Phát triển năng lực học sinh thông qua hệ thống bài tập trắc nghiệm chương Ester - Lipid, Hóa học 12

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC, GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

vectorstock.com/28062440

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

Phát triển năng lực tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh thông qua hệ thống bài tập trắc nghiệm chương Ester - Lipid, Sách giáo khoa Hóa học 12 (HPU2) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

LỜI CẢM ƠN Sau quá trình học tập và rèn luyện tại Khoa Hoá học - Trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2, đƣợc sự giúp đỡ, giảng dạy tận tình của quý thầy cô giảng viên cùng sự nỗ lực của bản thân, sau một khoảng thời gian nghiên cứu và tìm hiểu em đã hoàn thành đề tài khóa luận “Phát triển năng lực tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh thông qua hệ thống bài tập trắc nghiệm chương Ester - Lipid, Sách giáo khoa Hóa học 12”.

Trƣớc hết, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS. Dƣơng Quang Huấn thầy giáo đã trực tiếp hƣớng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ em tận tình trong suốt quá trình thực hiện đề tài khóa luận tốt nghiệp.

Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giảng viên Khoa Hoá học Trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2 đã tận tình dạy dỗ, truyền đạt kiến thức cho em trong suốt thời gian vừa qua.

Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn đến những ngƣời thân, bạn bè đã luôn ở bên động viên giúp em hoàn thành đề tài khoá luận này.

Do thời gian và hiểu biết của bản thân còn hạn chế nên bài khóa luận của em còn nhiều thiếu sót. Vì vậy, em rất mong nhận đƣợc sự góp ý, chỉ dạy thêm của thầy cô để đề tài khóa luận của em đƣợc hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, tháng 05 năm 2019 Sinh viên thực hiện

Phạm Thị Nhung

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Phát triển năng lực tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh thông qua hệ thống bài tập trắc nghiệm chương Ester - Lipid, Sách giáo khoa Hóa học 12” là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Bản khóa luận này đƣợc hoàn thành tại trƣờng ĐHSP Hà Nội 2 dƣới sự hƣớng dẫn của TS. Dƣơng Quang Huấn. Vì vậy, tôi xin cam đoan rằng kết quả đạt đƣợc là kết quả thực của bản thân tôi, không trùng với kết quả của tác giả khác.

Sinh viên

Phạm Thị Nhung

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

THPT

Trung học phổ thông

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GD

Giáo dục

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

NL

Năng lực

GQVĐ&ST

Giải quyết vấn đề và sáng tạo

PTPƢ

Phƣơng trình phản ứng

BT

Bài tập

CTCT

Công thức cấu tạo

CTPT

Công thức phân tử

đktc

Điều kiện tiêu chuẩn

MỤC LỤC MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .....................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................1 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................2 4. Đối tƣợng nghiên cứu..............................................................................................2 5. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................2 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN .......................................................................................3 1.1. Đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng phổ thông .............................................3 1.1.1. Xu hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học ........................................................3 1.1.2. Một số biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học .............................................3 1.2. Cơ sở lý luận về phát triển năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo ................................................................................................................................4 1.2.1. Năng lực ............................................................................................................4 1.2.2. Năng lực tự học .................................................................................................5 1.2.3. Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.............................................................6 1.3. Bài tập hoá học ở trƣờng THPT ...........................................................................7 1.3.1. Khái niệm bài tập hoá học .................................................................................7 1.3.2. Phân loại bài tập hoá học ..................................................................................8 1.3.3. Ý nghĩa, vai trò của bài tập hoá học .................................................................8 CHƢƠNG 2. HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC VÀ CÁC DẠNG BÀI TẬP CHƢƠNG ESTER - LIPID, SÁCH GIÁO KHOA HOÁ HỌC 12 ..........................10 2.1. Hệ thống hoá lý thuyết chƣơng Ester - lipid ......................................................10 2.1.1. Lý thuyết về Ester ...........................................................................................10 2.1.2. Lý thuyết về Lipid .......................................................................................... 14 2.1.3. Xà phòng và chất tẩy rửa tổng hợp .................................................................15 2.2. Các dạng câu hỏi lý thuyết về Ester - Lipid .......................................................16 2.2.1. Dạng câu hỏi về Công thức tổng quát - Cấu tạo - Đồng phân - Danh pháp ...16 2.2.2. Dạng câu hỏi về tính chất ................................................................................17 2.2.3. Dạng câu hỏi về điều chế ................................................................................19 2.3. Các dạng bài tập về Ester -Lipid và phƣơng pháp giải ......................................20 2.3.1. Dạng bài toán thuỷ phân ester ........................................................................20 2.3.2. Dạng bài toán tính hiệu suất ester hoá - Hằng số cân bằng ...........................22 2.3.3. Dạng bài toán xác định chỉ số acid, chỉ số xà phòng hoá. Bài toán về chất béo ...................................................................................................................................24

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ XÂY DỰNG BỘ CÂU HỎI CHƢƠNG ESTER - LIPID, SÁCH GIÁO KHOA HOÁ HỌC 12 ........................................................................26 3.1. Xây dựng bộ câu hỏi lí thuyết và hệ thống bài tập mẫu có hƣớng dẫn giải theo các dạng của chƣơng 2 ..............................................................................................26 3.1.1. Bộ câu hỏi lí thuyết có hƣớng dẫn giải ...........................................................26 3.1.2. Bộ câu hỏi bài tập có hƣớng dẫn giải ..............................................................35 3.2. Xây dựng bộ câu hỏi lí thuyết và bài tập không có hƣớng dẫn giải (chỉ có đáp án) để phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh theo các dạng của chƣơng 2 .54 3.2.1. Bộ câu hỏi lí thuyết không có hƣớng dẫn giải ................................................54 3.2.2. Bộ câu hỏi bài tập không có hƣớng dẫn giải ...................................................61 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ....................................... Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................67

MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trải qua bao thập kỷ, Đảng và nhà nƣớc ta luôn xem giáo dục là quốc sách hàng đầu. Điều này có nghĩa là sự nghiệp giáo dục và chính sách giáo dục có vai trò vô cùng quan trọng đối với vận mệnh của đất nƣớc. Ngày nay, cả nhân loại đang sống trong thế kỷ XXI - thế kỷ của trí tuệ, của nền kinh tế tri thức và phát triển năng lực con ngƣời, coi con ngƣời là vốn quý nhất. Chính vì vậy, việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục là điều tất yếu và là yếu tố có tính quyết định đối với sự thành công của các cải cách kinh tế, chính trị, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, giúp cho đất nƣớc phát triển bền vững.

Trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng khoá XI về đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục và đạo tạo đã nêu: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phƣơng pháp dạy và học theo hƣớng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của ngƣời học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để ngƣời học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực.” Định hƣớng này đã chỉ rõ giáo dục theo định hƣớng phát triển năng lực là điều vô cùng cần thiết và quan trọng trong xã hội ngày nay, đặc biệt là năng lực tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo… cho học sinh.

Hiện nay, việc đổi mới chƣơng trình đào tạo, cũng nhƣ đổi mới sách giáo khoa đã và đang tác động trực tiếp đến việc dạy của giáo viên và việc học của học sinh. Với đặc thù là bộ môn khoa học thực nghiệm, trong khi điều kiện để thực nghiệm còn hạn chế nên việc giải bài tập Hoá học sẽ góp phần không nhỏ vào việc củng cố lí thuyết, phát huy năng lực tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh THPT. Với những lý do trên, tôi chọn đề tài: “PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC, GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM CHƢƠNG ESTER - LIPID, SÁCH GIÁO KHOA HOÁ HỌC 12”.

2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu, tuyển chọn, xây dựng và sử dụng hệ thống câu hỏi chƣơng Ester - lipid, sách giáo khoa Hoá học lớp 12 nhằm phát triển năng lực tự học, giải quyết

1

vấn đề và sáng tạo cho học sinh, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy của giáo viên và chất lƣợng học tập của học sinh thông qua hệ thống bài tập.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá lý thuyết chƣơng Ester - Lipid - Phân loại các dạng bài tập của chƣơng - Tổng hợp và xây dựng hệ thống câu hỏi lý thuyết và bài tập trắc nghiệm 4. Đối tƣợng nghiên cứu Chƣơng Ester - Lipid, sách giáo khoa Hoá học 12.

5. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu - Nội dung: Nghiên cứu xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập trắc nghiệm chƣơng Ester - Lipid, sách giáo khoa Hoá học 12 để phát triển năng lực tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh.

- Phƣơng pháp: Nghiên cứu tài liệu.

2

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN 1.1. Đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng phổ thông 1.1.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học [4] Đổi mới PPDH nhằm chú trọng phát triển NL của HS. Những định hƣớng chung, tổng quát về đổi mới PPDH các môn học thuộc chƣơng trình GD định hƣớng phát triển NL là: - Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của ngƣời học, hình thành và phát triển NL tự học, trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tƣ duy.

- Việc sử dụng PPDH gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học.

- Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã quy định. Tích cực vận dụng công nghệ thông tin trong dạy học.

- Việc đổi mới PPDH theo định hƣớng phát triển NL thể hiện qua bốn đặc trƣng cơ bản sau: + Dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp HS tự khám phá những điều chƣa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức đƣợc sắp đặt sẵn. GV là ngƣời tổ chức và chỉ đạo HS tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn... + Chú trọng rèn luyện cho HS biết khai thác sách giáo khoa và các tài liệu học tập. Định hƣớng cho HS cách tƣ duy nhƣ phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tƣơng tự, quy lạ về quen… để dần hình thành và phát triển NL tƣ duy sáng tạo. + Tăng cƣờng phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở thành môi trƣờng giao tiếp GV - HS và HS - HS nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung. + Chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, BT (đánh giá lớp học) và phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của HS. 1.1.2. Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học [4] “- Cải tiến các PPDH truyển thống.

3

- Kết hợp đa dạng các PPDH. - Vận dụng dạy học GQVĐ.

- Vận dụng dạy học theo tình huống.

- Vận dụng dạy học theo định hƣớng hành động.

- Tăng cƣờng sử dụng phƣơng tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ dạy học.

- Tăng cƣờng sử dụng phƣơng tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ dạy học.

- Sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo.

- Chú trọng các PPDH đặc thù bộ môn.

- Bồi dƣỡng phƣơng pháp học tập tích cực cho HS.”[4] 1.2. Cơ sở lý luận về phát triển năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo 1.2.1. Năng lực 1.2.1.1. Khái niệm về năng lực “Năng lực là thuộc tính cá nhân đƣợc hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con ngƣời huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác nhƣ hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể”. [1] NL không phải là một thuộc tính đơn nhất, mà là một tổng thể của nhiều yếu tố có liên hệ tác động qua lại và hai đặc điểm cơ bản của NL là Tính vận dụng, tính chuyển đổi và phát triển. NL đƣợc hình thành, phát triển và thể hiện trong hoạt động tích cực của con ngƣời. Phát triển NL của con ngƣời chính là mục tiêu mà dạy và học tích cực luôn hƣớng tới.

1.2.1.2. Phân loại năng lực Trong các chƣơng trình giáo dục hiện nay của nhiều nƣớc trên thế giới, hầu hết các nhà giáo dục phân loại NL thành hai nhóm chính, đó là NL chung và NL riêng (còn gọi là NL chuyên biệt).

- NL chung là những NL cơ bản, thiết yếu hoặc cốt lõi… làm nền tảng cho mọi hoạt động của con ngƣời trong cuộc sống và lao động nghề nghiệp. NL chung đƣợc hình thành và phát triển do nhiều môn học, liên quan đến nhiều môn học.

4

- NL chuyên biệt là những NL chuyên sâu, riêng biệt đƣợc hình thành và phát triển do một lĩnh vực/môn học nào đó.

1.2.1.3. Những năng lực cần hình thành và phát triển cho HS trung học phổ thông trong dạy học hoá học [1] - Theo chƣơng trình GD phổ thông - Chƣơng trình tổng thể của Bộ GD&ĐT đã xác định các NL cần phát triển cho HS THPT là + Những NLchung: NL tự chủ và tự học, NL giao tiếp và hợp tác, NL GQVĐ&ST. + Những NL chuyên môn gồm: NL ngôn ngữ, NL tính toán, NL tìm hiểu tự nhiên và xã hội, NL tự học, NL công nghệ, NL thẩm mĩ, NL thể chất.

- Ở trƣờng THPT, ngoài các NL chung, môn hoá học cần phải hình thành và phát triển cho HS một số NL chuyên biệt phù hợp với hoạt động học tập của môn học. Các NL chuyên biệt này bao gồm: NL sử dụng ngôn ngữ hoá học, NL thực hành hoá học, NL tính toán hoá học, NL GQVĐ thông qua môn hoá học, NL vận dụng kiến thức hoá học vào cuộc sống.

Việc đánh giá và đo lƣờng mức độ đạt đƣợc những yêu cầu về NL chung và NL đặc thù của HS qua từng cấp học đƣợc thực hiện thông qua nhận xét các biểu hiện chủ yếu của các thành tố trong từng NL. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tôi chú trọng vào nghiên cứu NL tự học, GQVĐ&ST của HS THPT. 1.2.2. Năng lực tự học 1.2.2.1. Khái niệm năng lực tự học - Tự học là quá trình mà trong đó chủ thể ngƣời học tự biến đổi mình, tự biến đổi các giá trị của mình, tự làm phong phú giá trị của mình bằng các thao tác tƣ duy và ý chí, nghị lực và sự say mê học tập của cá nhân.

- Theo Nguyễn Cảnh Toàn: “NL tự học đƣợc hiểu là một thuộc tính kỹ năng rất phức hợp. Nó bao gồm kỹ năng và kĩ xảo cần gắn bó với động cơ và thói quen tƣơng ứng, làm cho ngƣời học có thể đáp ứng đƣợc những yêu cầu mà công việc đặt ra” [7].

NL tự học là sự bao hàm cả cách học, kỹ năng học và nội dung học: “NL tự học là sự tích hợp tổng thể cách học và kỹ năng tác động đến nội dung trong hàng loạt tình huống - vấn đề khác nhau” [7].

5

Nhƣ vậy, ta hiểu: “NL tự học là những thuộc tính tâm lí mà nhờ đó chúng ta giải quyết đƣợc các vấn đề đặt ra một cách hiệu quả nhất, nhằm biến kiến thức của nhân loại thành sở hữu của riêng mình”.

1.2.2.2. Những biểu hiện của năng lực tự học Theo chƣơng trình GD phổ thông - Chƣơng trình tổng thể của Bộ GD&ĐT (12/2018), NL tự học có những biểu hiện sau: - Xác định nhiệm vụ học tập có tính đến kết quả học tập trƣớc đây và định hƣớng phấn đấu tiếp, mục tiêu học đƣợc đặt ra chi tiết, cụ thể, đặc biệt tập trung nâng cao hơn những khía cạnh còn yếu kém.

- Đánh giá và điều chỉnh đƣợc kế hoạch học tập, hình thành cách học riêng của bản thân, tìm kiếm, đánh giá và lựa chọn đƣợc nguồn tài liệu phù hợp với mục đích, nhiệm vụ học tập khác nhau, ghi chép thông tin bằng các hình thức phù hợp, thuận lợi cho việc ghi nhớ, sử dụng, bổ sung khi cần thiết, tự đặt đƣợc vấn đề học tập.

- Tự nhận ra và điều chỉnh đƣợc những sai sót, hạn chế của bản thân trong quá trình học tập, suy ngẫm cách học của mình, rút kinh nghiệm để có thể vận dụng vào các tình huống khác, trên cơ sở các thông tin phản hồi biết vạch kế hoạch điều chỉnh cách học để nâng cao chất lƣợng học tập.

1.2.3. Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo 1.2.3.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo “NL GQVĐ&ST của HS là khả năng cá nhân sử dụng hiệu quả các quá trình nhận thức, hành động và thái độ, động cơ, cảm xúc để phân tích, đề xuất các biện pháp, lựa chọn giải pháp và thực hiện giải quyết những tình huống, những vấn đề học tập và thực tiễn mà ở đó không có sẵn quy trình, thủ tục, giải pháp thông thƣờng, đồng thời đánh giá giải pháp GQVĐ để điều chỉnh và vận dụng linh hoạt trong hoàn cảnh, nhiệm vụ mới”.[1] 1.2.3.2. Cấu trúc của năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo - Theo [1], cấu trúc của NL GQVĐ&ST của HS THPT gồm 6 thành phần: + Nhận ra ý tƣởng mới. + Phát hiện và làm rõ vấn đề. + Hình thành và triển khai ý tƣởng mới.

6

+ Đề xuất và lựa chọn giải pháp. + Thực hiện và đánh giá giải pháp giải quyết vấn đề. + Tƣ duy độc lập.

1.2.3.3. Những biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo Theo [1], NL GQVĐ&ST có những biểu hiện sau: - Biết xác định và làm rõ thông tin, ý tƣởng mới và phức tạp từ các nguồn thông tin khác nhau. Phân tích các nguồn thông tin độc lập để thấy đƣợc khuynh hƣớng và độ tin cậy của ý tƣởng mới.

- Phân tích, phát hiện và phát nêu đƣợc tình huống có vấn đề trong học tập cũng nhƣ trong thực tiễn.

- Nêu đƣợc nhiều ý tƣởng mới trong học tập và cuộc sống, suy nghĩ không theo lối mòn. Tạo ra yếu tố mới dựa trên những ý tƣởng khác nhau, hình thành và kết nối các ý tƣởng.

- Biết thu thập và làm rõ thông tin có liên quan đến vấn đề. Đề xuất và phân tích đƣợc một số giải pháp GQVĐ.

- Nêu, nội dung, hình thức, phƣơng tiện hoạt động phù hợp.

- Tập hợp và điều phối đƣợc nguồn lực (nhân lực, vật lực) cần thiết cho hoạt động.

- Biết điều chỉnh kế hoạch và việc thực hiện kế hoạch, cách thức và tiến trình giải quyết vấn đề cho phù hợp với hoàn cảnh để đạt hiệu quả cao.

- Đánh giá đƣợc hiệu quả của giải pháp và hoạt động.

- Đặt nhiều câu hỏi giá trị, không dễ dàng chấp nhận thông tin một chiều, không thành khi xem xét.

- Đánh giá vấn đề, quan tâm tới các lập luận và minh chứng thuyết phục. Sẵn sàng xem xét, đánh giá lại vấn đề.

1.3. Bài tập hoá học ở trƣờng THPT 1.3.1. Khái niệm bài tập hoá học - Theo [3], thì BT hoá học đƣợc định nghĩa nhƣ sau: “BT là bài ra cho HS làm để vận dụng kiến thức đã học, còn bài toán là vấn đề cần giải quyết bằng phƣơng pháp khoa học. BT hoá học là những vấn đề học tập

7

đƣợc giải quyết bằng những suy nghĩ logic, những phép toán và những thí nghiệm hoá học trên cơ sở các khái niệm, định luật, học thuyết và PP hoá học’’.[3] - BT định hƣớng phát triển NL là dạng BT chú trọng đến sự vận dụng những hiểu biết riêng lẻ, khác nhau để giải quyết một vấn đề mới đối với ngƣời học, gắn với bối cảnh thực tiễn. Các BT dùng trong đánh giá HS quốc tế PISA là một ví dụ điển hình về dạng BT định hƣớng phát triển NL, khả năng vận dụng tri thức vào giải quyết các tình huống của cuộc sống.

1.3.2. Phân loại bài tập hoá học BT hoá học đƣợc phân thành các loại cơ bản sau: - Dựa vào nội dung chƣơng trình: BT vô cơ, BT hữu cơ.

- Dựa vào nội dung BT: BT định tính, BT định lƣợng, BT lý thuyết, BT thực nghiệm, BT tổng hợp.

- Dựa vào mục đích dạy học: BT hình thành kĩ năng, BT củng cố kiến thức.

- Dựa vào kiểu hay dạng BT: BT xác định CTPT của hợp chất, BT tách chất ra khỏi hỗn hợp, BT xác định thành phần của hỗn hợp, BT điều chế các chất - Dựa vào chức năng của BT: BT biết, hiểu, vận dụng, vận dụng sáng tạo.

- Dựa vào hình thức: BT trắc nghiệm, BT tự luận.

- Dựa vào mức độ kiến thức: BT Cơ bản, BT nâng cao 1.3.3. Ý nghĩa, vai trò của bài tập hoá học [8] - Giúp HS hiểu một cách chính xác hoá các khái niệm hoá học. Củng cố, đào sâu và mở rộng kiến thức một cách sinh động, phong phú và hấp dẫn.

- Giúp cho HS ôn tập, hệ thống hoá kiến thức một cách tích cực nhất.

- Rèn luyện các kỹ năng hoá học nhƣ cân bằng phƣơng trình phản ứng, tính toán theo công thức hoá học…

- Rèn luyện kỹ năng sử dụng ngôn ngữ hoá học và các thao tác tƣ duy.

- Rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn đời sống, lao động sản xuất và bảo vệ môi trƣờng…

- Phát triển NL nhận thức, NL tự học, NL GQVĐ&ST, biện chứng, khái quát, độc lập, rèn luyện trí thông minh cho HS.

8

- Là phƣơng tiện để kiểm tra, đánh giá kiến thức và kỹ năng của HS một cách chính xác.

- Giáo dục đạo đức cho HS, rèn luyện tính cẩn thận, chăm chỉ, kiên nhẫn, sáng tạo, trung thực và lòngg say mê với khoa học. BT thực nghiệm còn có tác dụng rèn luyện văn hoá lao động.

9

CHƢƠNG 2. HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC VÀ CÁC DẠNG BÀI TẬP CHƢƠNG ESTER - LIPID, SÁCH GIÁO KHOA HOÁ HỌC 12 2.1. Hệ thống hoá lý thuyết chƣơng Ester - lipid 2.1.1. Lý thuyết về Ester 2.1.1.1. Khái niệm - công thức tổng quát a. Khái niệm - Ester là sản phẩm đƣợc tạo thành khi thay nhóm -OH ở nhóm carboxylic của carboxylic acid bằng nhóm -OR của alcohol.

- Ester đơn giản có công thức cấu tạo nhƣ sau: R - C - O - R’ O Trong đó: R là gốc hydrocarbon hoặc H, R’ là gốc hydrocarbon.

- Ví dụ: HCOOCH3, CH3COOC2H5, CH3COOCH=CH2, CH2=CHCOOC2H5,… b. Công thức tổng quát - Công thức tổng quát của ester: CnH2n + 2 - 2kO2a (với k là số liên kết đôi, a là số nhóm ester) -Công thức chung của 1 số ester: + Ester đơn chức: RCOOR’ (R là gốc acid, R’ là gốc alcohol) + Ester đơn chức, no, mạch hở đƣợc tạo bởi carboxylic acid no, đơn chức mạch hở và alcohol no, đơn chức, mạch hở: CmH2m+1COOCm’H2m’+1 hay CnH2nO2 (m ≥ 0; m’ ≥ 1; n ≥ 2). + Ester đa chức đƣợc tạo bởi carboxylic acid đa chức và alcohol đơn chức: R(COOR’)n + Ester đa chức đƣợc tạo bởi carboxylic acid đơn chức và alcohol đa chức: (RCOO)nR’ + Ester đa chức đƣợc tạo bởi carboxylic acid đa chức và alcohol đa chức (cùng có n nhóm chức): R(COO)nR’ 10

+ Ester chứa vòng benzene: C6H5COOR’ hoặc RCOO-CH2-C6H5 2.1.1.2. Phân loại Tùy theo đặc điểm của gốc hydrocarbon và số nhóm carboxyl, ester đƣợc chia thành nhiều loại khác nhau nhƣ: ester no, ester không no, ester đơn chức, đa chức…

2.1.1.3. Danh pháp - Danh pháp: Tên Ester = Tên gốc R’ + Tên gốc acid RCOO- (đuôi “ate”) Ví dụ: CH3COOC2H5 : Ethyl acetate CH2=CH - COOCH3: Methyl acrylate HCOOC6H5: Phenyl formiate 2.1.1.4. Tính chất vật lý - Trạng thái: là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thƣờng.

- Nhiệt độ sôi: thấp, dễ bay hơi do không tạo liên kết hydrogen giữa các phân tử.

- Tính tan: ít tan hoặc không tan trong nƣớc do không tạo liên kết hydrogen giữa các phân tử với nƣớc.

- Đa số các ester có mùi thơm đặc trƣng Ví dụ: Ethyl butirate: CH3CH2CH2COOC4H9: mùi dứa Isoamyl acetate: CH3COOCH2CH2(CH3)2: mùi chuối 2.1.1.5. Tính chất hoá học 2.1.1.5.1. Phản ứng ở nhóm chức a. Phản ứng thuỷ phân - Thuỷ phân ester trong môi trƣờng acid, đun nóng

  RCOOH + R’OH RCOOR’ + H2O   Đây là phản ứng thuận nghịch, để cân bằng dịch chuyển theo chiều thuận cần có acid H2SO4 đặc.

- Thuỷ phân ester trong môi trƣờng kiềm (phản ứng xà phòng hoá): t RCOOR’ + NaOH   RCOONa + R’OH 0

11

t CH3COOC2H5 + NaOH   CH3COONa + C2H5OH 0

t HCOOCH=CH2 + NaOH   HCOONa + CH3CHO 0

t C2H5COOC(CH3)=CH2 + NaOH   C2H5COONa + CH3COCH3 0

b. Phản ứng khử - Ester bị khử bởi lithium aluminum hydride (LiAlH4), khi đó nhóm R - CO (gọi là nhóm acyl) trở thành alcohol bậc I: LiAlH 4 ,t RCOOR’   RCH2OH + R’OH 0

2.1.1.5.2. Phản ứng ở gốc hydrocarbon a. Phản ứng cộng vào gốc không no Gốc hydrocarbon không nó ở ester có phản ứng cộng với H2, Br2, Cl2…

Ni ,t CH2=CH -COOC2H5 + H2   CH3 -CH2 -COOC2H5 0

b. Phản ứng trùng hợp Một số ester đơn giản có liên kết C=C tham gia phản ứng trùng hợp giống nhƣ ankene. xt ,t nCH2=CH -C -O -CH3   0

O

( CH - CH2 )n COOCH3

2.1.1.5.3. Phản ứng cháy - Phản ứng oxi hoá hoàn toàn tạo ra CO2 và H2O t CxHyOz + O2   0

xCO2 +

y H2 O 2

2.1.1.6. Điều chế a. Ester của alcohol: - Phƣơng pháp thƣờng dùng để điều chế ester của alcohol là tiến hành phản ứng ester hóa, đun hồi lƣu alcohol và acid hữu cơ , có H2SO4 đặc làm xúc tác.

H 2 SO4 ,t   RCOOR’ + H2O RCOOH + R’OH   0

b. Ester của phenol:

12

- Các ester chứa gốc phenyl không điều chế đƣợc bằng phản ứng của carboxylic acid với phenol mà phải dùng anhidrit acid hoặc chloride acid tác dụng với phenol.

(CH3CO)2O + C6H5OH → CH3COOC6H5 + CH3COOH c. Ester không no: xt ,t RCOOH + HC≡CH   RCOOCH=CH2 0

2.1.2. Lý thuyết về Lipid 2.1.2.1. Khái niệm - Lipid là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nƣớc nhƣng tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực nhƣ: ether, chloroform, xăng dầu.

2.1.2.2. Phân loại - Lipid bao gồm chất béo, sáp, steroit, phospholipids… hầu hết chúng đều là các ester phức tạp. + Chất béo: là triester của glycerol với các acid béo, là các acid monocarboxylic có số chẵn nguyên tử C (thƣờng từ 12C đến 24C) không phân nhánh, đƣợc gọi chung là triglixerit hay triaxylglycerol.

Công thức cấu tạo chung của chất béo: R1COO -CH2 R2COO -CH R3COO -CH2 + Steroit là ester của monoalcohol mà gốc hydrocarbon gồm 4 vòng có chung cạnh với acid béo. + Phospholipids là ester của glycerol chứa 2 gốc acid béo và 1 gốc phosphate hữu cơ.

2.1.2.2. Tính chất vật lý - Ở điều kiện thƣờng, chất béo là chất lỏng hoặc rắn. + Chất béo chứa chủ yếu các gốc acid béo no thƣờng là chất rắn .

13

+ Chất béo chứa chủ yếu các gốc acid béo không no thƣờng là chất lỏng.

- Nhẹ hơn nƣớc, không tan trong nƣớc nhƣng tan trong các dung môi hữu cơ nhƣ: benzene, xăng, ether…

2.1.2.3. Tính chất hoá học a. Phản ứng thuỷ phân trong môi trƣờng acid - Khi đun nóng với nƣớc có xúc tác acid, chất béo bị thuỷ phân tạo ra glycerol và các acid béo: CH2 -O -COR1

R1 -COOH

CH2 -OH  0

CH -O -COR

2

+

H ,t   CH -OH 3H2O  

+

R2 -COOH

CH2 -O -COR3

CH2 -OH

R3 -COOH

triglixerit

glycerol

các acid béo

b. Phản ứng xà phòng hoá - Khi đun nóng chất béo với dung dịch kiềm NaOH hoặc KOH thì tạo ra glycerol và hỗn hợp muối của các acid béo. Muối sodium hoặc potassium của các acid béo chính là xà phòng.

CH2 -O -COR1 CH -O -COR2

R1 -COONa

CH2 -OH +

NaOH

t   0

CH2 -O -COR3 triglixerit c. Phản ứng hiđro hoá

CH -OH

+

R2 -COONa

CH2 -OH

R3 -COONa

glycerol

xà phòng

- Chất béo có chứa các gốc acid béo không no có phản ứng cộng H2 vào nối đôi ở nhiệt độ và áp xuất cao có xúc tác Ni. CH2 -O -COC17H33 CH -O -COC17H33

CH2 -O -CO -C17H35 +

Ni ,t , p  H2  0

CH2 -O -COC17H33

CH -O -CO -C17H35 CH2 -O -CO -C17H35

triolein

tristearin (rắn)

14

d. Phản ứng oxi hoá - Nối đôi C=C ở gốc acid không no của chất béo bị oxi hoá chậm bởi oxi không khí tạo thành peoxit, chất này bị phân huỷ thành các aldehydes có mùi khó chịu. Đó chính là nguyên nhận của hiện tƣợng dầu mỡ để lâu thƣờng có mùi khó chịu, hôi, khét.

2.1.3. Xà phòng và chất tẩy rửa tổng hợp 2.1.3.1. Xà phòng a. Khái niệm - Xà phòng thƣờng dùng là hỗn hợp muối sodium hoặc muối potassium của acid béo, có thêm một số chất phụ gia.

- Thành phần chủ yếu của xà phòng thƣờng là muối sodium của acid panmitic hoặc stearic acid. Ngoài ra xà phòng còn có chất độn, chất diệt khuẩn và chất tạo hƣơng. b. Phƣơng pháp sản xuất - Sản xuất từ chất béo: t (RCOO)3C3H5 + 3NaOH   3RCOONa + C3H5(OH)3 0

- Ngoài ra, xà phòng còn đƣợc sản xuất theo sơ đồ sau:

 carboxylic acid   muối sodium của carboxylic acid Ankane  Thí dụ: O2 ,t , xt CH3[CH2]14CH2CH2[CH2]14CH3  2CH3[CH2]14COOH 0

 2CH3[CH2]14COONa + H2O + CO2 2CH3[CH2]14COOH + Na2CO3  2.1.3.2. Chất tẩy rửa tổng hợp a. Khái niệm Những hợp chất không phải là muối sodium của carboxylic acid nhƣng có tính năng giặt rửa nhƣ xà phòng ngƣời ta gọi là chất giặt rửa tổng hợp. b. Phƣơng pháp sản xuất

 dodexylbenzenesunfonic acid   sodium dodexylbenzenesunfonate Dầu mỏ  c. Tác dụng tẩy rửa của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

15

- Muối sodium trong xà phòng hay trong chất giặt rửa tổng hợp có khả năng làm vết bẩn phân tán thành nhiều phần nhỏ hơn rồi đƣợc phân tán vào nƣớc và bị rửa trôi.

- Trong xà phòng có các muối panmitat hay stearat của các kim loại hoá trị II thƣờng khó tan trong nƣớc, do đó làm giảm tác dụng giặt rửa của xà phòng. Vì vậy, không nên dùng xà phòng để giặt rửa trong nƣớc cứng.

- Các muối của chất giặt rửa tổng hợp lại tan đƣợc trong nƣớc cứng, do đó có thể giặt rửa cả trong nƣớc cứng.

2.2. Các dạng câu hỏi lý thuyết về Ester - Lipid 2.2.1. Dạng câu hỏi về Công thức tổng quát - Cấu tạo - Đồng phân - Danh pháp Mục đích: - Hiểu đƣợc khái niệm ester và một số dẫn xuất của carboxylic acid (đặc điểm cấu tạo phân tử, danh pháp), viết đƣợc đồng phân của các ester.

Ví dụ minh họa: Câu 1: Hãy chọn định nghĩa đúng trong các định nghĩa sau: A. Ester là sản phẩm phản ứng khi cho alcohol tác dụng với acid.

B. Ester là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm chức -COO- liên kết với gốc R và R’.

C. Ester là sản phẩm khi cho alcohol tác dụng với carboxylic acid.

D. Ester là hợp chất sinh ra khi thế nhóm -OH trong nhóm -COOH của phân tử acid bằng nhóm -OR. Hƣớng dẫn giải: “Thế nhóm -OH của acid bằng nhó -OR của alcohol” => Đáp án D. Câu 2: Công thức tổng quát của ester no, đơn chức là A. CnH2n-2O2.

B. CxHyOz.

C. RCOOR’.

D. CnH2nO2.

Hƣớng dẫn giải: Lý thuyết: Ester no, đơn chức nên k = 1, vì có 1  ở gốc COO => CnH2n+2 -2kO2 hay CnH2nO2, vì đơn chức => Đáp án D. Câu 3: Cho ester có công thức cấu tạo: C2H5COOCH2C6H5 Tên gọi của nó là

16

A. benzyl propionate.

B. phenyl propionate.

C. phenyl acetate.

D. benzyl acetate.

Hƣớng dẫn giải: Cách đọc tên ester: Tên Ester = Tên gốc R’ + Tên gốc acid RCOO -( đuôi “ate”) Tên gốc R’: CH2C6H5 - CH2 -: benzyl.

Tên gốc acid RCOO -: C2H5COO -: propionate. => Tên của ester: benzyl propionate => Đáp án A. Câu 4: Số đồng phân ester mạch hở ứng với công thức C4H6O2 là A. 3.

B. 4.

C. 5.

D. 6.

Hƣớng dẫn giải: Số liên kết π = (2 × 4 + 2 - 6) : 2 = 2.

Các đồng phân: HCOO -CH=CH -CH3 (đồng phân hình học cis và trans) HCOO -CH2CH=CH2 CH3COOCH=CH2

HCOO -C(CH3)=CH2 CH2=CHCOOCH3

=> Đáp án D. 2.2.2. Dạng câu hỏi về tính chất a. Dạng câu hỏi về tính chất vật lý Mục đích: giải thích đƣợc các tính chất vật lí của ester, lipid nhƣ tính tan, nhiệt độ sôi.

Ví dụ minh hoạ: Câu 1: Chất có nhiệt độ sôi cao nhất là A. C6H5OH.

B. C2H5COOCH3.

C. C2H5COOH.

Hƣớng dẫn giải: Nhiệt độ sôi đối với các nhóm chức khác nhau: -COOH > -OH > -COO - > -CHO > -CO Vậy chất có nhiệt độ sôi cao nhất là C2H5COOH. => Đáp án C. Câu 2: Chỉ ra phát biểu nào sau đây không đúng?

17

D. C3H7OH.

A. Chất béo còn đƣợc gọi là triglixerit hay là triaxylglycerol.

B. Dầu ăn và dầu mỡ bôi trơn có cùng thành phần nguyên tố.

C. Chất béo nhẹ hơn nƣớc.

D. Chất béo không tan trong nƣớc, nhƣng tan nhiều trong các dung môi hữu cơ nhƣ benzene, hexan …

Hƣớng dẫn giải: Phát biểu không đúng: Dầu ăn và dầu mỡ bôi trơn có cùng thành phần nguyên tố.

Dầu ăn bản chất là các chất béo, dầu mỡ bôi trơn bản chất là các hydrocarbon. => Đáp án B. b. Dạng câu hỏi về tính chất hoá học Mục đích: -Biết các phƣơng trình phản ứng hoá học của các loại ester khác nhau.

- Phân biệt đƣợc ester với các chất khác nhƣ alcohol, carboxylic acid…

Ví dụ minh họa  Dạng câu hỏi về phản ứng hoá học Câu 1: Đun nóng vinyl acetate với một lƣợng vừa đủ dung dịch NaOH, sản phẩm thu đƣợc là : A. CH3COONa và CH3CHO.

B. C2H5COONa và CH3OH.

C. CH3COONa và CH2=CHOH.

D. CH2=CHCOONa và CH3OH.

Hƣớng dẫn giải: t PTPƢ: CH3COOCH=CH2 + NaOH   CH3COONa + CH3CHO 0

=> Đáp án A.  Dạng câu hỏi xác định các chất trong sơ đồ: Câu 1: Cho sơ đồ chuyển hóa sau : t (1) C4H6O2 (M) + NaOH   (A) + (B) 0

t  (F)↓ + Ag + NH4NO3 (2) (B) + AgNO3 + NH3 + H2O  0

18

t (3) (F) + NaOH   (A)↑ + NH3 + H2O 0

Chất M là A. CH3COOCH=CH2.

B. HCOO(CH2)=CH2.

C. HCOOCH=CHCH3.

D. CH2=CHCOOCH3.

Hƣớng dẫn giải: Các phản ứng xảy ra: t (1) CH3COOCH=CH2 (M) + NaOH   CH3COONa (A) + CH3CHO (B) 0

t (2) CH3CHO (B) + AgNO3 + NH3   CH3COONH4 (F) + Ag↓ + NH4NO3 0

t (3) CH3COONH4 (F) + NaOH   CH3COONa (A) + NH3 + H2O 0

=> Đáp án A. 2.2.3. Dạng câu hỏi về điều chế Mục đích: Biết đƣợc cách điều chế một số ester.

Ví dụ minh hoạ: Câu 1: Phản ứng nào sau đây không dùng để điều chế ester của phenol?

A. Cho phenol tác dụng với chloride acid.

B. Cho phenol tác dụng với acetic acid có xúc tác sulfuric acid đậm đặc.

C. Cho phenol tác dụng với anhidric acid.

D. Cho phenol tác dụng với bromide acid.

Câu 2: Cách nào sau đây có thể dùng để điều chế ethyl acetate?

A. Đun hồi lƣu hỗn hợp ethanol, acetic acid và sulfuric acid đặc.

B. Đun sôi hỗn hợp ethanol, acetic acid và sulfuric acid đặc trong cốc thủy tinh chịu nhiệt.

C. Đun hồi lƣu hỗn hợp acetic acid, alcohol trắng và sulfuric acid đặc.

D. Đun hồi lƣu hỗn hợp ethanol, giấm và sulfuric acid đặc.

Hƣớng dẫn giải: 

H ,t   CH3COOC2H5 + H2O PTPƢ : C2H5OH + CH3COOH  

19

0

2.3. Các dạng bài tập về Ester -Lipid và phƣơng pháp giải 2.3.1. Dạng bài toán thuỷ phân ester [5]  Phƣơng pháp giải: a. Thuỷ phân một ester đơn chức - Trong môi trƣờng acid: Phản ứng xảy ra thuận nghịch. 

H ,t     RCOOR’ + HOH RCOOH + R’OH 0

- Trong môi trƣờng kiềm (phản ứng xà phòng hoá): Phản ứng một chiều, cần đun nóng. t RCOOR’ + NaOH   RCOOH + R’OH 0

Lƣu ý: - Nếu nNaOH phản ứng = nEster => Ester đơn chức.

- Nếu nNaOH phản ứng = a.nester (a > 1 và R’ không phải C6H5- hoặc vòng benzene có nhóm thế) => Ester đa chức.

 1muối + 1 aldehydes => Ester này khi phản ứng với - Ester + NaOH  dung dịch NaOH tạo ra alcohol có nhóm -OH liên kết trên carbon mang nối đôi bậc 1, không bền đồng phân hoá tạo ra aldehydes.  R -COONa + CH2=CH -OH R -COOCH=CH2 + NaOH 

CH3 -CH=O

 1 muối + 1 ketones => Ester này khi phản ứng tạo - Ester + NaOH  alcohol có nhóm -OH liên kết trên carbon mang nối đôi bậc 2 không bền đồng phân hoá tạo ketones. t  R -COONa + CH2=C(OH) -CH3 RCOOC(CH3)=CH2 + NaOH  0

CH3 -CO -CH3

20

 2 muối + H2O => Ester này có gốc alcohol là phenol - Ester + NaOH  hoặc đồng đẳng phenol. t  RCOONa + C6H5ONa + H2O RCOOC6H5 + 2NaOH  0

 1 sản phẩm duy nhất => Ester đơn chức 1 vòng.

- Ester + NaOH  C=O R

R - COONa

+ NaOH

OH

O

=> mmuối= mester + mNaOH - Bài toán về hỗn hợp các ester thì nên sử dụng phƣơng pháp trung bình. b. Thuỷ phân ester đa chức t  R(COONa)n + nR’OH R(COOR’)n + nNaOH  0

t  nRCOONa + R’(OH)n (RCOO)nR’ + nNaOH  0

t  R(COONa)n + R’(OH)n R(COO)nR’ + nNaOH  0

Nếu chất hữu cơ chỉ chứa chức ester:

: số chức ester

c. Để giải nhanh bài toán thuỷ phân ester nên chú ý: - Khi giải bài toán thuỷ phân ester nên chú ý đến việc sử dụng các phƣơng pháp nhƣ: nhận xét đánh giá, trung bình, bảo toàn khối lƣợng, tăng giảm khối lƣợng. t  muối + alcohol - Trong phản ứng xà phòng hoá: Ester + NaOH  0

+ Áp dụng định luật bảo toàn khối lƣợng, ta có: mester + mNaOH = mmuối + malcohol + Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu đƣợc chất rắn khan, chú ý đến lƣợng NaOH còn dƣ hay không.  Ví dụ minh hoạ: Câu 1: Thuỷ phân hoàn toàn 4,4 gam ethyl acetate bằng 100ml dung dịch NaOH 0,2M. Cô cạn dung dịch thu đƣợc số gam chất rắn là A. 1,32 g

B. 1,64 g

C. 3,2 g

21

D. 2,64 g

Hƣớng dẫn giải: nester = 0,05 mol; nNaOH= 0,03mol t CH3COOC2H5 + NaOH   CH3COONa + C2H5OH 0

0,05 mol

0,02mol

mchất rắn = 0,02.(15 + 44 + 23)=1,64 g => Đáp án B. Câu 2: Thuỷ phân phân 4,4 gam ester đơn chức A bằng 200ml dung dịch NaOH 0,25M (vừa đủ) thì thu đƣợc 3,4 gam muối hữu cơ B. Công thức cấu tạo thu gọn của A là A. C2H5COOCH3. B. CH3COOC2H5. C. HCOOC3H7. D. HCOOC2H5.

Hƣớng dẫn giải: nNaOH= 0,2.0,25=0,05 mol Gọi công thức tổng quát của ester đơn chức A là RCOOR’.

PTPƢ: t  RCOONa + R’OH RCOOR’ + NaOH  0

0,05mol

0,05mol

Ta có: Mmuối = Mester =

0,05mol

= 68 => MR + 67 = 68 => MR = 1 => R là H -

= 88 hay MHCOOR’ = 88

MR’ + 45 = 88 => MR’ = 43 => R’ là C3H7 - => Đáp án C. 2.3.2. Dạng bài toán tính hiệu suất ester hoá - Hằng số cân bằng [5]  Phƣơng pháp giải: 

H ,t   RCOOR’ + H2O PTPƢ: RCOOH + R’OH   0

Do đặc điểm của phản ứng ester hoá là thuận nghịch nên có thể gắn với các dạng bài toán: - Tính hiệu suất phản ứng ester hoá: + Theo chất phản ứng:

:

+ Theo sản phẩm:

:

22

- Tính hằng số cân bằng KC: Kcb =

RCOOR' H2O RCOOH R'OH

 Ví dụ minh hoạ Câu 1: Cho 3 gam acetic acid phản ứng với 2,5gam ethylic alcohol (xúc tác với H2SO4 đặc , t℃) thu đƣợc 33,3gam ester. Hiệu suất phản ứng ester hóa là A. 70,2%.

B. 77,27%.

C. 75%.

D. 80%.

Hƣớng dẫn giải: PTPƢ: 

H ,t   CH3COOC2H5 + H2O CH3COOH + C2H5OH  

Ta thấy:

0

3 2,5   tính toán theo acid.

40 46

Theo PTPƢ nester = nacid =

3 = 0,05 mol 60

=> mester(lý thuyết) = 0,05. 88 = 4,4(g)  H=

3,3 .100% = 75% 4,4

=> Đáp án C. Câu 2: Cho 2 mol acetic acid phản ứng với 3 mol ethylic alcohol. Biết hiệu hiệu suất phản ứng là 66,67%. Vậy hằng số cân bằng K có giá trị là A. 1,5.

B. 1,6.

C.3.

D. 2.

Hƣớng dẫn giải: Do: nacid < nalcohol suy ra tính theo acid.

PTPƢ: 

CH3COOH + C2H5OH nester = H2O =  nacid dƣ = 2 -

H ,t     0

CH3COOC2H5 + H2O

2.66,67 4  mol 100 3

4 2 4 5  mol; nalcohol  3   mol 3 3 3 3

23

 K  CH 3COOC2 H 5 . H 2O   C CH 3COOH .C2 H 5OH 

4 4 .

3 3  1,6 2 2 .

3 3

=> Đáp án D. 2.3.3. Dạng bài toán xác định chỉ số acid, chỉ số xà phòng hoá. Bài toán về chất béo [5]  Phƣơng pháp giải: - Chỉ số acid là số m(g) KOH cần để trung hoà hết lƣợng acid béo tự do có trong 1 gam chất béo.

Công thức: Chỉ số acid = - Chỉ số xà phòng hoá là số m(g) KOH cần để xà phòng hoá và trung hoà hết lƣợng acid béo tự do có trong 1 gam chất béo.

Công thức: Chỉ số xà phòng hoá = Chỉ số xà phòng hoá = chỉ số acid + chỉ số ester hoá.

- Chỉ số ester là số miligam KOH cần thiết để thủy phân hoàn toàn lƣợng ester có trong một gam chất béo.

- Chỉ số iodine là số gam iodine có thể kết hợp với 100 gam chất béo.  Ví dụ minh hoạ Câu 1: Để trung hòa hết lƣợng acid tự do có trong 5,6 gam chất béo, ngƣời ta dùng hết 6 ml dung dịch KOH 0,1M. Chỉ số acid của chất béo là A.5.

B. 3.

C. 6.

D. 4.

Hƣớng dẫn giải: Ta có:

Để trung hòa acid béo tự do có trong 5,6g chất béo cần 33,6mg KOH. Vậy: Để trung hòa acid béo tự do có trong 1g chất béo cần 33,6 : 5,6 = 6mg KOH => Chỉ số acid của chất béo là 6 => Đáp án C. Câu 2: Để trung hòa hết 4g chất béo có chỉ số acid bằng 7 cần một lƣợng NaOH là A.0,028 gam.

B. 0,02 gam.

Hƣớng dẫn giải: 24

C. 0,28 gam.

D. 0,2 gam.

Chỉ số acid bằng 7, nghĩa là Để trung hòa acid béo tự do có trong 1g chất béo cần 7mg KOH. Vậy : Để trung hòa acid béo tự do có trong 4g chất béo cần 4.7 = 28mg KOH

Vì phản ứng trung hòa của KOH có tỉ lệ mol cũng bằng tỉ lệ mol NaOH nên

=> Đáp án B.

=>

25

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ XÂY DỰNG BỘ CÂU HỎI CHƢƠNG ESTER LIPID, SÁCH GIÁO KHOA HOÁ HỌC 12 3.1. Xây dựng bộ câu hỏi lí thuyết và hệ thống bài tập mẫu có hƣớng dẫn giải theo các dạng của chƣơng 2 [5], [6], [9], [10], [11] 3.1.1. Bộ câu hỏi lí thuyết có hướng dẫn giải Câu 1: Ester đƣợc tạo thành từ acid no, đơn chức với alcohol no, đơn chức có công thức nào sau đây?

A. CnH2n+1COOCmH2m-1.

B. CnH2n-1COOCmH2m-1.

C. CnH2n+1COOCmH2m+1.

D. CnH2n-1COOCmH2m+1.

Hƣớng dẫn giải: Acid đơn chức no, đơn chức => Công thức: CnH2n+1COOH => R là CnH2n+1.

Alcohol no, đơn chức => Công thức: CmH2m+1OH => R’ là CmH2m+1OH. => Công thức của Ester: CnH2n+1COOCmH2m+1 => Đáp án C. Câu 2: Công thức tổng quát của ester đƣợc tạo bởi alcohol no, đơn chức, mạch hở và carboxylic acid không no, có một liên kết đôi?

A. CnH2nO2.

B. CnH2n-2O2.

C. CnH2n+1O2.

D. CnH2n+2O2.

Hƣớng dẫn giải: Theo đề => Tổng số liên kết  trong ester là 2 và số oxi là (đơn chức) => CT ester là CnH2n-2O2 => Đáp án B. Câu 3: Khẳng định nào sau đây là sai: A. Phản ứng thuỷ phân ester là phản ứng không thuận nghịch.

B. Ethyl acetate khó tan trong nƣớc hơn acetic acid.

C. Phản ứng trung hoà giữa acid và bazơ là phản không thuận nghịch.

D. Phản ứng ester hoá là phản ứng thuận nghịch.

Hƣớng dẫn giải: “Phản ứng thuỷ phân ester là phản ứng thuận nghịch” => Đáp án A.

26

Câu 4: CTPT tổng quát của ester tạo bởi alcohol no, 2 chức mạch hở và carboxylic acid không no, có một liên kết đôi C=C, đơn chức mạch hở là A. CnH2n-2O4.

B. CnH2n+2O2.

C. CnH2n-6O4.

D. CnH2n-4O4.

Hƣớng dẫn giải: Ester tạo bởi alcohol no, 2 chức mạch hở và carboxylic acid không no, có một nối đôi C=C là (CxH2x - 1COO)2CyH2y ≡ Cx + 2 + yH2x - 2 + 2yO4 ≡ CnH2n - 6O4 => Đáp án C. Câu 5: Số đồng phân ester đơn chức mạch hở ứng với công thức C3H6O2 là A. 2.

B. 3.

C. 4.

D. 5.

Hƣớng dẫn giải: C3H6O2 có 2 đồng phân ester đơn chức, mạch hở: HCOOCH2CH3 và CH3COOCH3 => Đáp án A. Câu 6: Trong các chất sau đây, chất nào không phải là ester: A. C2H5ONO2.

B. CH3COOCH3.

C. C2H5 -O -C2H4 -O -C2H5.

D. Cả A và C đều đúng.

Hƣớng dẫn giải: C2H5ONO2 là ester vô cơ do phản của C2H5OH với acid vô cơ HNO3 =>Chỉ có C2H5 -O -C2H4 -O -C2H5 là không phải ester => Đáp án C. Câu 7: Trong các ester có CTPT là C4H6O2, có bao nhiêu ester không thể điều chế trực tiếp từ acid và alcohol?

A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Hƣớng dẫn giải: Các ester không thể điều chế trực tiếp từ acid và alcohol là HCOO -CH=CH -CH3 (đồng phân hình học cis và trans) HCOO -C(CH3)=CH2 CH3 -COOCH=CH2 => Đáp án D. Câu 8: Nhận định nào sau đây không đúng?

A. CH3CH2COOCH=CH2 cùng dãy đồng đẳng với CH2=CHCOOCH3.

B. CH3CH2COOCH=CH2 tác dụng với dung dịch NaOH thu đƣợc aldehydes và muối.

C. CH3CH2COOCH=CH2 có thể trùng hợp tạo polime.

D. CH3CH2COOCH=CH2 tác dụng đƣợc với dung dịch Br2.

27

Hƣớng dẫn giải: CH3CH2COOCH=CH2 có nối đôi gắn vào gốc alcohol còn CH2=CHCOOCH3 có nối đôi gắn vào gốc acid → hai chất không cùng dãy đồng đẳng. => Đáp án A. Câu 9: Cho ester có CTCT: CH3CH2COOCH3.

Tên gọi của ester đó là A. ethyl acetate.

B. methyl acetate.

C. methyl propionate.

D. propyl acetate.

Hƣớng dẫn giải: Cách đọc tên ester : Tên Ester = Tên gốc R’ + Tên gốc acid RCOO -( đuôi “ate”) Tên gốc R’: CH3: methyl Tên gốc acid RCOO -: CH3CH2COO -: propionate. => Tên của ester: methyl propionate => Đáp án C. Câu 10: Cho ester có CTCT: CH2=C(CH3)COOCH3.

Tên gọi của ester đó là A. Methyl acrylate.

B. Methyl acrylic.

C. Methyl metacrylate.

D. Methyl metacrylic.

Hƣớng dẫn giải: tƣơng tự câu 13. => Đáp án C. Câu 11: Phản ứng ester hoá giữa benzoic acid và ethylic alcohol tạo thành ester có tên gọi là A. C2H5COOCH2C6H5.

B. C6H5CH2COOC2H5.

C. C2H5COOC6H5.

D. C6H5COOC2H5.

Hƣớng dẫn giải: Ester tạo bởi benzoic acid và ethylic alcohol là 

H ,t   C6H5COOC2H5 + H2O C6H5COOH + C2H5OH   0

=> Đáp án D.

Câu 12: Cho ester X có mùi thơm của hoa nhài.

Công thức của X là: A. CH3 -COO -CH2 -C6H5.

B. C6H5 -COO -CH3.

C. CH3 -COO -C6H5.

D. C6H5 -CH2 -COO -CH3 28

Hƣớng dẫn giải: Ester X có mùi thơm của hoa nhài là CH3COOCH2C6H5 => Đáp án A. Câu 13: Phát biểu nào sau đây là đúng: A. Phản ứng giữa carboxylic acid với alcohol khi có acid H2SO4 đặc là phản ứng một chiều.

B.Tất cả các ester khi phản ứng với dung dịch kiềm đều thu đƣợc muối và alcohol.

C. Khi thuỷ phân chất béo luôn thu đƣợc C2H4(OH)2.

D. Phản ứng thuỷ phân ester trong môi trƣờng acid là phản ứng thuận nghịch.

Hƣớng dẫn giải: “Phản ứng thuỷ phân ester trong môi trƣờng acid là phản ứng thuận nghịch”. => Đáp án D. Câu 14: Cho acid béo có CTCT: (CH3[CH2]16COOH) Tên gọi của acid béo đó là A. stearic acid.

B. oleic acid.

C. panmitic acid.

D. lactic acid.

Hƣớng dẫn giải: Acid béo: (CH3[CH2]16COOH) có tên gọi là acid stearic => Đáp án A. Câu 15: Chất X có CTPT C3H6O2 và là ester của acetic acid. CTCT thu gọn của X là A. CH3COOCH3.

B. C2H5COOH.

C. HO-C2H4-CHO.

D. HCOOC2H5.

Hƣớng dẫn giải: O-C2H4-CHO là hợp chất tạp chức của alcohol và aldehydes.

C2H5COOH là acid propionic, CH3COOCH3 là ester của acetic acid => Đáp án B. Câu 16: Cho hợp chất hữu cơ no X tác dụng với hydrogen dƣ (Ni, to) thu đƣợc chất hữu cơ Y. Cho chất Y tác dụng với chất Z trong điều kiện thích hợp thu đƣợc ester có mùi chuối chín. Tên thay thế của X là A. aldehyde isovaleric.

B. 3-methylbutanal.

C. 2-methylbutanal

D. etanoic acid.

29

Hƣớng dẫn giải: Ester có mùi chuối chín là isoamyl acetate: CH3COOCH2CH2CH(CH3)2 Ni ,t  CH3-CH(CH3)-CH2-CH2OH (Y) CH3-CH(CH3)-CH2-CHO (X) + H2  o



H ,t   CH3COOCH2CH2CH(CH3)2 + H2O. CH3-CH(CH3)-CH2-CH2OH (Y) +CH3COOH (Z)   0

=> Đáp án B. Câu 17: Số CTCT ester mạch hở, có CTPT C5H8O2 có đồng phân hình học là A. 2

B. 3

C. 4

D.5

Hƣớng dẫn giải: Ta có:   v  2 ; v = 0 =>  = 2 Do có 1 liên kết  nằm trong nhóm chức ester nên còn 1 liên kết  nằm ngoài mạch. Số đồng phân ester có đồng phân hình học là COOC(C) =C -C

C -C =C -COOC

COOC -C =C =C

C -COOC =C -C

COOC=C -C -C => Đáp án D. Câu 18: Cho các nhận định sau: (1) Chất béo chứa các gốc acid béo không no thƣờng là các chất rắn ở nhiệt độ thƣờng.

(2) Chất béo là triester của glycerol với các acid béo (3) Lipid gồm nhiều loại: chất béo, sáp, steroit, phospholipids,….

(4) Acid béo là các monocarboxylic acid có mạch carbon dài không phân nhánh và có chẵn nguyên tử carbon (12C - 24C).

(5) Phản ứng thủy phân chất béo trong môi trƣờng kiềm là phản ứng một chiều.

(6) Khi đun chất béo lỏng với hydrogen có xúc tác Ni trong nồi hấp thì chúng chuyển thành chất béo rắn.

Các nhận định đúng là A. (2); (3); (4); (5); (6).

B. (2); (3); (4).

C. (3); (5); (6).

D. (1); (2); (3); (4); (5).

30

Hƣớng dẫn giải: Các nhận định đúng là (2); (3); (4); (5); (6).

(1) Chất béo chứa các gốc acid béo không no thƣờng là các chất lỏng ở nhiệt độ thƣờng. Chất béo chứa các gốc acid béo no thƣờng là các chất rắn ở nhiệt độ thƣờng. => Đáp án A. Câu 19: Thủy phân ester X trong dung dịch acid, thu đƣợc CH3COOH và CH3OH. CTCT của X là A. C2H5COOC2H5.

B. CH3COOC2H5.

C. C2H5COOCH3.

D. CH3COOCH3.

Hƣớng dẫn giải: PTPƢ: H 2 SO4 ,t   CH3COOH + CH3OH => Đáp án D. CH3COOCH3 + H2O   0

Câu 20: Khi thực hiện phản ứng xà phòng hoá chất sau đây thì thu đƣợc glycerol?

A. methyl formate.

B. benzyl acetate.

C. tristearin.

D. ethyl acetate.

Hƣớng dẫn giải: Tristearin có công thức là (CH3[CH2]16COO)3C3H5 Phƣơng trình hoá học: t (CH3[CH2]16COO)3C3H5 + 3NaOH   3CH3[CH2]16COONa + C3H5(OH)3 0

=> Đáp án C. Câu 21: Đun nóng ester CH2 = CHCOOCH3 với một lƣợng vừa đủ dung dịch NaOH, sản phẩm thu đƣợc là A. CH3COONa và CH3CHO.

B. C2H5COONa và CH3OH.

C. CH3COONa và CH2 = CHOH.

D. CH2 = CHCOONa và CH3OH.

Hƣớng dẫn giải: PTPƢ: t CH2 = CHCOOCH3 + NaOH   CH2 = CHCOONa + CH3OH 0

=> Đáp án D. 31

Câu 22: Khi xà phòng hóa tripanmitin ta thu đƣợc sản phẩm là A. C15H31COONa và glycerol.

B. C15H31COONa và etanol.

C. C17H35COOH và glycerol.

D. C17H35COONa và glycerol.

Hƣớng dẫn giải: Tripanmitin có công thức là C15H31COO)3C3H5 t C15H31COO)3C3H5 + 3NaOH   3C15H31COONa + C3H5(OH)3 0

Câu 23: Cho hợp chất hữu cơ X (chứa các nguyên tố C, H, O) và có khả năng tham gia phản ứng tráng gƣơng. Số hợp chất thỏa mãn tính chất của X là? (Biết MX = 74 đvC) A. 3.

B.4.

C. 5.

D.6.

Hƣớng dẫn trả lời: Số hợp chất thoã mãn tính chất của X là HCOOC2H5

CHO -COOH

CH2(OH) -CH2 -CHO

CH3 -CH(OH) -CHO

CH3 -O -CH2 -CHO => Đáp án C. Câu 24: Hợp chất X có công thức C4H8O2. Khi cho X tác dụng với dung dịch NaOH tạo ra chất Y có công thức C3H5O2Na. CTCT của X là A. CH3COOC2H5

B. C2H5COOC2H5

C. HCOOC3H7

D.C2H5COOCH3

Hƣớng dẫn giải: X tác dụng với NaOH sinh ra muối=>X là ester hoặc acid. Vì trong muối chỉ có 3C< số C trong Y=>Y chỉ có thể là ester.

C3H5O2Na có CTCT của Y là CH3CH2COONa. Vậy ester X có CTCT là CH3CH2COOCH3 => Đáp án D. Câu 25: Hợp chất mạch hở X, có CTPT C4H8O3. Cho X tác dụng với dung dịch NaOH đun nóng, thu đƣợc muối Y và alcohol Z. Alcohol Z hòa tan đƣợc Cu(OH)2.

Số đồng phân cấu tạo thỏa mãn điều kiện trên của X là A. 1

B. 2

C. 3 32

D. 4

Hƣớng dẫn giải: Alcohol Z hòa tan đƣợc Cu(OH)2 nên phải có 2 nhóm -OH liến kề nhau.

Trong Công thức phân của X có 3 nguyên tử Oxi, suy ra X là hợp chất tạp chức, chứa 1 nhóm -COO và 1 nhóm -OH. Vậy các CTCT thoả mãn các điều kiện của X là HCOOCH2 -CH(OH) -CH3 HCOOCH(CH3) -CH2OH CH3COOCH2 -CH2OH => Đáp án A. Câu 26: Hai ester A và B là dẫn xuất của benzen có CTPT là C9H8O2. A và B đều cộng hợp với Br2 tỉ lệ mol 1 : 1. A tác dụng với dung dịch NaOH cho 1 muối và 1 andehit. B tác dụng với dung dịch NaOH dƣ cho 2 muối và nƣớc. CTCT của A và B lần lƣợt là A. C6H5COOCH=CH2 và CH2=CH -COOC6H5.

B. HOOC-C6H4-CH=CH2 và HCOOCH=CH-C6H5.

C. C6H5COOCH=CH2 và C6H5-CH=CH-COOH. D. HOOC-C6H4-CH=CH2 và CH2=CH-COOC6H5.

Hƣớng dẫn giải: A và B đều phản ứng cộng với Br2 theo tỷ lệ mol 1:1=>A và B đều có 1 liên kết C=C.

 1 Muối + 1 aldehydes => A là ester với gốc hydrocarbon A + NaOH  alcohol có liên kết C=C gắn với -COO - dạng RCOO -CH=CH -R’.  2 Muối và H2O => B là ester của phenol RCOO -C6H4 -R’ B + NaOH  => Đáp án A. Câu 27: Cho sơ đồ chuyển hoá sau: (1). C3H4O2 + NaOH → (X) + (Y) (2). (X) + H2SO4 loãng → (Z) + (T) (3). (Z) + AgNO3 + NH3 + H2O → (E) + Ag ↓ + NH4NO3

33

(4). (Y) + AgNO3 + NH3 + H2O → (F) + Ag ↓ + NH4NO3 Các chất Y và Z có thể là A. HCHO và HCOOH.

B. CH3CHO và HCOONa.

C. HCOOH và CH3CHO.

D. HCHO và CH3CHO

Hƣớng dẫn giải: Phƣơng trình hoá học: HCOOCH=CH2 + NaOH → HCOONa + CH3CHO 2HCOONa + H2SO4 → 2HCOOH + Na2SO4.

HCOOH + 2AgNO3 + 4NH3 + H2O → (NH4)2CO3 + 2Ag + 2NH4NO3 CH3CHO + 2AgNO3 + 3NH3 + H2O → CH3COONH4 + 2Ag + 2 NH4NO3. => Đáp án C. Câu 28: Phản ứng nào sau đây dùng để điều chế xà phòng?

A. Đun nóng acid béo với dung dịch kiềm. B. Đun nóng glycerol với các acid béo.

C. Đun nóng chất béo với dung dịch kiềm. D. Cả A, B đều đúng.

Hƣớng dẫn giải: Muốn sản xuất xà phòng, ngƣời ta đun chất béo với dung dịch kiềm trong các thùng kín ở nhiệt độ. => Đáp án C. Câu 29: Dầu chuối là ester có tên isoamyl acetate, đƣợc điều chế từ những chất nào sau đây?

A. CH3COOH, (CH3)2CH-CH2-CH2OH. B. CH3COOH, (CH3)2CH-OH. C. (CH3)2CH-CH2OH, CH3COOH.

D. CH3OH, CH3COOH.

Hƣớng dẫn giải: CTCT của dầu chuối: CH3COOCH2CH2(CH3)3 t0 ,H 

  CH3COOCH2CH2(CH3)3 PTPƢ: CH3COOH + (CH3)2CH-CH2-CH2OH   => Đáp án A. Câu 30: Khi thực hiện phản ứng xà phòng hóa tripalmitin ta thu đƣợc sản phẩm là A. C17H35COOH và glycerol

B. C15H31COONa và etanol

C. C15H31COONa và glycerol.

D. C17H35COONa và glycerol.

34

Hƣớng dẫn giải: Công thức của tripalmitin là (CH3[CH2]14COO)3C3H5 t (CH3[CH2]14COO)3C3H5 + NaOH   CH3[CH2]14COONa + C3H5(OH)3 0

=> Đáp án C. 3.1.2. Bộ câu hỏi bài tập có hướng dẫn giải Câu 1: Làm bay hơi 7,4 gam một ester X thu đƣợc một thể tích hơi bằng thể tích của 3,2 gam khí oxi ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất. Khi thực hiện phản ứng xà phòng hoá 7,4 gam X với dung dịch NaOH ( phản ứng hoàn toàn) thu đƣợc sản phẩm có 6,8 gam muối. Tên gọi của X là A. ethyl formate.

B. vinyl formate.

C. isopropyl formate.

D. methyl acetate.

Hƣớng dẫn giải: Ta có: nX = no2 = 0,1 mol => MX = 74 => X là ester đơn chức có CTPT C3H6O2 (M = 74). t  RCOONa + R’OH (1) PTPƢ: RCOOR’ + NaOH  0

0,1 mol

0,1 mol

Ta có: mRCOONa = 0,1.(R + 67) = 6.8 => R = 1 (là H) => R’ = 74 - 44 - 1 = 29 (là C2H5 -) Vậy X là HCOOC2H5 (ethyl formate) => Đáp án A. Câu 2: Đun 20,4 gam một chất hữu cơ A đơn chức với 300 ml dung dịch NaOH 1 M thu đƣợc muối B và hợp chất hữu cơ C. Cho C phản ứng với Na dƣ thu đƣợc 2,24 lit H2 (đktc). Nung B với NaOH rắn thu đƣợc khí D có tỉ khối đối với O2 bằng 0,5. Khi oxi hóa C bằng CuO đƣợc chất hữu cơ E không phản ứng với AgNO3/NH3.

Xác định CTCT của A? A. CH3COOCH2CH2CH3

B. C2H5COOCH(CH3)2

C. C2H5COOCH2CH2CH3

D. CH3COO-CH(CH3)2

Hƣớng dẫn giải: Chất C tác dụng với Na sinh ra khí H2 => C là alcohol.

35

Oxi hóa C ra E không phản ứng với AgNO3 => C không là alcohol bậc 1.

Các đáp án cho A là ester đơn chức. Vậy B là muối của Na. Nung B với NaOH rắn tạo ra D có MD = 32.0,5 = 16 => D là CH4 => Gốc R trong D là CH3-. Đặt công thức của A là RCOOR’ CH3COOR’ + NaOH  CH3COONa + R’OH R’OH + Na  R’ONa + H2 Ta có: nH2 = 0,1 mol => nalcohol = 2.0,1 = 0,2 mol nNaOH = 0,3 mol > nalcohol => NaOH dƣ, ester phản ứng hết. => nester = nAlcohol = 0,2 mol => Mester = 20,4/0,2 = 102 => R’ = 102 - 59 = 43 =>g ốc R’ là C3H7 -và alcohol bậc 2 => Đáp án D. Câu 3: Thủy phân hoàn toàn 0,2 mol một ester E cần dùng vừa đủ 100 gam dung dịch NaOH 24%, thu đƣợc một alcohol và 43,6 gam hỗn hợp muối của hai carboxylic acid đơn chức. Hai acid đó là A. HCOOH và C2H5COOH.

B. CH3COOH và C2H5COOH.

C. C2H5COOH và C3H7COOH.

D. HCOOH và CH3COOH. .

Hƣớng dẫn giải:

 ester E có 3 chức tạo ra bới nE =0,2 mol; nNaOH = 0,6 mol = 3nE  alcohol 3chức và hai acid. t (R1COO)2ROOCR2 + 3NaOH   2R1COONa + R2COONa + R(OH)3.

0

0,2 mol

0,4 mol

Khối lƣợng muối: 0,4(R1+67) + 0,2(R2 +67) = 43,6 R1 =1; R2 =15

0,2 mol 2R1 + R2 = 17

Đáp án D.

Câu 4: Để xà phòng hóa hoàn toàn 2,22 gam hỗn hợp hai ester là đồng phân X và Y, cần dùng 30 ml dung dịch NaOH 1M. Khi đốt cháy hoàn toàn hai hỗn hợp ester đó thì thu đƣợc khí

và hơi nƣớc với tỉ lệ thể tích

. Tên gọi của

hai ester là A. methyl acetate; ethyl formate.

B. propyl formate; isopropyl formate.

C. ethyl acetate; methyl propionate.

D. methyl acrylate; vinyl acetate.

36

Hƣớng dẫn giải: 2 ester no, đơn chức, mạch

Do hở. CTPT của ester có dạng

.

Trừ ester của phenol, ester đơn chức sẽ tác dụng với NaOH theo tỉ lệ mol 1:1.

Suy ra: .

CTPT C3H6O2 chỉ tồn tại 2 ester đồng phân là HCOOC2H5 (ethyl formate) và CH3COOCH3 (methyl acetate)

Đáp án A.

Câu 5: Xà phóng hóa 22,2 gam hỗn hợp gồm 2 ester đồng phân, cần dùng 12 gam NaOH, thu 20,492 gam muối khan (hao hụt 6%). Trong X chắc chắn có một ester với công thức và số mol tƣơng ứng là A. HCOO

0,2 mol.

B.

C. HCOO

0,15 mol.

D.

0,2 mol.

0,15 mol.

Hƣớng dẫn giải Theo giả thiết ta có:

mol;

CTPT của 2 ester có dạng

.

Vậy CTCT của 2 ester là HCOO Gọi x là số mol của HCOO

và

.

và y là số mol của

{

{

. Ta có: Đáp án A.

Câu 6: Cho m gam chất hữu cơ đơn chức X tác dụng vừa đủ với 50 gam dung dịch NaOH 8%, sau khi phản ứng hoàn toàn thu đƣợc 9,6 gam muối của một acid hữu cơ và 3,2 gam một alcohol. Công thức của X là A. CH3COOC2H5.

B. C2H5COOCH3.

C. CH2=CHCOOCH3.

D. CH3COOCH=CH2.

37

Hƣớng dẫn giải: Gọi công thức của X là RCOOR’. Ta có nNaOH= 0,1 mol t RCOOR’ + NaOH   RCOONa + R’OH 0

0,1mol

0,1 mol

0,1 mol

0,1 mol

=> Đáp án B. Câu 7: Thủy phân ester A no, đơn chức, mạch hở bằng dung dịch NaOH thu đƣợc một muối hữu cơ khối lƣợng bằng 41/37 khối lƣợng của A. CTCT thu gọn của A là A. HCOO

B.HCOOCH=CH2

C.

D.

Hƣớng dẫn giải Gọi công thức tổng quát của ester A là RCOOR’.

PTPƢ:

t RCOOR’ + NaOH   RCOONa + R’OH 0

Theo đề bài chỉ có thể là

-

.

=> Đáp án D. Câu 8: Để xà phóng hóa hoàn toàn 52,8 gam hỗn hợp hai ester no, đơn chức, mạch hở là đồng phân của nhau cần vừa đủ 600 ml dung dịch KOH 1M. Biết cả hai ester này đều không tham gia phản ứng tráng bạc. Công thức hai ester là A. CH3COOC2H5 và HCOOC3H7.

B. C2H5COOC2H5 và C3H7COOCH3.

C. HCOOC4H9 và CH3COOC3H7.

C. C2H5COOCH3 và CH3COOC2H5.

Hƣớng dẫn giải: Theo giả thiết hai ester là đồng phân của nhau nên khối lƣợng phân tử của chúng bằng nhau.

38

.

Vì cả hai ester này đều không tham gia phản ứng tráng bạc và có khối lƣợng phân tử là 88 nên suy ra công thức của hai ester này là C2H5COOCH3 và CH3COOC2H5 => Đáp án C. Câu 9: Thủy phân hoàn toàn 0,2 mol một ester E cần dùng vừa đủ 100 gam dung dịch NaOH 24%, thu đƣợc một alcohol và 43,6 gam hỗn hợp muối của hai carboxylic acid đơn chức. Hai acid đó là A. HCOOH và C.

và

B. và

.

.

D. HCOOH và

Hƣớng dẫn giải Ta có Ta thấy

.

Mà ester E + dd NaOH

một alcohol và hỗn hợp hai muối của acid đơn chức.

2 0,2

+

0,4

+ 0,2

Ta có: 0,4.(

HCOOH và CH3COOH => Đáp án A. Câu 10: X là một ester, no, đơn chức, có tỉ khối hơi đối với CH4 là 5,5. Nếu đem đun 2,2 gam ester X với dung dịch NaOH (dƣ), thu đƣợc 2,05 gam muối. CTCT thu gọn của X là A. CH3COOC2H5.

B. HCOOCH2CH2CH3.

C. C2H5COOCH3.

D. HCOOCH(CH3)2.

Hƣớng dẫn giải: Mester = 5,5.16 = 88 → nester = 2,2/88 = 0,025 mol => nester = nmuối = 0,025 mol => Mmuối = 2,05/0,025 = 82 => R=82 - 67 = 15 => R là CH3- => Đáp án A.

39

Câu 11: Đun nóng 0,1 mol ester no, đơn chức mạch hở X với 30 ml dung dịch hydroxide kim loại kiềm A 20% (D = 1,2 g/ml). Sau khi kết thúc phản ứng xà phòng hoá, cô cạn dung dịch thì thu đƣợc chất rắn Y và 4,6 gam alcohol Z, biết rằng Z bị oxi hoá bởi CuO thành sản phẩm có khả năng phản ứng tráng bạc. Đốt cháy chất rắn Y thì thu đƣợc 9,54 gam muối carbonat, 8,26 gam hỗn hợp CO2 và hơi nƣớc. CTCT của X là A. C2H5COOCH3. B. CH3COOC2H5.

C. HCOOCH3. D. CH3COOCH3.

Hƣớng dẫn giải: X là ester no, đơn chức, mạch hở nên gọi công thức của X là : CnH2n+1COOCmH2m+1 ( 0  n; 1  m) Ta có: nX = nAOH (phản ứng) = nZ =0,1 mol =>MZ = 14m + 18 =

4,6 = 46 => m = 2 0,1

Mặt khác: nA =

30.1,2.20 9,54 = 2. => MA = 23 100.( M A  17) 2 M A  60

A là Na

=> nNaOH (ban đầu) = C H COONa : 0,1 mol Y  n 2 n 1 NaOH d -: 0,18  0,1  0,08 mol

Vậy:

 O2 , t 0



Na 2 CO 3  CO 2 H O  2

mY + mo2 (phản ứng) = m Na 2CO 3  m CO 2  m H2O

Hay 0,1(14n+68) + 0,08.40 +

(3n  1) .0,1.32 = 9,54 + 8,26 => n = 1 2

=> X : CH3COOCH3 => Đáp án D. Câu 12: Cho 0,01 mol một ester X của acid hữu cơ phản ứng vừa đủ với 100 ml dung dịch NaOH 0,2 M, sản phẩm tạo thành chỉ gồm một alcohol Y và một muối Z với số mol bằng nhau. Mặt khác, khi xà phòng hoá hoàn toàn 1,29 gam ester đó bằng một lƣợng vừa đủ là 60 ml dung dịch KOH 0,25 M, sau khi phản ứng kết thúc đem cô cạn dung dịch đƣợc 1,665 gam muối khan. Công thức của ester X là A. C4H8(COOC2H5)

B. C2H4(COO)2C4H8

40

C. C2H4(COOC4H9)2

D. C4H8(COO)2C2H4

Hƣớng dẫn giải: Ta có: nZ = nY => X chỉ chứa chức ester Số nhóm chức ester là

n NaOH 0,1.0,2 = = 2 => CT của X có dạng: nX 0,01

R(COO)2R’ Từ phản ứng thủy phân: nacid = nmuối = => M muối = MR + 83.2 =

1,665 = 0,0075

1n KOH 2

=

1 .0,06.0,25 2

= 0,0075 mol

222 => MR = 56  R là -C4H8-

Mester = 1,29 = 172  R + 2.44 + R’ = 172 => R’ = 28 (-C2H4-) 0,0075

Vậy X là C4H8(COO)2C2H4 => Đáp án D. Câu 13: Cho 0,1 gam một ester X vào 50 gam dung dịch NaOH 10% đun nóng đến khi phản ứng hoàn toàn (các chất bay hơi không đáng kể). Dung dịch thu đƣợc có khối lƣợng 58,6 gam. Cô cạn dung dịch thu đƣợc 10,4 gam chất rắn khan. CTCT của X là A. CH2=CHCOOCH3

B. HCOOCH2 -CH=CH2

C. HCOOCH=CH2

D. CH3COOCH3

Hƣớng dẫn giải: - Theo định luật bảo toàn khối lƣợng và giả thiết, ta có: mX = mdd sau phản ứng -mdd NaOH = 8,6 MX =

8,6  86 => X: C4H6O2 (RCOOR’) 0,1

t  RCOONa + R’OH - PTPƢ: RCOOR’ + NaOH  0

 0,1 mol   0,1 mol 0,1 mol  - Chất rắn gồm: + RCOONa: 0,1 mol; NaOH dƣ: 0,025 mol + mchất rắn = 0,1.(R + 67)+ 0,025.40 = 10,4 => R = 27 (CH2=CH -), R’ = 15 (CH3 -)

41

Vậy CTCT của X là CH2=CHCOOCH3 (methyl acrylate) => Đáp án A. Câu 14: Cho 13,6 gam phenyl acetate tác dụng với 200ml dung dịch NaOH 1,5M đun nóng. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu đƣợc dung dịch X. Cô cạn X thu đƣợc a gam chất rắn khan, Gía trị của a là A. 16,2 gam

B. 12,2 gam

C. 23,8 gam

D. 19,8gam

Hƣớng dẫn giải: Theo giả thiết ta có: nCH3COOC6 H5 

13,6  0,1mol; nNaOH  0,2.1,5  0,3mol 136

PTPƢ: t CH3COOC6H5 + NaOH   CH3COONa + C6H5OH 0

0,1 mol

0,1 mol

0,1 mol

0,1 mol

t C6H5OH + NaOH   C6H5ONa + H2O 0

0,1 mol

0,1 mol

(1)

(2)

0,1 mol

Suy ra: mchất rắn = mCH3COONa  mC6 H5ONa  mNaOH dƣ = 23,8 gam => Đáp án C. Câu 15: Một hỗn hợp A gồm 2 ester đơn chức X, Y (MX < My). Đun nóng 12,5 gam hỗn hợp A với một lƣợng dung dịch NaOH vừa đủ thu đƣợc 7,6 gam hỗn hợp alcohol no B, đơn chức có khối lƣợng phân tử hơn kém nhau 14 đơn vị carbon và hỗn hợp hai muối Z. Đốt cháy 7,6 gam B thu đƣợc 7,84 lít khí CO2 (đktc) và 9 gam H2O. Phần trăm khối lƣợng của X, Y trong hỗn hợp A lần lƣợt là A. 59,2%; 40,8%

B. 50%; 50%

C. 66,67%; 33,33%

D.40,8%; 59,2%

Hƣớng dẫn giải: Từ đề bài => A chứa 2 ester của 2 alcohol đồng đẳng kế tiếp. Đặt công thức chung của alcohol là C n H 2 n 1OH

nCO2 = = 0,35 mol; nH 2O = 0,5 mol => nB = nH 2O - n CO 2 = 0,5 - 0,35 = 0,15 mol =>

n

=

nCO2 nB

C H OH : 0,1 mol = 2,33. Vậy B  2 5

C 3 H 7 OH : 0,05 mol

42

Đặt công thức chung của hai ester là RCOOR => nester = nNaOH = nmuối = nY = 0,15 mol => mZ = 12,5 + 0,15.40 - 7,6 = 10,9 g => M muèi = M R + 67 =

10,9 =72,67 0,15

=> M R = 5,67 Nhƣ vậy trong hai muối có một muối là HCOONa Hai ester X, Y có thể là

HCOOC2 H 5 HCOOC3 H 7 (I)  hoặc (II)  C x H y COOC3 H 7 C x H y COOC2 H 5 x  1 y  3

- Trƣờng hợp (I) => 

- Trƣờng hợp (II) => 12x + y = 8 ( loại) X : HCOOC2 H 5 : 59,2% Vậy A  Y : CH 3 COOC3 H 7 : 40,8%

=> Đáp án A Câu 16: Xà phòng hoá hoàn toàn 0,1 mol ester X ( no,đơn chức, mạch hở) bằng 100 gam dung dịch gồm NaOH 4% và KOH 5,6%. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu đƣợc 13,8 gam chất rắn khan, ngƣng tụ toàn bộ phần hơi bay ra tạo thành 95 gam chất lỏng. Công thức của X là A. C2H5COOCH3.

B. C2H5COOC2H5.

C. C2H5COOC2H5.

D. CH3COOC2H5.

Hƣớng dẫn giải: Ta có: nNaOH + nKOH = 0,2 > nx = 0,1 mol => X phản ứng hết nR’OH = nRCOOR’ = 0,1 mol => mR’OH = 95 -90,4= 4,6 gam => MR’OH = 46 => R’ = 29 ( C2H5 -)

mH2O/ dd(KOH , NaOH )100(456)90,4 mRCOOR’ = mR’OH + mchất rắn -m(NaOH, KOH) = 8,8 gam MRCOOR’ = 88 => R = 15 => X là CH3COOC2H5 => Đáp án D. 43

Câu 17: Cho 0,01 mol một ester X của acid hữu cơ phản ứng vừa đủ với 100 ml dung dịch NaOH 0,2 M, sản phẩm tạo thành chỉ gồm một alcohol Y và một muối Z với số mol bằng nhau. Mặt khác, khi xà phòng hoá hoàn toàn 1,29 gam ester đó bằng một lƣợng vừa đủ là 60 ml dung dịch KOH 0,25 M, sau khi phản ứng kết thúc đem cô cạn dung dịch đƣợc 1,665 gam muối khan. Công thức của ester X là A. C2H4(COO)2C4H8.

B. C4H8(COOC2H5)2.

C. C2H4(COOC4H9)2.

D. C4H8(COO)2C2H4

Hƣớng dẫn giải: Ta xét tỷ lệ:

nX nNaOH



1 nên ester X có 2 chức ester.

2

Mặt khác, sản phẩm thu đƣợc chỉ gồm 1 alcohol và 1 muối nên ester tạo thành từ alcohol 2 chức và acid 2 chức.Ta có: 1,665  222  C4 H 8 (COOK )2 0,06.0, 25 : 2 => Đáp án D. 1, 29   172  C4 H 8 (COO) 2 C2 H 4 0,06.0, 25 : 2

M muoi  M ester

Câu 18: Thuỷ phân hoàn 0,15 mol ester X của 1 acid đa chức và 1 alcohol đơn chức cần 100 ml dung dịch NaOH 10% (d = 1,2 g/ml) thu đƣợc alcohol Y và 22,2 gam muối. Lấy hết Y tác dụng với CuO dƣ, sản phẩm sinh ra cho tác dụng với dung dịch AgNO3/NH3 dƣ thì thu đƣợc 129,6 gam kết tủa. Vậy X là A. CH2(COOC2H5)2.

B. CH2(COOCH3)2.

C. (COOC2H5)2

D. (COOCH3)2.

Hƣớng dẫn giải: nNaOH = 0,3 mol; nAg = 1,2 mol Gọi Công thức của ester X là R1(COOR2)2 PTPƢ:

R1(COOR2)2 + 2NaOH 0,3 mol

 

t   R1(COONa)2 + 2R2OH 0

0,3 mol

nAg : nR2OH  4 :1 => CH3OH (methylic alcohol), Mmuối = Vậy X là : CH2(COOCH3)2 => Đáp án B.

44

22,2 = 148 0,15

Câu 19: E là ester mạch không nhánh chỉ chứa C, H, O, không chứa nhóm chức nào khác. Đun nóng một lƣợng E với 150 ml dung dịch NaOH 1M đến kết thúc phản ứng. Để trung hoà dung dịch thu đƣợc cần 60ml dung dịch HCl 0,5M. Cô cạn dung dịch sau khi trung hoà đƣợc 11,475 gam hỗn hợp hai muối khan và 5,52 gam hỗn hợp 2 alcohol đơn chức. CTCT của ester E là A. CH3-CH2-OOC-CH2COOCH3.

B. HCOOCH3 và CH3COOC2H5.

C. C2H5-COO-C2H5.

D. CH3CH2CH2-OOC-CH2CH2COOCH3.

Hƣớng dẫn giải: nNaOH = 0,15 -0,03 = 0,12 mol Hai muối thu đƣợc là muối hữu cơ và NaCl. Mặt khác, thu đƣợc 2 alcohol đơn chức nên acid hữu cơ phải là acid 2 chức. => Mmuối =

11,475  0,03.58,5 = 162 0,12 : 2

=> Công thức của muối là NaOOC -CH2CH2COOCH3 M ancol 

C3 H 7OH 5,52  46   0,12 CH 3OH

=> CTCT của ester E là: CH3CH2CH2-OOC-CH2CH2COOCH3. => Đáp án D. Câu 20: Hỗn hợp X gồm 2 ester đơn chức. Cho 0,5 mol X tác dụng với dung dịch AgNO3/NH3 dƣ thu đƣợc 43,2 gam Ag. Cho 14,08 gam X tác dụng với dung dịch KOH vừa đủ thu đƣợc hỗn hợp 2 muối của 2 acid đồng đẳng liên tiếp và 8,256 gam hỗn hợp 2 alcohol no đơn chức đồng đẳng liên tiếp, mạch hở. Công thức của 2 alcohol là A. C3H7OH và C4H9OH.

B. CH3OH và C2H5OH.

C. C2H5OH và C3H7OH.

D. C4H9OH và C5H11OH.

Hƣớng dẫn giải: Theo đề bài, ta có: +Cho 0,5 mol X tác dụng với dung dịch AgNO3/NH3 dƣ thu đƣợc 0,4 mol Ag nên trong X có 1 ester là HCOOR => nHCOOR = 0,4:2 = 0,2 mol +Mặt khác khi thủy phân X trong KOH cho hỗn hợp hai muối của 2 acid đồng đẳng kế tiếp nên ester còn lại là CH3COOR1 => nCH3COOR1 = 0,5 - 0.2 = 0,3 mol → nHCOOR : nCH3COOR1 = 2:3 45

Trong 14,8 gam X, gọi số mol của HCOOR là 2x, số mol của CH3COOR1: 3x mol Áp dụng định luật bảo toàn khối lƣợng : mX + mKOH = mmuối + malcohol 14,08 + (0,2x + 0,3x).56 = 0,2x.MHCOONa + 0,3x. M CH3COONa + 8,256

 x  0,32  nancol  (3  2).x  0,16  M ancol 

8, 256  51,6 0,16

Mà 2 alcohol đây là 2 alcohol no, đơn chức, đồng đẳng liên tiếp, mạch hở nên sẽ có công thức là C2H5OH và C3H7OH => Đáp án C. Câu 21 : Khi cho 0,15 mol một ester X (tạo bởi một carboxylic acid chứa 2 nhóm COOH và alcohol đơn chức Y) tác dụng hoàn toàn với NaOH đun nóng thu đƣợc 13,8 gam Y và một muối có khối lƣợng ít hơn khối lƣợng X là 7,5%. CTCT của X là A. (COOCH3)2.

B. CH2(COOC2H5)2.

C. CH2(COOCH3)2.

D. (COOC2H5)2.

Hƣớng dẫn giải: Gọi công thức của ester X là R(COOR’)2 t PTPƢ: R(COOR’)2 + 2 NaOH   R(COONa)2 + 2 R’OH. 0

  0,3 mol

0,15 mol Ta có: MROH = MR’ + 17 = Mà MR + 67 × 2 =

13,8 = 46 => MR’ = 29 => R’ là C2H5 -.

0,3

92, 5 × (MR + 146). MR = 14 => R là - CH2 -.

100

Vậy ester X là CH2(COOC2H5)2 => Đáp án B. Câu 22: Cho m gam hỗn hợp X gồm ba ester đều đơn chức tác dụng tối đa với 400 ml dung dịch NaOH 1M, thu đƣợc hỗn hợp Y gồm hai alcohol cùng dãy đồng đẳng và 34,4 gam hỗn hợp muối Z. Đốt cháy hoàn toàn Y, thu đƣợc 3,584 lít khí CO2 (đktc) và 4,68 gam H2O. Giá trị của m là A. 22,44.

B.21,10.

C. 25,14.

D. 24,24.

Hƣớng dẫn giải: Theo đề bài, ta có: Y + O2 → 0,16 mol CO2 + 0,26 mol H2O.

46

=> Y có dạng CnH2n+2O → Y là C1,6H5,2O = 0,1 mol < mol NaOH → có ester của phenol =

(0,4  0,1) = 0,15 mol.

2

=> mY = 0,1.40,4 = 4,04 gam.

X + NaOH → alcohol Y + muối Z + H2O. (số mol H2O = số mol ester của phenol). Áp dụng định luật bảo toàn khối lƣợng, ta tính đƣợc: mX = 34,4 + 4,04 + 18.0,15 - 0,4.40 = 25,14 gam => Đáp án C. Câu 23: Hỗn hợp E gồm ba ester mạch hở, đều có bốn liên kết π trong phân tử, trong đó có một ester đơn chức là ester của metacrylic acid và hai ester hai chức là đồng phân của nhau. Đốt cháy hoàn toàn 12,22 gam E bằng O2, thu đƣợc 0,37 mol H2O. Mặt khác, cho 0,36 mol E phản ứng vừa đủ với 234 ml dung dịch NaOH 2,5M, thu đƣợc hỗn hợp X gồm các muối của các carboxylic acid không no, có cùng số nguyên tử carbon trong phân tử; hai alcohol không no, đơn chức có khối lƣợng m1 gam và một alcohol no, đơn chức có khối lƣợng m2 gam. Tỉ lệ m1 : m2 có giá trị gần nhất với giá trị nào sau đây?

A. 2,7.

B. 1,1.

C. 4,7.

D. 2,9.

Hƣớng dẫn giải: +Theo đề bài khi hỗn hợp E + NaOH Cn H 2 n6O2 : x mol  x  y  0,36  x  0,135   => Tỉ lệ mol ester đơn  Cm H 2 m6O4 : y mol  x  2 y  0,585  y  0, 225

chức : ester 2 chức = 3 : 5. +Đốt cháy E Cn H 2 n6O2 : 3z mol 3z (14n  26)  5z (14m  58)  12,22   21,12n  35,2m  429,44  Cm H 2 m6O4 : 5 z mol 3z (n  3)  5 z (m  3)  0,37

=> Chỉ có n = 7 (vì n ≥ 6) => m = 8 là phù hợp. => Hỗn hợp E gồm: CH2=C(CH3)COOCH2C≡CH; CH3OOC-CH=CHCOOCH2CH=CH2 và CH3OOC -C(=CH2)COOCH2CH=CH2.

47

+Hỗn hợp E + NaOH C7H8O2 + NaOH → muối + CH≡C-CH2OH. 0,135

→

0,135 mol.

C8H10O4 + 2NaOH → 2muối + CH2=CHCH2OH + CH3OH. 0,225

→

=> Tỉ lệ m1 : m2 =

0,225

0,225 mol.

0,135.56 + 0, 225.58 = 2,8625 => Đáp án D. 0, 225.32

Câu 24: Cho 45 gam acetic acid phản ứng với 69 gam ethylic alcohol (xúc tác H2SO4 đặc), đun nóng, thu đƣợc 41,25 gam ethyl acetat. Hiệu suất của phản ứng ester hóa là A.62,50%

B. 50,50%

C. 40,00%

D. 31,25%

Hƣớng dẫn giải: Ta có: nacetic acid = 0,75 mol; nethylic alcohol = 1,5 mol =>alcohol dƣ PTPƢ: 

CH3COOH + C2H5OH

H ,t     0

CH3COOC2H5 + H2O

0,75 mol

0,75 mol

mester(lý thuyết) = 0,75.88 = 66 (g) => H 

41,25 .100%  62,5% 66

Đáp án A. Câu 25: Hỗn hợp X gồm HCOOH acid và CH3COOH acid (tỉ lệ mol 1:1). Lấy 5,3 gam hỗn hợp X tác với 5,75 gam CH3CH2OH (có xúc tác H2SO4 đặc) thu đƣợc m gam hỗn hợp ester (hiệu suất của các phản ứng ester hóa đều bằng 80%). Giá trị của m là A. 10,12 gam.

B. 6,48 gam.

C. 16,20 gam.

Hƣớng dẫn giải: Gọi công thức tƣơng đƣơng của hai acid là RCOOH Vì số mol hai aixt bằng nhau nên:

R

1  15  8 và M RCOOH  8  45  53( g / mol ) 2 48

D. 8,10 gam.

=> nRCOOH 

5,3 5,75  0,1(mol ) và nC2 H5OH   0,125  0,1 53 46

Do vậy tính sản phẩm theo số mol acid.

H 2 SO4 ,t   RCOOC2 H 5 + H2O PTPƢ: RCOOH + C2H5OH   0

0,1 mol

0,1 mol

Vậy mester = 0,1(8 + 44 + 29).

0,1 mol

80 = 6,48 (gam) => Đáp án B. 100

Câu 26: Hỗn hợp X gồm HCOOH và CH3COOH (tỉ lệ 1:1). Lấy 5,3 gam X tác dụng với 5,75 gam C2H5OH (có xúc tác H2SO4 đặc), thu đƣợc m gam hỗn hợp ester ( hiệu suất các phản ứng ester hoá đều bằng 80%). Giá trị của m là A. 6,48 gam.

B. 8,1 gam.

C. 16,2 gam.

D. 10,12 gam.

Hƣớng dẫn giải: Gọi công thức 2 acid là RCOOH với R 

1  15 8 2

nacid = 5,3: (8+45)=0,1 (mol) H 2 SO4 ,t   RCOOC2 H 5 + H2O PTPƢ: RCOOH + C2H5OH   0

0,1 mol

0,125 mol

mester = 0,1.80%.(8+44+29) = 6,48 => Đáp án A. Câu 27: Hỗn hợp A gồm acetic acid và ethanol. Chia A thành ba phần bằng nhau. + Phần 1 tác dụng với Kali dƣ thấy có 3,36 lít khí thoát ra. + Phần 2 tác dụng với Na2CO3 dƣ thấy có 1,12 lít khí CO2 thoát ra. Các thể tích khí đo ở đktc. + Phần 3 đƣợc thêm vào vài giọt dung dịch H2SO4, sau đó đun sôi hỗn hợp một thời gian. Biết hiệu suất của phản ứng ester hoá bằng 60%. Khối lƣợng ester tạo thành là bao nhiêu gam?

A. 10,56 gam

B. 5,20 gam.

C. 5,28 gam.

Hƣớng dẫn giải:

49

D. 8,80 gam.

n A  a  b  2 n H2  0,3 mol CH 3 COOH : a mol Hỗn hợp A  =>  a  2 n CO 2  0,1 mol C 2 H 5 OH : b mol

a  0,1 mol =>  b  0,2 mol Vì a < b (=> hiệu suất tính theo acid) => số mol ester thực tế thu đƣợc: n = 0,1.60% = 0,06 mol => Khối lƣợng ester thực tế thu đƣợc: m = 0,06.88 = 5,28 gam => Đáp án C. Câu 28: Cho 6,6 gam acetic acid phản ứng với hỗn hợp gồm 4,04 gam methylic alcohol và ethylic alcohol tỉ lệ 2:3 về số mol, (xúc tác H2SO4 đặc, t0) thì thu đƣợc m gam hỗn hợp ester. Hiệu suất chung là 60%. Giá trị của m là A. 8,8

B. 5,103

C. 4,44

D.4,944

Hƣớng dẫn giải: Gọi công thức chung của 2 alcohol là ROH Ta có: M RCOOH 

naxit 

2.32  3.46  40,4 => M R  40,4  17  23,4 5

6,6 4,04  0,11(mol ); nancol   0,1(mol ) 60 40,4

Ta thấy: nacid > nalcohol => tính theo alcohol 

H ,t   CH3COOR + H2O PTPƢ: CH3COOH + ROH  

nester 

0

0,1.60  0,06(mol ) 100

=> m = mester = 0,06. (15 + 44 + 23,4) = 4,944 gam => Đáp án D. Câu 29: Khi xà phòng hóa hoàn toàn 2,52g chất béo cần 90ml dung dịch KOH 0,1M. Chỉ số xà phòng hóa của chất béo là A.200

B. 190

C. 210

Hƣớng dẫn giải: Ta có:

50

D. 180

Để xà phóng hóa hoàn toàn 2,53 g chất béo cần 504 mg KOH. Vậy: Để xà phóng hóa hoàn toàn 1g chất béo cần 504 : 2,52 = 200mg KOH => Đáp án A. Câu 30: Cho 200 gam một loại chất béo có chỉ số acid bằng 7 tác dụng vừa đủ với một lƣợng NaOH, thu đƣợc 207,55 gam hỗn hợp muối khan. Khối lƣợng NaOH đã tham gia phản ứng là A.31 gam.

B. 32,36 gam.

C. 30 gam.

D. 31,45 gam.

Hƣớng dẫn giải: Chỉ số acid bằng 7 1400mg = 1,4g

phản ứng với acid béo tự do = 7.2000 =

Gọi CTPT của chất béo là +3 Mol

.

3

+

x

x/3

+ Mol: 0,025

+ 0,025

0,025

Áp dụng định luật bảo toàn khối lƣợng ta có:

=> Đáp án A. Câu 31: Chỉ số ester của một loại chất béo chứa 88,4% triolein là A. 168 .

B. 672 .

C. 720 .

Hƣớng dẫn giải - Công thức triolein: (C17H33COO)3C3H5 có M = 884 51

D. 224.

- Khối lƣợng chất béo: 1gam.

m(C17 H33COO )3 C3 H5  1.84% ; n(C17 H33COO)3 C3 H5  0,001mol  1m.mol Chỉ số ester = 3.1.56=168 => Đáp án A. Câu 32: Để trung hòa 28 gam chất béo có chỉ số acid là 6 cần m gam Ba(OH)2. Giá trị của m là A. 0,2565 gam.

B. 0,342 gam.

C. 0.171gam.

D. 0.684 gam

Hƣớng dẫn giải: - Trƣớc hết ta xác định nKOH trƣớc: Chỉ số acid =

=> nKOH =

3 2

nOH   nKOH  2nBa (OH )2 => nBa (OH )   1,5m.mol 2

mBa (OH )2  1,5.171  256,5mg  0,2565 g

=> Đáp án A.

Câu 33: Một chất béo X có chỉ số xà phòng hoá bằng 210. Khi xà phòng hoá 9,34 gam X tạo 0,92 gam glycerol. Chỉ số acid của chất béo X là A. 40

B. 30

C. 20

Hƣớng dẫn giải: 1g chất béo

210mg KOH

9,34g chất béo

1,9614g KOH (0,035025 mol)

RCOOH  KOH   RCOOK + H2O Mol

x

x

( RCOO)3 C3 H5  KOH  3RCOOK + C3 H 5 (OH )3 Mol

0,03

0,01

Ta có: x + 0,03 = 0,035025 => x = 0,005025 mol

0,005025.56.1000  30,128 => Đáp án B. Chỉ số acid = 9,34

52

D. 25

Câu 34: Cho 200 gam một loại chất béo có chỉ số acid bằng 7 tác dụng vừa đủ với một lƣợng NaOH, thu đƣợc 207,55 gam hỗn hợp muối khan. Khối lƣợng NaOH đã tham gia phản ứng là A. 32,36 gam.

B. 30 gam.

C. 31,45 gam.

D. 31gam.

Hƣớng dẫn giải: Chỉ số acid = 7 =>phản ứng với acid béo tự do = 7.200 = 1400(mg) = 1,4(g) => nKOH = 0,025 mol = nNaOH Gọi CTTQ của chất béo là (RCOO)3C3H5. t (RCOO)3C3H5 + 3 NaOH   3RCOONa + C3H5(OH)3 0

Mol:

x 3

x t RCOOH + NaOH   RCOONa 0

Mol:

0,025

0,025

+ H2O 0,025

Áp dụng định luật bảo toàn khối lƣợng ta có: mchất béo + mNaOH = mmuối + mglycerol + mH2O =>200 + (x + 0,025).40 = 207,55 + 92. + 18.0,025 =>x = 0,75 mol => nNaOH phản ứng = 0,75 + 0,025 = 0,775 (mol) => mNaOH phản ứng = 31 gam => Đáp án D. Câu 35: Xà phòng hoá hoàn toàn 178 gam tristearin trong dung dịch KOH thu đƣợc m gam muối kali stearat. Giá trị của m là A. 193,2 gam.

B. 200,8 gam.

C. 211,6 gam.

D. 183,6 gam.

Hƣớng dẫn giải:

n(C17 H35COO) 3 C3H5 = 0,02 (mol) PTPƢ: t (C17H35COO)3C3H5 + KOH   3C17H35COOK + C3H5(OH)3 0

=> mC17 H35COOK  0,6.322  193,2 g => Đáp án A.

53

Câu 38: Thủy phân chất béo glycerol tristearat (C17H35COO)3C3H5 cần dùng 1,2 kg NaOH. Biết hiệu suất phản ứng là 80%. Khối lƣợng glycerol thu đƣợc là A. 0,736 kg

B. 8,100 kg

C. 0.750 kg

D. 6,900 kg

Hƣớng dẫn giải: nNaOH = 0,03 (kmol) PTPƢ: t (C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH   3C17H35COONa + C3H5(OH)3 0

 0,03 (kmol) 

0,01 (kmol)

=> mC3H5 OH   0,01.92  0,92(kg ) 3

Vì hiệu suất phản ứng H= 80%=>

0,92.

80 =0,738 gam 100

=> Đáp án A. 3.2. Xây dựng bộ câu hỏi lí thuyết và bài tập không có hƣớng dẫn giải (chỉ có đáp án) để phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh theo các dạng của chƣơng 2 3.2.1. Bộ câu hỏi lí thuyết không có hướng dẫn giải Câu 1: Ester no, đơn chức, mạch hở có công thức tổng quát là A. CnH2nO2 (n ≥ 2).

B.CnH2n-2O2 (n ≥ 2).

C.CnH2n+2O2 ( n ≥ 2).

D.CnH2nO ( n ≥ 2).

Câu 2: Cho các chất sau : CH3COOCH3 (1) , HCOOCH3 (2) , CH3COCH3 (3) , CH3COOH (4) . Chất nào khi phản ứng với dung dịch NaOH cho cùng một sản phẩm là CH3COONa? A. (1) , (2), (3).

B. (3) , (4).

C. (1) ,(4).

Câu 3: Hợp chất X có CTCT: CH2=CH -COOC6H5 Tên gọi của X là A. phenyl acetate.

B. phenyl acrylate.

54

D. (4).

C. benzyl acetate.

D. benzyl acrylate.

Câu 4: Cho hợp chất X có công thƣc cấu tạo: C6H5COOCH3 Tên gọi của X là A. methyl benzoate.

B. benzyl acetate.

C. phenyl acetate.

D. ethyl benzoate.

Câu 5: Cho ester X có CTPT là C4H8O2, khi thủy phân trong môi trƣờng kiềm thu đƣợc ethylic alcohol. CTCT của X là : A. C3H7COOH.

B. CH3CH2COOCH3.

C. CH3COOCH2CH3.

D. HCOOC3H7.

Câu 6: Phát biểu nào sau đây là không đúng?

A. Ester có mùi thơm hoa quả B. Ester sôi ở nhiệt độ thấp hơn so với carboxylic acid tƣơng ứng.

C. Giữa các phân tử ester có liên kết hydrogen.

D. Ester của carboxylic acid thƣờng là những chất lỏng dễ bay hơi .

Câu 7: Một số ester đƣợc dùng trong hƣơng liệu, mỹ phẩm, bột giặt là nhờ các ester có các tính chất nào sau đây?

A. Có thể bay hơi nhanh sau khi sử dụng.

B. Có mùi thơm, an toàn với ngƣời.

C. Là chất lỏng dễ bay hơi.

D. Đều có nguồn gốc từ thiên nhiên.

Câu 8: Ester X không tác dụng với Na nhƣng tác dụng với NaOH đun nóng đƣợc glixerin và sodium acetat. Hãy cho biết CTPT của X? A. C9H16O6 B. C9H12O6 C. C9H14O6 D. C6H8O6 Câu 9: Từ dầu thực vật làm thế nào để thu đƣợc Bơ?

A. Hydrogen hóa chất béo lỏng.

B. ĐeHydrogen hóa chất béo lỏng.

C. Hydrogen hóa acid béo.

D. Xà phòng hóa chất béo lỏng.

Câu 10: Số ester không no mạch hở có chung công thức C4H6O2 tham gia đƣợc phản ứng xà phòng hóa tạo thành alcohol no là

55

A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Câu 11: Xà phòng hóa một hợp chất có CTPT C10H14O6 trong dung dịch NaOH dƣ, thu đƣợc glycerol và hỗn hợp gồm 3 muối (không có đồng phân hình học). Công thức của ba muối đó là A. CH3 -COONa, HCOONa và CH3 -CH=CH -COONa. B. CH2=CH -COONa, HCOONa và CH  C -COONa. C. HCOONa, CH  C -COONa và CH3 -CH2 -COONa. D. CH2=CH -COONa, CH3 -CH2 -COONa và HCOONa. Câu 12: Cho các chất sau : cyclopropan, benzene, styrene, methyl acrylate, vinyl acetate, dimethyl ether. Số chất có khả năng làm mất màu dung dịch nƣớc brôm là A. 3.

B.4.

C.5.

D.6.

Câu 13: Thuỷ phân một ester X có CTPT là C4H8O2 ta đƣợc acid Y và alcohol Z. X là Oxi hoá Z bởi O2 có xúc tác lại thu đƣợc Y. CTCT của A. C2H5COOCH3.

B. HCOOC3H7.

C. CH3COOC2H5.

D. HCOOCH3.

Câu 14: Chất hữu cơ X có CTPT là C3H4O2 thỏa mãn các điều kiện sau: X tác dụng với dung dịch NaOH (t0), không tác dụng với Na2CO3, làm mất màu dung dịch nƣớc brom. Vậy X có CTCT là A. HOC -CH2 -CHO .

B. CH2=CH –COOH.

C. CH3 -CO –CHO.

D. HCOO -CH=CH2.

Câu 15: Một hợp chất A có CTPT là C3H4O2. A tác dụng đƣợc với dung dịch Br2, NaOH, AgNO3/NH3, nhƣng không tác dụng đƣợc với Na. CTCT của A phải là A. CH3COOCH3.

B. HCOOCH=CH2.

C. CH2=CHCOOH.

D. HCOOCH2CH3.

Câu 16: Cho các nhận định sau: (1) Ester là sản phẩm của phản giữa acid và glycerol.

(2) Ester là hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm - COO (3) Ester no, đơn chức, mạch hở có CTPT là CnH2nO2, với n ≥ 2.

(4) Hợp chất CH3COOC2H5 thuộc loại ester.

56

(5) Sản phẩm của phản ứng giữa acid và alcohol là ester.

(6) Phản ứng thuỷ phân ester trong môi trƣờng acid là phản ứng một chiều.

Các nhận định đúng là A. (1), (2), (3), (4), (5).

B. (1), (3), (4), (5).

C. (1), (2), (3), (4), (6).

D. (2), (3), (4), (5).

Câu 17: Chất hữu cơ X có CTPT là C3H4O2. Chất X thỏa mãn sơ đồ phản ứng sau: X + H2  Y Y + NH3  CH3CH2COONH4 Chất X là A. H -COO -CH=CH2.

B. CH2(CHO)2.

C. CH2=CH-COOH.

D. CH3 -CO –CHO.

Câu 18: : Cho sơ đồ chuyển hóa sau : H 2O AgNO3 / NH 3 HCl A C2 H 4   A CuO   B    C   D  E

Các chất A, B, C, D, E trong sơ đồ lần lƣợt là A. C2H5OH, CH3COOH, CH3CHO, CH3COOC2H5.

B. C2H5OH, CH3CHO, CH3COONH4, CH3COOH, CH3COOC2H5.

C. CH3COOH, CH3CHO, C2H5OH, CH3COOC2H5.

D. CH3CHO, C2H5OH, CH3COOH, CH3COOC2H5.

Câu 19: . Cho sơ đồ chuyển hóa sau: Tinh bột → X → Y → Z → methyl acetate. Các chất Y, Z trong sơ đồ trên lần lƣợt là A. C2H4, CH3COOH.

B. CH3COOH, CH3OH.

C. CH3COOH, C2H5OH.

D. C2H5OH, CH3COOH.

Câu 20: Cho chuỗi biến đổi sau: C2H2 X  Y Z CH3COOC2H5.

Các chất X, Y, Z trong sơ đồ trên lần lƣợt là A. C2H4, CH3COOH, C2H5OH. B.CH3CHO, CH3COOH, C2H5OH. C. CH3CHO, C2H4, C2H5OH. 57

D. CH3CHO, C2H5OH, CH3COOH. Câu 21: Cho các chất: methyl benzoate, ethyl acetate, benzyl formate, ethylic alcohol, acrylic acid, phenol, phenylammonium chloride, benzylic alcohol, p-crezol. Trong các chất này, số chất tác dụng đƣợc với dung dịch NaOH là A. 3.

B. 4.

C. 5.

D. 6.

Câu 22: Cho dãy các chất: phenyl acetate, anlyl acetate, methyl acetate, ethyl formate, tripanmitin. Số chất trong dãy khi thủy phân trong dung dịch NaOH (dƣ), đun nóng sinh ra alcohol là A. 2.

B. 3.

C. 4.

D. 5.

Câu 23: Hợp chất hữu cơ mạch hở X có CTPT C6H10O4. Thủy phân X tạo ra hai alcohol đơn chức có số nguyên tử carbon trong phân tử gấp đôi nhau. Công thức của X là A. CH3OCO-CH2-COOC2H5.

B. C2H5OCO-COOCH3.

C. CH3OCO-COOC3H7.

D. CH3OCO-CH2-CH2-COOC2H5.

Câu 24: Hai chất X và Y có cùng CTPT C2H4O2. Chất X phản ứng đƣợc với kim loại Na và tham gia phản ứng tráng bạc. Chất Y phản ứng đƣợc với kim loại Na và hoà tan đƣợc CaCO3. Công thức của X, Y lần lƣợt là A. HOCH2CHO, CH3COOH

B. HCOOCH3, HOCH2CHO

C. CH3COOH, HOCH2CHO

D. HCOOCH3, CH3COOH

Câu 25: Cho sơ đồ chuyển hoá:  H2du ( Ni ,t )  NaOH ( du ,t )  HCl Triolein   X  Y  Z 0

0

Tên của Z là A. stearic acid.

B. oleic acid.

C. panmitic acid.

D. linoleic acid.

Câu 26: Cho 4 ester có CTPT sau: C3H4O2, C4H6O2, C3H6O2, C4H8O2. CTPT ứng với ester mà khi thủy phân cho ra hai chất hữu cơ đều có phản ứng tráng gƣơng là A. C3H4O2.

B. C4H6O2.

C. C3H4O2 và C4H6O2.

D. C3H6O2 và C4H8O2.

58

Câu 27: Cho các chất sau: CH3COOH, HCOOC6H5, HCOOCH3, C2H5COOCH=CH2, HCOONH4, CH3COOCH2 -CH=CH2, CH3COOC(CH3)=CH2, HCOOCH2 CH=CH2. Số chất khi tác dụng với dung dịch NaOH thu đƣợc sản phẩm có khả năng tác dụng với dung dịch Ag(NO3)3/NH3 là A. 3

B. 4

C. 5

D. 6

Câu 28: Khi tiến hành khử ester C2H5COOCH3 bằng LiAlH4, nhiệt độ thu đƣợc 2 chất hữu cơ A, B.Vậy A, B lần lƣợt là A. C2H5OH, CH3COOH.

B. C3H7OH, CH3OH.

C. C3H7OH, HCOOH.

D. C2H5OH, CH3OH

Câu 29: Đun nóng ester A ( C4H6O2) với dung dịch acid HCl loãng, thu đƣợc sản phẩm không có khả năng tham gia phản ứng tráng gƣơng. A có tên là A. Alyl formiate.

B. Methyl acrylate.

C. Vinyl acetate.

D. Propyl formiate.

Câu 30: Hãy chọn nhận định đúng : A. Lipid là ester của glycerol với các acid béo.

B. Lipid là tên gọi chung cho dầu mỡ động, thực vật.

C. Lipid là chất béo.

D. Lipid là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nƣớc nhƣng hòa tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực. lipid bao gồm chất béo, sáp, sterit, phospholipids,…

Câu 31: Chỉ số xà phòng hoá là A. Chỉ số acid của chất béo.

B. Số mol NaOH cần để xà phòng hoá hoàn toàn 1 gam chất béo.

C. Số mol KOH cần để xà phòng hoá hoàn toàn 1 kg chất béo.

D. Tổng số miligam KOH cần trung hoà hoàn toàn các carboxylic acid tự do và để xà phòng hoá glixerit có trong 1 gam chất béo.

Câu 32: Đặc điểm của ester: CH3 -COO -CH=CH2 là A. Khi thủy phân không cho alcohol.

B. Có khả trùng hợp cho polymers.

C. Dễ tham gia phản ứng cộng.

59

D. Cả ba câu trên đều đúng.

Câu 33: Để điều chế CH2=CH-OOCCH3 ngƣời ta đi từ: A. CH3COOH và CHCH. B. CH2=CH-OH và CH3COOH. C. CH3OH và CH2=CH-COOH. D. Cả A,B,C đều sai.

Câu 34: Dầu hƣớng dƣơng có hàm lƣợng các gốc oleat (gốc của oleic acid) và gốc linoeat (gốc của linoleic acid) tới 85%, còn lại là gốc stearat và pamitat. Dầu cacao có hàm lƣợng gốc stearat và pamitat đến 75%, còn lại là gốc oleat và linoleat. Nhiệt độ đông đặc của hai loại dầu này là A. dầu cacao thấp.

B. xấp xỉ nhau.

C. dầu hƣớng dƣơng thấp hơn.

D. hơn bằng nhau.

Câu 35: Dầu thực vật thƣờng ở trạng thái lỏng, còn đa số mỡ động vật ở trạng thái rắn là do : A. Mỡ là chất rắn để gắn thịt và xƣơng, còn dầu chảy giữa các phần sợi cellulose hay phần hạt tinh bột.

B. Bản chất khác nhau, mỡ có trong cơ thể động vật, còn dầu có trong cơ thể thực vật.

C. Mỡ là loại chất béo chứa chủ yếu các gốc acid chƣa no, dầu là loại chất béo chứa chủ yếu là acid no.

D. Mỡ là loại chất béo chứa chủ yếu các gốc acid no, dầu là loại chất béo chứa chủ yếu là acid không no.

Câu 36: Cho các nhận định sau : a. Chất béo là triester của glycerol với các monocarboxylic acid có số chẵn nguyên tử carbon, mạch carbon dài không phân nhánh. b. Lipid gồm chất béo, sáp, steroit, phospholipids,… c. Chất béo là các chất lỏng. d. Chất béo chứa chủ yếu các gốc không no của acid béo thƣờng là chất lỏng ở nhiệt độ phòng và đƣợc gọi là dầu. e. Phản ứng thủy phân chất béo trong môi trƣờng kiềm là phản ứng thuận nghịch.

60

g. Chất béo là thành phần chính của dầu, mỡ động, thực vật.

Các nhận định đúng là A.a, b, d, g.

B. a, b, c.

C. c, d, e.

D. a, b, d, e.

Câu 37: Số triester khi thủy phân đều thu đƣợc sản phẩm gồm glycerol, CH3COOH acid và C2H5COOH acid là A. 9

B. 4

C. 6

D. 2

3.2.2. Bộ câu hỏi bài tập không có hướng dẫn giải Câu 1: Thuỷ phân hoàn toàn một ester X no, đơn chức, mạch hở, có tỉ khối hơi đối với hydrogen là 51 thì thu đƣợc một muối sodium có khối lƣợng bằng

55 khối 51

lƣợng của ester. CTCT của ester X là A. CH3COOC3H7.

B. C3H7COOCH3.

C. C2H5COOC3H7.

D. CH3COOCH3.

Câu 2: Thuỷ phân hoàn toàn 22,5 gam phenyl propionate bằng 300ml dung dịch NaOH 1,5M thì thu đƣợc dung dịch X. Cô cạn dung dịch X thu đƣợc m gam muối khan. Giá trị của m là A. 37,8 gam. .

B.31,8 gam.

C. 23,4 gam.

D. 28,5 gam.

Câu 3: Cho 30 gam benzyl acetate tác dụng với 200ml dung dịch KOH 1,5M đun nóng. Sau phản ứng xảy ra hoàn toàn thu đƣợc m gam dung dịch A. Giá trị của m là A. 47,8 gam.

B. 25,2 gam.

C. 19,6 gam.

D. 53,4 gam.

Câu 4: Cho 74 gam acid propionic tác dụng với 23 gam alcohol ethylic (xúc tác H2SO4 đặc), đun nóng, thu đƣợc 45,9 gam ethyl propionate. Hiệu suất của phản ứng ester hoá là A. 45%

B. 90%

C. 50%

D. 95%

Câu 5: Để xà phòng hoá hoàn toàn 35,2 gam hỗn hợp X gồm hai ester no, đơn chức, mạch hở là đồng phân của nhau cần vừa đủ 400 ml dung dịch NaOH 1M. Biết cả hai ester này đều không tham gia phản ứng tráng bạc. Công thức của hai ester là A. CH3COOC3H7 và HCOOC4H9.

61

B.CH3COOC2H5 và HCOOC3H7.

C. C2H5COOC2H5 và C3H7COOCH3.

D.C2H5COOCH3 và CH3COOC2H5.

Câu 6: Cho 18 gam acetic acid tác dụng với 27,6 gam glixerin (xúc tác H2SO4 đặc), đun nóng, thu đƣợc 17,44 gam glixerin triacetate. Hiệu suất của phản ứng là A. 33,33%

B. 100%

B. 80%

D. 66,67%

Câu 7: Cho 3,46 gam hỗn hơp HCOOC2H5 và CH3COOC6H5 (có tỷ lệ mol là 1:2) tác dụng với 500ml dung dịch KOH 0,1M thu đƣợc dung dịch X. Cô cạn dung dịch X thì khối lƣợng chất rắn thu đƣợc là A. 3,22 gam.

B. 3,14 gam.

C. 3,6 gam.

D. 4,26 gam.

Câu 8: Hỗn hợp X gồm 2 ester của cùng một acid hữu cơ đơn chức và 2 alcohol đơn chức, đồng đẳng kế tiếp. Thuỷ phân hoàn toàn 39,75 gam X bằng dung dịch KOH vừa đủ, thu đƣợc muối và 15,45 gam hỗn hợp Y gồm 2 alcohol. Cho toàn bộ Y tác dụng với Na dƣ thu đƣợc 5,04 lít khí H2 (đktc). Tên gọi của ester có khối lƣợng phân tử lớn hơn là A. ethyl metacrylate.

B. methyl acrylate.

C. methyl metacrylate.

D. ethyl acrylate.

Câu 9: Xà phòng hoá hoàn toàn 4,85 gam hỗn hợp hai ester bằng dung dịch KOH thu đƣợc 6,3 gam muối của một carboxylic acid và 2,75 gam hỗn hợp hai alcohol là đồng đẳng kế tiếp nhau. Tên gọi của hai ester đó là A. methyl formate và ethyl formate.

B. ethyl formate và propyl formate.

C. ethyl acetate và methyl acetate.

D. ethyl acetate và propyl acetate.

Câu 10: Để trung hoà lƣợng acid tự do có trong 17,23 gam chất béo cần 20 ml dung dịch KOH 0,1M. Chỉ số acid của chất béo là A. 7

B. 6,5

C. 6

D.5,5

Câu 11: Xà phòng hoá 1 kg chất béo có chỉ số acid là 5,6 cần dùng 700 ml dung dịch KOH 1M. Khối lƣợng glycerol thu đƣợc là A. 55,2 gam.

B. 18,4 gam.

C. 64,4 gam.

D. 21,5 gam.

Câu 12: Cho 6,9 gam acid formic phản ứng với alcohol ethylic ( xúc tác H2SO4 đặc, t0). Biết hiệu suất phản ứng ester hoá bằng 60%. Khối lƣợng ester tạo thành là 62

A. 6,66 gam.

B. 7,4 gam.

C. 11,1 gam.

D. 4,44 gam.

Câu 13: Để xà phòng hoá 240 gam chất béo có chỉ số acid bằng 7 cần 13,2 gam NaOH. Khối lƣợng xà phòng thu đƣợc là A. 243,46 gam.

B. 244 gam.

C. 243,08 gam.

D. 252,66 gam.

Câu 14: Cho 18 gam axetic acid phản ứng với 9,2 gam ethylic alcohol (xúc tác H2SO4, t0). Biết hiệu suất phản ứng là 65%. Hằng số cân bằng K có giá trị là A. 2

B. 1,42

C. 1,52

D. 1,63

Câu 15: Thuỷ phân hoàn toàn hỗn hợp X gồm 0,03 mol vinyl formate và 0,02 mol vinyl acetate trong dung dịch H2SO4 loãng. Trung hoà hoàn toàn dung dịch sau phản ứng rồi cho tác dụng tiếp với dung dịch AgNO3/NH3 dƣ thu đƣợc m gam Ag. Giá trị của m là A. 8,64 gam.

B. 17,28 gam.

C. 21,6 gam.

D. 23,76 gam.

Câu 16: Xà phòng hoá hoàn toàn 0,15 mol một ester X mạch hở, chỉ có một loại nhóm chức cần vừa đủ 0,3 mol NaOH thu đƣợc một alcohol và hỗn hợp hai muối của hai acid đơnc chức. CTCT của hai acid là A. HCOOH và CH3COOH.

B. CH3COOH và C2H5COOH.

C. CH2=CH -COOH và C2H5COOH. D. CH3COOH và CH2=CH -COOH. Câu 17: Thực hiện phản ứng xà phòng hoá 17,4 gam ester X mạch hở, chỉ chứa một loại nhóm chức bằng 350 ml dung dịch NaOH 1M thu đƣợc 19,2 gam muối và 0,1 mol alcohol. Lƣợng NaOH dƣ đƣợc trung hoà hết bởi 150 ml dung dịch HCl 1M. CTCT của X là A. (HCOO)2C2H4.

B. (CH3COO)2C2H4.

C. (HCOO)3C3H5.

D. (CH2=CHCOO)2C2H4.

Câu 18: Cho 15 gam một ester X ( có phân tử khối là 100 đvC) tác dụng với 200 ml dung dịch KOH 1M. Sau phản ứng, cô cạn dung dịch thu đƣợc 17,5 gam chất rắn khan. CTCT của X là A. C2H5COOCH=CH2.

B. CH3COOCH=CHCH3.

C. CH2=CHCH2COOCH3.

D. CH2=CHCOOC2H5.

Câu 19: Thuỷ phân hoàn toàn 333 gam một lipid thu đƣợc 34,5 gam glycerol và hai loại acid béo. Công thức của hai loại acid béo đó là A. C17H33COOH và C17H35COOH. 63

B. C17H33COOH và C15H31COOH.

C. C17H31COOH và C17H33COOH.

D. C5H31COOH và C17H35COOH.

Câu 20: Cho phản ứng ester hoá sau: 

H ,t   C2H5COOCH3 + H2O C2H5COOH + CH3OH   0

Ban đầu có 1 mol C2H5COOH và 2 mol CH3OH. Khi phản ứng đạt tới trạng thái cân bằng thì hằng số cân bằng KC = A. 0,6

8 . Vậy số mol ester thu đƣợc là 3

B. 0,5

C. 0,4

D. 0,8

Câu 21: Thuỷ phân hỗn hợp X gồm 2 ester đơn chức bằng một lƣợng vừa đủ dung dịch NaOH. Sau khi phản ứng hoàn, đem cô cạn dung dịch, thu đƣợc 2,3 gam một alcohol và 5,35 gam chất rắn Y. Nung Y với lƣợng dƣ hỗn hợp vôi tôi -xút đến khi phản ứng hoàn toàn, thu đƣợc 1,12 lít (đktc) hỗn hợp 2 hydrocarbon là đồng đẳng kế tiếp. Công thức của 2 ester trong X là A. C2H5COOC2H5 và C3H7COOC2H5 B. CH3COOC2H5 và C2H5COOC2H5 C. C2H5COOC2H5 và C2H5COOC3H7 D. CH3COOC2H5 và C3H7COOC2H5 Câu 22: Hỗn hợp X gồm hai ester đồng phân của nhau. Lấy 0,3 mol X tác dụng với 400 ml dung dịch NaOH 1M, sau phản ứng hoàn toàn thu đƣợc 12,75 gam hỗn hợp hai alcohol đồng đẳng kế tiếp, cô cạn dung dịch sau phản ứng đƣợc chất rắn Y. Nung Y trong không khí đến phản ứng hoàn toàn thu đƣợc 17,36 lít CO2 (ở đktc); 10,35 gam nƣớc và một lƣợng Na2CO3. CTPT của hai ester là A. C2H5COOC3H7, C3H7COOCH3.

B. C2H3COOC3H7, C3H5COOC2H5.

C. C2H5COOC2H5, C3H7COOCH3.

D. C2H3COOC2H5, C3H5COOCH3.

Câu 23: Khi thuỷ phân a gam một ester X thu đƣợc 0,92 gam glycerol, 3,02 gam sodium linoleat (C17H31COONa) và m gam muối sodium oleat (C17H33COONa).

Giá trị của a, m lần lƣợt là A. 8,82 gam ; 6,08 gam.

B. 7,2 gam ; 6,08 gam.

C. 8,82 gam ; 7,2 gam.

D. 7,2 gam ; 8,82 gam.

Câu 24: Trong chất béo luôn có một lƣợng acid béo tự do. Khi thuỷ phân hoàn toàn 2,145 kg chất béo, cần dùng 0,3 kg NaOH, thu 0,092 kg glycerol, và m gam hỗn hợp muối Na. Khối lƣợng xà phòng 60% (về khối lƣợng) thu đƣợc là A. 7,84 kg.

B. 3,92 kg.

64

C. 2,61 kg.

D. 3,787 kg.

Câu 25: Khối lƣợng xà phòng thu đƣợc từ 1 tấn mỡ động vật (chứa 50% trioleoyl glycerol (olein), 30% tripanmitoyl glycerol (panmitin) và 20% tristearoyl glycerol (stearin) về khối lƣợng) khi xà phòng hoá bằng sodium hydroxide, giả sử hiệu suất quá trình đạt 90% là A. 988 kg.

B. 889,2 kg.

C. 929,3 kg.

D. 917 kg.

Câu 26: Đun sôi a gam một triglixerit X với dung dịch KOH cho đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu đƣợc 0,92 gam glycerol và 9,58 gam hỗn hợp Y gồm muối của linoleic acid và oleic acid. Giá trị của a là A. 8,82 gam.

B. 9,91 gam.

C. 10,90 gam.

D. 8,92 gam.

Câu 27: Cho acid oxalic tác dụng với hỗn hợp 2 alcohol đơn chức no đồng đẳng liên tiếp thu đƣợc 5,28 gam hỗn hợp 3 ester đa chức. Thuỷ phân lƣợng ester trên bằng dung dịch NaOH dƣ thu đƣợc 5,36 gam muối. Công thức của 2 alcohol là A. C2H5OH và C3H7OH.

B. CH3OH và C2H5OH.

C. C3H7OH và C4H9OH.

D.C4H9OH. và C5H11OH.

Câu 28: Đun nóng 21,8 gam chất X với 0,25 lít dung dịch NaOH 1,2M thì thu đƣợc 24,6 gam muối của acid đơn chức và một lƣợng alcohol Y. Nếu cho lƣợng alcohol đó bay hơi thì chiếm thể tích là 2,24 lít (đktc). CTPT của X là A. C3H5(CH3COO)3.

C. C3H6(CH3COO)2.

B. C2H4(CH3COO)2.

D. C3H8(CH3COO)2.

65