Cá Chuồn - Innovation Hub by The Sea | No. 1 by DNES - Da Nang Business Incubator

cá chuồn

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

ự kiện khởi nghiệp SURF 2017 sắp diễn ra vào hai ngày 21 và 22 tháng 7/2017 là một sự kết nối tuyệt vời từ sau thành công của sự kiện Startup Fair năm 2016. Những người chủ trương và trực tiếp lo cho sự kiện này (chủ yếu là các bạn trẻ của Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng) ưa ra quyết tâm làm cho sự kiện SURF 2017 ổi mới hơn về nội dung và thành công gấp bội sự kiện khởi nghiệp năm rồi. Một trong những nội dung mới mẻ của sự kiện SURF 2017 là phát hành Tập san “Cá chuồn - Innovation hub by the sea” này. Mới mẻ vì nhiều lẽ: trước hết, ở Đà Nẵng chưa từng có một tập san nào tập hợp các bài viết của giới khởi nghiệp nói chung và của Đà Nẵng nói riêng ể mọi người có thể ọc và hiểu một cách hệ thống về hệ sinh thái khởi nghiệp Đà Nẵng và Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES). Thứ nữa là tập san không phải do những người có nhiều kinh nghiệm làm báo mà do anh em DNES trực tiếp làm. Lý do ơn giản nhưng rất thực tế là các nhà báo ngại biên tập ối với một lĩnh vực còn khá mới mẻ là khởi nghiệp (ngay cả có nhà báo hứa sẽ viết bài cho tập san mà rồi cũng lần lữa và lỗi hẹn). Và còn nhiều khó khăn khác nữa nên có lúc những người chủ trương ịnh thôi không phát hành tập san tại SURF 2017. Tuy nhiên với sự cần cù áng kinh ngạc của những bạn trẻ, sự tâm huyết của các tác giả trong và ngoài nước ã viết bài cho tập san cũng như Nhà xuất bản Đà Nẵng muốn hợp tác với Vườn ươm ể in những tập sách về khởi nghiệp trong thời gian ến…, ã thúc giục chúng tôi cần phải vượt qua các trở ngại ể cho ra

ời tập san này. Chính vì vậy, những thiếu sót về nội dung và hình thức của nó sẽ là iều không tránh khỏi và mong mọi người lượng thứ. Thực ra những khó khăn của việc cho ra ời một tập san khởi nghiệp, xét cho cùng, chỉ là một trong những trở lực của hoạt ộng khởi nghiệp trên ất nước ta hiện nay. Chúng tôi còn gặp không biết bao nhiêu rắc rối khác còn kinh khủng hơn nữa, tưởng chừng không vượt qua nổi. Ví dụ như việc chọn ịa iểm cho sự kiện SURF ã ược thảo luận bởi lãnh ạo Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp Đà Nẵng, Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng với lãnh ạo một Công ty nhà nước có khách sạn ở bên bờ biển Sơn Trà. Mọi việc

TẬP SAN CÁ CHUỒN

có vẻ rất ổn và vui vẻ khi bàn bạc (thậm chí họ còn

ồng ý tài trợ cho sự kiện!). Theo ó, mọi thông tin liên quan về ịa iểm ã ược gửi i cho các diễn giả, các nhà ầu tư trong và ngoài nước, các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp và cả Đại sứ, Tổng lãnh sự một số nước ã ồng hành cùng khởi nghiệp Đà Nẵng những năm qua… Sau hơn hai tháng liên tục ề nghị ký hợp ồng thì ến phút cuối họ tránh mặt và chỉ ể một nhân viên kinh doanh trả lời là cấp trên ở Hà Nội sẽ tổ chức hội nghị vào những ngày này nên không thể ký hợp ồng với Vườn ươm ược (nhưng sau khi vất vả ể tìm và hợp ồng ược ịa iểm mới thì lãnh ạo công ty nọ nhờ người có trách nhiệm nói với lãnh ạo Vườn ươm là họ muốn tiếp tục ký hợp ồng với sự kiện SURF 2017!?). Vạn bất ắc dĩ phải nói ra việc này có thể làm phiền lòng người ọc, nhưng iều tôi muốn nói chính là sự quan tâm, hỗ trợ của xã hội, ặc biệt là các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước ối với sự nghiệp khởi nghiệp hiện nay còn rất nhiều hạn chế. Không ít người nói trên diễn àn về hỗ trợ khởi nghiệp rất hay ho và to tát, nhưng khi i vào thực tế thì họ làm khác. Mà ây là mục tiêu cuộc sống, là niềm am mê cháy bỏng nhưng vô cùng gian khổ của các bạn trẻ ược học hành àng hoàng,

ang có nhiều hoài bão về tương lai ất nước, ang tin tưởng vào chủ trương hỗ trợ khởi nghiệp của thể chế này như Thủ tướng Chính phủ kêu gọi, và họ ang tin vào thế hệ cha anh của mình sẽ ồng hành cùng họ ể góp phần xây dựng thành công một ất nước khởi nghiệp, và trong trường hợp cụ

INNOVATION HUB BY THE SEA

thể này là thành công của thành phố khởi nghiệp bên bờ biển, như Quyết ịnh của Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng ã ban hành. Tôi chân thành cảm ơn các tác giả nhiều tâm huyết vì KHỞI NGHIỆP ĐÀ NẴNG ã dành thời gian viết bài cho Tập san, cảm ơn UBND TP. Đà Nẵng và các Sở ngành của TP. Đà Nẵng, Sáng kiến Hỗ trợ Khu vực tư nhân vùng Mekong (MBI) thuộc Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và Chính phủ Úc cùng Trưởng dự án Dominic Mellor, Chương trình ối tác Đổi mới sáng tạo Việt Nam-Phần Lan (IPP), Chương trình Khởi nghiệp Thụy Sĩ (Swiss EP), Đại sứ quán Ireland và ặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn bà cựu Đại sứ Israel Meirav Eilon Shaha, và các cá nhân, tổ chức khác không thể nêu hết trong trang viết ngắn này…

ã dành nhiều tình cảm và sự giúp ỡ về tinh thần và vật chất cho hoạt ộng khởi nghiệp Đà Nẵng và Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng trong những năm qua cũng như sự kiện SURF 2017. Và tôi xin cảm ơn Nhà xuất bản Đà Nẵng ã tạo iều kiện và cùng Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng chuẩn bị cho sự ra ời của Tập san. Đồng thời tôi cũng không quên cảm ơn lãnh ạo và nhân viên của Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp Đà Nẵng và Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng ã dành nhiều công sức viết bài, biên tập, tổ chức xuất bản và phát hành cuốn Tập san này. VÕ DUY KHƯƠNG Chủ tịch Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp Đà Nẵng Chủ tịch Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng 3

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

MỤC LỤC Đôi lời phi lộ • 3 Phát biểu của lãnh đạo • 6 Tinh thần khởi nghiệp – Động lực phát triển xã hội • 8 Israel wants to share its experiences in entrepreneurship with Vietnam • 12 Israel muốn chia sẻ kinh nghiệm khởi nghiệp với Việt Nam • 14 Ươm những vườn ươm • 16 Khởi nghiệp bên bờ biển • 20 Ba nhân tố làm nên sự thành công của Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo • 23 Start-up: Start locally • 25 Khởi nghiệp: bắt đầu từ địa phương• 27 Những hướng đi sáng tạo của khởi nghiệp Đà Nẵng • 29 Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp Đà Nẵng: Quan sát từ hợp tác triển khai cùng DNES • 33 Đà Nẵng học ươm doanh nghiệp• 35 Đà Nẵng - tiềm năng và khát vọng khởi nghiệp • 39 Khởi nghiệp bằng sự chia sẻ • 42 Xin chào, “nhà đầu tư” Cá Chuồn! • 45 Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp – lời giải cho bài toán khó “vốn khởi nghiệp” • 48 Doanh nghiệp “tiền bối” và trách nhiệm hỗ trợ khởi nghiệp • 53 Khởi nghiệp trong sinh viên: Đừng chỉ dừng lại ở ý tưởng • 55 What’s Keeping Vietnam’s Startups From Scaling Up? • 58 Điều gì đang giữ chân startup Việt? • 61 Thơ Em đừng giận anh... • 62 Khởi nghiệp sẽ cần nghiệp gì? • 64 Mê nghiệp • 65

TẬP S A N “CÁ CÁ C CH HUUỒ ỒN N

IIN NN NO OVAT VATIIO ON NH HUUBB BY BY TTH HEE SEA SEA

Đà Nẵng cần xác ịnh rõ tầm nhìn chiến lược xây dựng một thành phố thông minh, thành phố khởi nghiệp… trở thành trung tâm giao thương quốc tế, một thành phố du lịch – dịch vụ có thể cạnh tranh với các thành phố lớn, ẹp, hiện ại của khu vực và thế giới như Singapore, Hồng Kông. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc

Lãnh ạo chính quyền Đà Nẵng cam chắc rằng trong năm 2017 sẽ nỗ lực ể xây dựng và hoàn thiện một kế hoạch phát triển khởi nghiệp giai oạn 2016 – 2020. Làm sao ể

ến năm 2020 xây dựng Đà Nẵng trở thành một thành phố khởi nghiệp thực thụ Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Xuân Anh

Chính quyền thành phố sẽ ưa ra các chính sách hỗ trợ nhằm tạo iều kiện thuận lợi nhất ể hình thành môi trường năng

ộng và sáng tạo phát triển khởi nghiệp tại Đà Nẵng. Phó Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng Hồ Kỳ Minh

TẬP TẬP SAN SAN “CÁ CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

Xuất phát từ nhận thức về vai trò của hoạt ộng khởi nghiệp, hoạt ộng ổi mới sáng tạo, chúng tôi ã rất nhanh chóng ưa ra quyết ịnh thành lập Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp Đà Nẵng…Chúng tôi cũng ã hỗ trợ, thúc ẩy, xúc tiến việc tạo ra và kết nối các nguồn lực về ngân sách, tài chính, con người ể hỗ trợ cho hoạt ộng khởi nghiệp, hỗ trợ cho hoạt ộng của Vườn ươm, hỗ trợ cho hoạt ộng của Hội ồng Điều phối cũng như thúc ẩy trào lưu khởi nghiệp tại Đà Nẵng. Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng Huỳnh Đức Thơ

Khởi nghiệp và xây dựng cộng ồng khởi nghiệp sẽ là trụ cột chính ể phát triển kinh tế của Đà Nẵng trong những năm tới, không còn con ường nào khác. Chúng ta phải xây dựng Đà Nẵng thành một trung tâm sáng tạo về công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ mới… ể tăng nguồn thu cho ngân sách. Chủ tịch Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp Đà Nẵng Võ Duy Khương

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

TINH THẦN KHỞI NGHIỆP – ĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN XÃ HỘI (*) TS. VÕ DUY KHƯƠNG (**) TINH THẦN KHỞI NGHIỆP LÀ GÌ? Tinh thần khởi nghiệp (entrepreneurship) còn

ược gọi là tinh thần doanh nhân khởi nghiệp, là một thuật ngữ xuất hiện khá lâu trên thế giới. Theo các nhà nghiên cứu thì những doanh nhân có tinh thần khởi nghiệp thật sự phải là những con người mà bản thân họ có hoài bão vượt lên số phận, chấp nhận rủi ro với tinh thần ổi mới và sáng tạo; ồng thời dũng cảm gánh chịu những tai họa nghiêm trọng về vật chất và tinh thần khi làm ăn thua lỗ. Nhà kinh tế học Mỹ Peter F. Drucker cho rằng “tinh thần doanh nhân khởi nghiệp ược hiểu là hành ộng của doanh nhân khởi nghiệp – người tiến hành việc biến những cảm nhận nhạy bén về kinh doanh, tài chính và sự

ổi mới thành những sản phẩm hàng hóa mang tính kinh tế. Kết quả của những hành ộng này 8

là tạo nên những tổ chức mới hoặc góp phần tái tạo những tổ chức ã “già cỗi”. Hình thức rõ ràng nhất của tinh thần doanh nhân khởi nghiệp là bắt

ầu xây dựng những doanh nghiệp mới (***). Tổng quát, có thể nói tinh thần khởi nghiệp là tinh thần

ổi mới, sáng tạo mạnh mẽ, liên tục. Những năm gần ây có một khái niệm khởi nghiệp rất “hot” khác ra ời, ó là Startup. Ban

ầu thuật ngữ Startup thường ược dùng với nghĩa hẹp ể chỉ các hoạt ộng khởi nghiệp hoặc công ty khởi nghiệp về công nghệ thông tin. Đây là ngành mới phát triển gắn mật thiết với sự ổi mới và sáng tạo. Theo thời gian khái niệm này ã “phẳng hóa” dần và hiện nay thuật ngữ Startup

ược dùng chung cho các hoạt ộng khởi nghiệp trong tất cả các lĩnh vực, ngành nghề. Và một khái niệm rất mới nữa là quốc gia khởi nghiệp (startup nation). Quốc gia khởi nghiệp ược hiểu như là tinh thần khởi nghiệp của một quốc gia mà bản thân nó lúc nào cũng trong giai oạn khởi nghiệp, là nơi có rất nhiều startup và doanh nhân khởi nghiệp như Israel, Singapore hay Hoa Kỳ…

TẬP SAN CÁ CHUỒN

(*) Bài ăng trên Số Xuân Báo Đà Nẵng 2015,

ược tác giả bổ sung, biên tập lại (**) Chủ tịch Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp Đà Nẵng, Chủ tịch Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (***) Tinh thần doanh nhân khởi nghiệp và sự ổi mới – Peter F. Drucker, 2011

Các yếu tố cốt lõi của tinh thần khởi nghiệp là: ý tưởng ổi mới - sáng tạo; thái ộ chấp nhận rủi ro; và khả năng nắm bắt cơ hội kinh doanh. Các nhà nghiên cứu ã ưa ra một số ặc trưng của tinh thần khởi nghiệp là: (i) Có hoài bão và khát vọng kinh doanh; (ii) Phát triển ý tưởng sáng tạo và

ổi mới phương pháp giải quyết vấn ề; (iii) Bền bỉ và dám chấp nhận rủi ro, thất bại; (iv) Có khả năng kiến tạo cơ hội kinh doanh và (v) Luôn thể hiện trách nhiệm xã hội. Từ ó, có thể thấy ộng cơ chủ ạo của người khởi nghiệp trước hết là muốn khẳng ịnh bản thân và óng góp cho xã hội, còn

ộng cơ vì tiền, vì sự giàu có chỉ là thứ yếu. Một ví dụ nhỏ ể làm rõ luận iểm này. Khi một người mở cửa hàng bán Phở, ương nhiên phải chấp nhận những rủi ro nhất ịnh. Tất cả những gì anh ta làm, người khác ã làm trước ó rất nhiều lần. Ở ây anh ta mở cửa hàng ể mưu sinh là chính, chứ không tạo ra một nhu cầu tiêu dùng mới hay cách thỏa mãn mới nào. Như vậy, anh ta không thể ược xem là người khởi nghiệp, mặt dù

ã khởi xướng một vụ kinh doanh mạo hiểm. Còn một câu chuyện rất hay khác ã xảy ra cách ây gần một thế kỷ ở Paris, ã ược kể trên sách báo. Giữa mùa ông lạnh lẽo có một người ăn xin nằm phủ phục ở nhà ga tàu iện ngầm với tấm biển eo sau lưng “Tôi ói, làm ơn cho tôi ăn”. Người qua kẻ lại rất ông nhưng ít người dừng lại cho anh ta vài xu. Không thể chịu nổi những cơn ói cồn cào trong giá lạnh và không chịu thua, hôm sau người ăn mày bèn thay một tấm biển khác “Ước gì Paris ừng có mùa ông”. Hiệu quả tức thì, thông iệp ưa ra như tìm ược sự ồng cảm của nhiều người cũng ang co ro trong giá tuyết: “Mình ăn mặc thế này mà còn cóng thì gã kia sao chịu nổi”. Thế là anh ta ủ những ồng tiền lẻ ể mua bánh mì qua những ngày rét mướt. Người ăn mày ít ai biết ó sau này

ã trở thành triệu phú và ược coi là “ông tổ” của nghề marketing khi phát minh ra một chiêu tiếp thị ánh vào tâm lý khách hàng. Trường hợp này có thể xem người ăn mày là một người khởi nghiệp. Ngay lúc ó anh ta ã có ý tưởng sáng tạo ược coi là ý tưởng khởi nghiệp, và sau này trở thành một phát minh tiếp thị sáng giá giúp công ty của ông thành công vượt bậc trong nghề marketing.

INNOVATION HUB BY THE SEA

QUỐC GIA KHỞI NGHIỆP Có thể nói quốc gia có tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ nhất trên thế giới trong vài chục năm qua là Israel. Họ ã rút ra ba nguyên nhân trực tiếp dẫn ến khởi nghiệp thành công là: có chính sách phù hợp của chính phủ; sự năng ộng của công dân; và sự óng góp của môi trường quân ội. Yếu tố quyết ịnh căn bản nhất cho tinh thần khởi nghiệp của Israel chính là nền giáo dục, là quá trình tạo dựng “gien cơ bản” cho tinh thần khởi nghiệp trong mỗi công dân. Người Israel cho rằng ý chí khởi nghiệp, ổi mới sáng tạo sẽ hình thành ngay từ giai oạn sơ sinh. Vì vậy, trẻ con ược khuyến khích sống với tự nhiên, phát triển tính tò mò, tìm hiểu mọi thứ trong thiên nhiên. Ở trường mẫu giáo, trẻ con ược tập làm quen với việc kết bạn, tạo các mối quan hệ. Ở tuổi thiếu nhi, học cách sống tự lập, chịu trách nhiệm với bản thân những việc mình muốn làm và học cách chấp nhận rủi ro, thất bại. Lên tuổi thiếu niên, là xây dựng tình ồng ội, bạn bè; học cách hành ộng nhanh, quyết ịnh táo bạo ể chiếm lĩnh mục tiêu, sẵn sàng ương ầu khó khăn, nguy hiểm. Đến tuổi 17 – 18, là hiểu biết và thực hành sứ mệnh ối với sự tồn vong của ất nước và dân tộc thông qua môi trường quân ội. “Gien khởi nghiệp” ược tạo rất sớm và lớn dần lên trong cái nôi xã hội thân thiện với khởi nghiệp. Thực tế ở Israel (và các nước phát triển), nhiều người, dù không phải tỉ phú vẫn sẵn sàng bỏ tiền ủng hộ khởi nghiệp, coi như ó là óng góp cho phát triển kinh tế, cho tương lai chính mình. Xã hội thì luôn có sẵn ội ngũ chuyên gia nhiệt tình, hết lòng giúp ỡ khởi nghiệp. Chính phủ có chính sách phù hợp hỗ trợ khởi nghiệp:

ầu tư, ồng hành, tạo môi trường liên kết và có những chương trình khuyến khích khởi nghiệp trong trường học, trong các ịnh chế xã hội. Các doanh nghiệp lớn, ã thành danh luôn tìm cách kết nối, khuyến khích, sử dụng dịch vụ của các công ty khởi nghiệp. Tất cả những yếu tố ấy ã tạo nên một tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ tại “quốc gia khởi nghiệp” này. Theo báo Economist, Singapore là một trong ba vùng ất hứa của tinh thần khởi nghiệp hiện nay trên thế giới (2 quốc gia còn lại là Israel và Đan Mạch). Trước ây, Thủ tướng Singapore Lý Quang 9

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

Diệu ã sớm nhận ra tinh thần khởi nghiệp là ộng lực phát triển xã hội mới và kêu gọi cả ất nước cùng nhau phát triển tinh thần khởi nghiệp nhưng rồi Singapore ã thất bại trong chiến dịch này vì người dân Singapore khi ó chưa thực sự có ược văn hóa “thất bại” như người Israel. Tuy nhiên gần

ây, tinh thần khởi nghiệp tại Singapore ã ược khơi dậy mạnh mẽ nhờ các chính sách ủng hộ của chính phủ. Nhà trường ở Singapore giảng dạy tinh thần khởi nghiệp, và các ại học thúc ẩy gắn kết việc ào tạo khởi sự kinh doanh với cộng ồng doanh nghiệp. Thông qua truyền thông chính phủ khuyến khích người dân vốn quen tư duy thụ ộng trở nên năng ộng hơn, giúp thay ổi văn hóa bảo thủ tại Singapore. Đến năm 2008, Singapore ã có Quỹ ầu tư mạo hiểm do chính phủ lập ra, ầu tư mạnh vào các lĩnh vực khởi nghiệp quan trọng như truyền thông số, công nghệ sinh học, công nghệ làm sạch và lọc nước… Các chính sách tích cực của chính phủ ã, khơi dậy tinh thần khởi nghiệp của thế hệ trẻ trên cơ sở nền tảng của giáo dục và hệ thống luật pháp hỗ trợ cho khởi nghiệp. Khi nhắc ến nước Mỹ, chúng ta thường nghĩ

ến những tập oàn hùng mạnh, hàng trăm nhà tỷ phú, nhà khoa học xuất chúng, nhà bác học ạt giải Nobel, chiếm lĩnh hầu hết những công nghệ hiện ại nhất thế giới… Có rất nhiều yếu tố ã tạo nên iều ó, nhưng yếu tố quyết ịnh là tinh thần khởi nghiệp của người Mỹ. Để duy trì vị thế dẫn

ầu nền kinh tế thế giới, nước Mỹ phải lấy “tinh thần khởi nghiệp” làm lợi thế cạnh tranh chủ ạo. Thay vì coi trọng dòng dõi, truyền thống như nhiều quốc gia khác, người Mỹ coi trọng những cá nhân khởi nghiệp thành công, bất kể cá nhân ó ở ịa vị nào, xuất thân trong một gia ình nào. Nước Mỹ là xã hội năng ộng nhất trong ổi mới sáng tạo, họ luôn có nhu cầu thúc bách phải khởi nghiệp ể biến những phát minh, sáng chế mới thành hàng hóa. Với mọi doanh nhân thành

ạt ở Mỹ, nhiều người ã thử sức và thất bại, vô số người thất bại nhiều lần mới thành công ược và những người ã thành công vẫn tiếp tục ổi mới sáng tạo và khởi nghiệp những công ty mới. Chúng ta có một ví dụ hết sức iển hình về tinh thần doanh nhân khởi nghiệp, sẵn sàng chấp nhận rủi ro ể thành công trong chiến dịch ứng cử Tổng thống Mỹ của tỷ phú Donald Trump. Một 10

doanh nhân ã 70 tuổi mà lại sẵn sàng ánh ổi

ể trở thành một chính khách trong khi chưa có kinh nghiệm về lãnh ạo chính trị, quân sự, ngoại giao, ã chiến thắng trước chính trị gia sừng sỏ là bà Hillary Clinton với khẩu hiệu tranh cử “Làm cho nước Mỹ vĩ ại trở lại”…

CON ĐƯỜNG KHỞI NGHIỆP VIỆT NAM Ở ây có một câu hỏi ược ặt ra. Bằng cách nào, Israel một quốc gia nhỏ bé, chỉ có 8 triệu dân, hơn hai phần ba là sa mạc, ồi núi, 95% diện tích

ất nước ược coi là khô hạn và không thể canh tác, nước ngọt cũng thiếu trầm trọng, không có tài nguyên thiên nhiên, lại bị khối thù ịch tôn giáo láng giềng 350 triệu người bủa vây… nhưng

ã tạo ra những kỳ tích: nông trang tập thể ầy hoa giữa sa mạc khô cằn, ã sinh ra rất nhiều chủ nhân giải thưởng Nobel, khoa học gia, kỹ nghệ gia lỗi lạc, thương gia ại tài; kiểm soát những lĩnh vực then chốt của thế giới? Điều áng ể chúng ta suy ngẫm là dân số Việt Nam ông hơn Israel gần 11 lần, diện tích lớn hơn 12 lần, nhưng GDP ầu người lại thấp hơn họ ến 22 lần! Và cũng câu hỏi như vậy với ất nước Singapore “nhỏ bé”, diện tích chỉ

Các hoạt ộng về khởi nghiệp tại Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng luôn thu hút rất

ông các bạn học sinh – sinh viên tham gia.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

bằng hai phần ba diện tích thành phố Đà Nẵng! Kinh nghiệm của các quốc gia khởi nghiệp cho ta thấy rằng tinh thần khởi nghiệp ược khơi dậy mạnh mẽ trong những xã hội mà ở ó họ có nền giáo dục tiên tiến với các trường ại học ưu tú, có nền kinh tế phát triển sôi ộng với cộng ồng doanh nghiệp vững mạnh, và có sự hỗ trợ thích hợp của chính quyền trong tạo lập hệ sinh thái khởi nghiệp năng

ộng. Ở nước ta, hệ thống giáo dục chưa chú trọng việc khơi dậy tinh thần khởi nghiệp cho thế hệ trẻ. Học sinh tốt nghiệp phổ thông trung học, thậm chí không ít sinh viên sau khi tốt nghiệp ại học vẫn chưa có ý niệm ầy ủ về lập nghiệp, khởi nghiệp. Chương trình giáo dục - ào tạo ở các cấp chỉ nặng trang bị kiến thức, kỹ năng ể trở thành người làm thuê hơn là làm chủ. Một ví dụ sinh

ộng là cách ây vài năm, báo chí ưa tin một lớp học 12 chuyên ở Hà Tĩnh có 45 học sinh thì tất cả

ều muốn sau khi học ại học xong sẽ trở thành cán bộ nhà nước! Một câu chuyện tưởng như ơn giản nhưng gợi cho chúng ta nhiều suy nghĩ. Trong khi ó tinh thần khởi nghiệp hầu hết lại

ược khởi nguồn từ những con người lăn lộn thực tiễn, ít có cơ hội học hành. Thực trạng là nhiều người khởi nghiệp thành công thường có trình ộ học vấn thấp, còn những người có trình ộ học

INNOVATION HUB BY THE SEA

vấn, chuyên môn cao hơn lại hướng ến việc i làm công, làm thuê. Phải chăng ây là một nghịch lý riêng có ở xã hội ta? Đặc iểm ó có tạo ra rào cản lớn cho quá trình hình thành tinh thần khởi nghiệp trong ời sống hiện ại của ất nước? Hiện nay, môi trường khởi nghiệp Việt Nam

ang có nhiều tiềm năng ể khơi dậy tinh thần khởi nghiệp một cách mạnh mẽ: còn trong (cuối) thời kì dân số vàng, nền kinh tế ang phát triển, hơn nửa triệu doanh nghiệp, hàng trăm trường

ại học, cao ẳng và trung tâm nghiên cứu ang hoạt ộng. Vấn ề ược ặt ra là chính phủ cần có những giải pháp căn cơ trên các mặt: Trước hết, về quan iểm nhà nước phải thực sự xem kinh tế tư nhân là ộng lực phát triển xã hội. Nhanh chóng và kiên quyết cải cách thể chế theo hướng giảm mạnh thủ tục hành chính, triệt bỏ tệ nạn sách nhiễu doanh nghiệp từ các cơ quan công quyền, tạo mọi iều kiện thuận lợi nhất cho quá trình khởi nghiệp, quá trình sản xuất kinh doanh của cộng

ồng doanh nghiệp ược thông suốt và hiệu quả. Sớm hình thành hệ thống chính sách, luật pháp nhất quán và khả thi từ chính phủ và các cấp chính quyền ịa phương ể tạo môi trường thuận lợi hỗ trợ hoạt ộng khởi nghiệp và phát triển doanh nghiệp tư nhân. Hiện nay, các chính sách, mô hình này vẫn còn chung chung, chủ yếu kêu gọi, hô hào nhiều hơn. Theo số liệu công bố năm 2016 số lượng các công ty mới thành lập bình quân khoảng 100.000 doanh nghiệp nhưng ã có khoảng 50.000 công ty ngừng hoạt ộng. Sớm xây dựng tinh thần khởi nghiệp cho giới trẻ ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Bài học từ các quốc gia phát triển trên thế giới cho thấy, ý chí tự làm chủ của con người phải ược tôi luyện trong hệ thống giáo dục ngay từ khi còn nhỏ. Cải cách hệ thống giáo dục từ phổ thông

ến ại học phải theo hướng gắn dạy lý thuyết với hoạt ộng thực tiễn, ề cao tinh thần làm chủ, thúc ẩy văn hóa khởi nghiệp ể tuổi trẻ hình thành ý chí làm chủ trong lập thân, lập nghiệp. Tôi tin chắc rằng một khi tinh thần khởi nghiệp, văn hóa khởi nghiệp nở rộ trong các tầng lớp dân cư, ặc biệt là trong giới trẻ thì nó sẽ thực sự trở thành ộng lực mạnh mẽ nhất, chủ yếu nhất thúc ẩy phát triển nền kinh tế, phát triển xã hội, ưa ất nước i lên. 11

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

ISRAEL WANTS TO SHARE ITS EXPERIENCES IN ENTREPRENEURSHIP WITH VIETNAM H.E. MEIRAV EILON SHAHAR (*)

ISRAEL WAS ONE OF THE FIRST COUNTRIES THAT RECOGNIZED THE POTENTIAL OF INNOVATIONBASED GROWTH. TOP SCORES ON GLOBAL INDEXES OF ECONOMIC COMPETITIVENESS, A STRIKING CONCENTRATION OF INNOVATIVE PEOPLE, A CULTURE THAT PROMOTES EXPERIMENTATION AND DARING, AND GOVERNMENTAL INTEREST TO CREATE SUPPORTIVE CONDITIONS FOR INVESTORS, COMBINE TO MAKE ISRAEL A LEADING COUNTRY OF INNOVATION FAR BEYOND WHAT OUR SMALL SIZE AND GEOGRAPHICAL CONDITIONS MIGHT SUGGEST. HENCE, ISRAEL HAS MUCH KNOWLEDGE AND EXPERIENCE TO OFFER TO A YOUNG EMERGING TECH HUB LIKE VIETNAM.

he Embassy of Israel in Vietnam has been an active contributor to Vietnam’s startup scene by focusing on training and enhancing the capacity of young entrepreneurs. We have arranged numerous training courses in entrepreneurship and innovation for individuals from both governmental and private sectors. We have also organized several startup competitions to encourage young tech talents and offer them a chance to visit Israel to learn about our ecosystem. Besides the two big hubs Hanoi and Ho Chi Minh City, we recognize the importance of Da Nang as an emerging city full of potentials and prospects. In July, the Embassy of Israel in Vietnam, MASHAV and Golda Meir Mount Carmel International Training Center (MCTC), in collaboration with DNES and Da

TẬP SAN CÁ CHUỒN

Nang authorities, organized a training course on “Business Incubator and Startup Support” in order to enhance the capacity of the personnel working in the startup support organizations in Da Nang and the neighboring provinces. The course was successfully conducted by two Israeli experts: Dr. Jaim Amsel - CEO of Strategy and Poiesys and Mr. Amir Gelam – Managing Director of the Junction, Genesis Partners. In September, we were pleased to welcome Mr. Pham Thanh Tra – Officer of Da Nang People’s Committee and Ms. Pham Thuy Lien from DNES and their participation in an international training course called “Start-up Accelerator for Emerging Entrepreneurs” conducted in Israel also by MASHAVMCTC. It was a very practical course that provided participants with skills and knowledge on how to start and manage a business accelerator program. As the city has topped the list of the best places for business operation in Vietnam by continually leading in the Provincial Competitiveness Index rankings for 3 years, I believe Da Nang is on its right path to become an innovative city. The fact that the city is receiving more and more support from big corporations like Microsoft, IBM or Viettel ensures its information technology infrastructure to

INNOVATION HUB BY THE SEA

become a smart city in the near future. The Embassy of Israel in Vietnam will continue to be the bridge between Israel and Vietnam in the particular realm of startup and innovation. We will continue our focus on capacity building and knowhow transfer by organizing training courses both in Vietnam and Israel. We wish much success to Da Nang Business Incubator and we look forward to additional joint projects between us at the time to come. (*) Former Israeli Ambassador to Vietnam

Israeli experts to train officials from various entrepreneurship support organizations in Da Nang.

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

ISRAEL MUỐN CHIA SẺ KINH NGHIỆM KHỞI NGHIỆP VỚI VIỆT NAM MEIRAV EILON SHAHAR (*) LTS – LÀ MỘT “QUỐC GIA KHỞI NGHIỆP”, ISRAEL CÓ NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỰC KỲ CẦN THIẾT CHO BẤT CỨ ĐẤT NƯỚC NÀO ĐANG MUỐN BƯỚC THEO CON ĐƯỜNG ĐÓ. NHỮNG SỰ HỖ TRỢ CỦA ISRAEL ĐỐI VỚI ĐÀ NẴNG TRONG THỜI GIAN QUA ĐÃ ĐÓNG VAI TRÒ TÍCH CỰC TRONG QUÁ TRÌNH TẠO DỰNG NÊN HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP CHO THÀNH PHỐ NÀY.

Chủ tịch Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp Đà Nẵng Võ Duy Khương trao ổi với Đại sứ Israel, Meirav Eilon Shahar.

srael là một trong những quốc gia ầu tiên nhận ra tiềm năng của tăng trưởng dựa trên nền tảng

ổi mới sáng tạo. Luôn nằm trong tốp dẫn ầu các chỉ số cạnh tranh kinh tế toàn cầu; là nơi tập trung của những con người theo uổi ổi mới sáng tạo; văn hóa không ngại thử thách và sự quan tâm của chính phủ ối với việc khuyến khích ầu tư – tất cả những yếu tố nói trên hội tụ lại khiến Israel trở thành một quốc gia i ầu về ổi mới sáng tạo, bất chấp diện tích nhỏ bé và iều kiện ịa lý ít thuận lợi. Với những kiến thức và kinh nghiệm phong phú của mình, Israel có rất nhiều ể chia sẻ với một trung tâm công nghệ mới nổi như Việt Nam. Đại sứ quán Isarael tại Việt Nam ã và ang có nhiều óng góp tích cực cho bức tranh khởi nghiệp tại Việt Nam, chủ yếu thông qua ào tạo và nâng cao năng lực cho các doanh nhân trẻ. Chúng tôi ã tổ chức nhiều khóa học a dạng về kinh doanh và ổi mới cho các cá nhân thuộc cả khu vực nhà nước và tư nhân. Bên cạnh ó, chúng tôi cũng tổ chức một số cuộc thi khởi nghiệp nhằm thu hút sự tham gia của các tài năng công nghệ trẻ, với giải thưởng là một chuyến tham quan học tập tại Israel ể trải nghiệm hệ sinh thái khởi nghiệp nơi ây.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

Ngoài hai thành phố lớn của Việt Nam là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, chúng tôi nhận thấy tầm quan trọng của Đà Nẵng trong vai trò là một thành phố trẻ ầy tiềm năng của ất nước. Vào tháng 7/2016, Đại sứ quán Israel, Cơ quan Hợp tác Phát triển Quốc tế của Israel (MASHAV) và Trung tâm

ào tạo quốc tế Golda Meir Mount Carmel (MCTC)

ã phối hợp cùng Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) và chính quyền thành phố Đà Nẵng tổ chức khóa học “Nâng cao năng lực Vườn ươm và Hỗ trợ Startup”. Khóa học nhằm mục tiêu nâng cao năng lực của ội ngũ cán bộ làm việc tại các

ơn vị, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp tại Đà Nẵng và một số tỉnh lân cận. Hai chuyên gia ến từ Israel là Tiến sĩ Jaime Amsel – Giám ốc iều hành Strategy & POIESYS và ông Amir Gelman – Giám ốc iều hành chương trình Tăng tốc The Junction, Genesis Partners ã trực tiếp tham gia giảng dạy. Cũng vào tháng 9/2016 tại Israel, MASHAV và MCTC ã tổ chức một khóa học khác có tên gọi “Tăng tốc khởi nghiệp cho các doanh nhân tiềm năng” với sự tham gia của ông Phạm Thanh Trà – Cán bộ Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng và bà Phạm

INNOVATION HUB BY THE SEA

Thùy Liên – Cán bộ tại DNES. Khóa học mang lại nhiều kiến thức thực tiễn về cách xây dựng và quản lý một chương trình tăng tốc khởi nghiệp. Liên tục dẫn ầu về năng lực cạnh tranh cấp tỉnh trong 3 năm liền, tôi tin rằng Đà Nẵng ang i những bước i úng ắn trên con ường trở thành một thành phố ổi mới. Với ngày càng nhiều hỗ trợ từ các tập oàn lớn trong nước và quốc tế như Microsoft, IBM hay Viettel, Đà Nẵng có cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin vững chắc ể phát triển thành một thành phố thông minh trong tương lai không xa. Đại sứ quán Israel tại Việt Nam sẽ tiếp tục là cầu nối giữa Israel và Việt Nam trong lĩnh vực ổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Chúng tôi sẽ tiếp tục tập trung vào nâng cao năng lực và chuyển giao kiến thức thông qua việc tổ chức các khóa ào tạo cả tại Việt Nam và Israel. Xin chúc cho những thành công trong tương lai của Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng và hy vọng sẽ có nhiều dự án hợp tác hơn nữa giữa Israel và Đà Nẵng trong thời gian sắp tới. (*) Cựu Đại sứ Israel tại Việt Nam 15

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

ƯƠM NHỮNG VƯỜN ƯƠM HOÀNG TRUNG

KHỞI NGHIỆP NON TRẺ Hiện nay khởi nghiệp có lẽ là hai chữ thời thượng nhất ở nước ta. Từ người ứng ầu Chính phủ ến các sinh viên ại học, thậm chí những người dân bình thường ều sôi nổi bàn luận về khởi nghiệp. Phải chăng ó là iều áng mừng vì dường như tinh thần khởi nghiệp ã bắt ầu lan toả trong năm “Quốc gia khởi nghiệp” 2016? Cách ây gần 4 năm, vào những tháng cuối năm 2013 khi thành phố Đà Nẵng bắt ầu thảo luận các nội dung hoạt ộng cho chương trình “Năm doanh nghiệp 2014”, các khái niệm về khởi nghiệp, hệ sinh thái khởi nghiệp, vườn ươm doanh nghiệp... ược ưa vào nhưng mọi người còn khá mù mờ. Nhưng “Năm doanh nghiệp” mà không có các hoạt ộng khởi nghiệp thì sẽ là một thiếu sót cơ bản. Vậy là thống nhất cứ ưa nội dung này vào chương trình rồi sẽ nghiên cứu sau. Còn nhớ khi thực hiện Năm doanh nghiệp, lãnh ạo thành phố và các sở, ngành, hiệp hội ược phân công triển khai mảng khởi nghiệp ã không ít lần ưa nội dung này ra thảo luận nhưng rồi phải xếp lại mà chưa biết làm cách nào. Đi tìm hiểu ở các trung tâm lớn cả nước thì cũng chỉ ược trao ổi hết sức chung chung, có lẽ ây là vấn ề khá mới của nước ta. Dường như tại các ịa phương này cũng chưa giao cho cơ quan nào theo dõi hoạt ộng khởi nghiệp một cách hệ thống. Phải qua năm 2015, khi tôi ược tham dự một số hội thảo của Phòng Thương mại và Công nghiệp 16

Việt Nam (VCCI) và sau ó thành phố ã tổ chức vài cuộc hội thảo lớn nhỏ liên quan ến chủ ề khởi nghiệp thì dần dần các nội dung về hệ sinh thái khởi nghiệp, vườn ươm doanh nghiệp… mới rõ hơn. Các mô hình, kinh nghiệm hoạt ộng khởi nghiệp ược các chuyên gia Hàn Quốc, Singapore, Mỹ… giới thiệu trong các hội thảo. Đặc biệt là nhờ lần tham dự Diễn àn thị trưởng các nước Châu Á - Thái Bình Dương tại Australia giữa năm 2015 của

oàn ại biểu thành phố Đà Nẵng, chúng tôi ã kết hợp nghiên cứu kinh nghiệm khởi nghiệp tại Australia và New Zealand. Thành phần oàn cũng hết sức ặc biệt, ngoài các thành viên lãnh ạo thành phố và một số sở, ngành còn có các doanh nhân tâm huyết trong xây dựng cộng ồng doanh nghiệp tự bỏ tiền túi cùng tham gia oàn. Có thể nói từ kết quả nghiên cứu kinh nghiệm tại các nước bạn và thực tiễn tại một số ịa phương trong nước như các vườn ươm tại TP. Hồ Chí Minh, thành phố ã dần hình thành các ề án xây dựng Hội

ồng Điều phối Mạng lưới khởi nghiệp, Vườn ươm doanh nghiệp, Chương trình khởi nghiệp 2016… và

ến quý IV năm 2015 ược ban hành. Các tổ chức khởi nghiệp này ến nay mới vừa hơn một năm tuổi nhưng thật sự ã óng góp quan trọng trong việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp thành phố. Đà Nẵng là thành phố có tốc ộ tăng trưởng hoạt

ộng khởi nghiệp nhanh nhất trong các thành phố lớn của nước ta so về quy mô và thời gian khởi ầu.

CÁI NÔI KHỞI NGHIỆP ĐÀ NẴNG Từ thực tiễn 30 năm ổi mới của ất nước, có thể khẳng ịnh trong giai oạn hiện nay ể tiếp tục tạo ộng lực mới phát triển nền kinh tế,

HIỆN NAY KHỞI NGHIỆP CÓ LẼ LÀ HAI CHỮ THỜI THƯỢNG NHẤT Ở NƯỚC TA. TỪ NGƯỜI ĐỨNG ĐẦU CHÍNH PHỦ ĐẾN CÁC SINH VIÊN ĐẠI HỌC, THẬM CHÍ NHỮNG NGƯỜI DÂN BÌNH THƯỜNG ĐỀU SÔI NỔI BÀN LUẬN VỀ KHỞI NGHIỆP.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

Lãnh ạo và ội ngũ nhân sự DNES

nhất thiết phải xây dựng ược cộng ồng doanh nghiệp tư nhân mạnh mẽ, mà trước hết là lực lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). Muốn vậy cần có sự ột phá trong hoạt ộng khởi nghiệp,

ổi mới sáng tạo - ó là xây dựng ược tinh thần khởi nghiệp trong xã hội và hệ sinh thái khởi nghiệp hiệu quả cả tầm quốc gia và ịa phương với hệ thống các vườn ươm doanh nghiệp làm trụ cột. Vườn ươm doanh nghiệp sẽ là cái nôi nuôi dưỡng hệ sinh thái khởi nghiệp, ồng thời là bệ phóng cho các Startup - doanh nghiệp khởi nghiệp ổi mới sáng tạo. Đây cũng chính là ý tưởng chủ ạo khi xây dựng Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) với kỳ vọng sẽ là nơi ươm mầm các ý tưởng, các công ty khởi nghiệp tiềm năng của thành phố. Có lẽ iều áng nói trước tiên về vườn ươm là việc chọn mô hình hoạt ộng phù hợp. Mô hình sẽ quyết ịnh sự phát triển và hiệu quả ươm tạo của nó. Kinh nghiệm các nơi cho thấy nếu tổ chức theo mô hình công lập thì sẽ bị trói buộc bởi vô số các quy ịnh chặt chẽ từ nhà nước, các hoạt ộng

của vườn ươm không thể linh hoạt và kịp thời, dẫn

ến hiệu quả ươm tạo không cao (như các vườn ươm công ã có). Nhưng nếu chọn mô hình tư nhân ngay thì Đà Nẵng chưa ủ các nhà ầu tư (thiên thần) sẵn sàng bỏ vốn ra cho hoạt ộng phi lợi nhuận này. Do vậy mà mô hình hợp tác công tư ã ược lựa chọn như là giải pháp tối ưu ể tổ chức Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng. Tuy nhiên chúng tôi cũng gặp không ít khó khăn trong quá trình vận ộng các doanh nghiệp ịa phương góp vốn. Một số doanh nhân thay ổi ý kiến vào phút cuối, ã không góp hoặc góp không ủ vốn như cam kết ban ầu nên cơ cấu vốn tư nhân không

ạt mục tiêu ề ra, do vậy mà phải tăng tỷ lệ vốn nhà nước lên khi ăng ký thành lập công ty chính thức (vốn nhà nước do Quỹ Đầu tư phát triển thành phố góp là 66%, vốn tư nhân là 33%). Như ã nói trên, vốn nhà nước chiếm tỷ trọng lớn thì có thuận lợi trong thời kỳ ầu mới thành lập nhưng sẽ gặp khó khăn khi hoạt ộng lâu dài. Đây chính là lý do vì sao sau một năm hoạt ộng, Vườn ươm doanh nghiệp tiếp tục có ý tưởng huy ộng 17

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

vốn ợt 2 ể iều chỉnh cơ cấu vốn nhà nước còn dưới 50%. Thực tế hoạt ộng năm ầu tiên của Vườn ươm ã chứng minh mô hình hợp tác công tư là úng ắn, cả về nội dung và hiệu quả hoạt

ộng. Mặc dù hiện nay còn khó khăn lớn là chưa có cơ chế ầu tư vốn của mình vào các startup thành công như chức năng ã ăng ký hoạt ộng của công ty (do liên quan vốn nhà nước). Điều quan trọng nữa là ội ngũ nhân sự. Vườn ươm doanh nghiệp thực chất là một công ty khởi nghiệp nên việc xây dựng ội ngũ nhân sự trong thời kỳ ầu thực sự là yếu tố quyết ịnh cho sự thành bại của nó. Điều may mắn của công ty là hơn một nửa số nhân viên và quản lý là những người trẻ ã học ại học, sau ại học ở nước ngoài, ược ào tạo theo ề án 922 của thành phố, tự nguyện hoặc ược thành phố cử về làm việc ngay sau khi Vườn ươm ược thành lập và hiện ang nắm giữ các nhiệm vụ chính yếu của DNES. Với tâm huyết khởi nghiệp, sức trẻ và sự năng ộng, ội ngũ nhân viên ã thật sự làm nên một thương hiệu DNES ược bạn bè trong và ngoài nước biết ến ngay trong năm hoạt ộng

ầu tiên của mình.

K H Ở I N G H I Ệ P L À S Á N G TẠ O Tôi thấy hoạt ộng khởi nghiệp ở Việt Nam hơi khác với khởi nghiệp thế giới, với các quốc gia khởi nghiệp như Israel, Hàn Quốc, Singapore, Hoa Kỳ… Do chúng ta vừa bước vào thời kỳ ầu của làn sóng khởi nghiệp mới nên khái niệm khởi nghiệp ở ta ược hiểu không chỉ có nội hàm ổi mới sáng tạo mà còn cả nội hàm khởi nghiệp “mưu sinh” nữa. Việc ồng nhất thuật ngữ Startup ( ược dùng

ể chỉ các hoạt ộng hoặc công ty khởi nghiệp về công nghệ có tính chất ổi mới sáng tạo) với thuật ngữ khởi nghiệp của ta là không úng. Tuy nhiên do thuật ngữ startup ã ược quốc tế hóa nên chừng mực nào ó chúng ta tạm chấp nhận cách 18

gọi ngắn gọn này cho hoạt ộng khởi nghiệp, nhưng theo tôi mọi người không nên quá lạm dụng ở mọi lúc, mọi nơi, sẽ làm cho xã hội hiểu sai bản chất cơ bản của Startup là ổi mới sáng tạo như hiện nay. Một vấn ề ược giới khởi nghiệp quan tâm là mong muốn ược nhà nước ưu ãi về vốn, ất ai, thuế phí, cơ chế chính sách... Tôi nghĩ bản chất khởi nghiệp tích cực không nên nặng về tư duy xin cho theo kiểu bao cấp, bởi chờ ến khi có những ưu

ãi mong ợi ấy thì lâu lắm, lại phải hàm ơn. Vấn

ề chính sách ưu ãi cho khởi nghiệp ương nhiên nhà nước sẽ ban hành. Chính sách của mọi nhà nước ều là bà ỡ cho hoạt ộng khởi nghiệp của quốc gia họ. Nhưng ta biết ưu ãi chẳng bao giờ là

ủ, sớm muộn cũng sẽ làm hư các bạn khởi nghiệp luôn có ý tưởng trông chờ này theo một cách nào

TẬP SAN CÁ CHUỒN

Đoàn Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng tham dự Hội nghị Khởi nghiệp SLUSH tại Helsinki, Phần Lan vào tháng 11.2016.

ó. Điều cần thiết là mọi người phải nỗ lực ưa hoạt ộng khởi nghiệp phát triển từng bước, dù chậm. Đồng thời, từ những òi hỏi thực tiễn ể không ngừng làm mới sản phẩm khởi nghiệp của mình, chịu khó sàng lọc và chủ ộng tham gia xây dựng cơ chế, chính sách với chính quyền. Nhân ây tôi muốn giới thiệu một chút về sự kiện Slush tại thủ ô Helsinki (Phần Lan) mà oàn Việt Nam ược tham dự, ể thấy ược sự gắn kết tất yếu giữa khởi nghiệp sáng tạo và giáo dục, cũng như cho thấy sự trưởng thành của giới khởi nghiệp trẻ thế giới. Sự kiện diễn ra gần một tuần từ cuối tháng 11 ến ầu tháng 12/2016 với hơn 17.500 người ến từ khắp thế giới, ã khẳng ịnh Helsinki là một cái nôi lớn nữa của khởi nghiệp toàn cầu. Thành phần tham dự a dạng gồm giới trẻ ang là các startup, doanh nhân khởi nghiệp, nhà nghiên cứu khoa học, nhà công nghệ và sáng tạo, nhà ầu tư, nhà làm chính sách…với nhiều chương trình làm việc, hội thảo và triển lãm hấp dẫn. Sự kiện ã làm cho mọi người luôn cảm thấy tràn ầy năng lượng, luôn muốn thảo luận, giao lưu, kết nối mặc dù phải ương ầu với thời tiết bên ngoài luôn ở dưới 0 ộ C. Nhưng iều ặc biệt là sự kiện không có nhiều quan chức nhà nước tham gia, ngoài bộ trưởng ngoại giao Phần Lan, lãnh ạo một số tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB), các tổ chức phi chính phủ (NGO)…

ến vào giờ khai mạc, còn toàn bộ hoạt ộng của sự kiện ều do sinh viên các trường ại học và các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp iều hành. Trong suốt 3 ngày của sự kiện, cùng một lúc có ến 5 diễn àn hội thảo lớn với các chủ ề rất mới và nóng của toàn cầu do Giám ốc iều hành (CEO) các tập oàn, doanh nghiệp nổi tiếng thế giới chủ tọa (chưa kể hàng chục hội thảo lớn nhỏ quan trọng khác dành cho các nhà làm chính sách diễn ra trước hoạt ộng chính), khiến chúng tôi dù muốn cũng không thể phân thân ể tham dự ược hết các hội thảo hấp dẫn này. Hàng ngàn

INNOVATION HUB BY THE SEA

gian hàng triển lãm các sản phẩm mới, sáng tạo với những doanh nhân, nhà khoa học am mê nghiên cứu luôn muốn chia sẻ về dự án của mình. Tại ây, hàng nghìn nhà ầu tư, Quỹ ầu tư khắp thế giới trực tiếp gặp mặt, tìm hiểu và xúc tiến hợp tác ầu tư, kinh doanh với các doanh nghiệp khởi nghiệp. Slush ã tổ chức ược 8 năm và những năm gần ây không chỉ ở Helsinki mà ã ược mở rộng sang Singapore, Tokyo, Thượng Hải, … ã khẳng

ịnh sự thành công to lớn của bài học gắn ổi mới sáng tạo với giáo dục của ất nước Phần Lan: các startup của sinh viên ược sự hỗ trợ bởi các trung tâm nghiên cứu khoa học, các vườn ươm doanh nghiệp nằm trong trường ại học. Tại trường Đại học Helsinki có một vườn ươm khởi nghiệp là Helsinki Think Company, nơi sẽ hiện thực hóa và thương mại hóa các kết quả nghiên cứu khoa học của sinh viên, startup sao cho phù hợp với thị trường, giúp cho các startup i úng hướng. Giám ốc chương trình Xedu, ông Lindhohm chia sẻ: “Ở Phần Lan, hầu hết các giảng viên ều có khả năng nghiên cứu khoa học. Khi giảng viên có sáng kiến thì họ thúc ẩy nghiên cứu ngay trong lớp học rồi nhân rộng ra ến Vườn ươm khởi nghiệp. Nhờ vậy, chúng tôi phát triển một hệ sinh thái khởi nghiệp mà giáo dục sẽ làm chủ, công nghệ chỉ là công cụ ể phát triển các sản phẩm khởi nghiệp hữu ích. Hệ sinh thái khởi nghiệp nhận ược sự hỗ trợ và gia tăng giá trị bởi giáo dục. Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, sinh viên ở ây ã có thể nghĩ về một công ty của mình”. Mười năm, hai mươi năm nữa Đà Nẵng sẽ trở nên giàu có và văn minh hơn, ai sẽ làm nên iều kỳ diệu ấy? Có thể có nhiều “nhân vật”, nhưng tôi nghĩ quan trọng nhất sẽ là ội ngũ doanh nhân thành phố, những người hôm nay ang miệt mài khởi nghiệp. Cho nên, quan trọng nhất là sự bắt

ầu: Ươm những vườn ươm. 19

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

KHỞI NGHIỆP BÊN BỜ BIỂN SÁNG NAY, ĐẠP XE ĐI LÀM DỌC SÔNG HÀN, GHÉ MUA Ổ BÁNH MÌ THỊT QUAY DƯỚI CHÂN CẦU RỒNG, RỒI GHÌ LƯNG ĐẠP QUA CẦU, THOÁNG HIỆN LÊN TRONG ĐẦU CÂU HỎI: SAO MÌNH LẠI Ở ĐÂY, SỐNG CUỘC ĐỜI KỲ LẠ NÀY. Ừ, MÀ AI DÍNH DÁNG TỚI KHỞI NGHIỆP LẠI CHẲNG SỐNG ĐỜI KỲ LẠ. HÍT THÊM MỘT HƠI THẬT DÀI BẦU KHÍ CÓ LẪN CHÚT HƠI BIỂN, BẮT ĐẦU MỘT NGÀY MỚI Ở SỐ NHÀ 31 TRẦN PHÚ NÀO...

Nhưng ở ây, chúng ta còn có cát biển mơn man, có những con sóng bên ngoài khơi cứ âm thầm, nhẫn nại vỗ vào bờ, nâng những tấm ván lướt i xa hơn, cao hơn trên con ường khởi nghiệp chẳng mấy ai i.

CHIẾC HỘP CỦA SUY NGHĨ Nhà số 31 Trần Phú, phường Hải Châu 1, quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng màu trắng, ẹp như một lâu ài cổ tích. Xưa giờ mình i làm Đông rồi lại làm Tây, chẳng có khi nào ược làm trong một toà lâu ài như thế cả. Nhưng

iều thích hơn, là buổi sáng còn hơi có chút lạnh sẽ thấy dễ chịu hơn nhiều khi có chú bảo vệ hay cô lao công ứng ở sân, thấy mình thì cười rạng rỡ. Họ cười một nụ cười hiền lành, hồn hậu và chân thành ể ai cũng cảm nhận ược mình

ược thương yêu, ược chào ón. Dạo này báo chí hay nói từ “tử tế” ể chỉ những thứ ẹp ẽ, chân thành, tốt bụng và ấm áp. Mình tin rằng những người

ang làm việc ở khu làm việc chung của khởi nghiệp Đà Nẵng là ại diện cho những người tử tế như vậy. 20

TRẦN VŨ NGUYÊN (*)

Cửa ra vào, có một công ty khởi nghiệp “nhà giàu nhất” trong cả xóm khởi nghiệp này, tên là Zody. Gọi là giàu nhất, vì nó ã ược ầu tư tiền trăm ngàn ô la Mỹ. Nhà giàu, nên các bạn có văn phòng riêng, có thiết kế nội thất sang chảnh và dán ngoài cửa câu khẩu hiệu “hãy suy nghĩ bên ngoài cái hộp”.

Mỗi lần nhìn thấy nó, mình cứ hay liên tưởng tới bản thân mình, luôn tự hỏi bản thân ang ở trong hay ở ngoài một cái hộp, mà là cái hộp nào? Mỗi lần bắt ầu buổi sáng với câu hỏi này, mình lại nhớ thách thức của những chuyến i học khởi nghiệp xa xứ: người Ireland nói rằng chúng ta nên suy nghĩ không cần chiếc hộp nào cả. ngược lại, người Israel tin rằng chúng ta nên suy nghĩ bên trong chiếc hộp. Khởi nghiệp, úng là cuộc chiến hại não, mới có sáng sớm cơ mà…

NHÌN NÚI, NGẮM BIỂN VÀ N G H Ĩ V Ề C H U Y Ệ N T H AY Đ Ổ I T H Ế G I Ớ I Phòng làm việc của mình ở tầng 2. Thường thì mọi người thích óng cửa mở máy lạnh, vừa mát vừa riêng tư.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

Mình thì thích mở toang cửa, bật quạt, mở nhạc khe khẽ chút và ngồi xem nắng bò từng chút, từng chút từ ngoài hành lang vô phòng. Các bạn lần lượt

i làm, váy áo xông xênh, iệu à và cứ i ngang qua phòng mình thì bước chân có phần khác i. Người thì bước nhanh hơn, hi vọng mình không nhìn thấy. Người thì bước chậm lại dòm vô coi thử mình làm gì, có tranh thủ vô hội ý luôn mấy thứ không. Người thì nhảy chân sáo tung tăng chào hỏi um sùm. Mình hay nghĩ, sao giờ có thể thấy mọi người i làm trễ hơn mình mà không “làm thịt” chúng nó? A, là vì mọi người luôn cố gắng, và ã vất vả nhiều. Tự

ộng viên nhau thì sẽ tốt hơn là hung dữ… Nhân tiện thì khoe, rằng Đà Nẵng có chính sách phát triển nhân tài từ khá lâu, tiêu tốn một số tiền rất lớn ể tuyển chọn ến 700 học sinh cấp 3 giỏi nhất vùng gửi i học ở nước ngoài. Giờ thì họ lần lượt về Đà Nẵng làm việc, và những bạn “ngầu” nhất thì chạy vào vườn ươm doanh nghiệp ể làm, thành ra một cái công ty có tỷ lệ người siêu tiếng Anh cao nhất cả vùng. Mình thích trốn lên lầu 4, i dạo một vòng, lắng nghe tiếng bước rất khẽ trong cái xôn xao của mớ lá xanh um phủ bên ngoài. Thỉnh thoảng ngẩng

ầu lên thở thì bắt gặp ỉnh Sơn Trà phía xa xa còn quấn dải khăn bông trắng. Dải khăn bông ấy, là mây hay là sương, là thực hay là ảo? Bạn Dominic Mellor, kinh tế gia trưởng của ngân hàng Phát triển Châu Á tại Việt Nam gọi

ó là “mist”, tiếng Anh nghĩa là sương mù giăng trên ỉnh núi. Và bọn mình làm với nhau một chương trình gọi là M.I.S.T – Sáng kiến khởi nghiệp trong lĩnh vực du lịch khu vực Mekong - một câu chuyện vô cùng… DNES. Gọi là “vô cùng DNES”, là vì hôm ấy, DNES cùng với ADB, chương trình khởi nghiệp Hàn Quốc thực hiện dự án “2 ngày khởi nghiệp với du lịch Đà Nẵng”. Ôi chao là người từ muôn nơi ổ về ây,

Hàn Quốc thì ông, Ai Len thì khó tính, Mỹ thì ồn ào và người Đức thì tỏ ra lạnh lùng. Bao nhiêu là dự án khởi nghiệp du lịch xịn của thế giới có thể bản ịa hóa cho Đà Nẵng? Không biết, họ phải i cùng nhau, cùng những người bạn mới ở Đà Nẵng 48 giờ thách thức sức bền ể tự tìm câu trả lời cho mình. Rồi họ ngồi, nói với nhau câu chuyện “nếu tôi có sức mạnh của tạo hóa, tôi sẽ làm gì cho Đà Nẵng…”. mình ngồi phía dưới, tự hỏi: “Nếu là mình, mình có muốn kéo con sông Hàn lại gần hơn với biển không? Hay cứ ể vậy, và pha thêm một chút rừng vào giữa phố ể tôn thêm sự huyền bí của mảnh ất vừa có núi, có sông, có biển, có những câu cầu và có một nền văn hóa bản ịa giàu có như Đà Nẵng?”.

LƯỚT SÓNG CÙNG CÁ CHUỒN Có lần, Ben Lang, một trong 10 nhân vật dưới 30 tuổi xuất sắc nhất Israel do tạp chí Forbes bình chọn, chủ một start-up nhiều triệu ô la Mỹ ến DNES. Chàng trai 23 tuổi này bị mê hoặc bởi không gian của Đà Nẵng. “Tôi

i cũng nhiều, thấy cũng nhiều những kiến trúc ẹp ẽ, phá cách cũng như những phòng làm việc tối tân, hiện ại. Nhưng ôi khi, sáng tạo chỉ cần một không gian truyền ược cảm hứng, và DNES ang sở hữu thứ không gian ặc quánh mùi khởi nghiệp này”. Ngồi thò chân trên chiếc ghế cao ở quán bar ngoài sông Hàn, nốc một ngụm bia lạnh, nhớ lại cái không gian của khu làm việc chung mà mọi người ang cùng nhau tạo dựng, và thấy vừa lòng. Vừa lòng, bởi ó là một gian phòng lớn của chung mọi người nhưng lại chưa bao giờ ược hoàn thiện. Cái cảm giác “un-finish” ó buộc mỗi người phải luôn suy nghĩ, tính toán ể chỗ làm việc, suy nghĩ, kiến tạo cuộc sống của mình ược

ẹp dần lên. Đó là cách mà lâu lâu lại có người mang quyển sách ến ể lên

INNOVATION HUB BY THE SEA

kệ, hay cách mà công ty Hateke chuyên về trí tuệ nhân tạo quyết tâm “giữ ất” ở khu vực thư giãn, chờ ngày mình nổi tiếng toàn cầu thì còn một góc lưu niệm. Ở không gian này, có lần, mọi người cùng nhau làm lễ hội Halloween. Hôm

ó, chủ tịch Võ Duy Khương bốc trúng một lá thăm ặc biệt: hãy hít ất 10 cái. Không gian lặng i trong vài giây, ai cũng nghĩ ra một giải pháp nào ó ể cứu tình trạng không hay này. À không, chủ tịch 59 tuổi rất thoải mái bảo: “Đã chơi thì phải tuân theo luật. Tôi sẽ hít

ất, còn ai nãy giờ bốc nhằm thăm mà chưa thực hiện cam kết thì lo mà làm

i”. Bạn Trung chạy lên “hỗ trợ tinh thần” bằng cách cùng hít ất cùng. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10. Cả khán phòng vỗ tay vang dội. Có ai ngờ, một ông phó chủ tịch thường trực Ủy ban Nhân dân thành phố lớn thứ ba cả nước, lại có thể ngồi chơi với những “con ma” hóa trang rùng rợn, ăn những món ăn hình ngón tay, con mắt hay xương ống và nằm xuống hít ất trong một trò chơi ngẫu hứng. A, ó chính là người truyền cảm hứng thực sự, người ã chọn khởi nghiệp làm ịnh hướng tiếp theo của hành trình tiếp nối của mình. Và, ó cũng chính là lý do vì sao, mà bao nhiêu người ở DNES, và ở ngoài DNES, ang lần lượt rủ nhau về cùng khởi nghiệp. Chân cứng, thì á mới mềm. Nhưng ở ây, chúng ta còn có cát biển mơn man, có những con sóng bên ngoài khơi cứ âm thầm, nhẫn nại vỗ vào bờ, nâng những tấm ván lướt i xa hơn, cao hơn trên con ường khởi nghiệp chẳng mấy ai i. Mình hay i các nơi, trình bày về cơ hội của khởi nghiệp và ầu tư của Đà Nẵng. Mình ều nói: “Tôi tên là Bung, tôi ở một vườn ươm bên bãi biển và tôi muốn cùng bạn vừa uống bia vừa bàn chuyện khởi nghiệp. Đến ngay nhé!”. (*) Giám ốc Điều hành, Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng 21

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

TRƯỜNG VŨ, TRÂN LƯU

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

BA NHÂN TỐ LÀM NÊN SỰ THÀNH CÔNG CỦA HỆ SINH THÁI ĐỔI MỚI SÁNG TẠO TRẦN THỊ THU HƯƠNG (*) CÁC KHU VỰC ĐỔI MỚI SÁNG TẠO MỚI NỔI TRÊN KHẮP THẾ GIỚI DÙ ĐƯỢC HÌNH THÀNH THEO NHIỀU CÁCH KHÁC NHAU ĐỀU CÓ ĐIỂM CHUNG, ĐÓ LÀ CHỨA ĐỰNG BA YẾU TỐ: VĂN HÓA BAO DUNG VỚI SỰ THẤT BẠI, TINH THẦN THƯỢNG TÔN PHÁP LUẬT CỦA NGƯỜI DÂN, VÀ MỌI CHÍNH SÁCH ĐỀU ĐẶT CON NGƯỜI LÀM TRUNG TÂM.

VĂN HÓA: Đổi mới tư duy của các nhà hoạch ịnh chính sách và người dân về văn hóa ổi mới sáng tạo, khuyến khích mọi người dám suy nghĩ khác biệt và tôn trọng sự khác biệt, dám mạo hiểm và chấp nhận thất bại. Văn hóa ổi mới sáng tạo là yếu tố cấu thành quan trọng nhất của một hệ sinh thái khởi nghiệp lành mạnh. Cần hình thành và nuôi dưỡng văn hóa ổi mới sáng tạo từ trong nhà trường, gia

ình và xã hội. Đưa chương trình ào tạo về ổi mới sáng tạo, khởi nghiệp

ổi mới sáng tạo vào trong hệ thống giáo dục quốc dân, thậm chí giáo dục văn hóa ổi mới sáng tạo từ cấp bậc tiểu học và triển khai các khóa ào tạo về khởi nghiệp ổi mới sáng tạo cho sinh viên năm cuối các trường ại học. Gia ình và xã hội cổ súy cho người trẻ dám bước ra khỏi vùng an toàn và theo uổi các giấc mơ nghề nghiệp “không tưởng” thậm chí “ iên rồ” ở thời hiện tại ể có thể thành công, trở thành hiện thực ẹp trong tương lai;

và quan trọng hơn, cần có văn hóa biết chấp nhận và bao dung với sự thất bại, không cười cợt, kỳ thị người thất bại ể họ ủ tự tin vượt qua thất bại ể ến

ích thành công. Hơn ai hết, các nhà hoạch ịnh chính sách về ổi mới sáng tạo cần thấu hiểu các triết lý sâu sắc, rằng vùng an toàn là kẻ thù của sáng tạo, rằng cách tốt nhất ể dự oán tương lai là tạo ra tương lai, “Tương lai thuộc về những người biết tin vào vẻ ẹp của những giấc mơ” (Eleanor Roosevelt) và “Để có

ược sự thay ổi thực sự, chúng ta cần có lòng dũng cảm ể thấy dễ chịu với những gì không dễ chịu, thấy thân quen với những gì không thân quen” (Cheryl Yeoh - Magic Malaysia). Khi ược hỏi về ba yếu tố làm nên thành công của hệ thống khoa học và công nghệ Phần Lan, ông Mikko Kosonen, Chủ tịch Quỹ SITRA Phần Lan, cho rằng,

ó là tự do học thuật, năng lực của ội ngũ R&D, và lòng dũng cảm của các nhà khoa học dám thay ổi thực tại vì một tương lai tốt ẹp hơn cho cộng ồng.

NIỀM TIN: Hình thành một hệ sinh thái ổi mới sáng tạo lành mạnh nơi niềm tin là một trong những nhân tố cốt lõi quyết ịnh thành công. Để gây dựng niềm tin, các nhà hoạch ịnh chính sách cần lưu ý tới ba

iều kiện cần, một là tạo cơ hội bình

ẳng cho tất cả mọi người trong xã hội,

ối xử công bằng và bình ẳng với các doanh nghiệp khởi nghiệp, không phân biệt khu vực công lập hay tư nhân; hai là, sự minh bạch và liêm chính trong hệ thống quản lý hành chính công; và cuối cùng nhưng quan trọng nhất, ó là tinh thần thượng tôn pháp luật trong xã hội, ý thức tôn trọng pháp luật và thi hành kỷ cương, pháp luật như một chuẩn mực ạo ức chung của mọi người dân, mọi tổ chức. Cựu Thủ tướng Phần Lan Esko Aho chia sẻ, niềm tin là một trong những giá trị cốt lõi tạo nên thành công của ất nước Phần Lan. Ông ưa ra ví dụ rất ời thường, trong một lần ông lái xe ưa người bạn Nga i trên cung ường èo 23

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

quanh co phía bắc Phần Lan, dù không quan sát ược người i trên làn ường

ối diện do khuất tầm nhìn, nhưng ông vẫn tự tin giữ tốc ộ khi ến khúc ngoặt. Người bạn Nga thảng thốt hỏi Aho rằng ông không sợ bị âm bởi người i ngược chiều sao? Không có lý do gì ể sợ, ông bình thản trả lời, ơn giản vì ông có niềm tin chắc chắn rằng, người ngồi sau vô lăng ở làn ường ối diện, cũng như ông, dù không nhìn thấy nhau nhưng sẽ luôn i úng làn của mình theo quy ịnh của luật giao thông ường bộ. Tôn trọng pháp luật như một lẽ tự nhiên, cũng chính là bảo vệ tính mạng cho người khác và cho chính mình.

CON NGƯỜI: Con người – người dân, cần ược ặt ở vị trí trung tâm trong mọi chính sách, mọi hệ thống ổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Lợi ích của người dân là ích ến cuối cùng của mọi chính sách quốc gia. Khi thiết kế mới hoặc sửa ổi, bổ sung các chính sách, pháp luật hiện hành, nếu các nhà hoạch ịnh chính sách biết ặt mình vào vị trí của người dân và doanh nghiệp, lắng nghe tiếng nói của các ối tượng chịu sự tác ộng của 24

chính sách, pháp luật, thì chắc chắn sẽ có ược chính sách mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp. Việc ối thoại một cách thực chất với những ối tượng thuộc phạm vi iều chỉnh của chính sách là nền tảng cho tính khả thi, tính nhìn trước và tính bền vững của chính sách. Có nhiều phương pháp hiệu quả hơn khi trưng cầu ý kiến người dân về dự thảo văn bản quy phạm pháp luật (tổ chức các diễn àn

ối thoại trực tiếp, xác ịnh rõ các nhóm vấn ề cần xin ý kiến,…) hơn là chỉ ơn thuần ăng tải một cách hình thức các dự thảo văn bản trên cổng thông tin

iện tử của cơ quan, ơn vị. Xuất phát từ quan iểm tiếp cận vì con người, các nhà hoạch ịnh chính sách ổi mới sáng tạo của Phần Lan ã diễn giải khái niệm PPP (Public Private Partnership – hợp tác công tư) thành hợp tác công tư vì con người (Public Private People), ặt người dân và quyền lợi của người dân vào trung tâm của chính sách và pháp luật. Họ cho rằng, giảm thiểu hành chính hóa hoạt ộng

ổi mới sáng tạo bằng pháp luật thông qua bãi bỏ các văn bản không cần thiết cũng quan trọng, nhưng việc có ược chính sách thông minh còn quan trọng

hơn. Quan tâm tới thực chất mục tiêu phát triển, xuất phát từ người dân và vì chất lượng cuộc sống của người dân, quan trọng hơn việc chạy theo các chỉ số xếp hạng toàn cầu, vì phương pháp thống kê xếp hạng này chỉ mang tính tham khảo, và trong rất nhiều trường hợp, còn gây tranh cãi về mức ộ tin cậy của các số liệu. Các nhà hoạch ịnh chính sách Phần Lan không ngần ngại nêu ví dụ

iển hình về chính sách thông minh và hàm chứa triết lý ổi mới sáng tạo của người Thụy Điển. Năm 2009, Wolkswagen Thụy Điển và hãng quảng cáo DDB Stockholm ã xây dựng một chiến dịch gọi là “Lý thuyết niềm vui” (The fun theory) với quan niệm, tạo ra iều khác biệt thú vị có thể làm thay ổi hành vi của người dân theo hướng lành mạnh hơn, thay vì áp dụng các quy ịnh pháp luật hay chế tài hà khắc. Để khuyến khích người dân i cầu thang bộ lên xuống các ga tàu iện ngầm, chính quyền thành phố Stockholm ã thí iểm giải pháp biến các bậc thang bộ thành bàn phím dương cầm ở ga tàu iện ngầm Odenplan, Stockholm. Kết quả là phần lớn người dân chọn giải pháp i cầu thang bộ tạo ra các âm thanh vui tai hơn là dùng thang máy. Tác ộng tích cực của giải pháp thú vị này là tiết kiệm năng lượng và quan trọng hơn, nâng cao thể trạng sức khỏe của người dân. Như vậy, chính sách có thể ược thể chế hóa bằng pháp luật ể iều chỉnh hành vi của người dân, nhưng chính sách thông minh và vì con người có thể làm thay ổi hành vi của người dân theo hướng tích cực, tự nguyện thông qua các giải pháp ổi mới sáng tạo thực sự truyền cảm hứng. (*) Giám ốc Chương trình Đối tác Đổi mới Sáng tạo Việt Nam – Phần Lan, Giai oạn 2 (IPP2)

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

START-UP: START LOCALLY NGO HONG DIEP (*)

ore than 110,000 enterprises were set up in Vietnam in 2016, according to statistics from the Ministry of Planning and Investment, and Da Nang’s contribution to this record number of new establishments so far is clearly considerable. Start-ups in Da Nang have benefited from investment and support of the local authority through the Startup Network Coordinating Council, and from support services provided by local incubators and coworking spaces. Nevertheless, overall, there exists a gap still in the ecosystem of Da Nang and those of its peer cities Ha Noi and Ho Chi Minh City. That leads to a question for Da Nang’s start-ups: what should they do to succeed as well as to benefit these supports at a maximum?

FOCUSING ON LOCAL A D VA N T A G E S , S O L V I N G L O C A L PROBLEMS Da Nang has emphasized its priority to develop the service sector, in which tourism is one of the few spearheads, with a significant contribution to the local economy expectedly at 60% of GDP by 2020. Taking into account that it will take quite a while for the local economy to reach a diversity like in Ha Noi and Ho Chi Minh City, Ms. Tu Thu Hien, Country Manager of MBI Vietnam advised that start-ups in Da Nang could pay attention to tourism related businesses. If they are able to find a niche and take advantage of the small size of the market, the chance of success will increase. “In start-ups there is a concept called quick failure. With small sized markets, your pilot of new products/new business ideas will be quicker, thus, if proven unsuccesful, you can switch to new solutions with less time costs.” she said. A painful fact known to all startups is that only around 1% of startups can succeed, while the rest fail. And among that tiny 1%, few can expand to the global market and make profit. Staying profitable abroad is not simple, even for big firms becauses of differences in culture, markets and networks. However, for business models in tourism, it seems that the door to the global market is not closed. According to Ms. Ngo Hong Diep, MBI expert in Vietnam, once a startup successfully solve a local tourism problem, they can consider replicate that solution in other tourism hubs facing the same issue. 25

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

“For example, tourism is affected by environmental factors. There are similar issues faced by Da Nang and other tourism cities. If a startup can solve an environmental problem in Da Nang, then the market of this solution is not just Da Nang,” said Ms. Diep.

T A K I N G A D VA N T A G E O F S U P P O R T P R O V I D E D B Y S TA R T - U P SUPPORT PROGRAMS

UTILIZING KNOWLEDGE AND INSIGHT; STARTING FROM SOLVING PROBLEMS ENCOUNTERED LOCALLY; TAKING ADVANTAGE OF DEVELOPMENT OPPORTUNITIES AND MAXIMIZING SUPPORTS TO SUCCEED AND LATER EXPAND TO THE WORLD MARKET. 26

Entrepreneurship and startups are being cherished in Vietnam, illustrated by the emergence of new startup funds and startup support programs. According to MBI experts, startups should fully make use of every support provided by these funds and programs, especially in having good communication for their businesses. It is because besides getting coached, knowledge and accessing capital, it is important for startups to be known, so that they can sell products and get attention of investors. For startups in the tourism industry, it is worth mentioning MIST – the Mekong Initiative for Startup Tourism, a competition for tourism startups initiated by MBI and the Mekong Tourism Coordinating Office (MTCO). From early 2017, MIST will receive proposals from startups

and will organize a regional level competition to select best tourism solutions. All participating startups will be coached before competing, as such, whether winning or not, they can all learn from success stories and failure lessons from all over the world, let a lone the chance to meet up angel investors. “I can see numerous learing and sharing opportunies from various support programs. However, a chance to present projects and business plans before country leaders and international guests at the APEC Investment Forum 2017 in Da Nang and at the Mekong Tourism Forum 2017 in Laos is obviously something not easily provided by any institution,” said Mr. Jason Lust, editor in chief of Dulichable, an online magazine on tourism marketing and hotels in Vietnam. Utilizing knowledge and insight; starting from solving problems encountered locally; taking advantage of development opportunities and maximizing supports to succeed and later expand to the world market – these are the directions for startups not only in Da Nang, but also elsewhere in Vietnam. Let us recall a popular saying: think big and start small! (*) Mekong Business Initiative (MBI)

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

KHỞI NGHIỆP: BẮT ĐẦU TỪ ĐỊA PHƯƠNG NGÔ HỒNG ĐIỆP (*)

on số hơn 110.000 doanh nghiệp ược thành lập mới năm 2016 tại Việt Nam theo thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu tư ã lập kỷ lục về số lượng doanh nghiệp thành lập mới từ trước tới nay, trong ó sự óng góp của Đà Nẵng chắc chắn là không nhỏ. Khởi nghiệp ở Đà Nẵng có những lợi thế từ sự ầu tư và hỗ trợ của chính quyền thành phố thông qua Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp, từ các dịch vụ hỗ trợ của các vườn ươm doanh nghiệp và không gian làm việc chung - coworking space. Tuy nhiên nếu xét về tổng thể thì hệ sinh thái khởi nghiệp ở Đà Nẵng vẫn bị TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội bỏ lại một khoảng phía sau. Vậy với quy mô, ặc thù nền kinh tế và môi trường khởi nghiệp của mình, các startup ở Đà Nẵng nên có tư duy, hướng i như thế nào ể thành công cũng như tận dụng tối a

ược những hỗ trợ?

T Ậ P T R U N G VÀ O L Ợ I T H Ế , G I Ả I Q U Y Ế T C Á C VẤ N Đ Ề ĐỊA PHƯƠNG Định hướng của thành phố Đà Nẵng là tập trung phát triển kinh tế bằng dịch vụ, trong ó du lịch là một trong những ngành mũi nhọn, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nền kinh tế, với mục tiêu là ến năm 2020 ngành du lịch, dịch vụ óng góp

Các chuyên gia từ thế giới cùng với các nhà làm du lịch, sinh viên tại Đà Nẵng thảo luận giải pháp marketing cho Đà Nẵng trong cuộc thi Hackathon Đà Nẵng 2016

hơn 60% GDP của thành phố. Bên cạnh ó, ể nền kinh tế của Đà Nẵng có ược sự a dạng như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh thì còn cần một khoảng thời gian khá dài nữa. Do ó theo bà Từ Thu Hiền, Giám

ốc Tổ chức Sáng kiến Kinh doanh Mekong (MBI – Mekong Business Inititives) tại Việt Nam - một dự án tập trung thúc ẩy sự phát triển khu vực kinh tế tư nhân, thì các startup ở Đà Nẵng có thể chú ý vào các yếu tố liên quan ến du lịch, kết hợp với việc tìm ược một ngách riêng, tận dụng lợi thế về quy mô thị trường nhỏ thì sẽ có nhiều cơ hội ể thành công hơn. “Trong startup có một khái niệm gọi là thất 27

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

bại nhanh, với quy mô thị trường nhỏ, khi các bạn

ưa ra thị trường thử nghiệm thì kết quả thu về sẽ nhanh, vậy nên nếu thời gian thất bại nhanh thì thời gian các bạn ưa ra giải pháp mới sẽ nhanh hơn” - bà Hiền cho biết thêm. Có một thực tế mà có lẽ bất kỳ startup nào cũng biết, ó là chỉ khoảng 1% các startup thành công, còn lại là thất bại. Và cũng trong 1% thành công nhỏ nhoi ó cũng rất ít các doanh nghiệp có thể vươn ra thế giới và có lãi. Việc có lãi khi vươn ra thế giới không phải là iều ơn giản, ngay cả với doanh nghiệp lớn bởi nhiều yếu tố như văn hóa, kinh nghiệm, thị trường. Tuy nhiên, với các giải pháp liên quan ến du lịch, thì có vẻ như cơ hội ể i ra thế giới rộng mở hơn. Theo bà Ngô Hồng Điệp, chuyên gia của MBI tại Việt Nam thì khi một startup giải quyết ược bài toán về du lịch tại ịa phương mình, thì giải pháp ó có thể ược nhân rộng ở những

iểm du lịch khác ang tồn tại vấn ề tương tự. “Ví dụ, du lịch bị ảnh hưởng rất lớn bởi các vấn về liên quan ến môi trường. Và có rất nhiều vấn

ề mà Đà Nẵng và nhiều nơi trên thế giới ang cùng gặp phải. Nếu startup nào giải quyết ược vấn ề này ở Đà Nẵng, thì rõ ràng là thị trường của giải pháp ó không chỉ dừng lại ở Đà Nẵng”, bà Điệp cho biết.

TẬ N D Ụ N G S Ự G I Ú P Đ Ỡ T Ừ C Á C CHƯƠNG TRÌNH HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP Hoạt ộng khởi nghiệp ở Việt Nam ang lên cao, i cùng theo ó là có khá nhiều quỹ, chương trình hỗ trợ khởi nghiệp. Theo các chuyên gia từ Dự án MBI, các startup nên tận dụng triệt ể mọi sự hỗ trợ từ các quỹ, chương trình này, ặc biệt là lợi thế về truyền thông. Bởi lẽ ược huấn luyện, chia sẻ kiến thức, tiếp cận về vốn chỉ là một phần, nhưng các startup cần phải ể mọi người biết ến mình, có như vậy mới bán ược sản phẩm, và ược nhiều nhà ầu tư chú ý. Với các startup trong ngành du lịch thì có thể nhắc tới MIST – Sáng kiến Khởi nghiệp Du lịch vùng Mekong, một cuộc thi dành cho các ơn vị khởi nghiệp trong ngành du lịch do Dự án MBI và Văn phòng Điều phối Du lịch vùng Mekong (MTCO) tổ chức. Ngay từ ầu năm 2017, MIST sẽ bắt ầu tiếp 28

nhận hồ sơ của các startup và tổ chức một cuộc thi ở tầm khu vực về các giải pháp cho ngành du lịch. Các startup tham gia sẽ ều ược huấn luyện trước khi tranh tài, vậy nên dù thắng cuộc hay không thì các khởi nghiệp vẫn có ược những bài học kinh nghiệm cả từ thành công lẫn thất bại từ khắp nơi trên thế giới. Và tất nhiên không thể không nhắc

ến cơ hội gặp gỡ các nhà ầu tư thiên thần. “Tôi thấy học hỏi, chia sẻ thì có nhiều chương trình hỗ trợ. Nhưng cơ hội ể trình bày dự án, kế hoạch kinh doanh của mình trước các nguyên thủ quốc gia, ại biểu quốc tế tại Diễn àn ầu tư APEC Đà Nẵng 2017 và Diễn àn du lịch vùng Mekong tại Lào 2017 rõ ràng là một iều mà không phải tổ chức nào cũng mang lại ược cho các startup” - ông Jason Lusk, chủ biên của Dulichable, một tạp chí online chuyên về Marketing cho ngành Du lịch và Khách sạn Việt Nam, cho biết. Tận dụng những lợi thế về hiểu biết; bắt ầu giải quyết những vấn ề mà ịa phương mình

ang gặp phải; tận dụng các cơ hội phát triển và sử dụng tối các nguồn lực hỗ trợ ể có ược thành công, và xa hơn là tiến ra thế giới. Đó có thể là một trong những hướng i không chỉ cho startup ở Đà Nẵng, mà còn cho cả Việt Nam. Hãy nhớ lại một câu nói quen thuộc: nghĩ lớn nhưng bắt ầu từ nhỏ. (*) Cán bộ Tổ chức Sáng kiến Kinh doanh Mekong

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

NHỮNG HƯỚNG ĐI SÁNG TẠO CỦA KHỞI NGHIỆP ĐÀ NẴNG TS. VŨ XUÂN TRƯỜNG (*) HÀ NỘI VÀ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LÀ HAI TRUNG TÂM KHỞI NGHIỆP HÀNG ĐẦU CỦA VIỆT NAM, SO VỚI HAI NƠI NÀY HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP Ở ĐÀ NẴNG CÒN NON TRẺ. ĐỂ CÓ THỂ TĂNG TỐC VÀ BẮT KỊP VỚI HAI ĐẦU ĐẤT NƯỚC, ĐÀ NẴNG ĐÃ CÓ NHỮNG CÁCH LÀM ĐỘT PHÁ, SÁNG TẠO VÀ QUAN TRỌNG LÀ PHÙ HỢP VỚI ĐIỀU KIỆN THỰC TẾ CỦA ĐỊA PHƯƠNG.

ăm 2016 vừa qua ược Chính phủ lựa chọn làm năm “quốc gia khởi nghiệp” với mục tiêu tạo ra cú hích mạnh mẽ ẩy cả hệ sinh thái quốc gia tiến về phía trước. Việc ban hành Đề án 844 “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp ổi mới sáng tạo quốc gia ến năm 2025” của Thủ tướng Chính phủ là một minh chứng cụ thể nhất. Hàng loạt các hoạt ộng dành cho thanh niên, sinh viên và doanh nhân nở rộ và lan rộng trong khắp cả nước trong năm này. Trong bối cảnh ó, chính quyền thành phố Đà Nẵng với sự tư vấn của các chuyên gia trong nước và quốc tế

ã có những cách làm sáng tạo ể xây dựng cho mình một mô hình phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp riêng. Trong một thời gian ngắn, thành phố ã xây dựng ược cho mình, từ gần như không có gì, một hệ sinh thái tuy còn non trẻ và nhỏ về quy mô, nhưng ầy tiềm năng. Và không dừng lại ở những thành công ban ầu, thành phố vẫn tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm các mô hình và các cách tiếp cận mới nhằm phù hợp hơn với iều kiện của thành phố, tạo ra thế mạnh riêng và thương hiệu ặc thù của mình.

HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI S Á N G TẠ O Ở Đ À N Ẵ N G H I Ệ N N AY Trước năm 2015, tại Đà Nẵng gần như không tồn tại bất kỳ một hệ sinh thái khởi nghiệp nào, có chăng chỉ là một số câu lạc bộ khởi nghiệp nhỏ ít

ược biết ến và vài cuộc thi về ý tưởng khởi sự kinh doanh trong nội bộ các trường ại học, cao ẳng trên ịa bàn thành phố. Thế nhưng chỉ trong một thời gian ngắn, với quyết tâm và nỗ lực tham mưu của Hội ồng ĐPMLKN ĐN, UBND thành phố ã có sự vào cuộc mạnh mẽ cộng với sự thay ổi tích cực trong quan

iểm của cộng ồng, tình hình khởi nghiệp ổi mới sáng tạo tại Đà Nẵng ã có những khởi sắc áng kể với sự xuất hiện của các tổ chức ươm tạo mà tiêu biểu nhất là sự ra ời của Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng. Từ ó, hàng loạt các chương trình ươm tạo, tăng tốc

ược triển khai ã thu hút một số lượng

áng kể các dự án khởi nghiệp tại Đà Nẵng cũng như các ịa phương lân cận. Hàng loạt các dự án và doanh

nghiệp khởi nghiệp của thành phố bắt

ầu gặt hái ược những thành quả nhất ịnh. Một số dự án ạt các giải cao trong các cuộc thi khởi nghiệp ổi mới sáng tạo của trong và ngoài nước (AntBuddy, Minh Hong, S&E), một số khác cũng ã thành công trong việc gọi vốn ầu tư (Zody, Hekate). Nhiều sự kiện về khởi nghiệp với quy mô lớn ược tổ chức mà nổi bật nhất là sự kiện Hội nghị & Triển lãm Khởi nghiệp (StartupFair trước ây và Surf – Danang startup wave bây giờ) ược tổ chức vào tháng 7 hàng năm, thu hút ược một lượng lớn các

ối tác khởi nghiệp quan trọng cả trong và ngoài nước, các dự án khởi nghiệp tiềm năng và nhiều ơn vị truyền thông.

Đ Ị N H H Ư Ớ N G P H ÁT TRIỂN ĐẾN NĂM 2020 Đà Nẵng xác ịnh khởi nghiệp, ặc biệt là khởi nghiệp ổi mới sáng tạo là

ộng lực quan trọng ể phát triển kinh tế - xã hội tại thành phố. Vì thế, thúc ẩy khởi nghiệp không thể i theo phong trào mà cần có chiều sâu, chú trọng vào hỗ trợ thực tế. Với tư duy dài hạn này, UBND thành phố ã phê duyệt và ban 29

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

hành Đề án Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp thành phố Đà Nẵng ến năm 2020, tầm nhìn ến năm 2030, trong

ó ưa ra các mục tiêu và giải pháp hết sức rõ ràng giúp ịnh hình các hoạt

ộng sẽ diễn ra trong các năm tới. Theo ó, hệ sinh thái khởi nghiệp Đà Nẵng sẽ phát triển dựa trên 5 trụ cột lớn: - Văn hoá khởi nghiệp: Xây dựng văn hóa khởi nghiệp ổi mới sáng tạo, nâng cao nhận thức, kiến thức và xây dựng niềm am mê của học sinh, sinh viên và thanh niên Đà Nẵng về khởi nghiệp, qua ó thúc

ẩy các hoạt ộng nghiên cứu khoa học, sáng tạo. - Chính sách hỗ trợ: Hoàn thiện và ban hành các chính sách hỗ trợ, thúc

ẩy khởi nghiệp và tái khởi nghiệp; phát huy hiệu quả vai trò của Hội

ồng ĐPMLKN trong triển khai các chính sách vào thực tế; thành lập các quỹ hỗ trợ khởi nghiệp, quỹ ầu

tư tại ịa phương. Hạ tầng: Xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển khởi nghiệp (khu dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp tập trung, không gian làm việc chung, không gian sáng chế, phòng thí nghiệm…); ẩy mạnh hoạt ộng của các vườn ươm doanh nghiệp trên ịa bàn thành phố. Đào tạo, tư vấn: Xây dựng chương trình và nội dung ào tạo kiến thức và kỹ năng khởi nghiệp cho thanh niên có say mê khởi nghiệp; xây dựng và phát triển các trung tâm, doanh nghiệp tư vấn, kết nối cung cầu công nghệ tham gia vào hoạt

ộng hỗ trợ khởi nghiệp. Liên kết và hợp tác: Mở rộng hợp tác, nâng cao năng lực, thu hút các nguồn lực trong và ngoài nước xây dựng và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp; nhân rộng mô hình hợp tác 3 bên: chính quyền - trường học doanh nghiệp.

Một trong những hướng phát triển tiềm năng của Đà Nẵng là du lịch thông minh. Trong ảnh là các thí sinh tham gia cuộc thi Hackathon về Du lịch nằm trong khuôn khổ Sáng kiến khởi nghiệp du lịch vùng Mekong do MBI và Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng tổ chức.

M Ộ T S Ố H Ư Ớ N G P H ÁT T R I Ể N T I Ề M N Ă N G VÀ S Á N G TẠ O Đ A N G Đ Ư Ợ C NGHIÊN CỨU Đà Nẵng ang nghiên cứu một số hướng phát triển khác mang tính ột phá: Hai trong số ó là (1) tăng cường thu hút các nguồn lực, ặc biệt là nhân lực quốc tế ể biến thành phố thành một “trung tâm khởi nghiệp ổi mới sáng tạo bên bờ biển”; và (2) lựa chọn các lĩnh vực có lợi thế nhất ể tập trung phát triển khởi nghiệp trong các lĩnh vực này. (1) Trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo bên bờ biển (Innovation hub by the sea) Nếu chỉ dựa vào nội lực với dân số chỉ hơn 1 triệu người (GDP ầu người dưới 4000 USD theo thống kê năm 2015) thì thành phố sẽ khó có thể tạo

ược sự bứt phá tiếp theo sau giai oạn phát triển nhanh chóng ban ầu. Phải tính ến việc thu hút các nguồn lực quốc tế, và thành phố ang nắm trong tay những iều kiện tốt nhất ể làm

iều này. Có iều kiện tự nhiên thuận lợi: sở hữu một trong những bãi biển

ẹp nhất hành tinh, vị trí ịa lý chiến lược (trung tâm của miền Trung, ầu cuối của hành lang kinh tế Đông Tây); hạ tầng hoàn thiện … Vào năm 2018, khi cộng ồng kinh tế ASEAN (AEC) ược áp dụng ầy ủ, dòng nhân lực và dòng vốn sẽ dịch chuyển tự do trong khu vực và các ối tác bên ngoài khu vực chỉ cần ặt chân tại một ịa iểm là ã có thể tiếp cận toàn bộ thị trường này. Vì thế, phải sẵn sàng ón nhận sự dịch chuyển này ể biến mình thành “ ại lý khởi nghiệp” của khu vực, trở thành một lựa chọn mới hấp dẫn của các công ty khởi nghiệp quốc tế muốn tìm kiếm thị trường mới. Để có thể trở thành một trung tâm

TẬP SAN CÁ CHUỒN

khởi nghiệp ổi mới sáng tạo quốc tế thì nơi ây trước tiên phải là iểm ến hấp dẫn ối với cộng ồng “du mục số” (digital nomads) – những nhân sự người nước ngoài ang làm việc từ xa cho những khách hàng ở các quốc gia trên thế giới hoặc ang xây dựng các dự án khởi nghiệp của chính mình. Những người này cộng tác với các nhân sự khác trên thế giới nhờ vào sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông. Sự xuất hiện của cộng ồng này tại Đà Nẵng sẽ là một ộng lực tốt cho hệ sinh thái của thành phố khi chúng ta biết tận dụng họ, úng hơn là tri thức của họ úng cách. Cộng ồng này cần phải tương tác thật nhiều với cộng ồng khởi nghiệp ịa phương, từ ó sẽ có sự giao thoa, trao ổi về văn hoá và phong cách khởi nghiệp. Cộng ồng ịa phương nhờ thế sẽ chuyên nghiệp hơn và phát triển

ược tư duy quốc tế hoá về khởi nghiệp. Chính sự thay ổi về tư duy, về con người này sẽ là yếu tố then chốt kích hoạt tất

cả những thay ổi khác về sau. (2) Du lịch thông minh và thành phố thông minh Một hệ sinh thái còn non trẻ chính là cơ hội tốt ể Đà Nẵng thử nghiệm các lĩnh vực có thể trở thành mũi nhọn của mình. Hai lĩnh vực ang nổi trội hơn cả là du lịch thông minh (công nghệ trong du lịch) và thành phố thông minh. Đối với du lịch thông minh, Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng ã tiến hành một số bước i tiên phong khi trở thành ối tác chính thức tại Việt Nam của chương trình MIST – Khởi nghiệp du lịch tiểu vùng Mekong. Ngoài ra, các dự án khởi nghiệp về du lịch cũng chiếm một tỉ trọng tương ối ổn ịnh và cao (2-3 dự án / khoá) trong các khoá ươm tạo của Vườn ươm. Về lĩnh vực “thành phố thông minh” cũng có thể ược xem là một iểm mạnh của Đà Nẵng. Thành phố ang

ầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng truyền dẫn, kết nối Internet, chính quyền iện

INNOVATION HUB BY THE SEA

tử và giao thông thông minh…Cả chính quyền và người dân ã sẵn sàng cho những thay ổi lớn tiếp theo từ các dự án thành phố thông minh mang lại. Hơn nữa, kích cỡ và mật ộ dân số vừa phải như hiện tại cũng là một iều kiện thuận lợi ể biến thành phố trở thành một “phòng thí nghiệm” lý tưởng thể thử nghiệm tất cả các ý tưởng mới nhất về thành phố thông minh. Tại lễ kỷ niệm 20 năm Đà Nẵng trở thành thành phố trực thuộc TƯ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ã nhấn mạnh, Đà Nẵng phải xác ịnh xây dựng thành thành phố khởi nghiệp, trung tâm giao thương quốc tế như Hồng Kông, Singapore, và thay vì sao chép, lặp lại mô hình âu ó thì thành phố phải tạo ra sự khác biệt, có bản sắc ộc áo, rất riêng của mình. (*) Giám ốc Trung tâm Nghiên cứu & Phát triển, Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng 31

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

PHÁT TRIỂN HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP ĐÀ NẴNG: QUAN SÁT TỪ HỢP TÁC TRIỂN KHAI CÙNG DNES TRẦN TRÍ DŨNG (*)

iống với những thành phố ộng lực kinh tế của ất nước như Hà Nội hay Hồ Chí Minh, thúc ẩy hệ sinh thái khởi nghiệp ã trở thành một nội dung trong nghị sự phát triển của Đà Nẵng. Hơn thế, Đà Nẵng hôm nay ược ghi nhận như một trung tâm năng ộng, một iểm

ến khó lòng bỏ qua của cộng ồng khởi nghiệp Việt Nam. Đây là thành tích rất áng kể nếu xét tới khoảng thời gian hoạt ộng mới hơn một năm của Vườn ươm Doanh nghiệp thành phố Đà Nẵng,

ược biết tới rộng rãi với tên gọi DNES. Hơn 12 tháng hoạt ộng, DNES không những

ã ươm tạo hàng loạt dự án khởi nghiệp nổi bật có tiếng vang mà còn giúp ưa Đà Nẵng trở thành một iểm sáng trong bản ồ khởi nghiệp Việt Nam. Vậy, nhờ âu mà Đà Nẵng, trực tiếp là DNES, ạt

ược những kết quả khích lệ như vậy chỉ trong thời gian ngắn? Một vài quan sát và ghi nhận từ thực tiễn hợp tác triển khai thúc ẩy hệ sinh thái khởi nghiệp cùng DNES trong năm 2016 phần nào lý giải nguyên nhân. Con người chất lượng là nét nổi bật nhất của

ội ngũ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp tại Đà Nẵng. Trước tiên, và có lẽ duy nhất chỉ tại Đà Nẵng, người ứng ầu trực tiếp chỉ ạo các hoạt ộng hỗ trợ thúc ẩy khởi nghiệp là một vị lãnh ạo thành phố. Tiến sỹ Võ Duy Khương, nguyên Phó Chủ tịch thường trực UBND thành phố Đà Nẵng là nguồn tài nguyên quý luôn sẵn sàng hỗ trợ ội ngũ nhân sự trẻ, năng ộng của DNES. Uy tín và quan hệ gắn bó của vị ại diện pháp luật DNES không chỉ làm nên sự ra ời của doanh nghiệp công-tư ầu tiên hỗ trợ khởi nghiệp mà còn ặt nền móng kết nối lực lượng khởi nghiệp với các doanh nhân thành ạt của thành phố cũng như các nhà tài trợ quốc tế. Điểm tựa vững vàng này tạo dựng sự tin cậy với các

ối tác của DNES và giữ cân bằng (giữa hình thức và nội dung chuyên môn) trong các nỗ lực hỗ trợ và thúc ẩy khởi nghiệp. Nhân sự của DNES có sự kết hợp của những doanh nhân dạn dày kinh nghiệm và các cán bộ trẻ, ược ào tạo rất tốt và nhiệt tình công tác. Phần ông, nếu không phải tất cả nhân sự của DNES, từng có thời gian học tập ở nước ngoài. Lợi ích này có ược từ chương trình thu hút và ào tạo nhân tài ược Chính quyền Thành phố triển khai trong nhiều năm. Những cán bộ trẻ này mau chóng nắm bắt kiến thức, phương pháp làm việc từ các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp hàng ầu thế giới và tự tin tiếp cập, khai thác nguồn lực từ các nhân tố a dạng trong hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam, khu vực và quốc tế. Tích cực phát triển hợp tác và vận ộng nguồn lực xã hội. Sự năng ộng và nhiệt huyết của ội ngũ DNES mang lại kết quả rất ấn tượng trong hợp tác hỗ trợ khởi nghiệp và thúc ẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp giữa Đà Nẵng - DNES với các ối tác trong và ngoài nước. Hầu như mọi tác

TÍCH CỰC PHÁT TRIỂN HỢP TÁC VÀ VẬN ĐỘNG NGUỒN LỰC XÃ HỘI. SỰ NĂNG ĐỘNG VÀ NHIỆT HUYẾT CỦA ĐỘI NGŨ DNES MANG LẠI KẾT QUẢ RẤT ẤN TƯỢNG TRONG HỢP TÁC HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP VÀ THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

Tác giả ( ứng) ang giới thiệu về hoạt ộng cố vấn khởi nghiệp (mentor) cho cộng ồng doanh nhân Đà Nẵng.

nhân tích cực của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam ều có hợp tác với DNES. Trong năm 2016, DNES ghi nhận hợp tác với chương trình tăng tốc khởi nghiệp Microsoft Expara, không gian làm việc chung Toong Coworking Space và ón tiếp nhiều lượt thăm và làm việc của các chuyên gia cố vấn cũng như nhà ầu tư khởi nghiệp. Các chương trình quốc tế thúc ẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp ang hiện diện tại Việt Nam – như Chương trình Khởi nghiệp Thụy Sĩ (Swiss EP), Sáng kiến Hỗ trợ Khu vực Tư nhân vùng Mekong (MBI), Chương trình Đối tác Đổi mới Sáng tạo Việt Nam-Phần Lan (IPP) - cùng xác lập quan hệ ối tác chiến lược với DNES. Với vai trò tập hợp nguồn lực, DNES vận hành như cầu nối gắn kết các tác nhân của hệ sinh thái khởi nghiệp Thành phố - gồm cả các công ty khởi nghiệp và những ơn vị hỗ trợ khởi nghiệp

INNOVATION HUB BY THE SEA

như Viện Nghiên cứu và Đào tạo Việt-Anh (VNUK) hay Fablab Da Nang. Theo ó, năm 2017 sẽ chứng kiến nhiều sự kiện nổi bật của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam tại Đà Nẵng, tiêu biểu là sự kiện tôn vinh các cố vấn dẫn dắt khởi nghiệp của Sáng kiến Cộng ồng Cố vấn Khởi nghiệp Việt Nam (Vietnam Mentors Initiative, VMI) ược tổ chức trong khuôn khổ Hội nghị & Triển lãm Khởi nghiệp Đà Nẵng 2017 – SURF, kết hợp cùng Hội nghị và Triển lãm Công nghệ & Đầu tư Echelon 2017. Nguồn lực xã hội, ặc biệt là kinh nghiệm và sự thấu hiểu thị trường của các doanh nhân thành ạt ở ngay tại Đà Nẵng, luôn ược ội ngũ DNES chú trọng khai thác. Đầu năm 2016, khi hỗ trợ những nhóm và công ty khởi nghiệp ầu tiên, năng lực cung ứng cố vấn dẫn dắt (mentor) của DNES còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Phần lớn các cố vấn là khách mời từ những trung tâm khởi nghiệp như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Khoảng cách ịa lý và lượng thời gian hạn hẹp tại Đà Nẵng ã cản trở rất nhiều tới hiệu quả hỗ trợ cho các nhóm và công ty khởi nghiệp. Từ khóa thứ hai, với sự hỗ trợ từ Chương trình Khởi nghiệp Thụy Sỹ, DNES ã ịnh hình ược dịch vụ cố vấn dẫn dắt khởi nghiệp. Hơn thế, DNES ang từng bước hình thành mạng lưới các cố vấn tại chỗ - bao gồm các doanh nhân thành ạt tại Đà Nẵng, cán bộ chuyên môn của DNES, và cả những nhà sáng lập các công ty khởi nghiệp nhận ược hỗ trợ và hợp tác cùng DNES. Đại diện của DNES cũng tích cực tham gia Tổ Điều phối của Sáng kiến Cộng ồng Cố vấn Khởi nghiệp Việt Nam – mạng lưới ầu tiên liên kết các cố vấn khởi nghiệp trên toàn quốc. Tinh thần học tập và ổi mới sáng tạo không ngừng. Những thành tựu khích lệ ban ầu hẳn nhiên là kết quả làm việc chuyên cần và không thể 33

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

Chuyên gia của SECO EP trình bày với các cán bộ hỗ trợ khởi nghiệp Đà Nẵng về chương trình cố vấn khởi nghiệp (mentor).

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

thiếu tinh thần không ngừng học hỏi, tìm tòi cách làm mới của ội ngũ DNES. Hỗ trợ khởi nghiệp và xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp là công việc hoàn toàn mới mẻ. Bởi thế, vừa học vừa làm, không ngại thử nghiệm và sẵn sàng iều chỉnh là cần thiết. Thái ộ lao ộng tích cực này ã thực sự giúp DNES chuyển hóa nhiều hạn chế thành lợi thế. DNES “khởi nghiệp” bằng công việc hỗ trợ khởi nghiệp. Phương pháp tiếp cận triển khai tinh gọn

ược chính ội ngũ DNES áp dụng. Thiếu hụt về kinh nghiệm ược bù ắp bằng sự ồng cảm và thấu hiểu những thách thức khởi nghiệp từ chính trải nghiệm của DNES. Sự mới mẻ của hoạt ộng khởi nghiệp cũng tạo sức hấp dẫn, khuyến khích cộng ồng doanh nhân ịa phương tham dự nhiều hơn các hoạt ộng và sự kiện tại DNES. Quy mô nhỏ của thị trường tại chỗ với dân số hơn 1 triệu người của Đà Nẵng mở ra cơ hội ưa “thành phố áng sống Việt Nam” trở thành iểm

hội tụ của làn sóng khởi nghiệp. Tham dự vào chương trình ươm tạo và tăng tốc khởi nghiệp cũng như các cuộc thi khởi nghiệp do DNES tổ chức ang ngày càng có nhiều hơn các nhóm và công ty khởi nghiệp ến từ các tỉnh, thành trên cả nước. Cũng xuất hiện những ý tưởng ưa các công ty khởi nghiệp trong khu vực và thế giới tới Đà Nẵng chỉ ể chuyên tổ chức sản xuất - nhằm tận dụng ưu thế chất lượng hạ tầng, nguồn nhân lực, và vị trí ịa lý. Bài học thành công từ các trung tâm khởi nghiệp của thế giới ghi nhận, mật ộ, chứ không phải quy mô, mới là ộng lực thúc ẩy của cộng ồng khởi nghiệp. Tuân thủ nguyên tắc “không loại trừ” trong phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, DNES khởi ầu và luôn duy trì cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho a dạng các nhóm dự án và công ty khởi nghiệp ở nhiều giai oạn phát triển và a dạng ngành nghề kinh doanh. Đồng thời, DNES từng bước xác ịnh những ngành kinh doanh mà hệ sinh thái khởi nghiệp Thành phố có năng lực hỗ trợ tốt nhất dựa trên lợi thế cạnh tranh ịa phương. Chương trình tăng tốc kinh doanh dành riêng cho các ý tưởng ổi mới sáng tạo trong lĩnh vực du lịch tiểu vùng Mekong (MIST) ược triển khai ngay từ ầu năm 2017 - với sự hỗ trợ từ MBI và Swiss EP – phản ánh sự dịch chuyển sang phương pháp tiếp cận theo chiều sâu của DNES. Xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp là công việc

òi hỏi sự kiên trì trong nhiều thập kỷ. Rất nhiều thách thức ang chờ DNES và Đà Nẵng. Những thành tựu của một năm ầu tiên, và quan trọng hơn là năng lượng khởi nghiệp trong chính mỗi con người DNES cho phép kỳ vọng vào bức tranh tươi sáng về một cộng ồng khởi nghiệp năng ộng và sáng tạo nơi thành phố biển miền Trung. (*) Cán bộ Giám sát & Đánh giá Kết quả, Chương trình khởi nghiệp Thụy Sĩ (Swiss EP)

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

ĐÀ NẴNG HỌC ƯƠM DOANH NGHIỆP MIKE DUCKER - CỰU THÀNH VIÊN NHÓM TƯ VẤN PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THỜI TỔNG THỐNG OBAMA NÓI: “ĐÀ NẴNG CÓ TẤT CẢ NHỮNG TIỀM NĂNG ĐỂ TRỞ THÀNH MỘT TRUNG TÂM ƯƠM TẠO DOANH NGHIỆP LỚN NHẤT VÙNG. NHƯNG MÀ PHẢI NHANH LÊN...”. NGƯỜI ĐÂU LÀM DOANH NGHIỆP? TRẦN NGUYÊN

Quang cảnh Hội nghị và triển lãm khởi nghiệp Đà Nẵng (Startup Fair 2016)

ột buổi sáng tháng 5, cô gái trẻ Lê Nguyễn Hải Yến ứng lên và trình bày các ý kiến của mình ể góp vào dự thảo Luật doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tại văn phòng

oàn ại biểu quốc hội Đà Nẵng, trước rất nhiều “cây a cây ề”, cô gái 9X này dõng dạc nói về việc cần thiết phải giữ lại Quỹ hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, sự cần thiết của các chính sách hỗ trợ cho sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp hay ơn giản là ề nghị tách việc hoạt ộng của không gian làm việc chung (co-working space) ra khỏi hạng mục kinh doanh bất ộng sản vốn bị ràng buộc về vốn iều lệ... Tôi ngồi nhìn cô gái nhỏ con và nhanh nhẹn này, thấy sự tự tin và sắc sảo toát ra ằng sau bài trình bày ngắn gọn và i thẳng vào những iểm trọng tâm của vấn ề. Các bô lão gật gù khen phải, không giấu ược chút tự hào khi hỏi thăm:

“Mi học ở mô về?”. Yến, cũng như 700 thành viên khác là kết quả của ề án 922 - ề án phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của Đà Nẵng từ hơn 10 năm trước. Cô nàng học một trường danh giá của Úc, i học kỳ chuyển ổi tại Hà Lan, có vài học bổng ngắn hạn tại Mỹ và Canada. Giờ Yến về Đà Nẵng làm việc, vừa là ể trả nợ cho khoản vay mà thành phố

ã thanh toán trước khi i học, vừa ể thực hiện lời hứa của mình trước kia: Đi học ể về xây dựng thành phố. Xây dựng thành phố - cụm từ này nghe to tát và có phần sáo rỗng trong bối cảnh xã hội ngày nay. Nhưng cách mà những người trẻ này làm việc, phấn ấu và ưa ra những sáng kiến thì rất thực tế, ến mức cầm nắm ược, như việc mà cô

ang làm ở Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng: cùng với các chuyên gia quốc tế xây dựng mô

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

hình chuyển giao công nghệ từ các nước về cho doanh nghiệp tại Đà Nẵng. Yến không phải ngoại lệ. Ở Đà Nẵng, có thể gặp những câu chuyện về người trẻ và ầy hứng khởi như thế: Tiến sĩ trẻ Nguyễn Thị Mỹ Hương, phụ trách Viện ào tạo Việt – Anh (VNUK) “cày” liên tục cho ra ược giáo trình và các khoá ào tạo giảng viên chuyên về khởi sự doanh nghiệp; chàng trai Phạm Đức Nam Trung i vòng quanh khu vực ể tìm kiếm phương thức mang cộng ồng du mục kỹ thuật số (digital nomads - những chuyên gia sống và làm việc trực tuyến di chuyển khắp nơi trên thế giới) về Đà Nẵng vì anh tin rằng ây là thành tố quan trọng ể tạo thị trường công nghệ và truyền cảm hứng cho người trẻ tại ịa phương có thể i cùng các câu chuyện toàn cầu...

HỆ SINH THÁI THÌ CẦN SỰ TUẦN HOÀN Hệ sinh thái khởi nghiệp là thuật ngữ hay ược sử dụng xưa giờ. Nhưng ít ai chịu khó ngồi vẽ ra cho

ủ cái ịnh nghĩa này. Đơn giản, thì nó là một cái ao, trời mưa xuống thì sẽ ầy nước. Và có nước thì sẽ có rong rêu, cá tôm sẽ từ trong ất chui ra mà sống, rồi cây cối nhờ ó mà phát triển, quả rụng xuống lại nuôi cây con lớn lên. Cứ như vậy, thành một vòng tròn khép kín theo tự nhiên, và theo thị trường ể mà lớn dần lên. Đà Nẵng có một người “ ào ao” như vậy, ể bắt ầu cho hệ sinh thái khởi nghiệp. Ông tên là Võ Duy Khương, tác giả ề án phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp Đà Nẵng 2017 - 2030. Tôi hay ngồi ăn tối với ông Võ Duy Khương, một người có ến 8 năm giữ cương vị phó chủ tịch thường trực Uỷ ban nhân dân Đà Nẵng. Ông Khương là ại diện cho thế hệ những người trưởng thành trong chiến tranh và dốc sức xây dựng Đà Nẵng từ một vùng trũng về kinh tế trở thành nơi dẫn ầu cả nước về chỉ số năng lực cạnh tranh. Ông Khương chọn cho mình một con

ường lạ lẫm: Xây dựng Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp Đà Nẵng với tham vọng xây Đà Nẵng thành một thành phố khởi nghiệp. Khát vọng thì lớn và những gì ông làm có vẻ rất căn cơ, cụ thể và hay ho: ngồi ó, dùng hết những kinh nghiệm, sức ảnh hưởng của mình ể truyền cảm hứng cho nhóm trẻ làm việc. 36

CÂU CHUYỆN CÁ CHUỒN Tỷ phú Jeff Hoffman - người sáng lập tập oàn Priceline, Booking.com, Hotel.com cũng như Agoda.com ang chuẩn bị cho bài diễn thuyết của mình tại Đà Nẵng vào ngày 21, 22.7 sắp tới. Người àn ông ã làm thay ổi toàn bộ ngành công nghiệp du lịch thế giới này cho biết: “Tôi thích cách mà các bạn trẻ Đà Nẵng thuyết phục tôi: họ không làm một hội thảo mặc ồ vest ở khách sạn 5 sao, mà sẽ làm một cuộc chơi tên là SURF - lướt sóng. Họ vẽ hình con cá chuồn làm biểu tượng và nói rằng chỉ có ở biển Đà Nẵng mới có loài cá kỳ lạ này: có thể bơi, có thể bay và ặc biệt luôn i thành oàn. Tôi hi vọng sự phát triển của doanh nghiệp tại Đà Nẵng cũng như cá chuồn, i thành oàn cùng nhau, lướt trên những con sóng về phía khơi xa. Và tôi hào hứng

ược làm người truyền chút cảm hứng cho thế hệ doanh Tỷ phú ngành du nhân mới của Việt Nam trên lịch Jeff Hoffman hành trình này”.

Ông Khương hiểu rằng, một nền kinh tế mới, làn sóng công nghệ thứ tư ã không còn chỗ cho những cách làm cũ, mà cần những sự kết hợp mới: hợp tác công tư, liên kết các tổ chức quốc tế, tìm kiếm những câu chuyện toàn cầu hoá và phải dám

i những chuyến i mạo hiểm. “Đà Nẵng dành rất nhiều công sức ể có các trường ại học, trung tâm

ào tạo công nghệ thông tin. Nhưng khi các bạn trẻ trình bày dự án về trí tuệ nhân tạo, tôi không hiểu gì lắm. Tôi hỏi một bạn tiến sĩ công nghệ thông tin trẻ ở Pháp về cái ó có tiềm năng không, bạn ấy bảo có. Vậy là chúng tôi nhận cái trí tuệ nhân tạo này vào ể ươm tạo. Và sắp tới, Đà Nẵng sẽ là nơi ầu tiên ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giao tiếp với người dân, ặc biệt là dịp APEC sắp tới”. Cái cây yếu thì cần ánh sáng. Doanh nghiệp muốn lớn lên cũng cần ánh sáng, và nước, và khí trời. Đà Nẵng vẫn là xứ nhà quê và i sau xa lắc so với các nơi khác về sự phát triển của doanh nghiệp. Nhưng khi mà mỗi ngày có hàng trăm chuyến bay quốc tế ến và i thành phố ven biển này, thì họ có vẻ ang úng khi xây dựng mô hình “khởi nghiệp bên bờ biển” - một mô hình chẳng giống ai, nhưng tận dụng ược toàn bộ những lợi thế của ất và người của nơi áng sống nhất Việt Nam này.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

TRƯỜNG VŨ, TRÂN LƯU 37

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

ĐÀ NẴNG - TIỀM NĂNG VÀ KHÁT VỌNG KHỞI NGHIỆP của chính quyền thành phố khơi dậy khát vọng và niềm tin mạnh mẽ của người dân, cộng ồng doanh nghiệp, học sinh, sinh viên, giới trẻ trong việc ưa Đà Nẵng thành một trong những trung tâm khởi nghiệp và sáng tạo, phát triển bền vững của cả nước, có hệ sinh thái khởi nghiệp ổi mới sáng tạo với hệ thống pháp lý hoàn thiện, môi trường ầu tư, sản xuất kinh doanh thuận lợi thúc

ẩy hoạt ộng khởi nghiệp và tái khởi nghiệp trên cơ sở ổi mới sáng tạo trong khoa học, công nghệ và mô hình kinh doanh mới, ã truyền cảm hứng, cái nhìn lạc quan về tương lai thành phố Đà Nẵng - khởi nghiệp. Bạn sẽ không từ chối một ịa iểm ể khởi nghiệp khi nơi ấy - thành phố Đà Nẵng, có nguồn nhân lực chất lượng, chính quyền ịa phương

ồng hành cùng cộng ồng khởi nghiệp, hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển lành mạnh, iều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thuận lợi. Nguồn nhân lực chất lượng, luôn có sẵn những tài năng không thua kém bất cứ ịa phương nào trên cả nước, là ưu iểm ầu tiên của Đà Nẵng ể phát triển khởi nghiệp. Nguồn nhân lực óng vai trò lớn trong một hệ sinh thái khởi nghiệp từ nhà sáng lập doanh nghiệp, nhân viên làm việc cho các công ty khởi nghiệp ến nhà nghiên cứu, nhà

ầu tư… Đà Nẵng là trung tâm giáo dục ào tạo lớn nhất của khu vực miền Trung - Tây Nguyên, với 15 trường ại học, học viện, 17 trường cao ẳng, nhiều trường trung cấp chuyên nghiệp, trung tâm dạy nghề. Hàng năm, Đà Nẵng cung cấp hàng chục ngàn lao ộng trẻ ược ào tạo bài bản, có chất lượng trong nhiều lĩnh vực cho thành phố và các ịa phương trong khu vực. Thành phố cũng là nơi thu hút nguồn nhân lực có chất lượng cao từ nhiều ịa phương khác trong cả nước với những chính sách ưu tiên vượt trội. Bên cạnh ó, ươm mầm nguồn nhân lực khởi nghiệp cũng ược quan tâm kịp thời, chính quyền (4)

TS. HUỲNH HUY HÒA (*)

hững năm gần ây, khởi nghiệp ã diễn ra mạnh mẽ và có những kết quả tích cực trên khắp cả nước. Đến nay, Việt Nam ã có khoảng hơn 1.500 doanh nghiệp khởi nghiệp và khả năng sẽ tăng nhanh trong những năm tiếp theo. Về số lượng các doanh nghiệp khởi nghiệp trên dân số thì Việt Nam ang ở mức khá cao, nhiều hơn các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ (1). Các báo cáo của VCCI cũng chỉ ra rằng, tinh thần khởi nghiệp, kinh doanh của người Việt Nam không thua kém bất kỳ quốc gia nào trên thế giới (2). Theo chỉ ạo của Chính phủ, năm 2016 ã

ược chọn là năm Quốc gia khởi nghiệp của Việt Nam, với Đề án Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp

ổi mới sáng tạo quốc gia ến năm 2025 nhằm “Tạo lập môi trường thuận lợi ể thúc ẩy, hỗ trợ quá trình hình thành và phát triển loại hình doanh nghiệp có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ, mô hình kinh doanh mới; Khẩn trương hoàn thiện hệ thống pháp lý hỗ trợ khởi nghiệp ổi mới sáng tạo…” (3). Đây là những tín hiệu vui cho thấy sự quan tâm,

ịnh hướng của Chính phủ trong việc thúc ẩy tinh thần khởi nghiệp cho các doanh nghiệp và thế hệ trẻ Việt Nam. Với tầm nhìn hướng ến xây dựng “thành phố Đà Nẵng - iểm ến của khởi nghiệp và sáng tạo” 38

NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT LƯỢNG, LUÔN CÓ SẴN NHỮNG TÀI NĂNG KHÔNG THUA KÉM BẤT CỨ ĐỊA PHƯƠNG NÀO TRÊN CẢ NƯỚC, LÀ ƯU ĐIỂM ĐẦU TIÊN CỦA ĐÀ NẴNG ĐỂ PHÁT TRIỂN KHỞI NGHIỆP.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

Lễ ra mắt Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng – vườn ươm hợp tác công – tư ầu tiên tại Việt Nam.

thành phố ã nghiên cứu và triển khai hàng loạt các chính sách thúc ẩy hoạt ộng nghiên cứu khoa học, sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp trong học sinh, sinh viên; thông qua các hỗ trợ, khuyến khích các trường ại học, cao ẳng, trung học chuyên nghiệp, trung học dạy nghề,… hình thành và phát triển các trung tâm ươm tạo, câu lạc bộ sáng tạo, câu lạc bộ khởi nghiệp; khuyến khích

ưa các chương trình giảng dạy khởi nghiệp vào các trường ại học, cao ẳng ối với tất cả các chuyên ngành. Một nét mới trong những năm gần ây chính là sự xuất hiện ngày càng nhiều sinh viên cố gắng khởi nghiệp ngay khi còn ang ngồi trên ghế nhà trường. Thứ hai, Chính quyền thành phố ồng hành cùng cộng ồng khởi nghiệp, bên cạnh việc triển khai ầy ủ các chính sách hỗ trợ của Chính phủ

INNOVATION HUB BY THE SEA

ban hành, hoàn thiện các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, thu hút ầu tư nói chung, nhiều chính sách, hoạt ộng liên quan ến hỗ trợ, thúc ẩy khởi nghiệp ã ược ban hành và triển khai trên

ịa bàn thành phố. Năm 2015, Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp thành phố Đà Nẵng

ược thành lập (5), ây là một mô hình mới chỉ có ở thành phố Đà Nẵng nhằm phát huy tối a vai trò của chính quyền thành phố trong ịnh hướng, kết nối phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, sáng tạo. Nhiều chương trình hỗ trợ cho doanh nghiệp khởi nghiệp ược triển khai như chính sách hỗ trợ doanh nghiệp ổi mới công nghệ, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm, chính sách tài trợ của Quỹ phát triển khoa học và công nghệ, Quỹ Đầu tư… Hỗ trợ hình thành các diễn àn về tuyên truyền, giáo dục và 39

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

hỗ trợ khởi nghiệp ổi mới sáng tạo. Chương trình “Phát triển khởi nghiệp Đà Nẵng 2016” (6) ã tạo ra những thay ổi tích cực về thông tin truyền thông, hỗ trợ khởi nghiệp, phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ khởi nghiệp, hỗ trợ về tài chính, tín dụng, hỗ trợ về tư vấn, ào tạo, chuyển giao công nghệ, về xây dựng, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp… Hoạt ộng truyền thông về khởi nghiệp ược triển khai mạnh mẽ. Các buổi tọa àm xoay quanh chủ ề xây dựng thành phố khởi nghiệp như Hội thảo quốc tế “Ươm tạo và thương mại hóa công nghệ phục vụ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp

ổi mới sáng tạo” (7), Hội nghị và Triển lãm khởi nghiệp “Đà Nẵng - Startup Fair 2016” (8), Cuộc thi “Danang Startup Runway 2016” (9)... góp phần tác

ộng ến ý thức của cộng ồng về khởi nghiệp và bước ầu xây dựng hình ảnh thành phố Đà Nẵng năng ộng, khởi nghiệp ổi mới sáng tạo. Hợp tác quốc tế về khởi nghiệp ổi mới sáng tạo ược chú trọng và ẩy mạnh. Thành phố xây dựng và triển khai các chương trình liên kết hợp tác xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua tham gia và mở rộng các mạng lưới với các ối tác trong nước và quốc tế về nhà ầu tư, nhà tư vấn, các vườn ươm, chương trình tăng tốc quốc tế ể trao ổi, học tập mô hình hoạt ộng; tăng cường xây dựng quan hệ hợp tác với các thành phố và quốc gia ể học tập và trao ổi kinh nghiệm phát triển khởi nghiệp ổi mới sáng tạo; xây dựng cơ chế hợp tác, thu hút nguồn lực, nguồn ầu tư cộng ồng thông qua hợp tác công tư, matching fund ( ối ứng), ối tác dự án,… Thu hút các quỹ

ầu tư mạo hiểm, ầu tư thiên thần trong và ngoài nước ến ầu tư ở Đà Nẵng. Thời gian gần

ây, Đà Nẵng ã tiếp ón và làm việc với nhiều

ối tác quốc tế về khởi nghiệp như Đại sứ quán Israel, Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), Dự án Sáng kiến khu vực tư nhân vùng Mê Kông (MBI), tập oàn Microsoft Việt Nam, Chương trình ổi mới sáng tạo IPP (Phần Lan), SECO (Thụy sĩ), Viện Nghiên cứu khởi nghiệp của Đức (Zifet), trường Đại học Koblenz-Landau (Đức), Trường Đại học Arizona (Mỹ), Google Developer Group, Quỹ Cyber Agent… 40

từng bước xây dựng hình ảnh thành phố trong mắt các nhà ầu tư, hỗ trợ khởi nghiệp quốc tế. Thứ ba, Đà Nẵng ang dần hình thành một hệ sinh thái khởi nghiệp lành mạnh - là một trong những yếu tố quyết ịnh, tạo ộng lực, tạo môi trường cho cộng ồng doanh nghiệp khởi nghiệp phát triển. Có thể dễ dàng nhận thấy, Đà Nẵng có cộng ồng doanh nghiệp, các hiệp hội, các cơ quan, tổ chức, trường học, viện nghiên cứu… tâm huyết xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp. Một trong những minh chứng cụ thể là Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) hình thành theo mô hình hợp tác công tư (10) góp phần thúc ẩy hệ sinh thái khởi nghiệp, hỗ trợ, ươm tạo doanh nghiệp có các dự án kinh doanh tiềm năng, kết nối xây dựng mạng lưới nguồn lực (11), tiếp ến là việc hình thành Không gian làm việc chung quy mô lớn ầu tiên tại Đà Nẵng (DNC). Bên cạnh ó, các hoạt ộng về khởi nghiệp ổi mới sáng tạo, ươm tạo, tiền ươm tạo tại các trường ại học, cao

ẳng, Hội, hiệp hội cũng có những chuyển biến tích cực. Các chương trình ào tạo tinh thần khởi nghiệp (Trường Đại học kinh tế Đà Nẵng, Câu lạc bộ My Pro) và các dự án hỗ trợ khởi nghiệp (Không

Đoàn ại biểu từ Đại học Adelaide (Úc) ến thăm Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

ĐÀ NẴNG HỘI ĐỦ TIỀM NĂNG VÀ KHÁT VỌNG PHÁT TRIỂN MẠNH KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO, XÂY DỰNG THÀNH PHỐ ĐIỂM ĐẾN CỦA KHỞI NGHIỆP VÀ SÁNG TẠO.

gian sáng tạo Fablab Đà Nẵng, Hỗ trợ Hệ sinh thái khởi nghiệp ở Đà Nẵng, Câu lạc bộ 9Start Lab, Câu lạc bộ Khởi nghiệp Bách Khoa, Câu lạc bộ sáng tạo trẻ,….). Mô hình Vườn ươm PISI-CIT, Vườn ươm Đại học Duy Tân, Câu lạc bộ 100 hạt giống doanh nhân… cũng ã phát hiện và bồi dưỡng những ý tưởng, dự án của sinh viên, tuổi trẻ Đà Nẵng, kết nối các dự án khởi nghiệp với các nhà ầu tư ể hỗ trợ hiện thực hóa các ý tưởng và ưa sản phẩm vào sử dụng trong thực tế. Cùng với ó, thành phố cũng ẩy mạnh các hoạt ộng ào tạo về khởi nghiệp ổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực phục vụ cho hoạt ộng khởi nghiệp ổi mới sáng tạo thông qua các chính sách liên kết, hỗ trợ ào tạo về khởi nghiệp ổi mới sáng tạo cho giảng viên, giáo viên ại học, cao ẳng, trung học chuyên nghiệp, trung học phổ thông, nâng cao khả năng tư vấn, ầu tư khởi nghiệp ổi mới sáng tạo. Khuyến khích, thúc ẩy hoạt ộng ào tạo chính quy và không chính quy về khởi nghiệp tại các trường học, viện nghiên cứu, trung tâm ào tạo. Thứ tư, Đà Nẵng có iều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thuận lợi cho sự phát triển nhanh chóng và bền vững, ặc biệt ối với khởi nghiệp. Đà Nẵng nằm ở vị trí chính giữa của Việt Nam, là cửa ngõ phía Đông của Hành lang Kinh tế Đông - Tây, nằm trên trục giao thông Bắc - Nam của quốc gia về ường bộ, ường sắt, có vị trí thuận lợi về các tuyến ường biển, ường hàng không quốc tế. Đà Nẵng cũng là cửa vào của các di sản văn hoá và di sản thiên nhiên thế giới, là trung iểm của sáu di sản thế giới, trung tâm của “Con ường di sản thế giới” kết nối các di sản Việt Nam và hai di sản thế giới nên sẽ là iểm ến và iểm trung chuyển khách du lịch trong và ngoài nước. Biển Đà Nẵng có nhiều bãi tắm ẹp và cảnh quan kỳ thú như: Non Nước, Mỹ Khê, Xuân Thiều, Nam Ô... trong ó bãi biển Mỹ Khê - Non Nước ược tạp chí Forbes (Mỹ) bình chọn là một trong 6 bãi biển ẹp và quyến rũ nhất hành tinh. Thành phố Đà Nẵng phát triển hướng ến mục tiêu “trở thành một trong những ô thị lớn

INNOVATION HUB BY THE SEA

của cả nước, là trung tâm kinh tế, văn hoá - xã hội,

ộng lực phát triển của khu vực miền Trung - Tây Nguyên; là ịa bàn giữ vị trí chiến lược quan trọng về quốc phòng, an ninh của cả nước; phấn ấu xây dựng Đà Nẵng giàu ẹp, an bình, văn minh, hiện ại” (12). Sau 20 năm xây dựng và phát triển, Đà Nẵng ã dần xây dựng cho mình các lợi thế với cơ sở hạ tầng ồng bộ, hiện ại và tiếp tục ược quan tâm phát triển; hình ảnh về một thành phố giàu ẹp, an bình, văn minh, hiện ại; môi trường

ầu tư, kinh doanh thông thoáng, có sức cạnh tranh cao, với các thế mạnh về du lịch, thương mại, logistics, công nghệ - thông tin, tài chính - ngân hàng, giáo dục - ào tạo; kết nối với các trung tâm dịch vụ quốc tế hàng ầu trong khu vực ASEAN và thế giới, ặc biệt thuận lợi cho các hoạt ộng khởi nghiệp ổi mới sáng tạo. Với những nỗ lực của chính quyền thành phố, sự hưởng ứng và chung tay xây dựng của cộng

ồng doanh nghiệp, các cơ quan, trường học, viện nghiên cứu, hội, hiệp hội và người dân, Đà Nẵng hội ủ tiềm năng và khát vọng phát triển mạnh khởi nghiệp ổi mới sáng tạo, xây dựng thành phố - iểm ến của khởi nghiệp và sáng tạo. (*) Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng Hiện có 2.100 công ty khởi nghiệp tại Indonesia, 2.300 tại Trung Quốc và 7.500 tại Ấn Độ. (2) Phòng Thương mại Công nghiệp Việt Nam: Chỉ số khởi nghiệp Việt Nam (GEM) 2014, 2015/2016: khảo sát 2.000 người trưởng thành và 36 chuyên gia. (3) Quyết ịnh số 844/QĐ-TTg ngày 18/05/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp ổi mới sáng tạo quốc gia ến năm 2025” (4) Dự thảo Đề án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp ổi mới sáng tạo thành phố Đà Nẵng. (5) Quyết ịnh số 7853/QĐ-UBND ngày 26 tháng 10 năm 2015 của Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng (6) Quyết ịnh số 9098/QĐ-UBND ngày 09/12/2015 của UBND thành phố Đà Nẵng (7) Do Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Cục Phát triển Thị trường và Doanh nghiệp KHCN tổ chức. (8) Do Hội ồng Điều phối mạng lưới khởi nghiệp thành phố Đà Nẵng tổ chức. (9) Do Viện Nghiên cứu Đào tạo Việt-Anh phối hợp với Trường Đại học Kinh tế tổ chức. (10) Là mô hình Vườn ươm doanh nghiệp ầu tiên trong cả nước vừa có sự tham gia của Nhà nước vừa có sự tham gia của các nhà ầu tư tư nhân. (11) Đến nay DNES ã tiến hành 2 khóa ươm tạo với tổng cộng là 17 dự án. (12) Nghị quyết Đại hội Đại biểu lần thứ XXI, Nhiệm kỳ 2015 - 2020, Đảng Bộ thành phố Đà Nẵng, ngày 16/10/2015. (1)

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

KHỞI NGHIỆP BẰNG SỰ CHIA SẺ (*) PHẠM THÙY LIÊN (**)

KHI LÀN SÓNG KHỞI NGHIỆP VÀ O Đ À N Ẵ N G Trong một buổi hội thảo của oàn Sinh viên Quản trị kinh doanh ến từ Đại học Stanford (Hoa Kỳ) tại thành phố Đà Nẵng, tôi gặp Samson, người Israel trong oàn. Khi ược hỏi về ộng lực phát triển kinh tế tư nhân tại quê hương Israel và nước Mỹ, Samson trả lời “tinh thần doanh nhân, công nghệ và ổi mới sáng tạo”. Chúng tôi trao ổi rất lâu khi Samson cố gắng giải thích cho tôi về vai trò của khởi nghiệp ổi mới sáng tạo ối với phát triển kinh tế, các chính sách của chính phủ Israel và Mỹ, quỹ

ầu tư, chương trình ối ứng vốn ầu tư khi tôi và có lẽ cả thành phố Đà Nẵng còn chưa phân biệt ược giữa khởi nghiệp “mưu sinh” và khởi nghiệp ổi mới sáng tạo. Đó là một ngày cuối năm 2014 – thời iểm ngay trước sự bắt ầu của một làn sóng khởi nghiệp tràn vào Việt Nam và cả thành phố Đà Nẵng. Làn sóng ấy tới Đà Nẵng từ khi chương trình Đối tác Đổi mới Sáng tạo Phần Lan (IPP) tổ chức Hội thảo Hợp tác Đổi mới sáng tạo lần ầu tại

ây. Tôi hỏi Riku Mäkelä, cố vấn Đổi mới sáng tạo của IPP rằng: “Muốn phát triển kinh tế tư nhân và

ổi mới sáng tạo ở Đà Nẵng thì làm gì?” và ược dẫn ến Câu lạc bộ Kiến tạo khởi nghiệp Đà Nẵng -9StartLab bao gồm nhiều người trẻ ến từ nhiều ngành nghề khác nhau, tụ họp hằng tuần cùng trao ổi và bàn luận về các vấn ề liên quan ến kết nối khởi nghiệp và ổi mới sáng tạo. Cuộc gặp gỡ này ánh ấu sự khởi ầu trong việc hỗ trợ cộng 42

SAU KHI TỐT NGHIỆP CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ HỌC TẠI ĐẠI HỌC NOTTINGHAM, VƯƠNG QUỐC ANH THEO HỌC BỔNG CỦA THÀNH PHỐ RỒI VỀ LÀM VIỆC TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ĐÀ NẴNG VỚI VAI TRÒ NGHIÊN CỨU VÀ TƯ VẤN CHÍNH SÁCH, PHẠM THÙY LIÊN ĐỘT NHIÊN… BỎ VIỆC VÀ TRỞ THÀNH MỘT TRONG NHỮNG NGƯỜI ĐIỀU HÀNH DNES DÙ BIẾT RẰNG ĐÂY LÀ MỘT QUYẾT ĐỊNH MẠO HIỂM. BÀI VIẾT DƯỚI ĐÂY LÀ CHỨNG KIẾN CỦA CÔ VỀ HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP ĐÀ NẴNG, TỪ LÚC LÀ CON SỐ 0 ĐẾN KHI TRỞ THÀNH MỘT TRONG NHỮNG KHU VỰC NĂNG ĐỘNG NHẤT TẠI VIỆT NAM.

ồng khởi nghiệp của tôi. IPP cũng là “cây cầu” nối 9Startlab với Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng và Trường Cao ẳng Công nghệ Thông tin – Đại học Đà Nẵng ể cùng thực hiện ề án Đề án “Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp TP. Đà Nẵng ến năm 2020, tầm nhìn ến năm 2030”. Trong hơn một năm sau ó, nhiều hoạt ộng tổ chức sự kiện, xây dựng chương trình, ổi mới sáng tạo, xây dựng chính sách

ược ba ối tác phối hợp thực hiện với cùng một mục tiêu chung là cho ra ời một hệ sinh thái thực sự năng ộng, sáng tạo, kết nối và hiệu quả, làm

ộng lực thúc ẩy nền kinh tế tư nhân tại thành phố.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

Các nhóm dự án khởi nghiệp ươm tạo tại DNES nhận tư vấn từ các cố vấn khởi nghiệp (mentor).

NHỮNG VIÊN GẠCH ĐẦU TIÊN Một trong những kết quả nổi bật của nỗ lực chung giữa chính quyền, doanh nhân, trường ại học, cộng ồng và các ối tác hỗ trợ trong suốt hơn một năm là sự ra ời của Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) vào ầu năm 2016. Vườn ươm ra ời với mô hình hợp tác công tư: nhà nước và tư nhân cùng góp công sức và tiền bạc. Vườn ươm DNES mang nhiều kì vọng từ thành phố Đà Nẵng, ược xem “là bước i ầu tiên có tính chất nền móng cho sự hình thành và phát triển hệ thống mạng lưới khởi nghiệp trong tương lai tại Đà Nẵng” - như trên báo Đà Nẵng ã ánh giá. Mang một tầm nhìn và sứ mệnh lớn nhưng DNES bắt ầu như một doanh nghiệp khởi nghiệp với nguồn lực có hạn: ông Võ Duy Khương (nguyên Phó chủ tịch thường trực UBND thành phố) là người ứng ầu, năm nhân sự trẻ và một số vốn góp có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước và các nhà ầu tư thiên thần cần ược bảo toàn. Trong

INNOVATION HUB BY THE SEA

thời kỳ hoạt ộng ban ầu, DNES gặp rất nhiều khó khăn: bị lấy lại trụ sở làm việc ể rồi không biết cả DNES và dự án sẽ i âu; nhà ầu tư rút vốn, áp lực tài chính khi chưa tìm ra ược nguồn thu, các dự án khởi nghiệp thất bại. Một trong những người “giữ lửa” cho DNES là ông Võ Duy Khương, mà chúng tôi hay gọi thân mật là “chú”. Tôi may mắn ược biết chú từ ầu năm 2014 - thời iểm chú ang là Phó Chủ tịch thường trực UBND thành phố Đà Nẵng. Ấn tượng mà tôi nhớ nhất là một người mặc áo vest chỉnh tề, ngồi nghe các dự án trình bày và nán lại hỏi han từng bạn sáng lập trẻ ến tối muộn – một hình ảnh mà tôi không nghĩ sẽ hay gặp ở một vị lãnh ạo bận rộn. Bất kì khi nào tôi gặp chú, tôi cũng thấy có thêm ộng lực ể làm việc. Chú không phải là người biết mọi thứ, không phải là người giỏi nhất, hoàn hảo nhất nhưng là người mà có thể khiến chúng tôi cực kì cảm phục, tin tưởng và muốn i theo. Tôi nhận phụ trách chương trình ươm tạo khi chưa có nhiều kinh nghiệm. Để giúp DNES xây 43

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

dựng chương trình ươm tạo, tôi chủ ộng liên hệ và trao ổi với các chuyên gia của các tổ chức và mạng lưới hỗ trợ khởi nghiệp trong và ngoài nước. Khi mình có ủ quyết tâm và cầu thị, mọi sự giúp ỡ sẽ ến. Không chỉ có IPP, DNES nhận

ược sự quan tâm và hỗ trợ rất nhiều từ chương trình MBI của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Chương trình Hỗ trợ Khởi nghiệp của Thụy Sĩ (SECO EP), các ại sứ quán và mạng lưới các vườn ươm quốc tế. Các nhà tư vấn và nhân sự mới cũng

ến với DNES, giúp chúng tôi giải quyết các bài toán về mô hình kinh doanh, tổ chức, nhân sự, v.v. Chính sự giúp ỡ và cổ vũ của nhiều bên tạo thêm

ộng lực ể DNES tiếp tục làm, thử, học hỏi và làm lại, từng bước ặt những viên gạch ầu tiên xây dựng trái tim của hệ sinh thái khởi nghiệp Đà Nẵng. Kiên trì theo uổi mục tiêu, một người lãnh

ạo thực thụ, một ội ngũ làm việc oàn kết và chia sẻ chung các giá trị, sự hỗ trợ từ nhiều phía là 44

công thức ể DNES bền bỉ hoạt ộng. Thành tựu

áng kể nhất là xây dựng ược một cơ sở không gian làm việc chung cho khởi nghiệp và ổi mới sáng tạo tại Đà Nẵng, trong 17 dự án ã ươm tạo, có nhiều dự án ã gọi ược vốn ầu tư thiên thần với tổng số vốn là 7 tỷ ồng, tổ chức Hội nghị Triển lãm Khởi nghiệp Quốc tế tại Đà Nẵng - Startup Fair 2016 với gần 1.000 người tham dự trong ó có nhiều diễn giả trong và ngoài nước. May mắn ược tham gia, nhận ược nhiều sự giúp ỡ, tin tưởng và cổ vũ từ nhiều người, tôi thấy có trách nhiệm phải chia sẻ những iều tôi nhận

ược cho các bạn trẻ khởi nghiệp và hỗ trợ khởi nghiệp khác ể “tạo ra một thế hệ lãnh ạo doanh nghiệp ổi mới, sáng tạo và giàu giá trị”. (*) Bài viết ã ược ăng trên Tạp chí Tia sáng của Bộ Khoa học và Công nghệ (**) Giám ốc Trung tâm Ươm tạo, Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng

Một nhóm khởi nghiệp ang thuyết trình dự án của mình tại Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

XIN CHÀO, “NHÀ ĐẦU TƯ” CÁ CHUỒN! KHÔNG PHẢI LÀ MỘT Ý TƯỞNG THỬ NGHIỆM, MÀ LÀ MỘT SỰ CÂN NHẮC NGHIÊM TÚC VÀ CẨN TRỌNG CỦA ĐỘI NGŨ ĐIỀU HÀNH VƯỜN ƯƠM DOANH NGHIỆP ĐÀ NẴNG DNES KHI CHÍNH THỨC GIỚI THIỆU CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ FLYING FISH. ĐÂY LÀ MỘT CÁI TÊN ĐƯỢC CHỌN CHO DỄ LÀM VIỆC VỚI CÁC ĐỐI TÁC QUỐC TẾ, CHỨ MỌI NGƯỜI THƯỜNG GỌI LÀ “NHÀ ĐẦU TƯ CÁ CHUỒN”. BUNG TRẦN – TRUNG PHẠM GÓP THÊM LỬA CHO KHỞI NGHIỆP

Rất nhiều startup ều

ang cần ược hà hơi tiếp sức, nhưng ai sẽ làm iều này?

Chuyện buồn của khởi nghiệp Đà Nẵng trong những ngày ầu năm 2017 là một trong những dự án thú vị ã từng giành ược rất nhiều giải thưởng lớn nhỏ khác nhau trong lãnh vực nông nghiệp ang ứng trước nguy cơ óng cửa, với một lý do chán như hầu hết các dự án khởi nghiệp giai oạn khởi ầu: không có tiền cho giai oạn phát triển dự án. Những chàng trai năm cuối của trường ại học Bách Khoa Đà Nẵng ã dành bao nhiêu tâm sức ể i ến một oạn quan trọng nhất của mình, thì có lẽ khó mà qua khỏi. Đây không phải là lần ầu, họ cũng ã từng không ủ tiền ể thuê một xưởng cơ khí thực hiện bản mẫu

của cái máng heo tự ộng, và phải xoay trở từ các nguồn kinh phí khác nhau. Tôi từng nghe một bạn trong nhóm thở một hơi rất dài vào nửa êm: sao nghe báo ăng chuyện công ty này gọi vốn triệu

ô, công ty kia thoái vốn trăm tỷ ồng nọ mà xa xôi quá, mình cần có vài chục triệu ồng ể thực hiện một sản phẩm ã ược chứng thực về tính hiệu quả của bao nhiêu là ban giám khảo chuyên môn cao, mà cứ ứng yên giữa dòng nước... Mấy chục triệu ồng, không phải là số tiền lớn, cũng chẳng phải là số tiền nhỏ. Người miền Trung mà, chưa từng có văn hóa “mạo hiểm” ể sẵn lòng

ưa khoản tiền này cho các bạn. Nhưng rồi oạn khó khăn ó cũng qua, lại tiếp ến một oạn gian truân tiếp theo, khi mà ã dốc hết tiền của gia ình, bạn bè ể sản xuất ra sản phẩm có thể thương mại hóa bước ầu, thì thị trường thịt heo bị sụp, giá giảm sút nghiêm trọng nên âu có trại chăn

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

nuôi nào có tiền ể ầu tư cho một cái máng ăn tự

ộng, dù ai cũng công nhận về tính hiệu quả của sản phẩm này. Nhà ầu tư bên ngoài thì lại ứng “chờ chút”, không phải vì không có tiền, mà vì còn ang cân nhắc xem nó thuộc lãnh vực nào, và làm sao ể làm cho công ty này phát triển lên một trăm lần, theo úng mô hình “start” là phải “up”, vì vậy những người miệt mài vào Nam ra Bắc tìm kiếm dự án ầu tư thì lại thích những gì lấp lánh trên internet, trên smartphone với những biểu ồ dựng ứng về doanh thu chứ không phải là lụi cụi

i giải quyết câu chuyện tiết kiệm ược chút tiền cám heo của các bạn. Tương tự như vậy, một chàng cử nhân công nghệ thông tin khác với niềm am mê bất tận dành cho các loại ngũ cốc, thực phẩm dinh dưỡng cho dân tập thể thao vẫn mỗi ngày chạy xe ến những vùng nguyên liệu thổ sản ở Quảng Nam ể mua

ậu xanh, ậu ỏ, ậu en, ậu phộng, bắp, mè... 46

rồi về tự rang, tự xay, tự phối trộn theo công thức mày mò ra ược. Anh óng gói, thông báo trên Facebook và i giao hàng. Công việc này ã kéo dài suốt ba năm qua, với một giấc mơ có thật: một lần nữa, giới thiệu ngũ cốc Đà Nẵng cho mọi người biết, như cách mà trăm năm trước cảng Đà Nẵng, cảng Hội An tấp nập thuyền buôn các nơi ến mua hàng. Nhưng làm sao ể i tiếp con ường này, một con ường không mấy bằng phẳng mà anh bạn

ã dõi theo từ những trang sách khởi nghiệp Israel bao lâu nay? Anh cần vài mươi triệu ồng ể trang bị một hệ thống máy rang, mấy sấy và máy xay bột, máy óng gói. Nhà ầu tư khởi nghiệp lắc ầu: ây là khởi nghiệp mưu sinh chứ không phải startup, không có khả năng làm lớn lên thành công ty triệu

ô, không ầu tư! Ngân hàng hỏi ngay: có nhà cửa

ất ai gì ể thế chấp không? Những chàng trai này, và còn rất nhiều những người trẻ khác, ang cần ược hà hơi tiếp sức, nhưng ai sẽ làm chuyện này?

Những nhà ầu tư Cá Chuồn sẽ bắt ầu một hành trình ầy hứng khởi vào mùa hè này.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

Và phải có ai làm chuyện này, hỗ trợ những câu chuyện ẹp ẽ giàu khát vọng và có khả năng thay

ổi một chút cho thị trường chứ. Và chờ mãi không có ai. Nên Cá Chuồn ra ời, tự nhận trách nhiệm hỗ trợ những dự án khởi nghiệp không lung linh sắc màu, thêm sức, thêm lửa và thêm niềm tin cho những chàng trai, cô gái tuổi ôi mươi muốn theo

uổi giấc mơ của mình thay vì bị người khác thuê

ể thực hiện giấc mơ của họ.

ĐÀN CÁ RA KHƠI Cá Chuồn – tiếng Anh là Flying Fish – dịch nguyên nghĩa là cá bay. Đây là loài cá mà chỉ có vùng biển miền Trung mới có, vừa có thể bơi, vừa có thể bay, và luôn luôn tuyệt ối i thành àn. Sự linh hoạt trong ứng biến, sự tích tụ năng lượng và

oàn kết ra khơi chính là tinh thần mà cá chuồn truyền cảm hứng cho những người quyết ịnh dấn thân vào hành trình hỗ trợ khởi nghiệp này. Đã có

INNOVATION HUB BY THE SEA

10 nhà ầu tư ầu tiên góp vốn thành lập công ty, ó là những người ang trực tiếp iều hành DNES hay những nhân sự gián tiếp hỗ trợ cho khởi nghiệp Đà Nẵng. Họ dốc hết túi tiền của mình cho Cá Chuồn, không chỉ vì kỳ vọng vào sự thành công mà ầu tư cho khởi nghiệp có thể mang tới, mà còn là thể hiện niềm tin, cam kết và khát vọng vào một cộng ồng những nhà khởi nghiệp trẻ của Đà Nẵng. Tôi ổi trạng thái công việc của mình trên trang Facebook cá nhân, thì chỉ có vài phút sau, ã nhận

ược ề nghị thu xếp ba cuộc gặp của ba nhà

ầu tư, trong ó có hai người nước ngoài, ể bàn việc tham gia hợp tác với Flying Fish. Chúng tôi muốn ồng hành cùng Flying Fish, vì ây là một cơ hội tuyệt vời ể góp phần biến những giấc mơ khởi nghiệp của những người quanh mình thành hiện thực. Đầu tư cho khởi nghiệp luôn là một danh mục mà bất cứ nhà ầu tư chuyên nghiệp nào cũng ều mong muốn sở hữu, vì nó không chỉ là những con số nhảy múa trên bảng iện của thị trường chứng khoán hay những cú lướt sóng trên sàn bất ộng sản, nó là những câu chuyện của tương lai, của những người ang miệt mài làm ra những iều ẹp ẽ. Nhưng không ai muốn một mình i trên con ường ược gọi tên là “mạo hiểm” này, nên triết lý của Cá Chuồn chính là iều mà chúng tôi muốn tìm kiếm: Cùng nhau tiến lên, rẽ sóng và chinh phục ại dương ngoài kia… Rồi bao nhiêu cuộc gọi từ xa ổ về, ai cũng quan tâm ến danh mục những dự án khởi nghiệp mà chúng tôi ang có trên tay mình. Ồ, ó là những người trẻ ở Đà Nẵng với niềm tin rằng, mọi người ều bình ẳng trước công nghệ cao, nên những gì mà cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư ang mang ến, Đà Nẵng cũng có thể góp mặt. Đó là những nhà làm du lịch tin rằng mình ang sở hữu một lợi thế cạnh tranh ặc biệt tốt khi ở ngay trên vùng ất “nóng” nhất về du lịch của cả vùng Đông Á. Đó còn là những bác sĩ, kỹ sư và cả thầy thuốc y học cổ truyền cũng tin rằng mình còn có thể tạo ra những câu chuyện có hậu cho mảnh ất

ược gọi tên là trung tâm khởi nghiệp bên bờ biển. Mùa hè này, Đà Nẵng nhiều nắng, nhiều gió và nhiều những con sóng ngoài khơi, bắt ầu cho một hành trình hứng khởi của những nhà ầu tư Cá Chuồn. 47

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

QUỸ HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP – LỜI GIẢI CHO BÀI TOÁN KHÓ “VỐN KHỞI NGHIỆP” ĐOÀN NGỌC VUI (*) NĂM 2016 ĐƯỢC CHÍNH PHỦ CHỌN LÀ “NĂM QUỐC GIA KHỞI NGHIỆP”, VỚI MỤC TIÊU ĐƯA KHỞI NGHIỆP, ĐỔI MỚI SÁNG TẠO ĐI VÀO THỰC TẾ, CHÍNH PHỦ ĐÃ BAN HÀNH ĐỀ ÁN “HỖ TRỢ HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO QUỐC GIA ĐẾN NĂM 2025”. CÓ THỂ NÓI, CHƯA BAO GIỜ HOẠT ĐỘNG KHỞI NGHIỆP, ĐỔI MỚI SÁNG TẠO ĐƯỢC DIỄN RA MẠNH MẼ VÀ LAN RỘNG KHẮP CẢ NƯỚC NHƯ THẾ, CHƯA BAO GIỜ KHỞI NGHIỆP NHẬN ĐƯỢC SỰ QUAN TÂM CỦA XÃ HỘI, CỦA CHÍNH PHỦ, CỦA CÁC CẤP CHÍNH QUYỀN NHIỀU NHƯ THẾ. ĐỐI VỚI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG, VÀO 48

CUỐI NĂM 2015, CHÍNH QUYỀN THÀNH PHỐ ĐÃ THÀNH LẬP “HỘI ĐỒNG ĐIỀU PHỐI MẠNG LƯỚI KHỞI NGHIỆP THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG” VÀ “VƯỜN ƯƠM DOANH NGHIỆP THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG”, CHÍNH THỨC ĐI VÀO HOẠT ĐỘNG TỪ NĂM 2016. LÀ ĐỊA PHƯƠNG ĐẦU TIÊN TRONG CẢ NƯỚC MÀ CHÍNH QUYỀN THÀNH PHỐ TRỰC TIẾP NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG VÀ TRIỂN KHAI MÔ HÌNH NÀY, QUA 1 NĂM ĐI VÀO HOẠT ĐỘNG, CHÚNG TA CÙNG NHÌN LẠI MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐỂ CÙNG NHAU ĐI TIẾP TRONG CHẶNG ĐƯỜNG SẮP TỚI.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

Đà Nẵng ã xác ịnh doanh nghiệp là trụ cột chính ể phát triển kinh tế của thành phố, khởi nghiệp và ổi mới sáng tạo là trụ cột chính ể phát triển doanh nghiệp, ể ến năm 2020 thành phố sẽ ạt ược mục tiêu về số lượng doanh nghiệp và có những doanh nghiệp mạnh, có thương hiệu hàng ầu ở Việt Nam và vươn ra thế giới. Trở thành thành phố khởi nghiệp, Đà Nẵng sẽ thu hút các ý tưởng kinh doanh sáng tạo, các phát minh sáng kiến ở khắp nơi ến Đà Nẵng ể triển khai thực hiện, tạo ra giá trị gia tăng cho thành phố, giúp cho hoạt ộng khởi nghiệp, khởi sự doanh nghiệp ở thành phố trở nên sôi ộng, a dạng.

TẠ I S A O Đ À N Ẵ N G P H Ả I T R Ở THÀNH THÀNH PHỐ KHỞI N G H I Ệ P, Đ Ổ I M Ớ I S Á N G T Ạ O ?

TẠ I S A O P H Ả I T H À N H L Ậ P Q U Ỹ H Ỗ T R Ợ K H Ở I N G H I Ệ P, Đ Ổ I M Ớ I S Á N G TẠ O ?

Đà Nẵng có trách nhiệm và sứ mệnh phải trở thành thành phố khởi nghiệp, ổi mới sáng tạo của Việt Nam. Đà Nẵng với diện tích ất không rộng, người không ông, ít tài nguyên khoáng sản, chỉ có lợi thế về vị trí ịa lý và tài nguyên con người. Như vậy, con ường phát triển của Đà Nẵng chỉ có thể là con ường khởi nghiệp và ổi mới sáng tạo

ể khắc phục những bất lợi, ồng thời phát huy những lợi thế của mình. Hình ảnh con ường i của Đà Nẵng thấp thoáng giống như con ường i của Israel, Singapore, chỉ có tài nguyên con người và ó là tài nguyên quý giá nhất. Đà Nẵng còn có một lợi thế nữa là có một lực lượng doanh nhân, doanh nghiệp khá ông ảo. Tính ến cuối năm 2016 thành phố có khoảng 19.000 doanh nghiệp, trong ó, số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm tỷ lệ hơn 98%, mục tiêu

ến năm 2020 có trên 35.000 doanh nghiệp.

Vậy câu hỏi ặt ra là hoạt ộng khởi nghiệp, ổi mới sáng tạo thì có nhất thiết phải thành lập Quỹ hỗ trợ hay không? Xin trả lời luôn là rất cần, với những lý do sau: - Khởi nghiệp là một quá trình thực sự khó khăn và ầy rủi ro, tỷ lệ thành công của một doanh nghiệp khởi nghiệp thấp. Trong vòng ời của một doanh nghiệp, giai oạn khởi sự là thời kỳ rủi ro nhất. Các doanh nghiệp khởi nghiệp thiếu kinh nghiệm, gặp nhiều khó khăn về pháp lý, chưa có bộ máy iều hành quản trị doanh nghiệp tốt ... do ó việc tìm kiếm nguồn vốn từ các ngân hàng thương mại là khó thực hiện ược do không chứng minh ược năng lực, lịch sử kinh doanh, tài sản ảm bảo, tính khả thi và hiệu quả của phương án vay vốn. Do ó, cần thiết phải ra ời Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp ể hỗ trợ vốn cho các dự án về ý tưởng kinh doanh sáng tạo, ý tưởng khoa học 49

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

công nghệ trong quá trình khởi nghiệp. - Tại thành phố Đà Nẵng trong những năm qua, hoạt ộng khởi nghiệp ã ra ời và phát triển với nhiều hoạt ộng như các cuộc thi ý tưởng kinh doanh, ý tưởng sáng tạo.... Tuy nhiên, các dự án, ý tưởng khởi nghiệp dù ược ánh giá là xuất sắc nhưng không ược triển khai ể hiện thực hóa vì không ược hỗ trợ, trong ó có hỗ trợ về tài chính và hầu hết ều chết yểu sau khi ược chấm chọn, nghĩa là các dự án, ý tưởng sau khi trao giải thì em cất vào tủ. Do ó, nhu cầu về một Quỹ ể hỗ trợ khởi nghiệp, ổi mới sáng tạo là có thật, ừng ể những cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp, ổi mới sáng tạo trở thành một cuộc chơi phong trào. Bên cạnh ó, việc thành lập Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp có ý nghĩa như một ộng thái cho cộng

ồng doanh nghiệp khởi nghiệp thấy Chính quyền thành phố ã vào cuộc thật sự, nói thật – làm thật, ồng hành thật với doanh nghiệp, chính 50

quyền ã kịp thời ưa ra giải pháp về tài chính ể phát triển khởi nghiệp, từ ó giải quyết ược bài toán “lãng phí” nhân lực, ý tưởng kinh doanh, ý tưởng khoa học – công nghệ. - Để Đà Nẵng trở thành thành phố khởi nghiệp thì phải xây dựng, hình thành nhiều thành tố như: các Vườm ươm doanh nghiệp, các Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, các Quỹ ầu tư mạo hiểm, các Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp, các nhà ầu tư mạo hiểm... Các yếu tố này có quan hệ hữu cơ với nhau và hình thành nên một Hệ sinh thái khởi nghiệp. Quỹ khởi nghiệp là một thành tố quan trọng trong Hệ sinh thái khởi nghiệp của thành phố. Thành lập Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp thành phố là một giải pháp quan trọng,

óng vai trò là “bà ỡ” trong việc phát triển doanh nghiệp mới trên ịa bàn thành phố. Đây là một giải pháp ột phá ể xây dựng Đà Nẵng trở thành thành phố khởi nghiệp, là “ ất lành” ể các ý tưởng kinh doanh sáng tạo, ý tưởng khoa học – công nghệ

TẬP SAN CÁ CHUỒN

khắp các nơi trong cả nước và kể cả nước ngoài ến

ể triển khai thực hiện ý tưởng. Quỹ khởi nghiệp của thành phố ra ời có vai trò là “bàn tay hữu hình” của Nhà nước nhằm kích thích nhiều Quỹ của tư nhân, của các nhà ầu tư ể góp phần biến các ý tưởng kinh doanh sáng tạo trở thành hiện thực. - Việc thành lập Quỹ khởi nghiệp sẽ huy

ộng, kết nối các nguồn lực trong và ngoài nước hỗ trợ khởi nghiệp. Quỹ khởi nghiệp ra ời sẽ kết nối các nguồn lực ó lại với nhau trong cùng một chương trình hỗ trợ theo hướng chuyên nghiệp hóa, chuyên môn hóa trong ó có vai trò

ịnh hướng của Nhà nước. - Ngoài ra, Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp ược thành lập sẽ trở thành một ịa chỉ ể thu hút các nguồn NHÀ NƯỚC KHÔNG PHẢI BAO vốn của các tổ chức nước CẤP 100% VỐN CHO CÁC QUỸ HỖ ngoài, vốn ODA, các nhà TRỢ KHỞI NGHIỆP, NHÀ NƯỚC

ầu tư mạo hiểm, nhà ầu tư thiên thần … ầu tư vào CHỈ TẠO RA HÀNH LANG PHÁP khởi nghiệp, trở thành kênh LÝ, TẠO RA CƠ CHẾ CHÍNH SÁCH kết nối quan trọng giữa nhà ĐỂ THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ VÀ BỎ

ầu tư và người có dự án RA MỘT ÍT ”VỐN MỒI” BAN ĐẦU, khởi nghiệp, kết nối giữa CÒN LẠI LÀ XÃ HỘI HÓA, HÃY ĐỂ các doanh nghiệp hoạt CHO CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG DẪN

ộng lâu năm với doanh DẮT, THỊ TRƯỜNG SẼ TỰ ĐIỀU TIẾT nghiệp mới khởi nghiệp ể MỘT CÁCH THÔNG MINH NHẤT. cùng nhau hợp tác.

LÀM GÌ ĐỂ THÀNH LẬP QUỸ HỖ T R Ợ K H Ở I N G H I Ệ P, Đ Ổ I M Ớ I S Á N G TẠ O ? Điều khó khăn trước hết là phải ổi mới tư duy của người làm chính sách. Đất nước ta bắt ầu công cuộc ”Đổi mới” từ việc ầu tiên là ổi mới tư duy, trong ổi mới tư duy thì trước hết là ổi mới tư duy kinh tế. Sự ời cái gì nó cũng có tính hai mặt,

ã siêu lợi nhuận thì gắn liền với siêu rủi ro, hoa hồng là ẹp nhưng nó có gai, khởi nghiệp ổi mới sáng tạo là siêu lợi nhuận nhưng cũng là siêu rủi ro. Nếu quan niệm Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp là một quỹ tài chính, nghĩa là phải bảo toàn và phát triển vốn thì không bao giờ làm ược khởi nghiệp. Do ó, cần phải nhận thức rõ: Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp là một Quỹ ầu tư mạo hiểm, Nhà nước dấn thân mạo hiểm nhưng có cơ sở chứ không

INNOVATION HUB BY THE SEA

phải là liều lĩnh, chấp nhận rủi ro, nhưng lấy hiệu quả kinh tế của các dự án khởi nghiệp thành công

ể bù ắp rủi ro và tính chung cuộc là có lợi nhuận. Nhà nước Israel có chính sách khởi nghiệp quốc gia, họ sử dụng 4% nguồn vốn ngân sách Nhà nước

ể ầu tư các Quỹ khởi nghiệp, chính vì thế Israel mới trở thành quốc gia khởi nghiệp như bây giờ. Hàn Quốc cũng có chính sách tương tự. Nếu Việt Nam có các Quỹ ầu tư mạo hiểm như vậy thì khởi nghiệp mới phát triển ược và ất nước mới phát triển mạnh mẽ ược. Để thành lập Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp thì Chính phủ cần xây dựng hành lang pháp lý cụ thể, ngoài ra cần có các chính sách khác cho Quỹ như chính sách thuế ưu ãi cho các hoạt ộng của Quỹ ể thu hút ầu tư... Nhà nước không phải bao cấp 100% vốn cho các Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp, Nhà nước chỉ tạo ra hành lang pháp lý, tạo ra cơ chế chính sách ể thu hút vốn ầu tư và bỏ ra một ít “vốn mồi” ban ầu, còn lại là xã hội hóa, hãy ể cho cơ chế thị trường dẫn dắt, thị trường sẽ tự

iều tiết một cách thông minh nhất. Nói một cách cụ thể hơn, nguồn vốn ban ầu ể thành lập Quỹ gồm một phần từ ngân sách thành phố hỗ trợ (một lần hoặc hằng năm), kêu gọi các thành phần kinh tế, các nhà ầu tư mạo hiểm, các doanh nghiệp, vốn ODA, ... tham gia góp vốn, Quỹ trở thành Quỹ xã hội hóa ể hỗ trợ cho các hoạt ộng khởi nghiệp. Ngày 18/5/2016, Thủ tướng Chính phủ ã ban hành Quyết ịnh số 844/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp, ổi mới sáng tạo quốc gia ến năm 2025. UBND thành phố Đà Nẵng cũng ã có Quyết ịnh số 88/QĐ-UBND ngày 05/01/2017 ban hành Kế hoạch thực hiện Đề án này. Đặc biệt là Quyết ịnh 1219/QĐ-UBND ngày 06 tháng 3 năm 2017 về “Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp thành phố Đà Nẵng ến năm 2020, tầm nhìn ến năm 2030”. Như vậy, Nhà nước ã rất quyết tâm, ã kiến tạo, phát ộng, dẫn ường, vấn ề là biến quyết tâm ó thành hành ộng cụ thể, trong ó có việc ra ời Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp cho hoạt ộng khởi nghiệp và ổi mới sáng tạo sẽ góp phần phát triển thành phố Đà Nẵng trong tương lai. (*) Phó Giám ốc, Quỹ Đầu tư Phát triển thành phố Đà Nẵng 51

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

TRƯỜNG VŨ, TRÂN LƯU

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

DOANH NGHIỆP “TIỀN BỐI” VÀ TRÁCH NHIỆM HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP PHAN HẢI

(*)

NĂM 2016, KHI THẾ GIỚI ĐANG BẮT ĐẦU VỚI CUỘC ĐUA CỦA CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP LẦN THỨ 4, VIỆT NAM CŨNG ĐANG TĂNG TỐC ĐỂ BẮT NHỊP THEO GUỒNG QUAY NÀY. TRÊN HÀNH TRÌNH ĐÓ, RẤT CẦN SỰ ĐỔI MỚI, SÁNG TẠO VÀ TIÊN PHONG CỦA NHỮNG NGƯỜI TRẺ, TẠO NÊN MỘT HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP BỀN VỮNG, ĐƯA VIỆT NAM TRỞ THÀNH MỘT QUỐC GIA KHỞI NGHIỆP. BÊN CẠNH ĐÓ, TRONG PHIÊN HỌP THƯỜNG KỲ ĐẦU TIÊN KHI CHÍNH PHỦ MỚI KIỆN TOÀN NGÀY 4- 5/5/2016, THỦ TƯỚNG NGUYỄN XUÂN PHÚC ĐÃ KHẲNG ĐỊNH “ĐƯA NĂM 2016 LÀ NĂM KHỞI NGHIỆP”, VÀ CŨNG TRONG NĂM 2016, CHƯA BAO GIỜ CỤM TỪ “KHỞI NGHIỆP” ĐƯỢC NHẮC ĐẾN NHIỀU NHƯ VẬY. KHỞI NGHIỆP ĐÃ VÀ ĐANG LÀ CÂU CHUYỆN THỜI SỰ - KINH TẾ CỦA ĐẤT NƯỚC.

Ở

Việt Nam, vai trò ội ngũ doanh nhân và doanh nghiệp ngày càng ược Đảng và Nhà nước ề cao trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện ại hóa ất nước. Báo cáo của Chính phủ tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa 11 ã khẳng ịnh: “Doanh nhân - doanh nghiệp là lực lượng chủ lực xung kích trong sự nghiệp phát triển kinh tế”. Đây là bước ột phá về mặt tư duy, khẳng ịnh, vai trò, vị trí của ội ngũ doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trong ó xác ịnh nhiệm vụ xây dựng ội ngũ doanh nhân Việt Nam lớn mạnh là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, ồng thời ề ra các giải pháp ồng bộ xây dựng và phát triển cộng ồng doanh nghiệp và ội ngũ doanh nhân trong tình hình mới. Đây là một trong những iều kiện rất thuận lợi ể các doanh nghiệp khởi nghiệp phát triển. Với vai trò, trách nhiệm của mình trong việc hỗ trợ các doanh nhân trẻ, thanh niên, sinh viên khởi nghiệp, Hội Doanh nhân trẻ thành phố Đà Nẵng ã tổ chức nhiều hoạt ộng nhằm tư vấn, ịnh hướng, hỗ trợ, dìu dắt các thế hệ doanh nhân kế cận. Hằng năm, Hội tổ chức các chương trình giao lưu, chia sẻ giữa doanh nhân với thanh niên, sinh viên khởi nghiệp dành cho thanh niên các quận

oàn và sinh viên các trường ại học, cao ẳng trên ịa bàn thành phố. Bên cạnh ó, các doanh nhân hội viên ã tham gia giảng dạy các môn chuyên ngành tại các trường, ồng thời tham gia nhiều chương trình giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm do nhà trường tổ chức. Hội ã phối hợp với Trung tâm thông tin học liệu

LÀ MỘT HỘI QUY TỤ NHIỀU DOANH NHÂN TRẺ THAM GIA, CHÚNG TÔI Ý THỨC ĐƯỢC VAI TRÒ VÀ TRÁCH NHIỆM CỦA MÌNH TRONG VIỆC DÌU DẮT CÁC THẾ HỆ DOANH NHÂN TRẺ KHỞI NGHIỆP, LẬP NGHIỆP. 53

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

- Đại học Đà Nẵng tổ chức cuộc thi “Ý tưởng kinh doanh sáng tạo” dành cho sinh viên mong muốn khởi nghiệp. Qua cuộc thi, những ý tưởng ạt giải

ã ược hiện thực hóa và mang lại những hiệu quả nhất ịnh. Không dừng lại ở ó, các doanh nhân thành ạt ở thành phố cũng ược mời tham gia CLB giảng viên Doanh nhân nhằm ào tạo, hướng dẫn các doanh nhân trẻ khởi nghiệp, ồng thời hỗ trợ các trường ại học, cao ẳng trên ịa bàn thành phố trong việc ịnh hướng nghề nghiệp chia sẻ kinh nghiệm kinh doanh cho sinh viên. Nhằm hiện thực hóa iều ó, Hội Doanh nhân trẻ ã ký thỏa thuận hợp tác với Đại học Đà Nẵng về chương trình hỗ trợ sinh viên khởi nghiệp, lập nghiệp. Các doanh nghiệp “tiền bối” cũng ã nhận các sinh viên ngành Quản trị kinh doanh thực tập với tiêu chí “làm thật” nhằm giúp các em tiếp cận với môi trường doanh nghiệp và nắm bắt các kinh nghiệm iều hành. Là một Hội quy tụ nhiều doanh nhân trẻ tham 54

gia, chúng tôi ý thức ược vai trò và trách nhiệm của mình trong việc dìu dắt các thế hệ doanh nhân trẻ khởi nghiệp, lập nghiệp. Trong thời gian

ến, Hội Doanh nhân trẻ Đà Nẵng tiếp tục triển khai có hiệu quả nhiều chương trình hỗ trợ khởi nghiệp như: Tổ chức các cuộc thi về Ý tưởng kinh doanh; tham gia các chương trình giảng dạy, ào tạo, chia sẻ kinh nghiệm kinh doanh và iều hành doanh nghiệp; tư vấn trực tiếp và hỗ trợ Doanh nhân trẻ xử lý các tình huống phát sinh trong quá trình iều hành; tham gia ầu tư những doanh nghiệp hoạt ộng hiệu quả nhưng thiếu vốn; hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp về pháp lý, tiếp cận các chính sách, nguồn vốn ưu ãi của thành phố… góp phần xây dựng lực lượng doanh nhân - doanh nghiệp Đà Nẵng mạnh mẽ, óng góp vào sự phát triển chung của thành phố. (*) Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ thành phố Đà Nẵng, Giám ốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại BQ

Anh Phan Hải (ngoài cùng bên trái), Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Đà Nẵng trong buổi Giao lưu “Doanh nhân với thanh niên, sinh viên khởi nghiệp và lập nghiệp” diễn ra hồi tháng 11.2016.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

KHỞI NGHIỆP TRONG SINH VIÊN: ĐỪNG CHỈ DỪNG LẠI Ở Ý TƯỞNG KHANG NINH MỖI NĂM CÓ RẤT NHIỀU SINH VIÊN (SV) ĐẠT GIẢI TẠI CÁC CUỘC THI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC (NCKH) CẤP TRƯỜNG, KHU VỰC VÀ QUỐC GIA. TUY NHIÊN, KHÔNG NHIỀU TRONG SỐ ĐÓ TIẾP TỤC PHÁT TRIỂN NHỮNG NGHIÊN CỨU CỦA MÌNH THÀNH DỰ ÁN KHỞI NGHIỆP. Một nhóm sinh viên ang thuyết trình về dự án khởi nghiệp của mình tại vòng chung khảo khu vực miền Trung của cuộc thi Startup Student Ideas do TƯ Đoàn phát ộng.

SAU Ý TƯỞNG LÀ GÌ? Tại cuộc thi Mobile Hackathon khu vực miền Trung ược tổ chức vào ầu tháng 11-2016, ứng dụng di ộng “Đi Chợ Thuê” của nhóm SV trường Cao ẳng thực hành FPT Polytechnic (Đà Nẵng) ã

ạt giải sản phẩm ược cộng ồng yêu thích nhất. Người dùng ứng dụng này chỉ cần một vài cái quẹt tay và nhập thông tin về món hàng cần mua thì sẽ tiết kiệm ược thời gian ra chợ mà vẫn có thức ăn giao về tận nhà. Cùng lúc ó, nhiều người khác có thể tăng thêm thu nhập trong thời gian nhàn rỗi bằng nghề giao hàng. Tuy có nhiều triển vọng phát triển, các lập trình viên của nhóm cho biết sau cuộc thi Mobile Hackathon, nhóm vẫn chưa biết sẽ làm gì với sản phẩm của mình. “Nhóm gồm các sinh viên năm cuối. Thời iểm này, mọi người tập trung vào việc

i thực tập, chuẩn bị tốt nghiệp nên tạm thời chưa nghĩ về việc hoàn thiện sản phẩm hay phát triển thành dự án khởi nghiệp,” một thành viên của nhóm cho biết. “Đi Chợ Thuê” không phải là một trường hợp

ơn lẻ. Thầy Vũ Văn Thanh (khoa Điện tử Viễn thông, trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng) là người có nhiều kinh nghiệm trong việc hướng dẫn SV của trường tham dự các cuộc thi NCKH của thành phố và toàn quốc. Thầy Thanh chia sẻ, a số các dự án thường dừng lại tại các giải thưởng, sau

ó thì… thôi. Thầy Thanh chỉ ra hai lý do chính: một là thiếu vốn ể hoàn thiện và ược thương mại hóa, hai là, sau kỳ thi, các em thường phải trở lại với guồng quay bài vở, thi cử. Khi không ược nuôi 55

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

dưỡng, việc các ý tưởng, dự án ạt giải “chết yểu” là

iều dễ hiểu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy có nhiều dự án

ược “nuôi dưỡng” một cách khá… kỳ lạ. Thầy Nguyễn Văn Tiền, Giám ốc Trung tâm Khởi nghiệp Đại học Duy Tân, cho biết trong năm học 20152016, trường ã nghiệm thu 157 ề án NCKH của SV. Nhiều ề án ược gửi dự thi các cuộc thi thành phố và toàn quốc và ược giải cao. Tuy nhiên, thầy Tiền thẳng thắn nhận ịnh có hiện tượng SV “cầm” một dự án ạt giải rồi… i thi tiếp, với mục ích kiếm thêm giải thưởng.

TẠ O T I N H T H Ầ N K H Ở I N G H I Ệ P CHO SINH VIÊN Thầy Tiền cho biết, ể biến ý tưởng thành hiện thực òi hỏi ba yếu tố: am mê, tài chính và năng lực khởi nghiệp. Không nhiều SV theo khối ngành khoa học và công nghệ có hiểu biết và kỹ năng về tìm hiểu thị trường, quản lý tài chính, phát triển sản phẩm hay tuyển dụng nhân sự. Trong khi ó,

ây là chính là những iều cần có ể phát triển một sản phẩm thử nghiệm thành một sản phẩm có thể bán ược. Bên cạnh ó, không phải SV nào giỏi NCKH cũng có am mê khởi nghiệp. “Các SV ạt giải NCKH thường có năng lực chuyên môn và khả năng nghiên cứu cao. Kinh nghiệm cho thấy sau khi tốt nghiệp, các em thường học lên tiếp và chọn những ngành nghề có tính học thuật. Đây cũng là một lựa chọn hoàn toàn chính áng của các em”, thầy Tiền chia sẻ. Tuy nhiên, theo thầy Tiền, khi thị trường lao ộng ang ngày một cạnh tranh, nhà trường cần trao cho SV nền tảng về khởi nghiệp ể sau khi ra trường, các em có thể tận dụng tài năng của mình ể tự làm chủ. Với mong muốn giúp người làm nông ỡ vất 56

vả, chàng sinh viên năm cuối ngành Tự ộng học (khoa Điện, Đại học Bách khoa Đà Nẵng) Phạm Minh Công ã sáng chế ra chiếc máng ăn tự ộng dùng trong chăn nuôi. Là dân kỹ thuật “rặt”, Công cho biết thời gian ầu ã phải rất vất vả ể khảo sát thị trường, thuyết phục nhà nông cho chạy sản phẩm thử nghiệm. Công bắt ầu chú tâm vào việc học các kiến thức kinh tế từ ó. “Mình ọc ngấu nghiến mọi thứ liên quan ến kinh tế, tự học hỏi từ người này, người kia”. Đến nay, dự án của Minh Công ã ược ăng ký doanh nghiệp, i những bước ầu trên con ường thương mại hóa. Công chia sẻ mình rất may mắn khi gặp úng thời iểm hoạt ộng khởi nghiệp toàn quốc và Đà Nẵng ang ược nhân rộng. “Nhờ tham gia các cuộc thi, mình mới có cơ hội ược gặp các chuyên gia tư vấn, xây dựng mối quan hệ rồi tiếp tục phát

Các nhóm sinh viên tham gia cuộc thi Mobile Hackathon tổ chức tại Flying Fish Co-working Space (FFC) vào tháng 11.2016.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

CẦN TẠO NHỮNG MỐI LIÊN KẾT MẠNH MẼ GIỮA CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC, VƯỜN ƯƠM DOANH NGHIỆP VÀ CÁC HIỆP HỘI DOANH NGHIỆP THÀNH PHỐ. “HY VỌNG SẼ CÓ CÁC DIỄN ĐÀN, SỰ KIỆN, HỆ THỐNG DỮ LIỆU VỀ CÁC QUỸ ĐẦU TƯ VÀ CỐ VẤN VIÊN MÀ CÁC TRƯỜNG CÓ THỂ TIẾP CẬN”.

triển dự án. Nếu không, có lẽ mình cũng chỉ dừng lại ở một mô hình mẫu rồi thôi,” Công bảo. Theo thầy Tiền, sắp tới trường Đại học Duy Tân sẽ ẩy mạnh các hoạt ộng thúc ẩy khởi nghiệp như tổ chức khóa ào tạo tìm ý tưởng khởi nghiệp, cuộc thi thu hút nhà ầu tư, buổi trò chuyện với những cựu SV khởi nghiệp thành công. “Trong năm học tới, mục tiêu của trường là có ược 70% dự án khởi nghiệp bắt nguồn từ các NCKH của SV”, thầy Tiền cho biết. Trong khi ó, PGS. TS. Huỳnh Công Pháp, Phó hiệu trưởng trường Cao ẳng Công nghệ Thông tin Đà Nẵng nhận ịnh các trường cao ẳng, ại học óng vai trò quan trọng trong việc tạo ra hệ sinh thái khởi nghiệp lâu dài và bền vững. Thầy Pháp cho rằng vai trò của nhà trường là ươm tạo tư duy – tức tạo ra con người có am mê và kiến thức

nền tảng về khởi nghiệp – chứ không phải là ươm tạo doanh nghiệp, bởi các trường rất khó có ược nguồn lực hỗ trợ tốt. Chính vì vậy, theo thầy Pháp

ể giảm bớt con số những NCKH “cất tủ”, cần tạo những mối liên kết mạnh mẽ giữa các trường cao

ẳng, ại học, Vườn ươm Doanh nghiệp và các hiệp hội doanh nghiệp thành phố. “Hy vọng sẽ có các diễn àn, sự kiện, hệ thống dữ liệu về các quỹ ầu tư và cố vấn viên mà các trường có thể tiếp cận,” thầy Pháp chia sẻ. Ông Võ Duy Khương, Chủ tịch Hội ồng Điều phối Mạng lưới Khởi nghiệp thành phố Đà Nẵng thì Việt Nam vốn không có truyền thống khởi nghiệp, nên việc xây dựng tinh thần khởi nghiệp cho SV không phải là iều dễ dàng mà cần ến sự góp sức của các trường Đại học, Hội Sinh viên và cộng ồng doanh nghiệp. 57

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

WHAT’S KEEPING VIETNAM’S STARTUPS FROM SCALING UP? (*) ANH-MINH DO (**)

or newcomers to Vietnam, impressed by the scores of companies with their engineering teams and outsourcing wings housed in the two major cities of Ha Noi and Ho Chi Minh City, Vietnam somehow seems like a safe bet if you’re looking at startup and technology. And yet, folks who have worked in Vietnam for the past decade know that Vietnam has perpetually been in a state of great potential, while the rest of the region has sped past it on a macroeconomic level. Indeed, enthusiasm for Vietnam should be tempered with an awareness of its history. When outsiders are confronted with the revelation that a large Vietnamese engineering team was behind the rise of Misfit Wearables, the company acquired by Fossil in 2015 for $260 million, Vietnam looks much more appealing. And yet, claims that Vietnam as the next Silicon Valley are exaggerations. To be fair, no ecosystem can hold a candle to the Valley, besides China. But Vietnam does have bright spots. VNG, a gaming, media and communications focused company are rumored to have a unicorn valuation. Momo, a local payments and online wallet company, raised an unprecedented $28 million from Standard Chartered and Goldman Sachs. The list goes on. There are a handful of these companies that can compete at a global or regional level. But these bright spots do not necessarily signal a healthy ecosystem, and are anomalies borne of the aggressive culture, technical background, and

relationships unique to themselves and Vietnam.

VIETNAM’S M&A FRONTIERS One of the biggest economic shifts in Vietnam right now is the steady privatization of stateowned businesses. But an even larger macro-trend is taking place, a rise in mergers and acquisitions in traditional sectors from real estate to retail. Historically, the technology sector has not had enough consolidation. This means Vietnam is full

TẬP SAN CÁ CHUỒN

of mid-sized players, but rarely will you find large players like VNG. If Vietnamese tech companies follow the example of traditional industries, giants will come. Indeed, if Vietnamese tech companies don’t go that route, they may sink into irrelevance. It’s this lack of consolidation that indicates an ecosystem that is too unwieldy, bloated and not nimble enough to handle the oncoming storm of companies abroad. But there is hope yet, consolidation and Vietnam’s stealthy startups.

HIDING IN THE SHADOWS When you take a step back from Vietnam, and look at the best performing companies, you will likely find that the least loud companies and founders are the best performing ones. This is the best kept secret of Vietnam’s startup ecosystem. The best startups are not borne of the ecosystem. They are born of isolated events, maybe a group of Ph.D.’s from the U.S. come together and develop a new technology cursorily connected to Vietnam. Maybe a former Facebook engineer decides to leave Facebook and start his own company. Maybe a group of engineers and designers who met in Singapore go onto start an app company. Maybe a pair of strangers, with a strategic mindset and financial set, go on to build a gaming company. It means these isolated events cannot be replicated, nor successfully accelerated, but is this really so different from any other ecosystem? The unique point here is that Vietnamese successful companies don’t participate in the ecosystem, they hide from it. They don’t impact the ecosystem and the ecosystem doesn’t impact them. It isn’t

INNOVATION HUB BY THE SEA

replicable, but these companies are findable.

T R E A D C A R E F U L LY T H R O U G H M U D D Y WAT E R S At the end of the day, it’s important to approach Vietnam with a realist lens. Progress in Vietnam happens in steady paces, not in leaps and bounds. Although the government is getting more involved in the startup ecosystem, like via a new $45 million fund from Ho Chi Minh City, we need to remember that these systemic signals, from large conferences to funding announcements are potential noise in a maturing and complex market. This is why Vietnam is not punching above its weight. The companies that Vietnam produces exist in their own bubble, surviving despite a thorny system around them. They leverage unique relationships, technologies, and people that only they have access to. It’s also the interesting thing about Vietnam. Would Misfit Wearables, founded by a Vietnamese-American founder with strong connections to Apple’s former CEO and to his home country Vietnam likely build his company anywhere else? But can anyone else replicate the success of Misfit Wearables? Likely not. There is no doubt that Vietnam can produce companies of Misfit and VNG quality and size, but there’s always a grain of salt. But it also makes this startup ecosystem so fascinating to watch. *This article has been published in Forbes magazine on Nov 8, 2016. ** Director of Communications, Vertex Venture Holdings 59

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

ĐIỀU GÌ ĐANG GIỮ CHÂN STARTUP VIỆT? (*) ANH - MINH ĐỖ (**)

ối với những tay mơ mới ến Việt Nam, bị ấn tượng bởi số lượng những công ty với ội ngũ kỹ sư và văn phòng gia công phần mềm ở hai thành phố lớn là Hà Nội và TP.HCM thì Việt Nam dường như là một sự ặt cược an toàn nếu họ ang nghĩ ến những thứ như khởi nghiệp hay công nghệ. Tuy nhiên, với những người ã làm việc ở ây trong thập kỷ qua thì dường như Việt Nam luôn là một ất nước có tiềm năng lớn, thì phần còn lại của khu vực ã vượt qua nước này ở cấp ộ nền kinh tế vĩ mô.

Khi người ta nghe có một ội ngũ kỹ sư người Việt ông ảo ứng sau thành công của Misfit Wearables, công ty ược Fossil mua lại vào năm 2015 với giá 260 triệu USD, Việt Nam trong mắt họ trở nên cực kỳ hấp dẫn. Tuy nhiên, ể tuyên bố rằng Việt Nam sẽ là một Thung lũng Silicon tiếp theo thì quả thực là phóng ại. Công bằng mà nói thì không thể có một hệ sinh thái nào ở bên cạnh Trung Quốc mà có thể phất ược ngọn cờ này. Nhưng Việt Nam cũng có những iểm sáng. VNG, một công ty về game, media và truyền thông

ược ánh giá là một “công ty kỳ lân” (công ty khởi nghiệp ược ịnh giá 1 tỷ USD trở lên). Momo, một công ty ví trực tuyến và nền tảng thanh toán, ược Standard Chartered và Goldman Sachs ầu tư 28

TẬP SAN CÁ CHUỒN

triệu USD. Danh sách những công ty như vậy cứ thế dài lên. Một số ít công ty có thể cạnh tranh ở mức

ộ toàn cầu hoặc khu vực. Nhưng những iểm sáng này không nhất thiết ại diện cho một hệ sinh thái khỏe mạnh, mà họ là những “ iểm lạ” ược tạo ra do nền văn hóa, nền tảng kỹ thuật cũng như mối quan hệ ộc áo giữa họ với Việt Nam.

Q U Á T R Ì N H M U A L Ạ I VÀ SÁP NHẬP CÁC CÔNG TY Ở VIỆT NAM Một trong những thay ổi lớn nhất về kinh tế ở Việt Nam hiện nay là quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Nhưng một xu hướng lớn hơn còn ang diễn ra, ó là sự gia tăng các thương vụ sáp nhập và mua lại trong những lĩnh vực truyền thống, từ bất ộng sản ến bán lẻ. Trong lịch sử, lĩnh vực công nghệ chưa từng chứng kiến quá trình hợp nhất này. Điều này có nghĩa Việt Nam có ầy các tay chơi hạng vừa, nhưng sẽ rất hiếm ể xuất hiện những cầu thủ cỡ bự như VNG. Nếu các công ty công nghệ của Việt Nam theo bước những gì

ang diễn ra ở những ngành công nghiệp truyền thống, những gã khổng lồ sẽ xuất hiện. Nhưng nếu các công ty công nghệ của Việt Nam không i theo con ường ó, họ sẽ ắm chìm. Chính iều này cho thấy một hệ sinh thái cồng kềnh, chậm chạp và thiếu linh hoạt ể ương ầu với cơn bão ổ bộ sắp tới của những công ty nước ngoài. Nhưng không phải không có hi vọng.

ẨN TRONG BÓNG TỐI Khi bạn nhìn vào những công ty xuất sắc ở Việt Nam, bạn sẽ thấy rằng những công ty và những founder ít ồn ào nhất lại là những công ty hoạt

ộng tốt nhất. Đây là bí mật lớn nhất của hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam. Những startup tốt nhất không thường ược tạo ra một cách thông thường mà ược tạo ra từ “biến cố”. Họ có thể là một nhóm tiến sĩ từ Mỹ và cùng phát triển một công nghệ mới có liên quan ến Việt Nam. Hay ó có thể là một cựu kỹ sư Facebook quyết ịnh rời khỏi mạng xã hội này và khởi nghiệp với công ty riêng. Hoặc cũng có lẽ một nhóm các kỹ sư và nhà thiết kế gặp nhau ở Singapore và họ cùng i mở

INNOVATION HUB BY THE SEA

một công ty chuyên làm ứng dụng di ộng. Hay thú vị hơn, những người lạ với tư duy chiến lược và tài chính, cùng với nhau làm một công ty game. Những ví dụ trên cho thấy những “biến cố” này không thể ược nhân rộng, hay ược thúc ẩy. Nhưng liệu iều này có khác biệt với những hệ sinh thái khác? Điểm ộc áo ở ây là các công ty thành công của Việt Nam không tham gia vào hệ sinh thái, mà họ trốn khỏi nó. Họ không hề tác ộng

ến hệ sinh thái, và hệ sinh thái cũng không tác

ộng ến họ. Những công ty này không thể bị mô phỏng, mà chỉ có thể ược tìm ra.

CẨN THẬN BƯỚC QUA VŨNG BÙN Cuối cùng, iều quan trọng là phải tiếp cận Việt Nam với một lăng kính thực tế. Sự tiến bộ ở Việt Nam diễn ra theo từng bước i chắc chắn chứ không phải là những bước nhảy vọt. Mặc dù chính phủ ang tham gia nhiều hơn vào hệ sinh thái khởi nghiệp như một quỹ hỗ trợ trị giá 45 triệu USD của chính quyền TP.HCM, chúng ta cần nhớ rằng những tín hiệu này, từ những hội thảo lớn ến các tuyên bố ầu tư, ều là những dải nhiễu tiềm ẩn trong một thị trường chín muồi nhưng cũng rất phức tạp. Đây cũng là lý do tại sao Việt Nam không thể vượt qua tầm vóc của chính nó. Các công ty mà Việt Nam tạo ra sống trong chính bong bóng của họ và tồn tại bất chấp những gai góc xung quanh. Họ tối ưu hóa những mối quan hệ, công nghệ hay con người mà chỉ họ mới có thể tiếp cận. Đó cũng là một iều thú vị về Việt Nam. Liệu người sáng lập Misfit Wearables, một người Mỹ gốc Việt vốn có mối liên hệ chặt chẽ với cựu CEO của Apple và với ất nước Việt Nam của anh ta, có thể xây dựng công ty ó ở bất cứ âu? Và liệu có ai khác có thể sao chép sự thành công của Misfit Wearables? Gần như là không. Không hề nghi ngờ gì về việc Việt Nam có thể tạo ra các công ty có chất lượng và ẳng cấp như Misfit hay VNG, nhưng nó như việc ãi cát tìm vàng. Và ó cũng là thứ làm cho hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam trở nên cực kỳ hấp dẫn. (*) Bài viết ược dịch từ bài viết gốc bằng tiếng Anh ã ược ăng trên tạp chí Forbes ngày 8/1 / 2016. (**) Giám ốc Truyền thông, Vertex Venture Holdings 61

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

Em đừng giận anh... PHẠM GIA TRANG

Em đừng giận anh, vì anh đang khởi nghiệp. Anh phải làm gì đó để chuẩn bị cho tương lai. Đừng buồn anh nếu anh có hờ hững, chẳng nhắn tin, chẳng đoái hoài gì em. Anh cũng chẳng like, chẳng share những gì em viết. Nhưng em biết mà, anh vẫn ở bên em. Em à, có bao giờ em tự hỏi. Tương lai của hai ta sẽ là gì sau vài chục năm nữa. Anh thì anh vẫn thường nghĩ, khi về già ta sẽ đạp xe. S ẽ rong ruổi trên khắp nẻo quê hương. Ngắm nhìn cuộc sống mỗi buổi sáng vươn mình. Thật tuyệt phải không em? Nhưng,... Chẳng thể nào có một tuổi già viên mãn, với một tuổi trẻ hờ hững và lười biếng em ạ. Không,... Anh không chấp nhận để tuổi trẻ hoài phí như vậy.

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

Em đừng giận anh, anh phải lo việc lớn. Em ơi,... Thân làm trai chả nhẽ ngày tám tiếng, ăn rồi ngủ, thủ thường thế sao em? Chả nhẽ cứ gom cho đầy túi, rồi vỗ ngực tự xưng danh. S ống ích kỷ, cả một đời vụn vặt... Chẳng bao giờ biết cho đi. Em thấy không? Có biết bao người trẻ, sáng phê, tối nhậu, nửa đêm ngôn tình... Họ tê liệt để tuổi trẻ trôi qua như vậy đấy. Trớ trêu thay, họ lại là người phán xét cuộc sống này. Đêm ngày, họ gào rú đòi công bằng, đòi Đất Nước phải trả ơn cho họ. Có vẻ như là vậy. Em đừng giận anh, sao anh hay hào sảng. Giúp người sao chẳng chịu lo thân. Em có hiểu không? Ý nghĩa tột cùng của cuộc sống, là vì người khác mà cho đi đấy em ạ. Thật nực cười, khi ta cứ mải miết đi tìm chân lý, nhưng trong bụng lại lấp đầy nỗi oán than. Không chịu mở lòng đón nhận nguồn vui mới. Cứ tủn mủn tùn mùn chẳng giống ai. Thôi em ạ, đừng giận anh nữa nhé. Cứ để anh lo việc nước việc nhà. Để anh lo cả việc của hai ta!... Em đừng giận anh, đừng giận anh.

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

HOÀNG TÔ

K hởi nghiệp cần tu nghiệp Dù trong nước hay ngoài Đừng bắt chước Bill Gates Bạn ấy là thiên tài

K hởi nghiệp thành đại nghiệp Chuyện hy hữu khôn lường Phần lớn do duyên nghiệp T óm lại nhờ Cô thương

K hởi nghiệp cần đồng nghiệp T ốt nhất là bạn thân Giấc mơ cùng chia sẻ Hạnh phúc hơn bội phần

K hởi nghiệp thành tội nghiệp K hi hết sạch vốn rồi Chưa kể nếu máu quá Vay giang hồ là toi

K hởi nghiệp cần tác nghiệp Ý tưởng - chuyện vặt thôi T hực thi là việc khó S ản phẩm phải tuyệt vời

K hởi nghiệp thành tạo nghiệp Nếu “vi phú bất nhân” Mong thành công vội vã Việc gì cũng dám mần...

K hởi nghiệp cần chuyên nghiệp Đâu chỉ máu là xong T ài chính cạn là chết T hiếu hiểu luật cũng bong

K hởi nghiệp thành cơ nghiệp Cần thêm chút vận may T hiên thời và địa lợi Chăm chỉ không lơi tay

T óm lại

K hởi ngh iệp sẽ nên nghiệp gì?

Cứ c an đảm khởi nghiệp K hi nghiệp đã khởi rồi Cứ đi ắt sẽ đến Chưa biết đến đâu thôi

K hởi nghiệp thành lập nghiệp K hi đạt break-even T hu và chi cân đối Doanh nghiêp vững lên dần

Bạn trẻ, nào khởi nghiệp! Máu nóng đang tràn trề Chỉ mong rằng chớ để Dốt đội lốt đam mê!

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

LÊ VĂN HIẾU (*) TẶNG NHỮNG BẠN TRẺ Đ ANG KHỞI NGHIỆP

Đừng chúc ng ủ ngon, Đừng chúc mai dậy sớm… Anh còn đang cày ruộng, Em đang ngồi quẩn quanh Nụ hôn dài đêm hôm đó T heo anh từng ngày xanh! Em giữ anh không rơi vào vòng tăm tối Giống như hạt kim cương nhỏ xíu Lặng nằm trong tim K hông quan trọng là thật hay tưởng tượng… Ngày nào có em trái đất đợi thầm K hát khao dâng hiến miệt mài quanh não Và mọi thứ trở nên vô nghĩa K hi bỗng lạc mất em. Anh ước làm doanh nhân Bởi em là ý tưởng! (*) Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam Tổng Giám ốc Công ty Cổ phần Máy và Thiết bị phụ tùng Seatech 65

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

C H Ị U T R Á C H N H I Ệ M X U ẤT B Ả N Giám ốc Trương Công Báo

CHỊU TRÁCH NHIỆM NỘI DUNG Võ Duy Khương Trần Vũ Nguyên Lưu Duy Trân Vũ Xuân Trường

B I Ê N TẬ P Huỳnh Kim Hùng Lưu Duy Trân

THƯ KÝ Lưu Duy Trân

TRÌNH BÀY Đặng Hữu Nhất

Bìa: Đàn cá chuồn. Tác giả: Lưu Trà Huệ

ĐỊA CHỈ LIÊN LẠC 31 Trần Phú – Đà Nẵng Điện thoại: 0236.3539966 Website: dnes.vn Email: info@dnes.vn

TẬP SAN CÁ CHUỒN

INNOVATION HUB BY THE SEA

Các hình ảnh sử dung trong Tập san này thuộc sở hữu của Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng hoặc ã ược Vườn ươn doanh nghiệp Đà Nẵng xin phép tác giả.

In xong và nộp lưu chiểu tháng 7/2017

TẬP S A N CÁ C H U Ồ N

I N N O VAT I O N H U B BY T H E SEA

SÁNG KIẾN HỖ TRỢ KHU VỰC TƯ NHÂN VÙNG MEKONG THÔNG TIN DỰ ÁN: Tài trợ Dự án: Tổng ngân sách: Khu vực hoạt ộng: Cơ quan thực hiện: Đội ngũ iều phối:

GIỚI THIỆU CHUNG

KẾT QUẢ KỲ VỌNG VÀ TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN

Sáng kiến Hỗ trợ Khu vực Tư nhân vùng Mekong (MBI) là dự án hỗ trợ kỹ thuật do Chính phủ Úc và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ABD) ồng tài trợ. Mục tiêu của MBI là hỗ trợ phát triển khu vực kinh tế tư nhân tại Campuchia, Lào, Myanmar, và Việt Nam ể dần thu hẹp khoảng cách với các nước ASEAN 6 (Singapore, Malaysia, Thái Lan, Indonesia, và Philippine).

Dự án MBI ược kỳ vọng sẽ giúp cải thiện số lượng doanh nghiệp ược thành lập mới ở các nước Việt Nam, Lào, Campuchia và Myanmar cũng như hỗ trợ các doanh nghiệp này tham gia nhiều hơn vào các chuỗi giá trị vùng. Dự án có 03 mảng hoạt ộng chính:

MBI tin rằng ể hỗ trợ phát triển kinh doanh bền vững trong khu vực sông Mekong cần có tính sáng tạo, sự linh hoạt và khả năng sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Thế mạnh của MBI nằm ở khả năng phản hồi nhanh với những nhu cầu từ Chính phủ và khu vực tư nhân, cũng như có những giải pháp linh hoạt ể

áp ứng những nhu cầu ó.

ĐỂ TÌM HIỂU THÊM VỀ SÁNG KIẾN HỖ TRỢ KHU VỰC TƯ NHÂN VÙNG MEKONG. VUI LÒNG TRUY CẬP: Website: www.mekongbiz.org Facebook: www.facebook.com/ mekongbusinessinitiative/

Chính phủ Úc và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) 10,5 triệu USD Campuchia, Lào, Myanmar, Việt Nam Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) Dominic Mellor, Trưởng dự án MBI, ADB Chu Hồng Minh, Cơ quan Thường trú ADB tại Việt Nam, Từ Thu Hiền, Giám ốc Dự án MBI tại Việt Nam Ngô Hồng Điệp, Phó Giám ốc Dự án MBI tại Việt Nam John Tran, Chuyên gia phụ trách mảng Đổi mới Sáng tạo, MBI

• Vận ộng chính sách: MBI hỗ trợ ối thoại giữa hai khu vực công – tư ể tăng cường tiếng nói và sự tham gia của khu vực tư nhân vào quá trình xây dựng chính sách, luật pháp kinh doanh và các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp của chính phủ. MBI là ối tác chiến lược của một số hiệp hội nữ doanh nhân và các hiệp hội doanh nhân trẻ trong mảng hoạt ộng này. • Các giải pháp tài chính thay thế: MBI hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp và các doanh nghiệp nhỏ và vừa mở rộng tiếp cận vốn thông qua các sản phẩm và dịch vụ tài chính thay thế, bao gồm các giải pháp công nghệ tài chính (fintech) và ầu tư thiên thần. • Đổi mới sáng tạo: MBI thúc ẩy sự phát triển của hệ sinh thái ổi mới sáng tạo thông qua việc hỗ trợ các hoạt ộng ươm tạo doanh nghiệp cũng như thương mại hóa công nghệ. MBI hợp tác với các doanh nghiệp khởi nghiệp ể hỗ trợ thử nghiệm các mô hình kinh doanh sáng tạo, từ ó rút ra các bài học chính sách.