№4 пк 2016 by djek9007

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Ы. АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ БІЛІМ АКАДЕМИЯСЫ МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН НАЦИОНАЛЬНАЯ АКАДЕМИЯ ОБРАЗОВАНИЯ ИМ. Ы. АЛТЫНСАРИНА

Қазақстан кәсіпкері Профессионал Казахстана №4 (123)

ғылыми-әдістемелік журнал научно-методический журнал

2001 жылдан бастап шыға бастады Издается с 2001 года

Астана 2016

МАЗМҰНЫ

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Құрылтайшы: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Е.С. Әміров “Ы. Алтынсарин атындағы Уақыт жаңа міндеттер жүктейді . ................................................................................................................................. 5 Ұлттық білім академиясы” Г.С. Уатаева РМҚК

Ұжым жұмысының негізгі басымдылығы ................................................................................................................. 8 К.З. Жакупова Бас редактор Колледждің әдістемелік қызметі ................................................................................................................................. 12 Ж.О. Жылбаев – С.Д. Джуманкулова Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының Ғылыми іс-әрекеттің оқу үрдісін дамытудағы алатын орны ............................................................................ 18 президенті А.А Алшинбаева Тұлғаны тәрбиелеу - заманауи оқу үдерісінің басты міндеті............................................................................ 21 Л.Г. Шевченко Бас редактордың Кәсіби құзіреттілікті және бәсекеге қабілеттілікті қалыптастырудың шарты ретінде колледж орынбасары студенттерін іс-тәжірибелік бағдарлауға оқыту..................................................................................................... 25 А.Е. Абылғазина – Ы. Алтынсарин атындағы Д.К. Исатаев Ұлттық білім академиясы Рухани-адамгершілік құндылықтар — «Мәңгілік ел» дамуының негізгі кепілі ........................................ 30 кәсіптік білім бөлімінің Т. Г. Серова меңгерушісі Инновациялық әдістер мен тәсілдерді интеграциялау арқылы кәсіби құзіреттіліктерді жетілдіру.32 Редакция алқасының О.В. Траксель мүшелері Жетістікке жету жолында ................................................................................................................................................ 36 Э.М. Садвакасова Қ.И. Сарсембаева В.Ф. Русецкий Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту бөлімінде студенттердің ойлау іс-әрекетін жандандыру....... 40 М.У. Мұқашева Ж.А. Караев Г.С. Есенбаева Б.А. Жетпісбаева Бастауыш мектепте дүниетану пәнін оқыту әдістемесін жетілдіру . ............................................................. 43 В.И. Старунов А.Б. Аяғанов Кейс-стади амал-тәсілі немесе оқытудың нақты жағдаяттары ....................................................................... 47 Редактор Р.М. Кадирберлина О.А. Құсайынов Дауыс қою, балалар дауыс аппаратының ерекшелігі.......................................................................................... 50 Г.С. Искакова Корректор Қазақ әдебиетін «өзін-өзі тану» пәнімен кіріктіру .............................................................................................. 52 Б.М. Мұқатаева Г.Р. Торебаева Қ.А Рахымжанов Білім берудегі қазіргі заманғы технологиялар . .................................................................................................... 55 Техникалық редактор А.Г. Валиева Ә.Ж. Исабаев Кембридж бағдарламасының жаңа әдіс-тәсілдерін колледждің оқу процесіне енгізу жолдары .... 59 Г.Т. Муханова, А.С. Мукашева Ы.Алтынсариннің педагогикалық идеяларының бүгінгі күнмен сабақтастығы......................................... 63 Т.Е. Лунёва Шетел тілін оқытуда тұлғалық-бағытталған тәсіл ретінде ынтымақтастық оқыту .................................. 66 “Қазақстан кәсіпкері Профессионал Казахстана” Ж.Д. Нургалиева журналы Білім және ғылым «Өзін-өзі тану» пәнінің басқа пәндермен кіріктіру - табиғи құбылыс . ....................................................... 70 А.Т. Жамбаева, С.К. Расулиева саласындағы қадағалау және аттестаттау комитеті Ағылшын тілін оқыту үдерісіндегі ойынның рөлі ................................................................................................. 73 бекiткен басылымдар Д.А. Курманова тiзiмiне Полифониялық шығарманы дағдылы дамыту......................................................................................................... 77 педагогика ғылымдары А.Ж. Касимова бойынша 2005 жылғы Білімді маман – білікті ұстаз ......................................................................................................................................... 81 28 қазандағы Б.И. Исполова №12 Алқа шешiмiмен Арнайы пән «сурет»........................................................................................................................................................... 83 енгiзiлдi. О.Е. Елефтериади Ақпараттық коммуникативтік технологиялардың музыкалық тәрбиелеу мен білім берудегі қолдану Журнал Қазақстан мүмкіндіктері ....................................................................................................................................................................... 86 Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде 2009 жылы 27 қаңтарда №9840-ж куәлiгiмен қайта тiркелді.

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК БІЛІМ C.И. Ильясова Ағылшын сабақтарында кәсіби бағыт ....................................................................................................................... 89 А.Т. Тостамбекова Студенттерге қатысты дәрісханадан тыс жұмыстарының жетілдірілуі. ..................................................... 93 БІЗДІҢ АВТОРЛАР............................................................................................................................................................... 96 АВТОРЛАРҒА АРНАЛҒАН ЕРЕЖЕЛЕР............................................................................................................................ 98

СОДЕРЖАНИЕ

НАШИ ЮБИЛЯРЫ Е.С. Амиров Время ставит новые задачи......................................................................................................................................................................................................5 Г.С. Уатаева Основные приоритеты в работе коллектива ....................................................................................................................................................................8 К.З. Жакупова Методическая служба колледжа ...........................................................................................................................................................................................12 С.Д. Джуманкулова Роль научной деятельности в развитии учебного процесса ......................................................................................................................................18 А.А Алшинбаева Воспитание человека – главная задача современного образовательного процесса .....................................................................................21 Л.Г. Шевченко Практикоориентированное обучение студентов колледжа как условие формирования профессиональных компетенций и конкурентноспособности...........................................................................................................................................................................25 Д.К. Исатаев Духовно-нравственные ценности - основной залог развития «Мәңгілік ел» .....................................................................................................30 Т. Г. Серова Совершенствование профессиональных компетенций через интеграцию инновационных методов ....................................................32 О.В. Траксель На пути к успеху.............................................................................................................................................................................................................................36 К.И. Сарсембаева Активизaция мыслительных деятельностей у студентов отделения «Дошкольное воспитание и обучение» ......................................40 Г.С. Есенбаева Совершенствование методики преподавания предмета «Познание мира» в начальной школе ..............................................................43 А.Б. Аяганов Метод кейс-стади или конкретные ситуации обучения ..............................................................................................................................................47 Р.М. Кадирберлина Постановка голоса, особенность голосового аппарата у детей ...............................................................................................................................50 Г.С. Искакова Интеграция казахской литературы с предметом «Самопознание» ........................................................................................................................52 Г.Р. Торебаева Современные технологии в обучении ................................................................................................................................................................................55 А.Г. Валиева Пути внедрения в учебный процесс колледжа новых методов-способов кембриджской программы . .................................................59 Г.Т. Муханова, А.С. Мукашева Преемственность педагогических идей И. Алтынсарина в условиях обновления содержания образования ......................................63 Т.Е. Лунёва Обучение в сотрудничестве как личностно-ориентированный подход в преподаваний иностранного языка ..................................66 Ж.Д. Нургалиева Интеграция предмета «Самопознание» и других дисциплин - естественное явление .................................................................................70 А.Т. Жамбаева, С.К. Расулиева Роль игры в процессе изучения английского языка ....................................................................................................................................................73 Д.А. Курманова Развитие навыков работы над полифонией ....................................................................................................................................................................77 А.Ж. Касимова Образованный специалист – квалифицированный учитель ......................................................................................................................................81 Б.И. Исполова Cпециальная дисциплина «Рисунок» ................................................................................................................................................................................83 О.Е. Елефтериади Возможности применения икт в музыкальном воспитании и обучении . ............................................................................................................86

ТЕХНИЧЕСКОЕ И ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ C.И. Ильясова Профессиональная направленность на уроках иностранного языка ....................................................................................................................89 А.Т. Тостамбекова Совершенствование внеаудиторной работы со студентами ....................................................................................................................................93 НАШИ АВТОРЫ...............................................................................................................................................................................................................................96 ПРАВИЛА ДЛЯ АВТОРОВ............................................................................................................................................................................................................98

CONTENT

JUBILEE E.S. Amirov Time demands new tasks ..........................................................................................................................................................................................................5 G.S. Uatayeva The basic priorities in teamwork ............................................................................................................................................................................................8 K.Z. Zhakupova Methodical work of the college ..............................................................................................................................................................................................12 S.D. Dzhumankulova The role of scientific activity in the development of teaching process ....................................................................................................................18 A.A. Alshinbayeva Person’s upbringing is the main task of modern educatioanal process ...................................................................................................................21 L.G. Shevchenko Practice-training teaching of college students as a condition of formation of professional competence and competitiveness ..........................................................................................................................................................................................25 D.K. Isatayev Spiritual and moral values are the bases of «мәңгілік ел» development ...............................................................................................................30 T.G. Serova Improving of the professional competences through the integration of innovative techniques and methods..........................................32 O.V. Traksel On the way to success ................................................................................................................................................................................................................36 K.I. Sarsembayeva Activization of thinking acvtivities of students in Pre-school education department.........................................................................................40 G.S. Essenbayeva Improvement of teaching methods the subject world cognition of at primary school ......................................................................................43 A.B. Ayaganov Case-study method or concrete situations of teaching ..................................................................................................................................................47 R.M. Kadirberlina Voice training, feature of children’s vocal tract .................................................................................................................................................................50 G.C. Iskakova The integration of the kazakh literature into the subject «self-awareness» . ........................................................................................................52 G.R. Torebayeva Modern technologies of teaching ..........................................................................................................................................................................................55 A.G. Valiyeva The ways of introduction of the new methods of cambridge program into the college teaching process..................................................59 G.T. Mukhanova, A.S. Mukasheva Continuity of the pedagogical ideas of y.Altynsarin in the context of the education content renovation ..................................................63 T.E. Lunyova Education in cooperation as a student-centered approach in teaching a foreign language ............................................................................66 Zh.D. Nurgalieva Integration of the subject «self-awareness» and other disciplines - natural phenomenon ............................................................................70 A.T. Zhambayeva, S.K. Rassulieva The role of game in the process of learning english language ..................................................................................................................................73 D.A. Kurmanova The development of work skills on polyphony .................................................................................................................................................................77 A.ZH. Kasimova A well – educated specialist is a skilled teacher ..............................................................................................................................................................81 B.I. Ispolova Special discipline «painting» ...................................................................................................................................................................................................83 O.E. Eleftriadi The ways of usage itc in the musical upbringing and education ...............................................................................................................................86

TECHNICAL AND PROFESSIONAL EDUCATION S.I Ilyasova Professional orientation at foreign language lessons ....................................................................................................................................................89 A.T. Tostambekova The improvement of out of class work with students......................................................................................................................................................93 OUR AUTHORS................................................................................................................................................................................................................................96 RULES FOR AUTHORS..................................................................................................................................................................................................................98

НАШИ ЮБИЛЯРЫ ӘОЖ 377.1

УАҚЫТ ЖАҢА МІНДЕТТЕР ЖҮКТЕЙДІ Е.С. ӘМІРОВ

Қарағанды гуманитарлық колледжінің директоры, «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері»

Мақала авторы Қарағанды гуманитарлық колледжінің құрылған күнінен бастап, осы уақытқа дейінгі қалыптасуы мен даму мәселесіне көңіл бөледі. Автор статьи обращается к проблемам образования и развития Карагандинского гуманитарного колледжа с момента его основания и до сегодняшнего дня. The author of the article addresses to the problems of education and development of Karaganda humanitarian college from the moment of its foundation till now. Тірек сөздер: пәнаралық ықпалдастыру, үздіксіз білім беру, кәсіптік тәжірибе. Ключевые слова: интеграция, непрерывное образование, профессиональная практика. Keywords: integration, continuous education , professional practice. «Біздің жастарымыз оқуға, жаңа ғылым-білімді игеруге, жаңа машықтар алуға, білім мен технологияны күнделікті өмірде шебер де тиімді пайдалануға тиіс. Біз бұл үшін барлық мүмкіндіктерді жасап, ең қолайлы жағдайлармен қамтамасыз етуіміз керек» Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Еліміз егемендік алғаннан бері білім саласы өзгеріп, жаңарып, өсіп дамып келе жатыр. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев айтқандай: «Қазір білекке емес, білімге сенетін заман». Заманауи әлемде елдің қуаты ең алдымен азаматтардың білімімен өлшенеді. Терең білім – Тәуелсіздігіміздің де кепілі, тірегі. Қазіргі уақытта білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру барысында белсенді түрде жұмыстар жүргізілуде. Бағдарламаның негізгі мақсаты техникалық және кәсіптік білім алу үшін жағдайлар жасау арқылы жастарды әлеуметтік-экономикалық интеграциялау және бәсекеге қабілетті кәсіби маман етіп даярлау

болса, осы мақсаттарды шешу негізінен оқытушылар қауымының кәсіби шеберлігіне, білімдарлығына, өзіне сенімділігіне және мәдениеттілігіне байланысты. Қарағанды гуманитарлық колледжі осы мақсат-міндеттерге сай техникалық және кәсіптік білім беруді жүзеге асырып келе жатқан республикамыздағы оқу орындарының бірі болып саналады. Биылғы жыл колледж ұжымы үшін айтулы мерекелі жыл, себебі, оқу орнына – 40 жыл. Осыған орай колледж ұжымы өзінің өткен тарихын зерделеп, жетістіктерімен бөліспек. Өткен ғасырдың екінші жартысында құрылып, бүгінде республика деңгейіндегі іргелі білім орындарының бірі болып саналатын 5

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Қарағанды гуманитарлық колледжінің тарихы – бай, тамыры тереңде. Қазақ КСР Министрлер кеңесінің 3.06.1976 жылғы №252 Қаулысы мен КСРО Жоғары және орта арнайы білім беру министрлігі алқасының 11.10.1976 жылғы №93-01-391/0918 шешімінің негізінде Қазақ КСР Министрлер кеңесінің 25.10.1976 жылғы №695 Жарлығы бойынша Қарағанды педагогикалық училищесі құрылды. Бұл облыс орталығындағы мұғалімдер даярлайтын алғашқы педагогикалық училище болып саналды. 1995 жылы ҚР Білім министрлігінің 09.06.1995 жылғы №133 бұйрығы негізінде Қарағанды педагогикалық училищесі атауы Қарағанды педагогикалық колледжі болып өзгертіліп, 1997 жылы Облыстық білім департаментінің 17.07.1997 жылғы №401 бұйрығы негізінде Қарағанды гуманитарлық колледжі болып қайта құрылды. Қырық жылдық тарихында колледж 8961 маман дайындады. ҚР Білім және ғылым министрінің бұйрығымен «Бейнелеу өнері және сызу», «Технология», «Музыкалық білім беру» мамандықтары бойынша Республикалық оқу - әдістемелік орталық болып бекітілді. Оқу орны облыстағы педагогикалық ғылым мен мәдениет орталығына айналды. Бәсекеге қабілетті, жаңаша ойлай білетін, шәкірттерге шығармашылық талап қоятын, сапалы-саналы мұғалімдер даярлауды мақсатты түрде басшылыққа алып келеді. Озық елдер қатарына кіру жолында өзгелермен терезесі тең білімді ұрпақ тәрбиелеуде ұстаздар қауымына түсер салмақ та, міндет те – зор. Білім беру сапасының бір кепілі, ол оқу орнының материалдық-техникалық жағдайына байланысты екені белгілі. Оқу корпустарында талапқа сай жабдықталған 51 оқу кабинеті, 5 компьютерлік сынып және 2 лингафондық кабинет, сондай-ақ арнайы пәндерді өткізуге арналған 8 оқыту шеберханасы, музыка пәні бойынша жеке сабақтарға 16 кабинет, жалпы білім беретін 20 кабинет жұмыс істейді. Сонымен қатар оқу ғимаратында 130 адамға арналған мәжіліс залы, 50 орындық оқу залы бар кітапхана, ғылыми және оқу-әдістемелік кабинет, мектепке дейінгі педагогика кабинеті, жастар алқасы кеңесінің кабинеті, спортзал,

медпункт, асхана және тағы да басқа оқу тәрбие орталықтары қызмет етеді. Қандай да бір оқу орны болмасын оның арнайы білімі бар мамандар даярлау әлеуеті, сол оқу орнында қызмет етіп жүрген оқытушылардың ғылыми дәрежесінің деңгейіне, олардың шығармашылық табыстарына тікелей байланысты. Колледждің педагогикалық қызметкерлері қатарында 1 — «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері», 2 — Ыбырай Алтынсарин төсбелгісі, 6 — «ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері», 7 оқытушы — «Білім беру ісінің үздігі», 2 оқытушы — «Еңбек ардагері», 1 — Қазақстан халқы ассамблеясының қоғамдық «Бірлік» алтын медалі игері бар. Сондай-ақ, 1 оқытушы ҚР Суретшілер одағының мүшесі болса, 1 оқытушымыз ҚР Дизайнерлер одағының мүшесі болып табылады. Колледжде жоғары санатты — 56, І санатты — 22, ІІ санатты — 17 оқытушы табысты қызмет атқаруда. Қазіргі заман талабына сай оқытушы еңбегі үздіксіз ізденісті, өз білімі мен тәжірибесін жетілдіріп отыруды талап етеді. Осы мақсатта колледж Ресейдің Санкт-Петербург қаласындағы А.С.Пушкин атындағы Ленинград мемлекеттік университетімен әріптестік негізде жұмыс істеп, аталған оқу орнына жыл сайын оқытушыларымызды жіберіп, өз білімдерін жетілдіріп, тәжірибе алмасып отырады. Оқытушы дамымай студент дамымайды, ақпараттық және білім беру технологияларын пайдаланбай, білім сапасын арттырамын деуге болмайды. 1987 – 2015 жылдары аралығында жалпы білім беретін пәндер бойынша облыстың базалық әдістемелік бірлестігінің орталығы болып, өз міндеттерімізді ойдағыдай атқардық. 2014 жылдың 13 маусымында САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕЛЕРІ ҚР СТ ИСО 90012009 стандарт талаптарына сәйкес деп танылып, колледжіміздің білім беру қызметі сертификатталды. 2016 жылдың 12—14 желтоқсанында колледж БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫН ҚАМТАМАСЫЗДАНДЫРУ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ АГЕНТТІКТІҢ (БСҚА) ұйымдастыруымен институционалдық және мамандандырылған аккредиттеудің алғашқы эксперттер комиссиясының оң бағасын алды. 6

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Сонымен қатар 40 жылдық тарихы бар оқу орнында 3 оркестр бар: үрмелі аспаптар, қазақ халық аспаптары, сырнайшылар оркестрі және студенттерден құралған хор ұжымы. Халықтық атағы бар үрмелі аспаптар ұжымы 1977 жылы ашылған, Қазақстан Республикасындағы тек қыз балалардан құралған ерекше оркестр. Республикалық, облыстық, қалалық мерекелік шараларға, үрмелі музыка фестивальдері мен шерулерге үнемі қатысып, 5 жыл сайын Халықтық атағын қорғап келеді. Халық аспаптар оркестрі мен сырнайшылар оркестрі ұжымдарының репертуарларында Қазақстан, Ресей, Еуропа елдерінің белгілі шығармалары бар. Хор ұжымы да осы бағыттарда еңбек етуде. «Өткенге қарап басымызды иеміз, ертеңге қарап білек сыбанамыз» демекші, колледж ұжымы оқу-тәрбие үрдісіне инновациялық технологияларды қарқынды енгізу арқылы жақсы нәтижелерге қол жеткізіп келеді. Жалпы колледждегі инновациялық жобаларға тоқталсақ: — «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім беру бағдарламасы бойынша Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2014 жылғы 20 тамыздағы №356 бұйрығына сәйкес Республикалық пилоттық жобаға енгізіліп, білім беру жүйелерінде пәнаралық ықпалдастыруды (интеграция) жүзеге асыру; — «Үштілді білім беруді дамытудың 20152017 жылдарға арналған Жол картасы» негізінде «Үштілді білім беруді енгізу және жүзеге асыру» облыстық пилоттық жобаға енуі; — Үздіксіз білім беруді жүзеге асыру барысында мектепке дейінгі мекемелер, жалпы орта білім беру мекемелері мен қосымша білім беру ұйымдары мұғалімдерінің біліктілігін арттыруды мақсат ететін өңірлік Оқу орталығы ашылды. Білім беру қызметін жүйелі түрде жетілдіріп отыру үшін педагогикалық кеңес, колледж кеңесі және өз істерінің шеберлерінен құралған әдістемелік комиссия жұмыс істейді. Оқу-тәрбие процесінің сапасын жақсарту және оқытушылардың біліктілігін арттыру бойынша негізгі жұмыстарды колледждің бейіндік пәндерді ұйымдастыру комиссиясы жүргізеді.

Бейіндік пәндерді ұйымдастыру бойынша 9 комиссия жұмыс істейді. Әдістемелік тақырыпқа сәйкес жоспарланған бейіндік пәндерді ұйымдастыру комиссиялары арасында тәжірибе алмасу, өзіндік білімін арттыру және әдістемелік көмек көрсету мақсатында семинарлар және құзыреттілікке негізделген ықпалдастырылған сабақтар өткізіледі. Сондай-ақ, жыл сайын «Колледждің үздік оқытушысы», «Үздік оқуәдістемелік кешен», «Үздік бейіндік пәндерді ұйымдастыру комиссиясы», «Үздік топ» байқаулары өткізіледі. Қазіргі қоғамның тәрбие саласындағы ең маңызды міндеттерінің бірі ұлттық және жалпы адамгершілік құндылықтар негізінде, тұлғаның кәсіби өсуі мен дамуы, ұлттың мәдениеті мен салт-дәстүрін сақтауы және әлем мәдениетінің жетістіктерін меңгеру болып саналады. Студенттерді тәрбиелеуде негізгі мақсат қоғамға пайдалы, үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор бола білетін, жан-жақты шығармашыл, рухани бай тұлғаны қалыптастыру болып табылса, тәрбие орталығы осы айтылған бағыттағы құндылықтарды басшылыққа алуда. Колледждің тәрбие жүйесі үйірме жұмыстарының сапалы өтілуін бақылап, оның құрамындағы студенттердің әртүрлі колледжішілік, қалалық, облыстық, республикалық, халықаралық деңгейде өткізілетін мәдени іс-шараларға қатысуына бағыт-бағдар беріп отырады. Кәсіби тәжірибе – кәсіптік білім беру жүйесінің бөлінбейтін бөлігі. Кәсіби тәжірибенің мақсаты білім алушылардың теориялық білімдерін бекітіп тереңдету, таңдаған мамандығы бойынша кәсіби қызметін өз бетімен орындау үшін қажетті біліктілік пен дағдыларын дамытуға бағытталады. Кәсіби тәжірибеден өту мақсатында қаламыздағы жалпы білім беретін мектептермен және мектепке дейінгі мекемелермен келісімшарт негізінде жұмыс істеп келеміз. Колледж ұжымының міндеті – сын тұрғысынан және жаңашыл ойлай білетін, рухы мықты, өз білімін қоғамның алға басуына жұмсай алатын адамды тәрбиелеу, ол үшін қолайлы білім беру кеңістігін жасау. 7

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

«Орташа мұғалім айтып береді, жақсы мұғалім түсіндіреді, үздік мұғалім көрсетеді, Ұлы мұғалім қанаттандырады, шабыттандырады», – деген шығыс даналығын басшылыққа алып білім мазмұнын жаңарту, оқытудың инновациялық

технологиялары мен жаңа әдістерін қолдану арқылы мамандардың кәсіптік дайындығын қамтамасыз ететін Қарағанды гуманитарлық колледжі білім беру саласында қарқынды дамып келе жатыр деп сеніммен айтуға болады.

УДК 377.35.1

ОСНОВНЫЕ ПРИОРИТЕТЫ В РАБОТЕ КОЛЛЕКТИВА Г.С. УАТАЕВА

заместитель директора по учебной работе, Карагандинского гуманитарного колледжа

Мақалада колледждің оқу іс-әрекетін жетілдіру және модернизациялаудың негізгі міндеттері қарастырылған. В данной статье рассматриваются основные задачи совершенствования и модернизации образовательной деятельности колледжа. In this article the author investigates the basic tasks of improvement and modernization of the college’s educational activity.

Тірек сөздер: бәсекелестік, кәсіби құзыреттілік, миссия, стратегия. Ключевые слова: конкурентность, профессиональная компетентность, миссия, стратегия. Key words: competitiveness, professional competence, mission, strategy. В условиях реализации Послания Президента РК Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Казахстанский путь - 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее» важнейшей задачей колледжа является совершенствование и модернизация образовательной деятельности, введение новых информационных и инновационных технологий, интеграция науки и практики, конкурентность обучения, совершенствование учебного процесса, формирование способности к перспективному творчеству преподавателя и студента. Лидерскую позицию Карагандинского гуманитарного колледжа на рынке образовательных услуг создает позитивный имидж среди организаций ТиПО по

Карагандинской области и в целом по республике. Ценности колледжа являются главным условием развития учебного заведения и залогом успеха. Учебное заведение стремится дать молодому поколению не только профессиональные компетенции, но и возможность свободно ориентироваться в мире современных социальных ценностей. Свою образовательную деятельность КГКП «Карагандинский гуманитарный колледж» осуществляет на основании Государственной лицензии №13018580, выданной Департаментом по контролю в сфере образования Карагандинской области Комитета по контролю в сфере образования и науки Министерства образования и науки РК от 28.11.2013 года. 8

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Коллективу колледжа удалось не только сохранить, но и творчески приумножить богатые традиции Карагандинского педагогического училища. Стратегия колледжа ориентирована на устойчивое развитие с учетом сильных и слабых сторон организации, угроз и возможностей и связана с ростом конкурентоспособности образовательных услуг. В колледже к началу 2016-2017 учебного года были переработаны, обсуждены в коллективе и утверждены несколько важнейших документов, включая политику в области качества и цели в области качества, план антикризисных мероприятий колледжа, миссию и видение колледжа с учетом основных направлений его стратегического развития, стратегический план колледжа на 2016-2019 гг. Коллектив Карагандинского гуманитарного колледжа ставит сегодня высокие цели и задачи по росту конкурентоспособности образовательных услуг в соответствии с выработанной стратегией, миссией. Миссия: Реализация государственной политики в области образования и науки, обеспечивающей конкурентоспособность выпускников и устойчивое развитие колледжа. Видение: КГКП «Карагандинский гуманитарный колледж», являясь одним из ведущих колледжей гуманитарного профиля, позиционирует себя как инновационное, престижное учебное заведение современного Казахстана, гарантирующий подготовку образованной, творческой, компетентной личности, способной жить в динамично развивающейся среде, готовой к самоактуализации в интересах общества и государства. Основными ценностями колледжа являются: • обеспечение высокого качества образовательных услуг; • постоянный поиск путей повышения эффективности образовательных услуг; • общечеловеческая высокая гражданская позиция; • уважительное и бережное отношение к личности; • социальная ответственность перед обществом.

Коллектив колледжа видит основу достижения целей в постоянном повышении качества работы, непрестанном совершенствовании профессиональных знаний и профессионального роста. Учебным заведением в рамках формирования стратегии колледжа и выполнения миссии выработаны 5 стратегических направлений: 1. Обеспечение доступности качественного образования. 2. Создание условий для развития молодежи, вовлечения их в социально-экономическое развитие страны. 3.Совершенствование менеджмента и структуры управления колледжем. 4. Внедрение трехъязычного образования в образовательный процесс колледжа. 5. Организация работы учебного центра по дополнительному образованию. Сформированные стратегические направления детализируются через 5 целей с соответствующими индикаторами, которые распадаются на 20 задач и 71 показатель соответственно. Соответствие миссии, целей и задач требованиям рынка обеспечивается в следующем: выполнение государственных общеобязательных стандартов образования (ГОСО) специальностей и реализация стратегических направлений с учетом мировых тенденций, отраслевой направленности и спроса работодателей. При этом потенциальное трудоустройство и получение дальнейшего образования выпускников колледжа используется для корректировки образовательных программ, ориентированных не только на внутренний рынок, но и на запросы и требования международного рынка. Это обеспечивает выпускникам возможность более широкого применения полученных знаний и компетенций в различных сферах их профессиональной деятельности. Контроль за реализацией миссии, целей и задач осуществляется на нескольких управленческих уровнях. В целях формирования и регулярного пересмотра миссии, видения и стратегии и мониторинга их реализации в колледже используются такие механизмы, как 9

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

осуществление контроля по их выполнению на уровнях структурных подразделений. Миссия колледжа, цели и задачи соответствуют интеллектуальным и материальным ресурсам учебного заведения и требованиям рынка. Коллектив колледжа ставит перед собой задачи по дальнейшему улучшению качества образования и повышению имиджа колледжа. Руководством колледжа в Стратегическом плане развития на 2016-2019 гг. выдвинуты несколько приоритетов в соответствии с миссией, целями и задачами, на основании имеющихся ресурсов и возможностей колледжа: - система обеспечения качества обучения; - обеспечение интеграции науки и производства в колледже; - кадровая политика; - воспитание гармонично развитой личности; - укрепление материально-технической базы; - социальная поддержка преподавателей и студентов; - совершенствование структуры, стиля и методов управленческой работы. Указанные приоритеты по учебному, научно-методическому направлениям рассматриваются через SWOT-анализ, после чего каждый приоритет раскрывается через конкретные мероприятия, способы их реализации, механизм исполнения, ожидаемые результаты, сроки и ответственные. Коллегиальные органы управления участвуют в планировании, мониторинге и совершенствовании образовательной системы колледжа. С этой целью регулярно, согласно регламенту колледжа, проводятся заседания, на которых рассматриваются изучаемые вопросы по различным направлениям деятельности колледжа, обсуждаются возможные пути улучшения, принимаются решения по совершенствованию процессов, назначаются ответственные и сроки исполнения. Все принятые решения протоколируются. Основными учебными структурными подразделениями являются отделения. Их особенностями является широкий круг 10

их функциональных обязанностей, чем обусловлена подчиненность отделений всем заместителям директора всех направлений. Контроль над деятельностью отделений, работы профильных предметов и других структурных подразделений осуществляется на определенных этапах в соответствии с планом внутренних аудитов и распоряжениями директора о проведении текущих проверок. Текущие проверки в колледже проводятся специально создаваемыми комиссиями из наиболее компетентных сотрудников по проверяемому направлению деятельности. Целью текущих проверок является изучение и контроль параметров учебного, методического и других процессов. Также отделениями и структурными подразделениями осуществляется текущий внутренний контроль деятельности. С этой целью на отделениях распоряжением директора создаются рабочие комиссии. Объектами внутренних проверок на отделениях, как правило, являются: - готовность и содержание учебнометодических комплексов дисциплин; - результаты работы и применения рейтинговой оценки деятельности ПС; - готовность дипломных работ; - посещаемость занятий студентами; - состояние делопроизводства профильных дисциплин и др. Измерение и оценка результатов учебной деятельности осуществляются в соответствии с положением о мониторинге качества образовательного процесса. В течение учебного года проводится мониторинг уровня сформированности обязательных результатов обучения по дисциплинам в виде контрольных работ: – стартовый (входной) контроль, (срез знаний по общеобразовательным дисциплинам среди студентов 1 курса) цель которого – определить степень устойчивости знаний студентов, выяснить причины пробелов знаний и наметить меры по устранению выявленных пробелов в процессе повторения материала прошлых лет; – промежуточный (семестровый контроль), целью которого является отслеживание

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

динамики обученности студентов, коррекция деятельности преподавателей и студентов для предупреждения неуспеваемости и задолженностей; – итоговый (годовой контроль), цель которого состоит в определении уровня сформированности ЗУН при переходе студентов на следующий курс, отслеживании динамики их обученности, прогнозировании результативности дальнейшего обучения студентов, выявлении недостатков в работе, планировании внутриколледжного контроля на следующий учебный год по дисциплинам и группам, по которым получены неудовлетворительные результаты мониторинга. В колледже проводится анализ требований к услуге. Требования к услуге образовательного характера диктуются содержанием ГОСО, квалификационными характеристиками лицензированных специальностей, регламентирующими документами Министерства образования и науки РК. На основании требований ГОСО разрабатывается учебная документация для внутреннего пользования – рабочие учебные планы, рабочие программы и календарнотематические планы, соответствие которых требованиям ГОСО изучается и согласовывается на заседаниях ПД, утверждается директором колледжа. Для оценки удовлетворенности потребителей сотрудниками колледжа осуществляется сбор информации об удовлетворенности потребителя путем проведения анкетирования, анализ которых используется руководством для усовершенствования образовательной услуги. Обязательства по соблюдению моральноэтических норм сотрудниками колледжа закреплены в Кодексе чести преподавателей КГКП «Карагандинский гуманитарный колледж» (утвержден на заседании педагогического совета от 26. 06. 2016., протокол № 6). Согласно Кодексу чести КГКП «Карагандинский гуманитарный колледж» взаимоотношения преподавателей со студентами, преподавателями и администрацией

строят на основе принципов добросовестности, пунктуальности, вежливости, внимательности, тактичности, ответственности, доверия, порядочности, взаимного уважения и сотрудничества. Элементами электронного документооборота в настоящее время являются система «Управление кадрами», обеспечивающая обработку данных о сотрудниках, и виртуальная приемная директора, позволяющая эффективно организовать обратную связь с потребителями. Также функционирует внутренняя почтовая система, позволяющая ускорить обмен документами между сотрудниками. Для удобства внутренней рассылки писем по подразделениям колледжа, создан внутренний почтовый сервер mail.ru. На сервере колледжа зарегистрировано 108 почтовых ящиков. Для удобства работы с почтой на рабочих местах, было настроено ПО MS Outlook Express. Для которого создана адресная книга, включающая в себя адреса всех структурных подразделений колледжа. Для улучшения электронного документооборота был проведен анализ существующей организационной структуры колледжа, определены пути циркулирования документации, разработан план внедрения системы электронного документооборота. Применение информационных технологий открывает широкие перспективы для совершенствования всех этапов учебного процесса, от постановки целей до анализа результатов обучения. Использование инновационных технологий в учебном процессе колледжа опирается на материальнотехническую базу, совершенствование которой в соответствии с требованиями времени осуществляется постоянно. В колледже создана система информирования общественности. Действует сайт колледжа. На сайте размещается информация о деятельности колледжа, новости, которые сопровождаются фотоснимками. Конкурсы, смотры, соревнования, конференции, мастер-классы - все это размещается в новостях сайта колледжа. В аудиториях, библиотеке, читальном зале, имеется свободный доступ к образовательным интернет-ресурсам. 11

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

КГКП «Карагандинский гуманитарный колледж» прошел все требуемые стадии контроля со стороны министерства и не намерен останавливаться на достигнутом. Список использованной литературы 1. Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Казахстанский путь - 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее» (Астана, 17 января 2014 года) 2. Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 2016-2019 годы, раздел «Техническое и профессиональное образование» 3. Стратегический план колледжа на 2016-2019 гг.

УДК 377.35.01

МЕТОДИЧЕСКАЯ СЛУЖБА КОЛЛЕДЖА К.З. ЖАКУПОВА

заместитель директора по методической работе, Карагандинский гуманитарный колледж Мақала педагогикалық кадрлардың кәсіби –педагогикалық құзіретін , оқу орнының әдістемелік қызметі арқылы ,үзіліссіз көтеруді ұйымдастыру туралы баяндайды. Статья посвящена организации непрерывного повышения профессионально-педагогической компетенции педагогических кадров через методическую службу учебного заведения. The article focuses on the continuous improvement of the professional – pedagogical competence of the teaching staff through methodical service of the institution. Тірек сөздер: біліктілікті арттыру, үштілді білім беру, әрдеңгейлі әдістемелік жұмыс жүйесі. Ключевые слова: повышение квалификации, трехъязычное образование, разноуровневая система методической работы. Keywords: skills training, trilingual education, split-level system of methodical work. Ключевую роль в удовлетворении интересов личности, потребностей рынка труда и перспектив развития экономики и социальной сферы играет система технического и профессионального образования, которая сегодня претерпевает модернизацию в соответствии с запросами общества и индустриально-инновационного

развития экономики, интеграцией в мировое образовательное пространство. В условиях модернизации ТиПО Республики Казахстан образовательный процесс Карагандинского гуманитарного колледжа претерпевает значительные изменения в подходах, содержании и технологиях обучения. Как колледжу, который готовит выпускников педа12

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

гогических специальностей, необходимо изменить систему подготовки будущих учителей, которые будут адаптированы в современных условиях, востребованы на рынке труда и конкурентоспособны. Важной задачей для педагогического коллектива колледжа является воспитание учителя не только с высоким уровнем профессиональной компетентности, прежде всего учителя с новым мировоззрением, основанным на приоритете духовности, чистым сердцем и нравственным чувством. В связи с этим, сохраняя приоритетное значение качества образования,педагогический коллектив колледжа направляет деятельность на совершенствование образовательного процесса, через обновление учебных программ согласно условиям рынка труда с вовлечением работодателей в управление колледжем (определение содержания обучения, проведение экзаменов и в итоге получение специалиста с необходимой квалификацией), через внедрение трехъязычного образования, через нравственно-духовное образование.

Большую роль в осуществлении модернизации, обеспечении перехода к качественно новой системе образования принадлежит методической службе Карагандинского гуманитарного колледжа. Целью методической службы являются: • удовлетворение актуальных профессиональных потребностей педагогов в повышении квалификации; • создание педагогического коллектива способного к инновационной деятельности для обеспечения качественного образования специалистов. В структуру методической службы колледжа входят: методический кабинет (при кабинете функционирует школа педагогического мастерства (далее ШПМ), школа молодого преподавателя (далее ШМП), девять комиссий преподавателей профильных дисциплин(ППД), творческая группа, экспертная группа. Стратегию методической деятельности колледжа определяет методический совет.

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

На сегодняшний день методическая работа в колледже представляет собой специальный комплекс практических мероприятий, базирующийся на достижениях науки, передового педагогического опыта. С 2013 года деятельность педагогического коллектива осуществляется в рамках научно-практического исследования «Профессиональная компетенция педагога как один из ведущих аспектов модернизации в формировании конкурентоспособного специалиста». С 2014 года на базе колледжа реализуется Республиканский пилотный проект НДО «Самопознание», а с 2015 года областной проект «Внедрение трехъязычного образования в образовательный процесс колледжа». С 2015 года колледж является Ресурсным учебным центром для учителей общеобразовательных школ и дополнительного образования по трем направлениям: « Музыкальное образование», « Изобразительное искусство и черчение», « Технология». Благодаря эффективной работе методической службы образовательный процесс в колледже имеет солидное методическое обеспечение: • это современные программы по учебным дисциплинам, обеспечивающие реализацию Государственных стандартов по специальностям; • фонд учебной и дополнительной литературы; • положения о проводимых конкурсах и смотрах; фонд учебно-методических

разработок и другого методического материала на бумажном и электронном носителях; • программное обеспечение вычислительной техники; электронные учебнометодические комплексы по дисциплинам, творчески разработанные преподавателями колледжа и др. Для методической службы Карагандинского гуманитарного колледжа на первом месте стоит удовлетворение образовательных потребностей преподавателя в повышении его квалификации, которые заключаются в достижении уровня профессиональной компетентности, позволяющей ему стать (оставаться) успешным в профессиональной деятельности в связи с происходящими изменениями что, в конечном счете, обеспечит качество и эффективность образовательного процесса. Обеспечение развития профессиональных компетентностей педагогов осуществляется со следующих основных шагов: 1) диагностики актуальных потребностей преподавателей; 2) анализа зон затруднений преподавателей; 3) прогноза возможного роста профессиональной компетентности преподавателей; 4) проектирования методической работы колледжа; 5) планирования методической работы; 6) контроля над реализацией плана методической работы.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Диагностика актуальных потребностей (анкетирование, беседа) и анализ зон затруднений преподавателей позволили методической службе изучить реальные возможности преподавателей, знать об их профессиональных проблемах, проектировать методическую работу с учетом их индивидуальных особенностей и потребностей в решении профессиональных затруднений, оказывать внимание, поддержку и прогнозировать возможный рост профессиональной компетентности преподавателей. На данный момент в колледже создана разноуровневая система методической работы, которая реализуется через организационные и дидактические формы. Проводятся консультации преподавателей (индивидуальные, групповые, коллективные), информирование педагогического коллектива о новых направлениях в развитии образования, содержании образовательных программ, стандартах. Методическим кабинетом разработаны рекомендации по созданию, разработке учебно-методических комплексов дисциплин, рекомендации для молодых преподавателей, рекомендации для ППД - активные формы организации методической работы, информационного блока по следующей тематике: - инновационные педагогические технологии в образовательном процессе; - требования к современному уроку . Непрерывное педагогическое образование, постоянное повышение профессионализма педагогических кадров колледжа осуществляется в следующих направлениях: - повышение квалификации вне образовательного учреждения; - повышение квалификации внутри образовательного учреждения. Педагоги колледжа повышают квалификацию вне образовательного учреждения: - на международном уровне; - на республиканском уровне; - на курсах филиала АО НЦПК «Өрлеу» ИПК ПР по Карагандинской области. Повышение профессионального уровня внутри колледжа строится на дифференцирован-

ной основе и осуществляется через систему, составляющими которой являются: — проведение краткосрочных педагогических курсов с приглашением тренеров филиала АО НЦПК «Өрлеу» ИПК ПР по Карагандинской области; — курсы по изучению государственного и английского языков проводимые как преподавателями колледжа, так и другими внешними образовательными учреждениями по изучению языков. — работа школы педагогического мастерства (ШПМ), школы молодого преподавателя (ШМП). Важным этапом организации учебнометодического обеспечения образовательного процесса является деятельность комиссий преподавателей профильных дисциплин(далее ППД). На заседаниях ППД рассматриваются вопросы повышения теоретического и методического уровней организации учебной и воспитательной работы, нормативные документы, передовой педагогический опыт, изучаются современные концепции образования, обсуждаются результаты обучения и воспитания студентов, осуществляется обмен опытом работы. С целью повышения эффективности методической работы традиционными стали проведение объединенных заседаний ППД с учетом специфики преподаваемых предметов с использованием разнообразных форм методической работы (семинары, мастер-классы, круглые столы, тренинги и др.). Профессиональное самообразование педагогов заключается в работе по индивидуальным планам. Результатом данной деятельности преподавателей являются выступления на заседаниях ППД, участие в итоговой конференции педагогов колледжа, выпуск методической продукции, публикации. В конце года на заседаниях ППД проводится отчет по индивидуальным планам самообразования, защита портфолио педагогами, где определяются лучшие из них. Данный вид работы способствует формированию у педагогов навыков обобщения и анализа своей деятельности, позволяет судить о процессе индивидуального развития педагога, динамике результатов его профессиональной деятельности. 15

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

По обеспечению научно-методического сопровождения УВП комиссией ППД постоянно ведутся работы по разработке, пополнению , мониторингу и обновлению УМК, разработке методических и учебно-методических пособий и рекомендаций. Лучшие проекты уроков, мероприятий, интересный опыт для создания в последующем электронного банка данных, оформляются на выставку в методкабинет. Традиционными стали участия преподавателей в конкурсах «Лучшее УМК», «Лучшая методическая разработка года», «Учитель года», в методической выставке «Озық тәжрибе –ортақ әдіс», организованных методическим кабинетом, способствующие развитию мотиваций достижения успеха, стремлению к творческому самовыражению, обмену опытом. Анализы результатов таких конкурсов используются при планировании и корректировке деятельности, при аттестации педагогов, при отборе содержания проводимых семинаров, в индивидуальной работе с педагогами. Ежегодно проводятся научно-практические конференции педагогов, педагогические чтения, которые служат для обмена практическим опытом, способствуют углублению представлений педагогов по вопросам теории и практики обучения и воспитания студентов. Лучшие материалы конференции оформляются в сборник. Обмену опытом работы по повышению качества образования способствует проведение открытых уроков с применением передовых технологий и методов обучения (проектный, модульный, личностноориентированный, проблемное обучение, компетентностный, развития критического мышления, икт-технологии, кейс-метод, медиауроки, интегрированные уроки, применение элементов трехъязычного образования по методике CLIL и др.), которые создают условия для формирования трехъязычной личности будущих специалистов, также таких профессиональных навыков и умений, как целеполагание, диалоговые формы общения, организацию рефлексивной деятельности, навыки самостоятельной работы, cамооценки, аналитические умения, коммуникативные 16

навыки и решают задачи по духовнонравственному воспитанию будущих педагогов. Одним из эффективных форм методической работы является проведение творческих недель ППД в виде профессиональных конкурсов, олимпиад, фестивалей, отчетных концерт-классов, выставок разного плана, научно-практических конференций, внеклассных мероприятий, которые повышают рост познавательной активности студентов, способствуют приобретению профессиональных навыков и позволяют раскрыть их личность. Проблемы педагогической этики, требования к современному уроку, основы психологии, дидактики и другие вопросы решаются в рамках Школы молодого педагога (ШМП). Основная цель ШМП: • мотивирование успешности педагогов на повышение качества профессиональной подготовки молодых преподавателей; • интенсификация адаптации молодого специалиста в рамках современного профессионализма преподавателя. План ШМП разрабатывается с учетом потребностей начинающих специалистов и вновь прибывших: 1-й год —занятия по теме: «Знания и умения педагога - залог творчества и успеха студентов». 2-й — год занятия по теме: «Самостоятельный творческий поиск». Для оказания адресной помощи и более быстрого становления за каждым начинающим преподавателем закреплен наставник. В рамках работы школы педагогического мастерства (ШПМ) опытными преподавателями проводятся уроки для молодых преподавателей, психологические тренинги, посещение уроков с целью оказания методической помощи,обучающие семинары: «Современный урок», «Анализ и самоанализ урока» и др. Итогом работы с молодыми преподавателями является проведение недели « Шаг к мастерству» среди молодых преподавателей, в ходе которого молодые преподаватели показывают уроки с применением мультимедийных средств, инновационных технологий. По итогам проведенной отчетной недели молодых преподавателей определяются обладатели

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Кадырберлина Р.М., Канашкина В.В., Серова Т.Г., Темерова Н.П., Толеуовой Г.О., ЖермоленкоТ.А., Шевченко Л.Г. Положительным результатом методической работы колледжа можно назвать достижения следующих преподавателей: Жакуповой К.З обладателя Диплома I степени Республиканского конкурса « Методист года 2013; Траксель О.В. обладателя Диплома II степени областного конкурса «Учитель года», Диплома I степени областного конкурса « Лучшее УМК»; Джуманкуловой С.Д. обладателя Диплома II степени областного конкурса «Лучший психолог года»; молодого преподавателя Досманова Т.Д. лауреата молодежной премии акима города Караганды « Дарын -2015»; Муханову Г.Т. лауреата премии акима Карагандинской области в номинации «Лучший преподаватель ТиПО». Таким образом, методическая служба колледжа способствует решению приоритетных задач, стоящих перед колледжем, координирует деятельность ППД, оказывает помощь педагогическому коллективу в повышении профессиональной компетентности, что в свою очередь способствует росту профессионального уровня педагогического коллектива, активности преподавателей, их стремлению к творчеству, увеличению числа педагогов, участвующих в инновационных процессах колледжа, что в конечном счете обеспечит повышение качества образовательного процесса и конкурентоспособность выпускников на рынке труда.

номинации: «Лучший урок», «Педагог – интеллектуал», «Педагог - эрудит», «Педагог надежда». В рамках осуществления преемственности «школа-колледж-ВУЗ» осуществляется сотрудничество с образовательными учреждениями ( КарГу, НИШ, областная специализированная школа – интернат для одаренных детей №2 им. Н. Нурмакова ), по согласованию с управлением образования Карагандинской области, колледжем с участием учителей и воспитателей образовательных учреждений, преподавателей КарГу проводятся научнопрактические конференции, семинары (городские и областные), круглые столы по трехъязычному образованию, целью которых являются повышение профессионального мастерства педагогов и достижение нового качества воспитания и образования, освещение основных вопросов развития образования на современном этапе. Для оценки и стимулирования деятельности коллектива разработана система мотивации: • рейтинг преподавателей; • рейтинг комиссии ППД; • премирование педагогов за профессиональные достижения. С целью пропаганды передового педагогического опыта ведется работа по обобщению передового педагогического опыта по направлениям: учебная, методическая, воспитательная. Обобщены опыты следующих преподавателей колледжа: Ярычковская Г.П., Абикенова Н.К., Донченко О.В., Искакова Г.С.,

Список использованной литературы 1. Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 20162019 годы, раздел «Техническое и профессиональное образование». 2. Об утверждении Правил организации и осуществления учебно-методической и научнометодической работы. Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 29 ноября 2007 года N 583. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 13 декабря 2007. 3 Стратегический план колледжа на 2016-2019 гг.

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ ӘОЖ 37.026/1

ҒЫЛЫМИ ІС-ӘРЕКЕТТІҢ ОҚУ ҮРДІСІН ДАМЫТУДАҒЫ АЛАТЫН ОРНЫ С.Д. ДЖУМАНКУЛОВА

Директордың ғылыми ісі жөніндегі орынбасары, Қарағанды гуманитарлық колледжі

Мақалада колледждегі ғылыми жұмыстар баяндалады. В статье излагаются научные работы в колледже. The paper presents the college’s academic affairs.

Тірек сөздер: ғылыми жұмыс, студенттердің ғылыми қоғамы, кәсіби деңгей, шығармашылық жұмыс, оқу орталығы. Ключевые слова: научная работа, научное общество студентов, профессиональный уровень, творческая работа, учебный центр. Keywords: scientific work, scientific community of the students, professional level, creative work, educational centre. Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатын жүзеге асыру білім беру стратегиясының басты басымдығы болып табылады. ҚР білім беру мен ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы экономиканың индустриалды инновациялық даму сұраныстарына сәйкес келетін қазақстандық білім беруді жаңғыртуды қамтамасыз етеді. Мемлекеттік инновациялық саясаттың мақсаты Қазақстанды дамытудың инновациялық жолына бағыттау, инновациялық бағдарламалар мен жобаларды мемлекеттік қолдау, инновациялық іс-әрекет үшін жоғары білікті мамандарды даярлау болып табылады. Ғылыми-әдістемелік іс-әрекет — педагогикалық кадрлардың инновациялық үрдіске дайындығының жоғары деңгейін қамтамасыз ететін, ТжКБ мекемелерінің дамуын анықтайтын факторлардың бірі. Қазіргі заманғы білім беру талаптарына сәйкес колледждегі ғылыми жұмыс - оқытушылардың және студенттердің шығармашылық

әлеуетін дамытуға, олардың кәсіби деңгейін жоғарлатуға бағытталған өзара байланысты шаралар жүйесі ретінде құрылған. Сондайақ педагокалық ғылымдардың заманауи жетістіктерін, оқыту және тәрбие мәселелерінің алдыңғы қатарлы тәжірибелерін енгізу, оқытушылар мен студенттерді ғылымизерттеушілік іс-әрекетке тарту мақсатында ұйымдастырушылық, ақпараттық – талдау, инновациялық, біліктілік пен педагогикалық шеберлікті арттыру, анықтау және бақылау – түзету жұмыс бағыттары бойынша ұйымдастырылған. Колледжде «Бейнелеу өнері және сызу», «Технология», «Музыкалық білім беру» мамандықтары бойынша республикалық оқуәдістемелік бірлестік ретінде республикалық, облыстық, қалалық ғылыми-әдістемелік конференциялар, семинар-тренингтер, байқаулар ұйымдастырылып тұрады. — 2013 ж. «Бейнелеу өнері және сызу» бөлімінде «Білім беру жүйесін жандандыру жағдайында бейнелеу өнері мұғалімінің кәсіби 18

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

тарихтың негізгі кезеңдерін жете меңгерту және қазақ елін, қоғамын дамытуға баға жеткізсіз үлес қосқан қайраткерлер жөнінде нақты деректер беру мақсатында Қазақ хандығының 550 жылдығы мерейтойына арналған «Қазақ халқының тәуелсіздік жолындағы күресінің ұлы бетбұрысы» атты облыстық ғылыми – практикалық конференция; — 2015ж. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті және Тәуелсіздік күніне арналған студенттер арасында «Ұлы даладан – Мәңгілік Елге» тақырыбында облыстық ғылыми - теориялық конференция; — 2016ж. колледждің 40 жылдығы және ҚР Тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналған мектепке дейінгі ұйымдарының әдіскерлерімен «Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында әдістемелік жұмысты ұйымдастыру» тақырыбында қалалық әдістемелік семинар; — 2015 ж. «Педагогтың кәсіби құзыреттілігі - бәсекеге қабілетті маман қалыптастырудағы жаңғыртудың басты аспектілерінің бірі ретінде» тақырыбында оқытушылар конференциясы өтті. Оқытушының ғылыми жұмыстарының көрсеткіштерінің бірі - баспасөз беттерінде мақала шығару. Кейінгі жылдары мемлекеттік тілде жазылған мақалалар пайызы 27%-дан 50%-ға өскен. Бәсекеге қабілетті, шығармашыл жеке тұлғаны дамыту, оны өзіндік анықтау және жетілдірудің маңызды бағыттарының бірі студенттердің ғылыми қоғамы арқылы жүзеге асырылатын студенттердің зерттеушілік іс-әрекеттері болып табылады. Қазақстан Республикасының интеллектуалдық әлеуетін, студенттердің ғылыми-зерттеу және оқутанымдық іс-әрекетін қалыптастыру, дарынды және талантты студенттерді қолдау мақсатында колледжде Ә. Қастеевтің 110 жылдығына арналған «Тарихи естелік және мәдени мұра», «Қазіргі кездегі өзекті мәселелер», «Ғылым және жастар: болашаққа қадам» тақырыбында студенттер конференциясы, Ә.Н.Бөкейханның туғанына 150 жыл толуына және Тәуелсіздіктің 25 жылдығына орай «Алаш Орда – елдіктің мектебі» зияткерлік сайыс, «Адам өз өмірінің суретшісі» эссе байқауы сияқты ғылымишығармашылық жұмыстар ұйымдастырылды.

құзыреттілігіне қойылатын заманауи талаптар» тақырыбында облыстық семинар-тренинг, — 2013 ж. Жалпы білім беретін мектеп, лицей, гимназия мұғалімдеріне арналған «Технология сабағындағы әлеуметтік - тұлғалық құзыреттілікті дамыту- қазіргі заман талабы» тақырыбында қалалық ғылыми-тәжірибелік конференция, — 2014 ж. «Бейнелеу өнері және сызу», «Технология» бөлімінінің ұйымдастыруымен Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай «Ерліктері мәңгілік ел есінде» тақырыбында Қарағанды қаласының жалпы білім беретін мектептерінің 9-сынып оқушылары арасында шығармашылық жұмыстар байқауы өткізіліп, облыстық мұражайда көрме ұйымдастырылды. Оқытушылар кәсіби деңгейін арттыру мақсатында облыстық, өңірлік, республикалық, халықаралық ғылыми-практикалық конференцияларға, семинарларға қатысады. Халықаралық ғылыми — тәжірибелік конференция, семинар және көрмелерге қатысу көрсеткішін талдайтын болсақ, кейінгі үш жылда 22%-дан 42%-ға өскендігін байқауға болады. Колледж базасында білім беру мекемелері мұғалімдері мен тәрбиешілерінің, колледж оқытушыларының қатысуымен ғылымипрактикалық конференция өтеді,педагогтардың кәсіби шеберлігін жоғарлату, тәрбие және білім берудің жаңа сапасына жету, казіргі кездегі білім беруді дамытудың негізгі сұрақтарын талдау мақсатында облыстық және қалалық семинар-тренингтер өткізіліп тұрады. Мысалы: — Мектепке дейінгі мекеме қызметкерлерінің қатысуларымен «Мектепке дейінгі білім берудің сапасын арттырудағы педагогтың кәсіби құзыреттілігі» тақырыбында облыстық ғылыми-практикалық конференция; — Дәстүрлі облыстық «Серік Ақсұңқарұлы оқулары» ; — 2014 ж. Сәкен Сейфуллиннің 120 жылдығына арналған ақын, жазушы, драматург, қоғам қайраткері Сәкен Сейфуллиннің шығармашылық мұрасын насихаттау мақсатында «Сәкен – біздің мақтанышымыз» атты қалалық конференция; — Тамырын тереңге жайған Отандық 19

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Студенттердің оқу жетістігінің көрсеткіштері облыстық, республикалық, халықаралық, деңгейде өтетін олимпиада, байқауларға қатысуда байқалады. Мысалы: «Күзгі әуен», «Золотая легенда», «Рух» және «Тұлға» сияқты халықаралық жас орындаушылар, сондай-ақ қашықтықтан өткізілетін байқауларға белсене қатысып, студенттер жүлделі орындарға қол жеткізіп жүр. Қалалық, облыстық Дельфи ойындарына, пәндік олимпиадаларға және кәсіби байқауларға белсене қатысады. Мысалы: «Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту» бөлімінің студенті Момынбекова Жұлдыз «World skills Kazakhstan Karaganda-2016» өңірлік чемпионатында 2 орынға ие болды. Бүгінгі таңда студентті жан-жақты терең білімді, интеллектуалдық деңгейі жоғары өздігінен ізденуге қабілетті етіп калыптастырудың бірден-бір жолы - шығармашылыққа жетелеу. Бұл оқытушыдан терең біліктілікті қажет етеді. Себебі шығармашыл оқытушы ғана шығармашыл студентті қалыптастыра алады, ол оның кәсіби шеберлігінен көрінеді. Осы мақсатта оқытушылардың жаңа заманға бейім болуға, кәсіби білімдерін көтеруге және біліктілік курстарынан өтуге колледжде жағдай жасалған. Оқытушылар колледж базасында немесе «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығында, Қарағанды облысының білім беруді дамытудың оқу-әдістемелік орталығы және «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығы, «Бөбек» ұлттық ғылыми-практикалық білім беру және сауықтыру орталығы базасында ұйымдастырылған біліктілік курстарына қатысады. Колледждің басым міндеттерінің бірібарлық пәндік салалар бойынша білім мазмұнының жаңаруы үрдісіне байланысты оқытушылар құрамының сапалы контингентін құру. Оқытушылардың кәсіби құзыреттіліктерін, кәсіби шеберліктерін жоғарлату үшін жоспарлы түрде мақсатқа бағытталған аттестаттау жұмыстары жүріп отырады. 2016-2017 оқу жылында колледжде жоғары және бірінші санатты оқытушылар 72.2% құрады. «Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында облыстық оқу орталықтарын құру туралы» Қарағанды облысы білім 20

басқармасының 2015 жылғы желтоқсан айындағы бұйрығына сәйкес Қарағанды гуманитарлық колледжі базасында «Бейнелеу өнері және сызу», «Технология», «Музыкалық білім беру» мамандықтары бойынша оқу орталығы құрылды. Оқу орталығы жалпы орта білім беру мекемелері мен қосымша білім беру ұйымдары мұғалімдерін біліктілігін арттыру үшін арнайы қысқа мерзімді курстық шараларды және оқыту семинарлары мен көрмелер, конкурстар өткізуді ұйымдастырады. 2015-2016 оқу жылында Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдығы және Қарағанды гуманитарлық колледжінің 40 жылдығына орай «Сүйемін сені, менің Қазақстаным» тақырыбында Қарағанды қаласының жалпы білім беретін мектептерінің оқушылары мен мұғалімдері арасында қалалық шығармашылық жұмыстар сайысы, Қарағанды облысының білім беруді дамытудың оқу-әдістемелік орталығымен бірлесе отырып «Бейнелеу өнерін өткізудегі академиялық тәсіл» тақырыбында оқыту семинары өтті. Аталған оқыту семинарына Қарағанды облысының қосымша білім беру ұйымдарының әдіскерлері мен мұғалімдері қатысты. 2016-2017 оқу жылында да «Бейнелеу өнеріне оқытуды қалыптастыру мәселелері» тақырыбында облыстық семинар-практикум өтті. Семинар-практикумға облыстың 15 ауданынан 31 педагог қатысты. Оқу орталықта алдағы уақытта қалалық және облыстық деңгейде қысқа мерзімдік курстар, семинарлар, байқау және көрмелер ұйымдастыру жоспарлануда. Білім беруді жандандыруды жүзеге асыру жағдайында білім алушылардың оқу іс-әрекеті көбінесе зерттеп білуге бағытталған. Бүгінде инновациялы маман зерттеушілік білім мен іскерлікті меңгеріп, үнемі өзін-өзі дамытуға және жетілдіруге қабілетті және ынталы болуы керек. Осы жағдайда ғылыми-зерттеу іс-әрекеті болашақ маман үшін өзін-өзі анықтауға, өзін-өзі тануға және өзінің қабілеттерін ашуға бағдар болады. Колледжде болашақ мамандарды кәсіби даярлау мақсатын табысты жүзеге асыру үшін оның ажырамас бөлігі - ғылыми-зерттеу іс-әрекеті болуы қажет.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы Астана, 2016 жыл.

УДК 37.018.3

ВОСПИТАНИЕ ЧЕЛОВЕКА – ГЛАВНАЯ ЗАДАЧА СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА А.А АЛШИНБАЕВА

заместитель директора по воспитательной работе, Карагандинский гуманитарный колледж

Бұл мақалада автор колледждің кешенді тәрбие жұмысы тәжірибесі негізінде рухани адамгершілік тәрбиені студенттердің рухани салауаттылығының факторы ретінде қарастырады. В статье автором рассматривается духовно-нравственное воспитание как фактор духовного здоровья студентов колледжа. The spiritual and moral upbringing as a factor of college students’ mental health is considered by the author. Тірек сөздер: рухани салауаттылық, рухани адамгершілік тәрбие, ықпалдастыру. Ключевые слова: духовное здоровье, духовно-нравственное воспитание, интеграция. Keywords: mental health, spiritual and moral upbringing, integration. Чем совершеннее воспитание, тем счастливее народы. К. Гельвеций Воспитание имеет приоритет над образованием. Создает человека воспитание. А. Сент-Экзюпери Воспитательная система колледжа определяется нормативно-правовыми актами и положениями. Определяющим из них являются Концептуальные основы воспитания. Согласно Концептуальным основам воспитания на 2015-2020 гг.(Приказ №227 Министра МОН РК от 22.04.2015г.) в сфере образования предполагается приоритет общечеловеческих и национальных ценностей, жизни и здоровья человека, свободного развития личности, воспитания патриотизма, трудолюбия, уважения

к правам и свободам человека. Патриотичная, образованная, обладающая здоровьем, ответственная и энергичная, успешно работающая в условиях инновационной экономики, владеющая казахским, русским и английским языками, впитавшая общечеловеческие ценности и культуру казахстанского народа, толерантная, узнаваемая и уважаемая в мире - такой видится казахстанская молодежь 2020 года, - говорится в вышеуказанном документе, что всецело 21

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

соответствует целям и задачам воспитательного процесса колледжа. Учебно-воспитательный процесс ориентирован на повышение воспитательного потенциала образовательного процесса, интеграцию обучения и воспитания, обновление методологии, содержания и структуры воспитания на общенациональной идее «Мәңгілік ел», ценностей семейного воспитания, а также интегрированности учебного и воспитательного процессов. Педагогическим коллективом признаются особенности развития современного общества, когда в эпоху глобализации, у современного человека доминирует технократическое и потребительское отношение к окружающему миру. В этой связи вхождение учебного заведения в республиканский проект по программе духовно-нравственного образования «Самопознание» в 2014 году утвердило в правильности направления учебновоспитательного процесса, ориентированного на духовно-нравственные ценности прогресса, на укрепление значимости родного языка и национального менталитета, что послужит гарантией устойчивого развития нации, усиления ее духовного потенциала, на осознание главных ценностей(мир и согласие между нациями, поликонфессиональность, толерантность) за годы суверенного развития страны, которые объединяют всех казахстанцев и составляют фундамент будущего нашей страны. Начало работы в пилотном режиме Программы НДО «Самопознание»(Приказ №356 от 20.08.2014 г.) по республике явилось своеобразным даром Вдохновения для педагогов. Этот процесс был запущен «не для праздности и наслаждений, а с целью помочь учителям ускорить путь совершенствования, ускорить движение человека и человечества к восхождению, сделать жизнь радостней и успешней»(Ш.А.Амонашвили «Учитель, вдохнови меня на творчество»). Благодаря Первой леди страны Саре Алпысовне Назарбаевой и профессиональному творческому коллективу национального центра «Бөбек» эта Программа вдохнула жизнь в 22

систему образования. В реализации проекта первым условием было прохождение преподавательского состава полных или краткосрочных курсов по обновленной программе НДО «Самопознание», что осуществлено на 22% в силу финансовых обстоятельств, обучением же на установочных семинарах охвачен весь коллектив. Благодаря ответственной позиции руководства колледжа, заинтересованного в создании необходимых условий для успешной реализации проекта, также осуществляется участие преподавателей колледжа во всех организуемых семинарах в масштабах республики по проекту. «Никто не обделен даром Вдохновения, но нужен труд души, чтобы он раскрылся в нас. Чтобы Вдохновение снизошло на нас, надо самому устремиться к нему»,- говорит Ш. А. Амонашвили. Все встречи непосредственно содействуют этому. В колледже были организованы методические семинары на темы «О роли воспитателя-учителя в работе с детьми дошкольного и младшего школьного возраста» и «Психологические защиты как ловушки личностного роста(проекция, отрицание, вытеснение, замещение, рационализация, реактивное образование и регрессия)» по модулю «Духовно-нравственное развитие педагога – базовая профессиональная компетенция» методистом УМЦ РО УО Карагандинской области Любчанской Т.В. Преподавателями колледжа, прошедшими полные курсы по обновленной программе «Самопознание», проведены методические круглые столы по интеграции дисциплин с самопознанием, организована выставка методических разработок интегрированных уроков и внеурочных мероприятий. На уроке - основной форме организации система взаимоотношений между субъектами (педагоги, студенты) образовательного процесса строится на основе общечеловеческих ценностей. Позиция гуманистовпросветителей служит тому подтверждением, например, В. А. Сухомлинский сказал: «Учение — это лишь один из лепестков того цветка, который называется воспитанием». Используя приемы внешней интеграции (как позитивный настрой, цитата, притча, совместное пение),

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

педагог строит свой урок таким образом, чтобы найти единство интеллектуальной и духовной сфер жизни обучающегося. Их осмысление и эмоциональное проживание приводит к нравственному выбору, к пониманию что хорошо и что плохо. Вдохновленный педагог может вдохновить ученика на светлое творчество, что, к общей нашей радости, мы наблюдаем на уроках. Не всегда это получается, когда используются только элементы внешней интеграции. В ходе производственной практики студенты под руководством методистов разрабатывают интегрированные с самопознанием уроки, музыкальные занятия и классные часы. Воспитательная работа в колледже осуществляется согласно утвержденному учебно-воспитательному плану, составление которого проходит определенные этапы обсуждения и согласования участниками процесса. Вопросы воспитательного процесса в целях мониторинга и оказания методической помощи рассматриваются на протяжении учебного года на повестках дня педагогического совета, Совета колледжа, Совета руководителей групп: «Информация о результатах мониторинга по внедрению программы духовнонравственного образования «Самопознание» в Карагандинском гуманитарном колледже» по 1, 2 этапу, «Работа по внедрению республиканского проекта НДО «Самопознание» в учебновоспитательный процесс колледжа», «Работа колледжа по военно-патриотическому воспитанию», «Кружковая работа в колледже», вопросы профилактики религиозного экстремизма и терроризма, формирования культуры благотворительности, формирования законопослушности в студенческой среде, формирования здорового образа жизни, формирования основ служения обществу у молодежи; планово осуществляется проведение семинаров по программе нравственнодуховного образования «Самопознание», методические дни по данному проекту. В целом воспитательная работа в колледже реализуется в комплексе по следующим направлениям: гражданско-правовое, духовно-нравственное и формирование поликультурной личности и толерантности,

формирование здорового образа жизни, профилактика аутодеструктивного поведения, профессиональная направленность. Общеколледжные мероприятия к государственным, национальным праздникам и знаменательным датам: Проведение общеколледжных мероприятий к государственным, национальным праздникам и знаменательным датам является обязательным, так как эти мероприятия содействуют воспитанию у обучающихся чувства сопричастности к истории страны, гордости за ее достижения; воспитание и развитие у студентов гражданственности, уважения к правам и свободам человека, любви к окружающей природе, Родине, семье. Принципиальная позиция руководства колледжа в организации этих мероприятий объясняется тем, чтобы для большей части обучающихся, которые будут работать в дальнейшем по специальности, организация и проведение данных мероприятий послужили примером. При подготовке к данным мероприятиям раскрытие содержания, духовного наполнения упомянутых праздников и дат играют большую роль. Перед началом учебного года распределяемые мероприятия по группам дают возможность поработать над подбором и поиском интересного материала. Клуб встреч с интересными людьми: Ежегодно организуемые поэтические вечера, чтения или круглый стол, посвященные творчеству поэта С.Ақсұңқарұлы, организуются для почитателей художественного слова, поэзии в целях пропаганды творчества поэта, пробуждения интереса к литературе. Лекции на темы «Физика как ключ к пониманию жизни» и «Осознанное родительство», проведенные гостями колледжа Абельменевым Максутом Елтаевичем, доктором хим.наук, и Омаровой Г.А., канд.пед.наук, заставили задуматься над причинно-следственными связями того, что нас окружает, что происходит с нами. Благотворительная деятельность: На протяжении учебного года группами студентов реализуются благотворительные мероприятия, как благотворительная акция студентов колледжа «Подари минуты радости» (ко Дню пожилых людей), участие в концертной программе в медико-социальном учреждении 23

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

г. Сарани, затем недавний их приезд к нам, волонтерская работа студентов в домах ветеранов ВОв и тыла, развлекательная программа в детском доме «Құлыншақ» ко Дню защиты детей. Благотворительные акции способствуют воспитанию у студентов, будущих педагогов, чуткости, доброты, милосердия, отзывчивости. С черствостью и равнодушием можно бороться только примерами проявления благородства. Формирование ЗОЖ: Ежедневные санитарные уборки в аудиториях, субботники на закрепленном участке города, участие в городской молодежной акции «Кубок чистоты», спортивных соревнованиях по различным видам спорта в колледже, на городском и областном уровнях, участие в конкурсе агитбригад среди групп первого курса «Мы за здоровый образ жизни!», конкурсе «Держи ритм!», организация профилактических бесед со специалистами НЦПФЗОЖ – вот далеко не весь перечень работ по данному направлению, организуемых в нашем колледже. Профилактика религиозного экстремизма и терроризма в свете последних событий еще более актуально звучит. На протяжении года проводимые профилактические беседы, встречи с членами информационнопропагандистских групп содействовали формированию у студентов понимания основ традиционных религий и отличие их от нетрадиционных, зачастую прикрывающихся псевдорелигиозностью. Сообщается о деструктивных сектах и культах, наносящих психологический вред на неокрепшее сознание молодежи, ме¬няя ее привычную религиозную ориентацию и ломая у подрастающего поколения систему устоявшихся этнических и религиозных ценностей. Мероприятия Коллегиального совета молодежи колледжа: Орган студенческой молодежи в данное время работает в новом формате. В декабре месяце 2015 года состоялся областной форум молодежи ТиПО, где было объявлено об образовании областного движения молодежи студентов ТиПО «Жігер», в состав которого входит Коллегиальный совет молодежи колледжа под руководством Жагипаровой А.Г., Председатель, студент 24

3 курса Манап Лебіз. КСМ реализует свою деятельность по 8 направлениям: Клуб молодого предпринимателя, Дебатный клуб (казахская и русская лига), Клуб волонтеров, КВН (казахская и русская лига), Интеллектуальный клуб, Клуб блогеров, Клуб современного танца, Форумтеатр. За год образования клубами реализованы мероприятия и есть свои достижения: 2 место «Клуба танцев» за участие в Республиканском интернет-конкурсе. 2 командное место в областном турнире среди дебатных клубов (к 150-летию А.Бокейханова) и звание «Лучший спикер», второе призовое место в региональной игре интеллектуальных клубов, первое место в областном турнире КВН (казахская лига), первое место в региональном турнире среди дебатных клубов (к 25-летию Независимости РК). Систематическое освещение мероприятий с участием студентов и преподавателей колледжа в интернет-ресурсах членами Клуба блогеров Нургалиевой Ж.Д., активное участие «Клуба танцев» и «КВН» в колледжных и студенческих мероприятиях свидетельствуют о налаженной работе этих направлений. Активом Коллегиального совета молодежи колледжа и его председателем Жагипаровой А.Г. стали традицией проведение творческого вечера среди студентов первого курса «Дебют», турнира КВН среди команд 1 и 2 курсов, поэтического конкурса «Авторский альбом», танцевального конкурса «Держи ритм», конкурса среди девушек «Мисс Весна», творческого вечера среди студентов, приуроченный ко Дню Козы Корпеш и Баян сулу, конкурса среди юношей «Жігіт сұлтаны», творческого конкурса среди студентов «Екі жұлдыз». Развитие студенческого самоуправления рассматривается как способ организации целенаправленной жизни студентов, заключающийся в поддержке, стимулировании, приобщении их к деятельности самоуправления, что и приводит к формированию у молодого человека активной, заинтересованной позиции по отношению ко всем сторонам жизнедеятельности своего Колледжа.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Сотрудничество с музеями, театрами, кинозалами и библиотеками города: «Нельзя вырастить полноценного человека без воспитания в нем чувства Прекрасного», - отметил Рабиндранат Тагор. Поэтому сотрудничество с музеями, театрами, кинозалами и библиотеками города являются составной частью воспитательной работы, т.е. посещение театральных постановок областных драматических театров им. С.Сейфуллина, К.Станиславского, театра музыкальной комедии; экскурсии по выставкам областного краеведческого музея, областного музея изобразительных искусств;

посещение концертов в концертном зале «Шалқыма», во Дворце культуры горняков; посещение тематических лекций с просмотром кинофильмов в кинотеатре «Сарыжайлау»; участие в конкурсах, играх, встречах и дебатах, организованных отделами библиотек им. Н. В. Гоголя, М .Ауэзова, Ж. Бектурова. Реализация данного направления способствует формированию духовно-нравственных ценностей через приобщение к прекрасному, через художественную и музыкальную культуру, через приобщение к мировым достижениям культуры, через призму национального и общечеловеческого.

Список использованной литературы 1. Ш.А.Амонашвили «Учитель, вдохнови меня на творчество»- http://l.120-bal.ru/kultura/39328/ index.html- 20.08.2016. 2. «Концептуальные основы воспитания»- edu.gov.kz›sites/default/files/koncepciya.docx

УДК 371.38

ПРАКТИКООРИЕНТИРОВАННОЕ ОБУЧЕНИЕ СТУДЕНТОВ КОЛЛЕДЖА КАК УСЛОВИЕ ФОРМИРОВАНИЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ И КОНКУРЕНТНОСПОСОБНОСТИ Л.Г. ШЕВЧЕНКО

заместитель директора по производственной практике, Карагандинский гуманитарный колледж Берілген мақалада заманауи мектептің бәсекеге қабілетті маманды даярлаудағы және педагогикалық іс-тәжірибе барысында педагогикалық мамандықтар студенттерінің өндірістік оқыту аспектілері қарастырылады. В данной статье автором рассматриваются аспекты производственного обучения студентов педагогических специальностей в ходе педагогической практики и подготовки конкурентноспособного специалиста современной школы. The aspects of the pedagogical specialities student’s job training when teaching practicum and training competitive specialist of modern school are considered by the author.

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Тірек сөздер: педагогикалық іс-тәжірибе, заманауи шарттар, құзіреттілікті дамыту. Ключевые слова: педагогическая практика, современные условия, развитие компетенции. Keywords: teaching practice, modern conditions, development of competences. В глобальном профессиональном пространстве в условиях осуществления непрерывного образования невозможно обойтись без взаимодействия, обусловленного такой формой как практикоориентированное обучение. Требования, предъявляемые по всем уровням образования общей системы образования Республики Казахстан, основанной на непрерывности и преемственности образовательных учебных программ усложняются в связи с экономическими и социальными переменами в стране. Кардинальные преобразования в социально-экономической сфере и современные условия развития общества, реформы в образовании,выход в мировое образовательное пространство требуют качественно нового подхода к подготовке педагогических кадров. Задача профессиональной подготовки учителя в современных условиях предполагает не только организацию процесса освоения необходимых психолого-педагогических и культурологических знаний, но и формирование ценностного отношения к профессии, на основе которого будет проходить профессиональноценностное самоопределение будущего учителя. В современном обществе востребованы специалисты, обладающие фундаментальной подготовкой, способные творчески осуществлять профессиональную деятельность, характеризующую конкурентоспособность личности. Формирование готовности к педагогической деятельности предполагает совершенствование процесса и системы профессиональной подготовки, в большей степени на практику ориентированного обучения. Современный учитель должен хорошо ориентироваться в различных отраслях науки, основы которой он преподает, знать ее возможности для решения социальноэкономических, производственных и культурных задач. Он должен быть постоянно в курсе новых исследований, открытий, видеть ближние и дальние перспективы преподаваемой науки. 26

Содержание профессиональной компетентности педагога той или иной специальности определяется квалификационной характеристикой. Она представляет собой нормативную модель в компетентности педагога, отображая научно обоснованный состав профессиональных знаний, умений и навыков. Компетенция – это заданное требование образовательной подготовки обучаемого, характеристика его профессиональной роли. Компетентность – мера соответствия этому требованию, степень освоения компетенции, личностная характеристика человека. Компетентность как единство теоретической и практической готовности педагога к выполнению профессиональных функций характеризует не только деятельность, но и самого педагога как ее субъекта в его самостоятельном, ответственном, инициативном взаимодействии с миром. Благодаря этому свойству компетентность интегрирует профессиональные и личностные качества педагога, направляет их на овладение знаниями и целенаправленное применение в прогнозировании, планировании и реализации деятельности, активизирует педагога в развитии собственных способностей, в стремлении к самореализации в социально полезной деятельности, обеспечивает его профессиональное становление уже в период обучения в профессиональном учебном заведении. В понимании компетентности следует различать знание как форму существования и систематизации результатов познавательной деятельности человека. Только в таком понимании знание становится основой компетентности специалиста, компонентом его профессиональной деятельности, «живым знанием», оперируя которым педагог оптимально реализует свой профессиональный потенциал. Такое знание становится компонентом профессионального мировоззрения педагога, информация соединяется с личностным отношением, в основе которого лежат этические критерии.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Процесс формирования профессиональной направленности в гуманитарном колледже строится на основе важнейших видов деятельности, направленных в большей степени на практическую деятельность,осуществляемую во всех видах учебной и производственной практики. Профессиональная компетентность учащихся формируется содержанием преподаваемых дисциплин, связью теории с практикой, использованием различных методов, приемов и средств, выступающих как стимулы практико-познавательной деятельности, системой отношений, которые складываются между учащимися и преподавателями и между самими учащимися. Каждый из названных факторов выступает и как условие реализации всех остальных факторов, и как важнейший стимул активной практикопознавательной деятельности учащихся. Благодаря этому формируется потребность в новой научной информации, развивающей творческое мышление будущих педагогов. Профессиональные знания у учащихся формируются постепенно на протяжении всего периода обучения путем их накопления из различных образовательных областей. Но для того, чтобы основная цель профессионального образования – подготовить компетентного специалиста – была достигнута, необходимо определение следующих задач организации обучения: 1. Содержание обучения должно быть достаточным для освоения профессии. 2. Профессионально значимые вопросы и темы следует изучать с позиций интеграции разнопредметных знаний, параллельно формируя интегративные навыки учебной деятельности. 3. Ведущее место должны занимать базовые знания общеобразовательных, общепрофессиональных предметов и специальных дисциплин. 4. Полученные теоретические знания должны быть применены в условиях профессиональной ситуации – на практике. 5. Необходимо использовать активные методы приобретения новой информации и ее применения. Главное условие существования и развития

системы образования в глобальном мировом пространстве –теоретическая и методическая компетентности, направленные на практикоориентированное обучение будущих специалистов. Производственное обучение в колледже организуется и проводится согласно с законом РК «Об образовании», «Государственной программой образования 2016-2019» по следующим основным направлениям: - Учебная и производственная практика - Социальное партнерство - Трудоустройство Производственное обучение в нашем колледже направлено на достижение высокого качества подготовки конкурентоспособного специалиста путем социальной и профессиональной адаптации обучающегося во время практической деятельности в рамках избранной специальности. Для реализации данной цели в начале каждого учебного года составляется двусторонний договор о сотрудничестве между колледжем и образовательными учреждениями – потенциальными работодателями, где оговорены обязанности и права сторон. Длительный и непрерывный характер практики способствует закреплению, углублению и обогащению общественнополитических, психолого-педагогических и специальных знаний, овладению профессиональными умениями, развитию и совершенствованию профессионально - личностных качеств. Базами практики в 2013-2014 уч.г. являлись 29 образовательных заведений: 11 общеобразовательных школ, 5 гимназий, 13 дошкольных учреждений. На начало 20142015г. составлены договора с 35 базами практик: 15 общеобразовательных школ, 5 гимназий и 15 дошкольных учреждений. Работа по расширению баз всех видов практик предусмотренных учебными планами по всем специальностям проводится систематически : это и организация встреч с первыми руководителями школ, внешкольных учреждений, детских садов, предприятий, а также проведение семинаров, конференций, праздников на базе колледжа и на базах 27

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

практики с привлечением потенциальных соцпартнеров как в качестве гостей, так и для активного участия в данных мероприятиях. Это способствует развитию двусторонних отношений и в подготовке компетентных специалистов-выпускников колледжа для работодателей, выступающих в роли соцпартнеров на протяжении всех лет обучения молодых специалистов. Так, 20 февраля 2015г. на базе колледжа состоялся городской семинар-практикум учителей музыки, музыкальных руководителей детских садов на тему «Интегративные связи теории и методики музыкального воспитания и обучения в организациях дошкольного и основного среднего образования» с целью ативизации взаимодействия соцпартнерских отношений колледжа и баз практики по повышению уровня профессиональной готовности выпускников музыкального отделения колледжа и повышению уровня профессиональной компетентности учителей музыки, музыкальных руководителей баз практики, а также развитие творческой активности руководителей практики, обновление содержания образования и внедрение современных педагогических технологий. В работе семинара приняли участие: заведующая отделом эстетического цикла городского отдела образования г. Караганды Дюсембина Ж.К., музыкальные руководители дошкольных учреждений, учителя музыки школ, методисты и руководители практики колледжа, студенты колледжа, выпускники музыкального отделения разных лет, которые по окончании колледжа трудятся по специальности в детских садах, школах, гимназиях города, являющихся нашими базами практик-соцпартнерамиработодателями. Программа семинара-практикума содержала презентационные выступления гостей, методистов колледжа. В заключительной части были проведены 2 мастер-класса руководителями практики: Аскарбаевой Г.У. и Серовой Т.Г. 12 марта 2015г. на базе КГК д/с «Балбөбек» состоялся городской образовательно-практический семинар для педагогов дошкольных организаций «Формирование профессиональных компетенций как условие подготовки кон28

курентоспособного специалиста» с целью демонстрации практического применения форм, методов, технологий дошкольного воспитания и обучения по обмену опытом среди педагогов дошкольных организаций и руководителей практики, развития творческой активности по внедрению современных педагогических технологий в условиях практикоориентированного обучения студентов. В работе семинара приняли участие преподаватели-методисты колледжа, методисты ГорОО, педагоги дошкольных организаций образования города, студенты колледжа. Расширение баз практик связано с развитием соцпартнерских отношений и тесным сотрудничеством с потенциальными работодателями. При комплектовании баз практики предпочтение отдается тем образовательным учреждениям, где трудятся наши выпускники с целью достижения единства требований методистов колледжа, учителей школ, работников дошкольных учреждений. Карагандинский гуманитарный колледж в рамках социального партнерства взаимодействует с предприятиями, готовыми к сотрудничеству в подготовке студентов по специальности «Дизайн». Данное направление осуществляется через организацию и проведение производственной практики на предприятиях государственных и частных. Для реализации производственной практики по этой специальности уже второй год подряд для групп Диз-11, Диз-12 составляется трехсторонний договор о соцпартнерстве между колледжем, предприятием и студентом, где оговорены обязанности сторон, что дает возможность на всех этапах практики обеспечивать полноту и целостность подготовки специалистов. Так, в 2013-2014 учебном году было составлено 22 договора по количеству студентов с 18 предприятиями г. Караганда, Астана, Алматы. Среди таких предприятий: «Студия Дипнера»,театр им. С.Сейфуллина, ИП «Тачки», ИП Аужанова В.Б. «Дворцовый стиль». В 2014-2015 учебном году преддипломную практику студенты группы Диз-11 проходили

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

на 11 предприятиях нашего города и г. Алматы. Предприятия нашего города сотрудничают с нами и в периоды учебной практики студентов, организуя экскурсии на производство, мастерклассы и др. 10 апреля 2015г. на базе колледжа состоялась областная конференция по итогам преддипломной практики студентов выпускной группы К-11 по специальности « Казахский язык и литература». В работе конференции приняли участие профессор, доктор филологических наук кафедры казахского языка и казахской литературы Кар ГУ Смағулов Ж.Қ., магистр филологических наук Кар ГУ Хасенов Б.Р., учитель казахского языка и литературы ЖББОМ №36 Кептербаева А.С. Участники конференции выступили с презентациями-отчетами о ходе практики. Гости отметили высокий уровень профессиональной подготовки студентов отделения, научно-практический подход в практикоориентированном обучении студентов, владение педагогическими и инновационными технологиями студентов в процессе практики. За многолетнюю историю сложились традиции участия колледжа в проектной деятельности. В частности колледж успешно работает в пилотном проекте НДО «Самопознание». Преподаватели-методисты, руководители практики активно используют интегративные методики в обучении студентов и подготовке к практике. Многие образовательные организации выходят с просьбой об участии в семинарах, конференциях и проведении мастер-классов опытными преподавателями колледжа. Так, 15 октября 2015г. на базе д\с «Байтерек» проводился городской семинар «Интеграция предмета «Самопознание» с предметами образовательной области «Познание», в котором приняли участие методисты колледжа. Преподавателем спецдисциплин колледжа колледжа Шевченко Л.Г. был проведен мастеркласс по интеграции предметов «Музыки и методики музыкального воспитания» с «Самопознанием» на тему «Музыка как средство духовно-нравственного воспитания»

и получил высокую оценку. Колледж тесно поддерживает связь с общеобразовательными школами, гимназиями, дошкольными образовательными учреждениями г. Караганды , Карагандинской области и других городов Казахстана. Ежегодно колледж проводит распределение выпускников с приглашением работодателей и социальных партнеров ( потребителей). Не стал исключением и 2014-2015 учебный год. Так, 17 апреля в колледже в рамках предварительного распределения состоялась « Ярмарка вакансий выпускников 2015 года». В данном распределении приняли участие работодатели общеобразовательных школ и дошкольных учреждений города и области. Основная цель данного мероприятияформирование и усиление у потенциальных работодателей положительного мнения о пользе и необходимости привлечения молодых кадров на рабочие места, налаживание контактов и взаимоотношений, содействующих трудоустройству выпускников. Во время работы « Ярмарки вакансий» были заключены договора на трудоустройство молодых специалистов и проведение профессиональной практики, а также проведено анкетирование руководителей и представителей предприятий. Опыт проведения «Ярмарок вакансий» показывает, что это самое эффективное средство по привлечению работодателей к проблемам молодежи на рынке труда. Преддипломная практика по всем специальностям в соответствии с запросами работодателей и соцпартнеров проходили в г.Караганде, Карагандинской области и др. городах РК в соответствии со сроками приказами по колледжу. Таким образом, выстраивая инновационную деятельность, можно прогнозировать свое будущее, которое невозможно представить без интеграции научного, образовательного и производственного потенциалов. Высокая профессиональная компетентность молодых специалистов в новых социальноэкономических условиях в глобальном мировом пространстве осуществляется на основе непрерывного образования путем взаимодействия, обусловленного формой 29

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

практикоориентированного обучения, а в структуре личности учителя первостепенная роль принадлежит профессиональнопедагогической направленности: интерес к профессии педагога, педагогическое

призвание, профессионально-педагогические знания и умения, осознание способностей к профессионально-педагогической деятельности.

Список использованной литературы 1. ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН Об образовании с изменениями и дополнениями по состоянию на 09.04.2016 г.). 2. Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 20162019 годы, раздел «Техническое и профессиональное образование». 3. Стратегический план колледжа на 2016-2019 гг.

ӘОЖ 37.018.3

РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІК ҚҰНДЫЛЫҚТАР «МӘҢГІЛІК ЕЛ» ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ КЕПІЛІ Д.К. ИСАТАЕВ

күндізгі оқу бөлімінің меңгерушісі, Қарағанды гуманитарлық колледжі Мақалада студенттерді рухани-адамгершілік жағынан дамыта отырып, ұлттық тарихымыз бен мәдениетімізді қастерлеуге тәрбиелеу бағыттары баяндалған. В статье изложены направления духовно-нравственного воспитания студентов, основанное на уважении и бережном отношении к национальной истории и культуре. The directions of students’ spiritual and moral upbringing based on the respect and careful attitude to the national history and culture are stated in the article. Тірек сөздер: өзін-өзі тану, ұлы дала,рухани,эссе, тұжырымдама. Ключевые слова: самопознание, великая степь, эссе, концепция. Key words: self-awareness, great steppe, morals, essay, conception. Біз қоғамымызда рухани-адамгершілік құндылықты тек білім арқылы ғана жаңғыртқымыз келеді. Әр адам туа біткен қабілетін толыққанды жүзеге асырғанда ғана өз мемлекетімізге ғана емес, бүкіл жер бетіндегі адамдарға да пайдасын тигізеді. С.А. Назарбаева Қазіргі қоғамның ең маңызды міндеттерінің бірі – жастарға рухани-адамгершілік тәрбие беру болып саналады. Өскелең ұрпақты тәрбиелеуде негізгі мақсат қоғамға пайдалы,

үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор бола білетін, жан-жақты шығармашыл, рухани бай жеке тұлғаны қалыптастыру. Осы орайда, «Қазақстан жолы – 2050: бір 30

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясы ұсынылды. «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясы – Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті, қоғамдық келісімді қалыптастыратын құндылықтар жүйесі. [1] «...Оқу үдерісіндегі тәрбие компонентін күшейту өте маңызды. Патриотизм, адамгершілік пен мораль нормалары, ұлтаралық келісім мен толеранттылық, рухани және физикалық жағынан даму, заңға бағынушылық. Бұл құндылықтар жекеменшік түріне қарамастан, барлық оқу орындарында молая түсуі керек... Бұл біздің жастарға өмірлік қажеттілік» - деген болатын Елбасы.[2] Бүгінде Сара Алпысқызы Назарбаеваның «Өзін-өзі тану» пәні жобасы аясында іске асып жатқан рухани-адамгершілік білім жүйесінің мәні қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту тұжырымдамасының қойған мақсат-міндеттері мен өзара ықпалдастықта екенін аңғаруға толық негіз бар. Олай дейтін себебіміз, ұлағатты ұстанымдары арқылы жас ұрпақтың жүрегіндегі өмірге, ата-анасына, ең жақын адамдарына, жалпыадамзаттық құндылықтарға деген құрметпен, сүйіспеншілік, махаббат, достық секілді ізгілік қасиеттерге тәрбиелеуінен байқауға болады. [2] Бүгінгі таңда Қарағанды гуманитарлық колледжі «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім беру бағдарламасы бойынша Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2014 жылғы 20 тамыздағы №356 бұйрығына сәйкес пилоттық жобаға енгізіліп, білім беру жүйелерінде пәнаралық ықпалдастыруды (интеграция) жүзеге асыруда. Колледждің білім беру кеңістігіне «Бөбек» ұлттық ғылыми-практикалық, білім беру және сауықтыру орталығының «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім беру Республикалық жобасын енгізу үшін 2014-2016 оқу жылдарына арналған колледждің стратегиялық жоспарын іске асыру кезеңдері әзірленіп, бекітілді. Колледжде «Өзін-өзі тану» руханиадамгершілік білім беру жобасын енгізу бойынша стратегиялық жоспарға сәйкес, негізгі

бағыттар анықталған: — Оқу іс-әрекетіндегі жалпыадамзаттық құндылықтар интеграциясы; — Колледждің сабақтан тыс іс-әрекет кезіндегі жалпыадамзаттық құндылықтар интеграциясы; — Біртұтас педагогикалық үдерістегі руханиадамгершілік білім беру интеграциясы; — Колледждің білім беру процесінде руханиадамгершілік әдістерін қолдануды талдау; — Колледждегі моральдік-психологиялық ахуалды (махаббат, сенім, шығармашылық шабыттану атмосферасы) жақсарту. Жоба шеңберінде колледж оқытушылары біліктілікті арттыру курстарынан өтіп, болашақ мұғалімдерге пәнаралық ықпалдастыру негізінде рухани-адамгершілік тұрғыдан білім беруде. Студенттердің қабілеті мен дарынын ашудың ең бастысы – оны ізденушілікке баулу, оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту болса, осы аталған бағыт бойынша Қарағанды гуманитарлық колледжінде рухани-адамгершілік білім беру оқу-тәрбие үдерісінің барлық жүйесінен көрініс табуда. Атап айтар болсақ, колледждің жылдық жұмыс жоспары да «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясын басшылыққа ала отырып, «Өзін-өзі тану» рухани -адамгершілік білім беру бағдарламасы негізінде дайындалған. Колледж іс-шараларының барысына қысқаша шолу жасайтын болсақ, «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясын жүзеге асыру барысында 2015 жылдың 10 желтоқсанында «Білім, ғылым және өндірістің бірігуі негізінде техникалық және кәсіптік білім беру сапасын қамтамасыз ету құрылымы» атты ІV облыстық ғылыми-практикалық конференциясының шеңберінде Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті және Тәуелсіздік күніне арналған студенттер арасында «Ұлы даладан – Мәңгілік Елге» тақырыбында ғылыми теориялық конференция төменде көрсетілген үш бағыт бойынша: 1. «Елбасы жолы – дамудың жарқын кепілі» (Елбасының өнегелі өмір жолы, экономикалық – әлеуметтік дамуындағы тың бастамалары); 2. «Қазақстан халқы Ассамблеясы - татулық пен бірліктің кепілі» (ішкі саяси тұрақтылық, азаматтық татулық және этносаралық келісім 31

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

қағидалары негізінде); 3. «ЭКСПО – 2017» көрмесі - Қазақстан үшін елдің экономикасы мен білім саласының дамуындағы елеулі табысы(білім, ғылым, ізденістер мен оқытудың жаңаша технологиялары жөнінде) өткізілсе, «Технология» бөлімі оқытушыларының ұйымдастыруы мен өткізілген «EXPO -2017»: болашаққа ой салатын қадам» атты ашық тәрбие сағатының мазмұны сутденттерге жағымды көңіл-күй сыйлады. Сондай-ақ, колледж студенттерінің руханиадамгершілік шығармашылық қабілеттерін дамыту мақсатында «Адам - өз өмірінің суретшісі» атты эссе байқауы өткізілді. Эссе байқауына колледждің барлық бөлімдерінде оқитын студенттер қатысты.

250-ден астам эссе жазылса, аталған жобаға студенттердің барлығы қатысуға ынталы екені байқалды. Әлбетте, студенттердің еңбектері арнайы жинақ болып басып шығару жоспарлануда. Қорыта айтқанда, жас ұрпаққа тәрбие мен білім беруде оның жүрегіне жол таба білу, бұл әрбір білім беру мекемесінің мақсаты болса, ал оқытушының басты бақыты деп білемін. Сондықтан да «Өзін-өзі тану» руханиадамгершілік білім беру бағдарламасы ұрпақ тәрбиесінде маңызды рөл атқарады. Ойымды ұлы ойшыл Ж.Баласағұнның «Адамдардың жақсы қылықтары мен қасиеттерін жетілдіре білсе, қоғамды да жақсартуға болады» деген дана сөзімен қорытындылағым келеді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту тұжырымдамасы. Қазақстан Республикасы Президентінің 2015 жылғы №147 Жарлығы. 2. Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал Өзін-өзі тану.KZ./2014ж/. 3. Қазақстан Республикасының Президенті Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту-Қазақстан дамуының басты бағыты. /2012ж/.. УДК 377.35.02

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ ЧЕРЕЗ ИНТЕГРАЦИЮ ИННОВАЦИОННЫХ МЕТОДОВ Т.Г. СЕРОВА

организатор профильных дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж Мақалада жаңартылған бағдарламада талап етілген оқытуды ұйымдастырудың қазіргі әдістері мен кәсіби құзыреттілікті қалыптастыруға арналған интегративті формалар жайында баяндалған.. В статье затрагиваются вопросы обновления образования, которые требуют использования современных методов и форм организации обучения, в том числе интегративных, для формирования профессиональных компетенций. Education updating issues demanding the usage of new methods and education organization forms for professional competences development including integrative one are raised in the article. Тірек сөздер: кәсіби құзыреттілік, интеграция, педагогикалық технологиялар. Ключевые слова: профессиональная компетентность, интеграция, педагогические технологии. Key words: professional competency, integration, pedagogical technologies. 32

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Переход на качественно новую ступень развития нашего общества повышает требования к знаниям, квалификации и творческой активности педагогов. А применение на уроках инновационных технологий позволяет повысить качество будущих учителей музыки, обладающих профессионально-личностной компетенцией, умеющих ориентироваться в стремительно меняющемся политическом, информационном, социально-культурном пространстве. Поэтому музыкально-педагогическая деятельность учителя музыки наполняется качественно новым содержанием, и особое внимание вызывает его профессиональная компетентность, формирование которой необходимо начинать с п е р в о го год а о бу ч е н и я в кол л ед же . Профессиональная компетентность учителя музыки представляет собой интегративное образование, которое включает в себя целостную систему общепедагогических, психологических, методических специальных знаний, умений и навыков, личностно-ориентированных способов деятельности. Творческая активность является обязательным компонентом профессиональной компетентности. Человек может творить только тогда, когда испытывает в этом потребность, имеет определенную установку на творческую позицию и творческую деятельность. Исходя из сущностного понимания указанных категорий (потребность, установка, позиция, деятельность) в их психологическом смысле, особое значение приобретает взаимодействие эмоциональных и интеллектуальных процессов, сопровождающих профессиональную подготовку специалиста. Другими словами, это индивидуальнонеповторимое сочетание субъективноличностного восприятия мира и особого, личностного способа существования знаний, умений, навыков. Выстраиваемая, таким образом, триада: «среда – деятельность – отношения» вполне четко подводит к выделению личностно-ориентированной модели обучения, как концептуальной модели, которая может обеспечить развитие уникальности и своеобразия студента, стимулировать его творческую активность и содействовать формированию пр о ф ессио н а л ьн о й ко мп етен тн о ст и по индивидуальной образовательной траектории.

Идея интеграции стала в последнее время предметом интенсивных теоретических и практических исследований в связи с начавшимися процессами дифференциации в обучении. Интеграция дает возможность, с одной стороны, показать студентам «мир в целом», преодолев дисциплинарную разобщенность научного знания, а с другой – высвобождаемое учебное время использовать для полноценного осуществления профильной дифференциации в обучении[1]. Методика обучения, как и вся дидактика, переживает сложный период. Изменились цели среднего профессионального образования, разрабатываются новые учебные планы, новые подходы к отражению содержания посредством не отдельных обособленных дисциплин, а через интегрированные образовательные области. Создаются новые концепции образования, основанные на компетентностном подходе. Известно, что качество знаний определяется тем, что умеет с ними делать обучающийся. Трудности возникают и в связи с тем, что в учебных планах сокращается время на изучение дисциплин. Эти обстоятельства создают базу для новых теоретических исследований в области методики, требуют иных подходов в организации учебного процесса. Эта проблема тесно связана с разработкой и внедрением в учебный процесс новых педагогических технологий. Обновление образования требует использования нетрадиционных методов и форм организации обучения, в том числе интегративных, в результате использования которых у студентов возникает целостное восприятие мира, формируется как раз тот деятельностный подход в обучении, о котором много говорится. Нельзя опираться также только на широко распространённые в практике обучения объяснительно-иллюстративные и репродуктивные методы. Третий год музыкальное отделение работает по теме «Подготовка современного специалиста через интеграцию инновационных приемов и методов музыкального воспитания». Интеграция в нашем понимании рассматривается не только с точки зрения взаимосвязей знаний по предметам, но и как интегрирование технологий, методов и форм 33

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

обучения. Педагогическая деятельность-это сплав нормы и творчества, науки и искусства. Поэтому важно интегрировать, правильно сочетать то разнообразие приёмов учебной деятельности, которое существует. От этого будет зависеть успех, а значит и результат обучения. Иначе говоря, с практической точки зрения, интеграция предполагает усиление межпредметных связей, снижение перегрузок студентов, расширение сферы получаемой информации обучающимися, подкрепление мотивации обучения. До с л о в н о л а т и н с к о е « i n t e g r a f i o » восстановление, восполнение; «integer» полный, цельный. Следовательно, интеграция - «объединение в целое, в единство какихлибо элементов, восстановление какого-либо единства». Интеграция - это путь к достижению целостного взгляда на окружающий мир, основой интеграции являются межпредметные связи, интеграция тесно связана с дифференциацией и немыслима без нее. Методической основой интегрированного подхода к обучению являются формирование знаний, а также установление внутрипредметных и межпредметных связей в усвоении основ наук. Следует отметить, что проблема межпредметных связей не новая проблема д л я п ед а го г и к и , и ее р е ш е н и е в се гд а обосновывалось философскими взглядами на процессы дифференциации и интеграции научного знания на той или иной ступени общественного развития. Задачу использования межпредметных связей в учебном процессе в разные периоды выдвигали Я. А. Коменский, Д. Локк, И. Гербарт, А. Дистервег, К. Д. Ушинский. Необходимость использования межпредметных связей в процессе обучения: — возможность изучения материала по разным предметам как единого целого, — широкая возможность для развития речи обучающихся, для расширения кругозора студентов, — развитие умственной деятельности, — повышение мотивации в обучении, — формирование положительных нравственных качеств[2]. Для того чтобы с наименьшими затратами времени включать обучающихся в активное 34

восприятие знаний с помощью межпредметных с вяз ей, следует овладеть неслож ны м и методическими приемами, которые уже сложились в практике и получили признание ученых. В целом на музыкальном отделении все обучение по специальным дисциплинам, а также по всем видам практик является интегрированным. В частности предмет фортепиано тесно связывает такие дисциплины как «Основной музыкальный инструмент», «Аккомпанемент» и «Дополнительный музыкальный инструмент», где широко применяется интеграция - как внутрипредметная так и междисциплинарная . Основы интеграции учебных дисциплин закладываются, прежде всего в содержании самих учебных дисциплин. Так, в основе типовых учебных программ, разработанных преподавателями фортепиано, лежит принцип, п о з в о л я ю щ и й о б е с п е ч и т ь от к р ы то ст ь , интегрированность, адаптированност ь , возможность «профилизации» в соответствии с индивидуальными особенностями студентов. Интеграция программ по основному инструменту, аккомпанементу, дополнительному инструменту обеспечивается определением единых целей и задач обучения – развитие профессиональнои с п ол н и тел ьс к и х н а в ы ко в , р а б от а н а д практическим репертуаром детского сада и школы, чтение нот с листа, подбор по слуху и т.д., формирующих основные фундаментальные понятия; определением последовательности обучения на разных уровнях подготовки. Интегрированный урок дает широкие возможности соединить не только предметы, но и использовать внутри урока элементы различных форм организации учебной деятельности. Чаще всего это игровые формы. Наряду с традиционными формами проведения контрольных уроков, преподаватели фортепиано активно используют нетрадиционные формы их проведения, так контрольный урок по сдаче детского и школьного репертуара проводят в форме деловой игры. Такие формы способствуют расширению кругозора, формируют определенные умения и навыки, необходимые в практической деятельности, стимулируют рост познавательной активности, воспитывают сотрудничество, коммуникативность, развивают

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

речь, мышление, умение сопоставлять, находить аналогии, развивает воображение, творческие способности, умение находить оптимальные решения: развитие мотивации учебной деятельности. Преподаватели постоянно работают над повышением творческой активности обучающихся, ищут методы для раскрытия индивидуальных способностей студентов. С этой целью преподаватели фортепиано проводят различные конкурсы, зачеты в нетрадиционной форме, сольные концерты, концерты классов, где студенты могут показать свою индивидуальность. Большое внимание уделяется самостоятельной работе, умению обучающихся разучить без педагога ряд несложных произведений. Умение сравнительно быстро освоить и передать слушателю музыкальный смысл нетрудной пьесы или аккомпанемента - необходимое условие успешной работы будущего учителя музыки и музыкального руководителя детского сада[3]. С этой целью на 1-м курсе проводится конкурс на самостоятельно выученную пьесу композиторов Казахстана «Жас орындаушы». Студентам предоставляют возможность познакомиться с новыми детскими произведениями композиторов Казахстана, самостоятельно разобрать, осмыслить их, исполнить и придумать образное содержание исполняемой пьесы с красочной иллюстрацией, которую они могли бы показать детям. Этот конкурс является как бы введением в специальность. Осуществляя интеграцию с практикой, также на 4 курсе зачет по аккомпанементу проводится в форме конкурса, на котором наши выпускники показывают приобретенные практические навыки (чтение с листа, подбор по слуху, транспонирование, свободное музицирование, а также умение аккомпанировать песни школьного репертуара). Готовя со студентами сольные концерты и концерты классов, преподаватели фортепиано Гутарова А.И. , Серова Т.Г. , Курманова Д.А. сотрудничают с руководителями оркестров Гельмановым Ш.С. и Ахметжановой А .Т. , преподавателями Кадирберлиной Р.М., Рыбиной О.Н., Ковтуненко Т.П., осуществляют интеграцию

с преподавателями народных инструментов, преподавателями дирижирования и постановки голоса. В ходе подготовки таких мероприятий преподаватели проводят бинарные уроки. На каждом уроке фортепиано осуществляются межпредметные связи с дисциплинами специального цикла: ЭТМ, гармонией, анализом музыкальных произведений, музыкальной л и те р а т у р о й и д р. Э то п р е п од а в а тел и демонстрируют на открытых уроках: Левицкая В.В. , на открытом уроке на тему «Развитие слуховых представлений как компонента музыкально-исполнительской компетентности на уроках фортепиано» показала перспективы развития внутреннего слуха студента через межпредметную интеграцию с дирижированием, а использование на уроке мультимедийных технологий позволило педагогу качественно изменить методы и организационные формы своей работы, полнее сохранять и развивать индивидуальные способности студентки, усилить междисциплинарные связи в обучении, осуществлять постоянное динамичное обновление организации учебного процесса. На открытом уроке Курманова Д.А. по теме «Педагогическая направленность клавирных сочинений И.С.Баха» прослеживалась интеграция с музыкальной литературой, основанная на глубоком погружении в творчество И.С.Баха с использованием CD(прослушивание других произведений, подобных по характеру, темпу, образности). Молодой преподаватель Карсыбаева Н.С. на открытом уроке на тему «Единство исполнительского ритма важный фактор музыкального исполнительства» использовала интегративные связи с дирижированием и также использовала на уроке мультимедийные технологии. Преподаватели Гутарова А.И. , Клочкова Н.С., Рожманова Н.И. применяют на уроках современные фортепианные методики, одна из которых - методика Т.Смирновой, в основе которой лежит принцип одновременного развития всех навыков и знаний, необходимых д ля игры на фортепиано. Эта методика предполагает использование новых подходов к обучению технике чтения нотного текста с листа, развитию гармонического слуха, чувства ритма и др. Предлагаемая методика может 35

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

быть использована для обучения людей всех возрастов, особенно актуальна для наших студентов, т.к. в большинстве своем они не имеют музыкальной подготовки. На открытых музыкальных занятиях по пробной практике в детском саду у студентов преобладает продуктивная общая направленность на формирование у детей способности к музыкальному творчеству на основе синтеза искусств - музыки, изобразительного искусства, художественной литературы, театра [4]. При проведении слушания музыки также студенты активно используют дополнительные музыкальные инструменты: баян, домбра, духовые

инструменты, что придает особый интерес музыкальным занятиям. В ходе таких занятий у детей развивается чувство эмоциональной отзывчивости. Студенты показывают творческий подход к проведению пробной практики, владение профессиональными компетенциями и межпредметной интеграцией. Таким образом, в профессиональной деятельности преподавателей профильных дисциплин «Фортепиано» всегда есть простор для поиска, педагогического творчества и уже не на уровне традиционной методики, а на уровне интеграции знаний по предметам и технологий обучения.

Список использованной литературы 1. Бахарева Л.Н. Интеграция учебных занятий в начальной школе.// Начальная школа.-.1991.№8-с 48-51. 2. Федорец Г.Ф. Проблемы интеграции в теории и практике обучения- Л., 1989.- с 96-101. 3. «Программа вос¬питания и обучения в детском саду» (Отв. ред. М.А. Васильева. - М.: Просвещение, 1985 4. «Синтез» - программа развития музы¬кального восприятия у детей на основе синтеза искусств; для детей пятого года жизни (авторы: К.В. Тарасова, М.Л. Петрова, Т.Г. Рубан, Т.М. Шумова, О.Л. Кабачек. М., 1993

УДК 377.35.2

НА ПУТИ К УСПЕХУ О.В. ТРАКСЕЛЬ

организатор профильных дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж

Мақалада орыс және шетел тілдер профильді пәндер комиссиясының 2013-2016 жылдар аралығындағы жұмыс бағыттары баяндалған. В статье описаны основные направления деятельности комиссии ППД русского и иностранных языков. The main activities of the commission of professional disciplines teachers of the Russian and foreign languages are described in the article.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Тірек сөздер: көптілді тұлға қалыптастыру, құзыреттілік тәсіл, біріктіру, көптілділіқ, өзін-өзі тану. Ключевые слова: формирование полилингвальной личности, компетентностный подход, интеграция, полиязычие, самопознание. Keywords: formation of polylingual person, competence approach, integration, multilinguism, self-awareness. Любовь к предмету и к ученикам – главное, что движет педагогами на пути к овладению педагогическим мастерством, высоким профессионализмом. Открыть мир, предотвратить пустоту души, убогость интересов, разбудить стремление работать над собой, воспитать отзывчивость сердца, тонкость и красоту чувств, научить управлять своим внутренним миром – задачи, которые ставит перед собой человек, выбравший своим призванием Учительство. Хочется верить, что преподаватели нашей комиссии преподавателей профильных дисциплин русского и иностранного языков свой выбор сделали не случайно. Состав комиссии ППД русского и иностранных языков очень разнороден: один преподаватель высшей категории с двадцативосьмилетним стажем, три со второй категорией – с двенадцатилетним, один – с одиннадцатилетним стажем, 6 преподавателей со стажем от года и чуть более. Однако разница в возрасте не мешает нам работать слаженно и плодотворно. Направления деятельности ППД многогранны – учебная, организационнопедагогическая, научно-методическая, научно-исследовательская, воспитательная работа над всёобъединяющей методической темой «Формирование полилингвальной личности через внедрение инновационных технологий обучения», нацеленной на реализацию инновационных педагогических и информационных технологий, направленных на улучшение качества подготовки будущих специалистов. Основной формой образовательного процесса был и остается урок. Современный урок – это урок, построенный на основе компетентностного подхода, формирующий компетентного человека, который учится не «для отметки, а для жизни». Это понимают наши преподаватели, вводя в преподавание дисциплин лингвистического цикла инно-

вационные педагогические технологии, сочетая и интегрируя их. В своей практике преподаватели ППД используют групповые технологии, технологию проблемного обучения, методы и приёмы критического мышления, применяют личностно-ориентированный подход в преподавании. Уроки-исследования, уроки-диспуты, «круглые столы», лабораторные работы, ролевые игры, проектная работа – традиционные для них формы организации и проведения занятий. Каждый год на высоком профессиональном уровне проводит комиссия преподавателей профильных дисциплин творческую неделю. Обязательное условие – вне зависимости от стажа дать открытый урок с использованием традиционных и интерактивных методик. 2013 год прошёл у нас под знаком интегрированных бинарных уроков. Траксель О.В., преподаватель русского языка и литературы, совместно с Абикеновой Н.К., преподавателем социально-политических дисциплин, провели интегрированный бинарный урок русского языка, литературы и философии «Жизнь прожить – не поле перейти», обобщающий знания студентов по темам «Предложение как основная синтаксическая единица. Структурно-семантические типы простого предложения», формирующий понятия о философских категориях необходимость и случайность, развивающий навыки анализа художественного текста. С целью повышения мотивации к изучению английского языка и физической культуры преподавателем английского языка Толеуовой А.А. и преподавателем физкультуры Шолановым К.А. был дан бинарный интегрированный урок на тему «Sport». Формируя и закрепляя знания, умения по теме «США, Канада, Великобритания, Австралия, Новая Зеландия – англоговорящие страны», интегрируя английский язык и географию, провели урок Лунёва Т.Е., преподаватель английского языка, и Ибраева Д.Г., преподаватель истории и географии. 37

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Сембаева А.М., преподаватель английского языка, и Жунусов К.С., преподаватель социально-гуманитарных дисциплин, способствуя развитию чувства патриотизма и любви к Родине, дали урок на тему «Astana – capital Kazakhstan». Интегрированные бинарные уроки углубляют межпредметные связи, способствуют развитию творческого потенциала преподавателей, в чём мы убедились на практике. 2014 год ознаменовался проведением уроков на компетентностном подходе. Уроки английского языка Алимбаевой А.К. («Free time of students of Kazakhstan and Great Britain»), Советовой Г.А. («Winter and Summer sports»), Абилева Т.К. («The sights of our city»), Мазитовой Ю.А. («Art»), немецкого языка Кабеновой Д.М. («Dur und Moll Sätze»), русской литературы ТраксельО.В. («Жизнь большой сюрприз» по рассказу В.Набокова «Звонок») были ориентированы, прежде всего, на приобретение значимых компетенций: компетенции познавательной деятельности, компетенции ценностно-смысловой ориентации в мире, социальной компетенции. Уроки преподавателей Мазитовой Ю.А. и Кабеновой Д.М. были даны на областном методическом объединении преподавателей английского языка Карагандинской области и получили высокую оценку. В 2015 году целью комиссии ППД стало внедрение в преподавание элементов полиязычия и интеграции с самопознанием, не оставили мы без внимания и применение компетентностного подхода в преподавании. Уроки практического английского языка с элементами полиязычия провели Лунёва Т.Е. («Food in Kazakhstan and Great Britain»), Расулиева С.К. («The most popular Kazakh writers».), Толеуова А.А. («Seasons and weather»), Кабылбекова А.М. («Holidays at the seaside»). Мазитова Ю.А. провела урок английского языка на тему «In the city», интегрированный с самопознанием, Траксель О.В. – урок литературы на компетентностной основе: «Настоящий писатель – то же, что древний пророк: он видит яснее, чем обычные люди». (Идейно-тематическое своеобразие повести М.А.Булгакова «Собачье сердце»). Интерактивные методы, используемые на занятиях преподавателями, позволяют сту38

дентам продуктивно усваивать учебный материал, активно и творчески работать, проявлять свою индивидуальность. Серьёзно занимаются преподаватели научно-исследовательской работой. В мае 2014 года в Санкт-Петербурге и в октябре 2014 года в Астане состоялась 12-я международная научнопрактическая конференция «Образование через всю жизнь. Непрерывное образование в интересах устойчивого развития», в которой приняли участие преподаватели Лунёва Т.Е., Траксель О.В. В материалах конференции была опубликованы статьи преподавателей: «Непрерывное образование – путь и средство творческого роста личности» (Лунёва Т.Е. г.Санкт-Петербург), «О приоритетах современного образования» (из опыта работы преподавателей литературы и философии) (Траксель О.В., Абикенова Н.К. г.Астана), «Изучение английского языка – неотъемлемая составляющая личной и профессиональной деятельности человека» (Лунёва Т.Е. г. Астана). В июне 2016 года Траксель О.В. и Лунёва Т.Е. вновь стали участниками международной научнопрактической конференции «Образование через всю жизнь. Непрерывное образование в интересах устойчивого развития», но уже в Санкт-Петербурге. Преподаватели выступили с докладами «Приёмы развития социальной компетентности студентов на уроках русской литературы» и «Обучение в сотрудничестве как личностно-ориентированный подход в преподавании иностранного языка» соответственно с дальнейшей публикацией докладов в материалах конференции. С целью повышения мастерства педагогов в 2015-2016 учебном году Траксель О.В., Лунёва Т.Е., Мазитова Ю.А. прошли курсы обучения тренеров по программе дополнительного профессионального образования студентов выпускных курсов гуманитарных колледжей, осуществляющих подготовку педагогических кадров, разработанной на основе уровневых программ повышения квалификации педагогических кадров Республики Казахстан. Преподаватели получили сертификаты тренеров. Важнейшим средством развития творческого потенциала преподавателей, повышения их

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

блистательных имён…» вызвал у студентов глубокие переживания, ощущение творческой сопричастности с прекрасным (2015 г.). Вечер поэзии, посвящённый 120-летию со дня рождения С.А.Есенина, «Я сердцем никогда не лгу…» приоткрыл завесу личной жизни замечательного русского поэта, позволил насладиться красотой его стихов (2015г.). В духе времени преподавателями английского языка комиссии ППД ведутся курсы английского языка для преподавателей Карагандинского гуманитарного колледжа, нацеленные на реализацию коммуникативной задачи – достичь уровня владения языком, позволяющим понимать английскую речь и излагать свои мысли на данном языке. И думается, с нашим потенциалом эта задача достижима. «Учительство – это искусство, труд не менее титанический, чем труд писателя или композитора,но более тяжелый и ответственный. Учитель обращается к душе человеческой не через музыку, как композитор, не с помощью красок, как художник, на прямую. Воспитывает своими знаниями и любовью, своим отношением к миру», – говорил известный филолог, академик Лихачев Д.С. Мы полностью с этим согласны и, понимая, насколько ответственны мы перед молодым поколением, прилагаем все усилия для всестороннего повышения нашего педагогического и профессионального мастерства в целях обеспечения конкурентоспособности выпускников нашего колледжа.

профессионального уровня, «выращивания кадров», связывающим в единое целое всю систему работы колледжей, является хорошо организованная научно-методическая работа. С целью выявления, поддержки и поощрения передовых преподавателей, распространение их педагогического опыта и повышение престижа труда учителя в 2014 году в Караганде был проведён областной конкурс среди преподавателей в системе технического и профессионального образования «Учитель года -2014», в котором преподаватель русского языка и литературы Траксель О.В. заняла второе место. В 2015 году Траксель О.В. была награждена Дипломом 1 степени за первое место в областном конкурсе «Лучший учебнометодический комплекс по русскому языку и литературе». С целью повышения эффективности усвоения уроков словесности, ориентируясь на современную педагогику, регулярно проводятся в стенах колледжа внеклассные мероприятия, литературные гостиные и вечера. В литературной гостиной «Загадкой вечно буду я себе», посвящённой 255-летию со дня рождения немецкого писателя Ф. Шиллера, были показаны отрывки из пьес драматурга «Разбойники» и «Коварство и любовь», декламировались стихи поэта (2014г.). Основой для литературного вечера, посвящённого У.Шекспиру, «Ты слишком щедро одарён судьбой, Чтоб совершенство умерло с тобой», послужили сонеты великого поэта и драматурга, также драма «Король Лир» (2014 г.). Вечер романса «В созвездии

Список использованной литературы 1. Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 2016-2019 годы,раздел «Техническое и профессиональное образование». 2. http://www.lihachev.ru/

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ ӘОЖ 373.22

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ТӘРБИЕ ЖӘНЕ ОҚЫТУ БӨЛІМІНДЕ СТУДЕНТТЕРДІҢ ОЙЛАУ ІС-ӘРЕКЕТІН ЖАНДАНДЫРУ Қ.И. САРСЕМБАЕВА

арнайы пәндер оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

Мақалада автор білім беруде студенттердің заманауи тенденцияларды адекватты қабылдауын қалыптастыру мақсатында мектепке дейінгі бөлімде сабақтарды өткізу формаларын қарастырады. В данной статье автор рассматривает формы проведения занятий на дошкольном отделении с целью формирования у студентов адекватного восприятия современных тенденции в образовании. The author considers lesson forms at the preschool department to develop the students’ adequate perception of the modern tendencies in education. Тірек сөздер: білім беруде заманауи технологиялар, шығармашылық атмосфера. Ключевые слова: современные технологии в образовании, творческая атмосфера. Keywords: modern technologies, creative atmosphere. Балаларға арналған мекемелер үшін білікті кадрларды даярлауда жетекші білім беру мекемесі ретінде жыл сайын Қарағанды гуманитарлық колледждің рөлі мен маңызы арта түсуде. Басқа мамандық иелеріне қарағанда тәрбиеші еңбегіне қойылатын талап жоғары. Бұл мамандық күнделікті өмірде бүлдіршіндермен және олардың ата-аналарымен үнемі байланыста болуды талап етеді. Міне, сондықтан студенттерге педагогика, психология, жеке әдістемелер саласының төңірегінде ғана емес, өз білімдерін толықтыруға және жетілдіруге мүмкіндік беретін ақыл-ой, еңбек, олардың ойлау дағдыларын дарыту маңызды болып табылады. Студенттер оқыту үрдісі кезінде үнемі өздерінің ойларын білдіреді. Ойлау бұл құбылыстар мен оқшауланған фактілердің жады бойынша жаңғыру ғана емес, ойлау -бұл фактілерге сүйене отырып, жадыда сақтау, байланысты табу, олардың арасындағы тәуелділікті, ой қорытындысын жасау және оқып білуге деген өз көзқарасын білдіру. 40

Танымдық іс-әрекетті жандандыру - бұл студенттердің сабақ мазмұнына назарын аударту және қызығушылықтарын арттыру болып табылады. Олардың материалды белсенді түрде қабылдауы, оның мағынасын жете түсінуі, меңгеруі, негізгі ережені есте сақтауы, тәжірибеде теориялық білімді қолдана білуі сабақты жандандыра түседі. Студенттердің ойлау іс-әрекетін жандандыру ізденімпаз, алдына мақсат қоя алатын, өзіне сенімді, бірлесе жұмыс жасай алатын, мектепке дейінгі тәрбие ісіне берілген, шығармашылық тұлға болып қалыптасуына жағдай жасайды. Оларды бақылау арқылы ойлау іс-әрекетінің белсенділігі артады. Студенттер тапсырмаларды орындау барысында бағдарлама материалын меңгеріп және есте сақтап, қойылған сұраққа өздігінен ізденуге және оны талдауға үйренеді. Студенттердің зияткерлік белсенділігіне және мақсатты қабылдауына қандай тапсырмалар қажет? Олардың кейбіреулерін қарастырайық. Мысалы, студенттерге оқытушының баяндаған материалының негізгі ережелерін дәптерге қысқаша жазып алып

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

және белгілеп қою ұсынылады. Кейде бұл тәсіл «амалсыздан» болып саналады, өйткені мектепке дейінгі тәрбие бойынша қазіргі қолданыстағы көптеген оқулықтар мен оқу құралдары қазіргі заманғы педагогикалық ғылымға сай емес. Дегенмен, бұл пікір дұрыс емес. Тіпті жақсы оқулық болған кезде де, есту арқылы қабылдауды талдау және оны тиянақтау студенттердің өздігінен жұмыс жасауын және белсенділігін арттырады, сапалы жаңа деңгейге көтереді. Өйткені, студент материалды жаза отырып, оны түсінеді, жаңадан ойлар туады, оны қысқа әрі нұсқа нақты білдіреді, өздерінің жазбаларымен қатаң түрде жұмыс жасауды үйренеді және жауапкершілікті сезінеді. Студенттерге жазуды ұсына отырып, оқытушы материалды нақты, дәйектілікпен қисынды етіп баяндайды. Оқытушы материалды баяндаған кезде оның мәнерлі сөйлеуі айтарлықтай маңызды: мағыналық кідіріс, екпін, мазмұндау қарқыны, эмоциясы басым болуы тиіс. Алғашқы сабақтарда жазбаны қалай жүргізу керектігіне нұсқау беру керек. Мысалы, оқытушы былай дейді: «Менің баяндауым бойынша жоспар құрыңыз «Адамгершілік тәрбиенің маңызы» немесе «Тақырыптың негізгі міндеттерін жазыңыздар». Бұл екі тапсырма баяндалған материал бойынша қысқаша қорытынды жасауға және талдауға бағыттайды. Кейде сабақтың мақсаты мен мазмұнына байланысты материалды егжей-тегжейлі жазу қажеттілігі туындайды. 1-2 студенттің жазбаларына пікір білдіріп, оларды есепке алған жөн. Сабақта студенттердің жазбаларын талқылау материалды бекіту, қорытынды нысаны деп есептеуге болады. Материалды тыңдау арқылы студенттердің ойлау іс-әрекетін жандандырудың бірденбір тәсілі студенттердің тұжырым жасауының қалыптасуы болып есептеледі. Бұл тәсіл қорытынды жасау, белгіленген ұстаныммен жалпы ережені бағалауды болжайды, ақылоймен қарқынды жұмыс жасауды талап етеді, сонымен қатар логикалық ойлау дағдысын, танымдық қабілетін дамытуға септігін тигізеді. Мектепке дейінгі педагогика және психология, жеке пәндер оқытушыларының жұмыс тәжірибесіне тоқталсақ, материалды өту

кезінде баяндаманың әрбір мағыналық бөлімі қорытынды сипаттың сұрағының қойылуымен аяқталады, жауаптан тұжырым шығарылады. Студенттер тұжырымдама шығарып, өз бетімен жұмыс істей бастаса ғана, қосымша сұрақ қажет етілмейді. Пән оқытушыларының жұмыс тәжірибесінде педагогикалық әдебиетпен жұмыс істеу барысында алған жеке тәжірибеден студенттердің көңілін өзіне аудару кеңінен қолданылады. Мысалы, сабақ барысында мектепке дейінгі балалардың адамгершілік тәрбиесінің әдісі жайлы сұрақтарды талдайды. Оқытушы студенттерге оқу әрекеті қызметінде балалар тәртібін ұйымдастыру мақсатында балабақша тәрбиешісі қандай әдістәсілдерді қолданғанын еске түсіруді ұсынады. Мұндай тапсырма теориялық ережеге сәйкес әдеби мысалдарды, тәжірибедегі фактіні бағалау және талдауға үйретеді, белсенді ойлау іс-әрекетін оятады. Студенттер дәлелдейді, талқыға салады, жоққа шығарады. Салыстыра отырып қабылдау ойлау ісәрекетін дамытуда басты рөл атқарады. Студенттер өздерінің теориялық білімдерін практикамен салыстыра білулері тиіс. Сабақта студенттердің танымдық қызметтерін жандандыру мәтіндік педагогикалық жағдайды шешудің тиімді құралы болып табылады. Жағдайды талқылау сабаққа мән береді. Бұл тәсіл терең білімді меңгеруді қамтамасыз етуге көмектеседі. Талқылауға қатысу студенттерден педагогикалық түрде ойлауға негіз болатын, білімді жетілдіруге қажетті тез бағдарлауды, тапқырлықты, терең және жан-жақты білімді талап етеді. Дербес мазмұн ұғымын ашу студенттердің белсенді ойлау қызметіне ықпал етеді. Мысалы, педагогика сабағында мектепке дейінгі жастағы балалардың алғашқы ұжым тәрбиесі талқыланады. Танымдық іс-әрекетті жандандыру үшін әдістемелік бағдарлама құжаттары және әдебиетпен жұмыс жасауға байланысты тапсырмалар елеулі әсер етеді. Мұндай тапсырмалар үй жұмысында және топта жүзеге асырылуы мүмкін. Жұмыс барысында қойылған міндеттерге байланысты студенттер әр - түрлі тәсілдерді пайдаланады. Берілген тапсырмаға байланысты студенттер түрлі дерек көздерін 41

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

қолданады, зерттелген материалды мұқият талдайды. Ақыл-ойдың белсенді болу үшін тапсырманы нақты анықтау қажет. Студенттердің танымдық іс-әрекетін танытудың негізгі құралы зерттелген материалды салыстыру және жалғастырумен байланысты тапсырмалар арқылы жүзеге асады. Тапсырманың сипаты оқытушы қолданған әдістемелік тәсілді анықтайды. Сонымен, студенттер тапсырма нұсқаларын салыстырғаннан кейін нақты мәліметті жазып алуы тиіс. Салыстырудың басқа нұсқасында алынған мәліметтен графикалық сурет тіркеледі. Оқытушы бірінші кезеңде сызылған кесте, диаграмма, сызбаның үлгісін береді. Студенттерге берілген сызбаны толтыру ғана қалады. Бұл жұмыс несімен пайдалы? Бұл жұмыстың пайдасы таным үрдісінде кешенді түрде жүзеге асырылады (есту, көру, қозғалтқыш рецептрлер белсенді жұмыс жасайды). Келесі тапсырманың түрі міндетті түрде оқытушының қатысуымен топпен бірге басталып, үйде аяқталады. Бұл тәсіл көбіне көп уақытты талап ететін, көп көлемді материалды өту кезінде қолданылады. Студенттермен жұмыс істеудің түпкі мақсаты мектеп жасына дейінгі балалар тәрбиесінде өз бетінше қолданатын әдіс-тәсілді таңдау және өз таңдауын негіздеу; ата-аналар және тәрбиешілер қатысып отырған аудиторияда баяндама жасай алу, ал қабілетті студенттер үшін ғылыми-практикалық конференцияға қатысу. Алғашқы сабақта берілген, көрсетілген өздеріне қажетті әдебиетті өз бетінше таңдай алу ұсынылады. Студенттердің өз бетінше жұмыс жасауы танып-білу қабілетінің дамуына, аңғарымпаздығына, қызығушылығына, логикалық түрде ойлауына, есте сақтау қабілетіне, қиялына, білімін қолданудағы шығармашылық белсенділігіне қызмет етеді. Оқу барысында студенттердің өз бетінше жұмыс жасауы оқытушының қатысуынсыз жүзеге асады, студенттер өзінің ақыл-ой және физикалық іс-әрекетін берілген тапсырмадағы мақсатқа жетуге жұмсайды. Студенттерге жаңа тақырыпты өтерде жаңа білімді белсенді түрде меңгеру мақсатында әр42

түрлі жұмыс беруді ұйымдастыру қажет. Бұлар алдымен қозғау салатын өз бетінше жұмыс, практикалық және теориялық, студенттердің жаңа білімді меңгеру мақсатында өз бетінше танымдық- іздестіру жұмысы, логикалықтанымдық, танымдық-практикалық өз бетінше жұмыс, педагогикалық жаттығу мен жаңа білімді бекіту үшін қолданылатын тапсырмалар. Мысалы, түрткі болатын өз бетінше жұмыс «Ойын» тақырыбын өткенде қолданылады. Студенттер кіріспе сабақ алдында бақылау өткізеді, балабақшада балалар қандай ойын ойнайды және сонымен қатар, толығырақ бір ойынды жазып алады. Бұл тапсырманы орындауға 2 апта уақыт беріледі. Мектепке дейінгі жастағы балалардың ойын әрекеті мен мазмұны шықпас бұрын түрлі жастағы топтар ерекшеліктеріне қарай жұмыс материалын бірнеше рет қолдануға болады. Нәтижесінде мынаны байқауға болады: жас ерекшелігіне қарай балалар ойынның мазмұны ғана емес (тақырып, сахна тереңдігі), сонымен қатар, балалармен қарым-қатынасы өзгереді. Оқытушы студенттерге нақты ойынның мысалдарын келтіруді ұсынады. Теориялық сипаттағы өзіндік жұмыстар осылай сипатталады. Тақырыпты оқымас бұрын: «Ойлау тәрбиесі мен балабақшада оқыту әдістері» атты Н. Подьякованың мақаласымен таныс болған соң студенттер мынандай сұрақтарға жауап берулері тиіс: оқу және ойлау тәрбиесінің әдісі дегеніміз не? Әдістерді таңдау немен аяқталады? Сондай-ақ көрнекті мен ауызша, парктикалық және ойын әдістеріне сипаттама беру. Сұрақтар қатысушыларға мақаланың теориялық жағдайларында бейімделуге және алынған мәліметтерді жүйелеуге көмектеседі. Келесі түрі жаңа білім алуға мүмкіндік беретін өзіндік-танымдық ізденіс жұмыстары. Өз бетінше жұмыс жасау түрінің мәні қорытынды шығарылып жаңа материалды баяндағаннан кейін бекітіледі. Оқытушының қорытындысы студенттерді тұжырым жасауға үйретеді. Білім мен мәліметтер көлемі ұлғайған сайын бұл жұмыстың өзіндік жұмыстары да қиындай береді. Қатысушылар педагогикалық

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

жағдайларды өткен соң педагогикалық тапсырмалар орындай бастайды, бұл тапсырмаларға шығармашылық көзқарас қажет, білімді нақты жағдайда қолданған жөн. Педагогикалық тапсырмалар әртүрлі дидактикалық мақсаттарда қолданыла алады. Сонымен, «Мектепке дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеу әдістері» тақырыбының басында оқытушы педагогикалық тапсырмалар орындату арқылы студенттерге талдау жасатқызады. Басқа тапсырмалардың мақсаты қатысушыларға қолайлы жағдайларды ғана анықтайды, мұнда тәрбие барысы нәтижелі болады. Мұнда тәрбиешінің іс-әрекеті сипатталатын жағдайлар келтіріледі. Қатысушылар мынадай сұрақтарға жауап береді: Тәрбиешінің әрекеті дұрыс па? 1. 2. 3. 4. 5.

Сіз қалай жасар едіңіз? Қандай сабақ жақсы әсер қалдырды? Мұндай тапсырмаларды орындауда теориялық біліммен бірге байқау және практикалық іскерлік тәжірибесі сабақтастықта қолданылуы қажет. Осылайша, өздік жұмыс арнайы пәндерге деген танымдық қызығушылықты арттырады, олар педагогикалық құбылыстарға ерекше назар аударады және өз күштерін практикаға бағыттайды. Мектепке дейінгі мекемеде өз бетінше жұмыс барысында алынған білім, білік және дағды болашақ тәрбиешілерге табысты және жемісті жұмысты қамтамасыз етеді. Болашақ тәрбиеші-педагогтің тұлға ретінде қалыптасуы өзін-өзі дамытуынсыз мүмкін емес.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі Қоянбаев Ж. Педагогика. - Астана, 1998. Меңжанова А.Қ. Мектепке дейінгі педагогика. - Алматы: Рауан, 1992. Меңжанова А.Қ. Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі.- Алматы:РБК, 1996. Ф.Жұмабекова. Мектепке дейінгі педагогика.- Астана: Фолиант, 2014. Ядэшко В.И.,Сохина Ф.А.Мектепке дейінгі педагогика. А.:Мектеп, 1981.

ӘОЖ 37.044

БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ДҮНИЕТАНУ ПӘНІНІҢ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІН ЖЕТІЛДІРУ Г.С. ЕСЕНБАЕВА

химия және биология пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі Мақалада бастауыш мектептің дүниетану пәнінің оқыту әдістемесін жетілдіруде биология және химия пәндерінің пәнаралық байланысы көрсетілген. В статье рассмотрена межпредметная связь биологии и химии в совершенствовании методики преподавания познания мира в начальной школе. The author considers the interdisciplinary relationship between biology and chemistry in the improvement of teaching methods of the subject “Understanding the World” at primary school. Тірек сөздер: білім беру жүйесі, бастауыш саты, мотивация, танымдық міндеттерді қою. Ключевые слова: система образования, начальная степень, мотивация, ставить познавательные задачи. Key words: educational system, primary stage, motivation, put the cognitive tasks. 43

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

туралы ұғым алады және табиғатты сүюге және оны қорғауға үйренеді. Бастауыш мектепте дүниетану пәнін оқытудың әдістемесін жетілдіруде, оқытудың белсенді және оқу үдерісін ұйымдастырудағы педагогикалық инновациялық әдістер мен технологияларды білім мазмұнын түбегейлі жаңартуда, оны интеграциялау тиімді пайдалануды қажет етеді. Егер мұғалім оқыту үдерісінде жаңа технологияларын пайдаланса, онда оқушылардың ойлау қабілеттері, сөздік қорлары, таным- қызығушылығы және топпен жұмыс істей отырып, көпшілік арасында сөйлеуге, өз ойын ортаға салуға, айтылған пікірлерді тыңдай білуге үйретеді. Жаңа технологияның ерекшелігі - оқушыларды жеке тұлға ретінде жан-жақты дамыту. Оқытуда жаңашыл әдісті қолдану оқушы үшін де, мұғалімге де шығармашылықпен жұмыс істеуге ықпал етеді. Пәнді оқыту, мазмұнын меңгеру мақсатын жетілдіруде ең алғашқы айтарым білімді, оқу материалын терең, тиянақты шығармашылықпен қолдану, оның негіздерін түсіндіре алу, бүгінгі күндердегі құбылыстармен байланыстығын түсіндіру, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдалану болып табылады. Дүниетану пәнін оқытуды жетілдірудің негізгі жолы пәнаралық байланысты күшейту және міндетті түрде оның жүзеге асырылуы қажет. Пәнаралық байланыс ғылыми әдістемелік тұрғыда екі жолмен жүзеге асырылуда. 1. Уақыттық байланыс. Уақыттық байланыс - әрбір бағдарламалық талаптарды іске асыру барысында берілетін жаңа ұғымды келесі пән бойынша алған ұғыммен күнбе-күн байланыстырып отыру арқылы болады. 2. Ұғымдық байланыс. Ұғымдық байланыс - әр пәнді оқыту барысында олардың бәріне ортақ ғылыми ұғымдарды қолдануға көңіл бөлу арқылы жүзеге асырылады. Жаңа білімді меңгеру үшін мұғалім оқытудың ұтымды әдістерін таңдайды және ұтымды жұмыс түрлерін іздестіреді. Сол арқылы оқушының белсенділігін арттырып, ізденімпаздығын

Бүгінгі күн талабы жалпы білім беру жүйесіне, білім беру мазмұны мен оқыту әдістеріне үлкен міндеттер жүктеуде. Бастауыш білім беру деңгейінде дүниетануды оқытудың басты міндеті: оқушының қоғам және табиғат құбылыстары мен обьектілерінің өзара байланысы мен тәуелділігі жөніндегі білім жүйесін тұтастай қабылдауын алғашқы дүниетанымдық ұғымдар арқылы қалыптастыру болып табылады. Бастауыш саты - оқушы дамуының негізі қаланатын ерекше кезеңі болғандықтан, олардың алғашқы ұғымдары осы уақытта қалыптасады. Пән бойынша білім мазмұны оқушылардың жаңаша білім, түсінік, ойлау дағдыларын қалыптастыруға, қоршаған ортаны өз беттерімен зерттеуге, бақылауға мүмкіндік береді. Әрбір тараудың қорытындылау сұрақтары мен тапсырмалары нақтылы мысалдармен салыстыра отырып, білімдерін шыңдауға арналған. Қазіргі таңда бастауыш сыныптарда дүниетану пәнінің басты талаптарының бірі - баланың жеке басының дамуына, өмірге көзқарасының дұрыс қалыптасуына дайындығын қамтамасыз етуге бағытталған. Осы тұрғыдан алғанда, қоршаған дүниені терең түсінген, ондағы үздіксіз болып тұратын өзгерістерді байқап, бақылай алатын оқушы ғана даму мүмкіндігіне ие болады. Бастауыш сыныптарда оқушылардың белсенді іс-әрекеттерін ұйымдастыру, қоршаған табиғат туралы түсініктері мен бастапқы ұғымдарын қалыптастыру, оқу барысында балаларды дамыту, олардың таным әрекетін жандандыру болып табылады. Нақты пән бойынша әдістеменің толық курсының міндеті оқушылардың тірі және өлі табиғат туралы білімдерін тереңдету және қорыту, табиғаттың заттары мен құбылыстары туралы білім беру, табиғат пен адамның арасындағы өзара байланысты түсіне алатындай, өздерінің өлкесі туралы жаңа білімдермен қаруландыру, жер бетінің планы мен географиялық картаны оқуға, жергілікті жерді бағдарлай білуге үйретеді. Балалар өз өлкесін зертеуде, негізгі салыстыру арқылы жер бетінің формалары және су алқаптарының түрлері - мұхиттар, теңіздер, көлдер, өзеңдер туралы өсімдіктер мен жануарлар дүниесі 44

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

жетілдіреді, сабақ барысында бұрыннан белгілі таныс заттар мен құбылыстарды енді білгелі, танығалы отырған заттардың қасиеттерімен салыстырып, талдап және жинақтап, олардың ұқсастығы мен айырмашылығын айқындап, осы арқылы әр пәннен алған білімдерін байланыстыру іске асырылады. Пән мазмұнын меңгерудің негізгі мәселелердің бірі - сабақтың түрлері мен құрылымын құруда жаңаша заманауи технологияларды қолдану. Оқыту жұмысын жүйелі әрі нәтижелі жүргізу үшін оны топтасырудың мәні зор. Қазіргі кезде сабақ құрылымы мынадай элементтермен өткізілуі керек: а) танымдық міндеттерді қою (не оқылуы керек); ә )мотивация (нені оқу және білу керек); б )тәсілдерді және құралдарды қолдану. Дүниетану пәні әдістемесінде инновация, жаңарту үрдісінде бастауыш сыныптарда эстетикалық тәрбие беруде «Бейнелеу өнері» мен «Дүниетану» пәндерін кіріктіріп оқытуға болады және ол екі мағынада қарастырылады: Біріншіден, бастауыш сынып оқушысына қоршаған дүние туралы біртұтас түсінік беру, мұндай жағдайда кіріктіру әдісі оқытудың мақсаты ретінде қарастырылады және оқушыға өзара байланысқан элементтердің біртұтастығы ретінде дүниені тану туралы білім береді. Мысалы: Қоршаған табиғат құбылыстары мен көріністерінің бір-біріне тәуелділігі, ауа-райы, өсімдік және жануарлар дүниесі, өлі табиғат заттары, дүниенің бояулар үйлесімділігі. Екіншіден, бұл «Бейнелеу өнері» мен «Дүниетану» бойынша пәндік білімдерді бір-біріне жақындастыру үшін ортақ мазмұн мен мақсатты табуда кіріктіру әдісі тиімді болып

саналады. «Жайма - шуақ көктем» тақырыбы бойынша сурет салу дүниетануға байланысты мынадай мазмұндарды қамтиды. Көктем келді, күн жылынды, табиғат тірілді, аспан мен жер жылдың осы мезгіліне тән реңге ие болды, оянған табиғаттың бояулары мен реңдерінің жандануы, көктемде ағаштар діңі ерекше нәзік, оларды өте қалың, өрескел бейнелеуге болмайды. Ағаш бұтақтары, аспан көрінісі бір орында тұрып қалғандай, жансыз бейнеленбеуі керек, суретте олардың қозғалысы, құбылысы сезілу керек. Кіріктірілген сабақтарды «Бұлт пен тұман», «Жауын-шашын», «Ауа-райы және оны болжау» тақырыптарын оқуда қолдануға да болады. Бастауыш сыныптарда дүниетану пәнін оқытуда әдістемесін жетілдірудің ең тиімді әдісі - экологиялык білім беру. Бұл табиғат блогында оқытылады. Табиғат- сұлулықтың мәңгілік таусылмас қайнар көзі. 1 — сыныпта, алғашқы рет экологиялық білім беріледі және оқушылардың экологиялық мәдениеті мен экологиялық стилі тәрбиеленеді. Оқушыларға қоршаған ортасы туралы ғылыми негіздерді меңгерте отырып, тарихи, географиялық тұрғыдан ойлауын дамытады. Дүниетану, география - біртұтас ғылымдар жүйесі. Дүниетану әр сыныпта жалғаса отырып, біртіндеп кеңейеді және мазмұны жағынан тереңдейді де, географиялық және химиялық білім жүйесіне ауысады. Бастауыш сыныптарда берілетін географиялақ, химиялық білім мазмұнын төмендегідей саралап көрсетуге болады. Бастауыш сыныпта берілетін географиялық және химиялық ұғымдар жүйесі. №1 Кесте

Географиялық ұғымдар

Химиялық ұғымдар

табиғат туралы

табиғаттағы судың қасиеттері

көкжиек тұстарын бағдарлау

судың құрамы

жыл мезгілдерінің ерекшеліктері табиғат құбылыстары тірі табиғат пен өлі табиғат туралы план мен масштаб географиялық карта

судың қасиеті ауаның құрамы топырықтың құрамы топырықтың қасиеті пайдалы қазбалардың түрлері

климат

пайдалы қазбалардың қасиеттері ауаның қасиеті

табиғаттағы су 45

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Оқу барысында біртіндеп жинақталған табиғаттың көптеген ерекшеліктерін, олардың арасындағы байланыстарын, айналадағы заңдылықтарын ұғынуда географиялық және химиялық ұғымдардың моделін құрастырып

көрсетуге болады. Белгілі бір тақырыпты түсіндіру барысында бірнеше тақырыпты жинақтап, ықшамдалған тірек – сызбаларды сабақтың негізгі құрамдас бөлігі ретінде қолданамыз.

Қорыта келгенде, бастауыш мектепте дүниетану пәнін оқытудың әдістемесін жетілдіруде біз дүниетану сабағында заманауи инновациялық технологияларды қолдану арқылы оқытудың ұтымды әдістерін таңдап, ақпараттық технологияларды қолданып, тәжірибелік - сынақ, кіріктірілген сабақтар өткізу, қажетті ақпаратты іздеу арқылы, өз алдына мақсат қоя білетін, дүниетаным қабілеті жоғары, дарынды өнертапқыш, ізденімпаз, жігерлі, алғыр,талапты жеке тұлғаны дамытамыз. Оқушы көзқарасын дұрыс қалыптастыруда мектептегі оқу пәндері арасындағы пәнаралық байланысты анықтап, дұрыс пайдаланып мына әдістемелік тәсілдерді пайдалану қажеттілігін

көрсетеді. Олар: — пәндер мазмұнын игеру барысында ортақ заңдылықтар табу; — мазмұны жағынан ұқсас материалдардың тікелей байланысын жасау; — оқу материалдарын практикамен байланыстыру арқылы дүниетану сабағының сапасын арттыруға болатынына көзіміз жетеді. Сабақта бақылау, практикалық, тәжірибе әдістерінің басым қолданылуы оқушылардың ой-өрісінің, ақылының, ой қорыту қабілетінің дамуына әсерін тигізіп, олардың ұғымды меңгерумен бірге ойлау қабілеті дамуына әсер етеді. 46

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Бастауыш мектеп 2,2010 Елубаева С.Қ. 2. Бастауыш мектеп 5-6,2012 Елубаева С.Қ. 3. Баймағамбетова “Бастауыш сыныптарда дүниетануды оқытудың теориялық негізі” 4. Естұрсынова М. “Жаратылыстану негіздері және дүниетану” 5. Альдибекова Ш. “Бастауыш сынып Дүниетану” ӘОЖ 372.893

КЕЙС-СТАДИ АМАЛ-ТӘСІЛІ НЕМЕСЕ ОҚЫТУДЫҢ НАҚТЫ ЖАҒДАЯТТАРЫ А.Б. АЯҒАНОВ

тарих және саяси пәндердің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

Бұл мақалада кейс-стади технологиясын әлеуметтік-экономикалық пәндерде қолданудың тәсілі көрсетілген. В этой статье рассмотрены способы применения технологии кейсстади в социально-экономических дисциплинах. The methods of using the case study technology in the socio-economic disciplines are described in the article.

Тірек сөздер: кейс-стади, интеллект, эрудиция, университет, лидер. Ключевые слова: кейс-стади, интеллект, эрудиция, университет, лидер. Key words: case-study, intelligence, erudition, university, leader. ХХІ ғасыр ғылым мен техниканың көз ілеспес жылдамдық пен даму заманы, сондықтан уақыт талабына сай білімді де парасатты, жан дүниесі кемелденген, намысшыл ұрпақ тәрбиелеу басты мақсат болып отыр. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев әлФараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде сөйлеген сөзінде «бізге интеллектуалды ұлт құру қажет. Халықаралық деңгейде бәсекеге түсетін эрудициялы адамдар керек» деген болатын [1]. Тарих және қоғамдық пәндерді оқытқанда, алдымен, студенттің білім алуға деген талпынысын оятып алу қажет екенін жете білген жөн. Эрудициялы адамдар тобын құру үшін алдымен шәкірттердің бойына білімбіліктерін зердесіне қалай ұялатудың ұтымды

жолдарын, әдістерін талмай іздеу – әр ұстаздың міндеті. 1592-1670 жылдары өмір сүрген чехтың ұлы педагогы Ян Амос Коменский былай деп сұрақ қояды: «Ұстаз оқушыға өзінің тәсілдерін үйретуден бұрын алдымен оның бойында білім алуға деген талпынысты оятып алуы қажет екенін ойлайтын біреу бар ма екен?»[2]. Шәкірттің қабілетін көру үшін білімді қызықтыра жеткізу қажет. Студенттерге саналы, терең және берік білім беру үшін мен өз сабақтарымда кейс технологиясын пайдаланғанды жөн көрдім. Кейс-стади амал тәсілі немесе оқытудың нақты жағдаяттар әдісі (метод конкретных учебных ситуаций) Америка Құрама Штаттарының Гарвард университетінің шағын 47

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

мектептерінде пайда болған. Кейс-стади амалтәсілі термині алғаш рет американдық ғалым Коплендтің еңбектерінде пайдаланылған. Копленд 1921 жылы оқытудың нақты жағдаяттар жинағын шығарып, кейс-стади амал-тәсілін қолдану жолдарын көрсеткен. Кейс амал-тәсілі алғашқы кезде бизнес мектебінде қолданылып келсе, бүгін де бұл әдіс арқылы оқытудың қолданылу аясы кеңіген, ол құқық, мәдениеттану, медицина және т.б. салаларда жемісті қолданылуда. Осыған орай мен тарих және мәдениеттану пәндерінде бұл технологияларды былайша жүзеге асырдым: Кейс амал-тәсілі бойынша төмендегі функциялар: — Мұғалім бағыт-бағдар беруші; — Студенттер бірнеше микротоптарға бөлінуі; — Көшбасшы әр топтың жетекшісінің басшылығы; — Дерек көзі тақырыпқа байланысты материалдарды алдын-ала студенттердің өздері ізденіп, тауып келуі. Жағдаяттарға байланысты пікірсайыстар ұйымдастырылады: — Мұғалім студентке қарсы сұрақ қояды. — Мұғалім студенттен өзінің тапсырма туралы болжамын сұрайды. — Студент рөлдік ойындарды көрсетеді. — Микротоптар немесе топ жетекшілерінің пікірталасы Кейс біріңғай ақпараттық кешен болғандықтан, ол үш бөлімнен тұрады: 1. Кейс дайындау бөлімі жаңа тақырып бойынша студенттердің қосымша деректі өздері дайындап келуі (слайд көрсетілімдері, қосымша деректі материалдар); 2. Нақты жағдаяттар бөлімі сөйлеу, сөз саптау, білімді жетілдіру үшін топтардың қақтығысын тудыру; 3. Кейске кіретін қосымша тапсырмалар мұғалімнің немесе жалпы топтардың алмакезек сұрақ-жауап кезеңі. Кейс технологиясын қолдана отырып «Қазақ тілі және әдебиет» бөлімінің студенттерімен өткізген сабағымнан мысал келтіре кетейін. Сабағымыздың жалпы мақсаты: • Кейс амал – тәсілін пайдалана отырып, жаңа сабағымыздың тақырыбын ашып, оны

жан – жақты талдап, ой туындататын сұрақтарға жауап іздеп, салыстырмалы түрде қарастырып, шешімдер қабылдау; • Мәселені шешу жолындағы берілген өмір тарихын баяндайтын материалдарға сілтеме жасау. Аудиторияны алты адамнан тұратын бес микротопқа бөлдім. Әр топтың жетекшісі бар және сырттан бақылаушы (сарапшы) сайланды. Топқа берілген тақырып Түркі жазуы мен әдебиеті. Әр топта талқыланатын тапсырма тақырыптары төмендегідей: І бөлім. Саяси тарихқа шолу 1-сұрақ Түрік қағанаты қалай құрылды? 2-сұрақ Түріктер кімдердің тікелей ұрпағы болып саналады? 3-сұрақ Түркі тілдес тайпаларды ата. 4-сұрақ Егер түрік деген атау V-VI ғ.ғ. пайда болса, не себептен одан арғы дәуірлердегі тайпаларға түркі тектес, түркі тілдес деген сипат береміз? 5-сұрақ Түріктер тарих сахнасына нені ала шықты оған мысал келтір? ІІ бөлім. Тарихи диктант 1. Көне түркі ескерткіштерінің зерттелуі 2. Көне түркі ескерткішінің жанры 3. Көне түркі ескерткішінің көркемдік ерекшелігі, әдеби сипаты 4. Көне түркі ескерткіштері және қазақ эпосы 5. Күлтегін ескерткішіне сипаттама ІІІ бөлім. Жалпы топтарға қойылатын ортақ сұрақ а) Көбінесе көне түркі ескерткіштері шетел ғалымдары түсіне бермейтін түркі өлеңінің үлгісі ақ өлең өлшеміндегі ұйқасқа негізделген. Ақ өлең дегенімізге түсінік бер және қазіргі уақытта кімнің өлеңдері ақ өлеңге келеді? б) Шығарма авторы белгісіз болса (Иоллых тегін болса) да, онда қолданған көріктеу құралдары, көркемдік тәсілдер, сол кезеңге тән. Бұл ненің дәлелі деуге болады? в) Өмірде болған оқиғаларды қаз-қалпында суреттейді, көркемдеп, әсірелеп жеткізіп отырады. Мысалы: г) Ескерткіште халық даналығы, халық ауыз әдебиетінің үздік үлгілері жетілдіріліп, орнымен пайдаланылған. Мысалы:

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Кестені толтыр Тарихи уақыт

Тарихи кеңістік

Тарихи қозғалыс

1875 ж. және 1889 ж.

Финляндия археологиялық қоғамы Минусинск ойпатына екі рет ғылыми экспедиция ұйымдастырды

Нәтижесінде 32 таблицалы 8 фотосуретті атлас жариялаған.

1893 ж. Тұңғыш рет тасқа жазылған жазулар жөнінде әйгілі орыс ғалымы Г. Спасский өзі шығарып тұрған «Сібір хабаршысы» деген журналда жариялаған.

Жылы өткізіліп, ас берілгеннен кейін ескерткіш орнатылды. Осы бір ерлік пен елдіктің ескерткіші 2001 жылы 18 мамырда өзінің заңды мұрагері Қазақ елінің жер кіндігіне әкелінді. Бұл ескерткіш – ешкім сызып тастай алмайтын, ешкім жоққа шығара алмайтын тарихи құндылықтардың бірі. Бұл ескерткіш – ұлы далаға оралған ұлы рухтың белгісі... Нәтижесінде, білім алушы нақты жағдайды талдау бойынша мәселелі материал ұсынуды, жинауды, құрылымы жүйелі сұрақ қақтығысын тудыруды, талдау үшін нақты ақпаратты жанжақты зерттеуді, ой туындататын мәліметтерді түсінікті тілмен жеткізуді үйренеді және өздігінен шешім қабылдау, оны салыстыруға, талқылауға мүмкіндік алады. Демек, студенттердің ауызша сөйлеу, шығармашылықпен жұмыс жүргізу дағдыларын қалыптастыруда кейс-стади амал тәсілін қолдану – қазіргі білім беру талабына білім алушының сабаққа деген қызығушылығын туғызатын жеке педагогиканың жаңа инновациялық жүйесі. Әрбір адам, әсіресе, жастар белгілі бір кәсіптік саладан өз болашағын көргісі келетінін мойындауы қажет. Бұл – өте қалыпты жағдай. Өйткені, адам өзінің қайда бет алғандығын анық көрген кезде ғана биікке қарай күш-жігермен ұмтылады[3].

Бұл берілген тапсырмалардың барлығын әр топтағы студенттер өздігінен ізденіп, дербес жұмыс жасай отырып, қақтығыс тудырып, жауап береді. Бейне көрсетілімдер (слайд арқылы), нақты жағдаяттар келтіру, қойылған сұрақтың жан-жақты зерттелуі, болжам жасау әр топ үшін қызықты әрі тартымды болады. Сабақты бекіту көбінесе топ арасында алма-кезек сұрақ-жауап кезеңімен, пікірталас арқылы жүргізіледі. Ал қорытынды кезең, сарапшының әр топтың сұрақжауаптарын және өзінің қосымша толықтыруы арқылы жүзеге асады. Сабақ соңында сарапшының «Түркі жазуы мен әдебиеті» туралы және жалпы студенттердің біліміне қорытынды жасайды: Орхон шығармаларында эпостық образ дәрежесіне жеткен әрі өзекті тұлға – Күлтегін. Ол аумалытөкпелі заманда, аттың жалы, түйенің қомында дүниеге келді. Сәби кезінде ертоқым оның бесігі, жауынгер кезінде отырар тағы болды. Жеті жасында атадан жетім қалған ол он жасқа келгенде ер атанады, он алты жасында қаружарақ асынып, халық кегін қуып жауға аттанды. Күлтегін – түркі халықтарының ерлік сипаттарын бойына дарытқан жиынтық образ. Оның тұлғасында бір кезде жалпақ даланы еркін билеген түркі тайпаларының өршіл, қайтпас мінезі бар. 731 ж. Күлтегін дүниеден өткенде исі түркі халқының алтын діңгегі құлады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. А.Сатанбаева Қоғамдық-гуманитарлық бағытты оқыту туралы. Қазақстан тарихы №6 2010 31-бет. 2. Ғ.Ақатаева Оқушылардың шығармашылық бастамасын дамыту Қазақстан тарихы №4 2005 33-бет. 3. Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам. // Егемен Қазақстан №380-382 (27 456), 15 шілде, 2012 жыл, 3-бет. 49

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ ӘОЖ 371.383.1

ДАУЫС ҚОЮ, БАЛАЛАР ДАУЫС АППАРАТЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ

Р.М. КАДИРБЕРЛИНА

«Дауыс қою» пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі Мақала колледждегі студенттердің музыкалық танымдық белсенділігінің мүмкіндіктерін дамытуды қарастырады. Бұл бізге жас жеткіншектердің өнерге деген қызығушылықтарын арттыруға мүмкіндік береді. В данной статье автор рассматривает различные пути постановки детского голоса, что дает возможность повысить интерес молодого поколения к музыкальному искусству. The author considers the children’s voice-training ways that helps to increase the interest in musical art among the younger generation. Тірек сөздер: дауыс қою, оқыту жүйесі. Ключевые слова: постановка голоса, система обучения. Key words: voice training, system of teaching. «Өнер алды қазыл тіл» - дейді ғой біздің дана халық. Ендеше, сол тілімізбен біте қайнасып, ғасырдан - ғасырға жалғасып келе жатқан халқымыздың төл өнері - әншілік өнер. «Әу» ,демейтін қазақ жоқ. «Ән айтсаң да, жаныңды жеп айт» - деген де біздің халық. Ғасырлар қойнауынан біздің заманымызға жетіп отырған қазақтың халық әндері мәдениетіміздің баға жетпес асыл қазынасы. Кешегі өткен қазақ халқының дала философтары, ұлы жыраулар: Желмаясына мініп, саналы ғұмырын халқына жерұйық іздеумен өткізген Асан қайғы, халқының жоғын жоқтап, ертеңіне алаңдаумен күн кешіп қара сөзден жыр маржандарын тізіп кеткен сөз атасы Майқы би, Қазтуған, Нұртуған, Шалкиіз, Сыпыра жырау, Ақтамберді, Сүйінбай, Тасберген жыраулармен азуын айға білеген Абылайханның ақылгөй кеңесшісі, халқымыз қадірлеп Көмекей әулие атаған Бұхар жыраулардан қалған жыр дастандарды ауыздан ауызға айтып үйреніп біздің заманымызға жеткізгенде осы халқымыз ардақ тұтқан әнші жыршыларымыз. Олай болса, адамға тән қасиеттердің бірі – ән айту, бұл құбылыс - сөйлеу. Ежелгі өркениет оны өнер деңгейіне жеткізіп, әрі қарай жетілдіре алды. Бұл өнерге ие болу үшін 50

әртүрлі халықтар ән техникасына ұзақ жол жүрді. Ол өз орнына орындаушылық шебердің әнші-суретшінің қалыптасуына қызмет етеді. Әншіні тәрбиелеу мәселесі өте жүйелі екені бәрінеде мәлім. Ән айтуда сөз өте үлкен рөл атқарады. Оның өлеңде нақты айтылуы әнге ерекше мағына мен бояу береді. Бірақ та мұндай нақтылық өздігінен келмейді. Ән айту өнерінің оқу процесінде кантилена деген негізгі сапаны сақтауға ерекше назар аудару керек. Бұл негізінен аса ауыр және жауапты міндет. Оқушы мен оқытушы әнді айтуда өзіндік заңдары бар екендігін есте сақтаулары қажет, сондықтан сөйлеу дағдысының механикалық ережелерін қолдану бұл кезде мүмкін емес. Қалай сөйлейсің, солай айт деген біліктіліккантилена деген жаратылыс арқылы пайда болатын вокалдық өнердің шыңы. Халқымыз өзінің сан қырлы әншілік дәстүрін ғасырлар қойнауынан аялап-сақтап, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізді. Қазақ халқы өз ұрпағын домбыра тартып, ән салуға бала жастан баулыған. Әншілік өнермен қатар, еліміздің тұрмыс-салтына байланысты әнді хормен айту дәстүрі де кең тараған. Әншілік өнерге тәрбиелеу үшін, музыка немесе дауыс қою оқытушысы балалар

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

дауысының даму ерекшелігін, соған орай оқыту барысында қойылатын талаптарды жақсы меңгеріп, әрі қарай тәрбиелеудің барлық шарттарын сақтауы тиіс. Балалар дауысын тәрбиелеуге қойылатын талаптар олардың жас ерекшеліктерін ескере отырып іске асырылады, тек сонда ғана сәби үнінің сыңғырлана таза ашық, өзіне тән дауыс бояуы сақталады. Бала дауысы нәзік. Организмнің өсуіне байланысты оның дауыс шығару аппараты да өзгеріп отырады. Егер бала дауысына зақым келтіріп алса, бұл бұдан былайғы дауыс аппаратының дұрыс дамуына мүмкіндік бермейді. Сөз жоқ оқытушы бала дауысын тәрбиелеуде дауыс

аппаратының анатомиялық құрылысы мен дыбыс жолдарының физиологиялық заңдарына сүйену қажет. Дауыс аппаратының құрылысын терең білу, жас ерекшелігіне байланысты өзгерісін сезіну, әнге тәрбиелеудің жаңа жолдары мен бағытбағдарламаларының дүниеге келуіне әсер етеді. Оқытушы баланың гигиена ережесін назардан тыс қалдырмау керек. Диапазон аралығын жас ерекшелігіне сәйкес сақтау. егер тесситура жоғары немесе төмен болса, бала табиғи әдемілігін жоғалтып, айқайлап айтуына, не болмаса, тақпақтап айтуына соғады, бұл өте зиян. Түрлі тамақ ауруларына әкеп соғады.

Диапазон таблицасы Баланың жасы

Диапазон

2 - 3 жас 3 -4 жас 4 - 5 жас 5 - 6 жас 6 - 7 жас

Ми - ля Ре - ля Ре - си Ре - си (до (до) - ре до

Балалар дауысы дискант деп аталады. Тағы бір үлкен мәселе – бала өскен сайын оның барлық дене бітімімен қоса дауысы да өзгеріп отырады, дауыс мүшелері жетіледі. Бұл кезеңді Мутация деп атайды. Мутация - латын тілінен аударғанда өзгеріс, жасөспірімнің жыныстық дамуы басталуындағы дауыстың өзгеруі. Ол шамамен 14-16 жаста басталады. Қыз балада дауыс бір қалыпты өзгереді, тіпті білінбейді. Ұлдарда көмейдің шұғыл ұлғаюына байланысты қарлығу, фонацияның аумалылығы пайда болады. Дауыс қабаттары қызарады. Сілекей көбейеді. Ұлғайған көмейдің жаңа кескін үйлесімі ән салу үшін қолайсыз болуы мүмкін. Мутация кезеңінде (шамамен екі жыл) ұлдарға ән салуға болмайды. Ал дауысқа көп күш түсіру жарамайды. Балалар дауысының ерекшеліктері қандай болуы керек? 1. Балалардың ән салуы тембрдың жеңілдігімен, мөлдірлігімен, сыңғырлығымен, қарым мен дыбыс күшінің шектелгендігімен сипатталатыны фальцеттік дыбыстауды қолданады. Жеті жасқа дейін ән салу фальцеттік сипатты сақтайды. 12-13 жасқа қарай көкірек

тембры да айқындалады. 2. Балалар дауысымен қалай жұмыс жасайды? Қатаң түрде шама келетін репертуар таңдау қажет, белгілі жасқа арналған табиғи қарыммен және дыбыстаудың орташа күшімен шектелу керек. Жүйелі, бірақ ұзаққа созбай айтуға болады. Балаға тән кәдімгі тұрмыстық айқайға жол бермеген дұрыс. 3. Егер дауыс «отырып бара жатса» не істеу керек? Ақаулы және тым ұзақ ән салуға жол бермеу керек, ондай ән салудан кейін дауыс «отыра бастайды», яғни, күңгірттенеді, сыңғырлығын жоғалтады, қарлығады. Бұл дауысты қатайтудың, көмейге күш салудың, көкіректік дыбыстаудың бұрмалануының, ыңғайсыз тесситурада ән салудың нәтижесінен болады. 4. Дыбыстың қысылуын қалай жою керек? Жұмсақ, «үрленген» дыбыспен әндету керек. Қозғалмалы қарқын дыбыстауды жеңілдетеді. Күштену пианино, фальцет қолданатын қарамақарсы жаттығуларда оңай сезіледі. Қысылу – әнді «өз дауысымен» емес, жоғары тесситурада айтудың және «жоғарыларды» микстей алмаудың нәтижесі. Дыбыстың қысылуы, 51

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

әдетте, дауыс қабаттарының тұйықтығымен байланысты. Дауыс саңылаулары ашық болса, қабаттар аз күштенеді және олардың микстік тәртібіне тенденция пайда болады. Ер адамдардың фальцетке бағытталуы, көмейдің күштенуін жояды. Дауыс ерекшеліктерін дамытудың әдістері мынадай жағдайларды қамтиды: 1. Балалардың жас ерекшеліктеріне қарай дауыстарының мөлшеріне үнемі бағыт беру. 2. Әнді еркін, қиналмай айту, сонымен қатар, әншілік өнердің ережелерін қатаң сақтау. 3. Жәймен, асықпай дем алу және оны біртіндеп шығару. 4. Көмейдің тұрақты қалпы, оның маңызды

қасиеті. 5. Дауысты дыбыстарды дұрыс айту, дауысты дыбыстарды қысқа, нақты келтіру. 6. Музыкалық шығармаларды терең түсініп, өз мәнерінде айту. 7. Балалардың жеке басының өзгешеліктерін немесе жас еркешеліктерін ескере отырып, музыкалық репертуарды тандай білу. Балалар – біздің қуанышымыз, үмітіміз, болашағымыз. Сондықтан да біздің міндетіміз жеткіншек ұрпаққа мәдени және эстетикалық тәрбие берудің сапасын арттыру. Бүгінгі таңда әрбір білім алушыны жеке тұлға ретінде танып, жан-жақты дамыған білімді азамат етіп тәрбиелеу басты мақсатымыз болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Дмитриев Л.Б. Основы вокальной методики-М., 1968г. 2. Баймульдина Ж.Краткое пособие по воспитанию профессон.певческого голоса:-Алма-Ата. «Өнер», 1990г. 3. О.В.Далецкий. Самоучитель певца. Москва,издательский дом «Композитор» 2003г. ӘОЖ 372.83

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІН «ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ» ПӘНІМЕН ЫҚПАЛДАСТЫРУ Г.С. ИСКАКОВА

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі Мақалада автор «Қазақ әдебиеті» пәні мен «Өзін-өзі тану» бағдарламасының рухани-адамгершілік мәселелерін қарастырып, кіріктіру рөлін көрсетеді және өз тәжірибесінен мысалдар келтіреді. В данной статье автор рассматривает проблемы интеграции духовно-нравственной программы «Самопознание» с предметом «Казахская литература» и приводит примеры из своей практики. The author considers the problems of integration of spiritual and moral program “Self-awareness” into the subject “Kazakh literature” and gives examples from her practice in the article. Тірек сөздер: жалпыадамзаттық құндылықтар, рухани-адамгершілік тәрбие, дүниетаным. Ключевые слова: общечеловеческие ценности, духовно-нравственное воспитание, мировоззрение. Key words: human values, spiritual and moral upbringing, world view. Тілдің құдіреті мен әдебиет күші адамды рухани байытып, ізгілікке, адамгершілікке баулиды.

Көркем әдебиет – сөз өнері, көркем шығармадағы шындық, халықтың асыл ойларымен зерленген баға жетпес рухани қазынасы. 52

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Әдебиет көкірек көзіңді ашады, адамзат өмірінің картинасын тұтастай көз алдыңа әкеледі. Өзіңше ой түйіп, қорытынды жасайсың. Қилы тағдырлар, адамдар тобы, жауыздық пен ізгілік, жомарттық пен сараңдық, зұлымдық пен парасат, шұрайлы сөз де – бәрі әдебиетте. Сыры мол беймәлім әлемде оқырманның білу құштарлығын оятады. Студенттің шығармашылық жұмыспен шұғылдануға әрекет пайда болады, ізденеді, дәлелдейді. Қазіргі кезде елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, дүниежүзілік білім беру кеңістігіне енуге бет алды. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болуда. Білім берудің жаңарған мазмұны жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде адамның үйлесімді дамуы мен шығармашылық мүмкіндіктерін мейлінше ашуға септігін тигізеді [2]. Осыған байланысты «Қазақ әдебиетін» «Өзін-өзі тану» пәнімен кіріктіріп оқытудың маңыздылығы арта түседі. Өзін-өзі тану адамның өмір сүріп, тіршілік етуінің шарты болса, білім алу – адамзаттың прогрессивтік дамуының тетігі болып табылады. «Өзін-өзі тану - рухани өркендеудің түп тамыры және адамгершілік құндылықтардың негізі»,- деп Сара Алпысқызы атап көрсеткендей, рухани мәдениеттің адамдық және әлеуметтік келбетін қалыптастыруға ықпал ету, күш салу – рухани төзімділіктің биік көрсеткіші болып есептеледі [1]. Адамгершіліктің ең жоғары рухани қажеттілігінің бастау көзі – өзін-өзі көрсету, өзін-өзі жетілдіру, өзін-өзі дамыту, қарым-қатынаста, дүниетанымда өзінің шығармашылық қабілетін таныту. Осы тұрғыда қазақ әдебиеті мен «Өзінөзі тану» пәндері бір-бірімен тығыз байланысты. Рухани-адамгершілік білімнің маңыздылығы жайында ұлы қазақ классиктері де айтып кеткен. Мысалы, Абай, Ыбырай, Шәкәрімнің, А.Байтұрсынұлының ғибратты сөздерінен жылпыадамзаттық құндылықтарды бойыңа сіңіріп жүрудің бірден-бір маңызы зор. Ұлы данышпан Абайдың мына бір сөздерін шәкірттеріміздің ұдайы есте сақтап жүргенін тілер едім: «...Егер есті кісілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәрте, болмаса жұмасында бір, ең болмаса айында бір, өзіңнен

өзің есеп ал! Сол алдыңғы есеп алғаннан бергі өмірді қалай өткіздің екен, не білімге, не ахиретке, не дүниеге жарамды күнінде өзің өкінбестей қылықпен өткізіпісің. Жоқ, болмаса, не қылып өткізгеңінді өзің де білмей қалыппысың?» [2]. Ізгілік педагогикасы классиктерінің бірі Ш. Құдайбердіұлы шығармашылық жолының өне бойында адамгершілік мәселесін, ардың тазалығын, имандылықты бірінші орынға қойып отырды. Ізгілік ол жүректегі имандылық, әділдік, өзара көмек екенін білеміз. Оның бәрі таза жүректен шығатынын ұмытпауымыз керек. Кел жастар, біз бір түрлі жол табалық, Арам, айла, зорлықсыз мал табалық, - деген сөздерді ескерсек, біздің жеген нанымыз адал болмақ, сонда ғана арымыз таза болмақ, сонда ғана тыныш және татулығы бірлескен жақсы өмір сүре аламыз. Ақиқат, дұрыс әрекет, сүйіспеншілік, ішкі тыныштық, қиянат жасамау құндылықтарын шәкірт жүрегіне әдебиет арқылы жеткізе алу – ұстаздың шеберлігі. Осы тұрғыда «Қазақ әдебиеті» мен «Өзінөзі тану» пәндерін кіріктіру жолында өз тәжірибеммен бөлісемін. Сабақтың тақырыбы: І.Жансүгіров. «Күйші» поэмасы Құндылық: сүйіспеншілік, қиянат жасамау. Қасиеттер: өнерді бағалау, төзімділік, адалдық, әділдік. Сабақтың мақсаты: өнер құдіретін сезінуге, бағалай білуге баули отырып, сүйіспеншілік құндылығының мәнін ашу. Міндеттері: 1. Шығарма тақырыбы мен идеясы негізінде өнер адамы мен күй құдіретін қадірлей отырып, бағалай білуге үйрету; 2. Эстетикалық көзқарастарын жетілдіре отырып, сыни ойлау дағдыларын, білімдік қабілеттерін, шығармашылық құзыреттілігін дамыту; 3. Шығарма негізінде адамгершілік қасиеттерді дәріптеу, қиянат жасамау, әділ болуға, адалдыққа тәрбиелеу. Ресурстар: (құралдар, мәліметтер) оқулық, тақта, бейнебаян, қосымша материал Сабақ барысы: Сыртқы ықпалдастыру: Тыныштық сәті. 53

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

«Нұрға бөлену». Баяу музыка қойылады. Жағымды күйге ену. Сұрақтар: - Ыңғайланып отырып, терең тыныс алыңдар. - Қандай сезімде болдыңыздар? Қандай күш сыйлады? Музыкадан қандай әсер алдыңыздар? Қорытынды: - Әдемі музыкамен ерекше сезімге бөленгендеріңізге көз жеткіздік. Олай болса, бүгінгі сабағымызда өнер, музыка өнері жайында болмақ. І. Жансүгіров. «Күйші» поэмасы, оқу алдынала берілген. Қанатты сөз: «Жасынан ән-күйді терең сезініп, жанмен түсінетін Ілияс әдебиетке ән-күйдің, құдіретті күйшінің туын көтере келді». Қ. Жұмалиев Сұрақ: -Осы қанатты сөз негізінде не айтуға болады? Қорытынды: Қазақтың қоңыр домбырасында қаншама күй жатыр! Ал, домбыра, күй тақырыбына ақындарымыз асқақтата, толғана өлеңдер, поэма жазды. Соның бірі – қазақ әдебиетінің аса ірі өкілі І.Жансүгіров. Оның «Күйге», «Домбыра» өлеңі мен «Күй», «Күйші» поэмалары дәлел. Ішкі кіріктіру: Проблемалық сұрақтар қою 1. –Қарашаштың өнерге деген сүйіспеншілігі шығарма барысында қандай жағдайда, яғни басында қандай жағдайда болса, соңында қалай өзгереді? 2. –Өнер адамына қиянат жасауға бола ма? 3. –Күйшінің бостандық алуына қандай қасиеттер себепші болды? 4. –Төзімділік, сүйіспеншілік, туған жерге, анаға деген махаббат қалай байқалады? Қорытынды: Поэма адамға үлкен әсер етті. Күй құдіретіне бас иген хан қарындасы Қарашаш күйшіні басы бүтін беруін сұрайды. Күйші мен қыздың ішкі ойлары тартысады. Күй әуенінің өзгеруі арқылы Қарашаш күйші сезімінің өзгергенін сезеді.Ат мінгізіп бостандық береді. Күйші төзімділігінің арқасында, туған 54

жер, анасына деген перзенттік махаббатының арқасында тұтқыннан босап шығады. Дәйексөз. «Күйші»-өлімді, зұлымдықты жеңген өнер құдіреті туралы симфониялық сарыны, романдық қуаты бар, кең тынысты, асқақ әуенді күрделі шығарма» Рымғали Нұрғали Сұрақ: Өнерге, өнер адамына қиянат жасауға бола ма? Қорытынды: Өнер - жеке адамдікі емес, халықтікі. Өнерде шекара жоқ. Күй құдіретінің кереметтігі – «Қыз Жібек» фильміндегі көлге қос аққуды қондырған Н.Тілендиевтің «Аққу» күйі дәлел. Күй тілі көніл-күйді елітеді, еліктіреді, толықтырады. Күй – сиқыр, күй – құдірет. Мұғалім сыйы. Күй құдіретінің кереметтігіне мына аңыз дәлел. «Ақсақ құлан» туралы аңыз жайында мультфильм көрсетіледі. Мәтін мазмұны. Ақсақ құлан – халық күйі. Ерте заманда Жошы ханның ұлы құлан аулауға шығып, үйірді бастап жүрген басшы құланды жаралайды. Ызалы құлан аңшыға тап беріп, оны өлтіреді. Жошы хан бір сұмдықтың болғанын сезіп, баласы туралы жаман хабар әкелген адамның көмейіне қорғасын құямын дейді. Сол кезде бір жігіт келіп домбыра алып, бір күйді тарта жөнеледі. Хан осы күй арқылы бәрін түсінеді, сөйтіп, сертін бұзбас үшін, домбыраның көмейіне қорғасын құйғызады. Сұрақ: Осы аңыздың І.Жансүгіров поэмасымен қандай байланысы бар? Өнер құдіреті адамға қаншалықты әсер етеді? Қорытынды: «Күйші» поэмасының мазмұнында күйші жігіт 30 күй тартады. Сол күйлерінің ішінде «Ақсақ құлан» күйі де бар. Хан әмірі қатал. Мұнда да күй құдіретінің арқасында адам ажалдан аман қалады. Шығармашылық тапсырма: Топпен жұмыс: 3 топқа тапсырма. І топ: «Күй құдіреті». Эссе. ІІ топ: «Күй» мен «Күйші» поэмасының айырмашылығы мен ұқсастығы. (Венн диаграмасын құрастыру) ІІІ топ: Қарашаштың өзін-өзі тануына не әсер етті? Пікір. Студенттер жұмыстары тыңдалады,

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Үй тапсырмасы: Қазақ күйлерінің шығу тарихы (мәлімет жинау). «Қазақ әдебиеті» мен «Өзін-өзі тану» пәндері басты құндылықтар мен өмірлік бағдарламаларды айқындауға көмектесе отырып, жауапкершілік, белсенділік, табандылық, тапқырлық, ынталылық тәрізді аса маңызды тұлғалық сапаларды дамытуға септігін тигізеді. Бойымыздағы басты құндылықтарды жоғалтпай, тек дұрыс іс-әрекет жасап, сүйіспеншілік пен ақиқат жолында, адамгершілік пен ізгілік арқасында ішкі тыныштықты орната білуде оқытушының рөлі зор.

өздері түйіндейді. Топпен ән айту. Өміріңе немқұрайлы қарама. Сөзі: С.Сейітман. Әні: С.Дәрібаев. Қорытынды: Өмірімізге немқұрайлы қарамауымыз керек. Туған жер, ата-анаға деген сүйіспеншілігімізді ұмытпауымыз қажет. Адамның өмірінде өнердің алатын орны зор. Әр халық әдебиеті, мәдениеті, өнері арқылы танылады. Адалдық пен бостандық жоқ жерде өнер солады, күйрейді, тозады. Туған жер де күй үнімен түлейді, күй сазымен ажарланады, көктейді, тоңады, қиналады. Адам да солай. Өнерді де бағалауымыз керек. Сондықтан да өнерді бағалай білу – әр азаматтың парызы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Өзін-өзі тану. Республикалық ғылыми-әдістемелік журналы. №1. 2016. 2. Өзін-өзі тану. Колледж студенттеріне арналған оқу құралы.Ұ.М. Әбдіғапбарова, С.С. Нұркеева. Алматы: «Бөбек», 2010. 3. Қазақ әдебиеті. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық. З. Қабдолов, С. Қирабаев, Х. Әдібаев. Алматы: «Мектеп», 2015. ӘОЖ 371.38

БІЛІМ БЕРУДЕГІ ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ТЕХНОЛОГИЯЛАР Г.Р. ТОРЕБАЕВА

«Технология» бөлімінің арнайы пәндер оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі. Мақалада оқытушы студенттерге көпқырлы сабақ беретін болған соң, қазіргі жаhандану саясатына сәйкес жаңа технологияны өз ыңғайына, пәніне лайықтап пайдалану қажеттігі жайында айтылған. В статье рассмматриваются новые технологии, предложенные согласно современным условиям глобализации. New technologies offered in accordance with the modern conditions of globalization are discussed in the article. Тірек сөздер: ақпараттық коммуникациялық технологиялар, техникалық шығармашылық, педагогикалық технология. Ключевые слова: информационно-коммуникационные технологии, техническое творчество, педагогические технологии. Keywords: informational and communicative technologies, technical creation, pedagogical technology. Қазіргі заманғы ғылыми-техникалық технологияның үздіксіз өзгерістеріне бейімүрдістің қарқыны, білім беру жүйесінің алдына деле алатын құзыретті маман тұлғасын жаңа міндеттер қойып отыр. Ең бастысы - қалыптастыру міндеті. Біліміне, біліктілігіне, 55

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

парасатына пайымы сай ұстаз бүгінгі таңда жас ұрпаққа білім беру жүйесінде болып жатқан оң өзгерістерге байыппен қарап, оның заман талабына сай мән-маңызын түсінуі хақ. Сондықтан, жүктеліп отырған аса жауапты міндет, білім беру саласындағы реформалар, педагогикалық әдіс-тәсілдердің тың, мәнді, әрі сапалы болуын талап етіп отырған осы бір айтулы кезеңде, педагогтың жылдар бойы жинақтаған іс-тәжірибесін жаңа ақпараттық -коммуникациялық технологияға ұштастыруын қажетті санайды. Жеке тұлғаға бағдарланған сабақтар жүйесі, жаңартылған білім мазмұнының негізгі өзегі – қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, қоғам пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын, білімді, шығармашылыққа бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру колледжіміздің басты мақсаты. Қарағанды гуманитарлық колледжінің «Технология» бөлімінің арнайы пәндерін оқыту, көп таралған және перспективалы технологиялар мен әдістерді қолдану арқылы, арнайы педагог-оқытушының жетекшілігімен, студенттердің жобалау жүйесінде қарастырылған техникалық шығармашылығын дамыту – жалпы еңбектік және әлеуметтік білім мен іскерлігін қалыптастыруда: интеллектуалдық және эстетикалық дамуын, кәсіби өзін-өзі шыңдау және қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайға үйренуін қамтамасыз етеді. Технология – шеберлік туралы ғылым, сөздікте «технология» сөзі грек тілінен алғанда «техне» өнер, кәсіп, ғылым және «логос» ұғым, оқу деген мағынада берілген. Олай болса, оқу-тәрбие процесін жүргізудің тәсілдері мен құралдары жайындағы білімдердің жиынтығын оқыту үрдісінің технологиясы деп атауға болады. Білім берудегі қазіргі заманғы технологиялардың көмегімен жаңа білім беру парадигмасы іске асатын құрал ретінде қарастырылады. Білім беру технологияларының даму тенденциялары тұлғаның өзін-өзі тануына және өзін-өзі дамуына мүмкіндік беретін гуманитарлық білім берумен тікелей байланысты. «Білім беру технологиялары», «педагогикалық технология» терминімен қатар «оқыту технологиялары» термині қолданылады. 56

Мектептегі технология пәні мұғалімінің атқаратын қызметі өте күрделі. Ол оқушыларға, олардың қабілеттеріне байланысты іс тігуден бастап ас пісіруге дейінгі әртүрлі бағыттағы шығармашылық жұмыстарды үйретеді. Осыған сәйкес технология пәні мұғалімі жанжақты дамыған болу тиіс. Өз шеберлігін үздіксіз жоғары көтеріп оқушыларды оқыту – қазіргі білім беру мекемесінің әр мұғалімге, әрбір жас оқытушыға қойған міндеті. Бірақ оқытушының тек қана педагогикалық шеберлік жолында оқытуы жеткіліксіз. Сонымен қатар оқытушының өз жұмысына берілгендігі талап етіледі. Бұл қасиетінсіз оқытушы оқушылардың қызығушылығын арттыра алмайды. Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін сабақта қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайларға көңіл аударып, студенттерді ақпараттық жоғары технологиялармен таныстыру, жұмыстың сапалы орындалуына үйретіп, оларды өздігінен білім алуға дайындау қажет. Студенттерді ақпараттық жоғары технологиялармен таныстыру дегеніміз - білім берудің жаңа педагогикалық технологияларын сабақ беруде қолдану. Осы орайда студенттер оқытушыдан алған білімдері мен оларды игеру жолдарын түсіну барысында, теорияда алған білімдерін практикада жүзеге асыру арқылы көрсете алады. Жаңа технологияны оқытуда мынадай тапсырмалар жүзеге асырылады: 1. Студенттердің технологиялық жобалау және құрастыру есептерін өз бетімен шешу қабілеттілігін дамыту. 2. Студенттерге болашақ мамандықты меңгеруде өмірде өз орнын таңдауға көмектесу; 3. Болашақ мұғалімнің шығармашылық тұлғасын қалыптастыру; 4. Еңбексүйгіштікке, іскерлікке, бірлестікке, адамгершілікке, мейірімділікке, адалдыққа, ұқыптылыққа және жауапкершілікке тәрбиелеу. 5. Жасаған бұйымдарын еңбек объектісі ретінде пайдалану және оларды сәндік – қолданбалы өнер мен дизайн талаптарына сай жасау. 6. Студенттерді қазіргі өндіріс негіздерімен таныстыру. «Технология» мамандығында арнайы пәндерден теориялық және тәжірибелік сабақ берудің өзіндік ерекшеліктері бар. Арнайы

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

пәндерден сабақ беруде ақпараттық– коммуникациялық технологияны қолдану арқылы сол ерекшеліктерді түрлендіріп, жаңаша оқытуда еңбектеніп келемін. «Білім берудегі ақпараттық - АКТ» ұғымы «оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары», «қазіргі ақпараттық оқыту технологиялары», «компьютерлік оқыту технологиялары» және т.б., тіркестермен тығыз байланысты. Ақпараттық – коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Арнайы пәндерден өткізіп жүрген «оқу шеберханаларындағы практикум», «конструкциялау және модельдеу технологиясы» «материалтану» сабақтарындағы теориялық білімде: - танымдық белсенділік құралы; - жаңа материалды тез ұғыну; - іздену; - ынталы болу; - дұрыс шешім қабылдау; - біліктілікті көтеру болса, жыл сайынғы өткізілетін колледжішілік «Көктем силуэті» сән көрсетілімі, қалалық және облыстық «Дельфийлік ойындар» сайыстарында аталған технологияның: - ізденуге; - шығармашылыққа; - белсенділікке; - интернет желісіндегі аудио, бейне тапсырмаларын жедел қолдануға; - бірнеше ақпаратты жүйені қолдануға пайдасын тигізуде. Осындай бағыттағы сабақтарда студенттердің ынтасы мен талпыныстары құзыретті маман даярлауда, заман талабына сай тігінші моделін қалыптастыруда мынадай мүмкіндіктерді аша алады: - өз ісінің шебері болуына; - мамандығын сүюге; - ынталы, жан-жақты дамыған маман болуға; - болашақ маман иесінің құзыреттілігін қалыптастыруға; - студенттердің ізденістерін арттыруға

көмегін тигізеді. Ақпараттық-коммуникациялық технологияны - сабақта қолдану пайдалану кезінде студенттер бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық тапсырмалар орындайды. Педагог ретінде ақпараттық – коммуникациялық технологияны меңгеру оны әрбір сабақтарда қолдану, сабақ берудегі амалтәсілдерімді, дидактикалық жинақтарымның түбегейлі жаңаша іс–әрекеттерді жасауыма керекті технология екенін айта кеткім келеді. Әрбір ұстаздың алдына келген студент әртүрлі ойлау қабілетінде болады, мысалы кейбірі шапшаң ойлап, тез жұмыс жасайтын болса, кейбірі тақырыпты баяу қабылдап, оған тақырып пен тапсырманы қайтадан қарап шығу тиімді болып табылады. Осы орайда АКТ құралдарын пайдалана отырып презентация құралдары арқылы сипаттап, артынан осы материалдарды флеш - карталарына салып берудің тиімділігі бар. Бейне-сабақтар педагогикалық технологияның алға басқан тағы бір қадамы. Студенттердің ақпаратты теледидар, компьютер және т. б. техникалық құралдардың көмегімен жақсы қабылдайтынын бәрімізге белгілі. Бейне-сабақтарды қолдану мен презентацияларды демонстрациялау оқу құралы ретінде қиялды, абстрактілі ойлауды, оқытылатын оқу материалына және пәнге қызығушылықты арттырады. Презентациялар бір жағынан студентке жаңа материалды (иллюстрация, фотосуреттер, бейнелік, дидактикалық материалдар, т.с.с.) көрнекті түрде көрсету құралы болса, екінші жағынан, мұғалімдерге осы материалдарды және оны қолдану арқылы сабақты меңгерту үрдісін жеңілдетеді. Қазіргі заманғы білім берудің басты мақсаты - мамандарды әлемді шығармашылық тұрғыдан өзгертудің әдістемесімен қаруландыру. Осы тұрғыдан алғанда ғылыми міндеттерді дәстүрлі емес әдістермен шешудің жолы ретінде проблемалық оқыту жүйесі ұсынылуы заңды құбылыс. Проблемалық оқытудың ерекшелігі мұнда мұғалім білімді дайын түрде баяндап бермейді, студенттердің алдына проблемалық міндет қояды. Шешімді және шешу құралдарын студент өзі іздестіруі тиіс. Проблемалық оқыту студенттерді дербес 57

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

ізденіске, зерттеу жұмыстарына баулуда, бейтаныс, белгілі емес проблемаларды өз беттерінше шешуде өте ұтымды болып келеді. Проблемалық жағдаятты, проблеманы шешузерттеу, іздену еңбегін шығармашылық еңбекті талап етеді. Ал шығармашылық сөзінің мәні – жеке тұлғаның бір нәрсе жасап шығаруы немесе өзіне ғана тән бір нәтижеге қол жеткізуі. Проблеманы шешу проблемалық сұрақ-тапсырмаларға байланысты жүретін үрдіс. Проблемалық сұрақ-тапсырмалардың өзі студенттерді ғылыми-ізденіс, зерттеушілік ісәрекеттерге баулиды. Себебі ол оқушылардың белсенді дербес еңбегі, шығармашылық ізденісіне негізделеді. «Технология» мамандығының арнайы сабақтарында жасалатын шығармашылық жұмыстар студенттердің өз беттерімен іздену, зерттеу, қорытынды жасау іс-әрекетіне түрткі жасай отырып, оларды ғылыми ізденіске жетелейді. Сондай-ақ олар проблеманы әртүрлі іздену, зерттеу іс-әрекеттері арқылы шешеді. Проблемалық оқыту арқылы студенттерді ғылыми зерттеу ізденісіне баулуда пәнаралық байланысқа негізделген шығармашылық жұмыстардың ұтымдылығын анықтауда, әсіресе, студенттердің қабілеті, икемділігі, дарыны осындай жұмыстарда көрінеді. Деңгейлеп оқыту әдістемесі - бұл әрбір студенттің қабілеті мен жеке ерекшеліктеріне қарай оқу материалын меңгеруге мүмкіндік алатын, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру. Сонымен қатар өзінің баға көрсеткішін жоғары көтеру мақсатында студент берілген материалды шығармашылықпен орындауға өз күшін салады. Тест әдісі – көп жағдайда жеке дара, топпен жүргiзiледi. Оның негiзгi мiндеттері: - студенттердің арнайы пәндерден жүйелі білімін тексеру; - сабақ уақытын тиімді пайдалану; - мазмұнының көп мөлшерін қамтамасыз ету; - студенттермен кері байланысты жылдам бекіту және материалды меңгеру нәтижесін анықтау; - студенттердің әр сабаққа дайындалу уәждемесін қалыптастыру; 58

- студенттердің қабілетін, талантын ояту, жетілдіру. Білім мен іскерлікті тексеруге байланысты әртүрлі дидактикалық ойындардың қызықты түрлері, студенттердің бағдарлама материалын меңгеру бағасы мен сапасын тексерудегі дәстүрлі әдістердің орнын баса алмайды. Бірақ ойын әдісі оқу үрдісінде студенттердің жарысқа түсу, шығармашылық, рухани іздену және танымдық белсенділігін арттырады. Білім берудегі қазіргі заманғы технологиялар студент пен педагогке бірдей жағдай тудыра отырып: - пәнге деген қызығушылығын арттыруға; - мамандықты жетік үйренуге; - педагог даярлығын қалыптастыруға, әрі жетілдіруге және түрлендіруге; - іскерлік пен дағдыларды қалыптастыруға бірден бір қажетті технология екені баршаға мәлім. Жоғарыдағы қажеттіліктерден арнайы пәндерді оқытуда мынадай себеп - салдар туындайды: - меңгерген технология өз сабақтарымда қолдануға даяр болуды; - жаңашыл, ізденімпаз педагог болуды; - білімімді әрқашан арттырып отыруды; - шығармашыл болуды; - жаңаша өзгерістер енгізуді; - сыни көзқарасты байытуды; - жетістіктермен кемшіліктерге педагогикалық сараптама жасай білуге; - құзыреттілікті жоғары деңгейге шыңдауға жетелейді десем қателеспеген болар едім. Студенттерді пәнге қызықтырумен қатар, саналы ойлауға тәрбиелейтін, қоғамдық көзқарастарын қалыптастыра алатын, өзіндік пікірі бар, қоғамдағы болып жатқан түрлі қарама-қайшылықтарды түсіне білетін, еркін сөйлеп, өз пікірін ашық айта алатын ойлы ұрпақ тәрбиелеуде сабақтың маңызы зор. Сол сабақ атты театрдағы басты кейіпкеріміз – студент болса, онда барлығымыздың бағытымыз бір, бағдарымыз байсалды болмақ. Қорыта айтқанда, білім берудегі қазіргі заманғы технологияларды сабақта қолдану - бұл оның нәтижелілігіне қолайлы жағдай жасаудың бірден-бір жолы, ал ол өз кезегінде бірлесе жұмыс жасауға, адами қарым – қатынастарға себепкер болады. Сондай-ақ,

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

әрбір педагогикалық технологияның өзіндік ерекшеліктері бар. Олардың негізгі қарастыратыны - оқытуды нәтижелі ету. Білім

берудің оң нәтижесін, өнімін көру, одан ләззат алу – әрбір педагогтың қуанышы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауы. Елбасының «Қазақстан жолы» – 2050 Астана 2014 ж 2. « Білім туралы» ҚР Заңы. Астана 2707 2007 № 319 –III. 3. Қ.Ж. Бұзаубақова. «Мұғалімнің инновациялық даярлығын қалыптастыру». Алматы. Жазушы 2006,258 – б 4. Қ.Р. «Білім беруді дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы». 5. Раджерс Э. Инновация туралы түсінік. – //Қазақстан мектебі, №4, 2006. 6. Әбенбаев С., Ахметова Г., Әбенбаева И. Дәстүрлі емес сабақ турасында //Мектептегі шетел тілі. 2003, №2, бб.11-16. 7. Қуанбаева Б. Оқытудың педагогикалық жүйесін технологиялық негізде жетілдірудің дидактикалық шарттары: дисс. Пед. ғыл.канд. – Алматы, 2005. –137 бет. 8. Гурова Р.Г. Социологические проблемы воспитания. М.: Педагогика, 2001. 176с. 9. Педагогика. Оқулық. Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің педагогика кафедрасының авторлар ұжымы. Алматы, 2005 ӘОЖ 371.315

КЕМБРИДЖ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ЖАҢА ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІН КОЛЛЕДЖДІҢ ОҚУ ПРОЦЕСІНЕ ЕНГІЗУ ЖОЛДАРЫ А.Г. ВАЛИЕВА

педагогика пәні оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі Ұсынылған мақалада Кембридж университеті бағдарламасының модульдері: «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер»,«Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету,оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау», «Оқыту мен оқуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) пайдалану», «Талантты және дарынды балаларды оқыту», «Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу», «Оқытудағы басқару және көшбасшылық» туралы баяндалған. Басты міндеті – қазақстандық мұғалімдерге педагогикалық тәжірибесін жетілдіруге, бағалай білуге көмектеседі, сындарлы ойлауға бағыттауға өз септігін тигізеді.. В данной публикации говорится о модулях программы Кембриджского университета: «Новые подходы в преподавании и обучении», «Обучение критическому мышлению», «Оценивание для обучения и оценивание обучения», «Использование ИКТ в преподавании», «Обучение талантливых и одаренных детей», «Преподавание и обучение в соответствии с возрастными особенностями учащихся», «Управление и лидерство в обучении». Главной задачой является совершенствование педагогического опыта казахстанских учителей и помощь в ориентировании на критическое мышление. Тhis publication refers to the modules of the Cambridge University Program: “New approaches in teaching and learning”, “Teaching Critical Thinking”, “Assessment for learning and assessment of learning”, “The ICT usage in teaching”, “Talented and gifted children education”, “Teaching and learning according to the students’ age characteristics“, ”Management and leadership in education”. The main task is to improve the educational experience of Kazakhstan teachers and help in orienting to the critical thinking.. 59

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Тірек сөздер: оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер, сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау, оқыту мен оқуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) пайдалану, таланты және дарынды балаларды оқыту, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу, оқытудағы басқару және көшбасшылық. Ключевые слова: новые подходы в преподавании и обучении, обучение критическому мышлению, оценивание для обучения и оценивание обучения, использование ИКТ в преподавании, обучение талантливых и одаренных детей, преподавание и обучение в соответствии с возрастными особенностями учащихся, управление и лидерство в обучении. Keywords: new approaches in teaching and learning, teaching critical thinking, assessment for learning and assessment of learning, use of ICT in teaching, training of talented and gifted children, teaching and training in accordance to the age characteristics of students, management and leadership in education. Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өз Жолдауында педагогтардың білімін жетілдіруде оқыту процесіне жаңа әдістемелер мен технологияларды пайдаланудың аса зор қажеттігін баса атап өтті. Осыған орай республикамызда ұстаздардың біліктілігін арттыруда Кембридж бағдарламасы жүзеге асуда. Кембридж бағдарламасы бойынша білім беру адамның білім алудағы нақты мүмкіндіктерін пайдалану. Білім беру процесі білім алушының жүріс-тұрысын, ойлау үдерісін есте сақтау және қабылдауын тәжірибеде зерттеген. Білім алу өте күрделі және жеке үдеріс. Бұл жолда адам көп еңбектеніп маңдай терін төксе ғана қандай да бір жетістікке жетеді. Әрине, болашақ маманның біліктілігі оқытушының педагогикалық шеберлігі мен жаңалыққа креативті бетбұрысына тікелей байланысты. Білім беру саласында болып жатқан түбегейлі өзгерістер ұстаздан үлкен жауапкершілікті талап етеді. Өздігінен білім алатын, жан-жақты ізденетін, талпынатын, алдағы өмір жолын өзі болжай алатын тұлға тәрбиелеу -ұстаздың қолында. Ал қоғамдағы жаңа өзгерістер ұстаздардың кәсіби біліміндегі жаңашылдықты талап етеді. Кембридж бағдарламасының негізгі міндеті – ұстаздардың біліктілігін арттыру, педагогикалық тәжірбиесімен ұстаздар арасында өзара бөлісу. Мұғалімнің күнделікті өткізетін сабағы қазіргі заман талабына сай әр қилы өзгеріске ұшырап отыруы тиіс. Сабақтың қызықты әрі тартымды өтуі ұстаздың шеберлігіне байланысты, егер де оқытушы студенттің қызығушылығын арттыра алмаса, 60

берген білім еш нәтиже бермейді. [1] Қазақтың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезов былай деген екен: «Халық пен халықты теңестіретін — білім» - деп айтқандай, білім бәсекесіне бейім шәкірт тәрбиелеубіздің мақсатымыз. Сондықтан да жаңа жаңалықтардан қалмай жаңалық жаршысы болуымыз керек. Бұл мақсатқа жету үшін мұғалімнің ізденісі, жаңа тәжірибе, жаңа технологиялар қолдану қажеттілігі туындайды. Бұл мақалада жаңа форматтағы біліктілікті арттыру курсынан алған жеті модульді сабақ үрдісінде үйлестіре пайдаланудың кейбір жолдары, практикада қолданылуы туралы ой қозғалған. Бұл модульдерді сабақта оқытушы ұтымды пайдалана білсе, студенттің пәнге деген қызығушылығы артып, шығармашылықпен жұмыстануға үйренетіндігі, сонымен бірге білім алушы мен мұғалім арасында ынтымақтастық орнап, сабақтың тиімділігі арта түсетіндігі атап көрсетілген.[2] Қазіргі білім жүйесінің ерекшілігі – тек біліммен қаруландырып қана қоймай, өздігінен білім алуды дамыта отырып, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік тудыру. Бiлiм беру саласында инновациялық үрдiстi жүзеге асыру мұғалiмдерден өз мінез-құлықтарын, ұстанымдарын, мүмкіндіктерін түрлендiрудi талап етеді. Кембридж оқу бағдарламасының мақсаты – Қазақстан Республикасының педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттырудың деңгейлі бағдарламасының негізінде әзірленген педагог кадрларды даярлайтын жоғары оқу орындары мен гуманитарлық колледждердің бітіруші курс студенттеріне қосымша кәсіби білім беру және Кембридж университеті тәсілінің теориялық негіздерін үйрену.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Басты міндеті – қазақстандық мұғалімдерге педагогикалық тәжірибесін жетілдіру мен бағалай білуге көмектесу, сындарлы ойлауға бағыттау. Бағдарлама жеті модульден тұрады: 1. Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер. 2. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету. 3. Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау. 4. Оқыту мен оқуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) пайдалану. 5. Талантты және дарынды балаларды оқыту. 6. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу. 7. Оқытудағы басқару және көшбасшылық. Осы 7 модуль бойынша сабақтарды қызықты етіп өткізу үшін үнемі білім алушылардың сабақтан жақсы әсер алуына байланысты инновациялық технологияны қолдану қажет. Бағдарлама студенттерге қалай оқу керектігін үйретіп, соның нәтижесінде еркін, өзіндік ойпікірін жеткізе білетін ынталы, сенімді болуды қалыптастырады. Күнделікті сабақтарда топта ынтымақтастық ахуал қалыптастыру білімге құштарлықтарын, көңіл-күйлерін жақсартуына оң әсерін береді. Ынтымақтаса жұмыс істей отырып, олар бір нәтижеге жету үшін топ ережелерін сақтауды үйренеді. Өзін-өзі реттеу және көшбасшылыққа ұмтылу, дарынды студенттер айқындала бастайды.[1] Оқыту мен оқытудағы жаңа тәсілдердің ішінде диалогтық оқыту тәсілі де тиімділігін көрсетеді. Ол ұжымдық және өзара білім алмасуға жағдай туғызады. Бұл тәсілмен оқыту топпен әңгімелесу, сұхбаттасу, «миға шабуыл» логикалық сұрақ-жауап әдістері арқылы жүзеге асады. Білім беру жүйесіне жаңа инновациялық технологияларды енгізу арқылы оқыту үрдісін жетілдіру, студенттің танымдық қабілетін дамыту, саналы деңгейге көтеру — бүгінгі күнгі күрделі мәселе. Білімді жеке тұлғаға бағыттау арқылы өзін-өзі таныған, ақыл-ойын жан-жақты дамытқан өзіндік «Мендік» пікірі қалыптасқан білім алушыны қалыптастыру оқытушылар алдына тың міндеттер жүктейді. Бұл модульдердің көпшілігін бұрыннан оқыту процесімізде пайдаланып жүрсек те, тереңіне үңіліп, олардың өзіндік философиясын түсініп көрмеппіз. Әрине, бұрынғы дәстүрлі әдістерді

де жоққа шығаруға болмайды, әр тәсілдің өзіндік артықшылықтары болады. Біз қолданып отырған бағдарламаның түрлі тәсілдерді жинақтағанына қарамастан, сындарлы оқыту негіздері қамтылған. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» (СТО) бағдарламасының қазіргі таңда білімді, білгенін өмірге пайдалана алатын шәкірт тәрбиелеуде алатын орны ерекше. Білім берудің кешенді міндеттерін және мұғалімнің әртүрлі жағдайларда жұмыс істейтіндігін ескерсек, тиімділік деген сөзге аса мән беріп сол курста негізге алынған жеті модуль туралы қысқаша тоқталайын.[4] Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер. Ғылыми зерттеу нәтижелері сабақта диалогтің маңызды рөлін айшықтап көрсетіп береді. Мұғалімдер, өз кезегінде, өзінің сабақ беруіне емес, студенттердің оқу ептілігін дамытуға назар аударуы тиіс. Осы мақсатта мұғалім оқыту ортасын құру керек, соның арқасында білім алушылар ақпаратты енжар қабылдамай, оқу үдерісіне белсенді қатысатын болады. Диалог бойынша оқыту тапсырманы орындауда сыни тұрғыдан ойлануды үйренеді. Зерттеушілік әңгіме барысында бір-бірінің идеяларын талқылайды, баға береді, бірлескен түсінік қалыптасады. Өз идеясын ортаға салып, басқалардың пікірін тыңдайтын болады. Топтық тапсырмаларда постерді орындауға белсене қатысатын болады. Таланты мен дарындылығын анықтауда берілген тапсырмаларды жоғары деңгейде орындай алады. Жоғарғы балл жинағандар арасында пресс-конференция өткізгенде «көшбасшы» анықталады. Кембридж бағдарламасының курсында үйренген әдіс-тәсілдерді, жеті модуль бойынша алған жаңа білімімді өзімнің іс-тәжірибемде толығынан қолдандым. Осы жаңа әдістәсілдерді сабақтарыма қолданған кезде топтағы көрініске студенттердің көзқарасымен оқу процесіне қатысты орын алған өзгерістерге тоқталғым келеді. Өз тәжірибемде бірлескен топтық жұмыстар оқуды және оқытуды жетілдіруге көп септігін тигізетініне көз жеткіземін. Топтық жұмыстар барысында туындаған қиындықтарға рефлексия жасау арқылы жетілдіріп, одан әрі қарай оны сабақ барысында кеңінен қолдануды жөн көрдім. 61

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Келесі әрекеттерді орындадым: топтағы рөлдерді үлестіру, талдау жасауға қажетті уақыт беру, әр топтан келесі топтарға міндетті түрде сұрақтар қою, студенттердің идеяларын толықтыруды қадағалау. Мұндай бірлескен топтық жұмыстардың түрлері аудиториядағы студенттер арасында сұрақ-жауапты тиімділікпен жүргізу, әңгіме арқылы оқуды жетілдіру, олардың сын тұрғысынан ойлауын дамыту, оқу үшін бағалауды жүзеге асыру үшін өте тиімді. Бұған теориялық дәлелдерді бірлескен оқу үдерісінің негізгі сипаттамаларынан іздеуге болады. Бұл жауаптарға рефлексия жасау топтық жұмыстардың тиімді болған жақтарына: а) студенттердің тақырып бойынша ақпараттармен, біліммен бөлісуі; ә) ойлармен бөлісу, талқылау; б) жаңа білім бойынша идеяларын, ойларын жинақтай алуы, бұларға дәлелдер ұсынуы; в) түйінді идеялар мен ойлардың таныстырылымға жүйелеп түсіруі. Бірлескен топтық жұмыстар оқуды және оқытуды жетілдіруге көп септігін тигізетінін өз тәжірибемде көз жеткіздім. Топтық жұмыстар барысында туындаған қиындықтарға рефлексия жасау арқылы жетілдіріп әрі қарай сабақ үдерісінде кеңінен қолдануды жөн көріп отырмын. Мәселен, топтағы рөлдерді өзім бөлемін, талқылауға көп уақыт беремін, әр

топтан келесі топтарға міндетті түрде сұрақтар қоюын, идеяларын толықтыруын қадағалаймын. Оқыту процесінде барлық модульдерді қолдануға тырысамын. Өзімді реттеу арқылы төмендегідей дағдылар қалыптасты: 1. Ынтымақтастық атмосфераны қалыптастырдым. 2. Топтық, жұптық жұмыс жасау арқылы танымдық қызығушылықтарын дамытуда бағыт-бағдар бердім. 3. Топтық жұмыста АКТ-ны тиімді қолдану арқылы қызығушылықтарын арттыра алдым. Диалог құру барысында студенттер тәжірибе жинақтап, ойлау, сөйлеу, шығармашылық әрекеттері жоғары деңгейге көтерілді. Өткізген сабақтарымның кемшіліктерін ескере отырып, жаңаша ізденіс, жаңаша көзқарас жалғасын тауып, ел ертеңі келешек ұрпақтың білім алудағы жетістікке жету жолында нәтижелі еңбек ететініме сенімдімін. Алдағы уақытта өз пәндерімде жеті модульді басшылыққа ала отыру менің ендігі міндетім деп білемін. Қорытындылай келе, жаңашыл дәстүрінде өтетін сабақтар сыни тұрғыдан ойлауы, барлық модульдерді ықпалдастыра пайдалану келешекте студенттерімізді шығармашылыққа жетелейді. Өз білімімді жетілдіруде әр сабағым оң нәтиже беретініне сенемін.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы 3-деңгей. 2. К. Дайрабаев, А. Дайрабаева Педагогика негіздері. 3. Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері А. Әлімов Алматы 2013. 4. Мирсеитова С. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы.-1998.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ ӘОЖ 371.321

Ы.АЛТЫНСАРИННІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИДЕЯЛАРЫНЫҢ БҮГІНГІ КҮНМЕН САБАҚТАСТЫҒЫ Г.Т. МУХАНОВА, А.С. МУКАШЕВА

Қазақ тілі мен әдебиеті пәндері оқытушылары, Қарағанды гуманитарлық колледжі

Мақалада Ыбырай Алтынсариннің педагогикалық мұраларының құндылығы және оның бүгінгі білім берумен сабақтастығы қарастырылады. Сонымен қатар педагогтің оқыту мен тәрбиенің дидактикалық принциптеріне қатысты ойлары мен іс-тәжірибесі сараланады. В статье рассматриваются ценность педагогических наследий И. Алтынсарина и преемственность в условиях обновления содержания образования. Анализируются также педагогические идеи и опыт педагога по дидактическим принципам обучения и воспитания. Y. Altynsarin pedagogical heritage value and continuity in the context of the education content renovation are discussed in the article. The pedagogical ideas and teacher experience are also analyzed according to the didactic principles of teaching and upbringing.

Тірек сөздер: педагогикалық мұра, құндылық, дидактика, әдістеме, сабақтастық, оқу-тәрбие ісі, оқулық, тіл мәселесі. Ключевые слова: педагогическое наследие, ценность, дидактика, методика, преемственность, учебно-воспитательная деятельность, учебник, языковая проблема. Keywords: pedagogical heritage, value, didactics, methods, continuity, educational activity, book, language issues. Ұлтымыздың біртуар тұлғасы Ыбырай Алтынсариннің қазақ халқының ағартушылық тарихында және ұлттық мектебінің қалыптасуында атқарған еңбегі мен қалдырған тәлім-тәрбиелік мұрасы өлшеусіз. Оның педагогикалық мұраларының құндылығы бүгінгі білім беру жүйесінде жалғасын тауып, өзінің өміршеңдігін дәлелдеуде. Оқытудың дидактикалық және методикалық тәсілдерін ұсына отырып, Ы. Алтынсарин алдына екі түрлі ірі мәселені мақсат етіп қойған болатын: бірі – ағартушылық қызмет, яғни, мектеп ашып,

бала оқыту болса, екіншісі – рухани білім беру негізінде халықтың ой-санасын жаңалыққа қарай бейімдеу, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру. Осы мақсат тұрғысында саналы ғұмырының ширек ғасырдан астам уақытын (1860-1889 жылдар) тікелей халық ағарту ісіне арнағаны мәлім. «Әкімшілікте, оның ішінде, судья болуды, шынымды айтсам, жаным сүймейді, мені оқу ағарту ісі тартады да тұрады, бар табиғатыммен сүйемін...» [1] деп, хатында ағынан жарылса, 1879 жылы мына мәселеге ерекше назар аударған: «Әуелі әрбір үйезде, 63

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

қазақ арасында жақсы жабдықталған бір-бір екі класты немесе үш класты мектеп ашуымыз керек, сөйтіп, қазақ арасындағы мектептерге қазір тек орыс тілін ғана оқытып, оқу-жазуды үйрететін мектептер деп қарауға болмайды, ол мектептерден оқушыларды отырықшылыққа, тазалыққа дағдыландырып, әр нәрсеге ақыл-оймен қарай білетін етіп шығаруымыз керек». «Мектептегі оқу және тәрбие мәселесі біртұтас категория болып саналады: оқушылар болашақта екіжүзді, парақор болып шықпасын деп, адамгершілік мәселесіне баса көңіл бөлінді. Мектеп – білім берудің басты құралы. Біздің барлық үмітіміз, қазақ халқының келешегі осында, тек осы мектептерде ғана»,– деді Ы.Алтынсарин [2]. Ы.Алтынсарин осы мектептердегі тәлімтәрбие мен оқу жұмысының жанды ұйытқысы бола отырып, оқу-тәрбие ісін жаңаша ағартушылық бағытта ұйымдастырды. Бұл тұрғыда ол мұғалімнің атқаратын рөлін айрықша жоғары бағалады: «Халық мектептері үшін ең керектісі – оқытушы, -деп жазды. Тамаша педагогика құралдары да, ең жақсы үкімет бұйрықтары да, әбден мұқият түрде жүргізілген инспектор бақылауы да оқытушыға тең келе алмайды». Сонымен қатар «Ақтөбе екі кластық мектебінің меңгерушісіне нұсқау хатында» оқытушыларға және оқу құралдарының сапасына деген талабы бүгінгі күні де көкейкесті мәселе болып отырғаны анық: «... егер балалар бірдемені түсінбейтін болса, онда оқытушы оларды кіналауға тиіс емес, оларға түсіндіре алмай отырған өзін кіналауға тиіс; оқыту жүйесі әрбір мектепте күн ілгері белгіленген бір жүйемен, оқу құралымен жүргізілуі керек; ...кейбір оқытушылар оқу құралдарын беталды өзгерте береді... ондай оқытушылар оқушыларды адастырады...» [3]. Иә, мұғалім мәртебесі мен біліктілігі, өз ісіне деген жауапкершілік мәселесіне баса назар аударған ұлы ұстаз қазіргі кездегі «қолжетімді» мұғалім мамандығының жайы туралы не айтар еді? Мектептен орташа біліммен келіп, арнайы орта немесе жоғарғы оқу орындарына шала сауатты, таяз білімді адамдардың жаттанды тест тапсырмасы арқылы оқуға түсіп, мұғалім атануы күрмеуі толық шешілмей тұрған мәселе екені рас. Сондықтан да мұғалім мамандығына 64

таңдау жасауда болашақ маманның соған жандүниесімен лайық болуы, білімі мен біліктілігі деңгейінің, өресі мен парасаттылығының сай келуі белгілі бір талаптар төңірегінде жүзеге асса құба-құп болар еді. Әйтпесе, кездейсоқ жандардың «қолжетімді» мұғалім мамандығына түсіп, өскелең ұрпақтың санасы мен дүниетанымының, білімі мен сауаттылығының дамуына кері әсер етуі ғажап емес. Өйткені мұғалім – келер күннің ұстасы, енді ғана қалыптасып келе жатқан жаңа буынның дүниетанымының, өмірге деген көзқарасының иесі, бағыт-бағдар берер шамшырағы. Ал «Оқу құралдарының жайы» мақаласында педагог «ғылым мен өнердің үлгілері» ретінде әртүрлі көмекші көрнекті құралдар мен мектептер жанындағы кітапханалар қорын байытуды қарастырған: «...зығыр, мақта, былғары, қағаз, әйнек сияқты заттарды өндіру және пайдалану үлгілері, ... физикалық, химиялық кабинеттер, барометр, компас, электр-магнит, телеграф ...менің бұларды керек деп тапқан себебім электр дегенді жалаң кітаптан түсіндіру оқушыларға олар жайында толық түсінік бермейді...» [3]. Педагогтің «ерте ме, кеш пе өз бетімен білімін көтерумен шұғылданатын сауатты адамдардың талабын қанағаттандырамын деген сенімі» бүгінгі күні қазақстандық білім беру жүйесінде жүзеге асып,жалғасын тауып жатқаны рас. Алайда, дамыған техника мен ақпарат заманында барлық үлгідегі оқу орындарының техникалық құралдар мен оқулықтармен толық қамтамасыз етілмеуі, ауыл мен қала арасындағы білім берудегі айырмашылықтың едәуірлігі де жасыруға келмейтін шындық. «Мазмұны балалардың білімін көтеретін, тақырыбы оларды қызықтыратын кітаптарды асықпай, бірақ алған бағытынан қайтпай, қазақ өз тілінде шығара білуі керек», - деп жазған болатын Ы.Алтынсарин. Ы. Алтынсарин ұлы ұстаз ретінде оқыту мен тәрбиенің дидактикалық принциптерін мейлінше айқын түсіне отырып, өз құзыры жүретін оқу орындарында нақты тәжірибеде қолдана білді. Өзі құрастырған «Қазақ хрестоматиясы», бастауыш құралы, этнографиялық еңбектері сол кездің өзіндеақ дүниежүзі дидактикалық табыстарының

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

деңгейінен көрінсе, шәкіртті іздендіре отырып оқыту, бағыт-бағдар беріп, талдату, оқығанды көңілге ықыласпен тоқу, өнер-білімнің оқуменен табылғанын дәлелдеу, еңбекті сүю және қадірлеу, кәсіпке бейімдеу, тілді меңгеру мәселелері бүгінгі күні өз сабақтастығын тауып отырғаны анық. Білім мен тәрбиені сабақтастыра отырып, адамгершілік, ізгілік, қайырымдылық сынды адами құндылықтар төңірегінде жазған шағын әңгімелерінің «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім беру бағдарламасы идеясымен үндесіп жатуы Ыбырай тағылымының өміршеңдігі мен ұстаз ұлағатының ұлылығын көрсетеді. Оқыту үрдісінде баланың қабілеті мен жас ерекшелігін ескеру, «басқа адамның жан жүрегін ұға білу», баланың зейінін дағдыландыру, жаттықтыру арқылы өздігінен ізденуіне жол ашу, негізгі мәселені терең әрі жан-жақты түсіндіру, ашуға берілмей, күйгелектенбей ойын сабырлықпен жеткізу сынды педагогтің дидактикалық қағидалары қазіргі ақпарат тасқыны заманында кейде ескерілмей қалатыны өкінішті-ақ. Түрлі технологиялар мен инновациялық әдіс-тәсілдерді терең меңгере отырып, қолда бар төл әдістемелердің ескерілмей қалуы, бәрін білеміз, басқадан үйренеміз деп жүріп, ештеңені толық меңгермей қалу мәселесі де алаңдаушылық туғызады. Осы орайда, Ыбырай заманынан-ақ қозғалған тіл мәселесі де – бүгінгі күні «толғауы тоқсан» тақырыптардың бірі. Миссионерлік пиғылға ерік бермей, қазақ жастарына ана тілімен қатар орыс тілін де үйрете отырып, ғылым, білімнің әр саласын терең меңгерту, оқыту арқылы өркениетке қадам бастыру – Ыбырайдың ұлы арманы болатын. Ы. Алтынсарин өзі ашқан мектептерде бастауыш сыныпта ана тілінің таза оқытылуына көңіл бөліп, «ана тіліне деген сәл селкеулік – ақылды мұқалтады» дей отырып, ой, түсінік, танымның тіл арқылы өрістейтінін терең де жан-жақты сезіне білді. Педагог мектептегі барлық пәндер бойынша берілетін білімнің орыс тілінен басқасының таза қазақ тілінде жүргізілуіне баса назар аударды. Қазақ тілін орынсыз татарландыруға қарсы пікірде болып, татар тіліндегі оқулықтарды қолдануға

қарсы болды, басқа тілдерден еш кемдігі жоқ ана тіліне жанашырлықпен қарауға үйретті. Сондықтан ана тілін білу парыз екендігін танытты. Осы орайда қазіргі кездегі бастауыш сыныптан бастап ағылшын тілін үйрету, қазақ әліпбиін меңгермей тұрып, басқа тілде оқып жазу – «мың ойланып, жүз толғанып» барып, жүзеге асырылатын мәселе. Алғашқы тілашар ретінде әр халықтың өз ана тілін меңгеруі, халық ауыз әдебиетімен танысуы – оның болашақ тұғырының мықты болуының кепілі. Өз ана тілін толық меңгергеннен кейін ғана басқа тілді үйренуге жағдай жасалуы қажет. «Қазақтарға орыс тілін үйретудің бастауыш құралы» атты орыс графикасына негізделіп жасалған ең алғашқы оқулығында ағартушы бірде-бір орыс сөзін білмейтін қазақ баласына тіл үйрену неден, қалай басталуы керек деген мәселені қояды. Бұл – сол кезеңдегі орыс грамматистері мен әдіскерлері де қолға ала қоймаған күрделі жұмыс. Осы әдісті қазіргі кезде өзге тілді мектептерде қазақ тілін оқыту барысында қолданып, лексика-грамматикалық материалды таңдауда Ы.Алтынсариннің оқыту әдістерін пайдаланса, тым болмаса ауызекі сөйлеуді меңгермей шығатын, қазақ тіліне деген немқұрайлы көзқарастағы жандардың саны мүмкін азайар ма еді? Себебі жалпы білім беретін орыс мектептеріне арналған қазақ тілі оқулықтарындағы және жоғары оқу орындары мен колледждердегі кәсіби қазақ тілі пәні оқу құралдарындағы лексикалық мәтін мазмұны өте күрделі. Қызықты әрі танымдық рөлі жоғары, бірақ орыс тілді аудиторияға тым күрделі мәтіндер қабылдауға ауыр, есте сақталмайды, күнделікті қарым-қатынас барысында қолданылмайтын мәліметтер. Ы.Алтынсариннің оқулық жасаудағы дидактикалық принциптеріне сүйенсек, жеңілден күрделіге қарай, түсініктілік, беріктік, анықтық, мәтін көлемінің шағындығы әрі ойының тереңдігі сияқты қарапайым қағидалар көбіне ескерілмейді. «Бастауыш құралында» сөздердің тізбесін, грамматикалық ережелерді беруде арнайы әдістемелік мақсат көзделінген: оқушы әдебиеттік оқуды меңгермес бұрын, жекелеген сөздердің тобымен, бастапқы, негізгі ереже түрлерімен таныс болады, жүйелі дайындық курсынан өтеді, ережелер 65

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

қабылдауға оңай нұсқауда келтірілген. Оқулықта семантикалық қағида сақталып, орыс тілі мен қазақ тілі грамматикасын салыстыра оқыту қажеттігі басым айтылған. Бұл оқу құралы сол кезең үшін де және қазіргі талап тұрғысынан да терең негізгі лингвистикалықәдістемелік еңбек болып табылады. Мұнда шет тілін жаңадан бастап үйренуге арналған оқу құралының сипаты қандай болуы керек деген мәселе де шешімін тапқан. Сонымен бірге екі тілдің грамматикасын үйлестіре оқыту мәселесі де алғаш рет Алтынсарин заманында қолға алынған. Еңбекте шет тілінде дұрыс жазуға үйрету, тіл ұстарту мәселелері көтеріледі. Алтынсариннің оқу құралы тіл үйренудің лингвистикалық негізі тілдің лексикалықсемантикалық жүйесіне негізделуі керек деген қорытындыға келді[4]. Бұл мәселе бүгінгі күні үш тілді меңгеру тұрғысында мүмкіндігінше ескеріліп жатса, нәтижесі айтарлықтай болады. Қорыта айтқанда, Ы.Алтынсариннің педагогикалық идеяларының бүгінгі күнмен сабақтастығына және өміршеңдігіне ұлы

ұстаздың әр еңбегіне, іс-тәжірибесіне, әдістемесіне тоқтала отырып, көз жеткізуге болады. Қазіргі жаһандану заманында еліміздің білім беру жүйесінде тұлға қалыптастыру бағытында сан алуан жұмыстар жүргізілуде. Сабақ үрдісіне жаңа технологиялар мен инновациялық әдіс-тәсілдер кеңінен енгізілуде. Әрине, жаңашылдық пен өркениетті жоққа шығара алмаймыз. Дегенмен, білім мазмұнын ұлттық негізде жетілдіре отырып, білім мен тәрбиені ұлттық рухта әлемдік жүйеге жақындастыру – ең басты мәселелердің бірі болып қалуы тиіс. Осы орайда ұлттық құндылықтар мен төл технологияларды, соның ішінде, Ы.Алтынсариннің педагогикалық-дидактикалық мұрасын тиімді пайдалану – қазіргі заман ұстаздарының еншісінде. Ұлы педагог салған сара да даңғыл жол тамырын тереңге жіберіп, экономикасы мен мәдениеті дамыған тәуелсіз Қазақстан Республикасының білім кеңістігінде жалғасын кеңінен табады деген ойдамыз.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Н.И.Ильминский. Воспоминания об Алтынсарине. Казань, 1891г. 2. Ы. Алтынсарин. Қазақ хрестоматиясы. А., Білім, 2007. 108-бет. 3. Алтынсарин Ыбырай. Таңдамалы шығармалары, Алматы «Ғылым» 1994. 200-201-б., 210-б. 4. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3 УДК 371.321.01

ОБУЧЕНИЕ В СОТРУДНИЧЕСТВЕ КАК ЛИЧНОСТНО-ОРИЕНТИРОВАННЫЙ ПОДХОД В ПРЕПОДАВАНИИ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА

Т.Е. ЛУНЁВА

преподаватель английского языка, Карагандинский гуманитарный колледж Мақалада шетел тілін тәжірибе жүзінде тиімді меңгеруге ықпал ететін және әр студенттің әлеуетті мүмкіндіктерін ашуға көмектесетін технологиялар сипатталған. В статье описаны технологии, которые способствуют эффективному практическому овладению иностранным языком и помогают раскрыть потенциальные возможности каждого студента. The article describes the technologies that contribute to effective practical mastery of a foreign language and help to reveal the potential of each student.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Тірек сөздер: шетел тілі, технологиялар, ынтымақтастық, құзіреттілік, сын тұрғысынан ойлау. Ключевые слова: иностранный язык, технологии, сотрудничество, компетентность, критическое мышление. Key words: foreign language, technology, cooperation, competence, critical thinking. Постепенно в современном обществе появляется необходимость владения английским языком. Каждому профессионалу, если он хочет преуспеть в своей области, знание иностранного языка жизненно важно. Резко возрастает мотивация к изучению иностранного языка. Но несмотря на интерес к изучению встречается и очень много трудностей. Основными трудностями являются недостаток активной устной практики в расчете на каждого студента группы, отсутствие необходимой индивидуализации и дифференциации обучения. Целью обучения иностранному языку является овладение коммуникативной компетенцией. На занятиях английского языка предусматривается обучение, как системе языка (лингвистической компетенции), так и практическому овладению иностранным языком. К сожалению, некоторые учебники иностранного языка не учитывают эти особенности дисциплины и разрабатываются в расчете на некоего среднего студента. Компенсировать этот недостаток можно и нужно за счет используемых методов, приемов обучения, технологий обучения. Поэтому из множества разработанных в методике подходов, методов стоит подумать о том, чтобы отбирать, технологически прорабатывать такие, которые могли бы предоставить возможность устной практики каждому студенту на занятии. При этом важно обеспечить возможность индивидуализации и дифференциации обучения с учетом способностей обучающихся. Данный подход в полной мере отвечает и специфике дисциплины “Английский язык”. Если мы обучаем практическому владению тому или иному виду речевой деятельности, то обучать этому можно лишь через практику в этом виде деятельности. Другими словами, на занятии большую часть времени должны практиковаться обучающиеся, а не преподаватель, как это часто бывает. Это проблема активизации познавательной деятельности студентов на занятии.

В своей педагогической практике применяю обучение в сотрудничестве как общедидактический концептуальный подход. Это технологии, которые позволяют наиболее эффективно достигать прогнозируемых результатов обучения и раскрывать потенциальные возможности каждого студента. Учитывая специфику дисциплины “Иностранный язык”, эти технологии помогают создать необходимые условия для активизации познавательной и речевой деятельности каждого студента группы, предоставляя каждому студенту возможность осознать, осмыслить новый языковой материал, получить достаточную устную практику для формирования необходимых навыков и умений. Обучение в сотрудничестве (cooperative learning), обучение в малых группах относится к технологиям гуманистического направления в педагогике. Основная идея этой технологии - создать условия для активной совместной учебной деятельности обучающихся в разных учебных ситуациях. Студенты разные - одни быстро “схватывают” все объяснения преподавателя, легко овладевают лексическим материалом, коммуникативными умениями, другим требуется не только значительно больше времени на осмысление материала, но и дополнительные примеры, разъяснения. Такие ребята, как правило, стесняются задавать вопросы при всей группе, а подчас просто и не осознают, что конкретно они не понимают, не могут сформулировать правильно вопрос. Если в таких случаях объединить студентов в небольшие группы (по 3-4 человека) и дать им одно общее задание, оговорив роль каждого студента группы в выполнении этого задания, то возникает ситуация, в которой каждый отвечает не только за результат своей работы (что часто оставляет его равнодушным), но, что особенно важно, за результат всей группы. Поэтому слабые студенты стараются выяснить у сильных все непонятые ими вопросы, а сильные заинтересованы в том, чтобы все члены группы, в первую очередь, слабый студент, досконально 67

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

разобрались в материале, а заодно и сильный студент имеет возможность проверить собственное понимание вопроса, дойти до самой сути. Таким образом, совместными усилиями ликвидируются пробелы. Это общая идея обучения в сотрудничестве. Представьте себе, что вы знакомите ребят с новым грамматическим материалом. Времени на объяснение отводится не так уж много. При этом очень важно, чтобы новое грамматическое явление было осмыслено правильно, ибо от этого во многом зависит дальнейшее овладение навыком. Значит необходимо организовать практику по формированию ориентировочной основы действий. Такая практика, устная или письменная, требуется каждому студенту группы. Если ребята будут работать фронтально, то слабые студенты рискуют так и не понять, почему нужно выполнять задания так, а не иначе. Если работа будет организована индивидуально, то тем более слабые студенты не смогут самостоятельно разобраться в новом материале. В малых же группах, организуемых так, чтобы в каждой группе, состоящей из 3-4 человек, обязательно был сильный студент, средний и слабый, при выполнении одного задания на группу, учащиеся ставятся заведомо в такие условия, при которых успех или неуспех одного отражается на результатах всей группы. Оценка за выполнение этого общего задания ставится также одна на группу. Это не обязательно отметка (в баллах). Это могут быть разные виды поощрения, оценки деятельности группы. Основная идеология обучения в сотрудничестве была детально разработана тремя группами американских педагогов из университета Джона Хопкинса (Р.Славин), университета штата Миннесота ( Роджер Джонсон и Дэвид Джонсон), группой Дж. Аронсона, университет штата Калифорния. С тех пор, разумеется, идеи обучения в сотрудничестве получили свое развитие усилиями многих педагогов во многих странах мира, так как сама идея обучения в сотрудничестве чрезвычайно гуманна по самой своей сути, а, следовательно, педагогична, хотя и имеет заметные различия в вариантах в разных странах. Практика показывает, что вместе учить68

ся не только легче и интереснее, но и значительно эффективнее. Причем важно, что эта эффективность касается не только академических успехов студентов, их интеллектуального развития, но и нравственного. Помочь другу, вместе решить любые проблемы, разделить радость успеха или горечь неудачи - также естественно, как смеяться, петь, радоваться жизни. Главная идея обучения в сотрудничестве - учиться вместе, а не просто что-то выполнять вместе! Существует много разнообразных вариантов обучения в сотрудничестве. Преподаватель в своей практике может разнообразить и эти варианты своим творчеством, применительно к своим студентам, но при одном непременном условии - при четком соблюдении основных принципов обучения в сотрудничестве: - группы обучающихся формируются преподавателем до занятия, разумеется, с учетом психологической совместимости студентов. При этом в каждой группе должны быть сильный студент, средний и слабый. Если группа на протяжении ряда занятий работает слаженно, дружно, нет необходимости менять их состав (это, так называемые, базовые группы). Если работа по каким-то причинам не очень клеится, состав группы можно менять от занятия к занятию; группе дается одно задание, но при его выполнении предусматривается распределение ролей между участниками группы (роли обычно распределяются самими студентами, но в некоторых случаях преподаватель может дать рекомендации); оценивается работа не одного студента, а всей группы (т.е. оценка ставится одна на всю группу); важно, что оцениваются не только и иногда не столько знания, сколько усилия обучающихся. При этом в ряде случаев можно предоставить студентам самим оценивать результаты (особенно промежуточные) своего труда; - преподаватель сам выбирает студента группы, который должен отчитаться за задание. В ряде случаев это бывает слабый студент. Если слабый студент в состоянии обстоятельно доложить результаты совместной работы группы, ответить на вопросы других групп, значит, цель достигнута и группа справилась

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

с заданием, так как цель любого задания - не формальное его выполнение (правильное/ неправильное решение), а овладение материалом каждым студентом группы. Практически, это обучение в процессе общения, общения обучающихся друг с другом, как уже говорилось выше, обязательно на иностранном языке; студенты с преподавателем, в результате которого и возникает столь необходимый контакт. Это социальное общение, поскольку в ходе общения обучающиеся поочередно выполняют разные социальные роли - лидера, исполнителя, организатора, докладчика, эксперта, исследователя и т.д. Конечно, при использовании обучения в сотрудничестве на занятиях по иностранному языку самое трудное – добиться, чтобы студенты в малых группах общались на иностранном языке. Но практика показывает, что при достаточно настойчивом внимании со стороны преподавателя, отказа зачитывать результаты, если общение велось на родном языке, это требование выполняется сначала с трудом, а постепенно с явным удовольствием. Следует отметить, что обучение в сотрудничестве, которое рассматривается как одна из разновидностей личностноориентированного подхода в преподавании иностранного языка, позволяет решить указанные в начале проблемы. В результате систематической и целенаправленной (разумеется, хорошо продуманной и подготовленной) работы в сотрудничестве удается значительно увеличить время устной и речевой практики для каждого студента на занятии, дать шанс каждому студенту сформировать в своем сознании систему

изучаемого языка. Это неплохой фундамент до профессионального овладения языком. Преподаватель приобретает новую, нисколько не менее важную для учебного процесса роль роль организатора самостоятельной учебно-познавательной, коммуникативной, творческой деятельности студентов. У него появляется значительно больше возможностей дифференцировать процесс обучения, использовать возможности межличностной коммуникации обучающихся в процессе их совместной деятельности для совершенствования речевых умений. В современном образовании все больше акцент делается на работу с информацией. Студентам становится все более важно уметь самостоятельно добывать дополнительный материал, критически осмысливать получаемую информацию, уметь делать выводы, аргументировать их, располагая необходимыми фактами, решать возникающие проблемы. Работа с информацией на иностранном языке, особенно, если учесть возможности, которые открывает глобальная сеть Интернет, становится весьма актуальной. Это учебные интеллектуальные умения, которые приобретаются не только на занятиях по иностранному языку. И здесь помощь преподавателя будет заключаться в отборе и использовании в своей практике методов, которые ориентированы именно на такие виды деятельности. Обучение в сотрудничестве способно помочь в формировании таких умений и одновременно подготовить к более сложным видам деятельности с информацией при использовании разных методов.

Список использованной литературы 1. Вахрушева С.П. Развитие познавательной самостоятельности студентов при изучении иностранного языка в неязыковом вузе.- Киров, 2000. 2. Маслыко Е.А. Настольная книга преподавателя иностранного языка. – Минск, 2004.

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ ӘОЖ 371.315.01

“ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ” ПӘНІНІҢ БАСҚА ПӘНДЕРМЕН КІРІКТІРУ ТАБИҒИ ҚҰБЫЛЫС Ж.Д. Нургалиева

“Технология” бөлімінің арнайы пәндер оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі Мақалада «Өзін-өзі тану» пәнінің еңбекті қорғау, тоқу техникасы, қолөнер пәндерімен кіріктіру түрлерінен мысал келтірілген. В статье показаны примеры интеграции предмета «Самопознание» и других дисциплин, как охрана труда, техника вязания и рукоделия. The article shows examples of the “Self- knowledge” subject integration with other disciplines such as labor protection, technical skills in knitting and handiwork. Тірек сөздер: кіріктіру, еңбекті қорғау, тоқу, қолөнер. Ключевые слова: интеграция, охрана труда, вязание, рукоделие. Key words: integration, labor, knitting, needlework. Заман ағымына қарай адамдық құндылықтар да, қасиеттер де өзгеріп барады. Экономикалық даму басталғанда рухани-адамгершілік тәрбие әлсірей бастағанын байқадық. Жастардың адамгершілігі алаңдатушылық туғыза бастайды. Негізінде халық дәстүрі жатқан жалпыадамзаттық құндылықтар тұлғаны рухани бай, іштей еркін, тәуелсіз және де жауапты етеді. Адамға қойылатын ең басты талап асыл да ізгі адамгершілік қасиетті бойына сіңіру, жалпыадамзаттық құндылықтарды дамыту.Адам өзінің адамгершілігімен, қайырымдылығымен, адалдығымен, әділеттілігімен ардақты. Адамгершілік - адамның рухани арқауы. Бүгін де адамгершілік тақырыбындағы мәселе өзекті ғана болмай, тереңдей түскен тәрізді. Елбасымыздың “Интеллектуалды ұлт - 2020” жобасының бағытының бірі жастарды рухани дамыту. Оның негізгі мақсаты - қазақстандықтарды жаңа формацияға тәрбиелеу, Қазақстанды бәсекеге қабілетті адам капиталына бай елге айналдыру”,- деді Н. Назарбаев. Президенттің одан кейінгі Жолдауаларында да жалпыадамзаттық құндылықтарға ерекше мән беріліп, оқушылармен тәрбие жұмыстарын тереңірек жүргізуді 70

тапсырды [1]. Сара Назарбаева рухани-адамгершілік құндылықтарды қалыптастыруда “Өзінөзі тану” бағдарламасын енгізді. “Өзін-өзі тану” білім беру бағдарламасы даналықтың шыңы, ол – адамның өзін-өзі тануы, бақыт пен өмірлік табысқа жету үшін өзінің шексіз мүмкіндіктерін аша алуы. Осы орайда, жас ұрпақтың рухани мәдениетін арттырып, көркемдік әлемін байытуда, дүниетанымын қалыптастырып, салауаттылыққа тәрбиелеуде “Өзін-өзі тану” пәнінің орны ерекше. “Өзінөзі тану” бағдарламасының негізгі мақсаты – адамның қоршаған ортаны біліп, өзінің ішкі жан дүниесіне үңіліп, өзін-өзі басқару негізінде адамгершілік-рухани әлеуетін көтеру. Жеке тұлғаның бойына имандылық нұрын ұялатуда бұл пәннің мәні ерекше зор. Өйткені, бұл– кіріктірілген бағдарлама. Бұл пән: - жеке тұлғаның өзін-өзі тануына және рухани баюына әсер етеді; - әрбір тұлғаның жақсы жаққа өзгеруіне мүмкіндік береді; - жеке тұлға ретінде өзін-өзі тануға және өмірлік ұстанымын, дүниетанымдық деңгейін

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

анықтайтын құндылықтар сапасына ие болуға бағыт - бағдар береді; - адамгершілік-рухани тұрғыдан дәріс алған балалар өмірлік маңызды құндылықтар жүйесін зерделейді; - рухани және материалдық ара қатынас мәселесін пайымдай отырып өзіндік көзқарастарын шыңдай түседі. Қазір уақытқа сай, оқыту мен тәрбиелеуде инновациялық технологияларды пайдалану қажет болғандықтан, өзін-өзі тану пәнінің ерекшелігі ескеріле отырып жаңа бағдарламалар енгізіліп, жетілдіруде. “Монологты сөйлеу” жүйесі өз тиімділігін жоғалта бастағаннан кейін, кіріктіру оқушыға оқудың алғашқы сатысынан бастап әлемнің барлық элементтерін бірбірлерімен байланыстырған біртұтас дүние болып табылады [2]. Интеграция (лат. іntegratіo – қалпына келтіру, толықтыру, іnteger – тұтас, бүтін) – бірінбірі толықтыратын, бір-бірімен байланысты жеке ұғымдарды біртұтас етіп біріктіру [3]. Өзін-өзі тану мен басқа да оқу пәндерінің инновациялық әдіс-тәсілдер арқылы өзара сабақтасып, ықпалдасуы балаға жанды білім берудің бірден-бір сара жолы болып табылады. «Жансыз білім аяққа түскен салмақ сияқты» деп Ш.Амонашвили айтқандай, балаға берілген жансыз білім желге ұшқан сөзбен тең. Яғни, хабарлана салысымен ұмыт қалатын жансыз білім – ақыл үшін, ізгілікке жетелейтін жанды білім – жүрек үшін. Амонашвилидің “Жүрексіз не сеземіз?” еңбегінде жүректегі мейірімсіздік, ашу, қиындық, түсініспеушілікті алып, орнына махаббат дәнін егіп, жүрек үніне құлақ түріп, көп жұмыс атқару керек делінген. Сонымен қоса, бұл еңбекте әртүрлі пән мұғалімдерінің жүрегіне бағытталған кеңестер, жылы сөздер айтылған. Осы ойларды оқу арқылы интеграциялау оңай екенін түсіндім. Мысалға, биолог мұғалімін жүректі бұлшықет қабы деп айтуға ұялатын, оны ағза күні, өмір бұлағына теңейтін адам деп көрсетеді. Музыка пәнінің мұғалімі жүрек қағысын ән-жырлардың әсем ырғағы деп біліп, келеңсіз оқиғаларды болдырмауға болады деп есептейді. Тарихшының “жүрегі” арқылы ата-баба махаббаты ұрпаққа жетеді. Сонымен қоса, дене тәрбиесі оқытушысы салауатты өмір салтын уағыздайды. Математикадағы сиқырлы

сандар құпиясы оқушысы адамгершілікке, ізгілікке жол ашады. осының бәрін ж.рек елегінен өткізу керек [4]. “Өзін-өзі тану” рухани-адамгершілік білім беру бағдарламасын тереңірек енгізу моделін жүзеге асыратын пилоттық білім беру ұйымдарының бірінде жұмыс істейтініме мақтанамын. Халқымыздың көрнекті ақыны Мағжан Жұмабаевтың «Әрбір ұлттың баласы өз ұлтына қызмет ететін болғандықтан, тәрбиеші баланы өз ұлтының тәрбиесімен тәрбиелеу керек» деген қанатты сөзі бір ғасыр уақыт өтсе де өз мәнін жойған жоқ. Сондықтан ұстаз да өткен тарихтан сабақ ала отырып, оқушы жүрегіне жол таба алса, нұр үстіне нұр болар еді дегендей өзін-өзі тану пәнінің басқа пәндермен ықпалдастыру түрлерінен мысал келтіріп отырмын. Пәндер бойынша интеграция 1 - мысал Еңбекті қорғау сабағында “Кабинеттер мен шеберханаларда сабақ өткізу кезінде қойылатын қауіпсіздік және санитарлықгигиеналық нормалар талаптары” тақырыбымен таныстыру барысында зиянды заттармен улануға қарсы шаралар сияқты, жанымыздың улануына да қарсы шаралар бар екенін түсіндіріп, кестеде көрсету. Немесе шеберхананың жарығы туралы түсіндіргенде, жарықтың үш түрі бар екенін, сол сияқты адам жанының жарығы да үш түрлі болатынын түсіндіру. Табиғи жарықты күнге теңейміз, күн адам талғамай, бәріне бірдей шуағын төгеді және қайтымын сұрамайды. Ондай адам әрқашан жарқырап жүреді. Жасанды жарық электр шамы сияқты жаққан кезде ғана жарық береді, жылуы баяу болады және уақыты келгенде жанып кетеді. Жасанды адам да сол сияқты жақсылық жасарда таңдайды, ақшасына, дәулетіне қарай көмектесуі мүмкін, бірақ түбінде ішкі табиғаты шыдамай жанып кетеді. Аралас жарықты айға теңеуге болады, яғни адам көмек сұраса немесе өзіне керек кезде ғана өзгеге көмектеседі. Ондай адамның да жасаған жақсылығы анда-санда көрініп, жылуы жоқ болады. Санитарлы-гигиеналық талаптары мен ережелерін ұстансақ, кабинетіміз, шеберханамыз таза тұрады, ал егер өмір талабы мен ережелерін 71

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

ұстансақ, ішкі жан дүниеміз таза болады, соны есте сақтайық! 2 - мысал Осы пәнде “Электрлік сақтандырудың негізгі талаптары” тақырыбын өткенде жалпыадамзаттық құндылықтарды, соның ішінде, дұрыс әрекетті, сабақтың мазмұнымен байланыстырып, студенттерге өмір сүрудің негізгі талаптарын құрастыру мақсатын ұстанамыз. “Дұрыс әрекет ете отырып - өміріңді құтқарасың!” деген ұран әрқашан сіздің жадыңызда болу керек. 3 - мысал Тоқу техникасы және технологиясы пәнінде қолғапты тоқу барысында “қол жұмылмай - жылынбайды” мақалын дәйек сөз ретінде алып, достасу, серік табу, бірлік, ұйымшылдық ұғымдарына кеңірек тоқталып, бойларындағы сүйіспеншілік құндылығын дамытуға болады. Достық туралы ән шырқап, достық эмблемасын салғызып, эссе жазғызып адал достық туралы ортақ көзқарас қалыптастырып, бір-бірлеріне қалтқысыз сенуді үйрету. 4 - мысал Тағы да осы сабақта: “Бизнес-жоспар құру” тақырыбын өткен кезде аянбай қызмет етіп, армандаудың арқасында үлкен жетістікке жетуге болатыны туралы сөз қозғадық. Бизнес-жоспар - кәсіпорынның алдына қойған экономикалық мақсаты мен оны жүзеге асыру жолдары, міндеттері мен әдіс-тәсілдері баяндалған құжат. Кәсіп өрге жүзу үшін бизнесжоспардан бөлек, адам әрқашан өмірдің жақсы жақтарын көруге талпынуы керек. Ол үшін айналаға жақсы ниет, жағымды ой, жылы жүрекпен қарау қажет. Арманға қол жеткізу үшін қажетті шағын ғана ережелерді құжат ретінде жазғызып, Арман Дүйсеннің “Арман” әнін шырқадық. Бүгінгі сабағымызда айтылған ойларды зерделей келе, дұрыс әрекет құндылығының негізінде кішіпейілділік, армандау, аянбай қызмет ету, мейірімділік, жауапкершілік қасиеттерінің маңызын ұғынып жүрегіміздің түбіне түйіп қояйық. 5 - мысал Қолөнер сабағында “Жер жастық жасау” тақырыбында дайын болған жастықты дұрыс 72

пайдалана білуді үйрету, яғни жалқаулық пен тынығудың айырмашылығы туралы айттым. Жалқаулықты жеңу жолдарын үйретіп, Ник Вуйчич туралы бейне фильм көрсетіп, ерік күшке ұмтылдыру. “Жаман әдеттен құтылуға, Жақсы әдетті табуға шара бар. Ол шара - табандылық, қажырлық, Қажет қасиеттің бірі - өзіне-өзі сенімділік” - дегендей, Ж.Аймауытовтың өлеңімен қорытындыладым. 6 - мысал Осы пәннен аяққап, кесеқап жасауда салт-дәстүрді ұмытпай, халық қолөнерінің бай мұраларын қастерлеп, қиянат жасамау құндылығын талқылау. Жұмысты нұсқау карта арқылы жасаймыз, жасалатын бұйым жақсы шығу үшін “салт-дәстүрді ұмытпау” кеңестеріне назар салайық. Сонымен қатар, кесеқап, аяққапқа салынатын оюларға тоқталып, әрқайсысының мазмұнын ашып интеграциялауға болады. Гүл-жапырақ өсімдік тектес ою-өрнектер туралы айтқанда қыздың қылығы, инабаттылығы мен парасаттылығы, әсемдікке ұмтылысы туралы айтып, эстетикалық тәрбие беру. Геометриялық оюлардан жұлдызша өрнегін алып, өзін-өзі тану пәнімен кіріктіре отырып 5 құндықты қайталаймыз. Сүйіспеншілік, ақиқат, дұрыс әрекет, ішкі тыныштық, қиянат жасамау. Ақиқат – өзін-өзі танудың мақсаты, сүйіспеншілік – өзін-өзі танудың негізін қалаушы, дұрыс әрекет – өмір, ішкі тыныштық және қиянат жасамау – тұлғаның үйлесімді дамуының нәтижесі деп білемін. 7 - мысал Қолөнер сабағының бисермен жұмыс бөліміндегі “Жәндіктер мен жануарлардың бейнесі ретінде жасалған кілтке тағатын брелоктар” тақырыбы. Ішкі интеграция: Бисерді жіпке тізіп отырған кезде, өмірмен байланыстыратын болсақ, қандай ойлар келеді? Әр бисерді біз адамға теңесек, онда олардың бірігуі арқылы үлкен пайдалы нәтиже шығатынына көзіміз жетіп отыр. “Бірлік түбі тірлік” деген мағына береді. Сонымен қоса, егер де жіпті адам деп алсақ, ал бисерді оның бойына жинаған адамгершілік қасиеті деп қарасақ, адам бойына әрдайым, осындай бисердей кішкентай болса да, адалдық, шыншылдық,

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

қамқорлық, мейірімділік, кішіпейілділік, еңбек сүйгіштік, достық, әдептілік, көмек беру, қоғамға қызмет ету, инабаттылық, имандылық, елін, жерін сүю, аяушылық сезімдері сияқты асыл қасиеттерді терсе, шыққан дүниеміздей – сымбатты, парасатты, пайдалы болады. Енді осы өзің таңдап жасаған, жануарлар немесе жәндіктерді сипаттай отырып, олардың жақсы мінездері туралы не айта аласың? Оқушыларға Ежелгі Грецияда дельфин өлтіргендерді ауыр жазаға тартылатыны, түрік елінде “Ер қанаты - ат”, ат біздің қиыншылықтағы досымыз, серігіміз деп қарап, етін жемейтіні туралы баяндай отыра, оларға деген аяушылық сезімді оятуға, олардың қайырымдылығы мен

достығын ұмытпауға шақырамын. М. Мақатаевтың “Күндестік құрысын” өлеңімен қортындылау. «Өзін-өзі тану» пәні мета пән болғандықтан, басқа пәндермен ықпалдасуы табиғи құбылыс. Сондықтан да сабақтағы негізгі тақырыпты өмірмен байланыстырса, теория практикаға айналары сөзсіз. Яғни, қоғамға бейімделгіш, рухани бай, белсенді тұлға қалыптасады деп сенемін. «Мейірімділік құшағындағы сенім бізді қанаттандырып, әлемді одан сайын жақсартады және мейірім шуағын төгеді», - деген Сара Алпысқызының сөзі әр адамның жүрегінен орын алуға тиісті [5].

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. http://massaget.kz/laws/kaz/docs/V1600013735/ 2. www.metod-kopilka.ru - «Опыт работы по самопознанию», В.М.Хряпина, 2015 3. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы: «Мектеп» ААҚ , 2001 жыл 4. «Без сердца что поймешь?», Ш.А.Амонашвили, 2008 5. www.myShared.com УДК 371.321.1

РОЛЬ ИГРЫ В ПРОЦЕССЕ ИЗУЧЕНИЯ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА А.Т. ЖАМБАЕВА, С.К. РАСУЛИЕВА

преподаватели английского языка, Карагандинский гуманитарный колледж

Мақалада бастауыш сыныптарда ағылшын тілін оқыту үрдісінде ойын технологиясының тиімділігі көрсетілген. В статье рассматривается эффективность игры в процессе изучения английского языка в начальных классах.. In this article the authors describe the efficiency of game in the process of learning English language at primary school. 73

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

Тірек сөздері: тыңдау, лексикалық ойындар, грамматикалық ойындар, фонетикалық ойындар, орфографиялық ойындар, шығармашылық ойындар. Ключевые слова: аудирование, лексические игры, грамматические игры, фонетические игры, орфографические игры, творческие игры. Key words: listening, lexical games, grammatical games, phonetical games, orthographical games, creative games. Иностранный язык, как общеобразовательный учебный предмет может и должен внести свой вклад в процесс развития творческих способностей учащихся. Обладая огромным воспитательным, образовательным и развивающим потенциалом творческих способностей учащихся, иностранный язык может реализовать его лишь в ходе осуществления практической цели обучения, то есть только в том случае, если ученик в процессе иноязычной коммуникативно-познавательной деятельности (слушая, говоря, читая, пользуясь письмом) будет расширять свой общеобразовательный кругозор, развивать свое мышление, память, чувства и эмоции; если в процессе иноязычного общения будут формироваться социальноценностные качества личности: мировоззрение, нравственные ценности и убеждения, черты характера. Многие дети, начинающие изучать в школе иностранный язык, считают, что это весело и забавно. Но спустя некоторое время они начинают понимать, что это совсем нелегко, и вскоре иностранный язык становится одним из нелюбимых предметов. Одной из причин, которая приводит к такому результату — трудности в изучении грамматики. [5] Традиционные способы объяснения и тренировки к желаемому результату не приводят. Обучение более эффективно, если ученики активно вовлечены в процесс. Есть разные способы стимулирования детей к активности, но самыми эффективными являются игра, творчество и любопытство. Игра – особо организованное занятие, требующее напряжения эмоциональных и умственных сил. Игра всегда предполагает принятие решения – как поступить, что сказать, как выиграть? Желание решить эти вопросы обостряет мыслительную деятельность учащихся. Одни и те же игры могут выполняться по–разному, принимать разные формы, но в основе всех их лежит импровизация. Понять природу игры, ее поразительный воспитательный потенциал 74

– это понять природу детства, понять своего ребенка, своих учеников. Особое значение приобретают игры, известные детям из их жизненного опыта на родном языке. Применении игр — эффективный способ повторения языковых явлений. В целом, ученики любят игры, которые имеют элемент удачи, потому что она добавляет увлеченность игре. Игры, которые зависят от умений учеников, становятся скучными, так как выигрывают одни и те же способные ребята, и увлеченность большинства игроков падает. Игры с элементом удачи включают в себя игры на угадывание, игры с кубиками и картами. Большинство игр носят состязательный характер, и победителем может стать один человек или команда. Использование командных и групповых игр помогает уменьшить давление соревнования на одного человека. Помня об этих принципах — удача и умение, состязание и сотрудничество, неожиданность, которые являются основой всех игр, — учитель может упражнение из учебника превратить в игру. Применение различных игр помогает увлечь ребят иностранным языком, создает условия для достижения успеха в изучении языка. И учащиеся, которые захотят играть, обязательно захотят улучшить свои знания по иностранному языку. Планируя уроки, учитель должен думать не только о том, чтобы ученики запомнили новые слова, ту или иную структуру, но и стремился создать все возможности для развития индивидуальности каждого ребёнка. Чтобы поддержать интерес детей к своему предмету, нужно понять, какие приёмы работы могут увлечь ребят. Каждый учитель иностранного языка, постоянно должен искать резервы повышения качества и эффективности обучения иностранному языку. Мы считаем что, главная задача учителя — добиваться того, чтобы не пропадал интерес к изучению иностранного языка.

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

Игры помогают детям стать творческими личностями, учат творчески относиться к любому делу. Творчески относиться к делу — значит выполнять его качественно, на более высоком уровне. Творчество — это постоянное совершенствование и прогресс в любой деятельности. Игры приносят детям и взрослым радость творчества. Без радости творчества наша жизнь превращается в скуку и рутину. Творческий человек всегда чем-то увлечен. От творческих возможностей человека зависит его жизненный уровень. Увидеть необычное в обычном может и взрослый, и ребенок. Творчество заложено в детях самой природой. Они любят сочинять, выдумывать, фантазировать, изображать, перевоплощаться. Детское творчество быстро увядает, если к нему не проявляется интерес со стороны окружающих. Совместные творческие игры сближают и взрослых, и детей. В этом — один из главнейших принципов эффективного воспитания. Ребенок, играя, всё время стремится идти вперёд, а не назад. В играх дети всё как бы делают втроём: их подсознание, их разум, их фантазия «работают» синхронно. Есть отрасль медицины и психологии — игротерапия. Игрою можно диагностировать, познать ребёнка. Игрою можно ободрить и одобрить ребёнка. С помощью игры можно корректировать, улучшать, развивать в детях важные психологические свойства [2]. Игра всегда предполагает принятие решения — как поступить, что сказать, как выиграть. Желание решить эти вопросы убыстряет мыслительную деятельность играющих. Однако, для детей игра прежде всего — увлекательное занятие. В игре все равны. Она посильна даже слабым ученикам. Чувство равенства, атмосфера увлечённости и радости, ощущение посильности заданий—всё это даёт возможность ребятам преодолеть стеснительность, мешающую свободно употреблять в речи слова чужого языка и благотворно сказывается на результатах обучения. Незаметно усваивается языковой материал, а вместе с этим возникает чувство удовлетворения — оказывается, я могу говорить наравне со всеми. Игры способствуют выполнению следующих

методических задач: - создание психологической готовности детей к речевому общению; - обеспечение естественной необходимости многократного повторения ими языкового материала; - тренировка учащихся в выборе нужного речевого варианта. Место игр на уроке и отводимое игре время зависят от ряда факторов подготовки учащихся, изучаемого материала, целей и условий урока и др. Например, если игра используется в качестве тренировочного упражнения при первичном закреплении, то ей можно отвести 20–25 минут урока. В дальнейшем та же игра может проводиться повторением уже пройденного материала. Одна и та же игра может быть использована на различных этапах урока. Следует помнить, что при всей привлекательности и эффективности игр необходимо соблюдать чувство меры, иначе они утомят учащихся и потеряют свежесть эмоционального воздействия. Рассмотрим теорию М.Ф. Стронина, который в своей книге «Обучающие игры на уроках английского языка» подразделяет игры на следующие категории: 1) лексические игры; 2) грамматические игры; 3) фонетические игры; 4) орфографические игры; 5) творческие игры. К примеру возьмем игры по аудированию. Перед учителем ставятся цели: - научить учащихся понимать смысл однократного высказывания; - научить учащихся выделять главное в потоке информации; - развивать слуховую память учащихся. Можно проводить игры на аудирование текста, не имея ни картинок, ни рисунков, ни заранее приготовленных вопросов, ни пунктов текста и др., это игры на развитие аудитивной памяти. Учитель читает текст в нормальном темпе, играющие слушают. После прослушивания текста учитель предлагает записать слова, которые каждый участник игры запомнил. Затем учитель читает текст ещё 75

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

раз и дает задание — выписать группы слов и запомнившиеся фразы. После этого участники игры восстанавливают текст по памяти, пользуясь своими записями. Побеждает тот, кто наиболее точно передаст содержание текста. Большой эффект в обучении аудированию имеют командные игры, в которых после прослушивания текста члены команды составляют и затем задают вопросы соперникам по содержанию текста. Побеждает та команда, которая более точно ответит на поставленные вопросы. Особый интерес вызывают игры, в которых после прослушивания текста (желательно, с большим количеством персонажей) необходимо разыграть сценку по содержанию текста. В этих играх дети демонстрируют не только свои способности к аудированию, но и свои артистические способности. Обучение аудированию целесообразно проводить в разнообразных интересных играх. В них ребёнок может проявить себя как личность, а также как член коллектива. Нет универсальных игр для обучения аудированию, но можно любое упражнение, любой текст превратить в игру. Для этого необходимо подготовить необходимые аксессуары, создать атмосферу соревнования, сделать задание к текстам разнообразными, но в то же время доступными и интересными. Тексты можно использовать из учебников, дополнительных книг по английскому языку, придуманные самим учителем или

учениками. Главное, на наш взгляд, превратить элементарный текст в интересную, притягивающую ребенка игру. [5] Во время игры учащихся не следует прерывать, ибо это нарушает атмосферу общения. В. Риверс пишет по этому поводу: «Очень часто в обществе люди предпочитают молчать, если знают, что их речь вызовет отрицательную реакцию со стороны собеседника. Подобно этому ученик, каждую ошибку которого исправляет учитель, не только теряет основную мысль высказывания, но и желания продолжить беседу». [4] Исправления следует делать тихо, не прерывая речи учащихся, или делать это в конце урока. У. Беннет вообще считает, что некоторые ошибки учитель имеет право игнорировать, чтобы не подавлять речевую активность учащихся. Игры лучше всего использовать в середине или в конце урока, с тем, чтобы снять напряжение. Важно, чтобы работа с играми приносила положительные эмоции и пользу, и кроме того, служила действенным стимулом в ситуации, когда интерес или мотивация детей к изучению иностранного языка начинает ослабевать. Использование игр на уроках иностранного языка помогает учителю глубже раскрыть личностный потенциал каждого ученика, его положительные личные качества (трудолюбие, активность, самостоятельность, инициативность, умение работать в сотрудничестве и.т.д.), сохранить и укрепить учебную мотивацию.

Список использованной литературы 1. Козвонина В.П. Развитие творческих способностей учащихся. Нач. шк. 2000. №7. 2. Лукьянчикова Н.В. Обучение иностранному языку на начальном этапе обучения. // — Начальная школа — 2001 — №11 — с.49–51 3. Пассов Е.И. Урок иностранного языка в средней школе. — М.: Просвещение, 1988. 4. Рогова Г.В., Верещагина И.Н. Методика обучения английскому языку на начальном этапе в общеобразовательных учреждениях: Пособие для учителей и студентов пед. вузов. — 3-е изд. — М.: Просвещение, 2000. — 232с. 5. www.festival.1september.ru

НАШИ ЮБИЛЯРЫ УДК 371.383

РАЗВИТИЕ НАВЫКОВ РАБОТЫ НАД ПОЛИФОНИЕЙ Д.А. КУРМАНОВА

преподаватель фортепиано, Карагандинский гуманитарный колледж Бұл мақалада автор фортепиано сыныбындағы полифониялық шығармамен жұмыс жасаудың негізгі қағидаларын қарастырады. В данной статье автор рассматривает основные принципы работы над полифоническим произведением в классе фортепиано. In this article the author considers the, basic principles of operation on the polyphonic work in the piano class.

Тірек сөздер: орындау қабілеттері,полифониялық білім беру, прелюдия, полифония.. Ключевые слова: полифоническое обучение, прелюдия, навыки исполнения, музыкальное обучение. Кеуwords: polyphonic education, prelude, musical education, performance skills. «Смотрите на голоса как на личности, а на многоголосное произведение как на беседу между личностями. Каждая личность должна говорить хорошо и вовремя, а если не имеет, что сказать, пусть молчит, пока до нее не дойдет очередь». (И.С. Бах). Воспитание и обучение ученика-пианиста – сложный, многогранный и интегрированный с музыкально - теоретическими дисциплинами процесс, в котором происходит выявление и раскрытие его способностей, гармоническое развитие. Одним из непременных условий этого развития является приобщение к миру полифонической музыки. Что такое полифония – это многоголосие. Важнейшая характерная черта полифонии – наличие нескольких одновременно звучащих и развивающихся мелодических линий. Умение слышать полифоническую ткань, исполнять полифоническую музыку учащийся развивает и углубляет на всем протяжении обучения. Вся фортепианная литература полифонична. Работа над полифоническим произведением является неотъемлемой частью обучения фортепианной игре. Работу над полифонией нужно начинать

с простого, доступного ученику материала, подбирать пьески с постепенным усложнением полифонических трудностей. Научить ребенка выразительному и певучему исполнению одноголосных песен – мелодий (очень популярны для этого народные песни c элементами полифонии). Они очень мелодичны, напевны, в них интересна работа над голосоведением в нескольких голосах, фразировкой, и самое главное - это знакомство с национальной музыкальной культурой. В дальнейшем этот навык переходит на сочетание двух мелодий в легких полифонических пьесках. Полифония может быть подголосочной, контрастной, имитационной. Подголосочная полифония – с более развитым солирующим голосом, остальные голоса играют роль сопровождения. В интонационном отношении они родственны 77

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

главному голосу (в контрастной полифонии такой связи нет). Примером может явиться пьеса А.Александрова «Кума», в начале которой мы слышим спокойный характер пример 1, в конце

– танцевальный пример 2. Содержание должно быть понятно ученику (слова наталкивают на содержание).

Пример 1

Пример 2

Имитационная полифония (имитация – подражание) - это самый распрастраненный вид полифонии, где мелодия появляется в разных голосах попеременно. Сопрано и бас – имитация (бас «передразнивает» сопрано), мелодия перемещается из одного голоса в другой. Простейшие примеры для знакомства: Гедике «Ригодон» ор.46 №1, К. ЛонгшампДрушкевичова «Два приятеля», Мясковский «Беззаботная песенка». С имитационной полифонией знакомимся на различных пьесах, фугеттах, фугах. В имитационной полифонии 78

голоса равноценно развиты, «полноправны», но также взаимно уступают друг другу для построения ансамбля. В двухголосных полифонических пьесах имитацию нужно стараться подчеркнуть не динамикой, а тембром, отличным от другого голоса. Если верхний голос играть звонко, а нижний – легко и тихо, то имитация будет слышна яснее, чем при громком ее исполнении. Именно такая манера игры выявляет наличие 2-х самостоятельных голосов, что является

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

основой в полифонии, т. е. динамика – это не лучшее средство сделать тему в любом голосе ясно различимой. Слышно не то, что громко, а то, что имеет свой особый, отличный от другого голоса тембр, фразировку, артикуляцию. Легкое звучание басового голоса хорошо контрастирует с звонким «пением» верхнего и воспринимается более отчетливо, чем громкое исполнение имитации. В контрастной полифонии мы всегда найдем главный голос. Мелодически он очень развит. Остальные голоса развиты слабо, они гармонически поддерживают главный голос. Для знакомства с этим видом полифонии используем «Нотную тетрадь Анны Магдалены Бах», произведения добаховской полифонии Фрескобальди, Маттесона и др. При прохождении этих пьес приобретаются навыки исполнения самой полифонии, развивается чувство формы, достигается звуковое разнообразие. В занятиях с учеником надо стараться включать в работу произведения различных стран, эпох, обращать внимание ученика на народность (скрытые песенность, танцевальность), раскрывать эстетическое богатство и художественное очарование полифонии, научить любить эту музыку. Полифонические произведения должны стать незаменимым материалом для развития музыкального мышления, для воспитания инициативы и самостоятельности ученика и даже ключом к пониманию всех музыкальных стилей. Изучение Маленьких прелюдий И.С. Баха является обязательной частью полифонического репертуара. Своеобразие образного строя, лаконизм формы этих миниатюр дают педагогу возможность для решения многообразных задач музыкально-слухового развития и пианистического воспитания ученика. 1. Осознанию мотивного строения баховских мелодий. 2. Правильному интонационному произнесению мотивов. 3. Умению соединять отдельные выразительные мотивы и фразы, не нарушая целостности произнесения темы, длинного мелодического построения. 4. Навыкам игры двухголосия в различной

артикуляции, ритмике, инструментовке, фразировке, динамике. Маленькие прелюдии и фуги И.С. Баха Иоганн Себастьян Бах – немецкий композитор. Творческое наследие его очень велико и отличается многообразием жанров. Бах был великим полифонистом, новатором как в гармонии, так и в контрапункте (разложение основной темы на несколько голосов, мелодических линий гармонически сочетающихся друг с другом). Бах был провозглашен творцом нового музыкального языка, а его музыка – подлинным образцом совершенства. Этот сборник очень популярен среди преподавателей-пианистов нашего колледжа. На его материале развиваются и навыки исполнения полифонии, и чувства музыкальной формы, звуковое и ритмическое разнообразие. Прелю́дия (от лат. prae… — перед и лат. ludus — игра) — короткое музыкальное произведение, не имеющее строгой формы, с элементами полифонии. Прелюдия-вступление к какомулибо музыкальному сочинению. Прелюдия №8 фа мажор (из цикла 12 маленьких прелюдий). Данная прелюдия относится к жанру контрастной свободной полифонии, основанная на современной тональной системе (t s d), с мелодическими фигурациями и скрытым голосоведением. Это пример клавирной музыки импровизационного характера, написанного чисто в педагогических целях. Но у Баха нет чисто технических пьес, у него все содержательное, интересное. Характер прелюдии очень подвижный, жизнерадостный, торжествующий, отражающий блестящий клавесинный стиль. Праздничность настроения достигается техническими целями - четкость, ясность произношения шестнадцатых, быстрый темп. Сложность для начинающего пианиста – умение играть 2 штриха одновременно:

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

1 пальцевое non legato

2 скрытое двухголосие - с большей ясностью на 1и 3 нотах в группе. Наибольшее усиление звука подчеркивается использованием различных регистров (октав). Забота о точности голосоведения заставляет с особым вниманием относиться к аппликатуре. Ее специфичность в полифонии - частые подмены пальцев для выдерживания голосов, перекладывания для максимального легато в голосоведении. Форма прелюдии – полифонический период (непрерывность изложения, импровизационность, непринужденность развертывания музыкальной мысли, без общих цезур. Внутренние цезуры каждой мелодической линии не совпадают. Благодаря этому возникает непрерывность, характерная для полифонии. Заключительный кадансовый оборот со сменой темпа (типично для многих полифонических произведений Баха). Для понимания полифонического произведения и осмысленности работы учащемуся необходимо с самого начала представлять себе его форму, тему и ее характер, слышать все ее проведения. В двухголосном сочинении надо серьезно работать над каждым голосом – уметь вести его, ощущая направленность развития, хорощо интонировать, и, разумеется, применять нужные штрихи. Основные этапы работы над

произведением: - работа отдельно каждой рукой по голосам, с пропеванием мелодии, приучая студента к исполнению полифонии напевно; - игра двухголосия с помощью преподавателя (один голос играет студент, другой преподаватель); - игра с применением основного принципа полифонии – сосредоточить внимание на одном голосе из двух – игра двухголосия с выделением одного голоса, что способствует развитию внутреннего слуха исполнителя; - играть один голос на форте, другой на пиано (как эхо); - игра одной из партий наизусть. Перед пианистом полифоническая музыка ставит ряд особенно трудных задач. Он должен уметь играть как бы один за многих, должен одновременно вести несколько мелодических линий, несколько голосов, сообщая каждому из них свойственное ему туше, динамический план, фразировку и объединяя вместе с тем эти голоса в единое целое. Изучение баховских сочинений - это прежде всего большая аналитическая работа. Только в результате такой работы можно научиться воспринимать каждое, даже самое небольшое произведение как воплощение стиля, как часть того великого целого, каким является творчество Иоганна Себастьяна Баха.

Список использованной литературы 1. А.Алексеев «Методика обучения игры на фортепиано» 2. Н.Кувшинников «Маленькие прелюдии и фуги» 80

НАШИ ЮБИЛЯРЫ ӘОЖ 377.4

БІЛІМДІ МАМАН – БІЛІКТІ ҰСТАЗ А.Ж.КАСИМОВА

Қазақ тілі және әдебиеті пәндерінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі Бұл мақалада мұғалім мамандығының маңыздылығы, оны таңдаған студенттер туралы баяндалған. В данной статье рассматриваются роль учителя и выбор профессии учителя студентами. The author considers the teachers’ role and chosing the profession of a teacher by the students.

Тірек сөздер: мамандық, мұғалім, студент, бәсекеге қабілеттілік, жетістік, іс -тәжірибе, құзыреттілік, қалыптастыру, шығармашылық. Ключевые слова: профессия, учитель, студент, конкурентоспособность, достижение, практика, компетентность, формирование, творчество. Кеуwords: profession, teacher, student, competitiveness, attainment, practice, competence, formation, creative. Білім мен ізгілік қана мұратқа жеткізеді. Ж. Баласағұн Бүгінгі таңда білім беру саласындағы басты міндеттердің бірі ұлттық ерекшеліктерді есепке ала отырып, оқушыларға терең білім мен тәрбие беру ісін одан әрі дамыту және жетілдіру болып табылады. Елбасы Н. Ә. Назарбаев: «Біз жаңа ғасырдың талаптарына тез бейімделгіш, қатаң бәсекелестікке дайын болуға тиісті жеке тұлғаны оқыту, тәрбиелеу және дамытудың инновациялық моделін қарастыруымыз керек», – деп атап көрсетті. Жаһандану заманына сай бәсекеге қабілетті тұлғаны оқыту, тәрбиелеу және дамыту үшін жаңа технологияларды кеңінен қолдана отырып, сапалы да тиянақты білім беру мұғалімнен терең білімділікті, үлкен ізденісті, қажыр мен қайратты, шығармашылықты, аса жауапкершілікті талап етеді. Халқымыз қашанда өз ұрпағын ізгілікке, инабаттылыққа, адамгершілікке тәрбиелеуді басты мақсат еткен. Олай болса, бүгінгі ұрпағымызды халқымыздың баға жетпес бай

салт - дәстүрі негізінде тәрбиелеу, оны бойына терең сіңіру қажет.Ұлттық құндылықтарды бойға дарыту дегеніміз жастарға шығармашылығын дамытатын мүмкіндіктер, ұлтымыздың бай мәдениеті, ұлттық болмыс, тарихы, тілі туралы білім беріп, жан - жақты, адамгершілігі мол, рухы биік жеке тұлғаны тәрбиелеу. Ұстаз еңбегінің күрделілігі сол – әр оқушының жүрегіне жол табу, оның бойындағы қабілетті дамыту үшін жағдай жасау. Ұлы ойшыл Әл - Фараби: «Ұстаздық мінез - құлық нормасы мынадай болуға тиіс: ол тым қатал да болмауы керек, тым ырыққа да жығыла бермеуі керек. Өйткені аса қаталдық шәкіртті өзіне қарсы қояды, ал тым ырыққа көне беру қадірін кетіреді, берген білімі мен ғылымына шәкірті селқос қарайтын болады», – дейді. Әрбір мұғалімнің ізденімпаздықпен, шығармашылықпен жұмыс жасап, оқытудың озық тәжірибелерін, инновациялық модельдерді терең зерттеп, талдап, ыңғайына қарай өз жұмыстарында кеңінен қолданып отырғаны абзал. Жаңаша 81

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

оқыту әдіс - тәсілдерінің нәтижесінде оқушы білімді өздігінен пайдалана білу сияқты іскерлік, дағдылармен қаруланады. Осы орайда студенттердің іс - тәжірибесінің алатын орны ерекше. «Қазақ тілі мен әдебиеті», «Бастауыш білім беру» мамандықтары бойынша білім алып жатқан студенттеріміз жыл сайын қаламыздағы № 92, 93 мектеп - гимназияларда, № 41 орта мектепте, № 68 мектеп - интернат - балабақша кешенінде іс - тәжірибеден өтеді. Іс - тәжірибе барысында білім мазмұнына еніп жатқан жаңа технологияларды қолдана отырып оқыту жүзеге асырылып жатыр. Машықтанушы - студенттер «Өзін - өзі тану» рухани адамгершілік бағдарламасы негізінде оқушы бойына ізгілік, әділдік, имандылық, мейірімділік, қайырымдылық, кішіпейілділік, шыншылдық, т.б. сияқты адамгершілік құндылықтарды дарытуды көздейді. Бұл құндылықтардың орнын ешқандай терең білім толтыра алмайтынын өмірдің өзі дәлелдеуде. Ойымызды сыныптан тыс ұйымдастырылған «Жасымда ғылым бар деп ескермедім», «Мұқағали – мәңгілік ғұмыр», «Махамбет– жыр семсері», «Сен неткен бақытты едің, келер ұрпақ?» және т. б. тақырыптарда ұйымдастырылған әдеби - танымдық кештер мен поэзия сағаттары да нақтылай түспек. Адам баласының өмірінде бұлжымайтын заңдылықтың бірі–ұстаз бен шәкірт арасындағы байланыс. Кезінде қанатымыздың астына алып оқытып, тәрбиелеген шәкірттеріміз бүгінгі күні еліміздің түкпір - түкпірінде жас буынды білім нәрімен сусындатып жатыр. Тіршіліктің кейбір кездері сол шәкірттерімізбен кездесіп

те қаламыз. Сонда мұғалім деген мамандықты таңдағанына еш өкінбей, еліміздің болашағы – жастарды адалдыққа, парасаттылыққа, ізгілікке тәрбиелеп жатқандарын олардың сөздерінен, бал - бұл жанған жүздерінен көргенде, еріксіз кеудеңді қуаныш кернейді. Сол шәкірттеріміздің алды мемлекет тарапынан берілетін марапаттарға да ие болып жатыр. Биыл колледжіміздің түлегі, қаламыздағы № 58 жалпы білім беретін орта мектептің қазақ тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі, жас маман Нұрланова Нұрзат «Вдохновение» төсбелгісімен марапатталды. Ал № 65 жалпы білім беретін орта мектептің қазақ тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі Өмірсерік Манарды қалалық білім бөлімі алғыс хатпен марапаттады. Колледж түлектері, қазіргі таңда Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің студенттері, Елтаева Айымгүл – ҚР Президенті стипендиясының иегері, Нұрмұқанова Әйгерім – оқу озаты. Қуанышты сәттердің куәгері бола тұра, оларға тек ақ жол тілеймін. Ұстазға бұдан артық қандай марапат керек?! Адал еңбегің еленіп, халықтың ыстық ықыласына бөленіп жатсаң, нағыз бақыт осы шығар?! Міне, сабақтастық, дәстүр жалғастығы деп осыны айту керек. Ұстаздар қауымы өз ісінде құзыреттілік көрсетіп, жоғары біліктілік танытқанда ғана, бүгінімізді шынайы бағалап, ертеңімізді батылдықпен бағамдай білетін, жан - жақты дамыған жеке тұлғаны тәрбиелеуге қол жеткізе алатынымызды нық сеніммен айта аламын. Ел ұлағатты ұрпағымен ғана ұлағатты болмақ!

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы // «Егемен Қазақстан» 14 желтоқсан 2010 ж. 2. «Қазақ афоризмдері» // «Алматыкітап» баспасы, 2009

НАШИ ЮБИЛЯРЫ УДК 372.874

CПЕЦИАЛЬНАЯ ДИСЦИПЛИНА «РИСУНОК» Б.И. ИСПОЛОВА

преподаватель специальных дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж Бұл макала авторы «Сурет» пәнінен мұғалімдердің сабақ өткізу дайындығына әдістемелік ұсынысын қарастырады. В данной статье автор рассматривает методические рекомендации по подготовке преподавателя к проведению занятий по специальной дисциплине «Рисунок». The author discusses methodical recommendations for the teacher’s training on the special discipline «Painting». Тірек сөздер: көркем-графикалық материал, көмір. Ключевые слова: художественный графический материал, уголь. Key words: art-graphical material, coal. В современных условиях модернизации системы образования на одно из первых мест выдвигается проблема качественного изменения уровня компетенций будущих учителей. В системе обучения изобразительному искусству особое значение имеет академический подход преподавания, а также художественная и методическая подготовка ведущего специалиста. Поэтому целью данной работы является обмен педагогическим опытом по подготовке преподавателя к проведению занятий по данной дисциплине. Именно изобразительная деятельность как единый художественно-творческий процесс позволяет развить фантазию, воображение, креативность мышления, утончённость восприятия мира, то есть те качества творческой личности, которые так востребованы в современном мире. Работа преподавателя над заданием должна начинаться значительно раньше, чем студенты приступят к его решению. В чем она заключается? Ознакомление с учебными программами дисциплины, системой заданий их логикой. За каждым заданием стоит конкретная натурная постановка. Важно правильно запланировать сложность постановки соответственно целям и задачам учебной программы.

Процесс составления натюрморта достаточно сложен, особенно для начинающих педагогов. Поэтому для облегчения работы необходимо наметить для себя ориентировочные эскизы будущей постановки, а именно, главный предмет, сопутствующие материалы, драпировки, муляжи. Даже примерный эскиз позволит более правильно составить постановку. Существует справедливое мнение, что удачно сделанная постановка – это половина успеха в ее выполнении. Продумывание постановки и определение входящих в нее предметов, а также выбор модели зависит от педагогического и творческого потенциала педагога. По окончании работы над составлением задания, рекомендуется преподавателю самому сделать зарисовку постановки. В процессе зарисовки хорошо выявляются сложности или особенности выполнения основной задачи натюрморта. Это нужно для того, чтобы в процессе работы преподаватель своевременно смог предвидеть и помочь преодолеть возникающие трудности в работе студентов. Перед началом выполнения постановки преподаватель должен объяснить содержание задания, главную задачу, а так же требования, предъявляемые к решению данной работы. При объяснении желательно пользоваться учебными 83

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

пособиями, показать законченные рисунки с аналогичной или такой же постановкой (используется методический фонд отделения, состоящий из работ студентов прошлых лет). В этом случае студенты лучше поймут стоящую перед ними задачу, требования и будут иметь представления о конечном результате. Во время выполнения задания студентами роль преподавателя сводится к роли наблюдателя. Наблюдение за работой группы помогает выявить отстающих, по каким либо причинам студентов. И вовремя прийти на помощь, путём устных пояснений и если это требуется схемами, рисунками, выполненными на полях рабочего листа. Каждый рисующий сам должен приучиться находить свои ошибки, а для этого он должен уметь сравнивать свою работу с натурой. Критически относиться к сделанному этапу и самостоятельно находить и исправлять неточности в своей работе. Каждый преподаватель дисциплины «Рисунок» должен владеть техникой работы разными графическими материалами и методикой обучения. Основная задача по предмету «Рисунок»- дать через освоение разных графических материалов на занятиях рисунком глубокое понимание тоновых отношений в графике. Необходимо использовать наглядный материал, раскрывающий основные качества графического рисунка, ознакомление с историей его развития, связи с живописью, проведение практических работ. Наиболее распространённый материалграфитный карандаш, также применяются разнообразные мягкие материалы: уголь, сангина, перо, тушь, соус. В работе графитным карандашом самое важное - это техника нанесения штриха. Существует приём нанесения штриха по форме предмета, направлению падения луча света. Интенсивность тона достигается путём наслоения штрихов и степенью силы нажима на карандаш, важно правильно подобрать твёрдо - мягкость графита. Хотелось более подробно остановиться на «мягком» графическом материале. Уголь — Очень полезно поработать над

рисунком углём. Уголь даёт возможность очень обобщённо начинать и завершать рисунок. Он имеет очень широкий тональный диапазон, от самых лёгких светло-серых оттенков до глубоких черных бархатист тонов. Соус — графический материал, который даёт более сочный и глубокий тон в отличие от обычного угля. Соус хорошо соединяется с поверхностью бумаги. Существует техника “мокрого соуса”, немного напоминающая акварель. На одной работе также можно применять и «Мокрый соус» и деталировку рисунка сухим способом, что позволяет добиться ещё более интересных эффектов. Сангина — графический материал оранжевокоричневого оттенка. Технические приёмы работы, используемые в работе мягкими материалами Растушёвка (тушевка, тушевание) технический приём графического искусства, заключающийся в растирании мягких материалов. В современном мире художнику предлагается большое разнообразие мягких материалов различных цветов и оттенков. Если говорить о соусе, то они бывают: черные, серые разной градации, зеленоватые, желтоватые, насыщенные коричневые, белые. С помощью растушёвки создаются мягкие, плавные тональные градации. В этой технике иногда применяется специальный инструмент. Техника растушёвки позволяет создать «глубину», ровный тон, который можно варьировать. Ростовцев Н.Н. в своей работе «Развитие творческих способностей на занятиях рисованием» пишет о том, что работая углем, или сангиной, можно применить различные техники рисунка: в одном случае ограничиться только тоновой лепкой формы, в другом - сочетать тон со штрихом. Мягкие материалы можно сочетать друг с другом, например, сангину с соусом и т.д. Технические приёмы работы сразу несколькими материалами открывают широкие возможности для творческих поисков. Особое внимание хотелось бы обратить на изучение графического материала соус. Рассмотрим технику работы соусом на цветном картоне с использованием белой гуаши. Так называемый «мокрый соус» может позволить получить очень интересные и яркие работы. 84

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

и насыщенные тоновые пятна. Единственное требование, нужно давать просыхать красочному слою. Третьим этапом является деталировка мелких деталей переднего плана сухим соусом. Соус достаточно стойкий материал, но и он требует дополнительной фиксации красочного слоя. Используем обычный лак для волос, распыляя его по поверхности работы на расстоянии 10-15 сантиметров. Данный способ работы в соусе позволяет создавать интересные эффекты в передачи освещения, материальности, пространства. Его можно использовать в работе с натуры: натюрморте, портрете, фигуре. В работе над рисунком полезно чередовать технику исполнения. Длительные рисунки перемежать с быстрыми набросками, графический карандаш с техникой угля, соуса, сангиной. Это развивает руку, художественный вкус и умение подбирать к определённым постановкам подходящий материал исполнения.

Практическая работа Предлагаем работать на цветном картоне в качестве основы рисунка, причем, цвет выбирает студент самостоятельно и это зависит от задуманного эффекта. Специфика работы на цветном фоне, особенно если он достаточно насыщенный в том, что для освещённых участков используется белая гуашь. Техника нанесения гуаши как в живописи. Цвет фона может оставаться не записанным и работать как полутон В целом работа делится на несколько этапов: Первый этап: заливка гуашью освещённых участков и рефлексов. Второй этап: заливка «мокрым соусом» собственных теней предметов, фона. После высыхания наносится лессировочный слой в полутонах, собственных и падающих тенях. Причем количество слоёв лессировки не ограничено( в отличии от акварели) так как материал не теряет своей декоративности, а наоборот позволяет создать очень глубокие

Тищенко Я. студентка группы Ч05А -2 курс «Учебный натюрморт» техника исполнения: картон, соус, сангина, белая гуашь.

Пузырина Ю. «Музыкальный натюрморт» -2 курс техника исполнения: цветной картон, «мокрый соус», мел.

г.

Список использованной литературы 1. Чистяков. ПП. Письма, записные книжки, воспоминания (1832 -1919). - М: 2 Барщ А.О. Рисунок в средней художественной школе изд Академия художеств СССР Москва.1963

3 Иогансон Б.В. Школа изобразительного искусства 2 изд Москва Изобразительное искусство 1988 г. 4 Ли Н.Г. Основы учебного академического Рисунка изд Москва ЭКСМО 2004 г. 85

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ УДК 371.383.2

ВОЗМОЖНОСТИ ПРИМЕНЕНИЯ ИКТ В МУЗЫКАЛЬНОМ ВОСПИТАНИИ И ОБУЧЕНИИ О.Е. ЕЛЕФТЕРИАДИ

преподаватель специальных дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж Автор мақаласында білім алу үрдісін қызықты,тиімді және жаңа білім қабылдауды жеңілдететін музыкалық шығармашылықтың әрқилы түрлеріндегі музыка сабақтарында, педагог-музыкант жұмысында қазіргі АКТ-ды қолданудың артықшылығы баяндалады. В статье автор описывает преимущества использования современных ИКТ на музыкальных занятиях в различных видах музыкальной деятельности, в работе педагога-музыканта, что позволяет сделать процесс обучения более интересным, эффективным и доступным для восприятия. The author describes the modern ICT usage advantages on music lessons in different types of musical activities and the teahcer’s work that makes learning process more interesting, effective and easy for perception. Тірек сөздер: ақпараттандыру, заманауи компьютерлік технологиялар, мультимедиялық презентациялар, шығармашылык үрдіс, білім алудың тиімділігі. Ключевые слова: информатизация, современные компьютерные технологии, мультимедийные презентации, творческий процесс, эффективность обучения. Key words: modern computer technologies, multimedia presentations, creativity, effectiveness of education. Информатизация сегодня рассматривается как один из основных путей модернизации системы образования. Это связано не только с развитием техники и технологий, но и прежде всего, с переменами, которые вызваны развитием информационного общества, в котором основной ценностью становится информация и умение работать с ней, разработка проектов и программ, способствующих формированию человека современного общества. Основной целью педагогических коллективов сегодня является создание условий для формирования личности. И мы, педагоги-музыканты, должны идти в ногу со временем, стать для наших детей проводником в мир новых технологий музыкального образования. Что такое ИКТ? Компьютерные (новые информационные) технологии обучения - это процесс подготовки и передачи информации

обучаемого, средством осуществления которых является компьютер. К компьютерным и информационным технологиям относятся: — обучающие компьютерные программы ; — мультимедийные презентации; — медиатека; — интернет ресурсы. Каковы же функции компьютера в педагогической деятельности педагога музыканта? — источник (учебной, музыкальной) информации; — наглядное пособие; — средства подготовки текстов, музыкального материала, их хранение; — средства подготовки выступлений. Существует ряд преимуществ использования компьютерных программ на музыкальных 86

НАШИ ЮБИЛЯРЫ

ва с творчеством того или иного композитора: показ портретов ( композиторов Казахстана), видео фильмов, видеоряд иллюстраций к музыкальным произведениям и при знакомстве с различными жанрами в музыке. Так можно представить фрагменты презентаций к подбору иллюстраций к музыкальным произведениям. Например, к музыкальному тексту программной, инструментальной пьесы под названием «Балхадиша» подобрана иллюстрация, отражающая музыкальный образ пьесы (образ девушки по имени Балхадиша) или красочная иллюстрация к фортепианной пьесе «Лунный свет» композитора Клода Дебюсси. В подобранных изображениях отражается характер, музыкальный образ, созданный звучанием произведения. Музыкально - ритмические движения, метро ритм Для развития музыкально-ритмических движений можно использовать мнемотаблицы, с помощью которых дети смогут выполнять различные построения, перестроения или разучивать элементы танцев. В разделе музыкально-ритмические движения можно применять презентации для развития чувства метроритма. Легко, эмоционально будет восприниматься и запоминаться тема при использовании презентаций, показывающих этапы работы над ритмическим рисунком какойлибо детской песенки: 1) этап-прохлопывание ритмического рисунка с текстом, показ; 2) этап-прохлопывание ритма детьми со словами; 3) этап-пропевание мелодии песни по ступеням, в нужном ритме, показ; 4) этап-пропевание песни со словами ; 5) завершающий этап-исполнение нотного текста . Пение При обучении правильному интонированию можно использовать презентацию с графическим изображением, либо мультипликацию с исполнением нужной песни. Существует множество презентаций при работе над чистым интонированием звукоряда и на запоминание расположения нот на нотном стане. Пример презентация на знакомство с песней «Весёлые

занятиях. Основное преимущество ИКТ вовлекать обучающихся в учебный процесс, способствовать наиболее широкому раскрытию творческих способностей, активизация познавательной деятельности, что позволяет существенно повысить мотивацию к обучению. ИКТ на музыкальных занятиях помогают решить ряд задач: — делают музыкальный материал доступным для восприятия не только через слуховые анализаторы, но и через зрительные; — использование ИКТ расширяет понятийный ряд музыкальных тем, делает доступным и понятным специфику музыкального материала; — становятся базой для формирования музыкального вкуса, развития творческого потенциала ребенка и гармоничного развития личности в целом. Преподаватель - музыкант может применять различные образовательные средства ИКТ, как при подготовке к музыкальному занятию, так и на самом занятии: при объяснении нового материала, повторений, для закрепления усвоенных знаний. Наиболее эффективными, удобными и доступными для работы педагога являются мультимедийные презентации. Мультимедийные презентации это электронные диафильмы, включающие анимацию, аудио – и видеофрагменты, элементы интерактивности, наиболее распространенный вид представления демонстрационных материалов. Подготовка и показ презентаций на музыкальных занятиях решает основной дидактический прием - это наглядность : вижу-запоминаю, слышу - запоминаю. Подготовка презентаций - серьезный творческий процесс, каждый элемент которого должен быть продуман и осмыслен с точки зрения восприятия детьми. Используя возможности программы Power Point можно разработать и использовать презентации по всем видам музыкальной деятельности : на восприятие музыки, музыкально-ритмические движения и танцы; пение; музыкально-дидактические игры; игра на ДМИ. Восприятие музыки Использовать мультимедийные презентации на восприятие музыки можно во время знакомст87

МЕРЕЙТОЙ ИЕЛЕРІ

гуси». Эта детская песенка в фортепианном переложении часто используется для начального периода обучения игре на музыкальном инструменте .Такой образец изображения и исполнения веселой, детской песни способствует созданию наиболее яркого, эмоционального, запоминающегося музыкального образа. Музыкально - дидактические игры Музыкально-дидактические игры развивают музыкально – слуховые, звуковысотные представления, чувства лада, ритма. Для развития этого направления музыкального вида деятельности можно использовать презентации «Весело - грустно», «Три жанра музыки», «Определи ритм» и др. Игра на ДМИ Основной целью этого вида музыкальной деятельности является знакомство с музыкальными инструментами, их звукоизвлечением и звучанием. Можно использовать слайды, как иллюстративный, аннимационный фон, например, при проведении праздников, а также презентации при знакомстве с музыкальными инструментами ,их звучанием. Создание и использование мультимедийных презентаций в работе педагога имеет ряд преимуществ: —информационная емкость;

—компактность; —доступность; —наглядность и эмоциональная привлекательность; —мобильность; —многофункциональность. Итак, использование средств информационных технологий позволит сделать процесс обучения достаточно эффективным, откроет новые возможности музыкального образования не только для самих детей, но и для самого педагога-музыканта. Применение ИКТ на музыкальных занятиях позволяет добиться следующих результатов: — повышение эффективности процесса обучения; — повышение уровня профессионального мастерства и самооценки педагога; — активизация познавательной деятельности обучающихся; — создание единой информационной среды; — повышение интеллектуального уровня развития ребенка посредством использования информационно-коммуникативных технологий.

Список использованной литературы 1. «Использование информационно-коммуникативных технологии в музыкальном воспитании детей дошкольного возраста» Швалёва Ж. Б. – муз. Руководитель ГЕДОУ г. Санкт-Петербург,2011г. 2. «Информационные технологии в образовании» Захарова Н.Г., Учебно-методическое пособие г. Москва.2013г.

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖƏНЕ КƏСІПТІК БІЛІМ УДК 371. 3:802/803

PROFESSIONAL ORIENTATION AT FOREIGN LANGUAGE LESSONS S.I. ILYASSOVA

Teacher of a foreign language, Highest college, Shchuchinsk Берілген мақалада Щучинск қаласы, Жоғары колледжде техника саласында оқитын студенттерге ағылшын тілінен кәсіби құзыреттілік туралы айтылһан және оқытушының осы құзыреттілікті ағылшын тілі сабақтарында дамыту мен қалыптастыру технологиясы ұсынылған В данной статье изложены профессиональные компетенции в области иностранного языка для студентов технических специальностей Высшего колледжа г.Щучинск и представлена технология работы преподавателя на уроках по формированию и развитию этих компетенций. This work presents the professional competencies in the foreign language field for the students of technical specialties of the Schuchinsk Higher College and gives the teahcer’s work technology at the lessons which form and develop these competencies. Тірек сөздер: кәсіптік ағылшын тілі, техникалық мамандықтар, арнайы құзыреттілі ктер, шетел тілі, негізгі мақсат, техникалық жабдықтар, техникалық мәтін, техникалық пәндер, тапсырмалар, терминологиялық картотека, термин, терминология, мағына, техникалық салалар,сөз тіркестері, интеллектуалдық диалог, тілдік дағдылары, студенттерді қызықтыру. Ключевые слова: профессиональный английский язык, технические специальности, иностранный язык, основная цель, техническое оборудование, технический текст, технические предметы, упражнения, терминологическая картотека, термин, терминология, значение, технические области, сочетания слов, интеллектуальный диалог, речевые навыки, вовлекать студентов. Keywords: professional English, technical specialties, special competence, foreign language, the main objective, technical equipment, technical text, technical subjects, exercises, terminological card-catalogue, term, terminology, the meaning, technical fields, combinations of words, intellectual dialogue, communication skills, involve students. At present, foreign language plays an important role in the training system of modern specialists in the conditions of multicultural and multilingual world. The future professional should possess both excellent technical expertise and special competence in a foreign language. Therefore, the issues of creation and development of special competence in a foreign language are of current interest and are included in the compulsory curriculum on «Professional English» for all technical specialties at the Highest College of Schuchinsk town. The Highest College of Schuchinsk town teaches technical specialists of intermediate level and of high-level qualification for the economic sector of the country. The Highest College Students should possess

the following competencies in the foreign language subject: 1. Know the common industry terminology; grammatical forms and expressions that are used in a special technical literature; to know the role and importance of professional English in professional growth. 2. Be able to: work with technical literature, technical documentation, complete assignments of the question-answer type to improve oral communication skills in the profession; talk on the specialty topics; 3. To be competent - in the materials of the main popular vocabulary; in materials with more sophisticated content and language characteristics; in the application of theoretical knowledge of professional English in the solution of practical and professional problems; in 89

ТЕХНИЧЕСКОЕ И ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ

application of the technical English language knowledge in professional work. The «Foreign language» subject refers to a specific category. It differs from other subjects as it is both objective and learning tool. Students do not learn the basics of language science, but are taught certain communicative actions. The process of teaching the language in our institution is divided into 2 stages. Stage 1: Correcting and basic. Since the fresh student’s do not have a proper level of communicative skills and abilities, then the teahcer’s task in the first-year - to correct language knowledge, to form and develop basic skills; to fill in gaps. Stage 2: Specialized. At this stage I focus student’s attention on the necessity to learn technical foreign language again, as for now any technical equipment is provided with instructions in English. Therefore, on the basis of the program, the main objective of this course is to teach students to read and understand the original technical English literature; to improve grammatical knowledge, in order to make a correct translation of technical text; to teach students the communicative speech activities, where the content is the information from the different areas of knowledge, for example, history, geography, mathematics, physics, chemistry, etc., and from the field of technical subjects, such as «Electrotechnics», «Electrical materials», «Electrical machines and transformers», «Electronics». Texts on technical specialties introduce students to the basic concepts and definitions of the technical fields such as «electromagnetic field», «magnetic field», «Electric Field», «electric current», «electromotive force (EMF)», «Voltage (U)», «Electric energy », «Ohm’s law », etc .; They contain information about the life and work of scientists and inventors. The structure of my lesson consists of three parts: work with the technical text, practical lexical and grammatical exercises, and speech development exercises. The main element of the lesson is work with a text. To understand the texts of scientific and technical character students must be taught: to know specialized terminology, to understand the

meaning of words, to translate the terms both in the context and beyond. English language is characterized by ambiguity and multiple meanings of terms and other words. For example, the term valve within the different sciences matters: the valve (in engineering), electron tube (in radio); term power: power or energy (in physics), degree (in mathematics). The term pin has the following meaning: a bolt, thumb, pin, axle and heel. The term key is translated as key, wedge, pin, button, switch, and others. Therefore, regarding this, I pay much attention to the work on the compilation of terminological card-catalogue. Before reading the text, students write a new terminological vocabulary in a special book, arranging words in the alphabetical order. Then, after reading and understanding the information in the text, students match the new terms with the words similar to the text content. If it refers to the category of verbs, then its Past forms are also determined. For example, when studying the topic «Accumulator» students made the following combinations of words: Accumulator- аккумулятор-lead-acid- to use Capacity-электрическая емкость-of an accumulatorCharge -заряд- electricCell- элемент-ячейка-secondary-primaryCircuit-электрическая цепь- electric Current-электрический ток- supply- electricsteadyto drop-падать- the density of the acidto drive around-( drove-driven)-проводить вокруг(по) -the capacity of an accumulatorto immerse-погружать- in sulphuric acidPeroxide-перекись- containPlate-пластинка- contain- immerseto run down-(ran-run)-истощаться, слабеть-to recharge- the accumulatorregister-регистрировать-the currentSupply-(ied,-ied)-подавать-an electric currentValue-величина -littleThis type of work, in my opinion, is a successful way to memorize words as it allows to learn new terminology in the context and in conjunction with other words. The second important point in the structure 90

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖƏНЕ КƏСІПТІК БІЛІМ

of my lessons - work on lexical and grammatical tasks on the text. When organizing this work, I believe it is important to achieve three results: the development of lexical, grammatical skills and oral communication skills. English texts of the scientific and technical character have a certain type of large commonly used syntax structures and phrases: passive structures, phrases with impersonal forms of the verb (objective case with the infinitive, nominative with infinitive, etc.); absolute structures and so on. For understanding the content of such texts I offer to students to do pre-training grammar exercises, then after reading the text, students are given the task «To make special and general questions to the certain paragraphs of the text.» This type of work is performed in micro groups. Then the groups exchange questions and prepare answers to each other. To develop students’ oral speech, I often practice the compilation of «intellectual» dialogue on the basis of the text in my classes. «Intellectual Dialogue» - free talk of two people (more partners can be involved). It is based on the information taken from the scientific or technical text not common topics. In the dialogue there must be the following actions of communicators: To greet To ask To explain To be interested in To compare To suggest To detail To come to a conclusion To say good-bye For the dialogue, I ask students to use verbal clichés of the following types in their speech: 1). Phrases, giving time to formulate their thoughts: In short / in a word / in brief – короче As far / as to – что касается First of all/ above allFirst of all/ above all – прежде всего What’s more – кроме того By the way – кстати Look here – слушайте After all – в конце концов

And so on / and so forth – и так далее If I’m not mistaken – если я не ошибаюсь In other words – другими словами On the contrary – наоборот The thing is – дело в том 2). Greetings and Saying Good-bye: Hi, hello, и goodbye -Привет ,Здравствуйте ,До свидания How are you today -как дела bye-bye -пока-пока see you later -увидимся позже see you soon -до скорой встречи till next time -до следующего раза good luck -удачи talk to you later -поговорим с тобой позже I’ll be back -я еще вернусь – а почему бы и нет 3) Agreement and Disagreement ! Great! - Потрясающе! – Really? –правда ? Maybe -возможно Yes, sure -да, конечно You are right -вы правы Very well - очень хорошо With pleasure- с удовольствием I believe so / suppose so -полагаю, что это так I doubt it -сомневаюсь Naturally- естественно According to my observations, the students take part in this occupation actively and willingly, begin to communicate with each other naturally and easily, show and develop interest in the topic of the conversation. In such type of dialogues, two problems are solved: 1. Educational: a student commits to his memory specific information after the transformation and combination of the material; i.e. student’s dialogic speech develops. 2. Communicative: the student develops; - The ability to engage in communication, to finish and start it again; - The ability to carry out their strategic line of communication, to implement it in the tactics of behavior; - The ability to predict the behavior of communicators, their statements, the outcome of a given situation. I present the dialogue that the students of 91

ТЕХНИЧЕСКОЕ И ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ

group E-21(ЭМ-21) have made on the text « What is electricity? »: - P: Hello, Anuar ! How are you? - A: Fine, thank you. And you, Peter? - P: Me , too, thanks. Anuar, where do you study ? - A: I study at the Higher College . And you, Peter? What do you do for a living? - P: I study at the University. My future profession is an Engineer. Anuar, are you a fulltime-student? - A: Naturally. I am a second year student at the Higher College. - P: If I am not mistaken, you study electricity. What can you tell about branches of electricity? - A: With pleasure! The branches of electricity are : magnetism, electrostatics, and electrodynamics. Magnetism is the property of the molecules of iron and certain other substances through which they store energy in a field of force. Electrostatics is the study of electricity at rest, or static electricity. Electrodynamics is the study of electricity in motion, or dynamic electricity.

- P: Great! You know your professional subjects very well! - A: Thanks! I must know! Because I want to be a good professional in my sphere! - P: Oh, it was nice to meet you. Good luck to you! - See you later . - See you soon . Thus, the whole process of language teaching at a certain stage is built on the text work. And an important condition for the text information acquisition by students, for retaining it in their memory and for developing the ability to handle this information in their future speech is to involve students in diverse and productive activities which can disclose their creative abilities. And I believe, that given by me and outlined above techniques and methods of work are effective and contribute to the development of language communication skills that are so necessary for the future of the modern professionals.

References 1. А.В Парахина, А.Е Чернухин. Учебник английского языка. Издательство”Высшая школа”Москва 1970. 2. Пронина Р.Ф. Пособие по переводу английской научно-технической литературы. Изд-во «Высшая школа», М.,1965 3. Скороходько Э.Ф.Вопросы перевода английской технической литературы .Киев, 1963 4. Англо-русский электротехнический словарь. Сост. Л.Б.Гейлер и Н.И.Дозоров, М.,1957 5. Сборник текстов на английском языке. Физика, математика, кибернетика.М.,1963. Изд. Академии Наук СССР. 6. Русско-английский разговорник для физиков. Дубна, 1964.

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖƏНЕ КƏСІПТІК БІЛІМ УДК 371.8

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ВНЕАУДИТОРНОЙ РАБОТЫ СО СТУДЕНТАМИ А. Т. ТОСТАМБЕКОВА

Преподаватель математики и физики, Высший колледж, г. Щучинск Берілген мақалада студенттердің коммуникативтік құзыреттіліктерін дамыту бағытында мүмкіндіктер туғызатын дәрісханадан тыс жұмыстарының әртүрлі әдіс-тәсілдері қарастырылады В данной статье рассматриваются разнообразные формы внеаудиторной работы, способствующие развитию коммуникативных компетенций студентов. Various forms of out-of-class work developing the students’ communicative competences are considered in the article. Тірек сөздер: дәрісханадан тыс жұмысы, студент, маман, коммуникативтік. Ключевые слова: внеаудиторная работа, студент, специалист, коммуникативный. Keywords: out of class work, student, specialist, communicative. Изменение социально-экономических условий в обществе, переход к рынку привели к тому, что значительно повысились требования к уровню и качеству подготовки специалиста в учебных заведениях. Современный профессионал должен обладать такими качествами, как целеустремленность, деловитость, предприимчивость, инициативность, самостоятельность, то есть быть конкурентоспособным на рынке труда. В программе «Стратегия развития РК на период до 2030 года» в частности отмечается, что фундаментальные предметные знания являются обязательной, но не достаточной целью образования. Обучающиеся должны не просто овладеть суммой знаний, умений и навыков, гораздо важнее и сложнее привить обучающимся самостоятельно добывать, анализировать, структурировать и эффективно использовать информацию для максимальной самореализации и полезного участия в жизни общества». Вследствие этого в системе среднего и высшего образования стоит задача не просто научить студентов тем или иным наукам, а научить их учиться и пополнять свои знания на протяжении всей жизни. Достигнуть этих целей можно в ходе внеаудиторной самостоятельной работы. Внеаудиторная работа является разновидностью самостоятельной работы. В педагогике ученые дают различные определения

понятию «самостоятельная работа». С. И. Архангельский трактует ее как самостоятельный поиск необходимой информации, приобретение знаний, использование этих знаний для решения учебных, научных и профессиональных задач. А. Г. Молибог самостоятельную работу студентов определяет как деятельность, складывающуюся из многих элементов: творческого восприятия и осмысления учебного материала в ходе лекции, подготовки к занятиям, экзаменам, зачетам, выполнения курсовых и дипломных работ. Р. А. Низамов расценивает самостоятельную работу студентов как разнообразные виды индивидуальной, групповой, познавательной деятельности студентов на занятиях или во внеаудиторное время без непосредственного руководства, но под наблюдением преподавателя. Как видно из приведенных выше определений и толкований, самостоятельная работа рассматривается, с одной стороны, как вид деятельности, стимулирующий активность, самостоятельность, познавательный интерес и как основа самообразования, толчок к дальнейшему повышению квалификации, а с другой – как система мероприятий или педагогических условий, обеспечивающих руководство самостоятельной деятельностью студентов. Внеаудиторная самостоятельная работа выполняется студентом по заданию преподавателя, но без его непосредственного участия и, на наш взгляд, более полно реализует 93

ТЕХНИЧЕСКОЕ И ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ

коммуникативные возможности обучения. Внеаудиторная самостоятельная работа студентов позволяет: — систематизировать, закреплять и расширять теоретические знания и практические навыки студентов, в том числе с использованием специальной литературы; — развивать познавательные способности и активность студентов; — формировать самостоятельность мышления, способность к саморазвитию, самосовершенствованию и самореализации; — стимулировать интерес к исследовательской работе; — формировать ключевые компетенции, а именно: углублять эрудицию и кругозор студентов, способствовать освоению ими информационных технологий, развивать лидерские качества. К внеаудиторным работам можно отнести: 1) подготовка и написание рефератов, докладов на заданные темы; 2) самостоятельное решение ситуационных задач с использованием условий из задачников, имеющихся в кабинете, составление задач с представлением эталонов ответов; 3) работа с рекомендуемой литературой; составление конспекта; решение качественных и количественных задач; 4) выполнение курсовых работ; 5) подготовка к участию в олимпиадах, научно – практических конференциях; 6) создание презентаций учебных разделов и тем, слайдового сопровождения докладов на заседаниях предметного кружка; 7) подготовка бесед-лекций по актуальным темам; 8) подготовка графических диктантов, кроссвордов; 9) разработка сценариев деловых игр; 10) изготовление наглядных пособий, макетов и т. д. Преподаватели Высшего колледжа г. Щучинска используют разнообразные формы внеаудиторной работы, среди которых есть эффективные, но трудоемкие, такие, как пресс – конференция, круглый стол. Подобные мероприятия мы традиционно проводим в рамках открытой недели методического объединения естественно – математических дисциплин.

На пресс – конференции по теме «Тепловые двигатели и окружающая среда» обсуждаются актуальные вопросы загрязнения окружающей среды, основные направления борьбы с отрицательными последствиями применения тепловых двигателей. Журналисты задают вопросы «инженерам», «экологам», «врачам». На внеаудиторном мероприятии круглого стола обсуждаются актуальные вопросы отрицательного действия электромагнитных полей сотовых телефонов, бытовой техники, компьютера на организм человека; каковы основные меры безопасности. Такие виды внеаудиторных работ способствуют развитию коммуникативных способностей студентов, формированию у будущих специалистов объективного и творческого подхода к решению профессиональных задач, а в плане воспитания – чувства осознанной ответственности за свои действия. Также используются другие виды внеаудиторных работ: подготовка биографического материала, подбор материала из литературных произведений, фольклора (загадки, пословицы и поговорки) по определенной теме. Биографический материал может стать надежным средством преодоления односторонности образования. С этой целью важно при знакомстве студентов с краткими сведениями об ученых отмечать широту их увлечений. Например, Эйнштейн страстно любил музыку. Игра на скрипке доставляла ему истинное наслаждение. М. Планк был блестящим пианистом. Планк был очень дружен с Эйнштейном, и часто вечерами в импровизированных концертах они выступали вдвоем: Планк играл на фортепьяно, Эйнштейн на скрипке. Планк увлекался также альпинизмом, покорил многие труднодоступные вершины Альп. Н. Бор в молодости был известным спортсменом – футболистом, играл в клубных командах Дании. Я. Френкель великолепно рисовал и играл на скрипке. В портретах, им написанных, он запечатлел образы своих современников. Подбор материала из литературных произведений, фольклора по теме «Электромагнитные явления». Стихи Пушкина: Последняя туча рассеянной бури! Одна ты несешься по ясной лазури, Одна ты наводишь унылую тень, 94

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖƏНЕ КƏСІПТІК БІЛІМ

Одна ты печалишь ликующий день. Ты небо недавно кругом облетала, И молния грозно тебя обвивала, И ты издавала таинственный гром, И алчную землю поила дождем. Стихи о грозе Ф. И. Тютчева более жизнерадостные, ведь не всегда в грозу бывает страшно. Люблю грозу в начале мая, Когда весенний, первый гром, Как бы резвяся и играя, Грохочет в небе голубом. Гремят раскаты молодые, Вот дождик брызнул, пыль летит, Повисли перлы дождевые, И солнце нити золотит. Литературные фрагменты способствуют видению физических явлений, а это углубляет восприятие и понимание физики. Загадки. Нашумела, нагремела, все промыла и ушла. И сады, и огороды всей округи полила. (Гроза) Два брата родных: одного всяк видит, да не слышит; другого все слышат, да не видят. (Гром и молния) Летит огненная стрела, никто ее не поймает: ни царь, ни царица, ни красная девица. (Молния) В некоторых пословицах ярко отражены физические явления. В пословице: «От грома и в воде не уйдешь» речь идет о громе, но он не опасен для человека: теперь мы знаем, что опасна молния. Именно от нее «и в воде не уйдешь». Как известно, она «ударяет» преимущественно в места, обладающие хорошей электропроводностью. Так, река, сырая глина, болотистые места поражаются молнией чаще, чем сухой песок или каменистая почва. Поэтому во время грозы опасно находиться в реке или на берегу. Приписываемая молнии способность находить клады также объясняется ее «стремлением» к хорошо проводящим электрический ток металлическим предметам.

Кроме того, молнии часто поражают одиноко стоящие возвышающиеся предметы, поэтому пословица рекомендует: «Гроза застала в поле – садись на землю». Пословица поучает, советует, наставляет, помогает в трудной ситуации сделать правильный выбор. Подготовка к участию в олимпиадах является одной из основных форм внеаудиторной работы со студентами. Традиционно в марте – месяце мы проводим внутриколледжевую олимпиаду по трем основным предметам: математика, физика, химия среди студентов 1 курса. Победители олимпиады принимают участие в областной олимпиаде по общеобразовательным дисциплинам среди обучающихся в ТиПО Акмолинской области. По итогам областной олимпиады в 2013 году Муканова А. заняла первое место по математике (преподаватель Тостамбекова А.Т.), в 2016 году Абжанова А. (с государственным языком обучения) заняла второе место по физике (преподаватель Тостамбекова А, Т.) и Матаев Ш. занял третье место по физике (преподаватель Лондарь П. Н.). Подготовка к олимпиадам – это глубокое изучение предмета плюс постоянная практика решения сложных и нестандартных задач. Такая деятельность развивает важные интеллектуальные качества и умения, которые необходимы им в будущей профессиональной деятельности. Таким образом, внеаудиторная работа со студентами способствует развитию коммуникативных компетенций студентов, активизирует креативность мыслительной деятельности студентов, способствует формированию у них собственной жизненной позиции. Активное привлечение студентов к внеаудиторной работе позволяет готовить специалистов более высокого уровня, а в дальнейшем с пос обс твует л у ч ш е й профессиональной адаптации выпускников и закреплению их на рабочих местах.

Список использованной литературы 1. Андреев В. И. Педагогика творчества саморазвития. – М., 1996. 2. Самостоятельная работа студента. // Педагогика в системе многоуровневого образования. Часть 1. Введение в педагогическую профессию: Программа и методические материалы / Сост.: Ф. К. Савина, Н. М. Борытко, О. Г. Нагибина и др. – Волгоград: «Перемена», 1998. 3. Натанзон Э. Ш. Приемы педагогического воздействия. – М., 1972. 4. Иванов Д. А., Митрофанов К. Г., Соколова О. В. Компетентностный подход в образовании. Проблемы, понятия, инструментарий: учеб.- метод. пособие. Омск, 2003. 95

БІЗДІҢ АВТОРЛАР

Әміров Е.С.

Қарағанды гуманитарлық колледжінің директоры, «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері»

директор Карагандинского гуманитарного колледжа, «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері»

Уатаева Г.С.

оқу-ісі жөніндегі директордың орынбасары ,Қарағанды гуманитарлық колледжі

заместитель директора по учебной работе Карагандинского гуманитарного колледжа

Жакупова К.З.

директордың әдістемелік жұмыс жөніндегі орынбасары, Қарағанды гуманитарлық колледжі

заместитель директора по методической работе, Карагандинский гуманитарный колледж

Джуманкулова С.Д.

директордың ғылыми ісі заместитель директора по жөніндегі орынбасары, Қарағанды научной работе,Карагандинский гуманитарлық колледжі гуманитарный колледж

Алшинбаева А.А

тәрбие ісі жөніндегі директордың орынбасары, Қарағанды гуманитарлық колледжі

заместитель директора по воспитательной работе, Карагандинский гуманитарный колледж

Шевченко Л.Г.

директордың өндірістік істәжірибе жөніндегі орынбасары

заместитель директора по производственной практике

Исатаев Д.К.

күндізгі оқу бөлімінің меңгерушісі, Заведующий дневного Қарағанды гуманитарлық отделения, Карагандинский колледжі гуманитарный колледж

Серова Т. Г.

профильді пәндер ұйымдастырушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

организатор профильных дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж

Траксель О.В.

профильді пәндер ұйымдастырушысыҚарағанды гуманитарлық колледжі

организатор профильных дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж

Сарсембаева Қ.И.

арнайы пәндер оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

преподаватель специальных предметов, Карагандинский гуманитарный колледж

химия және биология пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі тарих және саяси пәндердің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

преподаватель химии и биологии, Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель истории и политических дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж

«Дауыс қою» пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

преподаватель предмета «Постановка голоса», Карагандинский гуманитарный колледж

Есенбаева Г.С.

Аяганов А.Б.

Кадирберлина Р.М.

НАШИ АВТОРЫ

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі «Технология» бөлімінің арнайы пәндер оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі.

преподаватель казахского языка и литературы Карагандинского гуманитарного колледжа преподаватель специальных дисциплин отделения «Технология», Карагандинский гуманитарный колледж

педагогика пәні оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

преподаватель педагогики, Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель казахского языка и литературы, Карагандинский гуманитарный колледж

Мукашева А.С.

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

преподаватель казахского языка и литературы, Карагандинский гуманитарный колледж

Лунёва Т.Е.

ағылшын тілі пәні оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

преподаватель английского языка, Карагандинский гуманитарный колледж

“Технология” бөлімінің арнайы пәндер оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі ағылшын тілі пәні оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі ағылшын тілі пәні оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі фортепиано оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі қазақ тілі және әдебиеті пәнінің оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі арнайы пәндер оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі арнайы пәндер оқытушысы, Қарағанды гуманитарлық колледжі

преподаватель специальных дисциплин отделения «Технология», Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель английского языка, Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель английского языка, Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель фортепиано, Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель казахского языка и литературы, Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель специальных дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель специальных дисциплин, Карагандинский гуманитарный колледж преподаватель английского языка, Высший колледж г. Щучинск

Искакова Г.С. Торебаева Г.Р.

Валиева А.Г. Муханова Г.Т.

Нургалиева Ж.Д. Жамбаева А.Т. Расулиева С.К. Курманова Д.А. Касимова А.Ж. Исполова Б.И. Елефтериади О.Е. Ильясова С.И.

ағылшын тілі пәні оқытушысы, Жоғары колледж, Щучинск қ

Тостамбекова А. Т.

математика және физика пәндерінің оқытушысы, Жоғары колледж, Щучинск қ. 97

преподаватель математики и физики, Высший колледж, г. Щучинск

АВТОРЛАРҒА АРНАЛҒАН ЕРЕЖЕ 1. Басылымдарға қазақ, орыс және шетел тілдерінде педагогикалық бағытта жазылған мақалалар қабылданады. Шетел тілінде жазылған мақалаларды жариялау жағдайында, нотариус арқылы расталған, мәтіннің қазақ немесе орыс тіліндегі аудармасы қоса беріледі. Қолжазбаны автор мұқият тексеріп, редакциялап шығуы тиіс. 2. Ғылыми дәрежесі жоқ авторлардың мақалаларына ғылым докторының немесе кандидатының, философияның PhD докторының рецензиясы қоса берілуі тиіс. 3. Компьютерде терілген қолжазба мақалалар 1 данада, жол аралығы бір интервал, парақтың бір жақ бетіне басылған, парақтың жол жиегі: сол жағы - 30 мм., оң жағы – 15 мм., үстіңгі және астыңғы жолағы – 20 мм. және «Windows үшін Word (2007, 2010, 2013)» мәтіндік редакторында электрондық нұсқада қабылданады. 4. Қолжазбаның көлемі (кестелерді, әдебиеттер тізімін, суреттердің жазбаларын, суреттерді қосқанда) 3 беттен кем болмауы және 10 беттен аспауы тиіс. 5. Суреттер көлемі мақаланың 1/4 көлемінен аспауы тиіс. 6. Мақала қатаң түрде келесі ережелерге сәйкес ресімделуі керек: - әмбебап ондық жіктеме кестесі бойынша ӘОЖ; - мақала атауы мақаланың мазмұнын нақты ашуы тиіс және 8-10 сөзден аспауы керек; техникалық параметрлері: кегль – 14-пункт, қаріп түрі – Times New Roman бас әріппен, қалың шрифтпен, азат жол ортаға дәл келтірілуі тиіс; - автор(лар)дың аты-жөн(дер)і, сондай-ақ мекемелердің толық атауы келесі техникалық параметрлерге сәйкес келуі керек: кегль – 14-пункт, қаріп түрі – Arial, азат жол ортаға дәл келтірілуі тиіс; - аңдатпа кіріспе сөздерді қамтымай, мақаланың басты ақпаратынан түйін беруі тиіс, көлемі 15 қатардан аспауы керек, қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде келесі параметрлерге сәйкес жазылуы қажет: кегль – 12-пункт, қазақ тілі үшін қаріп түрі – KZ Times New Roman, орыс, ағылшын және неміс тілдері үшін қаріп түрі – Times New Roman, оң жақ-сол жақ шегінісі – 1 см., жол аралығы бір интервал; - кілт сөздер (8-10 сөзден аспауы керек): қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде, кегль –12-пункт, қазақ тілі үшін қаріп түрі – KZ Times New Roman, орыс, ағылшын және неміс тілдері үшін қаріп түрі – Times New Roman, оң жақ-сол жақ шегінісі – 1 см., жол аралығы бір интервал; - мақала мәтіні: кегль – 14-пункт, қазақ тіліндегі мақалалар үшін қаріп түрі – KZ Times New Roman. орыс, ағылшын және неміс тілдеріндегі мәтіндер үшін қаріп түрі – Times New Roman, жол аралығы бір интервал; - мақала кіріспеден басталады, онда тақырыптың өзектілігі қысқа, ықшам әрі нақты көрсетіледі, ғылымилығы (міндеттері) тұжырымдалады; - мақала негізгі қорытындымен тұжырымдалады, онда кіріспеде қозғалған мәселеге нақты жауап болуы тиіс; - мақаладағы сілтемелер және/немесе пайдаланылған әдебиеттер 2003 жылғы МЕМСТ 7.1-тармағы бойынша ресімделуі тиіс. Библиографиялық жазба, библиографиялық сипаты. Құрастырудың жалпы талаптары мен ережесі (2003 жылғы МЕМСТ 7.1-тармағы, стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі Мемлекетаралық Кеңес қабылдаған). Жұмыстардың тізімі оларды мәтінде ескеру тәртібімен ұсынылады. Барлық сілтемелер түпнұсқа тілінде көрсетіледі (латын қарпін пайдаланбайтын жапон, қытай және басқа тілдердегі атаулар орыс тіліндегі транскрипциясымен жазылады. Ең алдымен қазақ тіліндегі, содан соң орыс тіліндегі және әліпбилері туыстас (украин, болгар және т.б.) тілдердің, келесі кезекте латын әліпбиімен берілген еңбектер көрсетіледі. Қолжазбадағы сілтемелер мен ескертулер реттік нөмірмен белгіленеді және төрт бұрышты жақшаларға алынады; - мәтіндегі кестелер сілтемелерден соң орналастырылады, мәтінде оларды ескеру тәртібімен нөмірленеді, әр кестенің өз тақырыбы, атауы болуы тиіс. Диаграммалар мен графиктер кестені қайталамауы тиіс. Кестелердегі материалдар мәтінге қосымша мәліметсіз түсінікті болуы тиіс. Кестеде пайдаланылған барлық қысқартулар кестенің астында орналастырылған ескертуде анық берілуі қажет; - суреттер TIFF (*.TIF) немесе JPG форматында (Word-қа орналастырудың қажеті жоқ) жеке файлмен ұсынылады. әр суретке мәтінде бір сілтеме болуы тиіс, суреттер реттік нөмірмен белгіленеді, суреттердің астындағы жазбалары толық ақпаратты қамтуы тиіс; - қысқартулардың тек жалпы қабылданған нұсқаларына ғана рұқсат етіледі – өлшемдердің, физикалық, химиялық және математикалық шамалар мен терминдердің және т.б. атаулары; - Математикалық формулалар Microsoft Equation ретінде терілуі тиіс (әр формула – бір объект). 7. Редакция мақалаға әдеби және стилистикалық өңдеу жүргізбейді. Қолжазба авторларға қайтарылмайды. Жоғарыда көрсетілген талаптарға сәйкес ресімделмеген мақалалар журнал бетіне жарияланбайды. 8. Мақала қолжазбасын және электронды нұсқасын келесі мекенжай бойынша жолдауларыңызға болады: 010000, Қазақстан Республикасы, Астана қ., Орынбор к-сі, 4, «Алтын Орда» БО, 15-қабат, каб. 1507. Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы. 9. Байланыс Тел: 8 (7172) 57-66-49 E-mail: bilim-edu.2003@mail.ru // жазылу индексі 75754 nao12@list.ru // жазылу индексі 75382 profkaz@mail.ru // жазылу индексі 75939 10. Автор туралы мәліметтер бөлек бетте (қағазды және электронды нұсқада) жазылады: - толық Т.А.Ә., ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы, жұмыс орны (журналдың «Біздің авторлар» бөлімінде жариялау үшін); - толық пошталық мекенжайы, қызметтік және үй телефондарының нөмірлері, E-mail (редакцияның авторлармен байланысуы үшін, электронды мекенжай журналға жарияланбайды); - мақала атауы және автор(лар)дың аты-жөн(дер)і қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жазылуы тиіс («Мазмұны» үшін). Деректемелер: РНН 600900611860, БИН 080940006848, ИИК KZ44826Z0KZTD2004082, БИН 080940006848, КБЕ 16, БИК HSBKKZKX, АО «Народный Банк Казахстана»

ПРАВИЛА ДЛЯ АВТОРОВ 1. К публикациям принимаются статьи на казахском, русском, иностранных языках. В случаях, когда статьи публикуются на иностранном языке, прилагается нотариально заверенный текст перевода на казахский или русский язык. Рукописи должны быть тщательно выверены и отредактированы авторами. 2. Статьи авторов, не имеющих ученой степени, должны сопровождаться рецензией доктора или кандидата наук, или доктора философии PhD. 3. Рукописи статей принимаются в 1 экземпляре, набранных на компьютере, напечатанных на одной стороне листа с одинарным межстрочным интервалом, поля: левое - 30 мм, правое - 15 мм, верхнее - 20 мм, нижнее - 20 мм, а также электронный вариант со всеми материалами в текстовом редакторе «Word 7,0 (97, 2000) для Windows». 4. Объем рукописи (включая таблицы, список литературы, подписи к рисункам, рисунки) не должен превышать 10 страниц. 5. Объем рисунков не должен превышать 1/4 объема статьи. 6. Статьи должны быть оформлены в строгом соответствии со следующими правилами: - УДК по таблицам универсальной десятичной классификации; * заглавие статьи должно точно отражать содержание статьи и состоять из не более 8-10 значащих слов; технические параметры: кегль - 14 пунктов, гарнитура - Times New Roman, заглавные, жирные, абзац центрованный; * инициалы и фамилия(-и) автора(-ов), а также полное название учреждения должны соответствовать следующим техническим параметрам: кегль - 14 пунктов, гарнитура - Arial, абзац центрованный; * аннотация должна быть лишена вводных фраз, содержать только главную информацию статьи, не превышать объем 15 строк, выполняться на казахском, русском и английском языках по следующим параматрам: кегль - 12 пунктов, гарнитура - Times New Roman (для русского, английского и немецкого языков), KZ Times New Roman (для казахского языка), курсив, отступ слева-справа - 1 см, межстрочный интервал – одинарный; * ключевые слова (не более 8-9 слов): на казахском, русском и английском языках по следующим параматрам: кегль - 12 пунктов, гарнитура - Times New Roman (для русского, английского и немецкого языков), KZ Times New Roman (для казахского языка), курсив, отступ слева-справа - 1 см, межстрочный интервал – одинарный; * текст статьи: кегль - 14 пунктов, гарнитура - Times New Roman, межстрочный интервал – одинарный; * статья начинается с введения, в котором очень кратко, сжато и лаконично отражается обоснование актуальности темы, формулировка научной проблемы (задачи); * статья завершается формулировкой основного вывода, которая должна содержать конкретный ответ на вопрос, поставленный во введении; * пристатейные ссылки и/или списки пристатейной литературы следует оформлять по ГОСТ 7.1 – 2003. Библиографическая запись. Библиографическое описание. Общие требования и правила составления (ГОСТ 7.1 – 2003 Принят Межгосударственным Советом по стандартизации, метрологии и сертификации (протокол № 12 от 2 июля 2003 г.). Список работ представляется в порядке упоминания их в тексте. Все ссылки даются на языке оригинала (названия на японском, китайском и других языках, использующих нелатинский шрифт, пишутся в русской транскрипции). Сначала приводится список работ на казахском, русском языке и на языках с близким алфавитом (украинский, болгарский и др.), а затем - работы на языках с латинским алфавитом. Ссылки и примечания в рукописи обозначаются сквозной нумерацией и заключаются в квадратные скобки; * таблицы помещаются после ссылки в тексте, нумеруются в порядке упоминания их в тексте, каждая таблица имеет свой заголовок. Диаграммы и графики не должны дублировать таблицы. Материал таблиц должен быть понятен без дополнительного обращения к тексту. Все сокращения, использованные в таблице, должны быть пояснены в Примечании, расположенном под ней; * рисунки (только черно-белые) представляются отдельными файлами с расширением TIFF (*.TIF), или JPG (не встраивать в Word). На каждый рисунок должна быть одна ссылка в тексте, нумерация у рисунков – сквозная, подписи к рисункам должны содержать достаточно полную информацию; * сокращения разрешаются применять только общепринятые — названия мер, физических, химических и математических величин и терминов и т. п.; * математические формулы должны быть набраны как Microsoft Equation (каждая формула - один объект). 7. Редакция не занимается литературной и стилистической обработкой статьи. Рукописи не возвращаются. Статьи, оформленные с нарушением требований, к публикации не принимаются. 8. Рукопись и электронный вариант с материалами следует направлять по адресу: 010000, Республика Казахстан, г. Астана, ул. Орынбор, 4, БЦ «Алтын Орда», 15-этаж, каб. 1507. Национальная академия образования им. Ы. Алтынсарина. 9. Контакты: Тел. (8 7172) 57 66 49 E-mail: bilim-edu.2003@mail.ru // подписной индекс 75754 nao12@list.ru // подписной индекс 75382 profkaz@mail.ru // подписной индекс 75939 10. На отдельной странице (в бумажном и электронном варианте) приводятся сведения об авторе: - Ф.И.О. полностью, ученая степень и ученое звание, место работы (для публикации в разделе «Наши авторы»); * полные почтовые адреса, номера служебного и домашнего телефонов, E-mail (для связи редакции с авторами, не публикуются); * название статьи и фамилия (-и) автора (-ов) на казахском, русском и английском языках (для «Содержания»). Реквизиты: РНН 600900611860, БИН 080940006848, ИИК KZ44826Z0KZTD2004082, БИН 080940006848, КБЕ 16, БИК HSBKKZKX, АО «Народный Банк Казахстана»

Қазақстан кәсіпкері Профессионал Казахстана ҚҰРМЕТТІ ОҚЫРМАНДАР МЕН АВТОРЛАР! Журналда жарияланған материалдар редакцияның көзқарасын білдірмейді. Фактілер мен мəліметтердің дұрыстығына жəне стилистикалық қателерге авторлар жауапты. Журналға шыққан материалдарды редакцияның келісімінсіз көшіріп басуға болмайды.

УВАЖАЕМЫЕ ЧИТАТЕЛИ И АВТОРЫ!

Опубликованные материалы в журнале не отражают точку зрения редакции. Ответственность за стилистические ошибки, достоверность фактов и сведений в публикациях несут авторы. Перепечатка материалов, опубликованных в журнале, допускается только с согласия редакции.

Біздің мекенжайымыз: 010000, Астана қаласы, Орынбор көшесі, 4 «Алтын орда» БО 15-қабат, тел.: 8 (7172) 57-66-49 e-mail: profkaz@mail.ru Наш адрес: 010000, г. Астана ул. Орынбор, 4 БЦ «Алтын орда» 15 этаж, тел.: 8 (7172) 57-66-49 e-mail: profkaz@mail.ru Басуға 06.02.2016 ж. қол қойылды. Ш.б.т. - 5,5. Басылым Riso. Таралымы – 270 дана. Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА-ның баспа орталығында басылып шығарылды Подписано в печать 06.02.2017 г. Усл.п.л. - 5,5. Печать Riso. Тираж – 270 экз. Отпечатано в Издательском центре НАО им. Ы. Алтынсарина