De krant die verder kijkt in de stad
14 JANUARI 2022 | 8E JAARGANG NR. 155 | KIJK VOOR HET LAATSTE NIEUWS OP
Rachel Streefland
Op bezoek bij
nieuwe wethouder in
delicatessenwinkel
Utrecht
Familie Van Rijk
P. 6
P. 11
Elk ew eek een nieu DUI we C
Krijgt City ooit de oude allure terug?
P.7
Utrecht groeit, maar hoe hard eigenlijk?
Oud-Utrecht neemt ons mee langs het Merwedekanaal
TWEEDE DRUK VAN BOEK VERGETEN GEBOUWEN VAN ARJAN DEN BOER NU OVERAL TE KOOP NU OOK ONLINE TE BESTELLEN VIA DUICSHOP.NL
Utrecht in woord en beeld 21
Prijs
Scan de QR-code om het boek te bestellen
*
€24,95 nden
*gratis verzo
DUIC.NL
Scan de QR-code om het boek te bestellen via duicshop.nl
LIMITED EDITION WENSKAARTEN
€19,95 EXCLUSIEF VERKRIJGBAAR OP DUICSHOP.NL
Communicatieadviseur • Senior ontwerper Solliciteren kan via ddk.nl/vacatures
VERGADERZALEN BIJ CAMPING GANSPOORT MET CATERING MOGELIJK!
Gezocht •
P.13
Voor meer info: WhatsApp 06 - 14 41 56 56 of zie campingganspoort.nl
SvPO
Utrecht Schooljaar 2022 - 2023 Aanmelden kan nu www.svpo.nl Reserveer tijdig
Advertenties
3
14 JANUARI 2022 | NR. 155 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
INHOUD Nieuws
5 City
Krijgt bioscoop ooit weer allure?
6 Utrecht volgens...
Nieuwe wethouder Rachel Streefland
D
e mooiste bioscoop van Utrecht, zo werd de City aan de Voorstraat regelmatig genoemd. Een uniek gebouw is het zeker, en het is monumentaal. Bijna zeven jaar geleden schreef Arjan den Boer op DUIC al uitgebreid over de Hollywoord-allure in het filmtheater uit 1936. Toen vroeg men zich af al wat de toekomst zou brengen voor de karakteristieke plek. Zelfs de gemeenteraad bemoeide zich ermee. Nu weten we, dat we eigenlijk nog niks weten. Jarenlang werd er flink geschoven met plannen en bioscopen, we kregen een megacomplex bij de Jaarbeurs en eentje in Leidsche Rijn Centrum. Ondertussen flopte elke keer het huisvestingsplan van ’t Hoogt totdat De Machinerie werd bedacht. Eigenaar van
het Louis Hartlooper Complex en Springhaver, Jos Stelling, doet waar hij goed in is en werkt aan de opening van Slachtstraat Filmtheater. Maar ja, dan is er nog de City. Eigendom van Kinepolis, net als het grote complex aan het Jaarbeursplein. De buitenkant van City ziet er niet heel fris meer uit. Dat is zonde, want het is een uniek gebouw op een prachtige plek in de stad. Het kan wel een likje verf gebruiken. Op korte termijn zijn er echter geen plannen. Kinepolis heeft natuurlijk ook geen makkelijke jaren achter de rug met de gedwongen coronasluitingen. Lees er meer over pagina 5 Robert Oosterbroek
7 Vijf vragen over...
Bevolkingsgroei in Utrecht
Cultuur / Uit 9 Puzzel- en spellentips
DE VERANDERENDE STAD IN BEELD
Leukste puzzels en spellen
Stad / Leven
OUDEGRACHT
11 Op bezoek bij
Delicatessenwinkel Familie Van Rijk
12 Herkomst straatnamen Zadelstraat
Utrecht is constant in beweging. Er wordt
12 Stad in cijfers
Leeftijd van Utrechters
gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel
12 In other news
Surreal indoor landscape
13 Oud-Utrecht
anders uit dan vroeger, terwijl andere straten en pleinen juist al decennia
Rondje Merwedekanaal
15 Puzzel
Zoek de verschillen Reintje Vos
hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien.
meer oude en nieuwe foto’s van de stad.
Colofon CONTACT REDACTIE 030 - 633 18 90 redactie@duic.nl VRAGEN OVER DISTRIBUTIE? Pierre Schoonhoven via pierre@duic.nl, 06 - 14 41 56 56
2022
Ga naar DUIC.nl voor
15 Utrechts gemaakt
REDACTIE Robert Oosterbroek
+-1910
Social Media AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Charlie van Dijk en Ilana Noot
ADVERTEREN Helling 13, 3523 CB Utrecht, adverteren@duic.nl Thomas Hak thomas@duic.nl 06 86 80 32 22
ART DIRECTION EN VORMGEVING ddk.nl en redactie DUIC UITGEVERS Joris Daalhuisen en Martijn Rademakers
Website DUIC.nl
Facebook DUICNL
Twitter @duicnl
alz... wat
je niet meer weet wat je net gelezen hebt? 1 op de 3 vrouwen krijgt dementie. Geef nu voor meer onderzoek, zodat dementie niet jouw toekomst wordt. stopdementie.nu
Scan de code en doneer gemakkelijk online!
Instagram duic.nl
Advertentie
Utrecht verbindt jong & oud VOLGENDE WEEK IN DUIC MAX IN GESPREK MET COR
Lamp stuk? In Nederland gaat de knop om
Wij recyclen ER IS ALTIJD EEN E-WASTE INLEVERPUNT IN DE BUURT, CHECK WECYCLE.NL
13.000 Wecycle-inleverpunten Elektrische apparaten
Winkel Oud voor Nieuw
Winkel inleverbak
Meegeven aan bezorger
3X K ANS OP EEN PLU IM
BEKIJK HIER DE RECYCLEVIDEO
(CADEAU B
T.W.V.
Woordzoeker
ON)
7 1 0 0, -
In elk woord zitten minstens twee letters die maar op één manier weg te strepen zijn. Vul de letters die overblijven in de oplossingsbalk in. Tip: bewaar de korte woorden voor het laatst. Stuur uiterlijk 23 januari 2022 de oplossing in via wecycle.nl Uit alle correcte inzendingen worden 3 winnaars geloot. Zie voor de actievoorwaarden wecycle.nl BOUWMARKT BESPAREN BAK CIRCULAIR DECORATIE FIETSLAMP FEESTLAMPJES
FEEST GRONDSTOFFEN GLAS HERGEBRUIK HERFST INLEVERPUNT INLEVERBAK
Installateur
Groothandel
G
L
A
S
I
N
L
E
V
E
R
P
U
N
T
T
T
N
T
S
F
R
E
H
K
I
O
P
T
S
K
S
N
K
I
R M
E
T
A
A
L
O
A
E
R
U
P
E
P
R
T
O
R
E
L
B
N
A
E
I
P
M
E
F
M W A
H
T
U
S
K
R
F
N
E
A
M
P
R
N M
F
A
E
M C
S
U
T
O G
L
U
O
L
C M R W
I
S
T
L
M M R
O
E
T
S
Y
I
U
S
U
L
O
A
A
T
T
K
R
L
S
T
C
L
E
E
B
O
R
P
N M
E
K
A
R
D
E
L
S
I
T
P
K
B
E
R
L
P
E
P
A
N
I
E
L
L
W T
S
C
T
V
U
E
J
S
A
O
F
I
B
I
W
I
N
T
E
R
T
I
D
E
P
R M U
N M
L
I
C
H
T
J
E
S
M
B
S
G
K
I
U
R
B
E
G
R
E
H
R
E
E
I
K
K
E
E
I
T
A
R
O
C
E
D
N
D
I
E
N
L
G
R
E
Z
J
I
N
L
E
V
E
R
B
A
K
© ruiterpuzzel.nl
IJZER Bouwmarkt Besparen JEKKO Bak KERSTVERLICHTING Circulair Decoratie KRINGLOOPWINKEL Fietslamp Feestlampjes KNOP Feest Grondstoffen LED Glas LAMP Hergebruik
LICHTJES Inleverpunt Inleverbak MILIEUSTRAAT IJzer METAALJekko MILIEU Kerstverlichting Kringloopwinkel NATUURKnop LED Lamp OPRUIMEN Lichtjes SUPERMARKT Milieustraat Metaal
SPAARLAMP Milieu SLIMNatuur Opruimen TLBUIS Supermarkt Spaarlamp TUINCENTRUM Slim Tl-buis TROTS Tuincentrum Trots WECYCLE Wecycle WINTER Winter
Bij Careyn in Utrecht bieden wij leertrajecten en doorgroeimogelijkheden. Zo kun jij je persoonlijk en professioneel ontwikkelen. Vind jij werken dichtbij jouw woonplaats met verantwoordelijkheid en doorgroeimogelijkheden belangrijk? Kies dan voor Careyn.
A
S
Herfst
Oplossing
Kringloop
© ruiterpuzzel.nl
Milieustraat
Werken in de zorg doet er toe. Het is waarom je voor dit werk kiest. Omdat jij het verschil maakt.
Kom werken bij Careyn als: Verpleegkundige
Verzorgende IG
Samenwerken vind je belangrijk. Je levert .. en coordineert complexe zorg. Je kijkt en .. luistert goed naar de client, handelt en lost problemen op.
Je werkt samen in de wijk of verpleeghuis. .. Je helpt, begeleidt en zorgt graag voor clienten. Dit doe je door ze te stimuleren om te doen wat kan. Zo kunnen zij mee blijven doen.
Ga naar werkenbijcareyn.nl en ontdek jouw baan.
5
14 JANUARI 2022 | NR. 155 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
Niet te filmen: monumentale City bioscoop al jaren toe aan opknapbeurt
Tekst: Charlie van Dijk / Fotografie: Bas van Setten DUIC kreeg een paar weken geleden enigszins bezorgde vragen van een lezer over de staat van de City Bioscoop aan de Utrechtse Voorstraat. De oud-medewerker van de voormalige Wolff-bioscoop wilde weten: waarom is het gebouw nog steeds niet opgeknapt? Een deskundig oog is er niet voor nodig om te zien dat het exterieur toe is aan een stevige onderhoudsbeurt. Net als in 2015, toen de leden van vier Utrechtse politieke partijen vragen stelden over de staat van het monumentale pand. De gemeente gaf toe: er kan een slag gemaakt worden in het herstel van de monumentale kwaliteiten. Maar tot op heden is daarvan weinig te zien. En wat is eigenlijk de rol van de gemeente hierin?
D
e City is gevestigd in een eeuwenoud pand op de hoek van de Drift en de Voorstraat. In 1925 werd het omgebouwd naar een locatie voor concerten en feesten en, hoewel het medium ‘film’ toen nog jong was, kon men ook hier van tijd tot tijd een vertoning bijwonen. In de jaren ’30 kreeg het uiterlijk van de bioscoop een nieuwe draai volgens de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. Het werk van de architecten Andriessen en Van der Weele. Strak en relatief sober, maar wel met een typische Hollywood-allure uit het interbellum. Het tot bioscoop verbouwde pand staat als gemeentelijk monument op de lijst van beschermde monumenten in de gemeente Utrecht. Het gebouw zou ‘van algemeen belang zijn vanwege de architectuurhistorische waarde als gaaf en karakteristiek voorbeeld van een bioscoop met invloeden van de Nieuwe Zakelijkheid’. Het pand zou daarbij ook cultuurhistorische waarde hebben, vanwege de bestemming als bioscoop. Tot slot ligt de City binnen het beschermde stadsgezicht van Utrecht. Opknapbeurt De City was een aantal jaar geleden onderdeel van een heuse bioscopenstrijd in Utrecht. In een paar jaar tijd gebeurde er een hele hoop in de stad. Een korte terugblik. In 2014 nam Kinepolis de firma Wolff Bioscopen over, en daarmee dus ook de vestiging aan de Voorstraat. Ondertussen werd er door Kinepolis gebouwd aan de grote bioscoop op het Jaarbeursplein en bouwde Cinemec een zalencomplex in Leidsche Rijn Centrum. In 2014 werd het plan voor de Bieb++, waar Filmtheater ’t Hoogt zich zou gaan vestigen,
door de gemeenteraad weggestemd. ’t Hoogt moest in de jaren daarna dus op zoek naar een nieuwe locatie. Een nieuw gebouw aan het Paardenveld behoorde tot de mogelijkheden maar dat bleek toch niet haalbaar. Toen presenteerde Jos Stelling – eigenaar van het Louis Hartlooper Complex en Springhaver – in 2015 een plan om City nieuw leven in te blazen. Want hij zag toen al dat City wel een opknapbeurt kon gebruiken. In datzelfde jaar stelden de Utrechtse partijen GroenLinks, D66, PvdA en SP ook vragen over de toekomst van het monumentale City-pand. Een van hun vragen ging over het onderhoud. Zou de City Bioscoop dat niet ‘spoedig’ nodig hebben? Het Utrechtse college van B&W zag toen geen directe aanleiding voor onderhoud, althans niet bouwtechnisch. Wel was het college het ermee eens dat het aanzicht van het pand sterk verslechterde. “De bijzondere architectuur van de gevels is in de loop der jaren verschraald. Het is duidelijk dat er een slag gemaakt kan worden in herstel van de monumentale kwaliteiten, waarmee het gebouw ook een betere uitstraling aan dit gedeelte van de stad kan geven”, was het antwoord van het college. Toen kwam daar in 2017 ineens het plan naar voren van ’t Hoogt – dat nog altijd op zoek was naar een nieuwe locatie – om zich in de City te vestigen. Kort daarop liet Jos Stelling weten voorlopig af te zien van een samenwerking of een nieuwe bioscoop in de City-vestiging. Kinepolis gaf ondertussen aan verrast te zijn door de plannen van ’t Hoogt. Kinepolis had in het gebouw namelijk nog gewoon een vestiging van hun bioscoopketen. We spoelen door naar 2018, ’t Hoogt gaat toch niet naar City en wil zich in het
Werkspoorkwartier gaan vestigen op de locatie die we nu als De Machinerie kennen. Om het verhaal nog helemaal compleet te maken besloot Stelling in 2020 om een nieuwe bioscoop te openen in de voormalige panden van ’t Hoogt. Kinepolis bleef dus in het pand aan de Voorstraat en zo lijkt de cirkel weer rond. Maar wat is nu de toekomst van de City? Rol gemeente Acht jaar nadat Kinepolis Wolff kocht, is er nog geen actie ondernomen; de stukken pleister bladderen steeds verder van de grauw uitgeslagen muren af. Maar wat is eigenlijk de rol van de gemeente bij het onderhoud van zo’n monument? “De huidige staat van onderhoud is, voor zover we dat kunnen beoordelen vanaf de buitenkant van het pand, matig”, laat de gemeente Utrecht in een reactie weten. Het onderhoud van de City, een gemeentelijk monument, wordt alleen gecontroleerd ‘als er meldingen van bijvoorbeeld achterstallig onderhoud, illegaal gebruik of gevaarlijke situaties zijn’. Voor de rest ligt de verantwoordelijkheid van de staat van een bestaand pand voornamelijk bij de eigenaar van dat pand. De gemeente kán de eigenaar verplichten tot onderhoud, maar situaties waarin de gemeente ingrijpt bij het onderhoud van een monumentaal pand zouden maar zelden voorkomen. “Landelijk zijn er enkele voorbeelden, dan gaat het meestal om een ‘bouwval’ en een onwillige eigenaar om het monument in redelijke staat te onderhouden.” Esthetische overwegingen spelen niet de grootste rol bij de beslissing om in te grijpen of maatregelen af te dwingen. Zo geeft
de gemeente aan pas op te treden wanneer er gevaarlijke situaties dreigen te ontstaan. “De gemeente treedt op wanneer de situatie risico voor derden dreigt op te leveren of als er duidelijk aantoonbaar sprake is van onomkeerbaar verlies van cultuurhistorische waarde. Zodra bijvoorbeeld de omgeving in gevaar komt omdat iemand een pand niet onderhoudt, treedt de gemeente op.” Ook maatregelen die de eigenaar van de City Bioscoop kan nemen om gevaarlijke situaties of verdere verschraling te voorkomen, kunnen niet worden verplicht. “De eigenaar van een pand is primair verantwoordelijk voor het onderhoud van zijn pand. Wij kunnen als gemeente vrijblijvend adviseren als de eigenaar dat wil, wij mogen wettelijk gezien geen preventieve maatregelen afdwingen.” Maar waarom is er nog steeds niets aan het pand gedaan? Kinepolis houdt voorlopig de boot af. “Natuurlijk blijven we altijd kijken of er optimalisaties noodzakelijk zijn en wat er binnen de mogelijkheden ligt om dit uit te voeren. Juist omdat het een monumentaal pand betreft”, laat een woordvoerder van Kinepolis weten. “Daarnaast hebben we te maken met een uitzonderlijke situatie rondom het coronavirus, aangezien we lange tijd gesloten zijn geweest en we helaas nu weer dicht zijn tot tenminste 14 januari. We zullen dus kritisch moeten kijken naar de uitgaven die we doen.” Ook op de vraag of er plannen voor onderhoud of een opknapbeurt in het verschiet liggen, kan Kinepolis geen sluitend antwoord geven. “Door de onverwachte volledige sluiting moeten we onze plannen voor 2022 herzien en op dit moment is het helaas nog te vroeg om daar een definitief antwoord over te geven.” a
6
NR. 155 | 14 JANUARI 2021 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
UTRECHT VOLGENS DE NIEUWE WETHOUDER RACHEL STREEFLAND
‘Utrecht is een stad van hard op de inhoud, zacht op de persoon’
Rachel Streefland is tot 20 januari nog fractievoorzitter en raadslid voor de ChristenUnie (CU), maar daarna volgt ze Maarten van Ooijen op als wethouder. Hij is inmiddels vertrokken bij de gemeente Utrecht en is de nieuwe staatssecretaris van Jeugdzorg en Preventie in het kabinet Rutte IV. Rachel neemt zijn portefeuille zorg, welzijn, asiel en sport over. Haar lopende interimen adviesopdrachten voor non-profitorganisaties moet ze daardoor even stopzetten. We vroegen haar waarom ze actief is in de Utrechtse politiek en wie haar favoriete Utrechter is.
Waarom wilde u graag wethouder worden? “Het leek me tof en tegelijkertijd ook logisch. We zitten met de CU al een tijdje in deze coalitie en ik ken de dossiers van Maarten goed. Die had ik als raadslid ook. Hetzelfde geldt voor de vraagstukken. Dan weet je wat er speelt. En het correspondeert voor een deel ook met het werk dat ik buiten de raad en buiten Utrecht doe. We bepaalden als fractie direct dat we iemand wilden leveren, omdat er maar één wethouder zit van de CU. Dan willen we toch onze inzet en ons geluid blijven borgen. Voor ons was het gelijk duidelijk: we zouden zorgen voor een opvolger. Als CU zorgen we precies voor de meerderheid in deze coalitie, dus het is ook niet onbelangrijk. Ik heb er zin in.” Met welke Utrechtse vraagstukken gaat u aan de slag als wethouder? “Binnen de verschillende portefeuilles zijn er wel een aantal prioriteiten. Voor de komende maanden zijn dat verschillende vraagstukken, zoals de noodopvang voor asielzoekers. We hebben de vraag uit Den Haag gehoord en daar hebben we aan voldaan in de Voorveldse Polder. Maar die opvang is tot en met de zomer. We moeten nu al nadenken over daarna; daar kan je niet mee wachten. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld ook voor dak- en thuislozen. We zien de afgelopen jaren een toename van mensen op straat. Het piept en het
kraakt. Dat betekent dat duurzame opvang altijd aandacht en begeleiding nodig heeft. Maar ook het sportbeleid is belangrijk om altijd alert op te zijn. Zijn er bijvoorbeeld genoeg sportaccommodaties als je kijkt naar de groei van de stad?” Wat vind u leuk aan actief zijn binnen de Utrechtse politiek? “Het is een heel bijzondere plek om van betekenis te zijn en je idealen waar te maken.
zacht op de persoon. Met andere woorden: goede onderlinge verhoudingen. Ik hoop ook dat we dat blijven doen. Dat maakt onze stad nog steeds een van de G4, maar toch ook anders.” Wat is u lievelingswinkel in Utrecht? “Dat is Bond en Smolders. Toch een soort eerbetoon aan de recent overleden eigenaar. Het was nog een jonge vent. Bond en Smolders is een fantastische plek om onder meer
'Utrecht heeft heel veel: zowel reuring als rust en groen, gelukkig' En om zo de stad proberen te verbeteren in de verschillende rollen die je hebt. Die van volksvertegenwoordiger, goed luisteren wat er speelt, maar ook het controleren van het beleid. Ik vind het een eervolle opdracht. Het is keihard werken om gezamenlijk verantwoordelijkheid te dragen en te zorgen dat het ook stabiel gaat. We zien natuurlijk ook wel eens veel onrust en gedoe in andere steden, of landelijk zoals in Den Haag. Hier willen we op een betrouwbare en goede manier politiek bedrijven; open en transparant. Utrecht is een stad van hard op de inhoud,
brood te halen, even binnen te stappen, maar ook om koffie te drinken. Heel lekker en erg goed.” Waar ben u trots op als Utrechter? “Utrecht heeft heel veel: zowel reuring als rust en groen, gelukkig. Dat moeten we behouden. Net zoals plekken waar mensen kunnen samenkomen en elkaar kunnen ontmoeten. We moeten niet zo’n grote stad worden waar iedereen langs elkaar heen leeft. Soms zijn het plekken die je niet zo heel erg ziet, waar mensen bijvoorbeeld hun hobby’s uit-
Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Charlotte Plas
oefenen, maar ook in kerken of buurthuizen. Als er bijvoorbeeld op een zondag wordt gekookt en iedereen binnen mag komen lopen.” Wie is uw favoriete Utrechter? “Ik ben erg onder de indruk van de voormalig straatpastor Bart van Empel. Tot jaren na zijn pensioen heeft hij ongeveer dag en nacht verschillende dak- en thuislozen bijgestaan. Het is een heel bijzondere man. Hij heeft bijvoorbeeld ook de herdenkingsboom opgezet in de binnenstad voor overleden dak- en thuislozen. Ook deed hij veel uitvaarten en als niemand met een dak- of thuisloze mee kon naar het ziekenhuis, deed hij dat op zijn fietsje. Hij deed altijd drie dingen: hij vond het belangrijk om iemand aan te kijken, aan te raken – een hand op de schouder, of een hand geven – en iemands naam te noemen. Voor mij een voorbeeld.” Wat is uw mooiste herinnering aan Utrecht? “Het WK Jeugdvoetbal in 2005 in de Galgenwaard. Daar schitterde een 17-jarige Messi in de finale tegen Nigeria. Het was echt geweldig. ‘Wie is die kleine man daar?’, dachten we.” Utrecht is… “…een stad die ik iedereen gun.” a
7
14 JANUARI 2022 | NR. 155 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
VRAGEN OVER...
Vijf vragen over de groei van Utrecht ‘Centraal in het land’, ‘aantrekkelijk’, ‘niet té groot’, maar ook steeds vaker ‘de stad waar ik geen huis kan kopen’. Dat is hoe veel mensen Utrecht omschrijven. De komende jaren worden duizenden woningen gebouwd en dat betekent ook dat de stad verder gaat groeien. ‘Gezonde groei’, als het aan de gemeente ligt. Bij de bouw van nieuwe woningen staan gezondheid, leefbaarheid en duurzaamheid centraal. Maar hoe ziet de groei van Utrecht er komende jaren uit en waar staan we in 2040? Dat blijkt jaarlijks uit de zogenoemde bevolkingsprognose, waarin de gemeente op basis van verschillende cijfers voorspelt hoe de groei van Utrecht gaat verlopen. De nieuwe bevolkingsprognose is net gepubliceerd, dus daarom: vijf vragen over de groei van de stad.
Tekst: Ilana Noot
1
Hoeveel inwoners telt Utrecht in 2040?
Het inwoneraantal van Utrecht groeit natuurlijk al jaren flink. De stad verwelkomde in 2018 de 350.000e inwoner en op 1 januari 2021 stond de teller al op 359.355. Duidelijk is dus dat de 400.000 Utrechter in de komende jaren geboren wordt, maar wanneer precies? Uit de prognose van de gemeente blijkt dat dat waarschijnlijk in 2028 zal zijn, een jaar later dan in de vorige prognose werd voorspeld. In 2040 is het inwoneraantal natuurlijk nog verder doorgegroeid. De verwachting is dat de stad tegen die tijd 474.000 inwoners telt, een toename van bijna 115.000 inwoners in negentien jaar tijd en een groei van 32 procent ten opzichte van 2021. Waar komt die groei vandaan? Aan de toename van de bevolking ligt onder meer de woningbouw ten grondslag. De gemeente heeft in de prognose rekening gehouden met een toename van de woningvoorraad in Utrecht met 57.000 woningen in de komende negentien jaar. Met ‘woningvoorraad’ wordt bedoeld het aantal nieuwbouwwoningen minus de huizen die gesloopt worden. De cijfers over woningbouw worden in de prognose gecombineerd met geboorte-, sterfte- en migratiecijfers.
2
Wat betekent de groei voor de ruimte in de stad?
Waar moeten al die nieuwe Utrechters blijven? De grenzen van de stad verschuiven immers niet. Nieuwe huizen worden gebouwd binnen de bestaande stadsgrenzen en dat betekent dan ook dat de bevolkingsdichtheid in Utrecht sterk gaat toenemen. Nu wonen er ongeveer 3.600 inwoners per vierkante kilometer, maar dat gaat de komende negentien jaar groeien naar bijna 4.800. De bevolkingsdichtheid groeit alleen niet in alle gebieden in de stad even hard. Op dit moment zijn de drie ‘subwijken’ met de meeste inwoners per vierkante kilometer ‘Lombok, Leidseweg’ (13.900) in West, ‘Pijlsweerd’ (13.300) in Noordwest en ‘Wittevrouwen, Zeeheldenbuurt’ (13.300) in Noordoost. Vanwege de ontwikkeling van het Lombokplein gaat ‘Lombok, Leidseweg’ groeien naar 15.000 inwoners per vierkante meter. Maar er is één subwijk die nog meer inwoners per vierkante kilometer gaat huisvesten: Kanaleneiland. Daar wonen in 2040 15.300 inwoners per vierkante kilometer. De nu nog minder drukbevolkte subwijk Transwijk
gaat de komende jaren ook aardig groeien, omdat de Merwedekanaalzone daar komt. De bevolkingsdichtheid in het gebied neemt de komende negentien jaar toe van 2.500 naar 11.600 inwoners per vierkante kilometer. Ook de subwijk ‘Binnenstad city- en winkelgebied’ maakt een flinke groei door. Dat heeft te maken met de komst van het Beurskwartier. De bevolkingsdichtheid neemt daar toe van 4.400 naar 11.200 inwoners per vierkante kilometer. Maar niet overal in de stad komen meer mensen per vierkante kilometer te wonen. Er zijn namelijk twee subwijken waar de bevolkingsdichtheid naar verwachting licht gaat afnemen: ‘Veldhuizen, Vleuterweide’ (van 6.100 inwoners per vierkante kilometer nu naar 5.800 in 2040) en ‘Oudwijk, Buiten Wittevrouwen’ (van 11.200 inwoners per vierkante kilometer nu naar 10.900 in 2040).
3
Wat is in 2040 de grootste wijk van Utrecht?
Van de tien wijken die Utrecht rijk is, is nu Vleuten-De Meern met 50.000 inwoners nog de grootste. In de periode tot 2040 gaan alle wijken verder groeien en dat betekent dat Vleuten-De Meern op termijn niet meer de grootste is. In 2040 is Zuidwest volgens de cijfers van de gemeente de grootste wijk, gevolgd door Leidsche Rijn. Zuidwest groeit van 38.672 inwoners in 2021 naar meer dan 71.000 inwoners in 2040; een toename van ruim 32.000 inwoners die ook weer grotendeels te danken is aan de woningbouw in de Merwedekanaalzone. Leidsche Rijn telde in 2021 42.783 inwoners, maar dat zijn er in 2040 naar verwachting 65.000. Een toename van 22.000 inwoners, dus. Ook relatief gezien kent Zuidwest het grootste groeitempo. Het inwoneraantal van de wijk gaat in de periode 2021 tot 2040 met 84 procent toenemen. Daarna volgen de wijken Leidsche Rijn en Binnenstad (vanwege de gebiedsontwikkeling in het Beurskwartier en Stationsgebied) met elk 53 procent en Oost met 46 procent. In Vleuten-De Meern wonen naar verwachting 53.000 mensen in 2040. Het groeipercentage is daar dus relatief laag: 5 procent. Volgens de gemeente laat dat zien dat de nieuwbouw in de wijk grotendeels is afgerond.
4
Wat merken we in Utrecht van de vergrijzing?
Utrecht staat bekend als een echte studentenstad en dat is dan ook terug te zien in de leeftijdsop-
bouw: er wonen veel kinderen en jongvolwassenen en relatief weinig ouderen. Ten opzichte van andere studentensteden blijven veel nieuwe Utrechters langer in de stad wonen, ook als ze een gezin stichten, stelt de gemeente. Nederland vergrijst daarnaast in hoog tempo. In de afgelopen twintig jaar steeg het aandeel 65-plussers van de Nederlandse bevolking van 14 naar 20 procent. Maar de vergrijzing in de grote steden gaat minder hard: in de vier grote steden was er tot 2011 nog een afname van het aandeel 65-plussers te zien, terwijl de vergrijzing landelijk al duidelijk merkbaar was. De Utrechtse bevolking bestaat nu voor 11 procent uit 65-plussers, wat minder is dan in de vier andere grote steden en veel minder dan het landelijk gemiddelde. De komende jaren gaat die leeftijdsopbouw wel veranderen. De oudere leeftijdsgroepen groeien relatief gezien het hardst: procentueel gezien gaat het om een groei van 60 procent in negentien jaar tijd. In 2040 telt Utrecht 61.000 65-plussers, tegenover 37.913 in 2021. De wijk met het grootste aandeel 65-plussers is tegen die tijd Overvecht, waar 16 procent van de wijkbewoners dan boven de 65 jaar is. Zie ook Stad in cijfers op pagina 12 in deze krant
5
Heeft de coronacrisis nog invloed op de groei van de stad?
De uitbraak van het coronavirus heeft sinds maart 2020 invloed op de bevolkingsontwikkeling van de stad. De bevolking groeide in 2020 minder hard dan was verwacht, door onder meer hogere sterfte en minder mensen die vanuit het buitenland in Utrecht kwamen wonen. Ook in 2021 groeide de stad minder hard dan de voorspellingen eerder uitwezen. De gemeente weet naar eigen zeggen nog niet in hoeverre de coronacrisis ook na 2021 gevolgen zal hebben voor de bevolkingsgroei. Oversterfte zou doorgaans gecompenseerd worden door een periode van ondersterfte en het is niet duidelijk of en wanneer er weer meer mensen vanuit het buitenland in Utrecht komen wonen. “Het is dus onzeker of de voortdurende coronapandemie ook gevolgen zal hebben voor de bevolkingsgroei van de stad in de komende jaren.” a
Advertentie
BYE BYE BLUE MONDAY
DEALS TOT
150,-
EXTRA KORTING PER PERSOON TUI UTRECHT
Hollandse Toren 95 3511 BN Utrecht
TUI UTRECHT Hof van Bern 39 3541 DD Utrecht
Meer TUI shops zoeken of meteen boeken? Kijk op TUI.nl
COMBIPAKKET
Hét Utrechts jaaroverzicht 20 & 2021
Bestel ze nu! €49,90
€34,95 De complete Utrechtse jaaroverzichten van 2020 en 2021. Het combipakket wordt eind januari gratis verzonden.
Scan de QR-code om het boek te bestellen via duicshop.nl >>
9
14 JANUARI 2022 | NR. 155 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
3D-puzzel Utrechtse Dom Stadsspel Dossier Flikken
Voor wie: iedereen boven de 12 jaar Hoeveel spelers: eigen keuze Waar te koop: bol.com
Voor wie: iedereen tussen de 8 en 88 jaar Hoeveel spelers: 2 tot 6 Waar te koop: citygoose.nl
Op een regenachtige dag kun je hier uren zoet mee zijn. Zonder een schaar en lijm nodig te hebben knutsel je namelijk zo de Utrechtse Dom (inclusief het middenschip) in 3D in elkaar. Het bouwwerk heeft 140 stukjes dus hier puzzel je wel even over
Met dit stadsspel van CityGoose lijkt het net alsof je echt door Utrecht rondwandelt en de zaak van de moord op een Utrechtse koffiebrander oplost. Je krijgt een politiedossier en door de alibi’s en de getuigenverklaringen die jij nagaat, trek je conclusies als een echte speurneus. Met dit stadsspel ben je 2 tot 3 uurtjes zoet en het is ideaal om bijvoorbeeld te spelen met je gezin of huisgenoten.
Donker Utrecht kaartspellen Voor wie: iedereen Hoeveel spelers: eigen keuze Waar te koop: donkerutrecht.nl
Puzzel Utrechts Café Voor wie: iedereen tussen 12 en 99 jaar Hoeveel spelers: eigen keuze Waar te koop: bol.com
Of je nou wil ezelen, pesten, bridgen of toch liever patiencen, met deze kaarten kan het allemaal. Donker Utrecht verkoopt namelijk speelkaarten waar je alle kanten mee uit kan. In het pakketje dat je koopt zitten twee sets kaarten. En wat is daar Utrechts aan? Op de achterkant van beide setjes speelkaarten staat een prachtige foto van onze Utrechtse Domtoren.
Het Utrechts Café is de plek waar stamgasten elkaar ontmoeten aan de bar en stadse zaken worden besproken onder het genot van een lekker drankje. In dit bruine café vind je warmte en gezelligheid met uitzicht over het plein en onze voetbalclub aan de muur. De puzzel heeft 1000 stukjes.
Domtoren bouwpakket Voor wie: iedereen Hoeveel spelers: eigen keuze Waar te koop: utrecht-winkel.nl De Domtoren is het symbool van Utrecht en is met 112,5 meter de hoogste kerktoren van Nederland. Bouw deze toren na met karton van KarTent! Het bouwpakket is verkrijgbaar in de formaten S en L, dus je kunt zelf kiezen hoe groot je de uitdaging maakt.
Het UTREGS woordenspel Voor wie: iedereen boven de 12 jaar Hoeveel spelers: 2 tot 4 Waar te koop: utrecht-winkel.nl Dit woordenspel kun je spelen in je eigen taal, alles mag zolang het maar door de medespelers herkend wordt als eigen dialect of lokale uitspraak. Dialectwoorden leveren namelijk altijd dubbele punten op. Er zitten in dit spel letters met speciale tekens zodat je het dialectwoord op een goede manier neer kunt leggen. Want wat geeft nou meer verbondenheid met de stad dan woorden puzzelen in het Utregs?
Kleurplaten van Utrecht Voor wie: volwassenen (al willen kinderen vast meehelpen) Hoeveel spelers: eigen keuze Waar te koop: utrecht-winkel.nl In 2020 zag de wereld er door corona ineens heel anders uit en dat is eigenlijk nog steeds zo. De reguliere stadswandelingen van Willemijn Banki konden niet doorgaan, maar Willemijn ging zeker niet bij de pakken neerzitten. Met dit boek vol kleurplaten en weetjes over de stadsgeschiedenis als resultaat. Trek er met dit boek op uit, leer over de stad en geef kleur aan Utrecht.
In samenwerking met Thirty030
UTRECHT VERBINDT JONG & OUD
Bente (25) in gesprek met Rina (69) en Tiny (89) over de verbinding met en door Zuilen
Wat verbindt de oudste en de jongste bewoners van onze mooie stad? Nou, precies dat: die mooie stad! In deze reeks gaan een jongere en een oudere inwoner met elkaar in gesprek over het leven. Over vroeger, over nu en over later. Al wandelend of op een bankje in de zon praten ze over het leven, over Utrecht, over de wijk waar ze wonen en nog veel meer. Want de liefde voor Utrecht kent geen leeftijd: Utrecht verbindt jong en oud! Vandaag: Bente (25) in gesprek met Rina (69) en Tiny (89) die elkaar hebben ontmoet door de thuiszorg die Rina aan de man van Tiny gaf.
Mag ik een brutale vraag aan u stellen: hoe oud bent u beiden? Tiny: “Ik ben 89 jaar.” Rina: “En ik 69.” Bente: “Zo! Dat zie ik niet terug, ik had u beiden jonger ingeschat…” Hoe heeft u elkaar leren kennen? Rina: “Ik werkte al heel lang in de thuiszorg, mensen helpen die lichamelijke problemen hebben enzo.. en zo kwam ik bij Tiny terecht.” Tiny: “Het ging de laatste jaren niet goed met mijn man, hij had hulp nodig. Rina kwam vanuit de thuiszorg langs en we konden het gelijk goed met elkaar vinden, ook nadat mijn man 6 jaar geleden overleed. Inmiddels komen we regelmatig bij elkaar op bezoek en zien we elkaar natuurlijk ook veel in De Dame (ontmoetingscentrum in Zuilen, red.), bij mij om de hoek. Veel mensen komen hier samen in De Dame. Ik zat daar op zittende gymnastiek, hartstikke leuk. Je bent er even helemaal uit, dat was voor mij wel goed na het overlijden van mijn man. Door corona stopte de gymnastiek helaas.” Hoelang woont u al in deze wijk? Tiny: “Al 19 jaar! En met héél veel plezier. Er is zo veel verbinding hier, in ons appartementencomplex. Met Sinterklaas nog, toen kwam de buurman ‘als Sint’ langs met kadootjes. En ook die meiden hier beneden, studenten geloof ik, zijn altijd vriendelijk en doen hun best. Ik heb het hier erg naar mijn zin. Ook
wonen mijn 2 zoons en dochter hier om de hoek, fijn om familie dichtbij te hebben.” Wat is er veranderd in Utrecht in de afgelopen jaren volgens u? Tiny: “Er zijn meer buitenlanders bij gekomen, dat zeker. Maar dat vind ik helemaal niet erg hoor. De nieuwe Nederlanders zijn ook heel aardig en knikken naar je als je voorbij loopt.” Rina: “Het grootste verschil tussen Utrecht vroeger en nu: het is veel groter. Je ging voorheen naar de grotere winkels, zoals Vroom & Dreesmann, voor oorbelletjes en het passen van een hoedje. Nu heb je Hoog Catharijne, dat is best wel anders. Ik hield juist wel van de kleinere winkels, zoals Witteveen en Vinke. Dat waren allemaal kleine zaken, apart van elkaar gelegen. Dat zit nu allemaal in 1 gebouw.. ik houd wel een beetje van hoe het was.” Wat is typisch aan deze wijk? Wat is hier gebruikelijk of welke tradities zijn er? Rina: “Typisch aan deze wijk is dat mensen uit Wijk C - de échte Utrechters - hier zijn komen wonen. Het zijn mensen die heel veel voor elkaar over hebben. Er zijn hier veel (van oudsher, red.) fabrieksarbeiders en dat zorgde voor mij voor goede gesprekken. Ik ken Zuilen door en door, doordat ik er opgegroeid ben. Mijn vader werkte bij de DEMKA (Koninklijke Demka Staalfabrieken: in de 20e eeuw een van de grootste werkgevers
van Utrecht en omgeving, red.). Daar hebben we het dan met elkaar over, hoe dat vroeger ging. Wist je eigenlijk dat Zuilen vroeger een aparte gemeente was?” Bente: “Nee…?!” Rina: “Ja, Zuilen was tot 1954 een aparte gemeente. En wat nu Cartesius en Werkspoor is, daar was de DEMKA. Al die kleine huisjes daaromheen, daar woonden arbeiders die iedere dag naar de DEMKA gingen om te werken in de fabriek.” Wat is er veranderd aan deze wijk? Rina: “Nou, in deze wijk zijn er de afgelopen jaren ook wel veel nieuwe gebouwen bij gekomen hoor.” Tiny: “Hier (wijst naar buiten) staan nu woningen, maar vroeger stond er een grote kerk met een groot plein ervoor. Vandaar dat ik zo heilig ben…(hardop lachend). Maar ik ben blij met die nieuwe woningen hoor, het geeft meer aanzien.” Is er ook iets in negatieve zin veranderd in deze wijk? Tiny: “De bushalte is weggehaald. Iedere zaterdag ging ik met de bus naar de markt, maar dat gaat nu niet meer. Dat is voor alle oude mensen hier wel het grootste gemis, daardoor zien we minder van de stad Utrecht.” Kunt u een van uw mooiste herinneringen delen uit de wijk?
Tiny: “Met mijn man langs de Vecht lopen, bij de Muntkeizersbrug en dan weer terug. Dat deden we wel elke dag (glunderend).” Is er iets wat u mist in deze wijk? Rina: “We missen een zwembad. Waar nu De Dame is, zat vroeger een instructiebad voor zwemmen. Er zijn wat scholen weggegaan en Het Vechthuis is weg, waar feestjes waren. Dat was hartstikke leuk, daar gingen mensen trouwen en werden verjaardagen gevierd. Café Murk was ook een begrip, dat is toen afgebrand.” Tiny: “Dat die hoerenboten weg zijn vind ik ook wel jammer. Die mensen zijn er en het is beter dat ze er zijn, dan dat we het illegaal doen. Dus ze moeten een plek hebben.” Rina: “Ja, het was wel een begrip. Want op de atletiekbaan had je het Europees kampioenschap atletiek en die jongeren vroegen toen allemaal waar het Zandpad was.” Stel u mag 1 dag burgemeester zijn, wat zou u dan veranderen? Rina: “Dat er een goede busvoorziening is voor ouderen.” Tiny: “Een zwembad in de buurt zou ik wel lekker vinden. Als ik nou eens een hele rijke man had, dan lijkt het me heerlijk als je een eigen zwembad zou hebben en een eigen masseur erbij.”
Utrecht verbindt jong & oud De interviewreeks ‘Utrecht verbindt jong & oud’ is een initiatief van Thirty030, de stadsambassadeurs van Utrecht. In deze reeks gaan steeds een jongere stadsambassadeur en een oudere inwoner van een wijk met elkaar in gesprek.
11
14 JANUARI 2022 | NR. 155 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
OP BEZOEK BIJ DELICATESSENWINKEL FAMILIE VAN RIJK
‘We zijn altijd bezig om nieuwe leuke dingen te bedenken’
IJsbrand van Buijtenen en Raymond van der Hoek zijn al twintig jaar goede vrienden. In 2016 openden zij hun winkel aan de Amsterdamsestraatweg. Op nummer 379, waar voorheen Bakkerij Neplenbroek zat gevestigd, wilden zij met hun horeca-ervaring een winkel neerzetten ‘zoals hij vandaag de dag is’. Dat werd Familie Van Rijk (de familie van Ray en IJk). Je kunt er onder meer terecht voor broden, broodjes to-go, kazen, speciaalbieren en wijnen. Kortom, volgens de twee eigenaren, alles wat zij lekker vinden.
Tekst: Bo Steehouwer/ Fotografie:Charlotte Plas
D
e zwarte stellingkasten en koelingen in het lange smalle pand op de Amsterdamsestraatweg staan vol met allerlei lekkers. Van hartige tot zoete etenswaren, van wijn en bier tot alcoholvrije dranken. Achter de toonbank liggen versgebakken broden. Naast de kassa staan twee bakken met papieren ‘Familie Spaarkaarten’, op alfabetische volgorde. Daar kunnen klanten hun naam op invullen en bij hun aankopen zelf een stempel op zetten. Tien stempels staan gelijk aan een gratis lunch of een fles wijn. De spaarkaart kan gewoon in de bak in de winkel blijven staan. Familie Van Rijk is 365 dagen per jaar open van 10.00 tot 20.00 uur. Alleen met Kerst gaan ze iets eerder dicht en op nieuwjaarsdag iets later open. “We willen dat iedereen altijd bij zijn ‘familie’ terechtkan”, zegt IJsbrand. “Dat is het idee erachter.” Maar dat geeft wel een bepaalde druk. “Je bent altijd bezig en verantwoordelijk. We wisselen elkaar wel af.” Vorig jaar was het een zware periode: toen zat Raymond een half jaar thuis vanwege een nekhernia. “Toen was het gigadruk”, zegt IJsbrand. “Daarna lag ik er even vanaf, maar nu zijn we weer op de goede weg.” Duizend euro Tijdens de kredietcrisis in 2013 kwamen
IJsbrand en Raymond allebei tegelijk zonder werk te zitten. Ze hadden beiden horeca-ervaring. “Raymond werkte onder meer in de Amsterdam ArenA”, zegt IJsbrand. “En ik kwam meer uit het restaurantsegment, werkte in de bediening en als bedrijfsleider.” Het geld om toen direct een winkel te openen hadden ze niet. Dus legden ze allebei duizend euro in en begonnen via het UWV met een starterstraject. Daarmee was hun cateringbedrijf een feit. Ze caterden onder meer festivals, borrels, deden avondcatering en groeiden steeds meer door. “Op een gegeven moment zijn we verhuisd naar Het Huis Utrecht en deelden daar de keuken. Dat was heel leuk. Toen kregen we onder meer het bedrijfsrestaurant van Bol.com als klant.” Op een gegeven moment kregen ze allebei kinderen en besloten ze om te stoppen met alle ‘avonddingen’. “We zijn overgestapt op lunch voor de zakelijke markt. En daar zijn we de winkel bij gaan doen”, zegt IJsbrand. Een minuut gratis winkelen In de winkel liggen onder meer de biologische broodjes van Bakkerij Neplenbroek, die hiervoor zijn bakkerij in het pand had. “Dat is het ruim 25 jaar geweest”, zegt IJsbrand. “Ik woonde hier lang naast en in de wijk, dus ik kende de plek. We raakten in
gesprek en toen zijn we bij Het Huis weggegaan.” Achter in de oude bakkerij hadden Raymond en IJsbrand hun productiekeuken voor de catering. Ook stonden er wat tafeltjes in de zaak waar mensen konden komen lunchen. Alleen corona gooide echt roet in het eten. De catering viel weg en daarmee ook de helft van hun winst. Wel kregen ze daardoor meer tijd om te besteden aan het verbeteren van hun winkel, die toen een stuk kleiner was dan nu. Er werd flink verbouwd en het assortiment werd uitgebreid. Zo kwam er onder meer een vitrine vol met vijftig soorten speciale kazen, per plank gesorteerd op soort en op sterkte. Inmiddels is de winkel “uitgegroeid tot een delicatessenwinkel bomvol met alles wat wij lekker vinden”. Er wordt gewerkt met veel lokale leveranciers. Tijdens de coronacrisis zijn ze ook begonnen met het maken van cadeaupakketten die ook via hun webshop zijn te bestellen. Raymond en IJsbrand blijven bezig met het aanpassen van hun zaak. Zo komt het horecagedeelte niet meer terug: ze willen zich volledig focussen op de winkel. Wel blijven ze broodjes en koffie to-go doen. “We stoppen niet. We zijn altijd bezig om dingen te verbeteren, aan te passen of nieuwe leuke dingen te bedenken.” Zo werd er onder de klanten die
rondom de feestdagen oliebollen bestelden één minuut gratis winkelen verloot en delen ze als de winkel jarig is gratis koffie uit. Tweede winkel Als de huidige winkel helemaal ‘gefinetuned’ is, is het plan om een tweede winkel te openen in Utrecht. Waar die precies komt? “In ieder geval niet in de binnenstad”, zegt Raymond stellig. “Tijdens de lockdowns is de binnenstad uitgestorven, maar in de wijken gaat alles nog wel door. Als je thuis moet blijven en je gaat de deur uit, dan ga je niet het centrum in. Je gaat je eigen buurt verkennen.” Maar waar de nieuwe zaak dan wel komt, wil hij nog niet verklappen. “We hebben al wel wat op het oog.” Ze beseffen dat ze geluk hebben, omdat ze als essentiële winkel open mogen zijn. “Ik ben blij met hoe het nu gaat”, zegt Raymond. Hij vindt het een van hun sterke punten dat ze allebei snel kunnen schakelen. En dat was door corona ook nodig. Verder vindt hij dat ze elkaar goed aanvullen. Hij noemt IJsbrand de impulsieve van hun twee, waar Raymond juist wat meer de kat uit de boom kijkt. “Dat is ook onze kracht. Als we met twee IJsbrands of Raymonds zouden zijn, denk ik niet dat het een winnend team zou zijn. Wij hebben elkaar daar wel in gevonden.” a
12
NR. 155 | 14 JANUARI 2021 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
Straatnamen Zadelstraat
W
ie vanaf de Mariaplaats de Zadelstraat in loopt en omhoog kijkt, zal ongetwijfeld moeten denken aan dé af beelding op de ansichtkaarten uit de Domstad. Tussen de gevels door verrijst daar de Domtoren in al zijn pracht. Daar ben je niet snel op uitgekeken. Ga er maar even voor zitten: dit is de herkomst van de naam ‘Zadelstraat’. De Zadelstraat komt in 1330 voor het eerst voor in de boeken, maar de straat bestond toen waarschijnlijk al een hele poos. Mogelijk onder de naam Steenweg. Over de herkomst van de naam Zadelstraat wordt al jarenlang geprakkiseerd en nog is het niet precies duidelijk waarop de naam gebaseerd is. In een naslagwerk uit 1846 wordt gesuggereerd dat het een verbastering is van ‘Zeelstraat’. Een zeel – een dik touw of een brede riem – zou verband houden met de naastgelegen Lijnmarkt. In hetzelfde werk noemt men de mogelijkheid dat het een verbastering van het woord ‘Selen’ zou kunnen zijn. Dat verwijst naar een ‘voornaam herenhuis’, ofwel een vorstelijk paleis. De historische vereniging Oud-Utrecht ziet meer in de verwantschap aan dat vorstelijk paleis. Volgens de omschrijvingen in
In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat zoeken we uit.
het Stegenboek zou de Zadelstraat vroeger de Zetelsteeg of -straat hebben geheten; het was de route naar de zetel van de Utrechtse bisschop. (Het zou pas een straat mogen heten als de weg ook met stenen ‘bestraat’ was.) Een naslagwerk dat in 2017 werd uitgegeven door de gemeente Utrecht beweert dat in de veertiende eeuw de naam ‘Zadelstraat’ begon te leven. In deze straat zouden veel zadelmakers gevestigd zijn. Net als op veel andere plekken bepaalde hun ambacht de naam van de straat. De Zadelstraat is inmiddels al tijden onderdeel van een geliefd winkelgebied in Utrecht. De winkelpuien en etalages begon al op te komen in 1860, schreef onderzoeker Marieke Lenferink in 2010 in haar scriptieonderzoek. Het was het gevolg van de mechanisatie, waardoor men makkelijker grote hoeveelheden koopwaar kon produceren. Het ‘winkelen’ was geboren. En nog steeds is de Zadelstraat een populaire winkelstraat. Sinds 2013 hebben de winkeliers in het oude centrum van Utrecht de Zadelstraat omgedoopt tot een van ‘de 7 straatjes van Utrecht’, als verwijzing naar ‘de 9 straatjes van Amsterdam’. a
#
De stad in cijfers
In de rubriek Utrecht in Cijfers gaan we in op data over de stad. De gemeente Utrecht houdt van honderden onderwerpen bij hoe het er in de stad voorstaat, van aantal Utrechters dat een fiets heeft tot hoeveel procent van de Utrechters last heeft van lawaai door verkeer of bedrijven in de stad. Elke week lichten we een van de onderwerpen uit.
Z
oals eerder in deze krant ook al beschreven, groeit de bevolking van Utrecht van 359.355 inwoners op 1 januari 2021 naar ongeveer 474.000 in 2040. In welke mate de bevolking groeit, verschilt echter nogal per leeftijdsgroep. Oudere leeftijdsgroepen groeien relatief gezien het hardst en de groep van schoolgaande kinderen het minst hard. Utrecht heeft nu nog relatief weinig oudere inwoners. Dat gaat, zoals ook in de grafiek te zien is, de komende jaren flink veranderen. Het aantal 65-plussers neemt in negentien jaar toe met 23.000, van 37.913 in 2021 naar 61.000 in 2040; een groei van 60 procent. Vooral de groep 75-plussers groeit fors,
In other news
‘Surreal indoor landscape’
D
eze bijzondere stadstuin in Central Park werd al een tijdje geleden officieel geopend, maar dat weerhoudt het Amerikaanse architectuur- en designtijdschrift Metropolis er niet van om er uitgebreid bij stil te staan. “High above the ballooning central business district of Utrecht, the Netherlands, an unexpected tenant has taken root inside a 23-story office building. Occupying two middle floors of the aptly named Central Park development, a lofty indoor garden contains over 1,500 plants and trees and is
bisected by a stone-lined burbling stream”, schrijft Metropolis over de stadstuin vlakbij Utrecht Centraal. Metropolis schrijft verder over de bijzondere planten die er groeien. “Shade-loving, broad-leaved figs and ferns occupy the core, while sun seekers like olive trees and palms line the perimeter. Powder-coated steel planters contain hidden water crates topped by a permeable felt layer that separates the soil substrate, but allows roots to dive down for water.” a
met 71 procent. De toename komt volgens de gemeente doordat mensen die al in Utrecht wonen ouder worden. Mensen die naar Utrecht verhuizen zijn niet vaak 65 jaar of ouder. Van de ruim 30.000 mensen die zich in 2019 in Utrecht vestigden was slechts 2% een 65-plusser. Een andere leeftijdsgroep die gaat groeien, is die van de jonge kinderen (0 tot 3 jaar). Begin 2021 wonen er 70.600 minderjarigen in Utrecht en die groep blijft komende jaren groeien, naar verwachting naar 86.000 minderjarigen in 2040. De groep 0- tot 3-jarigen groeit in die tijd met 32 procent, tot 5.700, terwijl de groep 4- tot 11-jarigen met 21 procent en de groep 12- tot 17-jarigen met 17 procent groeit. a
13
14 JANUARI 2022 | NR. 155 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
OP PAD MET OUD-UTRECHT
Rondje Merwedekanaal
Tekst: Piet van Dijck / Fotografie: Arjan den Boer en Dick Goosen
De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Want dat is overal in Utrecht te vinden. De opvallend wit-rode Villa Jongerius uit 1938 vorm het startpunt van een rondwandeling door de Merwedekanaalzone, een voormalig tuindersgebied en later industrieterrein, waar momenteel druk gebouw wordt.
V
illa Jongerius was het iconische woonhuis van Jan Jongerius (1888-1941). Hij kwam uit een familie van katholieke tuinders, die groenten- en fruitkwekerijen hadden in Abstede, Tolsteeg en het gebied tussen het Merwedekanaal en landgoed Welgelegen. Deze grond was toen nog geen onderdeel van Utrecht, maar behoorde tot de gemeenten Jutphaas en Oudenrijn. Jan begon zijn bedrijf op een deel van de landerijen van zijn ouders en bouwde in 1910 een nieuwe hovenierswoning, die hij naar zijn vader Bastiaanshof noemde. De boerderij vertoont veel uiterlijke overeenkomsten met de huizen die nog staan aan de Kanaalweg 79 en 80, vroeger bewoond door familieleden van Jongerius. De tuinderijen bij die huizen zijn verdwenen toen in de jaren 70 van de vorige eeuw kantoren werden gebouwd aan de Ravellaan. De woningen zijn nu omringd door kantoren. Kanaalweg 79 herbergt tegenwoordig B&B In het Voorhuis. Een andere bewaard gebleven hovenierswoning is het Huis van Mien aan de Van Zijstweg. Het is gekraakt en staat ingeklemd tussen de busbaan en de Veiling-
haven. Hopelijk wordt er nog eens een mooie bestemming gevonden die recht doet aan de historische kwaliteiten van dit huisje. Jan Ford Hoewel Jan Jongerius tot het einde van zijn leven ook groenten en fruit bleef verbouwen, ging zijn hart meer uit naar de handel en het transport hiervan. Dat ging niet alleen met paard en wagen maar steeds meer per auto. Zijn directe buren aan het Merwedekanaal waren Continental Petroleum (Texaco) en de Bataafse Import Maatschappij (Shell) en via Texaco kwam hij terecht in de handel van brandstoffen. In 1925 werd hij dealer van Ford en begon later een carrosseriebedrijf voor vrachtauto’s en bussen. Zo werd het terrein aan de Kanaalweg in rap tempo volgebouwd met constructiehallen en kreeg Jan al snel de bijnaam Jan Ford. De ouderlijke boerderij werd gesloopt en onder zijn supervisie en met eigen mensen werd in 1938 de Villa Jongerius met het daar achterliggende kantoor gebouwd. Het bedrijf N.V. Jan Jongerius – behalve Jan waren hierin ook zijn broers Co en Michiel actief groeide enorm tot aan de Tweede
Wereldoorlog, maar daarna kwam het bedrijf in financiële problemen. Jan was zelf in 1941 overleden en zijn opvolger Co werd, ondanks zijn evidente verzetswerk, na de bevrijding op dubieuze gronden uit de directie gezet. Er kwamen incompetente bestuurders voor in de plaats, mogelijk onder invloed van partijen als het Ministerie van Defensie die de Jongerius-fabrieken graag zelf in handen willen hebben. In 1954 ging de N.V. Jan Jongerius failliet en werden de bedrijfsonderdelen verkocht. De villa, het kantoor en de constructiewerkplaatsen aan het Merwedekanaal werden met de bijbehorende grond verkocht aan twee particuliere beleggers, die het voor 3 miljoen gulden onmiddellijk doorverkochten aan het Ministerie van Defensie. De villa, het kantoor en de werkplaatsen werden door Defensie gebruikt voor een veelheid van functies onder meer als goederendepot. De villa werd in de Koude Oorlog gebruikt als commandocentrum van het Provinciaal Militair Commando en kwam daarna leeg te staan. De verloederde villa werd in 1999 gekraakt en omgedoopt tot Villa Staatsgeheim. In
2000 werd het pand officieel een rijksmonument. Al voordat het gehele complex door Defensie werd verkocht aan de gemeente Utrecht om te worden gesaneerd, was de villa met tuin en kantoor van Defensie overgenomen door de Stichting Vrienden van het Jongeriuscomplex. Anno 2021 is Villa Jongerius een prachtig gerestaureerde maar besloten vergaderlocatie omgeven door een nieuwe wijk in opbouw: Nieuwe Defensie. Ongetwijfeld zal Villa Jongerius in deze nieuwe wijk een rol gaan spelen. Mobach en Veilinghaven Het eerste, inmiddels bijna voltooide woningbouwproject de Wilhelminawerf ligt iets verderop aan de Kanaalweg. Vlakbij de Balijebrug staat nog een eenzame duplexwoning uit vroegere tijden. Dit zijn bedrijfswoningen die zijn overgebleven van de lakfabriek Chemitex, die eind jaren 60 door brand werd verwoest. Verder kom je langs grotendeels gesaneerde bouwterreinen, waar de komende jaren heel veel woningen gaan verrijzen. Plateelbakkerij Mobach is het enige oude bedrijf dat hier nog in bedrijf is. Mobach werd op-
gericht in 1895, maar de gebouwen en bijbehorende arbeiderswoningen dateren uit 1913 en hebben de status van industrieel erfgoed. Voorbij de appartementen van City Campus Max kun je het Merwedekanaal oversteken over de Socratesbrug en dan via het wandelpad langs de woonarken helemaal terug naar de Veilinghaven met zijn historische woonschepen van minimaal 100 jaar oud. Het is ook de thuishaven van het Utrechtse Statenjacht, een reconstructie van het 17e-eeuwse schip waarmee de Staten van Utrecht zich verplaatsten voor belangrijk overleg dan wel representatie. Bij de Veilinghaven zie je de bouwactiviteiten op het terrein van de vroegere soepfabriek en vraag je je af wanneer de vroegere IGLO-vrieshal aan de beurt is om gesloopt te worden. Op de Croeselaan kun je een kopje koffie halen bij De Pomp, een voormalige Shell-garage en tankstation, en even terugdenken aan de garages en benzinepompen die vroeger door Jan Jongerius bevoorraad werden
Advertentie
€1 9 9, 5
LIMITED EDITION WENSKAARTEN EEN UNIEKE SAMENWERKING TUSSEN ECHT UTRECHT EN DUIC Stuur eens een kaartje! Met deze Limited Edition wenskaarten heb je voor elke gelegenheid een prachtig kaartje in huis. Een samenwerking tussen Echt Utrecht en DUIC ontstaan uit liefde voor de stad en haar iconische plekken. Van bekende klassiekers tot gebouwen die alleen de échte Utrechter kent! Dus maak je familie, vrienden, buren of iemand anders blij met een wens en ontwerp van de Domtoren, Watertoren, Neude, Tivoli Vredenburg, Stadskantoor, Winkel van Sinkel, Muntgebouw, Pastoefabriek, Inktpot, of Stadion Galgenwaard!
EXCLUSIEF VERKRIJGBAAR OP DUICSHOP.NL
Hét Utrechts jaaroverzicht 21
Bestel hem nu! €24,95 Het boek wordt eind januari gratis verzonden.
Scan de QR-code om het boek te bestellen via duicshop.nl >>
15
14 JANUARI 2022 | NR. 155 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
DUIC PUZZEL
ZOEKPLAAT Zoek de zeven verschillen
OPLOSSING ZOEK DE VERSCHILLEN LOCATIE HOOG CATHARIJNE BIJ SMAKKELAARSVELD
UTRECHTS GEMAAKT
In deze rubriek staat een creatief, ambachtelijk, innovatief of historisch product uit de stad centraal. In deze editie: Reintje Vos.
Een Hulster verhaal in een Utrechts jasje: moeder en dochter maken kinderboek ‘Reintje Vos’ Moeder Monique de Bruijn uit Hulst en dochter Simone de Bruijn uit Utrecht hebben in het nieuwe jaar hun eigen kinderboek uitgegeven. ‘Reintje Vos’ is een kindvriendelijke versie van het middeleeuwse verhaal over Reynaert de Vos. Moeder en dochter De Bruijn haalden hun inspiratie uit de bekende boekjes over de Utrechtse nijntje van Dick Bruna.
Tekst: Charlie van Dijk
V
an den vos Reynaerde, tegenwoordig ook Reynaert de Vos genoemd, is verplichte kost voor Nederlandse middelbare scholieren. Het episch dierdicht uit de dertiende eeuw wordt door ingewijden gezien als een van de hoogtepunten van de Middelnederlandse literatuur. Het verhaal van Reynaert de Vos gaat over een sluwe vos. Hij haalt nare streken uit met de andere dieren in het rijk van koning Nobel. Het is een verhaal over goed en kwaad; Reynaert is wreed, hebzuchtig, vals en hij kent geen genade tegenover de andere dieren. Het verhaal van Reynaert de Vos speelt zich af in en rondom Hulst, een vestingstad in Zeeland. De vos is een waar icoon van de stad. Maar voor het kinderboek van Monique en Simone maakt Reynaert een uitstapje naar
Utrecht. “Ik kom zelf veel in aanraking met het verhaal van Reynaert de Vos door mijn werk als bezoekersmanager van Hulst”, vertelt Monique de Bruijn. “Al langer liep ik met het idee dat er een toegankelijk boek moest komen voor de allerkleinsten, dat bestond namelijk nog niet. Toen ik in 2017 voor het eerst oma werd, ging ik nijntje-boekjes voorlezen. En zo ontstond het idee. Ik vertelde mijn dochter Simone erover, die in nijntje-stad Utrecht woont, en toen ging het balletje rollen.” Geïnspireerd door de boekjes van Dick Bruna, besluiten Monique en Simone een ‘makkelijke’ versie van Reynaert de Vos te maken. Zo ontstaat Reintje Vos. Daarvoor hebben de twee het verhaal ‘platgeslagen’, legt Simone uit. “Mensen zullen misschien zeggen dat niet het hele verhaal van Reynaert de
Vos wordt verteld, dat klopt. Het is ook niet onze intentie om volledig te zijn, want het verhaal is nou eenmaal best ingewikkeld. Wij willen dat ook de allerkleinsten alvast kennis kunnen maken met Reynaert de Vos, daarom hebben we het bewust simpel gemaakt. Het hele verhaal volgt dan als ze groter zijn.” Daarbij is het originele verhaal nogal luguber, denkt De Bruijn hardop. “Het gaat over een vos die de hele tijd dieren om de tuin leidt, maar die dieren ook vermoordt.” Niet echt iets voor in een kinderboek, vindt De Bruijn. “Daar hebben we van gemaakt dat ‘het dier nooit meer terugkomt’. Het is dus niet dat we het originele verhaal verdraaien.” Het Hulster verhaal wordt vervolgens in Utrecht uitgewerkt. Simone neemt de vormgeving van het boekje voor haar rekening. “Ik
werk als communicatieadviseur, dus ik weet mijn weg wel wat betreft de vormgeving. Ik vind het ook heel leuk om te schrijven en om met beeld te werken. Zo heb ik het boekje uiteindelijk best snel in elkaar gezet. Het duurde wel nog maanden om het helemaal tot in de details goed te krijgen.” Simone en Monique hebben geen plannen voor het vertalen van andere dierdichten of fabels, maar er bestaat wel een kans dat Bruun de beer, Grimbeert de das of Cuwaert de haas een eigen boekje krijgen. ‘Reintje Vos’ ligt nog niet in Utrechtse boekwinkels. Wel is het boekje te bestellen op reintjevos.nl. a
Advertentie
