18 Ontdekkingstocht door je tuin: oktober

Ontdekkingstocht door je tuin Oktober Aan de tuin kun je nu goed zien dat er een nieuw seizoen begonnen is. Daar heb je geen kalender voor nodig. Aan het eind van de maand oktober zijn de meeste soorten groente en fruit geoogst.

Geur van de maand: afgevallen populierenblad

Echte speurneuzen

Als je goed kijkt, kun je in de tuin al volop ‘herfst’ ontdekken. Ga met je vergrootglas de tuin in en probeer antwoord te geven op de volgende vragen: 1 Welke kleuren zie je in de tuin? 2 Wat ruik je? 3 Welke planten ruiken lekker en welke niet? 4 Welke dieren zie je in de tuin? 5 Pluk een paar verschillende bladeren. Welke verschillen zie je en voel je?

Paddenstoelen

In Nederland komen wel vierduizend soorten paddenstoelen voor. Een bekende paddenstoel is de champignon. De meeste paddenstoelen zijn ‘steeltjeszwammen’. Je kunt zien dat ze op een steeltje staan. Het steeltje groeit op een zwamvlok, die onder de grond zit. Een zwamvlok bestaat uit een heleboel dunne, bijna onzichtbare draden. De draden halen voedsel uit de dode takken en bladeren in de grond. Van dit voedsel kan de paddenstoel groeien. De paddenstoel zelf maakt heel kleine ‘zaadjes’, die sporen worden genoemd. Deze sporen worden door de wind weggeblazen. Als ze op een goede plek terechtkomen, groeien sporen uit tot dunne draden: een nieuwe zwamvlok. Hierop kan dan weer een nieuwe paddenstoel groeien.

Paddenstoelen kunnen heel snel groeien. De grote stinkzwam kan in één dag wel 30 centimeter hoog worden. Ken je het spreekwoord ‘als paddenstoelen uit de grond schieten’? Nu weet je waar dat vandaan komt. Paddenstoelen leven niet lang, meestal maar een paar dagen. Er zijn eetbare paddenstoelen, maar ook heel giftige. Eet dus nooit zomaar een paddenstoel op!

Een sporenafdruk maken

Dit heb je nodig: • de hoed van een champignon • papier • haarlak

Leg de paddenstoel zonder steeltje met de onderkant op een vel papier. Zorg dat het papier en de paddenstoel niet meer verschuiven. Als je na een dag de paddenstoel voorzichtig optilt, zie je de sporen die uit de hoed zijn gekomen. Ze vormen een prachtig patroon. Als je wat haarlak over de sporen spuit, kun je het kunstwerkje bewaren en inlijsten.

Buiten paddenstoelen bekijken

Ook dicht bij huis kun je in oktober paddenstoelen vinden, inktzwammen bijvoorbeeld. Bekijk de paddenstoelen maar eens goed met je loep. Als je een spiegeltje onder de hoed van de paddenstoel houdt, zie je hoe de onderkant eruitziet. Zo kun je hem bekijken zonder te plukken.

Bladeren

In de lente en zomer halen de wortels van de boom voedsel uit de bodem. Door de wortels, de stam en de takken gaat het voedsel naar de bladeren. In oktober kun je zien dat er iets aan de bladeren verandert. Het groen verdwijnt en prachtige herfstkleuren komen daarvoor in de plaats. Dit komt omdat de wortels in de herfst stoppen met hun werk. De bladeren krijgen geen voeding meer, verkleuren, sterven af en vallen van de takken. De boom maakt zich klaar voor de winterrust.

Alle bladeren kunnen op de composthoop, alle uitgebloeide bloemen zijn weg. Je hebt nu een heel nette, kale tuin. Toch hoeft dit helemaal niet. Laat de bladeren maar liggen, want hieronder kan de egel zijn winterslaap doen, en afgevallen bladeren beschermen je planten tegen de kou. Heb je uitgebloeide bloemen goed bekeken? De bloemen zijn doosjes geworden en hierin zit zaad. Vogels komen in de winter graag de zaadjes eten. Ook scharrelen ze graag onder de takjes en bladeren op zoek naar iets eetbaars. Ze houden er wel van als je tuin een beetje rommelig is.

Het onkruid in de tuin groeit niet meer hard, maar vaak gaat het toch nog bloeien en zaad verspreiden. Je kunt het laatste onkruid dus beter weghalen. Laat de bladeren tussen de planten gerust liggen, maar verwijder ze wel van de stoep. Bladeren op de stoep worden namelijk vies en glibberig.

Appelmoes

Ingrediënten:

• appels • suiker • kaneel

➊ Schil de appels. Dit is een hele klus, maar als je je mes op zijn plaats houdt en de appel ronddraait gaat het goed. Hoe vaker je dit doet, hoe beter het gaat. Je kunt ook een dunschiller gebruiken als je dit makkelijker vindt. ➋ Snijd de appels in vier stukken, haal het klokhuis en de harde stukken weg. ➌ Doe een bodempje water in de pan.

Wanneer je je vinger in het water steekt, moet hij tot de helft onder water gaan. ➍ Doe de stukjes appel in de pan en breng ze met het deksel op de pan aan de kook. Het water kookt wanneer je bellen rondom de appels ziet. Maar pas op: de pan en deksel zijn heet! ➎ Zet het vuur nu laag en laat de appels heel zachtjes verder koken (niet roeren, want dan branden ze aan). Als de bovenste appels zacht zijn, zet je het gas uit en roer je alles door elkaar. ➏ Doe er ongeveer 1 eetlepel suiker bij.

Proef maar of dat genoeg is. ➐ Je kunt er ook nog kaneel doorroeren.

Laat afkoelen en eet dan lekker op.

schrijvers Bert Ydema en Yvonne de Muynck-de Glas