HALTE VAN DE MAAND >WOELINGEN IN 1899
Ach, mochten Brusselse straten en pleinen mondig zijn, welke grootse verhalen zouden zij niet kunnen vertellen. Verhalen over manifestaties, processies, begrafenisstoeten, rellen, … De ene straat zou al wat meer kunnen vertellen dan de andere natuurlijk. Neem nu de Treurenberg: die lag vanaf de negentiende eeuw op de rand van de zogenaamde neutrale zone rond het Parlement en Warandepark. Menige betoging moest in die straat of in de nabijheid ervan ontbonden worden. Maar dat gebeurde natuurlijk niet altijd. Ik geef hieronder het verslag van een journalist van Het Laatste Nieuws, zoals het verscheen op 30 juni 1899. De afdeeling gendarmen op Treurenberg had den revolver in de vuist. Deze stonden achter Sinter-Goedelekerk en bedreigden de manifestanten. De menigte kon hier voor- noch achteruit. Na de sommaties, losten zij verscheidene revolverschoten op het volk. Een kerel riep: “Pas op; wij hebben hier een bom!” Onder de betoogers zijn er talrijke vrouwen. Hier en daar ziet men een redenaar tot de burgerwacht spreken. Op Treurenberg wordt het ten slotte het hevigste. Langs allerlei zijden rukken de gendarmen aan op de manifestanten. Zij chargeeren verschrikkelijk, wild. Voorbijgangers en nieuwsgieren, vrouwen, kinderen worden omgeworpen en vertrappeld. Hartverscheurende kreten en schril gefluit wordt vernomen. De gendarmen slaan met den blooten sabel; talrijke personen worden hier gekwetst. Een manifestant werd door een sabelhouw getroffen. Men vertelt dat een politieagent tot een gendarm zei: “Sla niet!” De gendarm – wellicht een clericaal – antwoordde: “Slaat er op, in de hoop!” Aan Treurenberg werden er ongeveer een 20tal revolverschoten
gelost op de manifestanten. Een arme bediende, die er slechts toeschouwer was, werd den bil doorboord door een kogel. Ondersteund door een agent en eenige personen werd hij naar zijne woning gebracht. En dit alles is het werk van die schijnheiligen, gewetenloozen Peerenboom die op straat ave’s prevelt en deemoedig de oogen neerslaat, en op wier hoofd en geweten nu reeds het bloed gloeit van het vrijzinnige volk dat, de meerderheid uitmaken die rechtsmiskenning moede is en zijn rechten wil!” En hierna waren de rellen nog niet voorbij: ook de volgende dagen was het in en rond Treurenberg nog heel woelig. Al deze ‘woelingen’, zoals dat toen heette, hadden te maken met een wetsvoorstel van de regering Vandenpeereboom in verband met de evenredige vertegenwoordiging (waarbij die 20 % van de stemmen haalde ook 20% van de zetels zou krijgen in plaats van een meerderheidsstelsel). De liberalen, socialisten en daensisten sloten een monsterverbond en organiseerden grote manifestaties. Nog diezelfde zomer zou
de regering-Vandenpeereboom haar voorstel intrekken en zijn ontslag aan de koning aanbieden. En Leopold II zou het ontslag aanvaarden. De rellen op de Treurenberg waren niet voor niets geweest. Nu is de Treurenberg voor nog een ander aspect vrij berucht geworden. De straat tussen de kathedraal en de Koningsstraat werd vroeger ‘Treurenborgh’ genoemd en die ‘borgh’ zou verwijzen naar een toren met dikke muren die behoorde tot de eerste stadswal van Brussel. De tranen zouden dan weer een herinnering zijn aan het feit dat die waltoren gebruikt werd als gevangenis tussen de zestiende en de achttiende eeuw. In 1760 werd de toren afgebroken. Aanvankelijk was dit eigenlijk de Sinter-Goedelepoort, de poort die over de Leuvense weg stond. In het beroemde toneelstuk dat Julius Hoste senior voor de KVS had geschreven - en dat daar honderden keren zou worden opgevoerd - treurt de jonge hoofdfiguur over zijn vader die de doortrapte Spanjaarden in de gevangenis hadden gegooid op de volgende manier: “Ik dwaal alleen, wie zal mij helpen? Mijn vader zit in Treurenberg: Wie zal mijn bitter lijden stelpen? O burgers, hoort toch wat ik verg: Mijn moederlief moet alles derven. Sinds vader treurt in ’t Spaansch gevang; Ach laat niet mijne moeder sterven, door hongersnood en Alva’s dwang”. Pikant detail: Hoste gebruikt hier de context van de Spaanse periode als metafoor voor de overheer-
© STEFAN MOENS
sing van de Franstalige elite over het arme Vlaamse volk. De snode Spanjaarden waren een transfiguratie van de arrogante Vlaamsvijandige franskiljons … Stefan Moens 9
_DEMARKTEN_DeVijfhoek_DEC_2020.indd 9
23/11/2020 15:04
