Proef exemplaar
Modules
Max-mavo 2B
1 Riebedebie
2 Vaneigens
3 Elaba
4 Platzak
5 Schuifaf
Starter
De burgemeester van het gezellige stadje Groenstad heeft jullie hulp nodig. Beluister het verhaal en beantwoord daarna de vragen van je leerkracht.
Welkom in Groenstad, waar jullie mee het verschil kunnen maken!
Voordat jullie de burgemeester helpen, wil ze eerst ontdekken hoeveel jullie al weten over afvalbeheer. Maak de onderstaande quiz samen met je buur. Markeer telkens het juiste antwoord.
Hoelang duurt het voordat een plastic fles volledig is afgebroken in de natuur?
a 10 jaar
b 450 jaar
c 100 jaar
Wat is een voorbeeld van sluikstorten?
a je afval meenemen naar huis na een picknick
b je oude koelkast in het bos dumpen
c glas in de glasbak gooien
het moment waarop de plastic fles volledig uiteenvalt en verdwijnt, totdat er geen zichtbare of schadelijke resten meer overblijven in de natuur
Welke van de volgende materialen kan niet worden gerecycled?
a gekleurd glas
b gebruikt aluminium
c vettig pizzakarton
Wat gebeurt er met afval dat niet goed wordt gesorteerd?
a het wordt automatisch gerecycled
b het komt in een verbrandingsoven terecht
c het wordt hergebruikt voor compost
Welk type afval is het meest schadelijk voor oceanen en zeeleven?
a plastic
b papier
c glas
Hoeveel kilogram afval produceert een gemiddelde Belg per jaar?
a ongeveer 400 kg
b ongeveer 200 kg
c ongeveer 75 kg
Wat kan je doen om de hoeveelheid wegwerpplastic te verminderen?
a producten kopen met zo min mogelijk verpakking
b plastic afval in kleine stukjes knippen voor je het weggooit
c plastic bekers en rietjes meerdere keren gebruiken voordat je ze weggooit
Welke optie is een voorbeeld van upcycling?
a een oud T-shirt gebruiken als poetsdoek
b een plastic fles weggooien na gebruik
c een houten pallet ombouwen tot een boekenrek
Denkwijs
‘Afval opruimen is de taak van de stad, niet die van mij.’
Ben je het eens (of oneens) met deze stelling? Waarom?
Duid jouw mening met een pijltje aan op de fact-o-meter.
Geef twee redenen waarom je die mening hebt. Dat heet ‘argumenteren’.
Lees hieronder eerst nog eens goed hoe je moet argumenteren.
Argumenteren, hoe doe je dat?
Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven.
1
Je neemt een standpunt in:
Ik vind dat …
Ik denk dat … Volgens mij …
2
Je legt uit waarom je iets vindt: want … omdat … aangezien … = argumenteren
argument 1: argument 2:
Bespreek je standpunt met je buur.
Gooi het ten slotte in de groep. Wat denkt de klas hierover?
Mooie plekken, mooie toekomst
1.1 Een blik op Groenstad
Welkom in Groenstad, de stad ligt tussen prachtige stukken bos en aan de oever van een rivier. Om te ontdekken hoe deze stad eruitziet en om jou een volledig overzicht te geven, is hier een plattegrond van de stad.
Legende
hotel ziekenhuis speeltuin school
treinstation bakkerij café museum
picknickplaats bankkantoor restaurant toeristische dienst
1 Op de plattegrond en in de legende zien jullie wat er allemaal aanwezig is in de stad.
Markeer de plaatsen die vooral voor toeristen bedoeld zijn groen
Markeer de plaatsen die vooral voor bewoners bedoeld zijn blauw.
De plaatsen die overblijven, worden zowel door toeristen als bewoners gebruikt.
2 Lees de getuigenissen over Groenstad. Beantwoord daarna de vragen op de volgende pagina.
Noa
Sam
Ik woon in Groenstad, het is een geweldige plaats om te leven. Ik neem iedere dag de trein naar het werk. In de zomer hou ik ervan om ‘s avonds nog een glas te gaan drinken aan de oevers van de rivier. Het is er erg gezellig met de spelende kinderen en het uitzicht op het water. Soms zijn er ook optredens waar ik naartoe ga.
Het is de eerste keer dat ik hier kom. Wat is het hier mooi! Ik verblijf in een prachtige kamer in het hotel en iedere ochtend kan ik genieten van een geweldig ontbijt. Het is zalig om hier op vakantie te komen. Gisteren zijn we hier met de trein aangekomen en haalden we meteen een brochure bij de toeristische dienst. Zo kunnen we zien wat er allemaal te doen is. Morgen staat er alvast een fietstocht langs het water gepland.
Burgemeester
Luka
Ik woon al erg lang in deze stad, maar het is de laatste jaren wat minder leuk geworden. Het wordt steeds moeilijker om een plekje te vinden om te parkeren. 's Avonds is er veel lawaai te horen en bij de bakker moet ik in de zomer erg lang wachten vooraleer ik aan de beurt ben. In het weekend werk ik wel als jobstudent in het hotel. Dat is erg leuk!
Ik ben de burgemeester van Groenstad. Het is leuk dat steeds meer mensen de weg naar onze stad vinden en er op vakantie komen. Ze geven ook geld uit in het hotel, het restaurant en op café. Het afval dat op straat wordt achtergelaten, vind ik niet goed. We gaan hier snel een oplossing voor moeten vinden zodat Groenstad netjes blijft.
Wie van de personen is een toerist? Waarom denk je dat?
Kijk naar de plattegrond en de legende. Waar heeft deze persoon al gebruik van gemaakt? Zijn deze dingen er alleen voor toeristen? Waarom denk je dat?
Sam is een inwoner van Groenstad. Waar maakt zij gebruik van in de zomer?
Zijn deze dingen er alleen voor bewoners? Waarom denk je dat?
3 Lees de getuigenissen nog eens. Je zal merken dat er voor- en nadelen zijn aan het toerisme. Vul de tabel aan. Denk goed na over je antwoorden. Overleg eventueel met je buur.
voordelen nadelen
1.2 De omgeving in kaart
Er bestaan veel soorten kaarten: een plattegrond van een pretpark of van je school, een plan van je gemeente of stad, een wereldkaart …
1 Bekijk de onderstaande kaarten en beantwoord de vragen.
In welke omstandigheden heb jij al eens een kaart gebruikt?
Kijk rond in je klaslokaal of op school. Welke kaarten of plattegronden zijn aanwezig?
Welke kenmerken zie je op die kaarten of plattegronden? Kruis aan.
Een kaart bevat evenveel informatie als een luchtfoto.
Op een kaart zijn afstanden en gebouwen kleiner dan in werkelijkheid.
Op een kaart staat altijd aangegeven wat het noorden is.
Op kaarten staat de schaal altijd op dezelfde manier voorgesteld.
In de legende staan kleuren, symbolen ...
Op een kaart worden veel details getekend.
Op een kaart kan je de hoogte van gebouwen, bergen, vulkanen ... aflezen.
Eenzelfde gebouw kan op de ene kaart meer verkleind weergegeven worden dan op een andere kaart.
Een kaart is een verkleinde, vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid op een plat vlak. Een kaart heeft een aantal vaste onderdelen.
2 Bekijk de kaart van België en beantwoord de vragen.
Kruis aan welke elementen je op de kaart ziet.
schaal windroos legende
Welk element uit de vorige vraag ontbreekt op de kaart?
Wat betekent dat?
Een kaart bevat altijd een schaal, een legende en meestal ook een windroos
Als er geen windroos aanwezig is, is de bovenkant van de kaart het noorden.
Bekijk nog eens de plattegrond van Groenstad op pagina 6. Welke elementen zijn aanwezig op de kaart? Kruis aan.
schaal windroos legende
De schaal is echter nieuw en daar kom je nu alles over te weten. Een kaart is vele malen kleiner dan de werkelijkheid. Daarom moet die werkelijkheid ook verkleind worden om op de kaart te passen. Om aan de lezer van de kaart duidelijk te maken ‘hoeveel keer’ de werkelijkheid verkleind is, is het belangrijk dat dit op de kaart staat vermeld. Dit gebeurt aan de hand van een schaal.
Er zijn twee manieren om een schaal weer te geven: - met de breukschaal - met de lijnschaal
BREUKSCHAAL
De breukschaal geeft de schaal weer in de vorm van een breuk. Je kunt een breukschaal op drie manieren noteren:
schaal 1:1 800 000 = schaal 1 1 800 000 = schaal 1/1 800 000
Alle notaties betekenen hetzelfde: 1 cm op de kaart is 1 800 000 cm in werkelijkheid.
Hoeveel meter en kilometer is 1 800 000 cm?
LIJNSCHAAL
De lijnschaal geeft de schaal weer in de vorm van een lijn.
18 36 54 72 90 108 126 144 162 180 km 0
1 cm op de kaart = 18 km in werkelijkheid.
Volg dit stappenplan om te leren werken met de lijnschaal.
1 Neem een lat en plaats de 0 onder de 0 van de lijnschaal.
2 Bepaal hoeveel km overeenkomt met 1 cm op de lijnschaal.
3 Meet op de kaart de afstand tussen twee punten.
4 Vermenigvuldig de gemeten afstand in cm met het aantal km waarmee 1 cm overeenkomt.
18 36 54 72 90 108 126 144 162 180 km 0
1 cm op de kaart komt overeen met 18 km in werkelijkheid.
Probeer het nu zelf. De schaal toont aan dat 1 cm op kaart overeenkomt met 18 km in werkelijkheid. De afstand op de kaart is 3 cm. Hoeveel km is die afstand dan in werkelijkheid? Noteer.
De toeristen in Groenstad delen de mooiste foto’s op sociale media en het duurt dan ook niet lang tot Groenstad bekend wordt in vele landen. De bezoekers van Groenstad komen van overal, uit IJsland, Noorwegen, Malta, Bulgarije, … De ene toerist verblijft er, de andere toerist kijkt uit naar de komende vakantie.
3 Lees de getuigenissen op de volgende pagina en voer de opdrachten uit.
IJsland
Wat is het leuk om in Groenstad te verblijven. Het doet deugd om eens in een warmer gebied te genieten van de mooie natuur. Ik ben een heel groot liefhebber van jullie bossen, die komen bijna niet voor in IJsland.
Noorwegen
Ik ben heel erg benieuwd om deze mooie plek te leren kennen. Mijn ouders zijn nu nog aan het werk, maar tijdens de komende zomervakantie plannen we een bezoek aan Groenstad. Ik hoop dat ik een fijne vakantie kan beleven bij jullie!
Malta
Ik zag online al geweldige beelden van Groenstad. Ik hou heel erg van moderne kunst en zou dus graag het museum bezoeken. Kan iemand me vertellen hoeveel het kost om in het hotel te logeren?
Bulgarije
Kan iemand me vertellen of ik op het meer van Groenstad met mijn kajak mag varen? Ik wil graag de nieuwe omgeving vanop het water ontdekken.
Je wil berekenen op hoeveel kilometer al deze mensen van jou wonen. Bereken de afstand tussen de hoofdsteden van de landen waar deze mensen wonen en de hoofdstad van België. Noteer in de tabel op de volgende pagina.
Je gebruikt hiervoor de kaart van Europa.
Welke kaart is dat in je atlas?
Welke schaal staat op de kaart?
1 cm op de kaart komt overeen met cm.
1 cm op de kaart komt overeen met km.
km 100 m 10 m m dm cm mm
Weet je niet hoe je een atlas moet gebruiken? Of heb je hulp nodig bij het herleiden van de lengtematen? Gebruik dan de hulpkaarten.
De hoofdstad van België is .
Zoek in een atlas de hoofdsteden van de landen van de vorige pagina op. Vul de tabel hieronder in.
Meet de afstand tussen de hoofdstad van België en de hoofdstad van het land. Vul de tabel in.
Bereken de werkelijke afstand in km.
land hoofdstad afstand op de kaart (in cm) afstand in werkelijkheid (in km)
IJsland
Noorwegen
Bulgarije
Malta
1.3 Wonderbaarlijk mooie plekken
Groenstad is niet de enige plek op onze aardbol die toeristen aantrekt vanwege haar charme en schoonheid. Overal ter wereld zijn er bijzondere plekken die mensen graag bezoeken. Deze trekpleisters trekken duizenden bezoekers per dag aan.
1 Bekijk de onderstaande Instagramposts. Herken jij de trekpleisters?
Noteer op de schrijflijn. Kies uit het woordkader.
Times Square – Taj Mahal – Eiffeltoren – Maya Bay – piramides van Gizeh –Machu Picchu
Waar bevinden deze trekpleisters zich? Bekijk de wereldkaart op de volgende pagina en noteer de cijfers van de landen telkens in de bol bij de bijbehorende foto. Je mag hulpbronnen gebruiken.
maxbyfaith
2 We hoorden al dat er steeds meer toeristen naar Groenstad gaan voor de mooie natuur en het bijzondere karakter van de stad. Maar wat maakt een plek nog aantrekkelijk voor toeristen, denk je? Noteer de redenen hieronder op de postkaart. Straks bespreken we ze klassikaal.
Welke trekpleister uit oefening 1 op pagina 15 zou jij zelf het liefst willen bezoeken? Geef die plaats een like door het hartje bij de foto in te kleuren. Leg straks je keuze uit.
Deze trekpleisters zijn niet alleen boeiend voor toeristen, maar ook belangrijk voor de inwoners van dat land. Waarom is dat zo volgens jou? Overleg samen met je buur en bedenk twee goede redenen. Noteer kort op de schrijflijnen.
Wil je weten hoe goed toerisme het bij ons doet? Toerisme Vlaanderen verspreidt jaarlijks de cijfers over toerisme in Vlaanderen. Scan de QR-code om hun rapport te bekijken.
1.4 (In) het spoor van toeristen
1 Bekijk de fotoreeksen. Bespreek met je buur wat je ziet in de eerste, de tweede en de derde kolom.
Blankenberge
België
Thailand
Glastonbury
Verenigd Koninkrijk
2 Voer nu een klasgesprek. Beantwoord de vragen van je leerkracht over elke kolom.
3 Lees het krantenartikel over Maya Bay en voer daarna de opdrachten op de volgende pagina uit.
Beroemd
Thais strand
uit
film
‘The beach’ opnieuw twee maanden lang afgesloten voor toeristen
Maya Bay, een Thaise baai die wereldberoemd werd dankzij de Hollywoodfilm The Beach (2000), wordt tijdens het regenseizoen afgesloten voor toeristen. Volgens Thaise autoriteiten gebeurt dat om veiligheidsredenen, maar ook om de natuur rust te geven. In 2018 werd de baai ook al eens afgesloten op aandringen van mariene biologen.
alles wat met de zee te maken heeft
Even geen selfies, coole poses of kaartjes vanuit de iconische Maya Bay op de Thaise eilandengroep Ko Phi Phi. De overheid heeft beslist om het beroemde filmstrand uit The Beach (met Leonardo DiCaprio) van 1 augustus tot 30 september af te sluiten voor het publiek.
Het zou gaan om een maatregel die moet zorgen voor de veiligheid van toeristen tijdens het regenseizoen. Die meren namelijk aan met traditionele sloepen die door de hoge golven moeilijk onder controle te houden zijn. Daarnaast zou ook natuurherstel een grote rol spelen.
Niet eerste sluiting
In 2018 ging de baai al eens dicht. Volgens wetenschappers heeft het massatoerisme immers een bijzonder slechte invloed op de lokale fauna en flora. Dagelijks voeren tientallen boten met honderden toeristen door het felblauwe water. Daardoor raakten koraalriffen beschadigd en vluchtten de zwartpunthaaien.
Daarnaast lieten de toeristen veel zwerfvuil achter. Plastic flesjes, verpakkingen en sigarettenpeuken leidden tot ernstige vervuiling van het strand en de omliggende natuur. Sluikstorters dumpten zelfs volle zakken huishoudelijk afval, badhanddoeken en parasols op het strand, waardoor de ecosystemen van Maya Bay nog verder onder druk kwamen te staan.
Drieënhalf jaar geleden kreeg de baai vervolgens de kans om zich te herstellen. Pas in januari 2022 waren toeristen opnieuw toegelaten, al waren boten met motor voortaan verboden en mochten mensen er ook niet meer duiken of snorkelen.
De overheid wil van de twee maanden durende sluiting nu een jaarlijkse pauze maken. In augustus en september kan Maya Bay voortaan dus even op adem komen terwijl in Thailand het regenseizoen woedt.
Waarom werd Maya Bay in 2018 gesloten voor toeristen? Kruis alle juiste antwoorden aan.
De toeristenboten beschadigden de koraalriffen in de baai. Bepaalde diersoorten, zoals de zwartpunthaai, verdwenen.
De lokale bevolking wilde de baai voor zichzelf houden. Er waren te weinig toeristen die Maya Bay wilden bezoeken.
De toeristen lieten grote hoeveelheden afval achter.
Waarom zijn toeristen in de toekomst tijdens het regenseizoen niet langer welkom in Maya Bay? Kruis alle juiste antwoorden aan.
om de natuur de kans te geven te herstellen omdat er tijdens deze periode geen personeel beschikbaar is om de baai te onderhouden omdat de baai dan volledig onder water staat voor de veiligheid van de toeristen
Welke woorden uit het artikel op de vorige pagina zoeken we? Markeer het in de tekst in de juiste kleur:
Geel: Hoe noemt men klein afval (zoals etensresten, verpakkingen, sigarettenpeuken, blikjes, flesjes, kauwgom …) dat achtergelaten wordt op plekken waar het niet thuishoort, zoals in de natuur?
Groen: Hoe noemt men personen die bewust grotere stukken of grotere hoeveelheden afval dumpen op plekken waar dat niet mag?
ZWERFVUIL
Klein afval dat per ongeluk of bewust op straat, in de natuur of op openbare plekken wordt achtergelaten. Vaak afkomstig van producten die onderweg geconsumeerd worden.
- Kenmerken: vaak kleine items / verspreid over een groot gebied / meestal achtergelaten door voorbijgangers
- Voorbeelden: snoeppapiertjes op de grond, kauwgom op straat, flesjes in een park …
- Hoe kunnen we dit voorkomen?
Burgers moeten dit soort afval meteen na gebruik in een straatvuilnisbak gooien.
SLUIKSTORTEN
Bewust dumpen van grotere stukken of grotere hoeveelheden afval op plekken waar dat niet mag. Dit gebeurt vaak om kosten te vermijden.
- Kenmerken: grotere stukken of grotere hoeveelheden afval / vaak op afgelegen plekken gedumpt / verboden en kan zwaar beboet worden
- Voorbeelden: oude meubels in een bos, zakjes huishoudelijk afval in straatvuilnisbakken, grofvuil bij containers die daarvoor niet bedoeld zijn …
- Hoe kunnen we dit voorkomen?
Burgers moeten hun huishoudelijk afval correct sorteren en aanbieden volgens de regels van hun gemeente. Afval dat niet thuis wordt opgehaald, moet naar de juiste recyclageparken of inzamelpunten worden gebracht.
Bekijk de afbeeldingen. Welke zijn een voorbeeld van sluikstorten? Kruis aan.
4 Op de foto in de Starter zagen we dat Groenstad tegenwoordig ook last heeft van zwerfvuil en sluikstorten. Bespreek klassikaal onderstaande vragen.
Waarom denk je dat sommige mensen afval op straat gooien in plaats van in de vuilnisbak?
Heb je zelf al eens zwerfvuil achtergelaten? Vertel.
Welke gevolgen heeft zwerfvuil voor dieren en de natuur? Geef een voorbeeld.
In Groenstad belandt veel afval in de rivier. Welke plaatsen in jouw buurt zijn vaak vuil? Waarom denk je dat het daar erger is dan elders?
5 Afval achterlaten heeft invloed op de vier maatschappelijke domeinen. Lees de uitspraken van de burgemeester en verbind ze met het juiste domein.
"Het zwerfvuil langs de rivier zorgt ervoor dat bewoners er minder graag samenkomen om bijvoorbeeld te picknicken. Dit vermindert het gemeenschapsgevoel in Groenstad."
"We moeten extra mensen inhuren om het afval op te ruimen na drukke toeristische weekends of vakanties. Dit kost de gemeente veel geld."
"De gemeenteraad heeft beslist om strengere boetes in te voeren voor sluikstorten. We hopen dat dit het probleem zal verminderen."
"Ons dorpsplein is cultureel erfgoed. Als toeristen hier afval achterlaten, verliezen we een stukje van onze geschiedenis en uitstraling."
In de module Pinkers leerde je de vier maatschappelijke domeinen (politiek, economisch, cultureel, sociaal)
cultureel domein
sociaal domein
economisch domein
politiek domein
6 Nu jullie al meer weten over afvalbeheer heeft de burgemeester opnieuw jullie hulp nodig. Beluister haar vraag en voer daarna de opdrachten uit.
Laten we eerst even brainstormen. Hoe kunnen we een ‘groen’ festival organiseren met een minimum aan afval, zonder schade aan het milieu én met aandacht voor de mensen in Groenstad?
Maak klassikaal een mindmap van jullie ideeën. Tot welke van de volgende categorieën behoren ze? Geef ze een andere kleur.
--> alles wat te maken heeft met het milieu (bv. afval sorteren)
--> alles wat te maken heeft met het sociale aspect (bv. toegankelijkheid voor iedereen)
--> alles wat te maken heeft met het economische aspect (bv. betaalbare tickets)
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) betekent dat men niet alleen denkt aan winst maken, maar ook rekening houdt met mens en milieu. Een onderneming die MVO toepast, zorgt ervoor dat het goed is voor:
- het milieu (bv. minder afval, herbruikbare materialen, groene energie gebruiken)
- de mensen (bv. eerlijke lonen betalen, mensen met minder kansen een job geven, zorgen dat iedereen welkom is)
- de economie (bv. samenwerken met lokale handelaars, duurzame producten verkopen, zorgen dat een festival betaalbaar blijft)
Maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt ook duurzaam ondernemen genoemd.
7 Beluister het verslag van een festival dat in Groenstad werd georganiseerd. Lees daarna de verschillende initiatieven. Markeer de duurzame initiatieven groen. Markeer de niet-duurzame initiatieven oranje.
schadelijk voor het milieu, nadelig voor sommige mensen of economisch onverantwoord
goed voor het milieu, de mensen of de economie
a Samenwerken met een lokale duurzame energieleverancier.
b Draaien op 100% groene energie, afkomstig van windmolens en zonnepanelen.
c Waterflessen gratis bijvullen bij tapwaterpunten.
d De kraantjes staan op een verhoog, wat niet handig is voor rolstoelgebruikers of mensen die moeilijk te been zijn.
e Bezoekers worden verzocht om geen plastic mee te nemen.
f Wie zijn eigen beker bij heeft, krijgt korting op drankjes.
g Er worden wegwerpbekers en plastic bestek gebruikt.
h De vrijwilligers van het Ecoteam zijn druk bezig met op te ruimen.
i Ook bedrijven die geen nadruk leggen op duurzaamheid hebben een centrale plaats.
Veel festivals doen al veel inspanningen om hun evenement zo duurzaam mogelijk te maken, maar ook als festivalganger kan je bijdragen aan een duurzamere wereld. Geef vier tips voor vier festivalmomenten:
outfit camping transport
eten en drinken
Je kan ook bewust kiezen voor een festival dat inzet op duurzaamheid, zoals Paradise City in Steenokkerzeel of het Absolutely Free Festival in Genk. Zij gebruiken zonne-energie en laten geen artiesten overvliegen. Scan de QR-codes voor meer info.
1.5 De kaboutertjes zullen het niet opruimen
Je loopt na een mooi lenteweekend door het Citadelpark in Gent en overal waar je kijkt, zie je afval liggen: verpakkingen, plastic zakken, blikjes. Vreemd genoeg heeft niemand het opgeruimd. Geen opruimdienst, geen vrijwilligers … Dit is geen verwaarlozing, maar een bewust experiment van de stad Gent.
1 Bekijk de video en beantwoord de vragen.
Welke maatregelen heeft de stad in het verleden al genomen om zwerfvuil tegen te gaan? Vul de opsomming aan.
- preventie met sensibilisering
- ze plaatsen extra
- ze het afval
- handhaving, bijvoorbeeld extra en boetes
Vertel in eigen woorden wat Gent met dit experiment wil bereiken.
2 Bekijk de afbeeldingen hieronder en ontdek zo wat ‘preventie’ betekent. Beantwoord de vragen op de volgende pagina mondeling.
Met een nieuwe campagne gaat de strijd tegen zwerfvuil verder.
Opvallende verdwaalpalen en bordjes op drukke ontmoetingsplaatsen tonen dat een vuilnisbak nooit veraf is.
Wat kom je zoal te weten als je de afbeeldingen bekijkt én de inleiding leest?
Wat is de slogan van de campagne?
Wat betekent die?
Wat probeert men met de verdwaalpalen aan de mensen duidelijk te maken?
Wat wil de stad bereiken met deze campagne?
Kan je het woord ‘preventie’ al in je eigen woorden uitleggen aan je buur? Tip: bekijk de tegelspreuk.
Lees de volgende maatregelen. Zijn die maatregelen om iets te voorkomen (= preventieve maatregelen) of om iets te ‘genezen’? Zet een kruisje in de juiste kolom en leg mondeling uit waarom.
een probleem voorkomen door mensen voordien bewust te maken van het probleem
extra vuilnisbakken plaatsen in de stad
het afval in het park opruimen
meer controles doen en boetes uitschrijven
PREVENTIE
voorkomen = preventie genezen
Preventie betekent dat we problemen voorkomen voordat ze er zijn. In plaats van achteraf op te ruimen of straffen te geven, neem je op voorhand maatregelen om vervelende situaties te vermijden. Waarom is preventie belangrijk?
- het zorgt voor minder problemen in de toekomst - het bespaart tijd, geld en moeite omdat je minder moet opruimen of herstellen
- het helpt om mensen bewust te maken van hun gedrag en de gevolgen ervan.
Met preventie door sensibiliseren maak je mensen bewust van een probleem en moedig je hen aan om hun gedrag te veranderen. Door uitleg te geven en in te spelen op gevoelens of ervaringen, begrijpen mensen beter wat hun acties kunnen veroorzaken.
Dit kan je doen met een sensibiliseringscampagne: bv. posters, video’s, berichten op sociale media of speciale evenementen.
De mens vormt de aarde
2.1 Landschappen veranderen
Sinds de mens zijn vaste plek op de aarde heeft, begon hij de natuur rondom hem te veranderen naargelang wat hij nodig had. Kanaaltjes om gewassen te bevochtigen, verharde wegen voor het transport, windmolens voor energie … De mens verandert het landschap dus op verschillende manieren en om verschillende redenen.
1 Lees het verhaal en voer de opdrachten uit.
Een dag uit het leven van Sam en Lou Joepie, het is weer woensdag! Vandaag maar een halve dag school. Meteen na het ontbijt nemen Sam en Lou hun skateboard en haasten ze zich naar de bushalte. Het huis van Sam en Lou ligt op 10 kilometer van hun school. Dat is best ver weg. Op de grote geasfalteerde weg kunnen ze wel skaten tot aan de bushalte.
Vandaag is een speciale dag: ze gaan op uitstap voor de les ruimte. Ze bestuderen de omgeving van de school en kijken welke landschapselementen ze allemaal kunnen ontdekken. Lou spot de grote maïsvelden van boer Bas. Sam is het niet helemaal zeker, maar denkt dat de grote fabriek aan de andere kant van de rivier ook wel een opvallend landschapselement zou kunnen zijn.
En dan vergeten ze nog bijna die gigantische windmolens die volop gebouwd worden naast de grote weg.
Het is prachtig weer vandaag. Sam en Lou gaan na schooltijd nog even langs het nieuwe skatepark om hun nieuwste tricks nog wat te oefenen. Daarna is het tijd om terug naar huis te gaan.
Ze hebben nog een berg huiswerk te maken tegen morgen …
De onderstreepte woorden in de tekst zijn menselijke landschapselementen. Waarom heeft de mens ze aan het landschap toegevoegd? Noteer in de tabel.
menselijk landschapselement
huis
grote geasfalteerde weg
maïsvelden
fabriek
windmolens
skatepark
doel
Bekijk onderstaande afbeeldingen en koppel ze aan de juiste beschrijving op de pagina hiernaast. Noteer het nummer van de afbeelding op de schrijflijn onder de beschrijving.
Welke functie hebben de gewijzigde landschappen voor de mens? Noteer de passende letter in de witte bol.
(L) – vrije tijd (V) –
BESCHRIJVING A
Windmolens zorgen voor energie (elektriciteit) en kunnen lang gebruikt worden. De wind is immers een duurzame energiebron en zal nooit ‘op’ zijn. Ze zijn duidelijk te zien in het landschap in gebieden waar vaak wind is.
Afbeelding
BESCHRIJVING C
De landbouw heeft een grote invloed op het landschap. De kleuren in het landschap veranderen meerdere keren per jaar. De landbouwers houden rekening met het reliëf om ervoor te zorgen dat de vruchtbare bodem niet wegspoelt door de regen.
Afbeelding
BESCHRIJVING E
Snelwegen, spoorlijnen, luchthavens, kanalen … zijn erg duidelijk te zien in het landschap. Ze hebben allemaal hetzelfde doel: mensen en goederen verplaatsen van het ene punt naar het andere. Kan jij je weg terugvinden op deze knoop van snelwegen?
Afbeelding
BESCHRIJVING B
Kobalt wordt opgegraven in open mijnen. Dat betekent dat je ze zo kan zien in het landschap. Kobalt is een grondstof waar nu erg veel vraag naar is voor het maken van smartphones, laptops en batterijen voor elektrische wagens.
Afbeelding
BESCHRIJVING D
De trappen van de Koning van Aragon in Bonifacio (Corsica, Frankrijk) zijn uitgehouwen in de witte krijtrotsen. Je kan ze vanop zee zien liggen. Ieder jaar bezoeken vele duizenden mensen deze plaats op hun reis door Corsica. De trap is 187 treden lang en heel erg steil. Durf jij het aan?
Afbeelding
BESCHRIJVING F
De Burj Khalifa in Dubai is het hoogste gebouw ter wereld. Het is 829 meter hoog en telt 163 verdiepingen. De bouw startte in 2004 en duurde 6 jaar. In het gebouw bevinden zich appartementen, kantoren, een hotel, zwembad, nachtclub en een moskee.
Afbeelding
Welk landschap van deze oefening vind jij mooi? Waarom?
Welk landschap van deze oefening vind jij minder mooi? Waarom?
Door menselijke activiteiten kan het landschap van onze planeet soms ingrijpend veranderen. Voorbeelden van deze menselijke activiteiten zijn bebouwing, industrie, landbouw, energie, transport en toerisme of vrije tijd.
2.2 De aarde geeft energie
1 Er zijn veel verschillende manieren om energie op te wekken. Bekijk de afbeeldingen en beantwoord de vragen.
Zag jij in het landschap al ooit zulke torens?
Waarvoor dienen ze, denk je? Noteer.
Vooral met de omschakeling naar duurzame energie neemt de energieinfrastructuur een steeds opvallendere plek in het landschap in.
Duurzame energiebronnen maken vaak gebruik van de weerselementen.
Noteer het juiste weerselement bij de duurzame energiebron. wind – zon – warmte – water er zonneboerderijen bestaan? Dat zijn natuurlijk geen boerderijen met dieren of waar voedsel wordt geteeld. Dit zijn grote stukken grond die bedekt worden met zonnepanelen en waar energie wordt opgewekt.
er in Wallonië meerdere plaatsen zijn waar elektriciteit wordt opgewekt met waterkracht?
Wist je dat …
2.3 Mijnen in de stad
Op pagina 28 zag je een afbeelding van een kobaltmijn. Dit is een bijzonder waardevolle grondstof die ook in jouw broekzak kan zitten. Het is namelijk een van de metalen die in smartphones verwerkt worden.
1 Bekijk de video en voer de opdrachten uit.
Vertel in je eigen woorden wat je zag in de video.
Recupel is een organisatie die elektrische en elektronische apparaten inzamelt, sorteert en recycled.
Bespreek de volgende vragen per twee. Houd daarna een klasgesprek.
a Waarom is het belangrijk om gsm’s en andere elektrische apparaten in te zamelen?
b Wat houdt mensen tegen om hun gsm naar een Recupel-punt te brengen?
c Hoe kan je mensen stimuleren om gsm’s en andere elektrische apparaten in te zamelen?
03
En hoe zit het bij jou? Beantwoord de vragen van de leerkracht mondeling.
Grondstoffen
We hebben er dus bijna allemaal eentje, maar weten we eigenlijk wel welke materialen in onze gsm zitten? Bekijk de afbeelding en kom het te weten.
03
Grondstoffen
30 tot 35% kunststof en synthetische materialen.
15 tot 20% koper.
30 tot 35% kunststof en synthetische materialen.
10 tot 15% lithium en andere chemicaliën: magnesium, koolstof, kobalt, enz.
15 tot 20% koper.
10 tot 15% glas en/of keramiek.
10 tot 15% lithium en andere chemicaliën: magnesium, koolstof, kobalt, enz.
10 tot 15% glas en/of keramiek.
25 tot 30% ijzer en ijzerderivaten: zink, tin, chroom, nikkel, enz.
25 tot 30% ijzer en ijzerderivaten: zink, tin, chroom, nikkel, enz.
0,5% edelmetalen: goud, zilver, platina, palladium.
0,5% edelmetalen: goud, zilver, platina, palladium.
0,1% zeldzame aardmetalen en zeldzame metalen: europium, yttrium, terbium, gallium, wolfraam, indium, tantaal, enz.
0,1% zeldzame aardmetalen en zeldzame metalen: europium, yttrium, terbium, gallium, wolfraam, indium, tantaal, enz.
Je merkt dat onze gsm’s boordevol materialen zitten, van goud en zilver tot kobalt en koper. Deze materialen komen van over de hele wereld en worden via mijnbouw uit de grond gehaald.
elementen verstopt zitten.
In het periodiek systeem der elementen* zie je dat er in ons kleine mobieltje een heleboel chemische elementen verstopt zitten.
2 Bekijk de kaart en beantwoord de vragen. Kruis aan.
Belangrijkste productiegebieden van kritieke grondstoffen
Rusland
edelmetalen
Canada
• kobalt
VS
• beryllium
Mexico
• fluoriet
Brazilië
• niobium
• tantaal
Zuid-Afrika • edelmetalen
Democratische Republiek Congo • kobalt • tantaal
Rwanda • tantaal
Japan • indium
China • antimoon • beryllium • fluoriet • gallium • grafiet • germanium • indium • magnesium • wolfraam
India • grafiet
In welke werelddelen worden goud en zilver uit de grond gehaald?
Azië
Afrika Noord-Amerika
Zuid-Amerika
Antarctica Europa Oceanië
In welke werelddelen wordt het zeldzame mineraal kobalt uit de grond gehaald?
Azië
Afrika Noord-Amerika
Zuid-Amerika
Antarctica Europa Oceanië
In welke werelddelen wordt het zware metaal tantaal uit de grond gehaald?
Azië
Afrika Noord-Amerika
Zuid-Amerika
Antarctica Europa Oceanië
Probleem! De materialen die in onze gsm’s zitten, zijn steeds moeilijker te vinden in de grond. Binnen enkele tientallen jaren zullen sommige zelfs helemaal op zijn. Daarom moet men steeds dieper in onze geliefde planeet boren, met alle gevolgen van dien …
3 Bekijk de video en los daarna de opdrachten op. Straks bespreken we klassikaal.
Noteer onder elke afbeelding een negatief gevolg van de mijnbouw voor mens en milieu.
Wat kunnen wij hieraan doen?
Wat is ‘urban mining’?
Geef twee extra voordelen van urban mining in vergelijking met de klassieke mijnbouw.
a Het veroorzaakt minder schade aan het milieu.
b c 1 2 3
URBAN MINING
Urban mining is een vorm van recyclage waarbij waardevolle materialen uit afval en oude elektronica worden gehaald. Zo kan het hergebruikt worden. Bij klassieke mijnbouw daarentegen worden materialen uit de aarde gehaald (bv. kolen, goud, koper ...). Dat is zeer belastend voor het milieu.
Momenteel wordt er wereldwijd slechts 1 tot 2% van alle gsm’s gerecycled. Als je dus beslist om je toestel te vernieuwen, zorg er dan zeker voor dat je oude gsm niet in de vergeetlade terechtkomt. Schenk je toestel een tweede leven via het tweedehandscircuit of breng het binnen bij een van de inzamelpunten voor recyclage.
Fairphone is een bedrijf dat duurzame gsm’s van eerlijke materialen produceert. Scheelt er iets met je toestel? Fairphone levert reserveonderdelen zodat je je gsm kan herstellen. Wanneer reparatie niet mogelijk is, worden alle onderdelen gerecycled. Goedkoop voor de consument, onbetaalbaar voor de natuur!
Zoals je eerder al zag, gebruikt de mens grondstoffen die op onze planeet te vinden zijn. Helaas zijn deze grondstoffen ‘eindig’, dat betekent dat ze ooit op zullen raken. Het is dus belangrijk om zoveel mogelijk duurzame (of hernieuwbare) grondstoffen te gebruiken en er verstandig mee om te gaan.
Noteer de energiebronnen in de juiste kolom.
warmte – windenergie – waterkracht – zonne-energie – steenkool –aardolie – warmwaterbron – biomassa – aardgas
Op onze planeet wonen heel erg veel mensen. Weet jij hoeveel?
Zoek het antwoord op internet en noteer hier.
Zoals je kan zien op de grafiek waren we in 2022 met 8 miljard mensen op de wereld. Wetenschappers voorspellen wel dat dit vanaf 2050 weer zou dalen.
Elk jaar komen er meer mensen op aarde. Daardoor hebben we ook steeds meer grondstoffen nodig om te kunnen blijven leven zoals we nu doen. Wetenschappers berekenen ieder jaar wanneer de aarde de capaciteit voor alle grondstoffen en uitstoot in één jaar overschrijdt. De naam van die dag is 'Earth Overshoot Day' en valt ieder jaar vroeger en vroeger. Iedere dag na deze dag gebruiken we meer dan wat de aarde ons in één jaar kan bieden.
Zoek op internet wanneer Earth Overshoot Day dit jaar valt en vul de zinnen aan:
We zijn het jaar en Earth Overshoot Day zal
op vallen. Dit is vroeger / later dan het jaar ervoor. Schrap wat niet past.
Op de grafiek hieronder zie je in het rood de periode per jaar dat we in de reserves van de aarde tasten. In het jaar 2024 hadden we 1,7 keer de planeet aarde nodig om aan onze behoeftes te voldoen
Van smurrie tot slim sorteren
3.1 Propere Pierkes in Vlaanderen
We gaan even terug naar de stad Gent. Lees de tekst hieronder en leer de Propere Pierkes kennen.
1 Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen mondeling.
An Tienen
An is Gentenaar in hart en nieren. De stad is haar speelveld. Haar woonboot is ideaal gelegen om als stadsgids op pad te gaan. Maar ook om als Proper Pierke haar wijk op te ruimen. Voorzien van een grijper, handschoenen en een zwerfvuilzak trekt ze er vrijwillig op uit om afval te rapen. An was er ook al bij op het startmoment van de Propere Pierkes, in september 2020.
Welke twee dingen doet An in Gent die laten zien dat ze van haar stad houdt?
Wat betekent het om in Gent een ‘Proper Pierke’ te zijn?
An doet dit vrijwillig, maar wat is ‘vrijwilligerswerk’ eigenlijk?
Welke voorwerpen gebruikt An tijdens het opruimen?
Wist je dat …
Pierke een pop is uit het Gentse volkse poppentheater?
Hij draagt een typisch wit pakje met rode accenten en beleeft altijd spannende avonturen met zijn vrienden.
Zoek op het internet een initiatief in jouw stad of gemeente dat te maken heeft met het opruimen van zwerfvuil. Dat kan bijvoorbeeld een opruimactie, een vereniging of een gemeenteproject zijn. Gebruik de fiche die je op Polpo vindt.
3.2 Propere Pierkes doorheen de geschiedenis
An, Proper Pierke van het eerste uur, staat gelukkig niet alleen. Elke dag zoeken heel veel mensen naar nieuwe en betere manieren om afval te verwerken en zwerfvuil te voorkomen. Maar wist je dat dit vroeger heel anders ging? Duik in het verleden en ontdek hoe mensen toen met hun afval omgingen.
1 Beluister het vervolg van Ans verhaal, een podcast over afval doorheen de tijd.
Situeer elk onderdeel van de podcast in de juiste historische periode door het bijbehorende cijfer in de juiste bol te noteren.
Aan welke tijdsperiodes kan je onderstaande gebeurtenissen linken? Zoek de antwoorden in de tekst en noteer in de tabel.
de eerste vuilnisbelten in Rome
focus op milieuveilig verwerken van afval
de eerste verbrandingsinstallatie in Manchester de straat als vuilnisbelt
Denk na over volgende vragen: Welke periode vond je het meest opvallend in de geschiedenis van afval? Waarom?
Hou daarna een hoekenoverleg, luister hiervoor naar de uitleg van de leerkracht.
klassieke oudheid / middeleeuwen / moderne tijd / hedendaagse tijd
Lees de volgende gebeurtenissen en link ze aan het juiste maatschappelijke domein. Sommige gebeurtenissen kan je aan verschillende domeinen linken.
regelgeving rond afval in Frankrijk sociaal
gezinnen die vroeger kleding hergebruikten politiek verbranding van afval als bron voor bakstenen cultureel
de rol van de voddenboer economisch
Dit leerde je al: in onze samenleving zijn er vier belangrijke maatschappelijke domeinen die ons dagelijks leven beïnvloeden. We vatten nog eens kort samen:
1 sociaal domein: hoe mensen samenleven, met elkaar omgaan en elkaar helpen
2 politiek domein: de wetten, regels en beslissingen die de samenleving organiseren
3 economisch domein: geld, handel, arbeid en hoe mensen aan hun levensonderhoud komen
4 cultureel domein: tradities, waarden, kunst, religie en hoe mensen betekenis geven aan hun leven
Maar dit is nieuw: de vier domeinen staan niet los van elkaar. Vaak is er een wisselwerking: iets dat bij het ene domein hoort, kan ook invloed hebben op een ander domein.
Voorbeeld: ‘het hergebruik van kleding in de klassieke oudheid’
- sociaal: in veel gezinnen werd kleding doorgegeven van ouder op kind of hersteld om langer mee te gaan. Dit toont hoe mensen in een gezin of gemeenschap elkaar hielpen om met minder middelen toch goed te leven. - economisch: door kleding te hergebruiken, hoefden gezinnen minder geld uit te geven aan nieuwe spullen. Dit was voordelig voor hun budget.
Door te begrijpen dat deze domeinen elkaar beïnvloeden, kun je beter zien hoe onze samenleving in elkaar zit. Veel dingen, zoals milieuwetten of het hergebruik van spullen, zijn nooit enkel sociaal, politiek of cultureel. Ze zijn een combinatie van meerdere domeinen.
Bekijk de ingevulde voorbeelden in de tabel. Vul daarna de lege vakken in met wat je hebt geleerd uit de podcast over de geschiedenis van afval.
aspecten vroeger nu
hoeveelheid afval
soorten afval
manier van afvalverwerking
minder afval door minder te kopen en dingen opnieuw te gebruiken
hergebruik en recyclage
vooral organisch afval, stoffen, metaal
milieubewustzijn
afval werd vaak op straat gegooid of op vuilnisbelten gedumpt
meer recyclage door afval te sorteren en sensibiliseringscampagnes
veel campagnes en regels om milieuvriendelijker om te gaan met afval
3.3 Het draait in de soep!
Eet jij graag plastic? Waarschijnlijk niet … en toch komt het dagelijks bij ons terecht, soms zonder dat we het zelf weten. Hoe dan? Dat ontdek je snel.
1 Bekijk de video en beantwoord daarna de vragen mondeling.
Wanneer werd plastic populair?
Wat zijn de kenmerken van plastic?
Waarom gooien mensen het zo vaak weg?
Wat is het probleem van plastic als het ‘weg’ is?
Waar komt het meeste plastic op aarde vandaan?
Hoeveel plastic belandt er per jaar in de oceanen?
Hoe kunnen schadelijke stoffen van plastic ook in ons lichaam terechtkomen?
Er zitten ook microplastics in tandpasta en cosmetica. Wat zijn cosmetica?
Zoek op het internet.
Hoelang gaat plastic mee in de natuur? Hieronder zie je de levensduur van een aantal plastic producten in de natuur. Wat vind je daarvan? Vertel.
De microplastics komen terecht in het water via rivieren, zeeën en oceanen. Door de stromingen in deze zeeën en oceanen, zijn er op aarde enkele plaatsen waar veel van dit plastic samenkomt. Dat noemen we ‘plastic soup’. Op de kaart hieronder kan je zien wat dat als gevolg heeft.
We zeiden het al, later zullen jullie kleinkinderen waarschijnlijk zeggen dat wij nog te veel afval produceerden en te weinig recycleden. Maar… onze maatschappij verandert razendsnel. Dankzij artificiële intelligentie (AI) worden tegenwoordig veel problemen beter aangepakt. Denk maar aan slimme systemen die verkeersstromen regelen of dokters die met de hulp van AI huidkanker sneller kunnen opsporen. Ook voor afvalverwerking kan AI ons in de toekomst helpen.
2 Bekijk de video over wat AI allemaal kan en voer daarna de opdracht uit.
Bedenk nu zelf een futuristisch idee dat AI gebruikt om afval slimmer te beheren, te verwerken of te voorkomen. Gebruik hiervoor het stappenplan dat je van de leerkracht krijgt. Tip: Denk out-of-the-box. Stel je voor dat jouw idee een echte oplossing wordt die jullie achterkleinkinderen over honderd jaar ‘geniaal’ noemen!
Een trapje hoger op de ladder
4.1 #indevuilbak
In deze module ontdekten we al heel wat verschillende manieren om met afval om te gaan: van hergebruik (maar ook storten, oeps) bij de Grieken en Romeinen, naar het verbranden van afval in de middeleeuwen, tot de eerste sorteercentra in de 19e eeuw.
Niet alle manieren om met afval om te gaan zijn even goed voor mensen en het milieu. Daarom is de ‘Ladder van Lansink’ bedacht, een plan dat laat zien hoe we afval het beste kunnen aanpakken. Hoe hoger je op de ladder komt, hoe beter het is voor het milieu. Het beste is om afval te voorkomen. Helemaal onderaan staat het storten van afval. Dat moeten we zoveel mogelijk vermijden.
1 Bekijk hieronder de Ladder van Lansink. Noteer de volgende woorden op de schrijflijn naast de juiste niveaus van de ladder.
verbranden – hergebruiken – storten – voorkomen – recyclen
2 Lees de tips en noteer de letter in de juiste bol naast de ladder.
a Geef voorwerpen een tweede leven door ze te herstellen, door te verkopen of ze een upgrade te geven.
b Probeer afval zoveel mogelijk te vermijden.
c Verbrand afval alleen als het duurzame energie oplevert.
d Recycle het afval zodat de grondstoffen opnieuw gebruikt kunnen worden.
e Stort afval nooit illegaal, zorg ervoor dat het op de juiste manier en op een gecontroleerde plek wordt afgevoerd.
3 Lees de volgende situaties en kies welke stap op de Ladder van Lansink het beste past. Noteer op de schrijflijnen.
a Repair Cafés zijn lokale bijeenkomsten waar mensen samen kapotte spullen herstellen. Je kan er terecht met kleding, elektrische apparaten, fietsen, meubels, IT-materiaal,… Deskundige vrijwilligers staan bezoekers bij met hulp en advies.
b Investeer in een menstruatiecup. Gemiddeld gooit een vrouw tussen de 60 en 90 kg aan maandverband en tampons weg in haar hele leven. Je kunt je voorstellen welk effect dat heeft op het milieu én op je portemonnee.
c Door bij je thuis te sorteren, help je mee aan een beter leefmilieu en een schonere planeet. Want dankzij jouw inspanningen kunnen we verpakkingen een nieuw leven geven. Zo hebben we minder nieuwe grondstoffen nodig, besparen we energie en stoten we minder CO2 uit.
4.2 Liever voorkomen dan verbranden
Als we naar een ander land op reis gaan, dan spreken we vaak de taal van dat land niet (goed). Met Engels kan je wel op veel plaatsen terecht. Engels is dan ook een wereldtaal. Hoe goed is jouw Engels al?
1 Vertaal de woorden die in de onderstaande bol in hoofdletters gedrukt staan. Noteer in de vakjes rond de bol.
planeet – vrede – mensen – welvaart – samenleving
In het midden van de bol staat het woord ‘duurzame’. Wat is de betekenis van ‘duurzaam’? Noteer.
In de module Goesting leerde je wat duurzame voeding is.
DE 5 P’S
Aan de hand van de 5 P’s kunnen wij bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van de wereld. Met andere woorden: ‘Genoeg voor altijd en iedereen’. Maar wat betekenen die 5 P’s nu precies?
1 People (mensen): Het is belangrijk dat we iedereen gelijk behandelen, respecteren en helpen. Daarnaast willen we dat niemand in armoede of hongersnood moet leven.
2 Planet (planeet): Deze pijler staat voor het belang van het klimaat en het milieu. We worden aangemoedigd om bewust om te gaan met natuurlijke hulpbronnen (zoals water, grondstoffen, wind …).
3 Peace (vrede): Het is van belang dat we in vrede kunnen samenleven, verdraagzaam zijn, elkaar respecteren en opkomen tegen geweld en discriminatie.
4 Partnership (samenleving): We worden aangemoedigd om actief deel te nemen aan gemeenschappen, samen te werken met anderen en bij te dragen tot een betere samenleving.
5 Prosperity (welvaart): Deze pijler gaat over economische groei en welzijn voor iedereen. En dit allemaal op een milieubewuste manier.
2 Wat hebben deze 5 P’s nu met afval te maken? Dat zal snel duidelijk worden. Bekijk de video en beantwoord de vragen.
Hoe heet een bedrijf waar ze afval verbranden en in energie omzetten?
Op hoeveel graden wordt het afval verbrand?
Wat zet de stoom van het warme water in gang?
Met welk stuk van een oude fiets kun je dit vergelijken?
Hoe raakt deze elektriciteit tot bij ons thuis?
Is dit een duurzame manier van afvalverwerking? Waarom (niet)?
3 Lees de volgende uitspraken en noteer de 5 P’s voluit bij de juiste uitspraak. Tip: Kijk even terug op de vorige pagina als je de 5 P's niet meer weet.
Een afvalenergiecentrale kan jobs creëren en levert elektriciteit aan lokale gemeenschappen. Daardoor hebben we ook toegang tot meer energie.
Dankzij de afvalenergiecentrales kunnen de energiekosten verlaagd worden.
Doordat we met afvalenergiecentrales minder gebruik moeten maken van fossiele brandstoffen, zijn er minder conflicten en spanningen tussen de verschillende landen.
Sommige landen werken samen om energie op te wekken. Zo brengt Rome veel afval naar Nederland om er voldoende energie op te wekken.
Afvalverbranding als energiebron helpt niet alleen met het verminderen van afval op stortplaatsen, maar draagt ook bij tot een lagere uitstoot van broeikasgassen.
4 Lees het artikel en beantwoord de vragen.
Europa wil meer recyclebare verpakkingen en gaat wegwerpverpakking voor groenten en fruit bannen
verminderen
Onderhandelaars van het Europees Parlement en de EU-lidstaten hebben een akkoord bereikt over het reduceren van verpakkingsafval. Zo moeten meer verpakkingen recyclebaar worden en worden bepaalde wegwerpverpakkingen zoals die van verse groenten en fruit verboden tegen 2030. Het doel is om het verpakkingsafval tegen 2040 met minstens 15% te reduceren in vergelijking met 2018.
Volgens het akkoord moeten verpakkingen vanaf 2030 recyclebaar zijn en wordt wegwerpplastic verboden in de horeca. Horecazaken moeten ook toelaten dat klanten hun eigen doosje voor afhaalmaaltijden meebrengen. Bepaalde wegwerpverpakkingen worden vanaf 2030 helemaal verboden. Dat zal zo zijn voor verse groenten en fruit, voeding en drank in de horecasector, individuele verpakkingen van sauzen of suiker en kleine toiletartikelen in hotels.
Daarnaast moeten de lidstaten tegen 2029 minstens 90% van de plastic flesjes en drankblikjes gescheiden inzamelen. Daarvoor moeten ze een systeem van statiegeld invoeren, tenzij ze reeds over een ander systeem beschikken dat verzekert dat ze de doelstelling zullen halen.
Tegen 2026 bant het akkoord PFAS in verpakkingen die in contact komen met voeding.
Volgens de meest recente cijfers van het Europees statistiekbureau Eurostat telde de EU in 2021 188,7 kilogram verpakkingsafval per inwoner. De statistieken verschillen wel sterk van land tot land. Zo produceerde de gemiddelde Kroaat 74 kilogram verpakkingsafval, terwijl in Ierland 246 kilogram afval per hoofd van de bevolking werd geregistreerd. De Belg produceerde gemiddeld 170 kilogram verpakkingsafval.
Wat wordt verboden vanaf 2030?
Wat wil men tegen 2030 nog meer bereiken?
Waarom zou deze beslissing gemaakt worden? Vertel. Koppel hieraan een gevolg voor de mens.
Op welk bestuursniveau wordt deze beslissing gemaakt? Markeer. gemeente / provincie / gemeenschap / gewest / land / Europa
5 Ook op andere bestuursniveaus worden er beslissingen gemaakt om afval te voorkomen. Noteer de letter van de bestuursvorm in de bol van de bijbehorende krantenkop.
a gemeente b provincie c gemeenschap / gewest d land e Europa
De Vlaamse overheid heeft beslist dat GFT-afval vanaf 1 januari 2024 verplicht apart opgehaald moet worden
Engie en de federale regering hebben akkoord over kerncentrales en kernafval
Antwerpse provincie verbant verpakkingszakjes in de supermarkt
Glasbol weggenomen om sluikstorten te vermijden in Harelbeke
Universele oplader voor alle gsm’s in Europa komt eraan om de elektronische afvalberg te verminderen
6 Wat kan jij doen? Bedenk bij elke afbeelding drie manieren om afval te voorkomen op deze plaatsen. Bespreek met je buur en hou daarna een klasgesprek.
supermarkt
thuis
school
pretpark
7 Bekijk de twee kastickets en beantwoord de vragen eronder.
kasticket #1
klassieke wasverzachter € 8,32
flesjes sinaasappelsap (3x33 cl) € 3,69
plastic colafles (1 l) € 2,53
afzonderlijk verpakte koekjes € 2,69
voorverpakte tomaten (500 g) € 3,99
aparte verpakte suikerklontjes € 9,99
totaal €
kasticket #2
geconcentreerde wasverzachter
€ 4,49
grote fles sinaasappelsap (1 l) € 1,54
glazen colafles (1 l) € 2,57
statiegeld - € 0,25
grote zak koeken
€ 1,19
losse tomaten (500 g) € 1,25
doos suikerklontjes € 1,09
totaal €
Bereken de totaalprijs van beide kastickets. Noteer naast het euroteken. Welk kasticket heeft de hoogste prijs? Markeer. kasticket 1 – kasticket 2 Welk kasticket is het meest duurzaam? Markeer. kasticket 1 – kasticket 2 Het afvalgewicht van beide kastickets werd gewogen. Verbind de kastickets met het juiste afvalgewicht.
kasticket 1
kasticket 2
243 gram
78 gram
Bedenk twee budgettips bij deze kastickets. Vertel.
In de modules Goesting en Amai! leerde je hoe je budgetvriendelijk kunt shoppen en kreeg je een aantal budgettips.
Om ons milieu te beschermen, moeten we afval proberen te voorkomen (preventie). Dat kunnen we doen door bv. herbruikbare flessen te gebruiken in plaats van plastic wegwerpflessen of door geen voorverpakte voedingswaren te kopen. Zo moeten we ook minder afval storten of verbranden. Op die manier verminderen we het afval dat in de natuur terechtkomt, en dat is dan weer goed voor het klimaat en onze gezondheid.
4.3 De kunst van duurzaam leven
In een brochure over rondreizen in Ghana las ik het volgende: “Ghana heeft veel minder grote natuurlijke attracties dan veel andere Afrikaanse landen, maar het noorden van het land is wel degelijk de moeite van het hiken waard. In sommige nationale parken kom je zelfs nijlpaarden en olifanten tegen. De grote trekpleister van het land is echter de schitterende kustlijn.”
1 Bekijk de video over het strand van Ghana en beantwoord de vragen.
Wat is het probleem met het strand van Ghana? Vertel. Waarom stond dit niet in de reisbrochure? Noteer.
Hoe komt het dat het strand in Ghana vol kleren ligt? Leg uit in je eigen woorden.
Welke niveaus van de Ladder van Lansink komen aan bod in de video? Leg uit.
In 2015 ondertekenden 193 landen (ook België) de ‘Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties’ (Sustainable Development Goals, SDG’s). Het doel is dat tegen 2030 de wereldwijde armoede drastisch vermindert en dat de opwarming van de aarde wordt tegengegaan.
Alle landen ter wereld moeten meewerken om deze doelen te bereiken. ‘To leave no one behind’ is dan ook het motto van deze SDG’s. Daarnaast is het ook belangrijk om te weten dat alle SDG’s onderling verbonden zijn. Draag je bijvoorbeeld bij aan doel 13 (stop klimaatverandering), dan heeft dat ook een positieve invloed op doel 2 (stop honger).
Aan welke SDG’s probeert modeontwerper David te werken met zijn project? Zet een kruisje bij de passende iconen. Motiveer je keuze.
Welke Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen werden in deze module besproken? Omcirkel de desbetreffende iconen. Motiveer je keuze.
Herinner je je nog de 5 P’s? De 17 SDG’s kunnen worden onderverdeeld in deze 5 categorieën. Bekijk de SDG’s nogmaals en noteer hun nummer op de juiste plaats rond de bol van de 5 P’s.
Denkwijzer
We herbekijken nu even de stelling van ‘Denkwijs’.
De vijf vrienden organiseerden een actie. En met succes! Ze haalden veel geld op waarmee de non-profitorganisaties hulpmiddelen kunnen kopen voor mensen in nood. De jongeren waren zo onder de indruk dat ze verder zullen nadenken over hoe ze in de toekomst verder hun steentje kunnen bijdragen en kunnen zorgen voor een beter klimaat.
‘Afval opruimen is de taak van de stad, niet die van mij.’
Doen jullie dit ook?
Toen was ik het met de stelling.
Nu ben ik het met de stelling.
Staaf je antwoord met twee nieuwe argumenten.
= argumenteren oneens eens oneens eens
Argumenteren, hoe doe je dat?
Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven. 1
Je neemt een standpunt in:
Ik vind dat …
Ik denk dat … Volgens mij …
2
Je legt uit waarom je iets vindt: want … omdat … aangezien …
argument 1: argument 2:
We hebben in deze module heel wat bijgeleerd over zwerfvuil, sorteren, recycleren, hergebruiken en hoe we afval kunnen voorkomen. Hoog tijd om deze kennis nuttig te gebruiken en zelf de handen uit de mouwen te steken. Met de klas zet je in deze finaleopdracht een zwerfvuilactie op touw om de buurt rond jouw school net(ter) te maken. Bovendien zal je anderen ervan overtuigen om in de toekomst hetzelfde te doen.
1
Een goede voorbereiding is het halve werk
Voor deze zwerfvuilactie rond de school hebben we geschikt materiaal (zoals werkhandschoenen) nodig. Maar dat is niet alles. Wat hebben we nóg nodig? Brainstorm even met de klas.
Misschien kan je bij de milieudienst van de gemeente gratis opruimmateriaal krijgen. Als je de QR-code scant, kan je makkelijk de contactgegevens per gemeente opzoeken om bv. speciale zwerfvuilzakken aan te vragen.
Sommige plaatsen zijn ‘gevoeliger’ voor zwerfvuil dan andere. Waar zal je straks het meeste afval vinden, denk je? Bespreek.
Splits jullie op in meerdere groepen. Bedenk een leuke naam voor je groep. Noteer in de tabel op de volgende pagina.
Elke groep kiest een andere opruimplek in de buurt van de school. Noteer die in de tabel hieronder.
groep 1 groep 2 groep 3 groep 4 groep 5
opruimlocatie: opruimlocatie: opruimlocatie: opruimlocatie: opruimlocatie:
Via het hulpblad ‘Route zwerfvuilactie’ op Polpo kun je je route uitstippelen.
Vergeet geen foto’s te maken van jullie opruimactie!
Leuke ideetjes: plaatsen met veel opgehoopt zwerfvuil, smerige hoekjes in de buurt van de school, voor- en na foto’s, een ‘opruimselfie’ …
2 Tijd voor de opruimactie!
Stap 1: Opruimdag
Komaan, mooimakers! Maak van de buurt rond de school een schonere plek. Neem ook een aantal foto’s. Achteraf verzamelen we het zwerfvuil op een zeil en doen we wat we in deze module geleerd hebben: correct sorteren.
Stap 2: Afvaltentoonstelling!
Als het afval gesorteerd is, zullen we het – jawel! – tentoonstellen. Het doel hiervan is om de andere leerlingen van je school te confronteren met het afval rond de school. We maken hen bewust van het zwerfvuilprobleem.
Aan de hand van het hulpblad ‘Voorbereiding tentoonstelling’ (op Polpo) kan je brainstormen over je afvaltentoonstelling.
Wil je dat je medeleerlingen hun afval niet meer op straat gooien?
Wil je dat ze af en toe zwerfvuil van de straat oprapen en in de juiste vuilbak gooien? Wel, soms hebben ze nog een duwtje in de rug nodig om écht tot actie over te gaan. Een flyer met een oproep tot actie kan hierbij helpen.
Hoe doe je dat?
✔ Hou de tekst op je flyer kort en krachtig.
✔ Begin met een werkwoord.
✔ Gebruik woorden die aanzetten tot actie, zoals ‘nu’, ‘snel’ …
✔ Gebruik hier en daar een uitroepteken.
Enkele voorbeelden:
- ‘Wakker? Doe nu mee!’
- Mooimaken? Just do it!
- Zeg nee tegen zwerfvuil!
3
We kaarten na
Door de finaleopdracht te evalueren, ontdekken we wat er goed én wat er minder goed verliep. Zo kunnen we het de volgende keer nóg beter aanpakken. De onderstaande vragen kunnen je daarbij helpen.
Hoe vond je het om een zwerfvuilactie te organiseren en uit te voeren?
- Was het moeilijk of gemakkelijk?
- Wat vond je het moeilijkste?
- Was het een leuke finaleopdracht?
Ben je blij met het resultaat? Waarom (niet)?
Heb je nieuwe dingen geleerd? Zo ja, wat?
Zijn er dingen die je de volgende keer anders zou doen? Zo ja, wat?
Colofon
de schaal van een kaart op verschillende manieren lezen en gebruiken. bestemmingen op een kaart lokaliseren met behulp van een atlas/kaart. de termen ‘zwerfvuil’ en ‘sluikstorten’ herkennen en uitleggen. de vier maatschappelijke domeinen opsommen en toepassen op een situatie. oplossingen bedenken om duurzaam te handelen. de termen ‘preventie’ en ‘sensibiliseren’ herkennen en uitleggen. de invloed van de mens op de aarde duiden. de term ‘urban mining’ herkennen en uitleggen. duurzame en niet-duurzame bronnen van elkaar onderscheiden. de grafiek van Earth Overshoot Day lezen en interpreteren. gebeurtenissen situeren op een tijdslijn. de term ‘plastic soup’ herkennen en uitleggen. de Ladder van Lansink interpreteren en aan situaties linken. de 5 P’s van duurzame ontwikkeling opsommen en linken aan situaties. de verschillende bestuursniveaus herkennen. de 17 SDG’s herkennen en bespreken. de gevolgen van afval opsommen. een zwerfvuilactie op touw zetten en anderen bewustmaken van het afvalprobleem.
Woordenlijst
upcycling: oude materialen en kledingstukken transformeren tot nieuwe waardevolle gebruiksvoorwerpen trekpleister: toeristische attractie die veel nieuwsgierige toeristen aantrekt massatoerisme: een vorm van toerisme waarbij veel mensen tegelijk een attractie bezoeken cultureel erfgoed: alles wat door vorige generaties is gemaakt en nu nog een grote waarde heeft voor de gemeenschap handhaving: controle op de naleving van wet- en regelgeving, bv. politiewerk vrijwilligerswerk: werk dat iemand onbetaald en onverplicht doet voor de samenleving microplastics: kleine deeltjes plastic die in het milieu terechtkomen statiegeld: geld van je aankoop dat je terugkrijgt na het inleveren van de verpakking
Auteurs Tina Lava en Stephan Fiers
Design & Lay-out die Keure
Eerste editie
ISBN xxx xx xxxx xxx x - KB D/2025/xxxx/xxx
Bestelnummer xx xxx xxxx - NUR xxx - Thema xxx
Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge
RPR 0405 108 325 - © Copyright by die Keure, Brugge
Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No parts of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. De uitgever heeft naar best vermogen getracht de publicatierechten volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die niettemin menen nog aanspraken te kunnen doen gelden, kunnen dat aan de uitgever kenbaar maken.
Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council® (FSC®) draagt. Dit product is gemaakt van materiaal afkomstig uit goed beheerde, FSC®-gecertificeerde bossen en andere gecontroleerde bronnen.