnaast ook eisen gesteld aan taxi’s. Utrecht doet dit niet.
3
Zijn er veel voertuigen die het centrum niet in mogen?
Om inzicht te krijgen in het aantal voertuigen dat geraakt wordt door de emissieregels deed DUIC navraag bij branchevereniging RAI. Als het gaat om personenauto’s mag slechts een klein deel van het wagenpark
het centrum niet meer in. Volgens RAI zijn er 181.125 personenauto’s in Nederland die te vervuilend zijn om in 2025 nog het Utrechtse centrum in te mogen. Van deze groep zijn er 109.788 auto’s die in klasse 4 vallen en in 2024 nog wel in de milieuzone mogen rijden. Het aantal auto’s, dat de milieuzone niet in mag, gaat volgend jaar dus ruim verdubbelen ten opzichte van dit jaar. Op een totaal van ongeveer 9,4 miljoen auto’s in Nederland gaat het echter nog altijd om een klein aantal voertuigen. Als we de cijfers van RAI verder bekijken, zien we dat de impact bij andere voertuigen veel groter is. Mag nu nog zo’n 8 procent van de Nederlandse bestelauto’s het centrum niet in. Volgend jaar betreft dit zo’n 22 procent. Van de vrachtwagens is ruim een kwart op dit moment te vervuilend. En bij autobussen zelfs bijna een derde. Voor zowel vrachtwagens als autobussen geldt dat de eisen vanaf volgend jaar stap voor stap verder worden aangescherpt en er dus nog meer voertuigen geweerd gaan worden.
4
Wat levert de milieuzone op?
Door de milieuzone rijden er minder vervuilende voertuigen in het Utrechtse centrum en worden er dus minder schadelijke stoffen, zoals fijnstof, stikstofdioxide en roet uitgestoten. We hebben bij de gemeente navraag gedaan hoeveel minder schadelijke stoffen er uitgestoten worden en wat dan de gezondheidswinst is. De gemeente laat weten dat niet is te meten hoeveel een afzonderlijke maatregel bijdraagt aan het verbeteren van de luchtkwaliteit. Wel stelt de gemeente dat de milieuzone de meest effectieve maatregel is die de gemeente met haar bevoegdheden kan nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren.
Het is goed de bijdrage van de milieuzone in de context te zien. De meeste luchtvervuiling in onze stad wordt veroorzaakt door vervuiling van buiten de stad. Onderzoek dat de gemeente heeft laten uitvoeren, laat zien dat afhankelijk van het type luchtvervuiling slechts 10 tot 40 procent in onze stad ook in Utrecht wordt uitgestoten. Van deze 10 tot 40 procent is het verkeer de grootste vervuiler. Binnen deze groep levert het verkeer op de snelwegen de meeste luchtverontreiniging op. Overigens is de luchtkwaliteit in Utrecht het afgelopen decennium flink verbeterd. Uit de Utrechtse luchtmonitor blijkt dat de luchtvervuiling tussen 2011 en 2021 bij de straatmeetlocaties met gemiddeld 17 microgram per kubieke meter is afgenomen. Dat is een daling van 44 procent.
5
Kan ik de milieuzone een keertje negeren als ik echt met m’n oude auto de binnenstad in moet?
Dat kan natuurlijk, maar het negeren van het verbod voor vervuilende voertuigen kan een flinke boete opleveren. De gemeente handhaaft de milieuzone met camera’s en scanauto’s. Overtreders met personen- en bestelauto’s of autobussen betalen een boete van 110 euro. Een overtreding met een vrachtwagen levert een boete van 280 euro op. Daar komen de administratiekosten nog bij. Om legaal met een oude dieselauto het centrum in te gaan, kan je overigens een ontheffing aanvragen bij de gemeente. De gemeente kan zo’n ontheffing bijvoorbeeld verlenen om medische redenen of in bijzondere situaties. a
8
NR. 256 | 19 JANUARI 2024 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
Best of IDFA Waar: Bibliotheek Neude Wanneer: zondag 21 januari t/m zondag 18 februari Prijs: 26,00 - 28,50 euro
Büyük Disko
Het IDFA, oftewel het International Documentary Film Festival Amsterdam, was alweer enkele maanden geleden, maar voor de liefhebbers is er in Bibliotheek Neude de mogelijkheid om de prijspareltjes nogmaals te bekijken. Geniet van de beste filmische voorstellingen, met een tijdsduur van een half tot anderhalf uur. Aanschouw nieuw filmtalent terwijl je een gezonde portie actualiteit en emotie voorgeschoteld krijgt, en dat allemaal in je lokale bibliotheek. Tickets gelden voor alle voorstellingen die draaien.
Waar: TivoliVredenburg Wanneer: vrijdag 19 januari Prijs: 20 euro Trap het weekend eens af met iets dat je misschien nog niet kent: een Turkse dansavond! Met de beste 90’s en 00’s hits uit Turkije, kan jij grenzeloos uit je plaat gaan. Verwacht opzwepende ritmes en funky basslines met de beste artiesten van toen en nu, terwijl je tot diep in de nacht zoet bent. Voor wie niet wachten kan, staan op Spotify in ieder geval meerdere playlists met the best of Turkey.
Poetins oorlog: geschiedenis als wapen Waar: Stadsschouwburg Wanneer: dinsdag 23 januari Prijs:12,50 - 24,50 euro
The Rotterdam Drag Show Waar: Stadsschouwburg Wanneer: vrijdag 19 januari Prijs: 12,50 - 49,50 euro Ook in het kaliber ‘anders dan anders’, is er de enige echte Rotterdam Drag Show. Nee, niet in Rotterdam maar lekker lokaal in de Stadsschouwburg. De beste queens van de hele wereld strijken deze avond neer in de Stadsschouwburg en zorgen voor een show vol glitter, knallers van nummers en uiteraard de nodige brutale humor. Onder andere Miss Envy Peru, winnaar van Rupaul's Dragrace Holland, is een van de aanwezigen. Ook is er een meet en greet met iedereen die heeft opgetreden.
De oorlog tussen Oekraïne en Rusland duurt inmiddels al bijna twee jaar, maar hoe heeft het ooit zover kunnen komen dat Poetin een gewapend conflict startte tegen een van zijn buurlanden? Historica Beatrice de Graaf gaat samen met onderzoeker Niels Drost in op de vragen hoe Poetin radicaliseerde en hoe hij deze oorlog rechtvaardigt. Het tweetal laat zien hoe de Russische president in ruim vijfhonderd speeches stukje bij beetje het front opende richting het westen. Door de geschiedenis aan te halen, laat De Graaf zien dat historie nooit helemaal voorbij is, en dat er ook anno nu nog steeds lessen uit te halen zijn.
Dit is mijn vader, Jan Blaaser Waar: Theaterhuis de Berenkuil Wanneer: zaterdag 20 januari Prijs: 12,50 euro De wat oudere DUIC-lezer kent Jan Blaaser misschien nog wel. De cabaretier, acteur en zanger schaarde zich in zijn tijd in het kaliber van André van Duin en Joop van den Ende, kon zichzelf een BN’er noemen, maar stierf uiteindelijk een eenzame dood. In deze theatervoorstelling gaat dochter Esther dieper in op hoe dit zo heeft kunnen gebeuren en de worsteling die plaatsvond tijdens dit onderzoek. Ze geeft tegelijkertijd een uniek inkijkje in een stukje Nederlandse film- en theatergeschiedenis. Op het podium staan zit al generaties lang in het bloed van de Blaaserfamilie, dus dit belooft een interessante voorstelling te worden.
I-Light-U Het Nederlands vioolconcours Waar: TivoliVredenburg Wanneer: zaterdag 20, zondag 21 en donderdag 25 januari Prijs: gratis Drie weken lang zenuwslopende wedstrijden vol bloedstollende vioolmuziek. Alledaags merkt men er misschien niks van, maar in TivoliVredenburg is sinds 6 januari de strijd van het Nederlands Vioolconcours losgebarsten. Geniet op verschillende data van verschillende wedstrijden, waaronder op 21 en 25 januari. Voor mensen die klassieke muziek liever kwijt dan rijk zijn, is er geen nood aan de man: er worden ook andere genres gespeeld. Wie zullen dit jaar de beste zijn? Bijzijn is meemaken: aanschouw het beste jonge talent dat de viool de baas is.
Waar: diverse locaties Wanneer: tot en met zondag 28 januari Prijs: gratis De donkere dagen rond kerst zijn geweest, tijd voor licht! Althans, dat is wat de makers van het I-Light-U lichtfestival moeten hebben gedacht. Rond het stationsgebied staan verschillende lichtkuntstwerken die de misère rond januari letterlijk verlichten. Er is geen vaste looproute of begin- en eindtijd, dus je kan wandelen en de werken aanschouwen wanneer je zelf uitkomt. Met het thema ‘Urban Transformation’, gebaseerd op de stedelijke ontwikkeling die Utrecht doormaakt, hebben kunstenaars dit jaar kleur gegeven aan de stad. Benieuwd wat er allemaal te zien is? Op de gelijknamige website van het evenement is alles alvast te bewonderen.
9
19 JANUARI 2024 | NR. 256 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
UTRECHT VOLGENS FOTOGRAAF SHODY CAREMAN
In de rubriek Utrecht
‘Ik hoop dat mensen een beetje meer liefde en begrip voelen voor elkaar’
Nu nog te zien in De Voorkamer, maar binnenkort in The Anthony Hotel Utrecht: de nieuwe expositie van fotograaf Shody Careman. Ze maakte portretten van 25 wijkgenoten, Lombokkers met verschillende nationaliteiten. Shody werkt inmiddels zo’n achttien jaar als fotograaf voor verschillende kranten en tijdschriften. In 2014 won ze de Zilveren Camera in de categorie Binnenland Documentaire. Voor deze nieuwe expositie ‘Wie woont er in mijn wijk’ sloot ze zich voor een maand op in haar wijk Lombok om zo de buurt beter te leren kennen.
Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Robert Oosterbroek
Wat voor reacties krijg je tot nu toe op de expositie? “Vooral veel lieve en warme reacties. Een van de mensen die heeft meegewerkt is mijn Oekraïense overbuurvrouw. Zij is gevlucht door de oorlog. Via Google Translate hebben we een gesprek gehad bij mij thuis. Bij de opening van de expositie was ze aan het huilen. Het maakte veel bij haar los. Ondanks de taalbarrière begreep ik wel dat ze graag terug wil naar Oekraïne, maar dat gaat niet. Zonder mijn camera had ik haar nooit durven vragen voor dit project. Dan waren we waarschijnlijk alleen naar elkaar op straat blijven zwaaien. En nu stonden we elkaar te knuffelen in de
expositieruimte. Dat had ik nooit gedacht.” Hoe heb je de wijkgenoten gevonden die te zien zijn op de foto’s? “Sommigen via via, dat ging heel makkelijk, maar ik heb ook mensen op straat aangesproken, bijvoorbeeld. De jongere mensen wilden bijna allemaal meewerken, maar ik wilde wel een mooie afspiegeling van de wijk: verschillende leeftijden, nationaliteiten en uit alle lagen van de bevolking. De oudere generatie van mijn wijk ging wat lastiger. Sommigen spraken geen Nederland of Engels. Zie dan maar eens goed uit te leggen dat je goede bedoelingen hebt en ze te vragen of ze bij jou
thuis langs willen komen.” Hoe heb je dit project zelf ervaren? “Het was de moeite helemaal waard. Ik kwam terecht op plekken waar ik nog nooit was geweest, zoals een dansmiddag met Turkse vrouwen of bij een paar ondernemers op de Kanaalstraat. De mensen die ik heb geportretteerd blijf ik natuurlijk tegenkomen in de wijk. Ik hou wel van een kletspraatje, maar nu kan dat ook met mensen die ik anders niet ontmoet zou hebben. Ik vind het fijn dat ik meer verhalen ken van de mensen uit mijn buurt.” Wat heb je ervan geleerd? “Veel mensen staan ervoor open om hun verhaal te vertellen, maar er moet gewoon iemand zijn die de eerste stap zet. Er wonen zoveel verschillende mensen in Lombok, van bankiers uit Myanmar tot een vluchteling uit Egypte bijvoorbeeld. De Egyptenaar heet Mohammed en woont inmiddels niet meer in Lombok. Hij woont nu in Zuilen en is eindelijk herenigd met zijn gezin. Hij doet ontzettend veel vrijwilligerswerk om zo wat terug te geven aan de samenleving. Ik hoop dat mensen, als ze zo’n verhaal van Mohammed lezen, een beetje meer liefde en begrip voelen voor elkaar en wat minder hard oordelen over vluchtelingen. Al gebeurt dat maar bij één of twee mensen, dan is dat al winst. Achter ieder mens zit een verhaal. Ik hoopte dat ik een meer open blik van dit project zou krijgen. Dat is zeker gelukt.” Wat is je lievelingsplek in Utrecht? “Een heel fijne plek is het terras van Springha-
Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.
ver. Daar hebben ze de allerlekkerste tosti’s. Ook op de steiger naast de Abel Tasmanbrug kom ik graag. Onze hond kan daar zwemmen, maar je kan er zelf ook heerlijk zitten.” Wat is jouw mooiste herinnering aan Utrecht? “Ik moet gelijk denken aan de eerste keer dat mijn man en ik hebben gezoend. Dat was voor de deur van de EKKO, in 2010. Vrienden van ons stonden toen half joelend om ons heen. Dat weet ik nog heel goed. Ook de geboortes van onze dochters waren in Utrecht. Het was toen heel druk in de ziekenhuizen. De kans bestond dat ik in een ziekenhuis buiten Utrecht moest bevallen, maar dat is gelukkig niet gebeurd. Ze hebben allebei het Dick Bruna-rompertje gekregen.” Waar ben je trots op als Utrechter?
“Ik ben heel blij dat Utrecht een eigen Canal Pride heeft, een wat rustigere versie dan die in Amsterdam. Ook vind ik de singel zelf erg mooi. En ik ben trots dat ik in een stad woon waar je in je kerstpyjama en op je sloffen de hond uit kan laten of naar de supermarkt kan gaan. Het maakt niemand wat uit, in ieder geval in Lombok niet. Je kan gewoon jezelf zijn. Ik kom uit een dorp waar je voor mijn gevoel niet te vreemd moest gaan doen.” Utrecht is… “…een stad die me gelukkig maakt. De mensen die in mijn buurt wonen en de sfeer die er hangt, zijn zo belangrijk voor me. Daar kan een groter huis, ruime tuin of eigen parkeerplaats niet tegenop.” a
10
NR. 256 | 19 JANUARI 2024 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
OP BEZOEK BIJ BROODJE VAN MARTIN
Bij Martin en Ria vliegen elke week 400 broodjes zelfgedraaide gehaktbal over de toonbank
Al 24 jaar is het in de broodjeszaak en snackbar van Martin en Ria van Schaaik iedere dag druk. Onder andere hun broodje (zelfgedraaide) gehaktbal, naar het recept van Martins moeder, vliegt over de toonbank. Iedere week zo’n 400 om precies te zijn. Hun zaak in het pand op de Willemstraat is klein qua oppervlakte, maar dat geldt niet voor hun reputatie. Broodje van Martin is een begrip in Utrecht.
Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Bas van Setten
N
a jarenlang op een camping te hebben gewerkt, ook in de horeca, opende Martin voor zijn veertigste zijn eigen broodjeszaak in Utrecht. Precies zoals hij altijd al wilde. “Ria en ik zitten al 35 jaar in de horeca”, zegt hij. “En daarvan werken we al 34 jaar samen. Dat gaat nog steeds goed.” De twee zijn inmiddels 42 jaar getrouwd. Ook dat gaat nog steeds goed. “Wat wil je dan nog meer?” Martin zit zeer tevreden binnen aan een van de tafels. “Ook zes dagen per week werken met elkaar is niet niks.” Om vervolgens lachend te roepen: “Maar we slapen apart hoor.” Ria lacht hard met hem mee. Op 18 ja-
nuari bestond Broodje van Martin precies 24 jaar. Met heel veel plezier vertrekken Ria en Martin iedere ochtend om 07.00 uur vanuit hun huis in Sterrenwijk naar Wijk C. “De eerste mensen staan rond 08.00 uur al voor de deur. Dan gooien we de zaak eerder open.” Eigenlijk gaan ze om 09.00 uur pas open, maar waarom soms niet wat eerder, zegt Martin. “Het is gewoon leuk.” Broodje met aardbeien Op het kleine terras buiten is plaats voor een handjevol stoelen, binnen voor drie tafeltjes. Uiteraard kan een glazen toonbank niet ontbreken. Daarin liggen onder meer de
11
19 JANUARI 2024 | NR. 256 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
vleeswaren en kazen en staan de pakjes melk keurig naast elkaar. Aan de muur hangt het menu van broodjes en snacks in witte letters op ouderwetse zwarte borden. Die borden hangen er al zo’n dertig jaar. Voor Broodje van Martin zat er een andere broodjeszaak: Broodje van Gijs. De zwarte borden hingen bij hem al aan de muur. Gijs heeft er dik veertig jaar gezeten. Sommige broodjes zijn seizoensgebonden, zoals een broodje met aardbeien (en een zakje suiker). Vanaf april komt die weer op het bord te staan. Maar voor een broodje bal kan je er het hele jaar door terecht. De gehaktballen maken ze zelf. In die 24 jaar is daar niks aan veranderd. “Mijn moeder is met ballen draaien begonnen”, zegt Martin. Ze is nu 81. “We hebben haar recept overgenomen en draaien ze nu nog steeds precies hetzelfde.” Ook haar erwtensoep was een fenomeen. Die was altijd binnen no time uitverkocht. “Dat
kon die ouwe wel hoor. Ze maakte dan 40-50 liter in één keer.” Ook het broodje halfom, met pekelvlees en gekookte lever, is een van de klassiekers. “Je kan denk ik nergens in Utrecht meer een broodje halfom vinden”, zegt Martin. “Er komen mensen in het weekend drie broodjes halfom halen voor thuis, bijvoorbeeld de oudere mensen uit de flats hier vlakbij. Of ze komen met een pannetje ballen gehakt met jus halen. Dat is toch leuk.” De broodjes worden nog net zo belegd als 24 jaar geleden. “We doen niet aan elk jaar een plakje minder. En als mensen blijven terugkomen, weet je genoeg.” Kantoorpikkies en politie Saai is het bij Broodje van Martin nooit. “Als je hier aan tafel zit, kan je een boek schrijven over alles wat je meemaakt”, zegt hij. Ria: “In het begin deden we veel catering. Mensen
vroegen ons wel eens of we het niet leuk vonden om alleen catering te doen, maar ik moet mensen om me heen hebben. Hier kan je gezellig een praatje maken.” Koffie en thee is bij Martin en Ria altijd gratis. Ook staat er regelmatig fruit op de toonbank voor wie wil. “We hebben elke dag vaste klanten”, zegt Martin. “Vijf dagen in de week heb je allemaal kantoorpikkies en heel veel politie. Als we bij wijze van spreken honderd klanten op een dag hebben, zijn er daarvan tachtig van het politiebureau. In het weekend krijg je heel ander volk, zoals mensen die hier in de buurt wonen maar ook veel
toeristen.” “Ria is af en toe net een maatschappelijk werker”, zegt Martin. “Je bent een luisterend oor hier. Je hoort van alles. Mensen willen even hun ei kwijt. Ria weet alles hoor.” Ria: “Het is net als bij de kapper.” Martin: “In zulk soort winkeltjes heb je dat nog.” Op de vraag of ze niet liever een wat groter pand willen, heeft Ria altijd een duidelijk antwoord. “Als je groter gaat, wordt het ook onpersoonlijker. Voor de gezelligheid hoef je niet te groeien. Daarvoor moeten we gewoon zo blijven. Zonder poespas en tierlantijntjes. Zo zijn wij.” a
Advertentie
*Vraag de verkoopadviseur naar de voorwaarden
TE S AT NS LA KA
10% KORTING op alle kasten
Kledingkast Stratum binnen 1 week bij jou thuis 499.- 10% korting op kasten:
449.-
HOGE KORTINGEN
NIEUW
NIEUW
Wandkast Jade Bruin binnen 1 week bij jou thuis 999.- 10% korting op kasten:
899.-
op nieuwe collectie*
Fauteuil Upton
Eetkamerstoel Duiven
binnen 1 week bij jou thuis Van 369.- Voor
binnen 1 week bij jou thuis Van 159.- Voor
129.-
299.-
NIEUW
NIEUW
Woonboulevard Utrecht Vrieslantlaan 20A • 3526 AA
NIEUW
NIEUW
Utrecht
Hoekbank Chester binnen 1 week bij jou thuis Van 1999.- Voor
1799.-
Hoekbank Andelst binnen 1 week bij jou thuis Van 1199.- Voor
999.-
Fauteuil Zanddonk binnen 1 week bij jou thuis Van 399.- Voor
299.-
Of shop 24/7 online op woonexpress.nl
3-zits Aberdeen binnen 1 week bij jou thuis Van 799.- Voor
599.-
Advertentie
Help je mee in de aanpak van het woningtekort? In 2023 heeft ons bureau MEES Ruimte & Milieu meer dan 15.000 woningen en talrijke bedrijfsinitiatieven in procedure gebracht. Heb jij ervaring met het doorlopen van planologische en/of vergunningprocedures en wil je meewerken in een geweldig team om ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te maken? Kom dan snel een kop koffie met ons drinken.
KOM BIJ MEES
Utrecht ons schone stadsie!
VACATURE
PROJECTLEIDER RUIMTELIJKE ORDENING Locatie Utrecht 32-40 uur per week
Op werkenbijmees.nl vind je de volledige vacature
en
onze
gegevens. Neem gerust contact op, we maken graag tijd voor je vrij om de mogelijkheden binnen ons bedrijf met je door te spreken.
SFEERVOL VERGADEREN OP DE CAMPING
00,AF € 1 N A V L A GDEEL PER DA
• • • • • • • •
4 vergaderruimtes, van 2 tot 60 personen Op een unieke locatie in Utrechts nieuwste hotspot Rotsoord Altijd goed bereikbaar met trein, bus, boot, fiets of auto Flexibele catering, van drankjes tot diners Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, supersnelle WiFi en whiteboard Standaard gratis zwarte koffie, thee en water Mooi uitzicht op de Vaartsche Rijn 365 dagen per jaar, ook in de avond
Gooi jij het in de juiste bak? Dan maken wij er nieuwe spullen van.
DIRECT RESERVEREN? Dat kan eenvoudig online met het contactformulier op onze website of mail je wensen naar vergaderen@ganspoort.nl. Liever bellen/appen? Pierre is te bereiken via 06-14415656. Kijk voor een indruk van alle zalen en mogelijkheden op
WWW.CAMPINGGANSPOORT.NL
Utrecht.nl/ afvalscheiden
13
19 JANUARI 2024 | NR. 256 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
OP PAD MET OUD-UTRECHT
Industriële bedrijvigheid langs de Vaartsche Rijn
Luchtfoto Vaartsche Rijn met U.M.S. Pastoe
Wil je li Oud-U d worden va trecht n ? Kij op o u d -utrec k dan lid-wo ht .nl/ r de n
Theehuisje 't Oog in 't zeil
De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer een wandeling langs de Vaartsche Rijn, een van de oudste kanalen van Nederland. Hier was in de vorige eeuw veel industrie te vinden. Tekst: Mario Gibbels / Fotografie: Het Utrechts Archief
V
anaf de vroege Middeleeuwen was de stad Utrecht via de Kromme Rijn verbonden met de Rijn, het Rijnland en de stad Keulen. Deze route heette dan ook de Keulse Vaart. Aan de andere kant van Utrecht was de stad via de Vecht met de Zuiderzee en Noord-Europa verbonden. De Utrechtse bisschop Godebald vatte echter in 1122 het plan op om bij Wijk bij Duurstede een dam in de Kromme Rijn te leggen. Zo konden de waterstanden in het moerasgebied tussen Wijk en Utrecht worden beheerst en de gronden worden ontgonnen. Hierdoor werd de Kromme Rijn echter vrijwel onbevaarbaar voor het scheepsverkeer. De stad Utrecht was daarmee zijn waterverbinding met het oosten kwijt. Utrecht wist echter met hulp van keizer Hendrik V van de bisschop toestemming te verkrijgen om via een kanaal weer een waterverbinding met de Lek aan te leggen: de Nieuwe Vaart, later de Vaartsche Rijn geheten. Het is daarmee een van de oudste kanalen van Nederland en had een totale lengte van acht kilometer. In Utrecht stond het kanaal in verbinding met de grachten, die weer in verbinding stonden met de Vecht ten noorden van de stad. Handel De aanleg van de Vaartsche Rijn gaf de Utrechtse markthandel een extra impuls. Behalve de Rijnkooplieden profiteerden ook de kooplieden uit Hamburg en Lübeck dankbaar van deze nieuwe verbinding. In een tijd dat de scheepvaart over zee nog grote risico's meebracht, voeren zij vanaf de Zuiderzee bij
voorkeur over de Vecht naar Utrecht. Vandaar ging het over de Vaartsche Rijn naar de Zuid-Hollandse en Zeeuwse wateren en verder naar Brugge, een belangrijke haven in het toenmalige Noordwest-Europa. Op de heenweg passeerden zij Utrecht met ladingen bont, smeer, pek en potas (een fixeermiddel voor de lakenververij). Op de terugweg vervoerden ze balen Vlaams laken, vaten met Franse wijn en tal van exclusieve waren zoals vijgen en rozijnen. Via de Vaartsche Rijn werden ook belangrijke grondstoffen als hout, turf, klei en metaal aangevoerd. Vanaf de 17de eeuw was er genoeg werk voor de pannen- en steenfabrieken toen veel houten huizen met rieten daken vervangen werden door stenen huizen met dakpannen. Door de bouw van de forten voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie was er na 1800 nog meer vraag naar stenen. Ovenheren en ovengasten Naast de industriële bedrijvigheid die langs de Vaartsche Rijn was ontstaan werd er ook een aantal kastelen en woontorens gebouwd. Later zouden die deels omgevormd worden tot buitenplaatsen van de ovenheren, de eigenaren van de steenovens. In hun tuinen stond dikwijls een theekoepel waar de familie thee kon drinken en tegelijk een gezellig uitzicht had op het water. In het midden van de 19e eeuw stond het Vaartsche Rijngebied evenwel bekend als Het Schrale End. De huisjes van de ovengasten, zoals de arbeiders in de steenfabrieken genoemd werden, waren armoedig. Het hele gebied werd gezien als het 'end' van de we-
Gezicht vanaf de Jutfaseweg op de Vaartsche Rijn. P.J. van Liender 1751 reld. Schraal was het zeker voor de ovengasten. Zij woonden in kleine eenkamerwoninkjes die om de grote velden stonden waar de stenen gedroogd werden. In één kamer werd geleefd, gekookt en geslapen door een heel gezin. Verdwenen industrie De Vaartsche Rijn bleef een belangrijke waterweg en vormde met de Vecht de doorlopende route van Amsterdam naar Keulen. In 1825 werd een groot deel van de Vaartsche Rijn uitgediept en onderdeel van de Keulse Vaart. Uiteindelijk werd de Keulse Vaart in 1892 op haar beurt weer onderdeel van het Merwedekanaal. Daarna namen het Merwedekanaal, dat voor een deel parallel loopt aan het tracé van de Vaartsche Rijn, en later het Amsterdam-Rijnkanaal, deze functie over. Alleen in Vreeswijk en in Utrecht, tussen het Ledig Erf en de zuidelijke punt van Rivierenwijk liggen nog delen van de ooit belangrijke vaarroute de Vaartsche Rijn. Nu zijn alleen nog 'restanten' van de industriële bedrijvigheid aan de Vaartsche Rijn te zien zoals die van de vlamoven van steen-
fabriek De Liesbosch aan het eind van de Verlengde Hoogravenseweg. Een ander voorbeeld is de voormalige Tegelfabriek Westraven aan de westelijke zijde van de Vaartsche Rijn, op Jutfaseweg 178, met fraaie tegeltableaus met af beeldingen die verwijzen naar de tegelfabriek en de handel. Ook zijn aan de Vaartsche Rijn de gebouwen te vinden van meubelfabriek UMS-Pastoe. Op de gevel aan het Rotsoord werd een betonnen kunstwerk aangebracht van kunstenaar Jan van Luyn. Aan de oostzijde van de Vaartsche Rijn, bij de tegenwoordige Zuiderbrug, bevindt zich de gerestaureerde theekoepel van de voormalige steenbakkerij Ruimzicht. De theekoepel is na restauratie iets verplaatst en staat nu waar eerst een molen stond met daarnaast een steenfabriek die naar de molen 't Oog in 't Zeil heette. Deze naam staat nu dan ook op de theekoepel. a
14
NR. 256 | 19 JANUARI 2024 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
COLUMN
Koos Marsman is ambesedeur vollekstaol en commetator. Hij schrijf tweewekelijks voor DUIC, natuurlijk in de Uterechse vollekstaol
Dinsdag De eerste drie dinsdaoge in ’t nieuwe jaor zijn voor mij al onvergetelijk geworre. Op de eerste dinsdag van 2024 trouwde Joost en Renata. Ze vorreme ’n mooi stel en hebbe ’n prachtige dochter. Tijdes de echverbinding in Wijkrestauran Venster, moch ‘k saome mè me maotsjie Gert, ’t duo onoffisjieel bij elkaor brenge waorna ’n echte ambtenaor ’t werrek afmaokte. Da was ’n prach begin van ’t nieuwe jaor, waor. De tweede dinsdag war minder. Da’s de dag waorop twee goeije Uterechters die ‘k ken zijn overleje. De eerste is Erich de Gilde. Veule Uterechters kenne ‘m nog van ze leer- en suedewinkeltsjie in de Choorstraat. In 2018 is ie na 38 jaor hard werreke d’r mee gestop, 77 was ie toen. De Gilde was ’n begrip. In de kleine winkel hinge honderde jassies. Dure ook en da leidde d’r toe da die in 2004 overvalle wer. Daorna kwam d’r ’n alarmsysteem, bij ’n druk op ’n overvalknop zou ied’reen in de straot gewaorschuwd worre. Over die saomewerking van de winkeliers he’k mè De Gilde ’n interview gehad voor de kerant. En vanaf die dag as ‘k langskwam zeije we elkaor gedag en wisselde wa woorde, tot ie in 2018 vertrok. Daorna nie meer gezien of iets gehoord van deze elegante vent tot ie op de tweede dinsdag, 83 jaor oud, overleed. Op diezelfde tweede dinsdag overleed ook ’n iets minder bekende Uterechter, maor nie minder belangrijke: Henkie Hof. Hij wer 66 jaor en was ze heule leve volleges mij (en and’re) de liefste mens op aorde. En waorom was ie belangrijk? Jaore trug kon FC Uterech helemaol niks en op de tribune kon Henk ’t nie anzien. Dan ging ie nog voor ’t eindsignaol maor weg. Maor wa opviel was da as Henkie op weg naor huis was, scoorde de FC. De res van da sezoen smeekte de tribune da Henk eerder weg ging, en da deed ie dan maor en FC Uterech kwam toch nog in ’t linkkerrijtje van de eredivisie! Die truuk is over. Op de derde dinsdag hebbe we afscheid van Henkie genome. Benieuwd wa de vollegende dinsdag ons brenk.
Straatnamen
In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen.
Melis Stokestraat
G
elegen in de Tuinwijk, in een rustige omgeving met vrolijke groene gevels, ligt de Melis Stokestraat. Waar komt deze naam vandaan? Laten we vooropstellen dat Stoke niet écht Utrechts is, maar vermoedelijk is geboren in de provincie Zeeland omstreeks 1235. Echt zeker weten kunnen we dat niet omdat daar geen informatie over is, en ook over zijn jeugd is weinig bekend. Stoke krijgt namelijk pas enige bekendheid wanneer hij in zijn latere leven gaat schrijven, en wordt daar ook nu hoofdzakelijk voor herinnerd. In de laatste jaren van de dertiende eeuw begon Stoke, waarvan wordt vermoed dat hij een monnik of klerk was, met het schrijven van een kroniek over de vroeg-Hollandse geschiedenis. Hij borduurde voort op een versie die al
bestond, maar schreef de nieuwere variant in het Middelnederlands, wat een voorloper was van het Nederlands zoals we het nu kennen. Dat was baanbrekend voor die tijd, omdat het een van de eerste geschriften in ‘onze’ taal was. Voorheen werd namelijk oud-Nederlands gebruikt, waar de gemiddelde persoon tegenwoordig maar weinig van kan maken. Hoe betrouwbaar het bekende historisch geschrift van Stoke is, valt volgens critici te betwijfelen. Zo zou hij namelijk in dienst zijn van machtige heren die de geschiedenis graag op hun eigen manier herschreven zagen. Hoe dan ook heeft ook Melis Stoke zijn plekje in de Nederlandse geschiedenis verworven, en herinneren we hem tegenwoordig met een straatnaambordje. a
In other news Utrecht University‘s earth sciences achieves Guinness World Record
“U
trecht University‘s earth sciences achieves Guinness World Record”, kopt het Indiase platform India EducationDiary in een artikel over de Universiteit Utrecht. Die bericht namelijk over een prehistorisch megameer. Onderzoek onder leiding van onderzoeker Dan Palcu keek naar de exacte afmetingen van het meer dat strekte van de Alpen tot Centraal-Azië en gebruikte daarbij een unieke en baanbrekende techniek. Het Indiase platform schrijft over “fascinating research” waar Guinness World Records een hele pagina aan besteedt op zowel
de website als als “highlight” in de printeditie. “Utrecht’s researchers employed a technique where the reversals of the earth’s magnetic field are used in order to determine the size and volume of Paratethys. Their contributions were thereby essential to this fascinating story led by Palcu.” Tegenwoordig is er overigens niks meer over van het eeuwenoude gigameer. In de loop van de decennia is er steeds minder van het meer overgebleven en veranderden de flora en fauna tot de landen die we tegenwoordig kennen. a
15
19 JANUARI 2024 | NR. 256 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
DUIC PUZZEL
ZOEKPLAAT Zoek de zeven verschillen
OPLOSSING ZOEK DE VERSCHILLEN LOCATIE VOOR CLARENBURG
PEP EN FRANS OVER FC UTRECHT
Pep en Frans ontwaken uit winterslaap: ‘Vertrek Novoa en Seuntjens maakt FC Utrecht alleen maar beter’
Pep en Frans, twee broers die al sinds jaar en dag iedere wedstrijd van FC Utrecht volgen, maken een column voor DUIC. In de column wordt de week van FC Utrecht doorgenomen. Martijn Kramer schrijft het verhaal op.
Na een lange winterstop werd afgelopen weekend het Eredivisievoetbal weer hervat. FC Utrecht moest direct aan de bak en speelde met 0-0 gelijk tegen degradatiekandidaat Vitesse. Ook Pep en Frans zijn uit hun winterslaap ontwaakt. Ze hebben zich weer ouderwets gestoord aan het Utrechtse voetbal en zagen zomeraanwinst Mats Seuntjens na korte duur vertrekken.
“E
en nieuw jaar betekent ook weer nieuwe kansen en die kreeg onze club genoeg tegen Vitesse”, zo begint Frans. “Het team had afgelopen weekend goede stappen kunnen zetten door te winnen, maar het is weer niet gelukt.” Pep reageert voor het eerst op zijn broer. “Na een moeilijke eerste seizoenshelft verwachten de supporters nu een ander FC Utrecht. Ron Jans heeft in de winterstop kunnen sleutelen aan zijn elftal en tegen Vitesse begon de ploeg zeer hoopvol. In de eerste helft werden er veel kansen gecreëerd en was het wachten op de eerste treffer, maar die bleef uit.” Balletje terug Ondanks het indrukwekkende begin, lukte het de spelers van Ron Jans niet om het goede spel door te zetten. In de tweede helft van de wedstrijd zag Frans dan ook weer ouderwetse spelpatronen verschijnen. “Vitesse besloot na de rust om FC Utrecht onder druk te zetten. Op dat moment kwam wederom de kwetsbaarheid van onze ploeg naar boven. Geen enkele FC Utrecht-speler heeft het voetballende vermogen om onder druk uit te spelen. Dat zorgt voor penibele situaties.”
Pep vult zijn broer aan. “De oplossing was om de bal keer op keer vanaf de middenlijn terug te spelen op doelman Vasilios Barkas. Hij moest vervolgens de vrije man zoeken. Dat is een tactiek die zelfs in Utrecht nog nooit is vertoond.” Lammers versus Lidberg Het gelijkspel in Arnhem stemt de broers kritisch. Desondanks is Frans wel te spreken over de houding van zijn club op de transfermarkt, want afgelopen week presenteerde FC Utrecht Sam Lammers als nieuwe tijdelijke spits. “Jordy Zuidam heeft eindelijk een nieuwe aanvalsleider gevonden in de vorm van Sam Lammers. Op voorhand een prima deal. Hij is een voetballende spits, zowel links- als rechtsbenig en was al direct dicht bij een doelpunt. De technische kwaliteiten van Lammers zijn een wereld van verschil met die van Isac Lidberg. Al heeft iedereen vergeleken met Lidberg een goede techniek, want onze Zweedse stormram kan nog geen skippybal tussen de palen schieten.”
re aanvaller. Nog voor de hervatting van de competitie werd bekend dat het contract van Mats Seuntjens is verscheurd. Pep denkt dat het de beste oplossing is. “Toen Seuntjens werd binnengehaald zag iedereen in hem een prima vervanger voor Sander van de Streek. In het verleden heeft Seuntjens laten zien dat hij leuke acties in huis heeft en doelpunten kan maken, maar zijn uitstraling heeft hem de kop gekost. Hij liep ongeïnteresseerd rond en het leek alsof hij een zak aardappelen op zijn rug meedroeg in het veld. Hij beschikt niet over veerkracht en doorzettingsvermogen, want als een speler na een paar stroeve maanden de strijd staakt zegt dat veel over zijn ruggengraat. Hij is door zijn houding uiteindelijk een stoorzender in de selectie geworden. Dan is een contractontbinding de enige logische oplossing.”
De aardappelen van Seuntjens Waar Lammers kwam, vertrok er een ande-
Ophoepelen naar Duitsland Naast het afscheid van Seuntjens lijkt ook
rechtsback Hugo Novoa te gaan vertrekken. De verdediger werd gehuurd van RB Leipzig en kwam in Utrecht slechts vijf keer in actie. “Novoa moet lekker ophoepelen naar Duitsland”, zo vervolgt Frans. “Hij heeft hier wat luttele minuutjes gespeeld, maar samen met Seuntjens heeft hij veel kostbare punten weggegeven. Het vertrek van zomeraanwinsten Novoa en Seuntjens maakt de club alleen maar beter, dat kan ook alleen bij FC Utrecht gebeuren.” Aankomende zondag staat de Domstedelingen de volgende test te wachten. In Stadion Galgenwaard komt dan PSV op bezoek en dat maakt Pep angstig. “Het loopt me al langzaam dun langs de benen. PSV is dit seizoen oppermachtig, heeft de plattekar al uit de schuur gehaald en is erop gebrand om het winstrecord uit 1987/88 te verbreken. Aan de andere kant is FC Utrecht dit seizoen moeilijk te verslaan. Daar moeten de supporters zich voorlopig maar aan vasthouden.” a
DOOR DE OGEN VAN MONDO LEONE | LEON GIESEN, EEN HALF LEVEN BUURMAN ALDAAR 12 WEKEN LANG DEELT HIJ ZIJN VERWONDERING OVER DE AMSTERDAMSESTRAATWEG
ECHT NIET NAAR HOUTEN Een kleine merel in de tuin
HET IS LEUK OM HET OVER WONEN BIJ DE AMSTERDAMSESTRAATWEG TE HEBBEN, MAAR WAAR JE WOONT IS VOORAL THUIS. Het komt denk ik doordat ik kinderen heb, dat ik op een andere manier naar de wereld ben gaan kijken. Toen zij klein waren was een tripje naar de groenteboer in de straat het hoogtepunt van de dag. De groentewinkel was van Ria en zij had een herdershond genaamd Manto. Manto at graag mandarijntjes. En als wij er waren kreeg Manto een mandarijntje en de kinderen snoepjes of een ijsje. Met kinderen wordt de wereld kleiner en worden kleine dingen groot. Daar ben ik op blijven letten.
Ria met onze dochter
De Straatweg en omgeving zijn nou niet echt kindvriende lijk. Er zijn weinig plekken waar je kunt spelen en je kunt verstoppen. Er is altijd wel een idioot die keihard door de straat rijdt. Het is hier en daar een bende. Daarnaast zijn de meeste huizen hier klein. Veel mensen met jonge kinderen trekken uiteindelijk dan ook weg naar Houten of Nieuwegein of weet ik waar. Tenminste, dat deden ze. Ik heb de indruk dat dat een beetje aan het veranderen is. Er zijn weer meer opgroeiende kinderen in de straat. Huizen worden verbouwd, maar groot is anders. En in Houten heb je wel serieuze tuinen.
Dus zijn wij met de kinderen gebleven en op een gegeven moment doet de plek waar je precies woont er voor de kinderen niet meer zo toe. Ze fietsen de stad door naar hun vriendjes. En nu zijn ze groot en het huis uit. Floep. De Albert Heijn kwam, Ria’s groentezaak stopte. Ria is een paar jaar geleden overleden. Het is geweldig om kinderen groot te mogen zien worden en uitvliegen. De prijs die ik daarvoor betaal is dat ik oud word. Een voordeel van oud worden op dezelfde plek is dat je wortelt. En dat ik Ria heb leren kennen en kan eren in dit stukje.
Maar ik ga echt niet naar Houten. Ik wil in de stad wonen. Zelf kom ik uit een dorp en ik paste daar niet. Ik hoor hier.
Geïmproviseerde schommel in de deuropening van het schuurtje
AMSTERDAMSESTRAATWEG MARNIXLAAN
UTRECHT CENTRUM