Cá Chuồn - Innovation Hub by The Sea | No. 4 by DNES - Da Nang Business Incubator

Mục lục

CÂ U C HU YỆ N DNE S

lời mở đầu

CÂU CHUYỆN DNES

Nẵng, vườn ươm chuyên nghiệp đầu tiên

một Vườn ươm hợp tác công - tư chuyên

CÂU CHUYỆN THÀNH CÔNG CỦA DNES | Võ Duy Khương

của thành phố.

nghiệp; xây dựng được một chương trình

MÙA XUÂN TRÊN BIỂN | Bung Trần

• Cộng đồng khởi nghiệp non trẻ đã

ươm tạo tốt, đã có những dự án ươm

STARTUPS IN VIETNAM: DANANG’S INNOVATION HUB BY THE SEA | Travis Hodges

ĐÀ NẴNG: TRUNG TÂM KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO BÊN BỜ BIỂN | Travis Hodges

dần trưởng thành và bắt đầu gặt hái được tạo thành công; sở hữu sự kiện SURF kết

ARGI TECH & FOOD TECH 16

LỜI KHUYÊN CHO KHỞI NGHIỆP NÔNG NGHIỆP ĐÀ NẴNG | Kiên Chinh

các thành quả nhất định. Một số dự án

nối với cộng đồng khởi nghiệp trong và

đang phát triển và đã thành công trong

ngoài nước; là đối tác tin cậy của các tổ

việc gọi vốn đầu tư.

chức khởi nghiệp quốc gia và quốc tế…

• Sự kiện Hội nghị & Triển lãm khởi

Trong Cá chuồn số Xuân lần này, nhiều

nghiệp quốc tế Đà Nẵng (SURF) được tổ

tác giả sẽ kể về sự thành công cùng

“NỨT MẦM” HẠT GIỐNG KHỞI NGHIỆP | Bung Trần

chức hằng năm thu hút được một lượng

những kinh nghiệm xây dựng hệ sinh thái

NÔNG DÂN THỜI CÔNG NGHỆ | Khang Ninh

lớn các đối tác khởi nghiệp cả trong và

khởi nghiệp của Đà Nẵng và các nước.

THỰC PHẨM THỜI 4.0 | Nguyễn Phước Hà Thiên

ngoài nước.

Đồng thời, có những bài viết nghiên cứu

FOOD TECH SẼ THAY ĐỔI CÁCH CHÚNG TA ĂN UỐNG NHƯ THẾ NÀO? | Đỗ Quốc Phong

• Nhiều không gian làm việc chung

chuyên sâu về vấn đề nông nghiệp sạch

được xây dựng như Da Nang Co-working

– nông nghiệp công nghệ cao, thể hiện

KHỞI NGHIỆP TỪ BỮA CƠM GIA ĐÌNH | Khang Ninh

Space (DNC), SURFSPACE, Enouvo Space,

định hướng cho giai đoạn tiếp theo của

ĂN ĐỂ KHOẺ & NHỮNG GỢI Ý CHO KHỞI NGHIỆP SÁNG TẠO | Phạm Hoàng Ngân, Trần Trí Dũng, Hoàng Sơn

IoT Space... tạo nhiều cơ hội kết nối cộng

DNES là ngoài tập trung ươm tạo các dự

đồng khởi nghiệp.

án công nghệ nói chung, sẽ ưu tiên ươm

• Quỹ đầu tư thiên thần đầu tiên của

tạo các dự án nông nghiệp, công nghệ

HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP

ột mùa xuân mới - Xuân Kỷ Hợi lại về. Vậy là Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) đã đón mùa xuân thứ tư của mình. Đồng

ISRAEL HAY ĐẤT NƯỚC CỦA 9 TRIỆU THỦ TƯỚNG | Lưu Duy Trân

KINH NGHIỆM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP TẠI ĐÀ NẴNG | Võ Duy Khương & Vũ Xuân Trường

VĂN HOÁ KHỞI NGHIỆP CẦN PHẢI BIẾT CHẤP NHẬN THẤT BẠI | Nguyễn Việt Thắng

cộng đồng khởi nghiệp số thứ 4, Số Xuân

HEKATE VÀ CÂU CHUYỆN STARTUP HỢP TÁC CÙNG CHÍNH QUYỀN | Trường Vũ

Kỷ Hợi – 2019 này.

STARTUP KHÔNG DÀNH CHO NGƯỜI THIẾU KIÊN TRÌ | Thống Tuấn

ĐỜI NGẮN LẮM, HÃY HỌC THẤT BẠI CỦA NGƯỜI KHÁC | Lý Phương Dung

NHỮNG THIÊN THẦN ĐẦU TIÊN TẠI ĐÀ NẴNG | Khánh Nguyễn

các thành tố của hệ sinh thái khởi nghiệp

GDG DEVFEST MIENTRUNG 2018: TIẾP TỤC SỨ MỆNH PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG | Nhi Nguyễn

thành phố đã góp mặt đầy đủ và có nhiều

BÀN VỀ ĐÀO TẠO KHỞI NGHIỆP | Đoàn Thị Xuân Trang

NGẪM NGHĨ VỀ HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP CỦA ISRAEL | Hồ Quang Dũng

hành cùng với DNES, ấn phẩm Cá chuồn - Innovation Hub by the Sea cũng ra mắt

Từ chỗ trước năm 2015, Đà Nẵng gần như không tồn tại bất kỳ một hệ sinh thái khởi nghiệp nào, đến nay, sau gần 4 năm,

thành tố phát triển nổi trội. Có thể kể ra là: • Sự xuất hiện của các tổ chức ươm tạo, mà tiêu biểu là sự ra đời và hoạt động có hiệu quả của Vườn ươm doanh nghiệp Đà

Đà Nẵng mang tên Flying Fish Investment sinh học… (FFI) đã bắt đầu triển khai các hoạt động

Chúng tôi xin chân thành cảm ơn các

đầu tư vào một số dự án khởi nghiệp tiềm tác giả trong và ngoài nước, cộng đồng năng của thành phố.

khởi nghiệp, Nhà xuất bản Đà Nẵng và

• Việc triển khai các chính sách khởi

các bạn trẻ của DNES đã tiếp tục cộng

nghiệp của Hội đồng điều phối mạng lưới tác với Cá chuồn Xuân. Đón Xuân Kỷ khởi nghiệp Đà Nẵng (DSC) đã có những

Hợi – 2019, thay mặt Vườn ươm doanh

kết quả khích lệ.

nghiệp Đà Nẵng, kính chúc toàn thể

Là một thành tố tích cực của hệ sinh thái, trong một khoảng thời gian ngắn Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng đã tạo ra được những câu chuyện thành công

cộng đồng khởi nghiệp một năm mới an bình, hạnh phúc và thành công.

Võ Duy Khương Chủ tịch, Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng

của mình. Đó là thành công bước đầu của

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

C Â U CHU YỆN DNES

câu chuyện thành công của dnes võ duy khương *

CÂ U C HU YỆ N DNE S

ườn ươm doanh nghiệp Đà

Là người tham gia sáng lập và điều hành

Nẵng (DNES) đang chuẩn bị

vườn ươm từ lúc phôi thai đến nay, tôi

kỷ niệm tuổi lên 3 của mình

thấy cần kể lại những câu chuyện thành

vào những ngày đầu năm

công bước đầu của một công ty khởi

2019. Được thành lập tháng

nghiệp để làm cơ sở cho bước phát triển

12 năm 2015 và ra mắt hoạt động một tháng sau đó, chỉ trong một thời gian ngắn ngủi DNES đã vượt qua không ít khó khăn để phát triển. Nhìn tổng thể DNES đã đạt được nhiều thành công trong mục tiêu hỗ trợ khởi nghiệp của mình.

của DNES trong giai đoạn tiếp theo.

Tiên phong trong thành lập Vườn ươm doanh nghiệp hợp tác công tư Để có được quyết định thành lập DNES, lãnh đạo UBND thành phố và các đơn vị liên quan đã dành hai năm 2014 và 2015 để xây dựng đề án nghiên cứu, tổ chức rút kinh nghiệm các vườn ươm trong và ngoài nước, tổ chức nhiều cuộc hội thảo có mời các chuyên gia quốc tế góp ý để đi đến thống nhất chọn mô hình hoạt động cho vườn ươm. Việc quyết định chọn mô hình vườn ươm hợp tác công tư trong thời điểm đó là một quyết định táo bạo và sáng tạo, vì lúc đó và cả đến bây giờ

DNES chỉ trong một thời gian ngắn sau khi thành lập đã xác định cho mình tầm nhìn dài hạn là xây dựng “Innovation hub by the sea” với biểu tượng “đàn cá chuồn bay cùng nhau”

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

C Â U CHU YỆN DNES

CÂ U C HU YỆ N DNE S

trong lĩnh vực khởi nghiệp, ươm tạo chưa

sau khi thành lập đã xác định cho mình

có một doanh nghiệp nào chọn mô hình

tầm nhìn dài hạn là xây dựng “Innovation

nhân tạo (AI) giúp phát triển dịch vụ công

này. Quá trình vận động, thuyết phục

hub by the sea” với biểu tượng “đàn cá

của chính quyền thành phố thành công là

các doanh nhân, nhà đầu tư cùng góp

chuồn bay cùng nhau”.

trường hợp Công ty Hekate đã xây dựng

vốn với Quỹ đầu tư phát triển để thành lập DNES cũng là một thành công ngoài mong đợi. Với 12 doanh nhân đã ủng hộ và góp vốn (cũng có một số doanh nhân đã đăng ký góp vốn nhưng lại rút lui vào giờ chót), trong đó có đại diện của các hiệp hội doanh nghiệp, đặc biệt là nhiều thành viên của Hội Doanh nhân trẻ do anh Phan Hải, Chủ tịch Hội thời kỳ đó đi đầu. Cùng với quyết định thành lập, UBND thành phố còn giao cho DNES một trụ sở khang trang, rộng rãi để công ty có thể nhanh chóng triển khai công việc (dù sau đó chưa đầy nửa năm, lãnh đạo thành phố lại thu hồi trụ sở này và giao một nhà công sản khác đã xuống cấp, đồng thời yêu cầu DNES đầu tư mới để làm trụ sở hoạt động). Với quyết tâm cao độ cộng với sức trẻ của đội ngũ quản lý và nhân viên, DNES chỉ trong một thời gian ngắn

Một điển hình trong ứng dụng trí tuệ

chatbot dành riêng phục vụ cho ngành

Cộng đồng khởi nghiệp non trẻ đang phát du lịch; chatbot quảng bá hình ảnh Đà triển mạnh mẽ Ba năm qua với gần 50 dự án khởi nghiệp đã được ươm tạo tại Trung tâm ươm tạo thuộc DNES, trong đó có một nửa đã thành lập doanh nghiệp khởi nghiệp sau 6 tháng ươm tạo. Đến thời điểm này có khoảng 10 công ty đang

Nẵng tại APEC 2017. Hiện nay Hekate đã trở thành đối tác khu vực tư nhân (Private Sector Partners) của UNDP Châu Á - Thái Bình Dương, đồng hành với mục tiêu phát triển bền vững của Liên hiệp quốc.

Sở hữu thương hiệu SURF

tăng trưởng cả về thị trường, sản phẩm,

DNES đã xây dựng và phát triển sự

doanh thu… Có thể kể đến những cái tên

kiện khởi nghiệp SURF liên tục trong 3

như: Hekate, Zody, Nôi TOB (Công nghệ);

năm qua (2016-2018). SURF thu hút trên

Minh Hồng, Tara (Sinh học); Homecare,

2000 người, hơn 100 dự án khởi nghiệp

Healthcares (Chăm sóc sức khỏe);

tham gia mỗi năm, nhiều chuyên gia

Meraki (Giáo dục); H2O Farm, Caromi

khởi nghiệp, doanh nhân nổi tiếng, các

(Nông nghiệp sạch);… Một số quỹ đầu

quan chức nhà nước đến làm diễn giả

tư đã tham gia đầu tư vào Hekate, Zody,

chính như tỷ phú Jeff Hoffman, Đại sứ

Homecare, một số khác đang tiếp tục xúc

Israel Nadav Eshcar, các đại sứ, lãnh sự

tiến kêu gọi các nhà đầu tư góp vốn để

Ireland, Úc, Canada... Chính sự kiện khởi

mở rộng quy mô kinh doanh như Công ty

nghiệp SURF đã giúp lan tỏa tinh thần

Minh Hồng, Pasteur...

khởi nghiệp đổi mới sáng tạo bên bờ biển đến với cộng đồng khởi nghiệp quốc tế trong những năm qua. SURF đã giới thiệu đến bạn bè trong và ngoài nước khát vọng và tiềm năng phát triển Đà Nẵng trở thành thành phố thông minh - thành phố khởi nghiệp.

Là đối tác tin cậy của các chương trình, tổ chức khởi nghiệp quốc gia và quốc tế.

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

ngoài gắn bó nhiều nhất với khởi nghiệp

DNES huấn luyện cho các lớp đào tạo

đạo thành phố ủng hộ, dù có những bạn

Đà Nẵng và DNES. Họ thấy tại DNES tinh

giảng viên khởi nghiệp, founder các dự

đang làm việc ở những vị trí có thể coi là

thần khởi nghiệp của những người trẻ

án, hỗ trợ tài chính cho DNES ươm tạo

an toàn hơn nhiều tại các cơ quan, đơn

giống như ở Israel, tại đây đã tạo cho họ

các dự án khởi nghiệp và tổ chức sự kiện

vị nhà nước. Trong quá trình xây dựng

niềm tin là khởi nghiệp Việt Nam, nhất

khởi nghiệp SURF hoặc trực tiếp đào tạo

DNES, cùng với việc thu hút được những

là Đà Nẵng sẽ cất cánh trong tương lai

cho cán bộ, nhân viên DNES về kiến thức

nhân sự chất lượng cao từ các nơi khác về

không xa. Hàng năm Đại sứ quán Israel

và kỹ năng ươm tạo, khởi nghiệp tăng

đầu quân thì DNES cũng giống như bất

đã kết nối với các tổ chức khởi nghiệp,

tốc, tổ chức kết nối khởi nghiệp giữa các

kỳ công ty khởi nghiệp khác đã xuất hiện

các vườn ươm ở Israel cử chuyên gia đến

thành phố Hà Nội, Đà Nẵng, Hồ Chí Minh

sự thiếu yên tâm và rút lui giữa chừng của

tổ chức các lớp đào tạo, huấn luyện khởi

thông qua các mạng lưới nhà đầu tư, các

những bạn cống hiến từ những ngày đầu

nghiệp tại DNES, hỗ trợ cho các đoàn

tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp để cùng nhau

thành lập. Nhưng đó là quy luật của thị

doanh nhân Đà Nẵng đi nghiên cứu khởi

trao đổi kinh nghiệm.

trường: khi con người có một nhu cầu cao

nghiệp tại Israel. Mỗi năm có một cán bộ của DNES sang học tập nghiên cứu kinh nghiệm khởi nghiệp bằng học bổng của nhà nước Israel. Chương trình đối tác đổi mới sáng tạo của chính phủ Phần Lan - Việt Nam (IPP); Sáng kiến hỗ trợ khu vực tư nhân vùng Mekong (MBI) của chính phủ Úc và Ngân hàng phát triển Châu Á; Chương

Có thể nói cả 2 nhiệm kỳ Đại sứ Israel:

trình hỗ trợ khởi nghiệp của chính phủ

Bà Meirav Eilon Shahar (cựu đại sứ) và ông

Thụy Sĩ Swiss EP, là những đối tác chính

Nadav Eshcar là những quan chức nước

thức và liên tục từ khi DNES bắt đầu hoạt

Ông Nadav Eshcar, đại sứ Israel tại Việt Nam, phát biểu ở sự kiện khởi nghiệp SURF 2018

“chấp nhận rủi ro từ mọi thứ có thể đến và bình tĩnh tìm cách khắc phục nó với tinh thần chiến binh”

động đến nay. Các chương trình này đã cử nhiều chuyên gia, các nhà tư vấn đến

hơn tất nhiên họ cần có một môi trường

Câu chuyện thành công lớn nhất và cũng thích hợp hơn. Mọi người đều biết rằng là động lực thúc đẩy một công ty khởi bước chân vào con đường khởi nghiệp dù nghiệp non trẻ Có được những thành công trên đây chính là DNES đã xây dựng được một bộ máy tinh gọn, hiệu quả với đội ngũ quản lý và nhân viên đầy nhiệt huyết và năng lực tốt. Thực sự đây là một mục tiêu rất khó cho mọi công ty khởi nghiệp. Điều may mắn của DNES là ngay từ khi

là những người trẻ còn đầy năng lượng và thời gian ở phía trước hay bất kỳ ai thì cần xác định trước một tiên đề: chấp nhận rủi ro mọi thứ có thể đến và bình tĩnh tìm cách khắc phục nó với tinh thần chiến binh, và đó cũng là bài học từ quốc gia khởi nghiệp Israel!

thành lập đã có nhiều học viên đề án đào tạo chất lượng cao của thành phố tình nguyện về làm khởi nghiệp - và được lãnh

* Chủ tịch, Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

C Â U CHU YỆN DNES

CÂ U C HU YỆ N DNE S

kinh nghiệm và trải nghiệm một môi trường kinh doanh kiểu truyền thống. Còn các bạn quản lý cấp trung thì quá trẻ, và cũng “quá Tây” khi vừa về nước từ những trường đại học danh tiếng thế giới. Tôi gặp Nam Trung, một chàng trai 26 tuổi, được giới thiệu là thạc sĩ tài chính ở Anh về, phụ trách việc xây dựng và vận hành không gian làm việc chung DNC. Có chút gì đó chông chênh trong cách triển khai công việc, chút bồng bột và hăng say của tuổi trẻ, nhưng Trung toát ra sự tự tin, đam mê và quyết tâm làm cho được những điều tưởng chừng không thể: cùng với team của mình đưa DNC trở thành một trong những tâm điểm quan trọng nhất của các không gian đổi mới sáng tạo Việt Nam do Hội đồng Anh bình chọn và xây dựng được liên minh co-

mùa xuân trên biển

1. Học ở Israel về, viết cuốn sách về khởi

bó một cách tự nhiên nhất với đất và

working space đầu tiên của cả nước - phá

nghiệp, xong lại sang Mỹ học về đổi mới

người nơi đây. Đủ dài để hiểu rằng con

vỡ lời nguyền “người Việt hợp tác kém”.

sáng tạo, sẽ chẳng bao giờ tôi nghĩ sẽ về

đường trở thành một trung tâm khởi

Đi cùng Trung một chặng đường dài 365

Đà Nẵng làm việc. Thế nhưng tầm nhìn

nghiệp bên bờ biển vẫn còn nhiều chông

ngày, tôi hiểu những nỗ lực đến kiệt sức

bung trần *

của ông Võ Duy Khương về một thành

gai phía trước, nhưng những người Đà

mà anh đã dành cho công việc, cho khát

phố khởi nghiệp, sự quyết tâm và máu

Nẵng đã dấn thân, đã đi, là sẽ không lùi

khao về trung tâm khởi nghiệp bên bờ

lửa, cộng với khả năng truyền cảm hứng

bước. Và đủ dài để học được một điều

biển của tổ chức này. Khổ luyện - có là thứ

một cách chân thành nhất của ông đã

quan trọng nhất từ người thủ lĩnh này:

mà ít ai có thể theo kịp Trung về mức độ

“hạ gục” tôi. Cứ nghĩ rằng, sẽ thêm một

chân có cứng thì đá mới mềm…

phấn đấu và phát triển bản thân. Những

trạm dừng chân ngắn ở Đà Nẵng trước

2. 35 tuổi, tôi ngẫu nhiên là “điểm giữa”

ngày cuối bàn giao, Trung bảo: “Sẵn sàng

khi quay về Sài Gòn, đâu ngờ thoáng cái

của hai thế hệ những người xây dựng

rồi” - và tôi hiểu là mình may mắn lắm

đã là hai năm. Đủ dài để thấy mình gắn

DNES. Hội đồng thành viên quá nhiều

khi có một cộng sự tốt đến vậy. Giao lại

Khi được chứng kiến cảnh anh Phạm Đức Nam Trung, CEO của Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng cùng ông Sieng Van Tran, chủ tịch quỹ đầu tư Eggs group của Singapore ký hợp tác đồng sáng lập Học viện Công nghệ blockchain đầu tiên của Việt Nam trên sân khấu lớn của hội nghị khởi nghiệp quốc gia Techfest, điều dâng lên trong lòng là sự tự hào, niềm hãnh diện và rất nhiều hạnh phúc vì đã có người đồng nghiệp trẻ tài năng ở biển này... 06

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

C Â U CHU YỆN DNES

CÂ U C HU YỆ N DNE S

Nhưng niềm tự hào, về mùa xuân đã đến trên biển còn mang nhiều câu chuyện khác lắm. Chuyện của Nhi Nguyễn, cô gái Quảng Trị mới 25 tuổi từ TP.HCM về góp mặt, đã là thủ lĩnh của cộng đồng 600 lập trình viên khu vực miền Trung. Chuyện của Trân Lưu, người đứng sau những hào quang của sân khấu khởi nghiệp, âm thầm và nhẫn nại chuẩn bị cho tất cả mọi người những điều kiện toả sáng tốt bánh lái con tàu cho Trung là một hạnh

với sự cẩn trọng của nhà khoa học từng

nhất. Đâu có mấy ai biết rằng Trân chính

phúc. Và những thành tựu của chàng

làm tôi hết sức lo âu khi chàng tiến sĩ

là người sản xuất toàn bộ Cá Chuồn - ấn

trai Đà Nẵng tự mình đạt được trong vài

khoa học dữ liệu này nhận đảm nhận vị trí

phẩm đầu tiên và duy nhất của một Vườn

tháng làm thuyền trưởng DNES là đáng

quản lý. Cũng có những gập ghềnh nhất

ươm doanh nghiệp cho tới thời điểm

để ngưỡng mộ.

định, nhưng khi Vũ Xuân Trường giới thiệu

này... Mỗi gương mặt ở DNES, nếu bạn

3. Ngược hoàn toàn với Trung là câu

chương trình ươm tạo khởi nghiệp của

gặp, hãy tin tôi đi, đều là những con cá

chuyện của Dũng - Hồ Quang Dũng.

riêng Đà Nẵng, thì tôi tuyệt đối tin rằng,

chuồn đang bơi cùng nhau, với một sứ

Dũng già dặn hơn nhiều so với cái tuổi 30

bản thân mình đã không thể theo kịp

mệnh chung cho vùng biển của mình...

của mình: uyển chuyển trong giao tiếp,

chàng trai 30 tuổi này trong cách hỗ trợ

6. Xin khép lại câu chuyện bằng một

luôn biết cách làm đơn giản hoá mọi vấn

doanh nghiệp khởi nghiệp. Trường bảo,

hình ảnh vui nhộn, diễn ra ở Techfest.

đề và thu vén công việc để mọi người

chương trình đó là 1.1 vì anh thừa hưởng

Khi mà tất cả những vị trí trưng bày tốt

đều an tâm. Đôi lúc tôi tự hỏi, từng là một toàn bộ những gì DNES và các đối tác

nhất đều được dành cho nhà tài trợ, thì

“ngôi sao” theo đúng nghĩa của nó trên

quốc tế đã tạo ra từ trước, chỉ nâng cấp

Đỗ Quốc Phong, cậu trai vừa 21 tuổi của

các chương trình thi tài tri thức của đài

một chút xíu. Thật ra thì không, với tôi,

DNES vẫn cương quyết chạy xuôi chạy

truyền hình quốc gia, từng là trợ lý phiên

Trung tâm Ươm tạo mà Trường điều hành,

ngược, thuyết phục đủ mọi người trong

dịch của những vị khách cao cấp nhất khi

chính là một cuộc cách mạng, một xoay

ban tổ chức, để được đặt tấm bảng giới

đến Đà Nẵng, lý do gì để Dũng chọn lùi về chuyển mô hình nhuần nhuyễn, như cách

thiệu câu chuyện của DNES ở một vị

phía sau một bước? Chỉ có một lý do thôi,

mà anh hay nói với khởi nghiệp: mục tiêu

trí - mà bất ngờ nhất - là ai đến Techfest

thứ anh muốn cũng là một trung tâm đổi

thì chỉ có một, nhưng có nhiều con đường

cũng nhìn thấy.

mới sáng tạo bên bờ biển, và nếu không

khác nhau. Tôi dám cá cược với mọi người

Thêm một năm nữa trôi qua, DNES tròn

phải là tinh thần đồng đội muốn đi cùng

rằng, con đường mà Trường đang đi là con

3 tuổi, đã đủ vững vàng cho hành trình ra

nhau thì sao có thể đi xa đến vậy?

đường sáng nhất trong ươm tạo và tăng

khơi xa, đến những bến bờ rộng lớn hơn,

4. Trường lại là một người khác nữa. Sự

tốc khởi nghiệp...

vì những người cộng sự đáng tự hào của

sắc bén trong tư duy phản biện, sự rành

5. Sẽ rất vô duyên, khi cứ kể ra từng

tập thể đặc biệt này.

rẽ trong hiểu biết về công nghệ cao cộng

gương mặt đồng nghiệp cũ ở DNES.

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

“For startups in Vietnam, fear of failure can hold you back but it is important to make mistakes and to face failure.”

STARTUPS IN VIETNAM: DANANG’S INNOVATION HUB BY THE SEA TRAVIS HODGES*

*Phó chủ tịch, Saigon Innovation Hub

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

C Â U CHU YỆN DNES

CÂ U C HU YỆ N DNE S

“it’s important for

anang may be Vietnam’s fourth

entrepreneurs to see other people working in a similar way to them, they can encourage, support and motivate each other”

largest city but its progress and prospects—and let’s not

forget its beautiful beaches— are attracting startup and investor attention. The city has topped the Vietnam Information and Communications Technology

Jeff Hoffman, and a training

applications and development

workshop on how to pitch to

readiness ranking for the 9th

What are the benefits of led the Provincial Competitive launching a startup in Index ranking from 2013 to Danang?

ties in Danang are fewer than links to Saigon. Plus we connect

2016. This, combined with a

consecutive year, and the city

booming tourism industry

The area is a great test bed for startups. With a popula-

in Hanoi or Saigon—and the

with international companies

same is true of the talent

who have experience working

pool. But this is changing

with startups in Vietnam.

fast, with people looking to

We run intensive workshops

which brought in an estimated tion of 1.5 million and over 6

move to Danang for a better

on topics crucial to developing

US $853.96 million in 2017,

million tourists a year, there

quality of life.

a successful business: skills

could see the city become an

is a large enough customer

important center for startups

base to test out a concept.

in Vietnam.

But a business mistake will

Danang Entrepreneurship

not have the negative conse-

Support (DNES) studied incu-

quences that it may have in

bation programs in Vietnam

the larger markets of Hanoi

and abroad. The organization

and Saigon. You can come

was formed with the goal

here to test, experiment, and

of helping create a startup

develop without the worry

ecosystem for Danang. We

that a failed product will be

spoke to DNES’ CEO Trung

fatal to your business.

Pham to find out how, through

For startups in Vietnam, fear

a combination of private and

of failure can hold you back.

public, and international and

But you must make mistakes

local support DNES is working

and face failure. In fact, make

to help startups in Vietnam to

lots of mistakes, and you can

turn Danang into Vietnam’s

learn from them and improve.

innovation hub by the sea.

The commercial opportuni-

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Could you describe the scale and methods of your incubation program? We have had five incubation batches with more than

and practice, due diligence, marketing for startups— messaging and positioning, networking, as well as one-onone coaching.

angel investors. Topica Founder Institute’s

Swiss EP, Vietnam Innovation

accelerates their growth and

for this opportunity, includ-

Partnership Program, Mekong

launches the business.

ing teams based in Japan

Business Initiative, and The

Tell us about the recent Embassy of Israel. International Startup DNES also offers a coworking Conference and Exhibition, SURF, which you recently held space, how do you cater to in Danang. those clients? Approximately 80% of our clients are local digital work-

conference, organised as

ers, freelancers, or startups.

part of our ambition to make

Most are Vietnamese. This year, our coworking

went through a four-day pitching boot camp where they learned how to develop a high-level pitch—a skill which is so important for a Vietnamese startup.

Do you have any inspiring Danang the startup hub by the success stories that have sea. The event gives Danang’s come from your programs?

space—Danang Coworking

startup ecosystem a focus, and

Space—was nominated as the

a way to connect with other

in Vietnam, Zody is a great

startups in Vietnam.

example. They provide cus-

recent report shows that most third most creative space out of Vietnam’s startup invest-

of 148 spaces in Vietnam by

ments come from foreign

the British Council.

money, so it’s crucial to have

This was our third startup

and Saigon. Those selected

We offer flexible desk space

This year we focused on the

When it comes to startups

tomer relations and loyalty

main problems a startup faces

reward systems for businesses.

when getting off the ground.

They began in our coworking

international perspectives.

and offices for meetings. But

Workshops and talks were

space, progressed through our

Global advice can raise the

most importantly, we offer

themed around five issues—

incubation program, and now

level of expertise and bring

a community of peers to

finance, technology, human

have permanent office space

universal solutions to prob-

collaborate with. It’s important resources, social issues, and

lems that startups are facing.

for entrepreneurs to see other

It is important for our

people who work like them.

here. They continue to contrib-

leveraging local advantage.

ute to the DNES community

We also held a pitching

and we are very proud that

startups to look beyond the

They can encourage and moti-

stage where seven teams

they have recently received

How important is it to bring startups everywhere, many of international experience to these failed, but we are seeing startups in Vietnam?

local market if they want to

vate each other.

pitched their ideas to an

funding of US $500,000.

tors. These investors want

where the startup journey

entrepreneurs learning from

to see a plan for the Asian

begins. You form and build

40 startups involved. As with

Our international

be taken seriously by inves-

The coworking space is

those failures. They return to

partners give incredible

or global markets, not just

your idea with support from

DNES with new, more devel-

value. One example is the

Danang or Vietnam.

our regular workshops. When

oped ideas.

Swiss Entrepreneurship

Thus we value partnerships

audience of 1,000 people. We had more than 40 applications

* The full article was posted on Vietcetera.com

a startup reaches a certain

The program lasts for six

Programwhich supports us

with both local and inter-

point, they apply for the

months. It is crucial to offer a

with high-level speakers for

national partners, including

incubator program, which

dedicated business mentor.

workshops and seminars.

Many of our mentors are based

One seminar included a talk

in Danang, but we also have

from Priceline’s co-founder

The third Danang International Startup Conference, SURF, aims to make Danang the startup hub by the sea.

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

C Â U CHU YỆN DNES

CÂ U C HU YỆ N DNE S

đà nẵng: trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo bên bờ biển

Travis hodges* à Nẵng có lẽ chỉ là thành phố

qua mô hình hợp tác công tư, với sự hỗ

quả nghiêm trọng như ở các thị trường

lớn thứ tư ở Việt Nam nhưng

trợ trong nước và quốc tế, DNES làm thế

lớn hơn như Hà Nội hay TP.HCM. Bạn có

triển vọng phát triển trong

nào để giúp đỡ các startup và góp phần

thể đến đây để kiểm chứng, thử nghiệm

tương lai của thành phố nổi

biến Đà Nẵng thành trung tâm khởi

và phát triển sản phẩm mà không cần

tiếng với những biển xinh đẹp nghiệp đổi mới sáng tạo bên bờ biển.

này đang thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư và startup. Đà Nẵng đã và đang dẫn đầu Bảng xếp hạng chỉ số sẵn sàng ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông tại Việt Nam trong 9 năm liên tiếp, cũng như dẫn đầu bảng xếp hạng chỉ số cạnh tranh cấp tỉnh từ năm 2013 đến năm 2016. Bên cạnh đó, trong năm 2017, ngành du lịch đã đem lại khoảng 853,93 triệu USD cho thành phố này. Qua những kết quả trên,

Có những thuận lợi nào khi bắt đầu một startup tại Đà Nẵng? Đà Nẵng là nơi lý tưởng cho các doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm. Với dân số khoảng 1,5 triệu người và hơn 6 triệu khách du lịch hằng năm, nơi đây cung cấp một tập khách hàng đủ lớn để kiểm chứng các ý tưởng khởi nghiệp. Hơn thế nữa, nếu có sai sót trong kinh doanh thì điều đó cũng sẽ không để lại những hậu

phải bận tâm đến thất bại trong kinh doanh vì một sản phẩm lỗi. Đối với startup ở Việt Nam, việc e ngại vấp ngã níu chân các bạn lại. Nhưng bạn cần phải phạm sai lầm và đối mặt với thất bại. Trong thực tế, bạn có thể học hỏi và cải thiện dần từ những lần vấp ngã như vậy. Những cơ hội về kinh doanh cũng như nguồn nhân lực chất lượng cao của Đà Nẵng ít hơn so với Hà Nội và TP.HCM. Nhưng điều này đang dần thay đổi vì hiện nay nhiều người đang có xu hướng

“đỐI VỚI CÁC STARTUP VIỆT, NỗI SỢ THẤT BẠI CÓ THỂ NÍU CHÂN CÁC BẠN, NHƯNG BẠN CẦN MẮC SAI LẦM VÀ ĐỐI MẶT VỚI THẤT BẠI.”

lần vấp ngã đó và họ trở lại

tác toàn cầu của chúng tôi. Trong đó có

DNES với những ý tưởng mới

Startup Bootcamp kéo dài gần một tuần

và tốt hơn.

với nội dung tập trung vào gọi vốn, kỹ

Chương trình ươm tạo của DNES kéo dài 6 tháng. Chúng

năng pitching, thẩm định, marketing, kết nối cũng như huấn luyện một kèm

tôi cung cấp cho các startup một mentor

một. Bootcamp này được hướng dẫn

(cố vấn kinh doanh) tận tâm và có chuyên

bởi chị Tair Kowalski, CEO của SigmaLabs

môn cao. Phần lớn những mentor này ở

Accelerator và founder của HAC

Đà Nẵng, nhưng chúng tôi cũng kết nối

Accelerator và anh Omri Toppol. Cả hai

với mạng lưới mentor ở TP.HCM. Ngoài ra,

đều đến từ Israel.

ươm tạo tại Việt Nam và trên thế giới để

Anh có thể mô tả quy mô và phương thức hoạt động của chương trình ươm tạo không?

giúp hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp

Chúng tôi đã có 5 khóa ươm tạo với

quốc tế đã có kinh nghiệm làm việc với

tại Đà Nẵng. Chúng tôi đã trò chuyện với

sự tham gia của hơn 40 startup (tháng

CFO (nay là CEO) của DNES, anh Phạm

8.2018). Các startup này đến từ khắp mọi

Đức Nam Trung, để tìm hiểu xem thông

nơi, trong số đó không ít người đã thất

chuyên sâu về các kỹ năng quan trọng.

bại. Tuy nhiên, chúng tôi thấy được rằng

Các workshop đó thường được hướng

các nhà khởi nghiệp đã học hỏi từ những

dẫn bởi các chuyên gia từ mạng lưới đối

chúng ta có thể thấy rằng Đà Nẵng đang dần trở thành một trung tâm khởi nghiệp quan trọng tại Việt Nam. Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) đã nghiên cứu các chương trình

Không gian làm việc chung DNC tại DNES Nguồn: Vietcetara.com

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

chuyển đến Đà Nẵng để tìm kiếm một cuộc sống có chất lượng tốt hơn.

chúng tôi còn kết nối với những đối tác các startup ở Việt Nam. Chúng tôi tổ chức những workshop

Việc ứng dụng những kinh nghiệm quốc tế vào các startup ở Việt Nam có tầm quan trọng như thế nào? Các đối tác quốc tế của chúng tôi mang đến những giá trị rất lớn. Một ví dụ có thể kể đến là Swiss EP – Chương trình Khởi nghiệp Thụy Sĩ, đã hỗ trợ chúng tôi

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

C Â U CHU YỆN DNES

CÂ U C HU YỆ N DNE S

Chúng tôi có những không gian văn

“quan trọng là chúng tôi xây dựng cộng đồng khởi nghiệp, nơi mọi người có cơ hội gặp được người cùng chí hướng. từ đó họ có thể hỗ trợ, hợp tác và tạo động lực cho nhau” rất nhiều với đội ngũ diễn giả chất lượng

Điều quan trọng là các startup phải có

khởi nghiệp, hầu hết là người Việt.

trong các buổi workshop và seminar.

tầm nhìn xa hơn thị trường nội địa nếu

Trong số đó có bài nói chuyện của tỷ phú

họ muốn được các nhà đầu tư thật sự chú của chúng tôi – Danang Coworking Space

Jeff Hoffman, co-founder của Priceline.

ý. Các nhà đầu tư luôn mong muốn thấy

– được Hội đồng Anh đề cử là không gian

được các kế hoạch cho thị trường châu Á

sáng tạo đứng thứ 3 trên tổng số 148

Soni – một entrepreneur in residence,

và toàn cầu, không chỉ riêng ở thị trường

không gian làm việc chung ở Việt Nam.

người có nhiều kinh nghiệm trong nhiều

Đà Nẵng hay Việt Nam.

Họ cũng mang đến DNES bà Ameeta

vị trí như sáng lập viên, nhà đầu tư, cố

Vì vậy, chúng tôi đánh giá cao các quan

Năm nay, không gian làm việc chung

Chúng tôi cung cấp chỗ ngồi làm việc linh hoạt cho cá nhân và văn phòng

vấn và thành viên hội đồng quản trị. Bà

hệ hợp tác với các đối tác trong nước và

cho các nhóm nhỏ. Nhưng quan trọng

đã làm việc cùng DNES trong 1 tháng để

quốc tế, bao gồm Swiss EP, IPP (Innovation nhất, chúng tôi xây dựng cộng đồng

đưa ra những lời khuyên dành cho những

Partnership Program) – Chương trình đối

khởi nghiệp để họ hợp tác với nhau. Các

doanh nhân khởi nghiệp và đội ngũ DNES tác đổi mới sáng tạo Việt Nam – Phần Lan, doanh nhân khởi nghiệp có cơ hội gặp gỡ về marketing và phát triển chiến lược. Báo cáo gần đây của Topica Founder Institute cho thấy hầu hết các khoản đầu tư khởi nghiệp ở Việt Nam đến từ nước ngoài, nên việc định hướng mang tầm quốc tế là cực kỳ cần thiết. Những lời khuyên mang tính quốc tế hoá có thể nâng cao trình độ chuyên môn và đem đến những giải pháp tổng thể cho các vấn đề mà các startups phải đối mặt.

MBI (Mekong Business Initiative) –Sáng

những người cùng chí hướng, qua đó họ

kiến kinh doanh khu vực Mekong và Đại

có thể học hỏi và hợp tác với nhau.

sứ quán Israel.

DNES cũng cung cấp không gian làm việc chung, vậy làm như thế nào để đáp ứng nhu cầu của các khách hàng đến đây? Khoảng 80% khách hàng của chúng tôi là digital worker, freelancer – người làm nghề tự do hay các startup – doanh nhân

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Không gian làm việc chung là xuất phát điểm cho hành trình khởi nghiệp của mọi người. Bạn hình thành và xây dựng ý tưởng với sự hỗ trợ từ các buổi workshop được tổ chức thường xuyên tại đó. Khi một startup đạt đến ngưỡng nhất định, họ sẽ đăng ký tham gia chương trình ươm tạo để thúc đẩy tăng trưởng.

một khoá đào tạo kéo dài 04 ngày trước

Biotech) là một doanh nghiệp xã hội, đồng

phòng cố định cho một vài doanh nghiệp khi tham gia vào vòng chung kết

thời cũng là một trong những dự án ươm

nhỏ. Họ vừa phát triển, vừa tiếp cận sự

tạo đầu tiên của DNES. Minh Hồng sản

Các startup vào chung kết bao gồm

hỗ trợ từ các đối tác của chúng tôi. Trong

Oristek, BGift, Ikkai Inc, TOB, EduSi, Xedike

xuất chất tẩy rửa hữu cơ từ “rác thải” thực

thực tế, Zody là một trong những doanh

và Caromi. Họ sẽ tranh tài để giành các

vật. Họ tái sử dụng một cách sáng tạo chất

nghiệp có văn phòng ở đây từ khi họ tốt

giải thưởng như voucher sử dụng không

thải hữu cơ và tạo ra việc làm cho phụ nữ

nghiệp từ vườn ươm.

gian làm việc chung DNC trị giá 2000

nghèo địa phương. Minh Hồng được đánh

USD hay và một chuyến tham quan hệ

giá là “Startup tạo tác động xã hội nổi bật

sinh thái khởi nghiệp ở Israel do Đại sứ

nhất ở Việt Nam” và nằm trong top 5 công

quán Israel tại Việt Nam tài trợ.

ty khởi nghiệp tạo tác động xã hội hàng

Anh có thể kể với chúng tôi về Hội nghị & Triển lãm khởi nghiệp quốc tế SURF mà DNES đã tổ chức không? Đó là hội nghị khởi nghiệp lần thứ ba của chúng tôi, được tổ chức như một phần của tham vọng biến Đà Nẵng trở thành trung tâm khởi nghiệp đổi mới

Anh có thể chia sẻ một câu chuyện thành công truyền cảm hứng từ chương trình ươm tạo của DNES? Zody là một câu chuyện thú vị. Họ

sáng tạo bên bờ biển. Sự kiện này đem

cung cấp cho các doanh

đến sự chú ý đối với hệ sinh thái khởi

nghiệp giải pháp quan hệ

đầu ở Đông Nam Á do ASEAN Impact Challenge đánh giá. * Bài viết đã được đăng trên chuyên trang Vietcetera.com

nghiệp đổi mới sáng tạo ở Đà Nẵng, cũng khách hàng và hệ thống tích như tạo ra mối liên kết giữa Đà Nẵng với

điểm khách hàng trung thành.

cả hệ sinh thái ở Việt Nam.

Họ tham gia chương trình

Năm nay, chúng tôi tập trung vào

ươm tạo của chúng tôi, làm

những vấn đề chính mà startup phải đối

việc tại không gian làm việc

mặt khi đạt được những thành công ban

chung của chúng tôi và bây

đầu. Các buổi hội thảo và các cuộc nói

giờ đã có văn phòng cố định ở

chuyện xoay quanh 5 vấn đề: tài chính,

đây. Họ tiếp tục đóng góp cho

công nghệ, nguồn nhân lực, các vấn đề xã cộng đồng DNES và chúng tôi hội và tận dụng lợi thế địa phương. Chúng tôi cũng tổ chức một cuộc thi

rất tự hào khi gần đây họ đã nhận được khoản đầu tư lên

pitching, tại đó 07 startup trình bày về ý

đến 500 nghìn USD.

tưởng kinh doanh của họ cho 1000 khán

Và anh có thể chia sẻ thêm một câu chuyện khác chứ?

giả. Các startup này được chọn lựa từ hơn 40 hồ sơ đăng ký, trong đó có cả dự án đến

Công ty công nghệ sinh

từ Nhật Bản và TP.HCM – sẽ được tham gia

học Minh Hồng (Minh Hong

“không gian làm việc chung tại DNES được hội đồng anh bình chọn là không gian sáng tạo đứng thứ 3 tại việt nam.” tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h nghiệp còn khó hơn nhiều. Chúng tôi

Một sản phẩm từ công ty nông nghiệp công nghệ cao Mimosatek Nguồn: Mimosatek.com

nghĩ rằng, ít nhất 5 - 7 năm nữa, thì công nghệ mới là một phần không thể thiếu trong nông nghiệp Việt Nam.

Cá Chuồn: Vậy khi nản thì các bạn nghĩ gì để có sức làm tiếp? Có những lúc mệt mỏi lắm. Đường đi thì dài, thành quả thì vẫn chưa đạt được

LỜI KHUYÊN CHO KHỞI NGHIỆP NÔNG NGHIỆP ĐÀ NẴNG KIÊN CHINH

Nguyễn Khắc Minh Trí, CEO - founder của công ty nông nghiệp công nghệ cao MimosaTek dành nhiều tâm huyết đối với thị trường Đà Nẵng. Anh trao đổi với Cá Chuồn về những tâm tư của người “sống sót” sau 5 năm theo đuổi con đường khởi nghiệp đầy chông gai này...

Cá Chuồn: Ồ, mừng anh vẫn là đơn vị

của chuỗi giá trị nông nghiệp là phần

dẫn đầu cộng đồng khởi nghiệp nông

sản xuất thông qua đóng góp của mình

nghiệp công nghệ cao. Nhưng có vẻ,

cho nông nghiệp chính xác. Thứ tụi mình

MimosaTek vẫn chưa… giàu nhỉ. Cuối

làm là cố gắng giảm tài nguyên, bắt đầu

cùng thì nền nông nghiệp công nghệ

là nước, sau đó là góp phần làm tăng

cao của mình tiềm năng đến mức nào, sản lượng lên. Những điều này sẽ từng và tại sao cứ mãi chưa phát triển? Cám ơn các bạn đã khen, tụi mình chỉ

bước làm thay đổi cách làm nông nghiệp truyền thống xưa giờ của chúng ta. Vấn

là nhóm tương đối lì đòn và dám theo

đề về canh tác kiểu cũ với kiểu mới đã là

đuổi cuộc chơi dài hạn này thôi. Nói về

một vấn đề đủ lớn, rồi còn lại câu chuyện

nông nghiệp công nghệ cao, rõ ràng là

mỗi năm chúng ta phải bỏ hàng tỷ đô

tiềm năng lắm. Kích thước thị trường

la để nhập phân bón, mua thuốc bảo vệ

nông nghiệp nói chung tại Việt Nam là

thực vật… nếu cải thiện được một chút

vô cùng lớn, MimosaTek chỉ mới tham gia

nào trong các công đoạn này đều tạo ra

một phần rất nhỏ trong khâu đầu tiên

giá trị cao cả.

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

mấy. Có lúc nghĩ hay là mình ngừng lại để đi một con đường khác. Đã có lúc trả lời “ngưng” thật, vì hết năng lượng. Nhưng Anh Nguyễn Khắc Minh Trí, CEO của Mimosatek, đang hướng dẫn nông dân sử dụng sản phẩm Nguồn: Mimosatek.com

Nhưng thực tế thì không bao giờ là màu hồng như các bạn nghĩ trước khi bước vào trận chiến thực sự. Công nghệ,

Cá Chuồn: Hỏi thiệt, MimosaTek làm hoài mà chưa giàu có nản không? Nản chứ sao không. Chúng tôi phải

nói nông nghiệp công nghệ là cái nghiệp thì hơi quá, nhưng mà những cam kết lúc đầu mình đã đặt ra với công ty, cái mê say của mình vẫn còn nguyên đó nên không ngưng được. Và bất giác, tự dưng lúc đó lại có một ánh sáng hiện ra, chuyện tự dưng khác đi, hay hơn, đủ sức kéo mình

suy cho cùng, chỉ là một công cụ. Và

vượt qua một rào cản lớn hơn về tính hiệu

người nông dân cũng chính là những

quả của công nghệ, là sự thay đổi tư duy

nhà đầu tư. Vậy nên bất kỳ một giải pháp

canh tác nông nghiệp. Đây là ngành đã

nào đưa ra đều phải đảm bảo hai tiêu

có từ ngàn đời nay nên tập quán canh tác

chí: giúp được gì cho việc gia tăng hiệu

đâu có dễ thay đổi trong ngắn hạn. Lấy

quả canh tác, và có đáng để đầu tư tiền

ví dụ một ngành có vẻ “thành thị” là taxi,

Cá Chuồn: Cứ mỗi cuộc thi khởi

vào việc này hay không. Công nghệ 4.0

thì sự va đập giữa taxi công nghệ và taxi

nghiệp, lại có bạn làm dự án IOT

giờ ai cũng nói, nhưng đó không phải là

truyền thống đã hết sức dữ dội, và vẫn sẽ

(internet vạn vật) cho vườn rau, ao

đi tiếp. Đã là năm thứ năm rồi, thị trường sáng hơn nhiều rồi, tụi mình muốn đi đến cùng để biết rằng sức mình có thể góp cho nền nông nghiệp đến đâu…

một món hàng thời trang mua về cho vui, còn tiếp tục dữ dội. Thì như vậy, sự thay

tôm. Chắc cũng đến 30 dự án như

nó là bài toán cơm áo gạo tiền, cần thời

vậy rồi. Là một trong những người đi

đổi tư duy canh tác hiện đại trong nông

gian để chứng minh được tính ưu việt của

trước về việc này, Trí có cảm nhận gì

công nghệ cao.

và lời khuyên gì muốn chuyển cho các

Nông nghiệp cần thời gian để cây lớn lên, thu hoạch và chứng minh hiệu quả. Sau đó người ta sẽ cân nhắc thêm giá của việc đầu tư công nghệ, thời gian thu hồi vốn… Nếu các startup có thể giải được bài toán hiệu quả, giá thành, thì đó là thời điểm nông nghiệp công nghệ cao có thể nở hoa!

“bất kỳ một giải pháp nào đưa ra đều phải đảm bảo hai tiêu chí: giúp được gì cho việc gia tăng hiệu quả canh tác, và có đáng để đầu tư tiền vào việc này hay không.”

bạn đi sau mà vẫn cứ muốn làm cái bánh xe từ đầu? Thiệt ra lúc tụi mình bắt đầu cách đây 5 năm, chẳng ai nói gì về 4.0, về IOT trong nông nghiệp cả. Nhưng giờ thì thời thượng lắm. Nhưng các bạn đứng ở ngoài thì thấy rất dễ vì cứ nghĩ gắn các cảm biến vào, thêm một chút trí tuệ nhân

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H tạo vào là giải được bài toán nông nghiệp Việt Nam. Không phải vậy. Tất cả đều phải quy về hiệu quả. Mà muốn biết có hiệu quả hay không thì phải chứng minh. Mà muốn chứng minh thì cần nhiều mùa vụ thành công mới biết được. MimosaTek bắt đầu làm tối ưu hóa về nước tưới, trong câu ông bà dạy “nhất nước nhì phân tam cần tứ giống”. Thì cảm biến chỉ giúp đo về lượng nước, độ ẩm thôi. Đó là dữ liệu thô, cần phân tích, lưu trữ đủ lâu để biết được các vấn đề về lịch sử cây trồng mới có thể đưa ra được những lời

AR G I t e c h & F OOD t e c h

“Đà Nẵng không thể trở

thành vựa rau cả nước như Đà Lạt hay vựa trái cây như Đồng bằng sông Cửu Long, vậy các bạn có những gì là tài nguyên bản địa?” đủ dữ liệu về cây trồng, về lượng nước, lượng phân… để máy có thể học? Đó là một câu chuyện dài và phức tạp, đừng nghĩ là màu hồng…

khuyên cho người trồng. Vậy là một mùa

Cá Chuồn: Dự án nông nghiệp đô thị

trôi qua, mất khoảng 1 năm mới có kết

tại Đà Nẵng vì sao chưa triển khai

quả. Nhưng người trồng không chỉ muốn

được? Trí định làm gì tiếp với câu

tiết kiệm nước, mà phải tăng năng suất,

chuyện này? Giấc mơ nông nghiệp đô

vậy là tốn thêm thời gian để chứng minh

thị của Trí là như thế nào?

hiệu quả, đâu có nhanh được… Trí tuệ nhân tạo đâu phải cây đũa thần,

Khi MimosaTek đoạt giải thưởng của cuộc trình diễn công nghệ toàn cầu về

vì nó cần rất nhiều dữ liệu để học, để

thành phố thông minh với dự án triển

phân tích. Chừng nào Việt Nam mình có

khai nông nghiệp đô thị tại thành phố

Đà Nẵng, chúng tôi kỳ vọng rất nhiều. Nhưng thực tế thì còn nhiều điểm chưa giải được. Đà Nẵng là dải đất hẹp, không nông nghiệp đô thị - tức là tập trung thành một khu nông nghiệp công nghệ cao phối hợp chặt chẽ với đầu ra của thị trường, là một ý tưởng khả thi. Chúng tôi đã làm việc nhiều lần với DNES, trung tâm khuyến nông và nhiều cơ quan khác nhau ở Đà Nẵng, nhưng thực tế là trên bản đồ nông nghiệp công nghệ cao của cả nước lại không có tên của Đà Nẵng…

Cá Chuồn: Trí nghĩ là Đà Nẵng có chút tiềm năng nào để khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp không? Mình nghĩ là các startup không nên chạy theo thời thượng. Đà Nẵng rất thuận lợi vì con người rất cởi mở và dễ chấp nhận những điều mới. Do đó, vẫn có những thị trường ngách, dù hơi hẹp cho khởi nghiệp nông nghiệp. Nên hiểu rằng Đà Nẵng không thể trở thành vựa rau cả nước như Đà Lạt hay vựa trái cây như Đồng bằng sông Cửu Long, vậy các

hở sắn Caromi - đại diện duy

hiện bằng chính sự chân chất, đáng yêu

đặc sản quê nhà lên một trình độ mới của

nhất của miền Trung có mặt ở

nhất của những người thanh niên nông

sản phẩm, thị trường? Làm sao bà con

vòng chung kết cuộc thi khởi

thôn đang nuôi khát vọng làm giàu trên

nông dân đỡ cực hơn? Làm sao để thanh

nghiệp nông nghiệp là một

chính quê hương của mình. Không có

niên nông thôn bớt bỏ quê ra thành phố

hành trình thú vị. Công ty khởi

ứng dụng điện thoại di động, không có

làm công nhân…

nghiệp khóa 5 của DNES đã có một cuộc

bitcoin, blockchain hay trí tuệ nhân tạo.

Sau 3 tháng phát động, cuộc thi đã

cọ xát và trưởng thành hơn cùng những

Không có những ý tưởng làm thay đổi

thu hút gần 160 dự án, ý tưởng nộp hồ

người bạn ở khắp các vùng miền đang

thế giới, hầu như những câu chuyện mà

sơ tham gia (tăng gần 30% so với cuộc

cùng nhau theo đuổi giấc mơ kết hợp tài

họ kể, đều xoay quanh đồng ruộng, núi

thi lần 3 năm 2017), đến từ 27 tỉnh thành

nguyên bản địa và sức mạnh công nghệ… đồi và quê hương mình, với một nguyện

Bứt phá bằng tính bản địa Cùng với Caromi mang phở sắn vào hội trường Thống Nhất (TP.HCM) để tranh tài

Các bạn có thể làm nông nghiệp trực tiếp

vào cuối tháng 11 vừa qua, những doanh

để cung cấp cho cộng đồng khách du

nghiệp nông nghiệp từ Đồng Tháp, Cà

lịch khổng lồ tại chỗ và các sản phẩm đặc

Mau hay Bắc Kạn, Lạng Sơn cũng đến mở

trưng địa phương cho khách mang đi.

thị trường tại Đà Nẵng. SURF, Techfest,

Còn với những startup công nghệ, thì đâu

họ đều có mặt, chỉ để minh chứng một

có giới hạn nào về địa lý, các bạn cứ chọn

điều: những hạt giống khởi nghiệp nông

Đà Nẵng vì sự đáng sống, và tập hợp một

nghiệp đã nứt mầm và sẵn sàng để lớn.

Cá Chuồn: Xin cám ơn và chúc anh chân cứng đá mềm trên hành trình nông nghiệp công nghệ cao.

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

bung trần

bạn có những gì là tài nguyên bản địa?

đội ngũ kỹ thuật đủ giỏi đi…

“nứt mầm” hạt giống nông nghiệp

làm nông nghiệp lớn được nên mô hình

vọng tưởng chừng rất giản đơn nhưng

trong cả nước, từ An Giang, Cà Mau, Đồng Tháp, ngược lên Lâm Đồng, Kon Tum và

người lớn vẫn loay hoay hoài: làm sao đưa ra đến Hoà Bình, Sơn La, Bắc Kạn... Nhiều

Gọi những người tham dự cuộc thi này là “nhà quê” cũng phải, vì họ xuất Dự án Caromi giới thiệu sản phẩm phở sắn tại SURF 2018

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h

dự án/ ý tưởng của đồng bào dân tộc

tranh thủ thời gian để dạy cho các em vẽ.

của các em. Với tôi, đây là các dự án khởi

thiểu số như Cờ Lao, Thái, Mông, Nùng,

Ước muốn của tôi dạy cho các em vẽ đây

nghiệp thật sự chứ không chỉ là các câu

Tày, Dao, K’Ho, Chu Ru, Xê Đăng, Mường…

là: Tăng thu nhập cho gia đình và giữ gìn

chuyện làm ăn mưu sinh như một số

cũng bước ra sân khấu.

được nét văn hóa truyền thống độc đáo

trường hợp khác mà tôi biết. Đó là vì cũng

dân tộc Mông...”.

một câu chuyện sản vật quê nhà, các em

Các dự án đều tập trung vào nông nghiệp có ứng dụng công nghệ như máy

Giám khảo hỏi: “Dạy học vẽ thu học

lọc nước biển, sông thành nước sinh hoạt,

phí mắc không?” - “Dạ em đâu có thu

có khả năng nhân rộng lên nhiều lần”.

robot tưới thông minh, Sâu Canxi…; phát

tiền” - “Vậy chị dạy chúng tôi đi” - “Thì

Một trong những minh chứng của

triển tài nguyên bản địa, sản phẩm có

thầy cô lên chơi, em biết gì là dạy hết. Em

điều mà ông Mỹ hài lòng có lẽ là chuyện

chỉ dẫn địa lý như dừa xiêm xanh, bưởi

vui lắm” - “Chúng tôi muốn thực hiện một

của chàng trai vừa tròn 20 tuổi Nguyễn

da xanh Bến Tre, Cói Nga Sơn Thanh Hóa,

công trình nghiên cứu khoa học về câu

Phúc Sang, giám đốc công ty Phúc Sang

Cam Vinh Kỳ Yên…; du lịch sinh thái ở Cà

chuyện vẽ sáp ong này, chị cùng tham

Handicraft. Ông Mỹ kể: “Bắt đầu từ việc

Mau, Bến Tre, U Minh Thượng Kiên Giang,

gia nhé?” - “Em ít biết làm khoa học lắm

làm sao để giải quyết vấn đề tồn đọng

nhưng thầy muốn thì em sẽ tham gia”.

của nguyên liệu xơ dừa ở Bến Tre, dù xuất

Hội trường vỗ tay ầm ĩ.

hàng sản lượng rất nhiều nhưng mang

Hoa bốn mùa Lâm Đồng; về làng nghề

Cô giáo Sùng Y Xía

truyền thống như dệt, nhuộm thổ cẩm, vẽ hoa văn sáp ong của dây tộc Mường,

Cô giáo Sùng Y Xía, Hòa Bình đứng trên

ngày nay nghề dệt vải lanh ít phát triển

đã biết cách làm khác đi, làm mới hơn, và

Trước khi trao giải nhì chung cuộc cho

giá trị không cao và thời gian gần đây

Bánh hỏi khô tiện dụng từ làng bột Sa

sân khấu to đùng của Hội trường Thống

hơn bởi trong điều kiện các loại bông vải,

Sùng Y Xía, ông Nguyễn Lâm Viên, chủ

Đéc Đồng Tháp; Sản phẩm có sự phát

nhất, TP.HCM kể về dự án “Xây dựng nhà

sợi được sản xuất có giá trị rẻ hơn, phong

tịch công ty Vinamit nói: “Khát vọng của

triển tốt trên thị trường, nâng cao được

truyền thống dân tộc Hmông – Hòa Bình

phú về mẫu mã, kiểu dáng nên việc sử

các thí sinh đã truyền được cảm hứng,

vai trò của công nghệ trong chuỗi giá trị

và khôi phục ngành nghề truyền thống

dụng vải lanh giảm đi nhiều.”.

cảm xúc cho ban giám khảo, cho những

trong dịp nghỉ lễ phụ giúp gia đình vận

của dự án. Nổi bật là những dự án có tính

dệt thổ cẩm, vẽ sáp ong” một cách vô

Chị cầm miếng vải, vuốt nhẹ ra chiều

thí sinh cùng tham gia. Điều đó tạo nên

chuyển các kiện hàng xơ dừa ép lại, vô

cộng đồng cao, góp phần giải quyết kinh

cùng mộc mạc nhưng đầy đam mê:

âu yếm, và làm cả hội trường “đứng tim”

sự hứng thú khiến ban giám khảo chọn

tình đã khiến kiện hàng bị hỏng hóc, và

tế hộ gia đình; sản phẩm gắn với nông

“Người Mông sinh sống trên cao nguyên

khi giới thiệu bức ảnh hoa hậu Việt Nam

đầu tư cho nhiều dự án tại cuộc thi năm

đặc sản vùng miền nhưng được phát

vẫn tự hào rằng có nghề truyền thống, đó

với tà áo dài bằng vải lanh vẽ sáp ong đẹp

nay. Những người đi trước như chúng tôi

triển thành nhiều sản phẩm mới lạ như

là nghề xê lanh, dệt vải và vẽ hoa văn bằng lộng lẫy... “Mà các sản phẩm lanh không

sản phẩm từ trái quách Trà Vinh, Năn bộp

sáp ong, nhuộm chàm. Để được một tấm

rất cần những người trẻ có tâm huyết với

chỉ dừng lại ở chỗ là phục vụ gia đình

nông sản sạch, tốt cho sức khỏe người

Sóc Trăng, gáo dừa làm chậu dựng hoa có vải lanh vẽ sáp ong nhuộm chàm phải trải

mà đã có mặt ở thị trường trong nước và

tiêu dùng để kết nối, hợp tác. Hi vọng

chạm khắc thủ công…

qua nhiều công đoạn: se lanh, dệt vải, vẽ

ngoài nước quốc tế. Tôi đã từng được mời

rằng chúng tôi tiếp tục được kết nối với

hoa bằng sáp ong lên nền, nhuộm chàm.

xuống các khách sạn ở Hội An (Quảng

các chủ dự án, để hỗ trợ những bạn luôn

Mất hết 1 tháng và rất nhiều công khó để

Nam) để dạy, trải nghiệm. Tôi cũng sáng

nỗ lực và quyết tâm để thành công, cùng

tạo ra tấm vải đẹp như vầy...

tạo ra nhiều mẫu sản phẩm mới như:

trở thành những doanh nông tương lai

Khăn choàng, ví, túi xách, bao gối, khăn

của đất nước”.

Xúc cảm từ những tâm huyết Ông Nguyễn Quân - nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ - nói tại lễ trao giải cuộc thi: “Tôi rất hài lòng về sự phát triển của các dự án khởi nghiệp vùng sâu, vùng xa và miền núi. Hàm lượng công nghệ chưa cao mấy, nhưng các bạn đã bắt đầu tự giải những bài toán cuộc sống xung quanh mình...”.

Mỗi tấm vải lanh dệt được đều có những nét hoa văn truyền thống, mang

trải bàn, tranh treo tường với nhiều màu

đậm bản sắc của người dân tộc Mông của sắc và hoa văn tinh tế. Tôi là giáo viên và vùng núi Pà Cò (huyện Mai Châu, tỉnh Hòa nghề chính của tôi là dạy học nhưng bên Bình). Hồi xưa, vải lanh sau khi dệt xong

cạnh đó còn có nghề phụ đó là nghề vẽ

dùng để may quần áo, làm khăn cuốn

thổ cẩm, tôi đã biết vẽ hoa văn từ năm

đầu, vỏ chăn, bao đựng thóc... nhưng

17 tuổi. Hiện nay tôi vùa đi dạy học vừa

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Mở rộng không gian “bản địa” Ông Nguyễn Thanh Mỹ, nhà sáng lập công ty công nghệ Rynan, giám khảo cuộc thi nói rằng: “Tôi ngạc nhiên vì sự trưởng thành trong tư duy kinh doanh

ngành hàng này bị một số công ty nước Chị Nguyễn Phi Vân, Chủ tịch, công ty Retail and Franchise Asia

“Cả thế giới đang sống trong thế kỷ bản địa. Một chiếc nón xơ dừa, một món ăn truyền thống độc đáo, một sản vật địa phương, một câu chuyện cổ truyền... tất cả đều có sức lay động lòng người vì tính độc đáo, có khi là duy nhất của nó cũng như hàm lượng văn hoá bên trong.”

ngoài ép giá khiến xơ dừa vứt đi gây ứ đọng kênh rạch. Có một chàng sinh viên

câu chuyện chiếc nón xơ dừa đã được hình thành”. Giám khảo Nguyễn Phi Vân, chủ tịch công ty Retail and Franchise Asia đội chiếc mũ xơ đưa của bạn, cười rất tươi: “Cả thế giới đang sống trong thế kỷ bản địa. Một chiếc nón xơ dừa, một món ăn truyền thống độc đáo, một sản vật địa phương, một câu chuyện cổ truyền... tất cả đều có sức lay động lòng người vì tính độc đáo, có khi là duy nhất của nó cũng như hàm lượng văn hoá bên trong. Tôi thấy rất “đã đời” vì được sống chung cùng các câu chuyện khởi nghiệp bản địa giàu cảm xúc, giàu tình yêu xứ sở của các bạn đến vậy”.

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h Anh Nguyễn Quốc Phong (bên phải) giới thiệu mô hình trồng rau thủy canh NFT tại Hội nghị và Triển lãm Khởi nghiệp quốc tế tại Đà Nẵng (SURF) 2017.

chế được ảnh hưởng của thời tiết, tạo

tháng đi học nghề ở TP Hồ Chí Minh. Có

động. Cứ vừa làm, vừa rút kinh nghiệm,

ra giá trị kinh tế ổn định.” Sau một thời

kiến thức và quyết tâm làm giàu, anh xác

chỉ sau hơn 2 năm gắn bó với nghề trồng

gian nghiên cứu, anh Phong quyết định

định rõ con đường làm nông của mình sẽ

lan, anh Trung đã tự tin mở rộng trang trại

chọn cách trồng rau bằng công nghệ

không thể thiếu công nghệ.

của mình thêm 3.000m2 đất và 20.000

thuỷ canh hồi lưu NFT (kỹ thuật màng

Anh Trung cho biết, lan Mokara ít sâu,

mỏng dinh dưỡng). Để rau đạt năng suất rầy nhưng thường bị nấm. Cây giống phải

nông dân thời công nghệ phong lan Đã qua rồi thời nhắc đến nông dân là phải nhắc đến con trâu, cái cày, mùa vụ trăm sự nhờ trời nhờ đất. Ở Đà Nẵng, có những người nông dân ứng dụng thành công công nghệ tự động hoá, Internet vạn vật (IoT)... để khởi nghiệp và làm giàu trên mảnh vườn của mình.

được cắt những lá, rễ gãy rồi khử trùng

nghệ Vũ Thị Bích Hậu nhận định, nông

làm mát nước về mức 24 độ C, đi kèm

thuốc nấm mới được đem gieo trồng.

nghiệp công nghệ cao không nhất thiết

với giải pháp phun sương làm mát lá và

Mỗi tháng, anh phải phun thuốc ngừa

phải là sản xuất trong nhà kính, nhà lưới,

không khí trong mùa nắng bằng thiết bị

nấm 2 lần. Đặc biệt vào mùa mưa thì 3-5

có thể đơn giản là việc sử dụng các loại

Netafim của Israel.

ngày phải phun 1 lần, bởi chỉ cần 1 cây

giống tốt, công nghệ sinh học, công nghệ

Đối với quá trình ươm hạt thành cây,

bị nấm sẽ lan rất nhanh ra các cây khác.

thông tin ứng dụng trong sản xuất nông

anh Phong ứng dụng hai hệ thống ươm

Ngoài ra, loài hoa này cũng đòi hỏi phải

nghiệp,… “Không nhất thiết phải đầu tư

trước khi đưa lên dòng chính. Nhờ đó mà

tưới nước, tưới phân đúng giờ.

quá lớn cho hệ thống nhà lưới, nhà kính

dụng công nghiệp IoT vào việc quản

khoảng 3-4 lao động thường xuyên và

trên mảnh ruộng khi sử dụng quy trình kỹ

lý nông trại, giúp kiểm soát lượng dinh

thêm 6 lao động thời vụ. Anh cho biết,

thuật để giảm bớt sự ảnh hưởng của thời

dưỡng, các chỉ số thời tiết, nhiệt độ, độ

sử dụng hệ thống phun sương tự động,

tiết, sử dụng các giải pháp công nghệ

ẩm của giá thể...

chỉ cần dùng điện thoại thông minh, hệ

như kỹ thuật tưới phù hợp với từng loại

thống máy bơm sẽ phun nước vào đúng

đối tượng cây trồng để mang lại hiệu quả

giờ đã định mà không cần con người tác

cho sản xuất,” bà Hậu nói.

Hiện tại, H20 Farm đã thương mại hoá canh NFT đến 7 hộ nông dân với tổng

ở trang trại của anh tại phường

diện tích đất trồng lên đến 5.000m2 và

Khuê Mỹ (quận Ngũ Hành Sơn)

50 hộ gia đình nhà phố. Giống như anh Phong, anh Lê Thành

trăm chậu cải cay được trồng theo mô

Trung (phường Hoà Xuân, quận Cẩm Lệ)

hình trồng thuỷ canh. Sau khi nghỉ làm

cũng là người từ bỏ công việc ổn định ở

ở một tập đoàn viễn thông lớn vào năm

một công ty lớn để khởi nghiệp với nghề

2016, chàng kỹ sư trước đó chưa từng

trồng lan Mokara.

một lần trồng cây tự mày mò, nghiên cứu

Năm 2016, anh bỏ ra 100 triệu đồng

để trở thành một... nhà nông chính hiệu.

tiền vốn ban đầu để mua 700 cây giống lan Mokara từ Thái Lan, xây dựng hệ

Trung có nhiều điểm bất lợi cho việc

thống nhà lưới và hệ thống tưới phun

trồng rau. “Một năm chỉ có 2 mùa. Mùa

sương tự động. Trước đó, anh đã có 2

nắng thì nắng gắt, khô hạn. Mùa mưa thì dùng tới công nghệ thì mới mong tiết

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

công nghệ cao mà có thể trồng trọt ngay

Nông nghiệp đô thị H20 Farm

bão lũ triền miên. Vì vậy mình nghĩ phải

hiện đại mới sản xuất được nông nghiệp

rộng gần 4,5ha của anh Trung chỉ có

để nhân rộng mô hình trồng rau thuỷ

Anh Phong cho biết, thời tiết miền

“Khó chiều” là vậy, nhưng vườn lan

nâng cao năng suất. Anh cũng đang ứng

Giám đốc Công ty TNHH MTV

khi anh đang tất bật bón xơ dừa vào hàng

Phó Giám đốc Sở Khoa học & Công

cao, anh xây dựng nhà kính với hệ thống

giảm được diện tích và thời gian trồng,

ặp anh Nguyễn Quốc Phong,

cây nữa tại xã Hoà Châu, huyện Hoà Vang.

Anh Lê Thành Trung chăm sóc cho những cây lan Mokara trong trang trại tại phường Hoà Xuân, quận Cẩm Lệ.

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h đã được biết đến không chỉ ở nhiều tỉnh thành trên cả nước, mà còn vươn xa ra ngoài khu vực. Trong khi đó, sự ra đời của Phở sắn Caromi lại bắt nguồn từ những trăn trở về sự mai một của nghề phở sắn truyền thống ở vùng quê Quế Sơn (Quảng Nam). Sắn là loài thực vật được trồng rất nhiều ở Việt Nam, giá trị dinh dưỡng rất cao, lại vô cùng rẻ nhưng ít được người dân ưa chuộng, khiến cho cây sắn không đem lại nhiều giá trị kinh tế và nghề làm phở sắn cũng vì thế dần biến mất. Không bằng lòng với vị thế hiện tại của cây sắn, anh Dương Ngọc Ảnh quyết tâm tìm đầu ra cho phở sắn quê hương bằng sự đúc kết

THỰC PHẨM THỜI 4.0

hiện đại. Dự án đã đạt được một số dấu ấn đáng kể trong giai đoạn nghiên cứu, sản xuất sản phẩm mẫu và nhận được sự ngoài nước. Đây là những động lực lớn

nhìn thấy rác chất thành đống, hôi thối,

giúp Caromi tự tin hơn trên chặng đường chinh phục thị trường thực phẩm Việt

Ai cũng biết để khởi nghiệp thì phải sẵn sàng từ bỏ và bước ra khỏi “vùng thoải mái” của mình, nhưng làm được

không phải chỉ cần sự dấn thân, sự cần cù mà còn phải giàu kiến thức để vừa là một nông dân giỏi, vừa là một kỹ sư giỏi.

và chắc chắn. Anh Nguyễn Quốc Phong

“Hãy tích cực nhìn vào thất bại của người khác. Bớt ngắm thành công của người ta đi!” - Jack Ma, CEO Tập đoàn Alibaba

là một trong số ít người làm được điều

Người ta nhìn vào thành công để noi

điều đó thì không hề đơn giản, nhất là khi bạn đang ở trong một vùng quá an toàn

không hề đơn giản ấy khi rời bỏ công việc theo, và càng phải nhìn vào thất bại để lương cao trong lĩnh vực IT sau 7 năm

rút ra kinh nghiệm. Numako, Demeater

gắn bó để rẽ sang một lĩnh vực hoàn toàn và Đặc Sản Việt chính là những bài học khác: Nông nghiệp công nghệ cao. Sau

thất bại thực tế đắt giá như thế. Cả 03

hơn 1 năm phát triển, sự mạo hiểm này

dự án Numako - sản xuất bột nước mắm

đã đem lại cho dự án trồng rau thuỷ canh hữu cơ có hàm lượng đạm cao, Demeater H2O Farm của anh những phần thưởng

- sản xuất thức ăn từ dế, và Đặc Sản Việt -

xứng đáng. Công ty đã và đang chăm sóc

sản xuất các sản phẩm đặc sản Việt Nam

cho hơn 50 mô hình “rau nhà phố” tại

ngon, sạch, đẹp, đều dừng bước từ cùng

Đà Nẵng và 3 dự án trồng rau thủy canh

một nguyên nhân: Đội ngũ. Nếu như vấn

thương mại với diện tích hơn 2.000m2.

đề của Đặc Sản Việt và Numako nằm ở

Hệ thống trồng rau thủy canh hồi lưu

chỗ sáng lập viên không đủ niềm tin và

công nghệ NFT mà H2O Farm đang áp

cam kết theo đuổi dự án đến cùng thì

dụng mang lại rất nhiều lợi ích cho khách thất bại của Demeater đến từ một đội hàng: Đơn giản, giảm sức lao động, tăng

ngũ thừa nhân sự nhưng thiếu sự dẫn dắt

năng suất nhiều lần, trồng được giống

của một người chỉ huy nhất quán và sẵn

cây có giá trị kinh tế cao mà không trồng

sàng hành động. Có thể nói con người

được trong điều kiện bình thường... Với

chính là yếu tố quyết định cho sự thành

trở thành lò ươm tạo của gần Việt. Mỗi câu chuyện, dù thành công hay

lãng phí sau bốn ngày xe rác hỏng không

50 dự án khởi nghiệp đến từ

thất bại, đều đem lại nhiều kinh nghiệm

đến thu gom được. Câu chuyện đầy tính

nhiều lĩnh vực. Khoảng 50%

quý báu đáng được khắc ghi.

nhân văn này cùng sự nhiệt huyết hiếm

nền tảng, kiến thức bại của bất kỳ một start-up, nhất là các

có ở một người tuổi trung niên như cô đã

và kinh nghiệm về

start-up trong ngành nông nghiệp - thực

đem đến cho dự án Minh Hồng Biotech

IT, anh Phong còn

phẩm. Con đường khởi nghiệp nông

giải Nhất cuộc thi HATCH! FAIR 2016.

lên kế hoạch ứng

nghiệp luôn đầy chông gai bởi ẩn chứa

Không dừng lại ở đó, chất lượng tốt của

dụng công nghệ

nhiều rủi ro và cạnh tranh cao, đòi hỏi

những sản phẩm thử nghiệm, tính thân

IOT vào mô hình

người sáng lập phải có một quyết tâm đủ

thiện với môi trường cộng với lợi thế về

của mình trong

lớn, tầm nhìn dài hạn và tinh thần dám

giá cả nhanh chóng nâng cao uy tín của

thời gian đến. Thế

nghĩ dám làm để có thể tạo dựng lòng tin

Minh Hồng Biotech để sau gần một năm

mới thấy, để là

và truyền cảm hứng đến đồng đội.

hoàn thành ươm tạo và hỗ trợ từ tại Vườn

một “nông dân

ươm doanh nghiệp, sản phẩm của cô

giỏi” thời 4.0 còn

trong số đó đã phần nào

vượt qua giai đoạn “thung lũng chết” ban đầu để tiếp tục tồn tại và lớn mạnh. Và có thể nói để lại nhiều dấu ấn nhất đối với Vườn ươm trong những năm qua chính là các dự án về nông nghiệp - thực phẩm, với sự thành công bước đầu của những câu chuyện Minh Hồng Biotech, H2O Farm, Phở sắn Caromi và cả những bài học không nhỏ từ thất bại

sớm của Numako, Demeater hay Đặc Sản

mới sản phẩm cho phù hợp với thị hiếu

quan tâm từ một số nhà đầu tư trong và

NGUYỄN PHƯỚC HÀ THIÊN * rong ba năm qua, DNES đã

bí quyết làm phở sắn của gia đình và đổi

khó hơn trước nhiều lần, khi bây giờ, họ

Dấn thân

Khi trăn trở hoá động lực Đầu năm 2016, cô Trịnh Minh Hồng đến Vườn ươm với một ý tưởng đã được nung nấu và nghiên cứu trong suốt ba năm: Biến rác thải thực vật thành sản phẩm tẩy rửa hữu cơ (nước rửa chén, nước giặt, nước lau sàn, dầu gội, nước rửa tay… ), sử dụng công nghệ sinh học. Ai cũng bất ngờ khi biết động lực thôi thúc cô Hồng bắt đầu dự án chính là nỗi trăn trở khi

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Nam và cả quốc tế.

* Điều phối viên Ươm tạo, Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h chuyển và lưu trữ, chế biến, tiếp thị, phân

65 triệu USD, vượt qua cả Fintech (công

đâu phải cứ nhắc đến Food Tech là phải

phối, tiêu thụ và cuối cùng là xử lý.”

nghệ tài chính).

nhắc đến thứ “đao to búa lớn” mà đôi khi

Hai startup Food Tech được Topica

cũng chỉ là để giải quyết nhu cầu được

ai cũng có thể thấy được chính là việc

nhắc đến trong báo cáo đó là Foody và

uống nước mía sạch của người dân. Sản

tăng cường tính minh bạch”, Nadia chia

Cooky. Foody thì chắc không còn xa lạ gì

phẩm thực sự đã gây ấn tượng với cộng

sẻ thêm. Nhiều nhóm các tổ chức đang

với người dùng Việt. Là một ứng dụng

đồng, đặc biệt là người Việt ở nước ngoài

sử dụng công nghệ blockchain nhằm

cho phép khách hàng có thể tìm kiếm,

– những người lưu luyến hương vị nước

giúp người mua có thể dễ dàng truy xuất

đánh giá, bình luận các địa điểm ăn uống, mía ở quê hương.

nguồn gốc, cũng như các tác động đối

Foody đã góp phần thay đổi thói quen

Dù mang lại những thành tựu và tác

với sản phẩm, thúc đẩy việc “tiêu dùng có

của thị trường trong lĩnh vực ăn uống

động tích cực, tuy nhiên, công nghệ thực

ý thức” của mọi người.

cũng như đang dần ăn sâu vào tâm trí

phẩm không phải là một viên đạn bạc.

người dùng ở thị trường đặt món trực

Những phương pháp mới ra đời sẽ đi

tuyến với ứng dụng Delivery Now. Trong

kèm với nhiều câu hỏi theo sau, từ chất

khi đó, Cooky lại là một nền tảng chia

lượng và độ an toàn của các sản phẩm,

sẻ công thức nấu ăn, hỗ trợ người dùng

dịch vụ mới đến việc hệ quả mà chúng sẽ

không chỉ việc chế biến món ăn mà từ

đem đến đối với nền nông nghiệp truyền

công việc chuẩn bị, lựa chọn nguyên liệu

thống. Điều gì sẽ xảy ra với những người

và cả lựa chọn dụng cụ bếp cho phù hợp.

chỉ sống phụ thuộc vào nông nghiệp, khi

“Thay đổi lớn nhất từ Food Tech mà

FOOD TECH SẼ THAY ĐỔI CÁCH CHÚNG TA ĂN UỐNG NHƯ THẾ NÀO? "Food Tech là sự đổi mới trong toàn bộ chuỗi giá trị thực phẩm, từ trang trại, bàn ăn đến cả thùng rác”

ĐỖ QUỐC PHONG * cách nuôi cấy tế bào của một con bò trong phòng

vào năm 2007. Rồi sau đó thì sao? Bạn có

thí nghiệm. Những quả táo trong rổ kia có thể đã

còn phải đi mua bản đồ giấy mỗi lần đi du

được sửa đổi gen cho thơm ngọt hơn. Mớ rau cải

lịch? Bạn có còn lật lịch bàn để xem hôm

nằm trong góc được thu hái từ chính giàn rau thuỷ

nay có gì? Công nghệ đang thay đổi mọi

canh rộng vỏn vẹn 1 mét vuông trên sân thượng nhà

thứ một cách chóng mặt, ngay cả ngành thực phẩm.

bạn. Hay thậm chí hộp sữa chua đặt trên kệ sẽ phản

10 năm sau này, thứ mà chúng ta ăn bây giờ và cả hệ

quang để báo cho bạn biết rằng nó sắp hết hạn.

thống vận hành phía sau nó có thể sẽ lỗi thời giống

Công nghệ, hay cụ thể là công nghệ thực phẩm

như những chiếc điện thoại “cục gạch”. Câu hỏi giờ

- Food Tech, đang ngày càng phát triển và hứa hẹn

đây không còn là liệu nó có định hình lại cách chúng

sẽ giải quyết những thách thức trong ngành thực

ta chế biến, ăn hay vận chuyển thực phẩm hay không,

phẩm mà con người đang đối mặt.

Miếng thịt bò năm 2030? Bây giờ, bạn hãy nhắm mắt lại và tưởng tượng đang mở tủ lạnh vào năm 2030. Có thể miếng bít tết đang giữ trong ngăn đông được tạo ra bằng

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Công nghệ thực phẩm trên thế giới đang phát triển nhanh chóng và đạt những thành tựu to lớn, tạo ra sự thay đổi trên mọi phương diện đời sống, từ sinh kế của người nông dân, dinh dưỡng cho người tiêu dùng cho đến cả miếng thịt bò. Một công ty Mỹ tên Memphis Meat đã chế tạo thành công miếng thịt nhân tạo

teve Jobs giới thiệu chiếc Iphone đầu tiên

mà là như thế nào?

Food Tech sẽ đi đến đâu?

Nói chuyện về Food Tech, Nadia El Hadery, người sáng lập ra YFood, trung tâm công nghệ kết nối các startup trong ngành công nghệ thực phẩm tại Luân Đôn cho rằng: “Food Tech là sự đổi mới trong toàn bộ chuỗi giá trị thực phẩm, từ trang trại, bàn ăn đến cả thùng rác và tất cả những gì ở giữa: sản xuất, vận

đầu tiên được tổng hợp từ tế bào động vật. Trong ngành công nghiệp đang

Mới đây, “ông trùm” trái cây sấy

nền nông nghiệp trở nên tự động hơn?

Nguyễn Lâm Viên, Chủ tịch HĐQT Vinamit Thực phẩm biến đổi gien là cứu cánh cho đã cho ra mắt một sản phẩm mới vô cùng độc đáo: nước mía sấy. Vậy mới thấy,

nền nông nghiệp hay quả bom hẹn giờ? * Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng

chiếm 30% diện tích đất trên hành tinh và chiếm 18% lượng khí thải nhà kính thì “thịt sạch” hứa hẹn không chỉ là lời giải cho các vấn đề môi trường mà cả những vấn đề về đạo đức. Tin buồn là hiện nay miếng thịt bò trong nhà bạn vẫn được lấy ra từ lò mổ, chứ không từ phải phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, công nghệ thực phẩm tại Việt Nam cũng đang phát triển từng ngày và thu hút được rất nhiều sự quan tâm của nhà đầu tư. Theo báo cáo “Vietnam Deal Insight 2017” do Topica Founder Institute thực hiện, Food Tech là một trong hai lĩnh vực được đầu tư nhiều nhất, lên đến

Miếng thịt bò nhân tạo

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h

khởi nghiệp từ bữa cơm gia đình khang ninh

Những tháng ngày chăm mẹ ốm trong bệnh viện, chị Lê Thanh Thảo (SN 1982) ấp ủ một dự án khởi nghiệp giúp mang lại những bữa cơm ngon, đầy đủ dinh dưỡng và thuận tiện nhất cho mọi người.

“Ép” khách hàng ăn theo thực đơn của mình Tiệm ăn Lồng Bàn nằm trong một con hẻm nhỏ

Chị Thảo hài hước nói: “Khách hàng đã đồng hành với Lồng Bàn là sẽ bị “ép” ăn theo thực đơn, không

trên đường Trần Khánh Dư (quận Ngũ Hành Sơn).

đổi được. Nhưng vì mình đã nghiên cứu kỹ, làm thực

11g00, chị Thảo cùng các nhân viên xếp những

đơn phong phú nên các khách đều thích. Nếu khách

phần cơm trưa lên xe giao hàng, hôm nay, chị nhận

dị ứng hoặc không hợp khẩu vị món nào trong thực

hơn 100 đơn đặt từ khách ở các quận Hải Châu,

đơn, chỉ cần nhắn tin là mình có thể điều chỉnh ngay

Thanh Khê, Ngũ Hành Sơn và thành phố Hội An

trong suất ăn của khách ấy.”

(tỉnh Quảng Nam). Thực đơn của ngày thứ 2 gồm cơm trắng, cá ngừ

Cơ duyên đến với việc khởi nghiệp từ những bữa cơm gia đình bắt nguồn từ một biến cố trong cuộc

kho thơm, bò lụi sả ăn cùng cải thìa trộn, đậu phộng

đời chị Thảo. Năm 2014, khi chị đang là giám đốc của

rang rồi tráng miệng bằng trái cây. Mỗi suất ăn như

một xưởng thiết kế đồ hoạ tại Đà Nẵng, mẹ chị bị

vậy được cho vào bộ hộp nhựa 3 tầng màu hồng

chẩn đoán mắc bệnh ung thư. Chăm sóc mẹ trong

nhạt xinh xắn, tổng giá là 45.000 đồng. Ngoài ra, còn bệnh viện, chứng kiến những ngày mẹ vật lộn với có những suất ăn đặc biệt dành cho người tập thể

các đợt hoá trị, chị chỉ biết dỗ dành, động viên, rồi tỉ

hình hay người ăn chay.

mẩn nấu cho mẹ những món ăn mẹ thích. Chị nói:

Sau hơn 3 tháng hoạt động, đến nay, Lồng Bàn đã

“Chẳng phải riêng mẹ mình mà bệnh nhân ung thư

Vốn có niềm đam mê nấu nướng từ nhỏ, tuần

chị bắt đầu lên kế hoạch dài hạn cùng những cột

nào chị Thảo cũng thử nấu những món ăn mới rồi

mốc cần phải đạt được trong ngắn hạn. Thời điểm

đăng lên trang Facebook “Mâm cơm gia đình”.

ấy, chị đang là mẹ của 3 đứa con, đứa nhỏ nhất mới

Đây cũng là cách chị tìm hiểu người dùng, xem họ

được vài tháng tuổi. “Mình bỏ nhiều công sức vào

quan tâm nhất vào yếu tố nào của bữa cơm: cách

việc xây dựng quy trình cho Lồng Bàn, lên kế hoạch

chế biến, màu sắc, độ dinh dưỡng của món ăn hay

và yêu cầu bản thân phải làm việc theo kế hoạch. Có

không khí gia đình. Sau 2 năm, số lượng tin nhắn

lẽ nhờ vậy mà mình không bị rối, thu xếp ổn thoả

hỏi chị về công thức món ăn, cách ăn uống khoa

được cả công việc và gia đình,” chị Thảo chia sẻ.

học,... ngày càng nhiều. Chị bảo, ai cũng có nhu cầu ăn đúng, ăn sạch, ăn ngon, nhưng ngày nay thật

tố quan trọng đối với các dự án khởi nghiệp. Chị

sự không dễ để đảm bảo cả 3 yếu tố đó. Rất nhiều

Thảo đề ra phương châm: dù là nhà đầu tư, bếp

người ăn lệch (ăn quá nhiều thịt và ít rau) vì không

chính, bếp phụ hay nhân viên chăm sóc khách hàng,

có thời gian chế biến. “Chính vì vậy, mình quyết

chị đều mong muốn được chia sẻ tầm nhìn và ý

định Lồng Bàn sẽ nghiên cứu rồi đưa ra thực đơn

nghĩa của dự án. Khi đã hiểu nhau, chị và các thành

trước cho khách hàng, đảm bảo ngon miệng và đủ

viên của Lồng Bàn xem nhau như cộng sự chứ không

chất,” chị Thảo nói.

đơn thuần là mối quan hệ sếp - nhân viên. Chị kể:

có gần 150 khách đặt suất ăn cố định. Điểm đặc biệt

nào cũng vậy. Cứ đến đợt hoá trị là miệng đắng ngắt,

của dự án này là thực đơn của các bữa ăn được chị

ăn vô ói ra. Niềm an ủi của họ là một bữa cơm gia

Thảo lên sẵn từ trước rồi thông báo đến khách hàng.

đình với những món ăn ngon miệng, bởi nó không

Từng đi làm cho nhiều công ty, có kinh nghiệm

Trong suốt 3 tuần liên tục, không thực đơn nào bị

chỉ tiếp thêm sức lực mà còn như một nguồn động

điều hành trước đó, chị Thảo hiểu rõ việc xây dựng

lặp lại, tất cả đều có đầy đủ hàm lượng chất đạm, xơ,

viên tinh thần cho họ.” Đó cũng là thời điểm chị bắt

các quy trình hoạt động chặt chẽ cho một dự án khởi

béo, tinh bột theo tỷ lệ khoa học.

đầu ấp ủ dự án “Lồng Bàn - Mâm cơm gia đình”.

nghiệp quan trọng như thế nào. Từ khi có ý tưởng,

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Ngoài quy trình, vấn đề nhân sự cũng là một yếu

Những bài học khởi nghiệp

“Lúc dự án mới bắt đầu, mặt bằng vẫn đang là một mảnh đất 36m2 lụp xụp, chưa có gì, người đầu bếp của mình đã không thể giấu nổi sự thất vọng. Lúc đó, anh ấy đang được một nhà hàng Nhật Bản có tiếng mời về làm việc. Mình thì vốn liếng mới vài chục triệu, tài sản quý nhất chỉ có bản kế hoạch kinh

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h

doanh đã được suy nghĩ thấu đáo, cụ thể. Mình bèn mời anh đi cafe, chia sẻ với anh câu chuyện tại sao có Lồng Bàn, cho anh xem bản vẽ thiết kế quán, kế hoạch làm ăn… Dần dà, anh hiểu và sẵn sàng đi cùng mình từ những ngày đầu tiên đến tận bây giờ.” Đối với đội ngũ nhân viên, chị Thảo tìm kiếm từ

"chăm chút cho sản phẩm là "bí quyết" của các dự án khởi nghiệp"

trong một câu lạc bộ cơm thiện nguyện mình từng

Theo chị Thảo, hiện Lồng Bàn có 2 bếp chính, 3 phụ bếp và đội ngũ nhân viên chăm sóc khách hàng được đào tạo bài bản, có kinh nghiệm làm việc. Chị chia sẻ kinh nghiệm: trong thời gian đầu tiên, sau mỗi ngày làm việc, cả nhóm đều dành ra 10-15’ để họp nhanh, phân tích những điểm được và chưa được trong ngày. Nhờ vậy mà các nhân sự tiến bộ nhanh, gắn bó hơn với dự án. Cốt lõi của một dự án khởi nghiệp nào cũng là sản phẩm. Bài học lớn của Lồng Bàn là phải luôn chăm

& những gợi ý cho

khởi nghiệp sáng tạo phạm hoàng ngân *, trần trí dũng **, hoàng sơn ***

tham gia. Do đó, ekip nhân sự của Lồng Bàn có kỹ năng và tâm huyết với những bữa cơm gia đình.

Ăn để khoẻ

chút, để ý đến sản phẩm của mình, từ nguồn nguyên liệu đầu vào an toàn, cách chế biến sao cho giữ lại nhiều dưỡng chất nhất cho đến chiếc hộp đựng tiện dụng nhưng không gây hại đến môi trường. Trong quá trình làm, chính phản hồi của khách hàng là

“Ăn để khỏe” - healthy eating, với đặc trưng thực phẩm được lựa chọn có nguồn gốc từ thực vật đang trở thành sự lựa chọn phổ biến của nhiều thế hệ, nhiều quốc gia. Điều này đang góp phần thúc đẩy đổi mới mô hình kinh doanh và kích cầu nông nghiệp sạch tự nhiên.

một nguồn thông tin giúp dự án cải thiện sản phẩm. Chị Thảo kể, trong gần 2 tháng đầu tiên, thực đơn của Lồng Bàn không có món canh, bởi chị chưa tìm ra cách nào để đựng canh thay cho bịch nilon. Rất nhiều khách “chê”, thậm chí 70% lượng khách đã rời bỏ dự án. Chị thử tìm hiểu cách đựng canh trong túi giấy (tương tự túi sữa tươi uống liền) nhưng chi phí quá cao. Cuối cùng, chị nghĩ ra cách cho canh vào hũ thuỷ tinh và được khách hàng ủng hộ. Trên trang Facebook của dự án, nhiều khách hàng đánh giá cao sự tỉ mỉ, chú tâm đến các chi tiết của Lồng Bàn. Chị Thảo chia sẻ, Lồng Bàn đã đặt ra cho mình nhiều mục tiêu cần thực hiện trong thời gian tới, với mong muốn xây dựng một hệ thống các sản phẩm ăn uống dành cho nhiều đối tượng khác nhau. “Dự án khởi nghiệp nào cũng phải vừa đi, vừa học. Mình rút kinh nghiệm dần từ những sản phẩm đầu, tìm cách định vị thương hiệu để Lồng Bàn không chỉ là một sản phẩm ăn uống đơn thuần, mà còn gắn liền với lối sống, sức khoẻ, ý nghĩa tinh thần của người tiêu dùng,” chị nói.

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h

ùng với mối quan tâm ngày

Ông Peter Timmer, giáo sư danh dự thuộc trường đại học Harvard

Riêng GS. Peter Timmer đã từng giảng

Natural History of Four Meals, The Botany

Khi lựa chọn mua thực phẩm, Michael

dạy trên 40 năm tại các đại học danh

of Desire, In Defense of Food, Food Rules

Pollan nhắc 4 nguyên tắc:

động bất lợi của ngành chăn

tiếng như Harvard, Stanford, Cornell,

và mới nhất là Cooked: A Natural History

• Đừng ăn thứ gì mà trên nhãn có ghi

nuôi và công nghiệp chế biến

California và là chuyên gia cao cấp tại

of Transformation. Năm 2010, ông được

nhiều hơn 5 thành phần hoặc có các

thực phẩm từ chăn nuôi đến

Trung tâm Hội nhập Toàn cầu - cơ quan

Time Magazine bình chọn vào Top100

thành phần bạn không thể phát âm;

môi trường và khí hậu, và xu hướng dịch

nghiên cứu và tư vấn chính sách nổi tiếng

người có ảnh hưởng nhất thế giới.

• Trên phạm vi một mặt bằng của cửa

chuyển sang chế độ ăn uống lành mạnh,

của Hoa Kỳ. Nhiều năm liền, ông được

bảo vệ sức khỏe, nhu cầu thực phẩm từ

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển

nghiên cứu và học được về thực phẩm

tâm, vì thực phẩm thực sự thường được

thực vật không ngừng tăng lên, thay thế

nông thôn Việt Nam mời sang Việt Nam

và sức khỏe có thể được tóm tắt trong 7

bố trí ở các kệ phía xa trung tâm, bên rìa,

dần các sản phẩm có nguồn gốc động vật.

để tư vấn về chính sách phát triển nông

từ tiếng Anh là “Eat food, not too much,

nơi thực phẩm đó dễ được thay thế khi

Hội nghị Thượng đỉnh về Sức khỏe Thế

nghiệp, nông thôn, nông dân và tái cơ

mostly plants”, nghĩa là: “Ăn thực phẩm,

bị thối, hỏng;

cấu nền nông nghiệp Việt Nam .

không ăn quá nhiều, chủ yếu là thực vật”.

• Đừng mua thức ăn nơi bạn mua

một lớn hơn với những tác

giới - World Health Summit 2017 - đã sử dụng thực đơn các món ăn có nguồn gốc thực vật. Ngay cả tại Hoa Kỳ - quốc gia sử dụng thực phẩm có nguồn gốc động vật với tỷ lệ cao hàng đầu trên thế giới, cũng đã có những động thái thay đổi tích cực theo hướng này trong những năm

báo cáo “Xu hướng thực phẩm và đồ uống toàn cầu năm 2017” ghi nhận: Thực phẩm có nguồn gốc thực vật là nhóm sản phẩm dẫn đầu.

gần đây khi một số trường học ở Hoa Kỳ đã thực hiện chuyển đổi sang các bữa

Công ty nghiên cứu thị trường Mintel,

Michael Pollan cho biết, mọi thứ ông

Trong đó, hai từ đầu tiên là quan trọng

hàng, siêu thị, hãy tránh xa khu vực trung

về việc một chế độ ăn uống như thế

Đến đây, hẳn bạn đọc sẽ đặt câu hỏi:

xăng (ở Hoa Kỳ, 20% thực phẩm được ăn

nào là tốt cho sức khỏe? Giáo sư Peter

“Michael Pollan là ai?”

nhất. “Ăn thực phẩm”, có nghĩa là ăn

trong xe hơi);

Timmer đã viết thư trả lời tôi rằng: Từ

Trong 25 năm qua, Michael Pollan đã

thực phẩm thực sự - rau, trái cây, ngũ cốc

• Đừng ăn bất cứ thứ gì mà không bao giờ bị thối rữa.

kinh nghiệm cá nhân cho thấy chế độ ăn

viết sách và nhiều bài viết về những nơi

nguyên hạt…, nhớ rõ điều này để tránh

uống là một phần rất quan trọng để giữ

mà thiên nhiên và văn hóa giao nhau:

ăn những gì mà Polland gọi là “các chất

sức khỏe. Tôi vẫn làm theo lời khuyên của

Đó là trên đĩa thức ăn, trong các trang

giống như thực phẩm, ăn được nhưng

Pollan nhắc 3 nguyên tắc:

Michael Pollan từ hơn một thập kỷ trước:

trại và khu vườn, và trong môi trường

không phải là thực phẩm”.

• Đừng ăn thứ gì mà bà của bạn không

“Ăn thực phẩm thực sự, chủ yếu là từ thực

được bảo vệ. Ông là tác giả 5 cuốn sách

vật, không quá nhiều”.

bán chạy nhất theo xếp hạng của New

để đảm bảo khi chọn mua thực phẩm và

• Không chỉ nhớ ăn gì mà cần nhớ cách

York Times: The Omnivore’s Dilemma: A

ăn uống tốt cho sức khỏe.

ăn như thế nào, với nguyên tắc “Luôn luôn

Ông cũng nêu ra 7 nguyên tắc cần nhớ

Khi ăn một thực phẩm, Michael

nhận ra đó là thức ăn;

ăn hoàn toàn từ thực vật. Vào năm 2015,

trong báo cáo “Xu hướng thực phẩm và

Trường MUSE, một trường tư thục K-12 ở

đồ uống toàn cầu năm 2017”, ghi nhận:

Calabasas, California áp dụng thực đơn

Thực phẩm có nguồn gốc thực vật là

độ ăn uống theo phong cách người dân

thuần chay hoàn toàn trong quán ăn

nhóm sản phẩm dẫn đầu. Theo Mintel,

vùng Địa Trung Hải, sử dụng dầu ô liu,

tự phục vụ. Một số trường trung học ở

người tiêu dùng thế giới ưu tiên cho chế

cá và rất nhiều trái cây và rau quả tươi.

mọi người ăn cùng nhau quanh bàn ăn,

Los Angeles bổ sung các món ăn từ thực

độ ăn uống từ thực phẩm (bao gồm cả

Ông viết tiếp trong thư: Chúng ta cần

vào cùng một khung giờ, và tắt vô tuyến.

vật vào thực đơn tiêu chuẩn hàng ngày.

đồ ăn nhanh) có nguồn gốc từ tự nhiên

nhớ những bài học từ dinh dưỡng tiến

Tháng 8.2018, chính quyền thành phố

sẽ là yếu tố góp phần thúc đẩy sự phát

hóa: loài người tiến hóa trên thảo nguyên

Frankfurt (Đức) phê duyệt kế hoạch cho

triển mở rộng của lực lượng người ăn

châu Phi ăn bất cứ loại thịt nào họ có thể

Mokita, trường mẫu giáo đầu tiên của

chay, ăn thuần thực vật, và sự phát triển

giết, nhưng cũng tồn tại nhờ các loại rễ,

Đức áp dụng chế độ dinh dưỡng thuần

các công thức nấu ăn sử dụng nguyên

củ, trái cây và rau quả mà họ có thể thu

thực vật. Cách tiếp cận này dạy cho trẻ

liệu chính từ thực vật.

lượm được”.

em biết tôn trọng và đồng cảm với người khác, kể cả với động vật. Với thực đơn ăn thuần thực vật, tất cả mọi hoạt động từ học tập tại lớp đến bữa ăn trong nhà bếp đều giúp trẻ phát triển tư duy hướng đến cộng đồng, sự đồng cảm từ bi.

Nguyên tắc “7 chữ” của Michael Pollan Trong một tình huống sức khỏe không tốt vì chứng đau dạ dày vào mùa hè năm 2018, người viết bài viết này có gửi email hỏi ý kiến của Giáo sư Peter Timmer

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

GS Peter Timmer cũng áp dụng chế

rời khỏi bàn khi còn một chút đói bụng”;

Ông Michael Pollen

• Bữa ăn theo gia đình truyền thống,

Câu chuyện “sữa hạt hạnh nhân hoa kỳ chiếm lĩnh thị trường thế giới” Trong giai đoạn 2012-2017, tỷ lệ hộ gia đình người dân Hoa Kỳ sử dụng đồ uống không có thành phần sữa động vật tăng gấp đôi, từ 15% lên 30%. Trong đó sữa

GS Peter Timmer, GS Michael Porter và GS J.E. Austin là 3 giáo sư Hoa Kỳ tại Đại học Harvard, đều có tầm ảnh hưởng quốc tế về các học thuyết phát triển trong các lĩnh vực nông nghiệp, kinh doanh và phát triển kinh tế.

“Ăn thực phẩm thực sự, chủ yếu là từ thực vật, không quá nhiều”

hạt hạnh nhân chiếm 70% thị phần, bên cạnh các loại sữa từ hạt khác đang tiếp tục tăng trưởng. Cùng giai đoạn này, thị trường sữa hạnh nhân tăng trưởng 250%. Được dẫn dắt bởi nhu cầu thị trường,

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

A G RI TECH & FO OD TEC H

AR G I t e c h & F OOD t e c h

năm 2016, hãng Ben & Jerry đã ra mắt sản

mới ra đời, nó đã thu hút sự chú ý của

của quán ấm cúng. Bếp nấu được thiết kế

Trong bối cảnh gia tăng các công ty

phẩm kem thuần thực vật đầu tiên. Ngay

khách quốc tế

mở, nối liền với khu đặt bàn ăn. Nhờ thế,

kinh doanh dựa trên lĩnh vực mới - thực

từ bàn ăn, thực khách có thể theo dõi đầu

phẩm đồ uống từ nguồn gốc thực vật,

sau đó các thương hiệu khác như Breyers

Từ tháng 7.2018, ở số nhà 23 Nguyễn

và Häagen-Dazs nhanh chóng làm theo.

Phan Vinh, Cẩm An, Hội An, một khách

bếp chuẩn bị món ăn. Ngay từ khi bước

và sự hiện diện ngày một đông đảo các

Tháng 12.2017, Campbell Soup bỏ 700

sạn nhỏ tên gọi HẠT- Wabi Sabi Hotel Hội

vào quán, thực khách đã có thể tương tác

quỹ đầu tư mạo hiểm tìm cách tài trợ vốn

triệu USD tiền mặt mua công ty sữa hạnh An bắt đầu đi vào hoạt động. Điểm đặc

với dòng chữ lớn viết trên bức tường bếp

cho đối tượng mới này, sử dụng nông sản

nhân, yến mạch và sữa gai dầu Pacific

biệt của khách sạn này, bên cạnh thiết kế

“Food for the Soul”. Dùng bữa tối ở nhà

và thực phẩm, có nguồn gốc thực vật trở

Food để theo kịp xu hướng tiêu dùng

phong cách tự nhiên pha cổ điển, là khu

hàng HẠT- Wabi Sabi Hotel, thực khách có

thành lựa chọn hàng đầu của các doanh

thực phẩm mới.

bếp với không gian mở tại tầng trệt với

cảm giác ấm cúng như trên bàn ăn trong

nghiệp khởi nghiệp. Hai lý do quan trọng:

Vì sao Sữa hạt hạnh nhân của Hoa Kỳ

thực đơn gồm các món ăn Việt Nam được chính ngôi nhà của mình, thưởng thức các

cơ hội tìm được nhà đầu tư tác động, và

được lựa chọn và chiếm lĩnh thị trường?

chế biến chủ yếu là từ thực vật và có lợi

món ăn lạ miệng, khỏe mạnh cơ thể, và

hiệu quả kinh tế được đảm bảo bởi quy

Cốt lõi là từ nguyên liệu thành phần làm

cho sức khỏe.

thư thái trong tâm hồn.

mô lớn và tiếp tục gia tăng của thị trường.

ra sản phẩm. Thành phần chỉ gồm 3 loại

Nhân một ngày cuối năm 2018, trong

thực phẩm: 94% sữa hạnh nhân tươi,

một chuyến công tác, chúng tôi có dịp

5% hạt hướng dương, 1% mật hoa dừa

ghé thăm và dùng bữa tối của khách sạn

hữu cơ 100% từ thực vật (nguyên tắc số 1

này. Nhà hàng của HẠT- Wabi Sabi ở ngay

trong 7 nguyên tắc ăn uống của Michael

tầng trệt, luôn có khách du lịch quốc tế

Pollan được tuân thủ).

tìm đến để thưởng thức các món ăn của

Câu chuyện từ Việt Nam “Thực phẩm cho Tâm hồn” Còn đây là câu chuyện ở Việt Nam: The Food for Soul, HẠT Wabi Sabi Hotel Hoi An: Mô hình kinh doanh với triết lý “Ăn để Khỏe – Thực phẩm cho Tâm hồn”. Dù

cô chủ khách sạn – cũng là người trực tiếp nấu ăn. Phong cách ẩm thực của Nhà hàng HẠT-Wabi Sabi Hotel Hội An, một cách tình cờ, hoàn toàn khớp với 7 chữ của Michael Pollan: Ăn thức ăn thực sự, không ăn quá nhiều, chủ yếu là thực vật, Không gian

Đầu tư là công cụ chính sách có tính quyết định xu hướng tương lai của ngành thực phẩm và ăn uống thuần thực vật Nhiều công ty khởi nghiệp, cũng như các tập đoàn trên thế giới đã bắt kịp xu hướng thị trường, không chỉ đạt được tăng trưởng mạnh từ sản xuất kinh doanh các nhóm sản phẩm mới có nguồn gốc từ thực vật, mà còn thu hút vốn đầu tư thành công giá trị hàng triệu đô la vốn đầu tư mạo hiểm, từ các nhà đầu tư lớn như Bill Gates và General Mills. Tháng 5/2017, theo công bố của CBInsights, 15 công ty khởi nghiệp thực phẩm và đồ uống đã thu hút được tổng giá trị đầu tư là 1,49 tỷ đô la Mỹ. Đáng chú ý, tất cả đều khởi nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm và đồ uống từ thực vật. Trong số đó, có 5 công ty tập trung vào việc thay thế protein động vật bằng protein thực vật, 2 công ty chế biến nước ép bằng công nghệ ép lạnh, và 7 công ty tập trung vào thực phẩm và đồ uống có nguồn gốc

Một góc của quán Hạt - Wabi Sabi Hotel Nguồn: Tripadvisor

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

thực vật, có lợi cho sức khỏe.

Bên cạnh thuận lợi về nhu cầu tiêu dùng gia tăng, doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm thuần thực vật ở Việt Nam đang đối mặt với các khó khăn chính: Một là, chưa được cung cấp kiến thức nền tảng về chế độ dinh dưỡng và công thức chế biến món ăn thuần thực vật. Tại Hoa Kỳ có một trung tâm chuyên cung cấp khóa đào tạo này dành cho các đầu bếp, các doanh nhân khởi nghiệp trong lĩnh vực này, chi phí mỗi khóa học khoảng hơn 1000 USD/khóa, bằng Tiếng Anh, và công thức nấu nướng thì theo công thức dành cho người Mỹ, chưa có công thức dành cho người Á Châu, cụ thể là người Việt Nam thì càng chưa có. Hai là, nguồn thực phẩm sử dụng cho chế độ dinh dưỡng thuần thực vật, chủ yếu từ cây cỏ cần đảm bảo thực phẩm sạch an toàn, không chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất bảo quản. Trong khi đó, việc kiểm soát này đối với thực phẩm nông sản Việt Nam hiện rất khó khăn. Người nông dân lâu nay có thói quen canh tác lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật.

“sử dụng nông sản và thực phẩm, có nguồn gốc thực vật trở thành lựa chọn hàng đầu của các doanh nghiệp khởi nghiệp. Hai lý do quan trọng: cơ hội tìm được nhà đầu tư tác động, và hiệu quả kinh tế được đảm bảo bởi quy mô lớn và tiếp tục gia tăng của thị trường.” Ba là, chưa có câu lạc bộ hay mạng lưới các nhà đầu tư trong lĩnh vực thực phẩm

công thức nấu món ăn ngon miệng và bổ dưỡng, sử dụng thực phẩm nguồn

thuần thực vật. Có thể ở đâu đó có những gốc từ thực vật người có quan tâm đến lĩnh vực này,

Hai là, tạo liên kết giữa nhà khởi nghiệp

nhưng chưa được kết nối trở thành một

thực phẩm thuần thực vật, nhà kinh

mạng lưới rõ ràng để tạo ra một nguồn

doanh ăn uống thuần thực vật với các

lực hiện hữu, dễ tiếp cận về đầu tư.

mạng lưới sản xuất nông nghiệp an toàn,

Bốn là, nhận thức và thói quen tiêu dùng thực phẩm của phần đông dân số Việt Nam vẫn là ăn nhiều thực phẩm từ

đảm bảo nguồn đầu vào thực phẩm thực vật an toàn vệ sinh thực phẩm Ba là, kết nối các nhà đầu tư và thúc

động vật, chưa quan tâm nhiều đến chế

đẩy làn sóng đầu tư vào lĩnh vực kinh

độ ăn uống khỏe mạnh, trừ một số nhóm

doanh ăn uống thuần thực vật, chế biến

người mắc các chứng bệnh nan y phải

thực phẩm thuần thực vật.

tuân thủ chế độ ăn uống theo khuyến cáo của bác sỹ.

Bốn là, khởi động từ các thành phố lớn, hướng vào các điểm có lượng khách

Để có thể thúc đẩy các nỗ lực khởi

du lịch quốc tế lớn, nhóm khách hàng là

nghiệp, đổi mới sáng tạo, cũng như đầu

phụ nữ có nhu cầu cao về chế độ ăn uống

tư trong lĩnh vực thực phẩm ăn uống

khỏe mạnh giúp giữ gìn sắc đẹp và trẻ

thuần thực vật, ăn uống khỏe mạnh

hóa cơ thể

thuận tự nhiên tại Việt Nam, rất cần có sự

Năm là, tăng cường nghiên cứu và

hỗ trợ từ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới

công bố khoa học về tác dụng của chế độ

sáng tạo, đó là:

dinh dưỡng thuần thực vật và lợi ích đến

Một là, hỗ trợ nghiên cứu bổ sung chế

sức khỏe con người.

độ dinh dưỡng, tháp dinh dưỡng thuần thực vật (chủ yếu là thực vật) dành cho

(*) Giám đốc Công ty CP Nghiên cứu và Đầu tư

người Việt Nam, cung cấp các chương

Kinh doanh Nông nghiệp Sáng tạo (INARI)

trình đào tạo, cung cấp kiến thức cho nhà khởi nghiệp về các nhóm sản phẩm thuần thực vật có lợi cho sức khỏe; học

(**) Chuyên gia Giám sát & Đánh giá kết quả Chương trình Khởi nghiệp Thụy Sỹ (Swiss EP) (***) Phó Tổng Biên tập Tạp chí Nông thôn Mới

tập và thực hành cách chế biến, hoặc

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

ISRAEL

hay đất nước của 9 triệu thủ tướng

lưu duy trân * olda Meir – Thủ tướng thứ tư của Israel (đồng thời cũng là

Muốn trở thành Thủ tướng Israel thì cần tố chất gì?

nữ Thủ tướng dân cử thứ ba

Thực ra, nói cho đúng thì phải là “Muốn

trên thế giới) đã nói với Tổng

trở thành người Israel thì cần tố chất gì?”,

thống Mỹ Richard Nixon: “Ông

vì đây chắc chắn là điều kiện quan trọng

là Tổng thống của 150 triệu dân, còn tôi là nhất! Mỗi người sẽ có quan điểm khác Thủ tướng của 6 triệu Thủ tướng (dân số

nhau về những tố chất tạo nên một người

Israel vào thời điểm đó, còn ước tính năm

Israel đặc trưng, nhưng với tôi, có ba thứ

2018 là vào khoảng 9 triệu người)”. Mới

quan trọng nhất: (1) văn hoá tranh luận và

nghe thì có lẽ câu nói chỉ khiến chúng

phản biện, (2) sự sáng tạo và (3) bản lĩnh

hoá tranh luận và phản biện của dân tộc

ta bật cười, nhưng với ai đã từng đến và

của một người lính.

này. Họ thích đặt ra vấn đề và tận hưởng

tìm hiểu về đất nước thần kỳ này thì đều

nó với một giáo sĩ”, chị Riki dí dỏm nói. Hỏi ra mới biết cái đặc tính thú vị này

thức đủ nhiều sẽ càng tạo ra sự hoài nghi.

mới, một số thì nghe có vẻ điên rồ, nhưng

(2) Điều này, một phần nào đó, dẫn

có không ít đã và đang được hiện thực

Israel là đất nước đa dân tộc với đa số

quá trình tranh luận với nhau để tìm ra

bắt nguồn từ chính quyển kinh Talmud

tới một thành tố quan trọng thứ hai cấu

hoá”, chị Tair Kowalski, quản lý chương

khoảng 75% là người Do Thái, do đó, các

giải pháp. Chị Riki, hướng dẫn viên của

mà người Do Thái nào cũng bắt buộc

thành một người Israel điển hình: sự sáng

trình tăng tốc khởi nghiệp tại SigmaLabs

đùa. Bí mật thành công của Quốc gia khởi yếu tố văn hoá, chính trị, tôn giáo… của

chúng tôi tại Israel cho biết các gia đình

phải đọc. Được coi là nguồn gốc trí tuệ

tạo. Người Israel tôn sùng việc tạo ra cái

Accelerator (Tel Aviv) chia sẻ, đồng thời

nghiệp (Start-up Nation) đều nằm ở đây.

người Do Thái chi phối chính trong đời

Do Thái có thói quen quây quần vào buổi

của dân tộc này, kinh Talmud cho rằng

mới và xem sự sáng tạo như một phương

cho biết thêm có tới hàng ngàn ý tưởng

Mang trong mình sự tò mò và háo hức

sống Israel. Vì vậy, trong khuôn khổ bài

ăn tối và “cãi nhau” về các vấn đề, từ

điều quan trọng nhất của mỗi con người

pháp để kích hoạt trí tuệ.

được nộp đến SigmaLabs mỗi năm để

của những người đi hỗ trợ khởi nghiệp

viết này, tôi sẽ sử dụng các yếu tố văn hoá

chính trị, xã hội đến… Kinh Thánh Do Thái

là trí tuệ, và trí tuệ chỉ có thể đạt được khi

muốn tìm hiểu về sự thành công nơi đây,

Do Thái để đại diện cho đất nước Israel.

(Hebrew Bible hay Tanakh)!

tích luỹ đủ tri thức. Người Do Thái, do đó,

như người Israel, và càng hiếm dân tộc

chúng tôi đến Israel vào những ngày cuối

Tuy nhiên, đây không phải là sự đồng

cho rằng việc dám hoài nghi và sẵn sàng

nào xem sự sáng tạo là tài nguyên quan

Còn theo TS. Hoàng Anh Tuấn, Viện

tháng 9.2018 để được tận mắt nhìn thấy

nhất hai khái niệm này.

rằng trong Kinh Thánh có điểm chưa hợp

đặt câu hỏi bất kỳ lúc nào chính là con

trọng của đất nước như họ. “Người Israel

trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược (Bộ

lý, họ sẽ không ngần ngại tranh luận về

đường dẫn tới tri thức, và ngược lại, tri

chúng tôi có thể nghĩ ra hàng tá ý tưởng

Ngoại giao) thì người Do Thái tìm thấy

đồng ý rằng đó không phải là câu nói

“bông hồng sa mạc” này.

(1) Đầu tiên phải nhắc tới chính là văn

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

“Tin tôi đi, nếu một người Do Thái cho

Hiếm dân tộc nào có khả năng sáng tạo xin tham gia chương trình tăng tốc được đánh giá là xịn nhứt nhì Israel này.

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

mục đích cao nhất của cuộc sống là sáng

minh ra hệ thống tưới tiêu nhỏ giọt và

khoa học xuất chúng hay những doanh

quan (theo lý giải của Saul Singer và Dan

tạo, chứ không phải chỉ là kiếm tiền, và

kiểm soát dinh dưỡng cho cây trồng mà

nhân thành công.

Senor) dẫn đến thành công của Israel,

kiếm tiền cũng như sự giàu có của họ thực

giờ đây, công ty hàng đầu trong lĩnh vực

ra là hệ quả của lao động sáng tạo chứ

này là Netafim đã mở rộng hoạt động của “Quốc gia khởi nghiệp” cho rằng thời

không phải mục đích mà họ theo đuổi.

mình đến hơn 110 quốc gia với doanh thu

gian trong quân đội đã dạy cho thanh

hàng tỉ USD mỗi năm.

niên nước này hiểu được sứ mệnh với đất

tạo ra những con người Israel đầy táo

(3) Nếu như ai đó cho rằng hai yếu tố

nước, chấp nhận rủi ro và thất bại cũng

bạo, hơi chút lộn xộn, sẵn sàng tranh

nghiệp trù phú giữa sa mạc. Đất nước chỉ

đầu tiên là do tính cách dân tộc hay văn

như phương thức làm việc chung trong

luận và phản biện, luôn suy nghĩ sáng tạo

rộng bằng 1/16 diện tích Việt Nam này

hoá thì yếu tố cuối cùng lại hoàn toàn là

nhóm hay cộng đồng.

để tìm ra cách giải quyền vấn đề nhưng

hiện đang là vườn rau cho châu Âu vào

“nhân tạo”. Israel áp dụng chế độ nghĩa

mùa đông. Ở nơi từng là hoang mạc khô

vụ quân sự bắt buộc đối với mọi công

đều hỏi đối phương rằng anh/chị đã phục

của người Israel khiến khó quốc gia nào

cằn đầy cát và đá, nước được tích từng

dân, cả nam lẫn nữ, khi đến tuổi 18.

vụ trong đơn vị nào? Đây là chất keo gắn

sao chép được hình mẫu và công thức

kết chúng tôi cũng như một cách định

thành công. Văn hoá Israel coi trọng một

Với người viết, không gì ấn tượng hơn việc được chứng kiến những khu nông

giọt và bị bao vây bởi khối Ả Rập thù địch

Môi trường quân đội Israel như một

Saul Singer, đồng tác giả của cuốn

“Những người Israel khi mới gặp nhau

nhưng khái quát hoá lên thì ba yếu tố trên lại mang tính quyết định. Sự kết hợp giữa những yếu tố trên đã

cũng rất kỷ luật. Chính đặc tính kỳ lạ này

hơn 300 triệu dân, Israel đã chứng minh

trường đại học đa ngành khổng lồ với

danh bản thân”, Ngài Đại sứ Israel tại Việt

chút gì đó xáo trộn, bất quy tắc. Và đây là

cho thế giới thấy sức sống mãnh liệt và

những đơn vị tinh hoa được so sánh với

Nam Nadav Eshcar đã kể với chúng tôi

môi trường thuận lợi cho các startup hình

khả năng sáng tạo tuyệt vời của một dân

Harvard, Yale hay MIT. Nhờ thế, cũng

trong buổi ăn tối ở Đà Nẵng.

thành và phát triển.

tộc phải thiên di hàng thiên niên kỷ.

trong khoảng thời gian từ 2 đến 3 năm

Có lẽ, đúng như ông Doron Lebovich

Ba yếu tố trên không chỉ tạo nên một

trong quân ngũ, thanh niên Israel không

người Israel điển hình mà còn là lý do

– Phó Đại sứ Israel tại Việt Nam đã chia

chỉ được huấn luyện như những binh sĩ

để bà Thủ tướng Golda Meir tự hào cho

sẻ thì “thiếu thốn chính là người mẹ vĩ

thực thụ mà còn được đào tạo như một

rằng mỗi người dân của mình đều là một

đại của sự sáng tạo”. Dân tộc nào có khả

sinh viên đại học.

Thủ tướng! Văn hoá tranh luận và phản

năng vượt qua nghịch cảnh, biến khó

Sẽ không quá khi nói rằng quân đội

biện khiến họ không bao giờ hài lòng với

khăn thành cơ hội, dân tộc đó sẽ thành

Israel không chỉ là nơi ươm mầm và đào

một câu trả lời được mặc định sẵn mà

công. Đơn cử như từ vấn đề thiếu nước

tạo ra những sĩ quan, binh sĩ thiện chiến

luôn ham muốn tìm kiếm đáp án tốt hơn,

trong nông nghiệp, người Israel phát

trên chiến trường mà còn là những nhà

đồng thời tạo ra một xã hội học tập đúng nghĩa, trong khi sự sáng tạo khiến dân tộc

Từ những hoang mạc chỉ toàn cỏ sại và cây bụi, người Israel đã biến đất nước này thành vựa rau của châu Âu vào mùa đông.

này nổi tiếng về khả năng giải quyết các khó khăn và phát minh ra cái mới. Cuối cùng, việc được trui rèn và đào tạo trong quân ngũ giúp người Israel có đủ kiến thức và bản lĩnh để bước ra thế giới.

Điều thần kỳ mang tên “Quốc gia khởi nghiệp” Vậy tại sao tôi lại nói nhiều về ba yếu tố

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Thành phố Tel Aviv và biển Địa Trung Hải, nhìn từ cảng cổ Jaffa.

“Khi trật tự giao chiến với sự lộn xộn thì đó là lúc sự điều chỉnh ra đời, đi kèm với sự hiểu biết và sáng tạo. Đây là môi trường phát triển cho doanh nhân Israel”, trích dẫn từ cuốn Quốc gia khởi nghiệp. Nếu như người Việt ta có câu “thương trường như chiến trường”, thì ở Israel, các doanh nhân chính là những người lính, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng: phần lớn chủ của các doanh nghiệp thành công ở Israel đều là những người từng tham gia quân ngũ. Xem tri thức là khởi nguồn của trí tuệ, sự

trên như vậy? Vì nếu đã đọc cuốn Quốc

ham học của người Do Thái nổi tiếng thế

gia khởi nghiệp, bạn sẽ thấy có khá nhiều

giới. Những thành tựu lớn của nhân loại

nguyên nhân, cả khách quan lẫn chủ

đều có sự đóng góp của dân tộc này: có

đến 1/3 số giải Nobel trong thế kỷ 20 được

nhau. Start-up Nation gợi cho chúng ta

trao cho các nhà khoa học gốc Do Thái!

nghĩ về một đất nước tuy non trẻ về tuổi

Một tập hợp hoàn hảo của sự sáng tạo

đời nhưng lại “già dặn” về văn hoá, luôn

có trong gien di truyền, của bản lĩnh được khao khát vươn lên, vượt qua nghịch trui rèn trong quân ngũ, của kiến thức

cảnh, dám chấp nhận thất bại để đứng

được tích luỹ liên tục đã làm nền tảng cho dậy đi tiếp. thiên khiếu doanh nhân của người Do Thái toả sáng.

Xin được mượn chia sẻ của anh Omri Toppol, trưởng bộ phận tìm kiếm và thẩm

Nhưng cho dù là thế thì thành công

định đầu tư của North First Ventures, một

hiếm khi đến một cách dễ dàng mà

người bạn Israel thân thiết của Vườn ươm

không trải qua thất bại. Với lịch sử hàng

Doanh nghiệp Đà Nẵng để thay lời kết:

ngàn năm lưu lạc và bảy mươi năm lập

“Không hề dễ dàng để có được đất nước

quốc giữa muôn trùng khó khăn, người

Israel như ngày hôm nay. Cũng giống như

Israel dễ dàng chấp nhận và coi thất bại

một start-up, bảy mươi năm trước, Israel

là điều tất yếu: khi một startup thất bại,

ra đời với thứ duy nhất là con người và

họ cố gắng vực dậy chúng chứ không

kiến thức. Và sau tất cả, đất nước Israel có

bỏ mặc, và nếu sau tất cả startup đó vẫn

thể tạm gọi là đã khởi nghiệp thành công.

thất bại thì nó vẫn là bài học kinh nghiệm

Với tất cả những gì đã trải qua, chúng tôi

cho những công ty còn hoạt động và kích

tin rằng những quốc gia, dân tộc có nhiều

thích sự tiến bộ.

hơn những gì chúng tôi từng có đều có

Start-up Nation không hề là một thứ

thể thành công”.

xuất hiện ngẫu nhiên mà là kết quả tất

* Trưởng phòng Tổng hợp,

yếu của hàng tá nhân tố “tình cờ” gặp

Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

kinh nghiệm xây dựng và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp tại đà nẵng VÕ DUY KHƯƠNG * - VŨ XUÂN TRƯỜNG ** Quá trình hình thành và phát triển Trước năm 2015, tại Đà Nẵng gần như

hình khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Đà

Noitob, Homecare...), một số khác cũng

Nẵng đã có được những khởi sắc đáng kể: đã thành công trong việc gọi vốn đầu tư

không tồn tại bất kỳ một hệ sinh thái khởi

• Đầu tiên, là sự ra đời của Hội đồng

(Zody, Hekate, GonJoy, Minh Hồng).

nghiệp nào, có chăng chỉ là một số câu

điều phối mạng lưới khởi nghiệp thành

• Nhiều sự kiện với quy mô khác nhau

lạc bộ khởi nghiệp nhỏ lẻ ít được biết đến

phố (DSC) vào tháng 10/2015 tập hợp

được tổ chức đã giúp thông tin, truyền

và vài cuộc thi về ý tưởng khởi sự kinh

hầu hết các thành tố trong hệ sinh thái

thông và quảng bá một cách hiệu quả

doanh trong nội bộ các trường đại học,

khởi nghiệp: các chương trình ươm tạo,

hình ảnh tươi đẹp và đầy tiềm năng của

cao đẳng trên địa bàn thành phố.

vườn ươm, trường đại học/cao đẳng,

khởi nghiệp Đà Nẵng. Lớn nhất phải kể

Nhận thức của cộng đồng, đặc biệt

viện nghiên cứu, doanh nghiệp, hiệp hội

là của thanh niên, của người trẻ về khởi

doanh nghiệp, các nhà đầu tư, các sở

nghiệp chưa đầy đủ, thậm chí còn lệch

ngành thành phố, cơ quan truyền thông...

lạc. Tinh thần khởi nghiệp trong sinh viên

• Tiếp theo, phải kể đến là sự xuất hiện

cũng cực kỳ thấp, khi hầu hết trong số họ, của các tổ chức ươm tạo, mà tiêu biểu đặc biệt là những người có năng lực khá,

nhất là sự ra đời của Vườn ươm doanh

có ý tưởng tốt, sau khi tốt nghiệp đều lựa

nghiệp Đà Nẵng, vườn ươm chuyên

chọn hoặc là xin tuyển vào các công ty

nghiệp đầu tiên của thành phố. Bên

gia công cho thị trường nước ngoài, các

cạnh Vườn ươm doanh nghiệp, các vườn

công ty con của các tập đoàn đa quốc gia ươm khác như Vườn ươm Sông Hàn, IoT tại Đà Nẵng, hoặc là dịch chuyển về hai

Space, Ylinkee, các câu lạc bộ, trung tâm

trung tâm kinh tế Hà Nội và thành phố

khởi nghiệp trong các trường đại học,

Hồ Chí Minh, nghĩa là chọn sự bảo đảm

cao đẳng của thành phố cũng lần lượt

về tài chính.

được hình thành.

Thế nhưng, chỉ trong một thời gian

• Các dự án và doanh nghiệp khởi

ngắn từ 2015, với sự quyết tâm và nỗ lực

nghiệp của thành phố cũng đã bắt đầu

mạnh mẽ của UBND thành phố, trực tiếp

gặt hái được các thành quả nhất định. Một

thông qua Hội đồng điều phối mạng lưới

số dự án đã thắng được các giải cao trong

khởi nghiệp cộng với sự thay đổi tích cực

các cuộc thi khởi nghiệp đổi mới sáng

trong quan điểm của cộng đồng, tình

tạo của cả nước (AntBuddy, Minh Hong,

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

đến sự kiện Hội nghị & triển lãm khởi

hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại Đà

ươm khởi nghiệp với mô hình hợp tác

nghiệp quốc tế Đà Nẵng (SURF) được tổ

Nẵng. Nhưng điều mang tính quyết định

công tư, và chính nhờ sự kết hợp linh hoạt

chức vào tháng 6 hoặc tháng 7 hằng năm nhất chính là những yếu tố được xây thu hút được một lượng lớn các đối tác

dựng từ các nguồn lực nội tại của thành

giữa hỗ trợ nhà nước và tư nhân, Vườn ươm đã triển khai được nhiều bước đi tiên

khởi nghiệp quan trọng cả trong và ngoài phố, trong đó:

phong như tiên phong trong ươm tạo,

nước, các dự án khởi nghiệp tiềm năng và • Điều phối: Đà Nẵng là địa phương duy

tiên phong trong xây dựng không gian

nhiều đơn vị truyền thông.

nhất thành lập và duy trì Hội đồng điều

làm việc chung quy mô lớn, tiên phong

• Thành phố cũng đã có được nhiều

phối mạng lưới khởi thành phố quy tụ

trong phát triển cộng đồng, tiên phong

không gian làm việc chung như DNC,

được một mạng lưới thành viên đa dạng

trong hợp tác quốc tế và từ đó tạo động

SURFSPACE, Hexagon, Enouvo Space, IoT

và rộng khắp đại diện cho nhiều thành

lực cho nhiều các vườn ươm khác ra đời

Space... mang đến nhiều không gian gặp

tố quan trọng của hệ sinh thái. Với sự bao

tại địa phương.

gỡ, kết nối các thành viên của cộng đồng

quát như vậy, Hội đồng điều phối đóng

• Thu hút: Đà Nẵng với lợi thế vốn có

khởi nghiệp để cùng nhau sáng tạo, phát

một vai trò rất quan trọng như một la bàn

được tự nhiên ưu đãi, môi trường sống

triển ý tưởng mới.

định hướng, mang trong mình tầm nhìn

chất lượng và hình ảnh một chính quyền

chiến lược và là chất keo dính kết nối toàn

địa phương cởi mở đã nhanh chóng tạo

bộ hệ sinh thái khởi nghiệp tại thành phố.

được sức hấp dẫn đối với cộng động khởi

• Tiên phong: Đà Nẵng cũng là địa

nghiệp trong nước và quốc tế, qua đó

phương đầu tiên xây dựng được Vườn

thu hút được sự quan tâm, hỗ trợ và kết

Kinh nghiệm bước đầu Có nhiều tác nhân khác nhau dẫn đến sự phát triển và khởi sắc bước đầu của

nối quan trọng đến từ các tổ chức uy tín, ví dụ như Chương trình đổi mới sáng tạo Việt Nam-Phần lan – IPP, Chương trình 844, ĐSQ Israel, Chương trình MBI (Chính phủ Úc và Ngân hàng ADB), Chương trình hỗ trợ khởi nghiệp Thụy Sĩ - Swiss EP,... • Ưu tiên: Chính quyền TP Đà Nẵng đã rất quan tâm cho phát triển khởi nghiệp trong giai đoạn đầu với những hỗ trợ hết sức thiết thực như giao trụ sở làm việc, cho phép và tạo điều kiện để một loạt các nhân sự được đào tạo từ Đề án nguồn nhân lực chất lượng cao của thành phố (hầu hết là đào tạo tại nước ngoài) về làm việc tại Vườn ươm doanh nghiệp và hỗ trợ kinh phí cho sự kiện khởi nghiệp SURF hàng năm. Ông Võ Duy Khương giới thiệu về hệ sinh thái khởi nghiệp Đà Nẵng tại TECHFEST2018

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p tư mạo hiểm, các Quỹ đầu tư chuyên nghiệp. Đầu tư thiên thần đang được thúc đẩy bởi các đơn vị, tổ chức riêng lẻ

văn hoá khởi nghiệp cần phải biết chấp nhận thất bại

tại thành phố và bước đầu cũng mang lại một số kết quả khả quan. Tuy vậy, vẫn cần có sự tham gia thực tế từ phía thành phố với các nguồn ngân sách có thể giải ngân được thông qua Quỹ đầu tư hỗ trợ khởi nghiệp để có thể hỗ trợ hoặc đầu tư cho các dự án/công ty khởi nghiệp cũng như kích thích sự gia tăng của các nguồn vốn đầu tư khác. Ông Võ Duy Khương tặng tập san Cá Chuồn cho Bộ trưởng Bộ Khoa học - Công nghê Chu Ngọc Anh và Đại sứ Phần Lan tại Việt Nam Kari Kahiluoto

Giải pháp và kiến nghị Sau thời gian đầu phát triển thuận lợi, khởi nghiệp Đà Nẵng bắt đầu đi vào giai đoạn mới với nhiều khó khăn cần vượt

và huấn luyện về kiến thức và kỹ năng khởi nghiệp sáng tạo cả trong và ngoài trường Đại học/Cao đẳng. Hạ tầng phục vụ ươm tạo, đào tạo và

qua để có thể phát triển bền vững, nâng

không gian làm việc chung vừa đảm bảo

tầm hệ sinh thái địa phương và bắt kịp các

được sự ổn định, quy mô và vừa phải có

trung tâm khởi nghiệp khác trong khu vực. chính sách hỗ trợ rõ rệt cho doanh nghiệp Sau đây là các giải pháp thực hiện và các

khởi nghiệp cũng là một bài toán khó,

kiến nghị với nhà nước:

nhưng cần phải giải quyết để bảo đảm sự

Con người, đặc biệt con người được

kết nối của cộng đồng khởi nghiệp thành

trang bị đầy đủ tinh thần khởi nghiệp

phố. Các đơn vị liên quan của thành

sáng tạo và các kiến thức, kỹ năng kinh

phố cũng đã bắt tay vào nghiên cứu các

doanh là yếu tố tối quan trọng để tạo

phương án thành lập một Trung tâm sáng

ra các câu chuyện khởi nghiệp thành

tạo hỗ trợ khởi nghiệp có quy mô lớn với

công. Tuy vậy, hiện nay đội ngũ sáng lập

nhiều tính năng tích hợp để có thể thu

viên mới đang bị hạn chế cả về số lượng

hút và tập trung được tối đa các thành tố

lẫn chất lượng, hệ quả là các chương

của hệ sinh thái và đặc biệt trở thành ngôi

trình ươm tạo cũng gặp khó khăn trong

nhà chung thật sự của tất cả các dự án

tuyển chọn. Để khắc phục, UBND thành

khởi nghiệp cả nước.

phố Đà Nẵng đã phê duyệt và triển

Vốn cho khởi nghiệp, đặc biệt là vốn

khai Đề án phát triển nguồn nhân lực

đầu tư ban đầu là rất cần thiết đối với

khởi nghiệp tại thành phố tập trung

một hệ sinh thái non trẻ như ở Đà Nẵng

vào xây dựng các chương trình đào tạo

nơi gần như vắng bóng các Quỹ đầu

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Chính sách vĩ mô: Hoạt động khởi nghiệp của Đà Nẵng cũng như cả nước trong giai đoạn hiện nay sớm cần có các chính sách, cơ chế cụ thể từ chính quyền trung ương và địa phương để tạo tạo

nguyễn việt thắng *

động lực phát triển mạnh mẽ: • Sớm cụ thể hóa sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho DN khởi nghiệp • Luật hóa hình thức phát hành trái phiếu doanh nghiệp khởi nghiệp chuyễn đổi được • Ưu đãi thuế: miễn thuế TNDN cho 5 năm đầu hoạt động và áp dụng thuế suất 10% cho 10 năm tiếp theo đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp, các vườn ươm, các trung tâm ươm tạo thuộc các viện, trường đại học/cao đẵng. • Ban hành chính sách ưu đãi thuế cho các nhà đầu tư (tổ chức và cá nhân) khi họ đầu tư hoặc thoái vốn tại các dự án, doanh nghiệp khởi nghiệp (*) Chủ tịch, Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng (**) Giám đốc Trung tâm ươm tạo, Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng

Văn hóa khởi nghiệp dường như đã ăn vào máu mỗi người dân Israel. Từ một quốc gia nhỏ bé thiếu thốn tài nguyên với dân số khoảng 9 triệu dân, bằng sự năng động và sáng tạo không ngừng, Israel trở thành một quốc gia khởi nghiệp với hơn 5,000 start-up, có lượng vốn đầu tư mạo hiểm cao nhất thế giới với mức bình quân 170 USD mỗi người. Điều gì đã làm nên kỳ tích như thế?

Khám phá thế giới khởi nghiệp Chắc hẳn ai trong số chúng ta cũng đã

nghiệp năng động và đầy tiềm năng của

thành công nhất ở Israel theo lời mời của

từng nghĩ đến Jerusalem, nơi được coi là

Israel, góp phần đưa đất nước này thành

Bộ Ngoại giao nước này.

một trong những thành phố cổ và linh

một quốc gia khởi nghiệp. Điều đặc biệt

thiêng nhất thế giới, là cái nôi văn hóa

ở thành phố này chính là hệ sinh thái khởi

M&A (mua bán và sáp nhập) lớn nhất

của nhân loại với sự hội tụ và giao thoa

nghiệp mới chỉ phát triển trong vài năm

từ trước tới nay tại Israel. Hồi tháng

của ba tôn giáo lớn là Hồi giáo, Thiên

gần đây nhưng đã sánh vai cùng với Tel

8.2017, Mobileye đã được sáp nhập vào

chúa giáo và Do Thái giáo. Cũng chính vì

Aviv để trở thành một trong những thành Intel với tổng giá trị hợp đồng lên đến

điều này mà nơi đây luôn là tâm điểm của phố khởi nghiệp trên thế giới. căng thẳng và xung đột ở Trung Đông, giữa người Do Thái và Hồi giáo. Tuy nhiên, Jerusalem vẫn luôn khẳng

Được biết đến như là một thương vụ

15,3 tỉ USD cho sản phẩm là hệ thống xe

Mất hơn một giờ đồng hồ chạy xe từ Tel không người lái. Aviv, đoàn báo chí Việt Nam đã có mặt tại

Được thành lập vào năm 1999 bởi

Jerusalem để tham gia tìm hiểu sự hình

giáo sư Amnon Shashua, chuyên gia về

định mình và vươn mình trỗi dậy trở

thành phát triển của công ty Mobileye,

khoa học máy tính của Đại học Hebrew

thành một trong những hệ sinh thái khởi

một trong những start-up được xem là

và doanh nhân Ziv Aviram, Mobileye có

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p thuốc từ Châu Âu và Mỹ được nữa. Nhưng cái khó ló cái khôn. Teva quyết

trụ sở nghiên cứu và phát triển (R&D) tại

quyết tâm xây dựng và thay đổi, càng khó

Jerusalem. Điều đặc biệt ở đây chính là

khăn thì càng phải quyết tâm hơn nữa để

việc ý tưởng thành lập start-up này lại đến thành công. từ một câu hỏi bất ngờ của một sinh viên

Tháng 9.2017, Mobileye đã đánh dấu

người Nhật trong giờ lên lớp của giáo sư

sự xuất hiện của mình tại Việt Nam bằng

Shashua: Liệu rằng ông có thể làm ra một

buổi hội thảo giới thiệu hệ thống xe

hệ thống cảnh báo tai nạn cho xe ô tô

không người lái tại với sự phối hợp của

hay không? Tám năm sau, giáo sư Shasua

Bộ Giao thông vận tải Việt Nam. “Với kinh

cùng với các cộng sự của mình đã biến ý

nghiệm làm việc ở các quốc gia Châu Á

tưởng đó thành sự thật sau nhiều lần thất

với dân số đông và lượng xe cộ lưu thông

bại. Tổng số vốn mà các nhà đầu tư đổ

trên đường lớn, chúng tôi hy vọng công

vào dự án lên tới hơn 780 triệu USD. Cho

nghệ của Mobileye sẽ giúp cho các tài xế

tới nay hệ thống này đã được sử dụng

ở Việt Nam giảm thiểu được những tai

khá phổ biến trên các loại xe ô tô và được

nạn đáng tiếc xảy ra”, ông Amer cho biết.

là trang bị bắt buộc trên các dòng xe đời mới tại một số nước Châu Âu và Israel. Ông Amer Shabhi - Giám đốc phụ trách khu vực Đông Nam Á của Mobileye tự hào cho biết bí quyết cho sự thành công đến từ tinh thần không ngừng sáng tạo mặc cho thất bại, đồng thời áp dụng triệt để triết lý thất bại chính là mẹ thành công. Ông cũng cho hay người Do Thái tại Israel cũng như trên khắp thế giới chưa bao giờ hài lòng với hiện tại và luôn

Thất bại để thành công Nhưng Mobileye không phải là trường

cho các doanh nghiệp. Hệ thống này

định dừng buôn bán thuốc và chuyển

được cho là hiệu quả hơn rất nhiều so với

sang sản xuất, tự chủ toàn bộ. Đến

việc các chuyên gia marketing ngồi lập

nay, Teva đã trở thành công ty dược

kế hoạch. Chiến lược marketing do phần

phẩm đứng đầu Israel với trụ sở chính

mềm này tạo ra chuẩn xác và thành công

ở Jerusalem và là một trong 15 công ty

tới 99%. Hiện dự án này đang đựợc một

dược lớn nhất thế giới với 57,000 nhân

số công ty của Mỹ ngỏ ý đặt mua, tuy

viên. Công ty có tới 1,800 công thức bào

nhiên, Daniel chưa có ý định bán nó mà

chế thuốc với mạng lưới sản xuất và phân

muốn hoàn thiện hơn nữa.

phối tại trên 80 quốc gia. Giáo sư Amnon Shashua, co-founder của Mobileye

thống xây dựng chiến lược marketing

Chia sẻ về bí quyết thành công, bà Joelle Inowlocki, Giám đốc truyền thông của công ty cho biết: “Thành công của Teva chính là không ngừng sáng tạo. Chúng tôi tập trung mọi nguồn lực cho nghiên cứu và phát triển. Mọi nhà khoa học đến với công ty đều được trân trọng, tạo môi trường làm việc tốt nhất. Teva dành khoảng 12% tổng doanh thu cho R&D. Hiện có hơn 900 nhà khoa học hàng đầu về lĩnh vực dược đang tham gia vào công tác R&D ở công ty chúng tôi”. Bà Joelle cũng cho biết Teva đã mở văn

“Bà đỡ” cho start-up Ngược hành trình trở về Tel Aviv, chúng

học khi đang là sinh viên năm thứ hai,

1901 bởi ba dược sĩ gốc Do Thái trở về

Daniel khởi nghiệp bằng việc kinh doanh

Jerusalem từ châu u, Teva rơi vào tình

điện thoại di động với nền tảng là khối hiện nghĩa vụ quân sự tại đơn vị tình báo

các nước Ả Rập. Công ty này lúc đó đứng

thuộc Lực lượng phòng vệ Israel (IDF).

trên bờ vực phá sản vì không thể nhập

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Sau đó, Daniel nảy ra ý tưởng tạo ra hệ

được các công ty trong nước mua lại và 50% được các công ty của Mỹ mua. rất nhiều các start-up thành công sau khi người sáng lập hết hạn quân ngũ. Cũng theo bà Esther, ở Israel, việc đầu

ở Israel, chính phủ luôn coi trọng việc

trở thành cổ đông thì các quỹ đầu tư Nhà

phát triển công nghệ cao. Đó là lý do

nước thường không giữ cổ phần của các

chính phủ đã nỗ lực đầu tư cho giáo dục,

start-up. Ngược lại, chính phủ sẽ nhận

đặc biệt là các môn như toán, tiếng Anh

được sự “hồi báo” khi các start-up này

hay khoa học máy tính. Chính phủ cũng

phát triển lớn mạnh và thành công, đặc

mạnh tay chi hàng trăm triệu USD cho

biệt sau khi được bán cho các công ty lớn.

ngành khoa học máy tính trong quân

Một “Hội đồng khoa học” được chính

đội. Đó chính là lý do tại sao Israel lại có

phủ lập ra để xét duyệt các ý tưởng của start-up. Khi một start-up được thẩm định thành công, nhà nước sẽ cấp vốn và các dịch vụ hỗ trợ khác để biến ý tưởng đó thành hiện thực. Khi start-up phát triển và bắt đầu có lợi nhuận, nhà nước sẽ được chia lại lợi nhuận đó để tái đầu tư cho các start-up khác. Ngoài ra, chính quyền cũng “kiêm” luôn chức năng kết nối đầu tư giữa start-up với các nhà đầu tư lớn. Một vài con số ấn tượng được cô Margaux Stelman - cán bộ toà thị chính

trạng khó khăn vào thời điểm những năm kiến thức về CNTT thu nhận được khi thực 1960 do cuộc chiến tranh giữa Israel với

sáp nhập, trong đó có khoảng 30%

đầu tư tư nhân đầu tư vào các start-up và

những start-up đang trong quá trình khởi

một tiệm thuốc nhỏ thành lập từ năm

USD. Có 104 công ty đã được mua bán

Landes, người sáng lập quỹ này cho biết

như trên, chúng tôi còn được tiếp xúc với

trai 25 tuổi Daniel Meler. Quyết định bỏ

đầu (IPO) với giá trị lên đến 609 triệu

vực nhà nước và tư nhân. Nếu các nhà

Ngoài những start-up đã thành công

là một ví dụ điển hình nữa. Khởi đầu là

tư. Có 8 công ty ra mắt công chúng lần

nằm ở phía Bắc Tel Aviv. Bà Esther Barak

viên vào năm 2016.

nghiệp. Điển hình là Infingrow của chàng

Israel đã thu hút được 4.8 tỷ USD đầu

tôi tới thăm Quỹ Đổi mới sáng tạo Nielsen tư mạo hiểm được tách biệt giữa hai khu

phòng đại diện ở Việt Nam với 35 nhân

hợp duy nhất. Công ty dược phẩm Teva

Chỉ tính riêng năm 2016, các start-up

Tel Aviv cung cấp: Có tới 1500 start-up tại Bà Esther Barak Landes, người sáng lập

thành phố Tel Aviv rộng chỉ 52 km vuông

Quỹ Đổi mới sáng tạo Nielsen

(tương đương với việc có 48 startup/1 km

vuông hay cứ 290 người dân lại có một startup); có tới 90 co-working space ở Tel Aviv - trong đó có 6 co-working space do chính quyền thành phố xây dựng. Tại những co-working space này, chính quyền cung cấp đầy đủ thông tin từ dữ liệu quốc gia, thông tin các nhà khoa học, các nhà đầu tư hàng đầu thế giới cùng hàng loạt các tiện ích khác đi kèm để giúp các start-up biến ý tưởng sơ khai thành thực tế và tiến hành kêu gọi đầu tư. Thậm chí, có cả những co-working space chỉ dành cho phụ nữ khởi nghiệp. Trả lời câu hỏi đâu là lý do mà Tel Aviv trở thành thành phố khởi nghiệp, cô Magnaux cho biết: Tel Aviv là một thành phố trẻ với dân số ở độ tuổi từ 18 - 35; cứ 10 người thì có 1 người có bằng đại học (hoặc sau đại học) và 1 người làm việc trong lĩnh vực công nghệ cao. Hệ sinh thái khởi nghiệp của Tel Aviv phát triển còn là nhờ có một lực lượng lao động tay nghề cao, các doanh nghiệp có tính kết nối tốt với nhau, sẵn sáng học hỏi chia sẻ lẫn nhau “Chính quyền thành phố còn hỗ trợ start-up về thuế với mức ưu đãi có thể lên tới 50%. Ngoài ra, chính quyền còn cung cấp một cơ sở dữ liệu đồ sộ cho phép tra cứu các thông tin liên quan đến đường phố hay thông tin về các doanh nghiệp. Chúng tôi luôn chú trọng các giai đoạn khác nhau của start-up từ những ý tưởng đơn lẻ hay làm việc theo nhóm cho đến khi họ phát triển và có thành công nhất định nào đó”, cô Magnaux cho hay. * Trưởng đại diện TTXVN tại Israel và Jordan

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

hekate và câu chuyện startup hợp tác cùng chính quyền trường vũ * Kể từ khi được phát triển mạnh mẽ vào năm 2016, chatbot đã nhanh chóng trở thành một trong những xu hướng công nghệ nóng nhất và được nhắc tới nhiều nhất trên các phương tiện truyền thông. Đến năm 2017, nhiều chuyên gia gọi đây là “năm của chatbot” khi hàng ngàn chatbot được tạo ra, giúp doanh nghiệp cải thiện dịch vụ tiếp cận và chăm sóc khách hàng, từ đó cải thiện doanh thu.

ác dự báo lạc quan từ Gartner Summits cho rằng hơn 85% tương tác của khách hàng sẽ được quản lý mà không có con người vào năm 2020, trong khi

TechEmergence khẳng định chatbot sẽ là công nghệ tiêu thụ số một cho người tiêu dùng trong 5 năm tới.

Hekate - phát triển và hợp tác với chính quyền địa phương. chương trình Ươm tạo khoá 2 của Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng, Hekate AI là một trong những startup tiên phong Đáng nói là trong quá trình tạo lập và

Câu chuyện hợp tác giữa Hekate - một

Việt Nam. Chatbot đầu tiên của nhóm

phát triển, Hekate đã cùng đồng hành với

doanh nghiệp khởi nghiệp với chính

là Sumi đã thu hút gần 1 triệu người

chính quyền thành phố Đà Nẵng trong

quyền thành phố Đà Nẵng thực sự là một

dùng chỉ sau 3 tuần ra mắt. Bắt đầu từ

việc khởi tạo các chatbot chuyên biệt

điều thú vị và mang lại sức lan toả cao.

việt phát triển một nhân vật chatbot là

nhằm phục vụ cho các sự kiện quan trọng Bị ấn tượng bởi câu chuyện này, Chương

Sumi, Hekate dần lớn mạnh và chuyển

của địa phương và quốc gia như Hội nghị

trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP)

dần sang việc xây dựng nền tảng tạo lập

và triển lãm khởi nghiệp Đà Nẵng (SURF

đã mời Hekate cùng đại diện của chính

chatbot. Riêng sản phẩm Chatbot Sumi

2017), quảng bá hình ảnh Đà Nẵng tại

quyền Đà Nẵng kể lại về sự hợp tác đầy

đã đạt con số ấn tượng với gần 250.000

APEC 2017, chatbot hướng dẫn du lịch

ý nghĩa này trong sự kiện Responsible

người dùng/tháng và hiện đạt đến con

hay gần đây nhất là chatbot hướng dẫn

Business Forum được tổ chức tại

số 7,2 triệu người dùng.

thông tin dịch vụ công cho thành phố..

Singapore vào tháng 10/2018 với mong

quyền thành phố Đà Nẵng trong một

thông minh, một trung tâm đổi mới sáng

vực Châu Á Thái Bình Dương. Cũng trong

số chương trình nhằm nâng tầm chất

tạo bên bờ biển.

sự kiện này, Hekate chính thức trở thành

lượng dịch vụ công của Đà Nẵng.

đối tác khu vực tư nhân (Private Sector

Thành lập vào năm 2015 và tham gia

về ứng dụng công nghệ chatbot tại

muốn lan toả câu chuyện ra khắp khu

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Sự phát triển nhanh chóng của Hekate

Với câu chuyện khởi nghiệp đầy cảm hứng, những nỗ lực đầy mạnh mẽ cùng

Partner) của UNDP Châu Á - Thái Bình

và câu chuyện hợp tác cùng chính quyền

hướng đi rộng mở trong tương lai,

Dương, đồng hành với mục tiêu phát

thành phố thực sự là một câu chuyện đầy

Hekate đã nhận được đề nghị tăng vốn

triển bền vững (Sustainable Development cảm hứng trong hệ sinh thái khởi nghiệp

từ Công ty đầu tư Cá Chuồn (Flying Fish

Goals) của Liên hợp Quốc.

Investment) cũng như đề nghị đầu tư từ

Chia sẻ về hướng đi mới trong tương lai, founder Nguyễn Văn Minh Đức cho biết: “Mặc dù đã phát triển lên một tầm mới nhưng Sumi, sản phẩm làm nên tên tuổi của Hekate vẫn sẽ là giá trị trọng tâm của Hekate và nhóm đã đặt mục tiêu cho sản phẩm này phải đạt được mức 1 triệu người dùng hàng tháng trong 4 tháng tới. Ngoài ra, Hekate cũng sẽ tăng cường hợp tác với chính

Đà Nẵng nói riêng và cả nước nói chung.

Khởi nghiệp để tạo nên những giá trị đẹp đẽ hơn Lớn mạnh cho bản thân, đồng hành cùng địa phương, câu chuyện của Hekate là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm của startup đối với cộng đồng. Những chương trình hợp tác không chỉ đóng góp vào sự phát triển chung của thành phố mà còn tạo ra hình ảnh về một thành phố với định hướng trở thành một đô thị

một số quỹ đầu tư mạo hiểm tên tuổi của Việt Nam. Chúng ta có quyền chờ mong sẽ được nghe nhiều câu chuyện thú vị nữa từ sự kết hợp đầy ý nghĩa trên, giữa một công ty khởi nghiệp và chính quyền thành phố, để câu chuyện khởi nghiệp không chỉ dừng lại chỉ là chuyện khởi nghiệp thành công mà còn vươn xa hơn, khởi nghiệp để giúp ích cho cộng đồng. * CEO, Flying Fish Investment

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p dậy lại đối đầu với một vấn đề

startup không dành cho người thiếu kiên trì thống tuấn *

Giải pháp nghe chừng rất

Bằng cách cung cấp cho cửa

thể đi bất kỳ đâu? Vì khâu

thương hiệu lớn. Vấn đề khác

mới, mỗi ngày kết thúc đều

hay, công nghệ vô cùng hiện

hàng một phần mềm nhập

vận hành của sản phẩm quá

lại ập đến, dòng tiền đang hết, in ra, người dùng chỉ cần mở

trằn trọc khó ngủ vì kế hoạch

đại, Zody dễ dàng triển khai

liệu khi khách hàng thanh

phức tạp, phụ thuộc vào nhân

giải pháp không còn thu hút

ứng dụng Zody và quét mã

của ngày mai, nhưng động lực

được cho gần 50 cửa hàng

toán và để lại số điện thoại,

viên của cửa hàng, và mang

nhà đầu tư lớn vì tính tăng

QR Code để tích điểm. Nhân

lớn nhất thúc đẩy tôi tiếp tục

chỉ trong ba tháng, người

người dùng dễ dàng nhận

lại rất nhiều trải nghiệm “tồi

trường không khả thi. Cuối

viên không cần phải nhập liệu,

làm việc là ước mơ xây dựng

dùng tải app liên tục vì được

điểm thưởng từ 5-15% giá trị

tệ” cho cả cửa hàng lẫn khách

cùng, tôi phải đi vay để gồng

người dùng không cần phải

startup công nghệ từ Đà Nẵng

rất nhiều lợi ích và khuyến

hoá đơn, và cách này thì tuyệt hàng của họ. Vì việc nhập liệu

gánh tiếp tục cho công ty vượt đọc thông tin cá nhân để được

phát triển ra Đông Nam Á,

mãi... Tuy nhiên, không kịp vui

nhiên người dùng không thể

thông tin vào phần mềm của

qua cơn khủng hoảng này.

mang lại niềm vui và giá trị cho

mừng được lâu thì đến tháng

gian lận được. Trong khoảng

Zody để tích điểm đòi hỏi

hàng triệu người sử dụng.

thứ tư, chúng tôi phải tạm

một năm rưỡi triển khai, Zody

thu ngân của cửa hàng phải

khăn nhất đối với chúng tôi,

cho người sử dụng. Một lần

Năm 2016, chúng tôi tạo ra

ngưng cung cấp dịch vụ vì...

lôi kéo được hơn 200 cửa

được training kỹ lưỡng, hơn

vì đã từng có thời điểm tôi

nữa, bên bờ vực của “cái chết”

Zody để giải quyết một vấn đề

quá nhiều người dùng gian

hàng, thương hiệu lớn nhỏ ở

200 cửa hàng tức là Zody phải

nghĩ Zody sẽ thất bại, phá sản

Zody lại cải tiến và tạo ra giải

lớn: làm sao tạo ra một ứng

lận điểm thưởng, họ chỉ bước

Đà Nẵng triển khai bao gồm:

đảm bảo gần 500 con người

vì hết tiền đầu tư, sản phẩm

pháp mang tính đột phá, duy

dụng thay thế thẻ thành viên

vào cửa hàng, không sử dụng

The Coffee House, Gongcha,

hiểu và triển khai giải pháp

đang gặp phải một “nút thắt”

nhất trên thị trường hiện nay.

truyền thống và hỗ trợ cửa

bất kỳ sản phẩm dịch vụ nào

Sharetea, Thai Market.... Hơn

này (chưa kể việc nhân viên

vô cùng nguy hiểm khiến khả

Tháng 12/2018, chúng tôi bắt

hàng ăn uống chăm sóc khách rồi lại đi qua cửa hàng khác

30 ngàn lượt tích điểm hằng

cửa hàng ăn uống thường

năng tăng trưởng bị hạn chế,

đầu gặt hái được những thành

hàng tốt hơn sau khi họ bước

chỉ mong lấy điểm thưởng

tháng và hàng trăm ngàn

xuyên thay đổi), việc này dẫn

các nhà đầu tư bắt đầu giảm

quả chưa từng có: tăng trưởng

ra khỏi cửa?

đổi voucher ăn uống miễn

người dùng tải ứng dụng. Mọi đến 1 loạt hệ quả liên quan

hứng thú. Tuy nhiên, đến cuối

150% so với tháng 11, liên tục

Bắt đầu với cách giải quyết

phí, cửa hàng dần mất niềm

thứ lại trở nên tuyệt vời và

như: nhân viên quên nhập

năm nay, mọi thứ mới thật sự

ký kết hợp đồng cùng nhiều

đầu tiên, Zody ứng dụng công

tin vào dữ liệu mà Zody cung

chúng tôi cảm giác đây đúng

tích điểm, nhân viên không

tươi sáng hơn khi Zody giải

thương hiệu lớn... và tiếp tục

Năm 2018 có lẽ là năm khó

QR Code dưới hoá đơn được

tích điểm, mọi thứ đều được tự động hoá và tiện lợi vô cùng

ôi chọn kiên trì để

công ty trước đó, nhẹ thì cũng nghệ mới của Apple mang

cấp, đôi lúc còn cảm thấy Zody

là sản phẩm mà thị trường

muốn làm, nhân viên nhập sai

quyết được cái bọn mình gọi là kế hoạch để mở rộng Zody ra

làm chủ đề chính

từng ôm cục nợ hàng tỷ đồng tên là Ibeacon - một thiết bị

đang tiếp tay gian lận với họ

cần, tăng trưởng và có doanh

số điện thoại... người dùng thì

“Bài toán khó khăn nhất trong

cho bài viết này, vì

mà không biết nên làm tiếp

phát Bluetooth để nhận diện

khiến họ mất nhiều chi phí

thu, thuyết phục được nhiều

liên tục phàn nàn về việc bị

lĩnh vực cung cấp giải pháp

với tôi sự kiên trì

hay đi làm công trả nợ, hoặc

thiết bị trong phạm vi sử dụng.

hơn thay vì chăm sóc khách

thương hiệu lớn sử dụng...

quên tích điểm, thái độ nhân

loyalty cho doanh nghiệp ở

mọi thứ vẫn là một khởi đầu

là đức tính quan

phải đổi mô hình đến 2-3 lần

Chúng tôi xây dựng một ứng

hàng như cam kết.

viên không tích cực…

Việt Nam”, Zody chính thức

mới, thuận lợi hơn nhưng chưa

trọng hơn tất cả để quyết

để tìm ra sản phẩm thật sự

dụng tích hợp với Ibeacon, sau

Thật sự chúng tôi lại thất

định bạn có hợp với con

phù hợp với thị trường.

đó gắn thiết bị này ở cửa hàng

bại lần nữa, đóng cửa công ty

phẩm này không thể scale up

trưởng nhanh, sáu tháng sau

ăn uống, người dùng khi sử

và thảo luận với nhau trong

(tăng trưởng) được!!! Tại sao

đó Zody hầu như giẫm chân

Tháng 8/2018 trong tình

một câu chuyện tốt đẹp hơn,

đường startup hay không.

Với tôi, cả ba điều trên đều

Nhưng một vấn đề quan trọng khác lại ập đến, sản

Và sau một năm tăng

toàn quốc trong năm sau. Câu chuyện chỉ đến đây thôi,

chuyển đổi lần thứ 3, bọn mình ai dám chắc cái kết của nó là hay gọi đây là Zody 3.0!

thế nào, hy vọng năm sau sẽ có

Rất dễ để nhìn thấy được sự

đã từng trải qua với đầy cay

dụng ứng dụng Zody bước vào suốt một tháng, tranh cãi

hơn 18 tháng Zody chỉ quanh

tại chỗ, không thể đáp ứng

trạng chán nản, một cuộc gặp

ít thất bại hơn để kể cùng mọi

hoành tráng của một startup

đắng, nước mắt và cũng nhiều

cửa hàng sẽ tự động check-in

nảy lửa, nhiều nhân sự mất

quẩn ở Đà Nẵng mà không

được kỳ vọng của người dùng

ngẫu nhiên ở TP. Hồ Chí Minh

người. Mong rằng một ngày

vừa gọi được vốn, hoặc đã

bao lần nhụt chí, nhưng chưa

và nhận điểm thưởng thay thế

niềm tin ra đi. Nhưng không

khó tính cũng như những

đã giúp mình tìm ra giải pháp

không xa những người đang

có chút thành công trên thị

bao giờ bỏ cuộc trở thành kết

cho thẻ thành viên. Các cửa

chịu bỏ cuộc, Zody phải thay

“chưa từng ai nghĩ đến” để

đọc bài viết này đều sẽ sử dụng

trường, nhưng không ai hiểu

quả cuối cùng cả!

hàng sẽ thu thập và phân tích

đổi để vượt qua khó khăn.

cứu nguy cho Zody. Ba tháng

Zody và cám ơn nó vì đã luôn

Hết năm nay là tròn 3 năm

các dữ liệu đó dựa trên một

Zody cải tiến sang phiên bản

sau đó Zody cho ra mắt Zody

mang nhiều món quà bất ngờ

đuổi được những thành quả

tôi đồng hành cùng Zody**, và

phần mềm chăm sóc khách

2.0: thay đổi giải pháp tích

QR Code, 1 giải pháp công

đến cho bạn.

đó, hầu hết founder đều đã

tròn 7 năm từ lúc tôi startup

hàng mà Zody cung cấp để

điểm bằng Ibeacon thành số

nghệ có thể tích hợp với hầu

trải qua rất nhiều thất bại.

lần đầu tiên khi còn là sinh viên. quản lý thông tin thành viên,

điện thoại như cách mà bạn

hết POS (point of sale) trên

Nặng thì đã đóng cửa một vài

Mọi thứ vẫn thế, mỗi sáng thức

thường gặp khi đi shopping.

thị trường để đính kèm 1 mã

được câu chuyện để theo

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

gửi khuyến mãi khi cần thiết...

* CEO & Founder, Zody ** Dự án ươm tạo khoá đầu tiên của DNES

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

Đời ngắn lắm, hãy học thất bại của người khác lý phương dung * Trong những ngày Đà Nẵng rộn ràng vì Techfest 2018 thì tại Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES), một chương trình khác về sự thất bại đã được tổ chức. Một trong những bài học được rút ra: “Đời ngắn lắm, thay vì học từ thất bại của bản thân thì hãy học thất bại từ người khác”, anh Đỗ Kiên Giang, nguyên Phó Tổng giám đốc Danameco chia sẻ.

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

nghiệm quản lý và sự tự tin, anh đã đưa dự án đi

kinh doanh các mặt hàng

không đúng hướng, từ đó dẫn đến sự thất bại.

là case bảo vệ thiết bị điện

Anh chia sẻ, thành công là do nhiều yếu tố tạo

tử như máy tính, điện thoại,

nên, tuy nhiên chỉ cần bạn sai một trong những yếu

chất lượng cao nhập từ châu

tố đó, cái giá phải trả cho sự thất bại là rất lớn. Tuy

u. Nhưng bất ngờ nhất, đó

nhiên, bài học đem lại còn nhiều hơn thế. Từ câu nói

là, là dân kinh tế, vậy mà tôi

“Thất bại là mẹ thành công” anh đặt ra câu hỏi “Vậy

lại mắc sai lầm cơ bản trong

bố của thành công là ai?”. Câu hỏi này khá thú vị đã

4P”. (“Nguyên tắc 4P trong

khiến khán giả suy ngẫm. Anh đáp, “Bố của thành

marketing: Product, Price,

công, chính là chúng ta. Một đứa con thành công

Promotion, Place.).

không thể được sinh ra từ 10 bà mẹ thất bại. Chỉ có chính chúng ta, khi dành thời gian nghiền ngẫm,

Product. Ở châu Âu thì người ta sử dụng

phân tích và hiểu được thất bại từ đâu, chúng ta mới

các sản phẩm bảo vệ điện tử với mục đích công ở Pháp, Phần Lan, hay Israel, bạn

đô trên, và toàn bộ công sức, đầu tư của

có thể thành công.”

bảo vệ, tuy nhiên người Việt Nam chúng

không thể áp dụng cùng công thức về thị

dự án “đổ sông đổ bể”.

ta thì dùng “case” hoặc “cover” có mẫu

trường ở Việt Nam. Bạn không được chủ

Từ câu chuyện này, anh chia sẻ bài học

mã đẹp với mục đích để trang trí. Do đó,

quan, mà bước đầu tiên phải tìm hiểu kỹ

về thời điểm và sự may mắn. Đôi khi bạn

khi anh nhập các mặt hàng về, mặt hàng

thói quen người tiêu dùng trong nền văn

đã sẵn sàng mọi thứ, chỉ là sai thời điểm

của anh không được ưa chuộng bằng các

hoá đó, tìm hiểu kỹ đối thủ cạnh tranh và

và thiếu may mắn sẽ có thể dẫn đến thất

sản phẩm Trung Quốc với mẫu mã đẹp

từ đó có chiến lược kinh doanh phù hợp.

bại. Tuy nhiên Yotam vẫn lạc quan sau

Thất bại từ việc không hiểu thị trường và người tiêu dùng Cũng tại sự kiện “Bài học từ sự thất bại - Góc nhìn

"Sai lầm do chưa thực sự hiểu người dùng mà dùng giả thuyết dựa vào kinh nghiệm cá nhân”

“Thất bại là mẹ của thành công. Vậy bố của thành công là ai? Bố của thành công chính là chúng ta”

từ startup Israel và Việt Nam” trên, anh Phạm Vũ

Năm 2001, sau khi có 10 năm kinh nghiệm trong

từng khởi nghiệp thất bại, chia sẻ: Tự tin vì kinh nghiệm làm việc tại một công ty thương mại điện tử

kiệm được để thành lập một dự án startup trong lĩnh

có số má ở Pháp, tôi nghỉ việc và khởi nghiệp trong

vực công nghệ y tế. Anh chia sẻ rằng mình biết startup lĩnh vực này. Tôi lập website thương mại điện tử và thất bại vì thiếu nhiều thứ, nhưng tự tin vì mình có

hiểu người tiêu dùng mà dùng giả thuyết dựa vào kinh nghiệm cá nhân. Đây là sai lầm khá phổ biến đối với các bạn trẻ có ý tưởng khởi nghiệp hiện nay. nguồn hàng có chất lượng tốt và giá cả

nhân sự giỏi. Sau đó, dự án... thất bại! Anh tự hỏi bản

không cao, có xuất xứ châu Âu và nhập về

thân, rốt cuộc, thì nguyên nhân thất bại là từ đâu?

Việt Nam, anh Huân không nhận ra rằng…

Sau một thời gian đóng cửa nghiền ngẫm, anh

mình đang cạnh tranh với hàng loạt các

nghiệm ra rằng chính sự tự tin thái quá vì có nhiều

mặt hàng nhập lậu giá rẻ từ Trung Quốc.

thứ, anh đã thực sự không hiểu bản thân. Anh không

Với khối lượng lớn sản phẩm giá rẻ nhập

hiểu thế mạnh, điểm yếu của bản thân, của đồng

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

hơn. Đây chính là sai lầm do chưa thực sự

Sai lầm thứ hai là Price. Mặt dù tìm được

kinh nghiệm quản lý, vốn, công nghệ hay đội ngũ

muốn gì từ dự án, chỉ từ ý tưởng ban đầu, kinh

Huân - một cựu lưu học sinh Pháp và cũng là người

lĩnh vực y tế, anh Giang quyết tâm dồn hết tài sản tiết

đội trong dự án. Chính vì không hiểu bản thân anh

Thứ nhất là sai lầm về

về từ Trung Quốc, sản phẩm của anh với Yotam Tzuker, CEO của Tech7 Tổ chức hỗ trợ cộng đồng công nghệ

mức giá đầu vào cao gấp 3 lần sẽ khó lòng tạo được lợi thế cạnh tranh.

Anh chia sẻ bài học rằng: dù bạn thành

Sai thời điểm và…thiếu may mắn Tôi cũng muốn chia sẻ thêm một số quan điểm từ anh Yotam Tzuker, CEO and Cofounder của Tech7 - tổ chức hỗ trợ cộng đồng công nghệ tại Beersheva, Israel. Năm 2011, anh cùng cộng sự thành lập startup phát triển giải pháp để giải quyết vấn đề kẹt xe. Sau một thời gian phát triển và hoàn thiện, vào chính ngày mà anh định công bố dự án thì Yotam được tin là một ngày trước đó, công ty Waze đã tổ chức họp báo cho ra mắt ứng dụng với cùng ý tưởng và nền tảng công nghệ. Nhóm của Yotam không đủ tiềm lực về

thương hiệu để cạnh tranh lại startup tỷ

thất bại của mình: “Đừng để thất bại đánh bại chúng ta, mà nên nhìn thất bại chỉ là một chướng ngại vật trong chuyến đi khởi nghiệp của mình”. Vậy nên, nếu bạn có lỡ thất bại vì... thiếu may mắn thì buồn ít thôi rồi hãy đứng dậy đi tiếp. Tạm quên những câu chuyện thành công hàng triệu, hàng tỉ USD đi. Khởi nghiệp chưa bao giờ là con đường hoa hồng. Dám làm, dám chấp nhận thất bại chính là tiền đề để thành công đơm hoa. Đừng sợ thất bại, cũng đừng để thất bại cản bước bạn đi. * Điều phối viên Cộng đồng, Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

những thiên thần đầu tiên tại đà nẵng khánh nguyễn *

nhà đầu tư muốn mở rộng thêm phạm vi đầu tư. Từ

gia và hơn 10 dự án nộp đơn. Riêng trong phiên thứ

đó, FFI tiến hành thẩm định sơ bộ, sàng lọc, sắp xếp

hai, chất lượng các dealflow cũng tăng lên và một

dự án theo nhu cầu cần gọi vốn.

trong hai dự án đã nhận được sự quan tâm của các

Ngay từ lần đầu được tổ chức vào tháng 8.2018,

nhà đầu tư để đi tiếp đến vòng thẩm định chuyên

Private Pitching đã nhận được sự quan tâm và tham

sâu. Đây có thể coi là tín hiệu khả quan mà Private

gia của bảy nhà đầu tư có chuyên môn và kinh

Pitching mang lại để bắt đầu thúc đẩy đầu tư thiên

nghiệm kinh doanh khá đa dạng, hoạt động trong

thần tại Đà Nẵng.

nhiều lĩnh vực khác nhau như: y tế, bất động sản, chứng khoán, F&B, du lịch. Hai dự án được chọn

Không biết từ khi nào, những buổi gọi vốn đầu tư

có chuyên môn liên quan, tâm đầu ý hợp lại càng là chuyện khó hơn. Hiểu được điều đó, FFI cùng các

(Private Pitching) với cách thức tương tự như Shark

nhà đầu tư thiên thần khác tại xứ biển đã hình thành

Tank do một cái tên khá mới trong giới đầu tư khởi

nên mạng lưới Danang Angel Network (DAN) - nơi

nghiệp Việt Nam là Flying Fish Investment (FFI) đã

các thiên thần có thể kết nối với nhau để cùng hỗ trợ

trở nên quen thuộc với cộng đồng startup Đà Nẵng.

các startup tốt hơn và mang lại kết quả đầu tư hiệu

Những buổi gọi vốn đầu tư như thế này thường được quả hơn. Không những thế, thông qua những buổi tổ chức với sự tham gia từ 2-3 startup và một đội ngũ Private Pitching, nhiều mối lương duyên giữa startup nhà đầu tư thiên thần hùng hậu hơn gấp 3 lần… Quay lại câu chuyện đầu tư khởi nghiệp, mọi người đều biết rằng gọi vốn giai đoạn đầu luôn là khó khăn nhất vì đa phần doanh nghiệp chưa có gì chắc chắn trong tay ngoài ý tưởng và mọi thứ vẫn còn là giả định khá mơ hồ. Chính vì thế các nhà đầu tư thiên thần trở thành “vị cứu tinh” khi đồng ý rót vốn giúp startup triển khai kế hoạch kinh doanh, tạo ra những dấu hiệu tăng trưởng đầu tiên để doanh nghiệp chứng minh được bản thân với các quỹ đầu tư mạo hiểm trong các vòng gọi vốn tiếp theo. Nhưng đi tìm các nhà đầu tư thiên thần đã là chuyện khó, tìm một thiên thần tâm huyết đi cùng,

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

với nhà đầu tư đã được kết hợp, tạo ra những câu chuyện thú vị cho giới khởi nghiệp Đà Nẵng.

Những mối lương duyên Là một hoạt động của DAN, Private Pitching hướng

và Phở sắn Caromi. Đến với buổi gọi vốn đầu tư thứ hai diễn ra hồi đã tăng lên tám. Tham gia lần này chủ yếu là các

sẽ hoàn thiện mạng lưới nhà đầu tư thiên thần của

dự án công nghệ với ứng dụng Job SV - nền tảng di

minh trong năm tới.

nghiệp vừa và nhỏ.

ươm trên địa bàn thành phố, đặc biệt là Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) và; (2) là từ chính các

gai, FFI vẫn tin tưởng vào chọn lựa của mình, hướng

Đối với các dự án, Private Pitching không chỉ là cơ

đi của mình, vững bước đồng hành cùng startup và

hội tiếp xúc với nhiều nhà đầu tư tiềm năng cùng lúc

các thiên thần, góp sức mình vào việc xây dựng hệ

mà còn là cơ hội để đánh giá những rủi ro tiềm tàng

sinh thái ngày một vững mạnh.

mà bản thân chưa thể lường trước hết. Về phía các

* Flying Fish Investment

nhà đầu tư, Private Pitching là dịp để họ có thể tiếp xúc trực tiếp với các dự án, các cơ hội đầu tư thực sự, nắm bắt các tư duy mới trong kinh doanh cũng như các xu hướng về công nghệ, marketing đang manh nha trên thị trường. Bên cạnh đó, thông qua các cuộc trao đổi, các nhà đầu tư có thể nhanh chóng tìm ra được các nhà sáng lập phù hợp để cộng tác cho các nhà sáng lập trẻ.

các dự án được ươm tạo và trưởng thành từ các vườn

Dù hệ sinh thái khởi nghiệp tại Đà Nẵng hãy còn

vn - bộ ứng dụng marketing tự động cho các doanh non trẻ và hành trình phía trước vẫn còn lắm chông

đồng thời mang đến cho các nhà đầu tư thành viên

chủ động tìm kiếm từ các nguồn đáng tin cậy: (1) từ

Nẵng và sẽ tiếp tục kiên trì với vai trò “ông mai bà mối” trong thời gian đến. Song song với đó, FFI cũng

lâu dài với mình cũng như truyền đạt kinh nghiệm

Đối với các startup tham dự Private Pitching, FFI

tin tưởng vào tiềm năng của đầu tư thiên thần tại Đà

tháng 10 vừa qua, số lượng nhà đầu tư quan tâm

tới việc gia tăng cơ hội nhận đầu tư của các startup, những dự án chất lượng để đầu tư.

bởi những đánh giá rất tích cực ban đầu từ cả hai

tham gia là Hermes Spa - chăm sóc mẹ và bé sau sinh phía nhà đầu tư và dự án gọi đầu tư, FFI càng thêm

động gọi sinh viên làm thêm theo giờ và Salesflow.

Khi các “thiên thần” xuất hiện

Thông qua hai phiên đã tổ chức, nhận được cổ vũ

Những tín hiệu đáng mừng cho hệ sinh thái Đà Nẵng Mặc dù chỉ mới đi vào hoạt động được 4 tháng nhưng Private Pitching đã chứng minh được sức hút của mình cũng như sự quan tâm của thị trường Đà Nẵng đối với dự án khởi nghiệp khi mỗi phiên trung bình thu hút được từ 7 - 8 nhà đầu tư tham

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

đội thi đến từ Huế, Đắk Lắk hay thậm chí là Hà Nội. Sang năm 2017, DevFest tiếp tục được tổ chức, đem lại nhiều bài học kinh nghiệm và trải nghiệm quý báu cho 117 lập trình viên. Nhiều dự án được hoàn thiện nhờ có thêm đội ngũ, nhiều bạn trẻ có thêm cơ hội thực tập hoặc việc làm ở các công ty, đặc biệt là 18 lập trình viên Đà Nẵng đã để lại dấu ấn tại trụ sở Google Singapore và người quản lý cộng đồng ở đó đã hết lời khen ngợi sự năng động, tinh thần ham học hỏi của cộng đồng Đà Nẵng. Năm 2018, cùng với những người sáng lập cộng đồng ban đầu, GDG ngày càng nhận được sự quan tâm ủng hộ và đồng hành của những lập trình viên là chuyên

GDG DevFest Miền Trung 2018: tiếp tục sứ mệnh phát triển cộng đồng Nhi Nguyễn * Từ ngày 30 tháng 11 đến ngày 02 tháng 12 năm 2018 tại Đà Nẵng đã diễn ra ngày hội lập trình viên GDG DevFest MienTrung 2018 với quy mô hơn 600 người tham dự. Đây là năm thứ ba sự kiện được tổ chức với khá nhiều điểm thú vị và đặc biệt, đánh dấu chặng đường phát triển cộng đồng bền vững và gắn kết giữa các thế hệ lập trình viên Đà Nẵng nói riêng và miền Trung Việt Nam nói chung. 54

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

viên cao cấp từ 5-10 năm kinh nghiệm đến từ các công ty CNTT trong khu vực evFest là một sự kiện toàn

cập nhật các xu hướng mới về công

ở vai trò là tư vấn kĩ thuật, diễn giả cho

cầu do cộng đồng Google

nghệ trên thế giới.

các buổi giao lưu chia sẻ kiến thức công

Developer Group của Google tổ chức tại hơn 600 chapters thuộc các quốc gia khác

nhau trên thế giới. Tại Đà Nẵng, GDG MienTrung tự hào là đơn vị tiên phong tổ chức DevFest dưới hình thức Hackathon ở Việt Nam. Sự kiện là cơ hội cho những lập trình viên, các bạn trẻ đam mê công nghệ có được sân chơi kết nối, giao lưu, học hỏi cũng như được trải nghiệm và

Cộng đồng lập trình viên miền Trung thế hệ “tiếp nối” thế hệ Năm 2016, lần đầu tiên DevFest với hình thức cuộc thi Hackathon được tổ chức tại Đà Nẵng và đã nhận được sự hưởng ứng tham gia nhiệt tình của các lập trình viên khu vực. Hơn 60% người tham dự là lập trình viên đến từ hơn 10 công ty CNTT tại Đà Nẵng trong khi 40% là sinh viên trong ngành lập trình. Nhiều

nghệ. Hơn nữa, thế hệ thí sinh tham gia Hackathon 2016 và 2017 sau một thời gian cùng nhau học tập, chia sẻ và phát triển, lại tiếp tục quay trở lại đồng hành với DevFest 2018 với vai trò là những người dẫn dắt, hỗ trợ các nhóm thí sinh. Chính vì thế, có thể nói rằng cộng đồng chỉ có thể phát triển bền vững nhờ sự tiếp nối thế hệ liên tục, những người đi trước hỗ trợ và giúp đỡ những người sau.

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP Tinh thần chiến binh của lập trình viên – Hơn 48h rèn luyện kiến thức và kỹ năng Năm 2018, hơn 100 lập trình viên, sinh viên, các chuyên gia đến từ các công ty và các trường đại học CNTT đã cùng nhau gặp mặt tại Trung tâm phát triển hạ tầng công nghệ thông tin Đà Nẵng (IID) để chính thức khởi động cuộc đua lập trình DevFest Hackathon 2018 kéo dài hai ngày với chủ đề “Phát triển các ứng dụng trên di động hoặc website trong xây dựng thành phố thông minh và văn minh hơn”. Mang đến cuộc thi Hackathon, các giải pháp đội thi đưa ra rất đa dạng và

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

thiết thực như giải pháp đỗ xe thông minh; tạo cuộc bầu cử; ứng dụng đặt lịch và lấy số thứ tự tại các khu vực hành chính công; ứng dụng quản lý đèn đường, đèn giao thông và camera giám sát; ứng dụng cảnh báo sóng thần và thời tiết xấu cho ngư dân; phòng trọ chia sẻ; chatbot… Đặc biệt, chương trình còn có sự tham gia của các thành viên đến từ TP.HCM, Hà Nội với giải pháp “Xây dựng hệ thống theo dõi,

hỗ trợ và hướng dẫn từ đội

ngữ lập trình mới vừa áp dụng

giám sát và công khai nồng

ngũ hơn 30 mentors là các

ngay vào sản phẩm để đảm

độ bụi từng khu vực để có giải

lập trình viên cao cấp từ các

bảo sự tối ưu. Xuyên suốt thời

pháp xử lý kịp thời”…

công ty CNTT trên địa bàn.

gian lập trình, thông qua hàng

Các thành viên đã cùng ăn,

loạt các workshop, các nhóm

sản phẩm của mình lên sân

cùng ngủ, cùng code, cùng nỗ

còn được bổ trợ các kiến thức

khấu Demoday, các đội dự thi

lực để hoàn thành sản phẩm

về công nghệ như Firebase,

đã trải qua 2 ngày lập trình

chỉ trong một thời gian ngắn,

Fluter… hay những kỹ năng

“festival” đúng nghĩa dành cho các sinh viên CNTT,

không ngừng nghỉ dưới sự

thậm chí có đội vừa học ngôn

mềm khác.

các lập trình viên. Họ đến DevFest để cùng kết nối

Để mang được ứng dụng/

Mơ những giấc mơ lớn, nhưng luôn bắt đầu từ những hành động cụ thể và thiết thực DevFest được tổ chức hằng năm như một

và tiến bộ, rèn luyện tư duy làm việc nhóm, tư duy sản phẩm, kỹ năng xử lý vấn đề và quản lý thời gian, kỹ năng giao tiếp qua việc tham gia cuộc thi. Họ có cơ hội kết nối và học hỏi từ những người có kinh nghiệm qua các phiên hội thảo và giao lưu cùng diễn giả, và quan trọng hơn hết, DevFest là cơ hội để họ chia sẻ những đam mê về dự án mà mình ấp ủ trước cộng đồng. Rất nhiều những giá trị được thừa kế và phát triển, rất nhiều những hướng dẫn cụ thể và chi tiết từ mentor được thí sinh ứng dụng được ngay tại cuộc thi. Các bạn lập trình viên được khuyến

KẾT QUẢ CUỘC THI LẬP TRÌNH HACKATHON DEVFEST 2018 • Giải toàn diện thuộc về Nhóm WiiNav - Ứng dụng cung cấp những tiện ích cho phép người dùng tương tác với nhau như tìm giúp đỡ, báo cáo trạng thái giao thông • Giải tiềm năng được trao cho Nhóm Phân tích phản hồi - Ứng dụng giúp người dùng gửi phản hồi đến nhà cung cấp dịch vụ. • Giải tài năng trẻ về tay nhóm RFID VISITOR GUIDE – Dự án sử dụng các thẻ từ để xác định vị trí người dùng ở trong một khoảng không gian nhất định để điều hướng theo mong muốn • Giải cộng đồng thuộc về nhóm Smart City Monitoring – Hệ thống theo dõi giám sát từng khu vực trong thời gian thực và công khai cho người dân. • Giải dự án được yêu thích nhất thuộc về Nhóm Smart Traffic Light – Hệ thống đèn giao thông thông minh giải quyết những vấn đề như: cho người khuyết tật qua đường, cảnh báo tai nạn.

khích mơ những giấc mơ lớn, nhưng cần bắt đầu từ những điều cụ thể và thiết thực. Trên sân khấu của buổi Demo hôm đó, hình ảnh

dự án nhiều hơn nữa. Đặc biệt, hai nhóm DaNang Smart Parking và WiiNav đã được lựa chọn tuyển thẳng vào khoá ươm tạo

các đội nhận giải thưởng sẽ là động lực để các đội thi thuộc Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES). tiếp tục cố gắng và hoàn thiện bản thân, hoàn thiện

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

* Co-founder, Google Developer Group MienTrung

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p

bàn về đào tạo khởi nghiệp đoàn thị xuân trang *

Fayolle, giám đốc trung tâm nghiên cứu

cơ hội của sự tự do sáng tạo, là thước đo

sinh viên, những người đang khởi nghiệp

miền Trung - Tây Nguyên. Mục tiêu chính

khởi nghiệp tại Trường đại học Libre de

của lòng tự trọng và hơn hết là tinh thần

(startups founder) và chưa khởi nghiệp

của các khóa học này là:

Bruxelles (Bỉ) cho rằng lớp học không còn

làm chủ cuộc sống của bản thân. Những

nhưng muốn trau dồi kiến thức cho bản

• Tạo động lực và cái nhìn tích cực cho

là “thầy giảng, trò nghe” mà người thầy

mong muốn của doanh nhân về việc

thân. Chúng ta có thể nhắc đến một vài

những người trẻ về khởi nghiệp, đồng

phải là người tạo được động lực và cảm

được bồi dưỡng và trau dồi thêm kiến

chương trình nổi bật về đào tạo khởi

thời giúp họ hiểu rõ hơn về tính khả thi và

hứng cho học viên, đưa ra những chỉ dẫn

thức và kỹ năng khởi nghiệp ngày càng

nghiệp như: chương trình của Đối tác Đổi

giá trị mà một ý tưởng khởi nghiệp có thể

và lời khuyên không mang tính áp đặt và

nhiều đã thúc đẩy sự ra đời của hàng loạt

mới Sáng tạo Việt Nam – Phần Lan (IPP)

đem đến cho khách hàng.

đóng vai trò là người điều phối các hoạt

của những khoá đào tạo về khởi nghiệp

từ năm 2014; chương trình khởi nghiệp

• Hỗ trợ các cán bộ nguồn của các địa

gày nay, không khó để tìm

những yếu tố cần có trong đào tạo khởi

động trong lớp học, từ đó học viên có thể

trên toàn thế giới. Ví dụ như ở Mỹ, từ khoá doanh nhân xã hội của Hội đồng Anh tại

thấy các khoá học và chương

nghiệp, giới thiệu tổng quan về đào tạo

tự mình đưa ra những nhận định và cách

học chính thức đầu tiên về khởi nghiệp

Việt Nam phối hợp với trường Đại học

trung tâm ươm tạo thông qua việc giới

trình đào tạo về khởi nghiệp

khởi nghiệp trên thế giới, tại Việt Nam và

giải quyết cho vấn đề đang gặp phải một

sáng tạo năm 2003, tính đến năm 2005,

Kinh tế Quốc dân Hà Nội (2017); chương

thiệu về chính mô hình Vườn ươm hợp

ở những trường đại học và

đặc biệt là tại thành phố Đà Nẵng.

cách tích cực và sáng tạo.

số lượng này đã tăng lên 2200 khoá tại

trình đào tạo tăng tốc khởi nghiệp do đại

tác công tư của DNES.

hơn 1600 trường đại học và 100 trung

sứ quán Israel tổ chức (2016)…

các trung tâm hỗ trợ doanh

nghiệp tại Việt Nam. Những khoá học này được tạo ra với nhiều mục đích khác nhau. Ngoài việc đáp ứng mong muốn trau dồi kiến thức ngày càng cao của những người trẻ về khởi sự kinh doanh, về khả năng làm chủ sự nghiệp của bản thân thì các khóa học này còn đang góp phần triển khai các chính sách của nhà nước về hỗ trợ khởi nghiệp. Thêm vào đó, sự cạnh tranh ngày càng sát sao giữa các

Vậy đào tạo khởi nghiệp là gì? Có khá nhiều định nghĩa về đào tạo khởi nghiệp, nhưng chúng ta có thể tóm gọn lại như sau: đào tạo khởi nghiệp tập trung vào việc bổ sung và hoàn thiện những kiến thức, kỹ năng, thái độ và tư duy đúng đắn cho học viên để họ có thể nắm bắt cơ hội và đạt được được thành công trong việc kinh doanh tự lực của bản thân. Phương pháp đào tạo khởi nghiệp có

Với những đặc tính trên, có thể thấy đào tạo khởi nghiệp rất khác với những môn học truyền thống, vừa có phần sáng

Còn tại Việt Nam cũng xuất hiện rất

tạo, cũng vừa phải linh hoạt hơn để đem

nhiều chương trình đào tạo khởi nghiệp

lại được hiệu quả trong quá trình tiếp thu

sáng tạo. Sự đa dạng của các chương

kiến thức và kỹ năng của học viên. Vậy

trình này không chỉ ở mặt hình thức (môn

đào tạo khởi nghiệp và những nghiên cứu

bắt buộc hay môn ngoại khoá trong các

về khởi nghiệp đã bắt đầu như thế nào?

trường đại học, các khoá đào tạo ngắn

Phải kể đến sự hình thành của ngành học

hạn hay dài hạn bên ngoài xã hội) mà

này trên thế giới.

còn hướng đến nhiều đối tượng khác

Tổng quan về đào tạo trường đại học, các trung tâm hỗ trợ khởi Phillipe, Quản lý của Dự án đào tạo doanh khởi nghiệp nghiệp trong việc thu hút học viên và các dự án khởi nghiệp có chất lượng cũng là một yếu tố thúc đẩy những khoá đào tạo khởi nghiệp ra đời. Dù với mục đích nào đi nữa, những khoá học này đang ngày càng nâng cao kiến thức và kỹ năng khởi nghiệp cho đội ngũ những người trẻ. Chúng không chỉ hỗ trợ họ trong việc tạo ra việc làm cho bản thân mà còn giúp cho họ hiểu rõ hơn về hệ sinh thái khởi nghiệp cũng như vai trò của thế hệ trẻ trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Nhận thức được tầm quan trọng của đào tạo khởi nghiệp, bài viết này sẽ làm rõ

những đặc điểm riêng biệt, theo Mélissa nhân tại Cao đẳng (PEEC) đó là :

Ngành học khởi nghiệp (hay khởi sự

• Khuyến khích được học viên làm

kinh doanh) có mặt khá muộn. Trước năm

chủ và có trách nhiệm với việc học của

1979, các nhà kinh tế học chỉ nhắc đến

chính mình.

các tập đoàn lớn là động cơ tiến bộ chính

• Tạo điều kiện để học viên học từ bản

của nền kinh tế. Chỉ khi bài viết đầu tiên

thân và từ phản hồi của những người

của David Birch (1979) thu hút được sự

khác thông qua những tình huống sát

chú ý của quốc hội Mỹ vì đã nhấn mạnh

thực tế.

đến vai trò của doanh nhân khởi nghiệp

• Củng cố tinh thần đồng đội, khả năng trong việc tạo ra công ăn việc làm mới, lắng nghe tích cực và chia sẻ kinh nghiệm thì những nghiên cứu về khởi nghiệp hay từ những thành viên trong một nhóm.

khởi sự kinh doanh mới bắt đầu xuất hiện

Nhấn mạnh đến vai trò của giảng

và nhận được sự quan tâm. Khởi nghiệp

viên trong giảng dạy khởi nghiệp, Alain

dần dần được mọi người nhắc đến như

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

tâm khởi nghiệp lớn nhỏ (Kuratko, 2005).

nhau như giảng viên khởi nghiệp (TOT),

Những khoá học đầu tiên về khởi nghiệp của DNES Trong năm 2018 vừa qua, DNES đã chính thức cho ra đời 2 khoá đào tạo nhắm tới 2 đối tượng khác nhau: thanh niên có mong muốn khởi nghiệp tại thành phố Đà Nẵng và các cán bộ quản lý, cán bộ nguồn của các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại khu vực

phương trong việc vận hành, quản lý các

Mặc dù cả hai khoá học đã thực hiện còn có nhiều điểm cần phải khắc phục, hoàn thiện, nhưng bước đầu đã nhận được phản hồi khá tốt từ phía học viên và DNES hoàn toàn có cơ sở để triển khai những khóa học tiếp theo trong năm 2019. DNES đang mong muốn kết nối các thành tố khởi nghiệp và dần hoàn thiện bức tranh hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua việc nâng cao cả về số lượng và chất lượng của đội ngũ nhân sự khởi nghiệp sáng tạo của thành phố và kết nối chặt chẽ các đơn vị hỗ trợ khởi nghiệp khắp miền Trung - Tây Nguyên. * Điều phối viên Đào tạo Vườn ươm Doanh nghiệp Đà Nẵng Tham khảo: 1. Mélissa Philippe (2018), Entrepreneurial Pedagogy: an Approach for the Development of Transversal Competencies, France. 2. Alain FAYOLLE (2006), Nature of Entrepreneurship Education, Bruxelles, Belgium. 3. Kuratko, D.F., (2005), The emergence of entrepreneurship education: development, trends and challenges, Entrepreneurship Theory and Practice, September, p.577-597. 4. Luis Almanza (2016), this is the evolution of Entrepreneurship Education, available at: https://www. linkedin.com/pulse/evolution-entrepreneurship-educationluis-almanza/ 5. DNES (2018), Khoá đào tạo và huấn luyện khởi nghiệp Sáng tạo, tại: http://dnes.vn/vi/khoa-dao-tao-huan-luyenkhoi-nghiep-sang-tao/

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

H Ệ SI NH TH ÁI K HỞI NGHIỆP

h ệ si n h t há i khởi nghi ệ p Có thể R&D ở Việt Nam không phải là để

với các công ty khởi nghiệp ở Israel. Bởi vì

tiết kiệm nước”. Nguồn cơn đơn thuần cho nói chuyện, tôi nhận ra, họ xây dựng

tạo ra gì đó mới toanh mà là nghiên cứu

điều thú vị và mà tôi thấy được chính là

cả một công ty khởi nghiệp.

cải tiến và địa phương hoá những công

những lí do để họ bắt đầu câu chuyện của

nghệ, cách thức sẵn có ở khắp nơi.

mình, rất đơn thuần và dễ nhận thấy.

Nhà nước hiểu rõ vai trò của mình Lần này tôi có dịp ghé thăm Israel Innovation Authority - Cơ quan quản lý về đổi mới sáng tạo ở Israel, chính quyền thành phố Tel Aviv và một co-working space tên Net.work do chính quyền thành phố Ramat-Gan xây lên. Và tôi cảm nhận

ngẫm nghĩ về hệ sinh thái khởi nghiệp ở israel hồ quang dũng *

được rằng, nhà nước luôn hiểu vai trò của mình. “Chúng tôi không dẫn dắt, chúng tôi thúc đẩy”, “Điều quan trọng là tạo điều kiện và đồng hành cùng những rủi ro của mọi người”. Và tất cả đều dẫn những câu chuyện trong cuốn sách Startup Nation của Saul Singer và Dan Senor xuất bản năm 2009 như là một cách để mọi người hiểu thêm về câu

đàng học một sàng khôn, tôi

Khởi nghiệp - đổi mới sáng tạo, đều bắt nguồn từ Nghiên cứu Phát triển (R&D)

may mắn hơn, đi hai tuần liền,

Đây là điều tôi thấy đầu tiên khi đến

Tuy nhiên, ngồi nói chuyện với anh bạn

gười ta vẫn bảo, đi một ngày

chuyện ở Israel.

nên chắc chắn khôn không

mọi nơi, họ không bắt đầu bằng việc nói

cùng phòng, tôi cũng nhận thấy là Israel,

thể bỏ sàng, mà phải bỏ vali

về số công ty khởi nghiệp, họ nói về khối

hay Singapore, là những nước nhỏ với

Vậy nên, nếu bạn đến hỏi tôi là ý tưởng

vườn ươm và họ kêu gọi sự tham gia cộng đồng theo tinh thần Pay-it-forward (cho đi

đâu để khởi nghiệp, tôi chỉ cần nói bạn

và nhận lại), và sau 8,9 khoá ươm tạo thì

rằng: “Đừng hỏi, hãy quan sát, bạn sẽ

họ đã có một cộng đồng sẵn sàng giúp

nghệ giúp các chị sớm phát hiện ra

thấy nỗi đau ở khắp nơi (Pain, là cách

đỡ lẫn nhau, vậy là đủ.

ung thư vú. Nếu các bạn nghe đến câu

cộng đồng khởi nghiệp nói về những

chuyện ung thư gan gần đây của bạn

vấn đề mà khách hàng tiềm năng của họ

Yến, thì tôi cũng muốn nói là các bạn

gặp phải), và tìm cách làm cho nó tốt hơn

nên đi tầm soát sớm đi. Và ở đây họ tạo

theo một cách nào đó, quốc gia lớn hay

ra mọi cơ hội để mọi người có thể tiếp

nhỏ, đều làm vậy cả”.

Pink of View, một startup tạo ra công

cận với việc tự tầm soát ung thư vú từ chính chiếc điện thoại của mình. Hay HomeBiogas, nghe quen không, nó chỉ đơn thuần là giải pháp xây dựng thiết bị biến rác thải hữu cơ tại nhà thành khí biogas, làm nhiên liệu đốt. Điều quan trọng là người đặt mua sẽ được nhận một bộ thiết bị trong một cái hộp, tự lắp ráp sản phẩm và sẵn sàng sử dụng tại gia. Vấn đề là cũ, nhưng qua cách sử dụng công nghệ thân thiện và tạo thú vị cho người dùng, họ có được sự thành công của mình. Soapy, một cái tên gợi lên câu chuyện của mình. “Con trai tôi hỏi tôi, tại sao dùng

Tinh thần đổi mới sáng tạo là cái “CẦN” có Tôi viết hoa chữ CẦN bởi vì, người Israel cần công nghệ, cần đổi mới. Vì sao vậy, “chúng tôi không có nước ngọt, chúng tôi không có tài nguyên, đất đai khô cằn, lại

Vườn ươm khởi nghiệp ở đây chính là nơi hội tụ cộng đồng Hồi tôi ở Singapore, mỗi khu nhà ở xã hội đều có một nơi sinh hoạt cộng đồng, nơi người Ấn, người Mã Lai, người gốc

có nhiều quốc gia thù địch xung quanh, vậy nên chúng tôi mới phải tìm cách tạo ra công nghệ giúp giải quyết vấn đề cuộc sống của chúng tôi?”.. Khi mọi thứ liên quan đến vấn đề sống

Hoa ngồi với nhau, giao lưu và hiểu nhau.

còn, người ta tìm ra cách tốt nhất để tồn

Đến khi tôi qua làm ngành khởi nghiệp,

tại. Quay ngược về Việt Nam, tôi thấy

tôi cũng nghĩ đến một điều tương tự, đâu

chúng ta bắt đầu gặp rất nhiều vấn đề

là nơi cộng đồng startup gặp nhau. Khi

về ô nhiễm, về ngập lụt, nhưng hình như

thăm các vườn ươm ở đây, tôi hiểu rõ hơn

chưa tới mức sống còn để chọn cách

rằng, chính nó.

“đổi mới sáng tạo hay là chết” như của

Bạn có thể đến đâu để gặp các nhà

tinh thần Israel.

tư vấn có tâm (mentors), các nhà đầu

Có thể nói, khi viết về những suy nghĩ

tư thiên thần, Vườn ươm là điểm đầu

trên, tôi luôn liên hệ đến Việt Nam, đến hệ

tiên nghĩ đến. Lúc tôi ngồi nghe chị Tair

sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo

Kowalsky, CEO của Vườn ươm SigmaLabs

mà Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng

đem về mới đủ. Vinh dự được là một

lượng nghiên cứu phát triển mà Israel đầu dân số thấp với hàm lượng công nghệ

trong 26 người trên toàn thế giới đến

tư vào. Nhìn quanh các khu công nghệ, có cao. Còn Việt Nam, là nước có dân số

được với Israel đợt này để tham gia khoá

rất nhiều cái tên lớn trên thế giới, và hầu

đông với hàm lượng công nghệ thấp, nên

đào tạo về “Phát triển hệ sinh thái cho

hết họ đến đây vì R&D cực kì phát triển.

việc áp dụng “nguyên xi” mô hình hỗ trợ

khởi nghiệp” của Israel do Cơ quan phát

Các bạn nên nhớ là quốc gia này mới

của chính quyền là điều không đơn giản.

suy nghĩ vẫn còn dừng lại ở đó, nhưng tôi

triển quốc tế Israel - MASHAV tổ chức, tôi

chỉ thành lập từ năm 1948, và nó bắt đầu

Dù sao đi nữa, Việt Nam trong những

tin nó là nền tảng để chúng ta có thể nghĩ

đã mang về được khá nhiều “vốn liếng”

xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp từ thập

năm qua cũng đã thể hiện rất nhiều vai

đến những chặng đường tiếp theo.

để nhìn về hệ sinh thái khởi nghiệp ở Đà

kỉ 90 của thế kỉ trước, nhưng bây giờ họ

trò của một chính phủ kiến tạo đối với

Nẵng, nơi tôi sinh sống và làm việc. Ở

nổi tiếng với R&D, và sau đó là thương

khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo.

đây, tôi chưa bàn về Đà Nẵng, mà muốn

mại hóa nó. Nhìn về Việt Nam, ai cũng sẽ

bạn đọc có cái nhìn về khởi nghiệp Israel,

nghĩ sẽ khó để thực hiện, song tôi nghĩ là

thông qua những cảm nhận mà cá nhân

nếu Việt Nam không bắt đầu từ R&D thì

tôi thu hái được.

sẽ không thể đạt đến một kết quả cụ thể.

cá chuồn - innovation hub by the sea tết kỷ hợi

Startup cũng chỉ bắt đầu từ những điều rất đơn thuần Có lẽ một trong những phiên trao đổi

xà phòng và nước phung phí vậy bố, con thấy thế giới còn thiếu nước cực kì. Và tôi nảy ra ý tưởng làm một sản phẩm rửa tay

đang đóng góp xây dựng, dù rằng những

* Phó Giám đốc, Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng *Bài viết đã được đăng trên Tạp chí Thông tin và Truyền thông Đà Nẵng

thú vị nhất trong dịp này là buổi thảo luận

tết kỷ hợi cá chuồn - innovation hub by the sea

CÁ C H UỒN - I NN OVATI O N H U B B Y TH E S EA S Ố 4 TẾT KỶ HỢI 2019 CHỊU TRÁCH NHIỆM XUẤT BẢN Giám đốc Trương Công Báo CHỊU TRÁCH NHIỆM BẢN THẢO Tổng biên tập Nguyễn Kim Huy CHỊU TRÁCH NHIỆM NỘI DUNG Võ Duy Khương Lưu Duy Trân BIÊN TẬP Võ Duy Khương Lưu Duy Trân Vũ Thị Tươi THƯ KÝ Lưu Duy Trân TRÌNH BÀY Đỗ Quốc Phong Bìa 1: Robotic hand holding an apple 3d rendering - Nguồn: Depositphotos.com Bìa 3: Cubes - Tác giả: Lernert & Sander Bìa 4: Làng hoa Sa Đéc - Đồng Tháp (Hành trình yêu thương) - Nguồn: Traqué Studio In 300 cuốn khổ 20.5x25.5 cm tại ... In xong và nộp lưu chiều tháng 1/2019

Chúc bạn & gia đình năm mới Kỷ Hợi thịnh vượng và sung túc