Vademecum Świadomego Diabetyka

Fundacja

Cukrzyca a Zdrowie

Vademecum świadomego diabetyka

KiDS - projekt Uniwersytetu Rzeszowskiego i Sanofi na rzecz dzieci z cukrzycą Polska jako pierwsza inauguruje ten projekt w Europie.

Na terenie Podkarpacia projekt stworzony przez Sanofi jest realizowany we współpracy z Uniwersytetem Rzeszowskim.

Program KiDS (Kids and Diabetes in Schools) na rzecz dzieci dotkniętych cukrzycą został opracowany przez Sanofi we współpracy z Międzynarodową Federacją Diabetologiczną (International Diabetes Federation, IDF) oraz Międzynarodowym Towarzystwem na rzecz Dzieci i Młodzieży z Cukrzycą (International Society for Paediatric and Adolescent Diabetes, ISPAD) w celu wspierania dzieci dotkniętych cukrzycą typu 1 w leczeniu choroby, zwalczania dyskryminacji w środowisku szkolnym oraz budowania świadomości w zakresie zdrowego trybu życia wśród dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Ta inicjatywa edukacyjna opierająca się na globalnych założeniach KiDS skierowana jest do dzieci w wieku szkolnym (7-14 lat) oraz ich rodziców, nauczycieli, pielęgniarek szkolnych i innych pracowników oświaty.

Vademecum Świadomego Diabetyka

Nakład 5000 egz.

Redakcja i wydawca: Fundacja Cukrzyca a Zdrowie 15-552 Zaścianki-Białystok, ul. Dolna 2A e-mail: cukrzycaazdrowie-fundacja@wp.pl, tel. 604 141 169 Zamieszczamy przedruki dla celów dydaktycznych i edukacyjnych w oparciu o przepisy a rt. 25,26,2 9,33 i 49 u s t. 2 u s t a wy o pra wi e a u t ors k i m i p rawac h p ok re w nych z dn. 4.02.1994r. (Dz.U. z dn. 23.02.1994r. nr 24, poz. 83) i przyjęte zwyczaje edytorskie.

Jak rozpoznać i jak leczyć cukrzycę Cukrzyca - podstawowe informacje Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną współczesności i zarazem jednym z najbardziej rozpowszechnionych przewlekłych schorzeń, z którym zmagają się pacjenci zarówno w Polsce jak i na świecie.

Lekceważenie tej choroby może być bardzo poważne w skutkach dla zdrowia i życia pacjenta.

Cukrzyca to zaburzenie metabolizmu, które charakteryzuje się wysokim stężeniem glukozy we krwi. Glukoza jest głównym źródłem energii dla organizmu. Bardzo dużo produktów żywnościowych spożywanych codziennie jest trawionych do glukozy, która następnie jest wchłaniana do krwi i transportowana do różnych narządów, gdzie wykorzystywana jest jako źródło energii dla komórek.

Osoby chorujące na cukrzycę nie mogą wykorzystać energii pochodzącej ze spożytych pokarmów, a jest to związane z wydzielaniem i działaniem insuliny. Insulina jest hormonem wydzielanym przez trzustkę i jej działanie polega przede wszystkim na utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi.

Podstawowe typy cukrzycy:

Typ 1

Typ 2

Cukrzyca insulinozależna

Cukrzyca insulinoniezależna

wywołana jest zniszczeniem komórek beta trzustki, odpowiedzialnych za produkcję i wydzielanie insuliny.

Ten typ cukrzycy występuje najczęściej u osób młodych oraz u dzieci.

przyczyną wysokiego poziomu glukozy jest nieprawidłowe działanie insuliny w organizmie chorego.

Ten typ cukrzycy występuje najczęściej u osób dorosłych, starszych

Walka z cukrzycą Wspólczesne leczenie obejmuje formy leczenia oparte na:

odpowiedniej diecie

aktywności fizycznej

leczeniu farmakologicznym

zapobieganiu powikłaniom

Leczenie cukrzycy trzeba zacząć jeszcze przed jej rozpoznaniem - najlepiej by było rozpoznać i leczyć już stan przedcukrzycowy.

Wtedy można najwięcej zrobić - jest możliwe zredukowanie aż w 1/3 przypadków wystąpienia cukrzycy. Celem leczenia jest utrzymanie odpowiedniego poziomu glikemii, aby zapobiec komplikacjom i polepszyć jakość życia. Otyłość sprzyja cukrzycy, ale odpowiedni tryb życia pozwoli na polepszenie stanu zdrowia chorych.

Zdrowy tryb życia jako metoda leczenia i kontroli cukrzycy jest zalecany wszystkim chorym na cukrzycę, niezależnie od typu na jaki cierpią. Zdrowy styl życia to utrzymanie właściwej masy ciała, zdrowa dieta, regularny wysiłek fizyczny, oraz unikanie tytoniu i alkoholu. Aktywność fizyczna i ćwiczenia poprawiają wrażliwość na insulinę u wszystkich diabetyków, przez co ułatwiają kontrolę po-ziomu cukru we krwi, ale także poprawiają humor i dodają energii.

Zdrowa, zbilansowana dieta oraz regularny wysiłek fizyczny są bardzo ważnymi elementami leczenia cukrzycy typu 2. Niektórzy chorzy, zwłaszcza nowo zdiagnozowani, są w stanie kontrolować cukrzycę typu 2 jedynie przy pomocy właściwej diety i ćwiczeń fizycznych, bez potrzeby uciekania się do środków farmakologicznych.

Odpowiednia dieta Prawidłowe odżywianie ma bardzo duże znaczenie w zapobieganiu oraz leczeniu przewlekłych powikłań cukrzycy i poprawie ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W cukrzycy szczególnie ważne jest zrozumienie i wykorzystanie informacji o węglowodanach.

Węglowodany bowiem są to cukry. Stanowią one tym samym najlepsze źródło energii dla organizmu każdego człowieka, gdyż nasze komórki potrzebują do życia glukozy. Glukoza jest to cukier prosty, tzn. od razu jest wchłaniana z przewodu pokarmowego do krwi i stamtąd jest dostarczana do wszystkich komórek.

Cukry złożone muszę ulec wcześniejszemu strawieniu w żołądku i jelitach, by powstała z nich glukoza. Dlatego też w diecie osoby chorej na cukrzycę bardzo istotne jest ile tych węglowodanów jest dostarczanych w pożywieniu. Konieczne jest uświadomienie chorego o skutkach nieprawidłowego odżywiania oraz nauczenie, jak powinien komponować swoje posiłki.

Dieta diabetyka powinna brać pod uwagę: • całkowitą kaloryczność diety, • rodzaj kalorii na poszczególne posiłki w ciągu każdego dnia, • źródła pokarmów, które zabezpieczają zapotrzebowanie kaloryczne

Celem stosowania odpowiedniej diety jest: • utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi, aby zapobiegać różnego rodzaju powikłaniom cukrzycy, • utrzymaniu jak najlepszych wartości ciśnienia tętniczego krwi, co zapobiegnie chorobom układu krwionośnego, • utrzymanie odpowiedniej masy ciała chorego.

Hemoglobina glikowana (HbA1c) a cukrzyca Cukrzyca jest najpopularniejszą chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Dotyczy osób w różnym przedziale wiekowym. Niezależnie od typu cukrzycy, głównym objawem choroby jest wysokie stężenie glukozy we krwi, czyli hiperglikemia i jej następstwa.

Leczenie cukrzycy Wczesne rozpoznanie cukrzycy jest istotne nie tylko z powodu wdrożenia odpowiedniej terapii, ale i w celu zapobiegania groźnych dla życia pacjenta powikłań. Leczenie cukrzycy polega na stosowaniu odpowiednich leków obniżających stężenie glukozy we krwi, przestrzeganiu diety i zachowaniu aktywności fizycznej.

Głównym celem leczenia cukrzycy jest utrzymanie poziomu glikemii zbliżonej do warunków prawidłowych, czyli jak u osób zdrowych. Ma to istotne znaczenie w zapobieganiu ostrych powikłań cukrzycy (hiperglikemia i hipoglikemia) oraz zmniejszaniu ryzyka późnych powikłań, jak zaburzenia czynności układu sercowo-naczyniowego, zaburzenia funkcji nerek, oczu, układu nerwowego.

Samokontrola Podstawowym badaniem diagnozującym cukrzycę, niezbędnym w kontrolowaniu skuteczności leczenia i przebiegu choroby jest oznaczanie poziomu glukozy we krwi. Cukrzycę rozpoznaje się wówczas, gdy w dwóch kolejnych badaniach na czczo poziom glikemii wynosi co najmniej 126 mg/dl, lub w badaniu o dowolnej porze dnia poziom glikemii wynosi ≥ 200 mg/dl..

Osoby chore na cukrzycę muszą kontrolować poziom glukozy we krwi, po to by skorygować dawkę zaleconego leku, rodzaj diety i zakres aktywności fizycznej.

Samokontrola jest łatwa do wykonania w domu z uwagi na dostępność aparatów umożliwiających pomiar glikemii i wykorzystanie do badania minimalnych ilości krwi włośniczkowej, pochodzącej z nakłutego palca. W zależności od typu cukrzycy zaleca się kilka pomiarów w ciągu dnia.

Zalecana częstość samokontroli glikemii (wg PTD z 2016r) Sposób leczenia cukrzycy

Częstość pomiarów glikemii przy prowadzeniu samokontroli

Wielokrotne (tj. minimum 3 × dziennie) wstrzyknięcia insuliny Intensywna funkcjonalna insulinoterapia, niezależnie od typu cukrzycy

Wielokrotne (tj. co najmniej 4 × dziennie) pomiary w ciągu doby według ustalonych zasad leczenia oraz potrzeb pacjenta

Chorzy leczeni wyłącznie dietą

Raz w miesiącu skrócony profil glikemii (na czczo i 2 godz. po głównych posiłkach) oraz raz w tygodniu o różnych porach dnia

Chorzy stosujący doustne leki przeciwcukrzycowe i/lub analogi GLP

Raz w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach), codziennie 1 badanie o różnych porach dnia

Chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni stałymi dawkami insuliny

Codziennie 1–2 pomiary glikemii, dodatkowo raz w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach) oraz raz w miesiącu dobowy profil glikemii

Wszyscy chorzy

Pomiary doraźne w sytuacji wystąpienia złego samopoczucia, nagłego pogorszenia stanu zdrowia itp.

Hemoglobina- podstawowe informacje Hemoglobina jest głównym białkiem krwinek czerwonych (erytrocyty). Hemoglobina jest tetrametrem złożonym z dwóch par podjednostek białkowych, z których każda zawiera niebiałkową cząsteczkę hemu.

Hem nadaje czerwoną barwę krwi oraz charakteryzuje się wysoką zdolnością wiązania cząsteczki tlenu, stąd hemoglobina spełnia najważniejszą rolę w transporcie tlenu z krwią do wszystkich narządów oraz tkanek.

Proces glikacji Prawidłową hemoglobiną u osoby dorosłej jest hemoglobina HbA, zawierająca dwie pary podjednostek białkowych alfa i dwie pary podjednostek beta. Białka hemoglobiny ulegają procesowi glikacji, czyli łączeniu się z cząsteczkami glukozy. Błona komórkowa krwinek czerwonych jest przepuszczalna dla glukozy z osocza, stad obecne wewnątrz krwinki cząsteczki cukru przylegają do wolnych grup aminowych podjednostek beta białkowych hemoglobiny.

Proces glikacji jest dwuetapowy i przebiega bez udziału jakichkolwiek enzymów. W pierwszym etapie tworzy się nietrwałe połączenie glukozy z hemoglobiną, w drugim zaś, połączenie trwałe. Nie wszystkie cząsteczki hemoglobiny są glikowane. W warunkach prawidłowych glikacji podlega 4-6% cząstek hemoglobiny obecnej w erytrocytach.

Hemoglobina glikowana - podstawowe informacje Hemoglobina glikowana oznaczana jest symbolem HbA1c.

Im wyższy i dłużej utrzymujący się poziom glukozy we krwi, tym więcej cukru przenika do wnętrza krwinek czerwonych i tym więcej hemoglobiny ulega glikacji. Liczne badania wykazały, że istnieje zależność między stężeniem HbA1c a poziomem cukru we krwi.

Zależność tę przedstawia poniższa tabela.

Związek między odsetkiem HbA1c i średnim stężeniem glukozy w osoczu % HbA1c

Średnie stężenie glukozy w osoczu {mg/dl} (mmol/l)

5,0

97 (76-120)

5,4 (4,2-6,7)

6,0

126 (100-152)

7,0 (5,5-8,5)

7,0

154 (123-185)

8,6 (6,8-10,3)

8,0

183 (147-217)

10,2 (8,1-12,1)

9,0

212 (170-249)

11,8 (9,4-13,9)

10

240 (193-282)

13,4 (10,7-15,7)

11

269 (217-314)

14,9 (12,0-17,5)

12

298 (249-347)

14,5 (13,3-19,3)

Hemoglobina glikowana jest związkiem trwałym i pozostaje w krwince czerwonej do końca jej trwania we krwi. Średni czas przeżycia erytrocytów wynosi ok. 120 dni, stąd można przyjąć, że poziom HbA1c odzwierciedla średnią glikemię w okresie 2-3 miesięcy przed badaniem.

Należy pamiętać o tym, że krwinki czerwone powstają w różnym okresie czasu i we krwi obecne są erytrocyty starsze i młodsze. Średnia wartość HbA1c w 50% odzwierciedla hemoglobinę glikowaną, pochodzącą z erytrocytów obecnych we krwi z ok. miesiąca przed badaniem.

Pomiar HbA1c może nie odzwierciedlać prawidłowych wartości w przypadku: • • • • • • • •

obecności nieprawidłowej hemoglobiny we krwi skrócenia czasu przeżycia krwinek czerwonych (np. hemoliza) działania niektórych leków i alkoholu hipertriglicerydemii (wysoki poziom triglicerydów we krwi) i hiperbilirubinemii (wysoki poziom bilirubiny we krwi) niewydolności nerek dużej utraty krwi przetoczenia krwi ciąży

Ocena HbA1c jest doskonałym parametrem pozwalającym na stwierdzenie skuteczności terapii cukrzycy. Pomiar glikemii, dokonywany przez diabetyków odzwierciedla jedynie stężenie glukozy we krwi w momencie badania. Nie określa jednak, jak długo utrzymuje się hiperglikemia.

Sam pomiar glikemii może prowadzić do błędów w ocenie skuteczności leczenia choroby i wydawania błędnych zaleceń.

Wartość hemoglobiny glikowanej nie ulega zmianom przy krótkotrwałych dobowych wahaniach poziomu cukru we krwi.

Dlatego też, osoby chore na cukrzycę, oprócz codziennej samokontroli glikemii powinny mieć oznaczane stężenie HbA1c.

Na czym polega badanie?

Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej winno być wykonywane przynajmniej raz w roku u osób z podejrzeniem cukrzycy i kilka razy w roku u pacjentów z cukrzycą. Jeszcze kilka lat temu do oceny HbA1c wykorzystywano pełną krew pobraną z żyły łokciowej.

Jedynym udogodnieniem dla pacjenta było to, że badanie można było wykonać o dowolnej porze dnia i niezależnie od czasu, jaki upłynął od ostatniego posiłku. Wynik pomiaru był znany po kilku godzinach, najpóźniej następnego dnia.

Na czym polega badanie?

Obecnie możliwe jest określenie HbA1c we krwi włośniczkowej pochodzącej z nakłutego palca. Błąd pomiaru między HbA1c we krwi żylnej i włośniczkowej jest niewielki i pozwala na ostatnie badanie. Dostępne dla pacjentów są także zestawy pomiarowe umożliwiające dokonanie samodzielnej oceny hemoglobiny glikowanej w domu, bez specjalnego udawania się do poradni specjalistycznej. Wynik pomiaru jest prawie natychmiastowy.

Przy najbliższej wizycie u lekarza chory powinien przedstawić dzienniczek codziennej samokontroli glikemii i ostatni pomiar hemoglobiny glikowanej.

U pacjentów ze stabilnym przebiegiem choroby należy wykonywać oznaczenia HbA1c raz w roku, zaś u wszystkich innych przynajmniej raz na kwartał.

Celem leczenia cukrzycy jest nie tylko utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi, ale też utrzymanie odpowiedniego stężenia HbA1c. Pacjenci, którzy usilnie dążyli do obniżenia hemoglobiny glikowanej do wartości prawidłowych częściej doświadczali hipoglikemii oraz pogorszenia stylu życia.

Zgodnie ze stanowiskiem PTD z 2016 r., zaleca się, by wartością docelową HbA1c u chorych z cukrzycą było: • HbA1c ≤ 6,5% 1. w odniesieniu do cukrzycy typu 1, gdy dążenie do celu nie jest związane ze zwiększeniem ryzyka hipoglikemii i pogorszeniem jakości życia (glikemia na czczo i przed posiłkami, także w sa-mokontroli: 80-110 mg/dl, a 2 godziny po rozpoczęciu posiłku w samokontroli < 140 mg/dl) 2. w przypadku krótkotrwałej cukrzycy typu 2 3. u dzieci i młodzieży niezależnie od typu choroby

• HbA1c ≤ 8,0 – w przypadku chorych w zaawansowanym wieku i/ lub cukrzycą z powikłaniami o charakterze makroangiopatii (przebyty zawał serca i/lub udar mózgu) i/lub licznymi chorobami towarzyszącymi • HbA1c ≤ 6,0 u kobiet planujących ciążę i/lub bedących w ciąży • Jeżeli u chorego na cukrzycę w wieku > 65 lat planuje się przeżycie dłuższe niż 10 lat, realizując ogólne cele leczenia cukrzycy, należy dążyć do stopniowego wyrównania cukrzycy, przyjmując jako docelową wartość HbA1c ≤ 7,0%.

Poziom HbA1c a ryzyko powikłań Prawidłowo leczona cukrzyca pomniejsza ryzyko groźnych powikłań choroby i zapewnia wieloletni komfort prawidłowego życia. Z licznych badań klinicznych i epidemiologicznych wynika, że obniżenie wartości HbA1c zmniejsza znacznie ryzyko późnych powikłań cukrzycy.

Obniżenie HbA1c tylko o 1 proc.% zmniejsza ryzyko zaburzeń nerkowych i wzrokowych o 37%%proc. a ryzyko zawału mięśnia sercowego o 14% proc.

Ocena poziomu fruktozaminy Do oceny skuteczności terapii cukrzycy można wykorzystać poza HbA1c inny wskaźnik. Glukoza ma zdolność łączenia się z albuminami, białkami krwi. Działanie to jest proporcjonalne do wielkości i czasu trwania hiperglikemii. Stopień glikacji albumin ocenia się oznaczając stężenie tzw. fruktozaminy. Wskaźnik ten odzwierciedla średni poziom glikemii w okresie ok. 2 tygodni przed badaniem, z uwagi na krótki czas życia albumin.

Ocena poziomu fruktozaminy jest badaniem uzupełniającym w odniesieniu do oceny HbA1c, ale równie przydatnym w określeniu skuteczności leczenia cukrzycy i zapobieganiu powikłaniom choroby.

Diabetycy powinni ściśle przestrzegać zaleceń lekarza do-tyczących sposobu leczenia, rodzaju diety i aktywności fizycznej, aby uniknąć groźnych dla życia powikłań choroby.

Osiągnięcie celu jest możliwe przy regularnej ocenie skuteczności i przebiegu terapii. Współczesny pacjent może samodzielnie w domu dokonać nie tylko codziennej oceny glikemii, ale też i okresowo sprawdzić poziom hemoglobiny glikowanej - HbA1c.

Dr hab. n. med. Danuta Pawłowska

Jak prawidłowo mierzyć poziom cukru i ciśnienia tętniczego Mierzenie ciśnienia - podstawowe informacje Regularne badanie ciśnienia krwi jest koniecznością nie tylko dla osób, które mają problemy z krążeniem. Dzięki automatycznym ciśnieniomierzom elektronicznym właściwie każdy jest może kontrolować ciśnienie, bez konieczności chodzenia do lekarza czy pielęgniarki. Urządzenia te są coraz prostsze, dokładniejsze i tańsze Wybór aparatu do pomiaru ciśnienia tętniczego ma kluczowe znaczenie. Jeśli używany ciśnieniomierz jest niedokładny, nawet szczegółowe przestrzeganie właściwej techniki pomiaru nie będzie miało znaczenia dla uzyskania właściwego, wiarygodnego wyniku.

Jaki ciśnieniomierz wybrać?

Na rynku są dwa typy ciśnieniomierzy elektronicznych - zakładane na nadgarstek lub na przedramię. Te pierwsze są dość małe i praktyczne, zaletą tych drugich jest natomiast większa dokładność i większe możliwości jeżeli chodzi o funkcje dodatkowe. Aby wynik pomiaru ciśnienia ciśnieniomierza automatycznego był prawidłowy, trzeba koniecznie przestrzegać kilku podstawowych zasad.

Ciśnienie tętnicze zmienia się cały czas w odpowiedzi na czynniki zewnętrzne oraz stan naszego organizmu. Pomiaru powinniśmy dokonywać w warunkach standardowych - w spokoju, ciszy, neutralnej temperaturze. Wszystkie te czynniki mogą powodować, że pomiary okażą się nieprawidłowe, a badanie trzeba będzie powtórzyć.

Wartości ciśnienia ulegają zmianom w zależności od wykonywanego wysiłku, temperatury ciała, stosowanej diety, stanu emocjonalnego, ogólnego zdrowia fizycznego, a także przyjmowanych lekarstw.

Zasady obowiązujące badanego: • Badany musi być w stanie spoczynku, co najmniej 5 minut po wysiłku • Pozycja siedząca z ręką na podłożu (stół).

• Badany powinien zdjąć krępującą odzież.

Pomiar ciśnienia metodą osłuchową może być również wykonany samodzielnie. Najlepiej nadają się do tego ciśnieniomierze ze stetoskopem przeznaczone specjalnie dla użytkowników domowych. Posiadają one mankiet z metalową klamrą D-ring ułatwiającą założenie mankietu na ramię za pomocą jednej ręki. Stetoskop przykręcony jest wtedy na stałe do mankietu.

Dwa podstawowe typy aparatów do pomiaru ciśnienia Klasyczny - aparat jest podobny do tego, którego używa lekarz w gabinecie lub szpitalu. W skład wchodzi mankiet zakładany na ramię, pompka pozwalająca napełniać i opróżniać mankiet z powietrza, stetoskop oraz skala, dzięki której ocenia się poziom ciśnienia.

Automatyczny (elektroniczny lub cyfrowy) - aparaty zasilane baterią składają się z czujnika umieszczanego bezpośrednio na skórze, mankietu oraz elektronicznego panelu, który po uruchomieniu, automatycznie napompowuje i opróżnia mankiet z powietrza.

Po wykonaniu badania na monitorze panelu wyświetla się wartość zmierzonego ciśnienia tętniczego.

W ciągu doby wartość ciśnienia wielokrotnie ulega zmianom, dlatego też zaleca się, by pomiar ciśnienia tętniczego krwi wykonywać o stałych porach i w tych samych warunkach po chwili odpoczynku.

Ciśnienie należy mierzyć przed przyjęciem leków. Wskazane jest również wykonywanie pomiarów zawsze na tej samej ręce.

Podczas mierzenia ręka powinna być swobodnie oparta na stole (nie powinno się jej trzymać w powietrzu). Należy siedzieć spokojnie.

Pomiaru należy dokonywać w cichym i spokojnym pomieszczeniu.

Opaska ciśnieniomierza powinna znajdować się 2-3 cm nad zgięciem łokcia; pod opaskę powinny wchodzić 2 palce (jeśli się nie mieszczą, świadczy to o tym, że opaska jest zbyt mocno zaciśnięta).

Ramię powyżej mankietu nie powinno być uciśnięte podciągniętym do góry rękawem bluzki czy koszuli, nie należy też zakładać mankietu na rękaw. Po założeniu mankietu nie należy zmieniać pozycji ręki ani poruszać dłonią, a w trakcie pomiaru nie można rozmawiać.

10 złotych zasad dotyczących pomiaru ciśnienia krwi: • Zawsze dokonuj pomiaru o tej samej godzinie. W ciągu całego dnia człowiek ma ok.100 000 różnych wartości ciśnienia tętniczego krwi, z tego względu pojedyncze pomiary nie są wiarygodne. Tylko regularne pomiary dokonywane o tej samej porze dnia przez dłuższy okres czasu umożliwiają rzeczywistą ocenę ciśnienia krwi.

• Podczas pomiaru nie wolno rozmawiać ani się poruszać. Mówienie podnosi wartość ciśnienia o około 6-7 mmHg. • Pomiaru dokonuj na siedząco, w pozycji rozluźnionej, po 2-3 minutowym odpoczynku. Nawet spokojna praca podnosi ciśnienie krwi przeciętnie o około 6 mmHg skurczowo i 5 mmHg rozkurczowo.

• Nie mierz ciśnienia w momencie silnej potrzeby oddania moczu.

Pełny pęcherz zwiększa ciśnienie o około 10 mmHg. • Przed pomiarem przeczytaj dokładnie instrukcję obsługi aparatu do pomiaru ciśnienia. Jego poprawna obsługa gwarantuje właściwą jakość pomiaru i prowadzi do uzyskania dokładnego wyniku.

• Jeśli używasz aparatu nadgarstkowego, w czasie pomiaru trzymaj nadgarstek na wysokości serca. W przypadku pomiarów przeprowadzanych aparatem naramiennym mankiet urządzenia jest automatycznie na odpowiedniej wysokości.

• Zapisuj wartości w dzienniczku ciśnienia krwi. Rejestruj wartości pomiaru razem z opisem zażywanych leków, datą i godziną.

• Między kolejnymi pomiarami odczekaj przynajmniej minutę, aby pozwolić odpocząć naczyniom krwionośnym.

• Godzinę przed pomiarem nie pal, nie pij alkoholu ani kawy.

• Dokonuj pomiaru regularnie. Nawet, jeśli wartość ciśnienia się polepszyła, powinieneś kontynuować pomiary.

Idealne ciśnienie to 120/80 mmHg. Wartości ciśnienia zmieniają się z wiekiem. Średnie ciśnienie tętnicze u dorosłego to 120 mmHg (ciśnienie skurczowe) na 80 mmHg (ciśnienie rozkurczowe). Gdy wynik przekracza próg 139/89 mmHg, mówimy o nadciśnieniu.

Bardzo ważną sprawą jest prowadzenie przez chorego tzw. dzienniczka nadciśnieniowego, w którym notowane są wyniki pomiarów ciśnienia z dodatkowymi informacjami. Oprócz wyniku pomiaru należy zapisać datę i godzinę pomiaru a także czynniki, które mogły wpłynąć na wartość ciśnienia krwi (stres, kawa, przyjęte leki czy choroba).

Pomiar ciśnienia warto wykonywać również wtedy, gdy odczuwamy gorsze samopoczucie, osłabienie lub zawroty głowy. Tego typu informacje warto także zapisywać, a następnie udostępnić swojemu lekarzowi, dzięki czemu będzie mógł podjąć leczenie.

Mierzenie cukru- podstawowe informacje Podstawowe powody, dla których warto badać poziom glukozy • w celu ustalenia, czy poziom cukru mieści się w zakresie normy; • w celu ewentualnego wykrycia lub monitorowania skuteczności leczenia: hiperglikemii (podwyższonego poziomu glukozy), hipoglikemii (obniżonego poziomu glukozy), cukrzycy oraz stanu przedcukrzycowego.

Pomiar poziomu cukru we krwi może być wykonany na kilka sposobów: analiza krwi żylnej, pobranej przy pomocy strzykawki

badanie krwi włośniczkowej przy pomocy glukometru

przy pomocy systemu ciągłego podskórnego monitorowania glikemii

Prawidłowy poziomu cukru we krwi jest warunkiem zdrowia w cukrzycy. Kontrola poziomu glukozy jest więc jedną z ważniejszych metod, w jaki sposób diabetycy mogą leczyć to schorzenie. Systematyczne monitorowanie cukru we krwi może również dostarczyć wielu cennych informacji umożliwiających dostosowanie metod leczenia cukrzycy oraz diety dostosowanej do indywidualnych potrzeb każdego chorego. Diabetycy muszą monitorować poziom glukozy kilka razy w ciągu dnia. Pozwala to ustalić dawkę insuliny oraz innych leków przeciwcukrzycowych, które muszą przyjmować. Samokontroli dokonuje się za pomocą glukometru. Po nakłuciu skóry niewielką ilość krwi umieszcza się na papierowym pasku, który następnie wkłada się do glukometru, który wskazuje poziom glukozy we krwi.

Wykonywanie badania w laboratorium wymaga pozostania naczczo (bez przyjmowania żadnych posiłków i słodzonych płynów) przez co najmniej kilka godzin przed wykonywaniem tego badania

Kilka zasad mierzenia glukozy za pomoca glukometru • przed badaniem należy zapoznać się dokładnie z instrukcją glukometru i postępować zgodnie z zaleceniami producenta; • palca wykorzystywanego do badania nie dezynfekujemy środkami odkażającymi, gdyż mogą one zafałszować wynik pomiaru - ręce należy przed testem umyć wodą z mydłem i dokładnie wysuszyć; • krew uzyskujemy poprzez nakłucie palca wokół płytki paznokcia (zazwyczaj małego, serdecznego lub środkowego) w taki sposób, aby wypłynęła swobodnie – odchodzi się od nakłuwania opuszka.

• należy unikać wyciskania próbki „na siłę“, • pierwsza kropla krwi powinna zostać odrzucona, do badania wykorzystujemy dopiero drugą; • należy zawsze dbać, o to aby wykorzystana została odpowiednia ilość krwi - jeśli pole testowe paska glukometru nie jest w pełni zapełnione, badanie powinno zostać powtórzone.

Samokontrola poziomu cukru - to proste!

• umieść lancet w nakłuwaczu - nakłuwacz to zazwyczaj przedmiot w kształcie długopisu • umieść pasek testowy w glukometrze • nakłuj palec, umieść nakłuwacz na palcu i przyciśnij przycisk • umieść kroplę krwi na pasku glukometra • poczekaj na wynik badania, który pojawi się na wyświetlaczu glukometra. Sprawdź czy jest zgodny z normami.

POZIOM GLUKOZY

INTERPRETACJA

Od 70 do 99 mg/dL (od 3.9 do 5.5 mmol/L)

Prawidłowy poziom glukozy

Od 100 do 125 mg/dL (od 5.6 do 6.9 mmol/L)

Nieprawidłowy poziom glukozy na czczo (stan przedcukrzycowy)

Co najmniej 126 mg/dL (7.0 mmol/L) w co najmniej dwóch pomiarach

Cukrzyca

Korzyści z samokontroli Wielu diabetyków docenia korzyści płynące z domowego badania cukru we krwi. Podstawowe korzyści to: • Lepsza kontrolna nad przebiegiem cukrzycy • Wzrost zaufania do własnych umiejętności leczenia cukrzycy • Możliwość unikania zbyt wysokich lub zbyt niskich glikemii

Jak uniknąć bólu przy nakłuwaniu Przygotowanie:

Bardzo istotne jest, aby przed nakłuciem palce były ciepłe, czyste oraz suche. Bowiem w zimnych rękach przepływ krwi jest słaby, przez co próbka krwi może być zbyt mała do badania. By krążenie krwi uległo poprawie, trzeba przemyć ręce ciepłą wodą i delikatnie je masować od wnętrza dłoni do czubka palca. Ponadto można również delikatnie pocierać ręką o rękę lub trzymać ręce swobodnie opuszczone przez chwilę. Jeśli palce są wilgotne lub mokre lub jeśli znajdują się na nich pozostałości cukru, jedzenia czy napojów to uzyskiwane wyniki mogą być zbyt wysokie. Nie nalezy również używać wtedy kremów do rąk czy też innych kosmetyków.

Miejsce: Najlepszym miejscem do nakłuwania by zbadać krew jest bok opuszka palca na wysokości paznokcia. Wbew panującym często przekonaniom, nie powinno się pobierać próbek krwi z czubka palca, gdyż ten obszar przejmuje większość obciążeń przy wykonywaniu codziennych czynności. Warto starać się regularnie zmieniać wykorzystywany palec, aby dać skórze czas na regenerację, a nie nakłuwać ciągle ten sam.

Głębokość nakłucia:

Czym większa głębokość nakłucia, tym więcej jest podrażnianych naczyń krwionośnych i zakończeń nerwowych. Warto zastosować metodę “prób i błędów” i zmniejszać głębokość nakłucia,by sprawdzić, czy jest ona wystarczająca. Podczas nakłucia należy docisnąć nakłuwacz do skóry, gdyż pomaga to w lepszym wniknięciu lancetu w skórę. Należy różnicować głębokość nakłucia tak, by uzyskiwać odpowiedniej wielkości próbkę krwi przy jak najmniejszym bólu.

Zmiana lancetu:

Należy starać się używać lancetu tylko raz, ponieważ stwierdzono, że ostrość czubka igły bardzo szybko zmniejsza się przy wielokrotnym wykorzystywaniu, co w konsekwencji powoduje więcej bólu.

Aurikuloterapia Aurikuloterapia jest to leczenie różnego rodzaju bodźcami, które działają na punkty skóry małżowiny usznej. Inaczej nazywana jest akupunkturą albo refleksologią uszną. Bodźcami mogą być: ucisk, nakłucie, promień lasera, ciepło, pole magnetyczne i podobne.

Jak działa aurikuloterapia?

Kształt małżowiny ucha odzwierciedla typowe położenie płodu w łonie matki. Nakładając wyobrażenie płodu ułożonego głową w dół na małżowinę uszną, można zaobserwować, że w obszarze płatka ucha znajdują się receptory głowy, oczu, uszu; receptory narządów wewnętrznych są w obrębie muszli itd.

Skóra małżowiny usznej jest bardzo bogata w sieć włókien i zakończeń nerwowych oraz naczyń krwionośnych. Unerwiona jest przez trzecią gałązkę nerwu trójdzielnego, nerw uszny duży, nerw potyliczny mniejszy oraz gałązki końcowe nerwu błędnego, podjęzykowego i twarzowego. To właśnie dzięki tym powiązaniom istnieje łączność z układem mózgowym siateczkowatym, podwzgórzowym, wzgórzowo-korowym i limbicznym. Stanowi ona w związku z tym tzw. pole reflektoryczne, umożliwiające na drodze skomplikowanych łuków odruchowych oddziaływanie na wiele różnych narządów wewnętrznych.

Działanie akupunktury tłumaczy teoria kanałów energetycznych- pomiędzy nimi, a narządami wewnętrznymi istnieją połączenia, tzw. kolaterale, dlatego nakłuwanie okreśIonych punktów energetycznych może być bardzo pomocne np. w leczeniu wątroby czy trzustki.

Podobnie jak w przypadku akupunktury i refleksologii stóp, dłoni czy twarzy powstały szczegółowe mapy wskazujqce, gdzie należy masować, nakłuwać czy też uciskać, by u zyskać oczekiwany efekt.

Punkty zewnętrznej częśći ucha NADGARSTEK, STAW PROMIENIOWONADGARSTKOWY LĘDŹWIE, BRZUCH PRZEDRAMIĘ STAW ŁOKCIOWY PLECY, KLATKA PIERSIOWA RAMIĘ STAW RAMIENNY

STOPA, STAW SKOKOWO- GOLENIOWY GOLEŃ STAW KOLANOWY BIODRO MIEDNICA, STAW BIODROWY

PRZEPONA

ŁOPATKA SZYJA OBOJCZYK CZASZKA, TWARZ WEWNĘTRZNA STRONA UCHA OKO MIGDAŁKI

SZCZĘKI, ZĘBY

Źródło: Internet

Technik aurikuloterapii jest kilka. Możliwe jest nakłuwanie igłami przez 20 - 30 minut bądź stosowanie specjalnych, wykonanych z niklu lub chromu bardzo krótkich igieł (2-10 mm), które przykleja się plastrem do małżowiny usznej na kilka dni. Taka mała igiełka przez cały ten czas stymuluje punkt akupunkturowy.

Punkty wewnętrznej częśći ucha WORECZEK ŻÓŁCIOWY WĄTROBA

TRZUSTKA NERKI

JELITO CIENKIE PĘCHERZ MOCZOWY DWUNASTNICA

JELITO GRUBE PRZEPONA ZEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE TCHAWICA

ŻOŁĄDEK GARDŁO PRZEŁYK SERCE NACZYNIA SERCOWE PŁUCA

UKŁAD ODDECHOWY

UCHO OKO

JAMA USTNA, ZĘBY

Źródło: Internet

Zakres zaburzeń w których w których terapia okazuje się pomocna jest naprawdę szeroki. Terapia odnosi duże sukcesy w walce z trądzikiem, cukrzycą, astmą, chorobą wrzodową, skoliozą i nadciśnieniem. Przynosi również ulgę w problemach o podłożu psychicznym np. depresja, nerwica czy stany lękowe.

Aurikuloterapia ułatwia walkę z nadwagą, uzależnieniem od nikotyny lub alkoholu. Ponadto jest to świetna metoda, która sprawdza się w walce z różnego rodzaju bólami.

Czy aurikuloterapia działa na każdego?

Niestety nie. ]eśli dwa pierwsze zabiegi nie przyniosą żadnych efektów, to należy przestać kontynuować tę terapię.

W przypadku niektórych schorzeń terapeuta zaleca pacjentowi, by sam w odpowiedni sposób i przez wyznaczony czas stymulował łatwo dostępne strefy na małżowinie. Można ją masować opuszkami palców lub jakimś przedmiotem.

Jak samemu wykonywać masaż ucha?

Podczas wypoczynku, oglądania telewizji, czytania książki czy po prostu casu spędzanego na relaksie, chwyć małżowinę uszną między kciuk a palec wskazujący jak w szczypce i uciskaj ją od góry do dołu, od zewnętrznej do wewnętrznej części ucha. Dociskaj punkt po punkcie i wykonuj w kazdym miejscu po kilka ruchów okrężnych. Następnie rozciągnij małżowinę w bok i puść.

Możesz masować dwoje uszu jednocześnie. Pamiętaj o wymasowaniu całej ich powierzchni. Natomiast jeśli napotkasz bolesne miejsca, zatrzymaj się przy nich chwilę dłużej. Oznacza to bowiem, iż przyporządkowane tym punktom organy ciała mogą być osłabione lub coś może im dolegać.

W trakcie masażu głęboko oddychaj. Uszy powinny być po nim czerwone, rozgiżane i pulsujące. Warto wykonywać go przez około 90 nawet 3 razy dziennie.

Aurikuloterapia jest bezpieczna zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych, ponieważ nie wywołuje niepożądanych skutków ubocznych. Przynosi również wiele korzyści dla osób chorujących na cukrzycę.

Gimnastyka izometryczna Gimnastyka izometryczna polega przede wszystkim na ćwiczeniu mięśni w ten sposób, by nie zmieniały one swej długości, czyli nie kurczyły się. Ćwiczyć można praktycznie wszędzie: w łóżku, stojąc na przystanku, siedząc przy biurku w pracy czy też podczas oglądania telewizji. A oto przykłady kilku ćwiczeń przy porannym wstawaniu.

Ćwiczenia w łóżku Ćwiczenie 1 Leżymy na wznak i z całej siły wciskamy głowę w poduszkę. Liczymy do 6. To samo ćwiczenie można także wykonać leżąc na brzuchu. Wzmacniają się mięśnie karku oraz szyi. Ćwiczenie 2 Leżymy na wznak, łokcie zgięte, unosimy ręce przed siebie. Dłonie zwrócone do siebie. przyciskamy jedną dłoń do drugiej tak silnle, jak tylko możemy. Liczymy do 6. ćwiczenie powtarzamy 3 - 4 razy. Ćwiczenie 3 Siadamy na łóżku z wyprostowanymi nogami. Opieramy podeszwę jednej stopy o podbicie drugiej. Naciskamy dość mocno i liczymy do 6. Zmieniamy stopy i wykonujemy to samo.

Powtarzamy każde ćwiczenie 3- 4 razy. Ćwiczenie 4 Siadamy na łóżku, stopy opieramy na podłodze. Obejmujemy prawą dłonią lewe kolano, a lewą prawe i z całej siły staramy się rozchylić uda wbrew oporowi rąk, które ciągną kolana do wewnątrz. Liczymy do 6. Powtarzamy ćwiczenie 3 - 4 razy. Ćwiczenie 5 Usta zamknięte. Nadymamy jeden policzek jak balonik.

Liczymy do 6. Następnie wypusz-czamy powietrze. Nadymamy drugi policzek. Ćwiczenie powtarzamy 3 - 4 razy

Gimnastyka Stretching; Ćwiczenia rozciągające, które warto wykonywać jak najczęściej, by wzmocnić układ kostny oraz mięśniowy. Poprawiają sprawność i kondycję każdego.

Rozgrzewka Stań wyprostowany, oddychaj swobodnie, kilka razy mocno potrząśnij ramionami. Wraz z każdym kolejnym wdechem mocno napnij wszystkie mięśnie przez około 7 sekund. Potem zrób wydech i odpręż się.

Rozciąganie nóg Stań swobodnie, ale przy tym spróbuj możliwie się wyprostować. Odegnij prawą nogę do tyłu. Prawą ręką obejmij prawą stopę i lekko przyciśnij ją do pośladków. Zostań w tej pozycji tak długo, ile możesz utrzymać równowagę, mając jedną nogę w górze. Zmień nogę i wykonaj to samo.

Uklęknij na jedno kolano, a drugą nogę wyciągnij przed siebie i wyprostuj w kolanie (stopa wyprostowanej nogi powinna być ustawiona na wprost). W trakcie ćwiczenia plecy powinny wyprostowane.

Rozciąganie łydek Stań przed ścianą albo drzewem i podeprzyj się o nie obydwiema rękami. Postaw lewą nogę w odległości jednego kroku przed prawą. Powoli przenoś ciężar ciała z przedniej stopy na tylną, nie odrywając przy tym pięt od ziemi. Powtórz ćwiczenie 5 razy i następnie zmień nogę.

Rozciąganie ramion Stań w lekkim rozkroku, lewa noga do przodu, a prawa do tyłu. Prawa dłoń lekko oparta na biodrze. Lewe, wyciągnięte ramię podnosisz na wysokość barków i jednocześnie górną część ciała rozciągasz w prawo. Powtórz 5 razy - trzymaj przy tym lekko wyciągniętą do tyłu rękę na różnej wysokości. Dzięki temu rozciągniesz różne mięśnie klatki piersiowej.

Gospodarka wodna w organizmie człowieka Woda jest najważniejszym nieorganicznym składnikiem potrzebnym do życia organizmów roślinnych i zwierzęcych. Jej ilość zależy od rodzaju organizmu, a dla wielu z nich jest środowiskiem życia.

Zawartość wody w ustroju człowieka zależy

od wieku, płci oraz zawartości tkanki tłuszczowej. Organizm 24-tygodniowego płodu zawiera 88,6% wody, u noworodka zawartość wody wynosi 75-80%, a u rocznego dziecka – 65% masy ciała. Po 12 roku życia zawartość wody w organizmie jest uzależniona od płci, i tak u chłopców i mężczyzn przeciętna zawartość wody jest większa niż u dziewcząt i kobiet.

Organizm dorosłego mężczyzny zawiera ok. 60% wody, a organizm dorosłej kobiety ok. 54%. Dzieci i osoby młode zawierają więcej wody niż osoby starsze (54-46%). Kobiety i osoby otyłe zawierają mniej wody w organizmie niż mężczyźni i osoby szczupłe. U kobiet w podeszłym wieku zawartość wody w organizmie wynosi 46% masy ciała, a u mężczyzn 54% masy ciała.

Zawartość wody w organizmie człowieka w zależności od wieku

Zawartość wody w beztłuszczowej masie ciała u osób dorosłych jest stała i wynosi 75%, natomiast w poszczególnych tkankach jest różna, np. mięśnie zawierają 74-80% wody, płuca ok. 80%, mózg – 75%, serce – 79%, wątroba ok. 68%, kości ok. 25%, a tkanka tłuszczowa 10-20%.

Największe ilości wody zawierają płyny ustrojowe, np. krew ok. 80%, żółć – 86%, chłonka – 98%, sok żołądkowy – 97%, pot – 99,0-99,5%.

Zawartość wody w poszczególnych tkankach człowieka

Można wyróżnić dwa rodzaje przestrzeni wodnych w organizmie człowieka – przestrzeń wewnątrzkomórkową i pozakomórkową lub wewnątrznaczyniową i pozanaczyniową.

Dwie trzecie wody znajduje się wewnątrz komórek, jedna trzecia wody występuje pozakomórkowo – jest to woda osocza, płynu międzykomórkowego, przewodu pokarmowego. Przestrzenie wodne oddzielone są błonami komórkowymi, przez które zachodzi ciągła wymiana dużych ilości cieczy. Np. do przewodu pokarmowego wlewa się codziennie ok. 8 l płynu, z czego większa część zostaje zresorbowana w końcowym odcinku jelita cienkiego i w jelicie grubym.

Woda w ustroju człowieka spełnia różnorodne funkcje: • jest doskonałym rozpuszczalnikiem dla większości bardzo ważnych związków chemicznych • jest środkiem transportu, rozprowadzającym wszystkie składniki organiczne i nieorganiczne po całym organizmie • bierze udział w przemianach biochemicznych • usuwa z organizmu produkty toksyczne • uczestniczy w regulacji temperatury ciała • uczestniczy w trawieniu • ułatwia przesuwanie się mas kałowych • spełnia rolę zabezpieczającą i zwilżającą np. dla gałki ocznej, rdzenia kręgowego, powierzchni stawowych czy płodu

Źródłem wody dla organizmu człowieka jest woda pitna

woda pitna, napoje, produkty o stałej konsystencji oraz tzw. woda metaboliczne, powstająca w ustroju podczas przemian biochemicznych. Na każde 100 kcal wytwarzanej energii powstaje ok. 14 ml wody. Najwięcej wody powstaje w wyniku utleniania tłuszczów (100g tłuszczu dostarcza 108 ml wody), a następnie węglowodanów (58 ml).

W przemianach metabolicznych białek oprócz wody powstają związki azotowe, do których wydalenia przez nerki potrzeba dwa razy więcej wody niż wyzwala się w wyniku przemian. Woda pitna powinna być bezpieczna dla zdrowia o korzystnym składzie minerałów, pozbawiona bakterii chorobotwórczych, zanieczyszczeń chemicznych, o dobrym smaku.

Zawartość wody w pożywieniu stałym jest bardzo zróżnicowana.

Obliczono, że przeciętna racja pokarmowa dostarcza 70% spożywanej wody. Tłuszcze i cukier prawie jej nie zawierają. Warzywa i owoce zawierają ok. 90% wody, ryby i mięso – 70-80%, chleb 37%, mąka 10-13%, masło i margaryna – ok. 16%.

Zawartość wody w produktach spożywczych Produkty spożywcze

Zawartość wody (%)

Napoje, soki, mleko, herbata, kawa

81-100

Świeże owoce, warzywa liściaste i kapustne

75-95

Warzywa okopowe

85-90

Mięso, drób, ryby, jaja, sery

37-82

Wypieki – pieczywo, ciasta

6-37

Suche nasiona roślin strączkowych

8-12

Mąki, kasze, makarony

5-15

Woda przyjęta z pożywieniem jest w większości zużywana w różnych procesach metabolicznych, ale nie może być magazynowana i jej nadmiar musi być usunięty z ustroju.

Straty wody z organizmu mają charakter ciągły i odbywają się przez nerki z moczem, przez płuca z wydychanym powietrzem, przez przewód pokarmowy z kałem i przez skórę. Nerki odgrywają najważniejszą rolę w gospodarce wodnej organizmu. One regulują ilość wydalanego moczu w zależności od ilości przyjętych płynów. Średnio ilość wydalanego moczu wynosi 1500 ml/dobę u osoby dorosłej.

Wydychane powietrze zawiera znaczną ilość wody, dochodzącą nawet do 2 l w zależności od częstości i głębokości oddechów, wysiłku fizycznego, temperatury ciała i zawartości tlenu w powietrzu. Średnio przez płuca organizm traci ok. 550 ml wody/dobę.

Osoba dorosła zdrowa, w warunkach normalnych, traci przez skórę 25-50 ml wody na godzinę. Parowanie wody z powierzchni skóry jest stałe i wynosi ok. 600 ml/dobę. Utrata wody przez skórę zwiększa się znacznie podczas pocenia w podwyższonej temperaturze otoczenia oraz przy znacznym wysiłku fizycznym.

Straty wody przez przewód pokarmowy są zazwyczaj niewielkie i u osoby dorosłej wynoszą ok. 150 ml/dobę. Sytuacja zmienia się w przypadku biegunek i uporczywych wymiotów, gdzie utrata płynów z organizmu może sięgać 2,5 l/dobę.

Drogi wydalania wody z organizmu człowieka

Zawartość wody w organizmie człowieka powinna być utrzymywana na stałym poziomie, co oznacza, że wszelkie straty muszą być uzupełniane. Utrzymanie równowagi między utratą wody a jej dostarczaniem do ustroju odpowiada zerowemu bilansowi wodnemu. W okresie wzrostu i w czasie ciąży podaż płynów przewyższa wydalanie wody z ustroju i w tych przypadkach fizjologicznie bilans wodny jest dodatni.

Bilans wodny organizmu człowieka

Regulacja gospodarki wodnej zachodzi przy udziale dwóch mechanizmów: • uczucia pragnienia kontrolowanego przez podwzgórze • czynności nerek, które kontrolują wydalanie cieczy W nerkach wytwarza się dziennie ok. 180 litrów moczu pierwotnego, z czego 178-179 litrów ulega ponownemu wchłanianiu w kanalikach nerkowych. Objętość wydalanego moczu jest regulowana przez hormon antydiuretyczny (ADH) – wazopresynę. Hormon produkowany

jest w tylnym płacie przysadki mózgowej. Zagęszczenie płynu w przestrzeni zewnątrzkomórkowej stymuluje wydzielanie ADH, co prowadzi do wzrostu resorpcji wody w kanalikach nerkowych i jej powrotu do osocza. W tej sytuacji nerki wydzielają małe ilości zagęszczonego moczu. Niedobór ADH sprawia, że większa część wody zawartej w moczu pierwotnym nie ulega wchłanianiu w kanalikach nerkowych i osoba wydala ok. 30 l moczu dziennie.

Taki stan nosi nazwę moczówki prostej.

Zachowanie bilansu wodnego, prawidłowa funkcja nerek i hormonu ADH warunkują utrzymanie równowagi między przestrzenią wewnątrzkomórkowa, pozakomórkową i śródnaczyniową, a tym samym prawidłową równowagę wodną w organizmie człowieka. Organizm nie potrafi magazynować odpowiednich ilości wody, dlatego też ważne jest by była ona dostarczana codziennie w odpowiednich ilościach.

Zaburzeniami bilansu wodnego są stany odwodnienia i przewodnienia organizmu.

Do odwodnienia może dojść

w sytuacji, gdy ilość dostarczanej wody nie pokrywa strat ustroju. Taka sytuacja ma miejsce, gdy organizm ma ograniczony dostęp do wody lub, gdy utrata wody z organizmu jest znacznie większa niż jej uzupełnienie.

Nadmierne wydalanie wody z organizmu ma miejsce w przewlekłych biegunkach, uporczywych wymiotach, nadmiernym poceniu się, oparzeniach skóry. Do odwodnienia organizmu może dojść także w przypadku utraty pełnej krwi w stanach groźnych urazów.

Jeżeli zasoby wody nie zostaną uzupełnione dochodzi do przemieszczenia wody z wnętrza komórek do przestrzeni pozakomórkowej, co prowadzi do odwodnienia wewnątrzkomórkowego.

Objawami odwodnienia są: • zwiększone pragnienie • bóle głowy • rozdrażnienie • zaburzenia oddychania • bezsenność • osłabienie sił fizycznych • zaczerwienienie skóry • zaburzenia koordynacji ruchów • utrata apetytu • zaburzenia termoregulacji • upośledzenie wydzielania śliny, • wydzielanie małych ilości zagęszczonego moczu suchość w jamie ustnej Przy przedłużającym się odwodnieniu dochodzi do utraty elastyczności skóry, rozwoju kamicy nerkowej oraz znacznego ograniczenia wydzielania potu, co w warunkach wysokiej temperatury otoczenia prowadzi do przegrzania organizmu.

Niedobór wody w granicach 2-3% masy ciała zmniejsza wydolność fizyczną, natomiast utrata wody w ilości ok. 20% masy ciała prowadzi do śmierci.

Przeciwieństwem do odwodnienia jest przewodnienie organizmu. Zjawisko takie często ma miejsce w niewydolności nerek lub w przypadku nadmiernej produkcji hormonu ADH, kiedy wydalanie wody z ustroju jest znacznie mniejsze w porównaniu do ilości wody dostarczonej do organizmu. Przewodnienie może być także skutkiem picia dużej ilości płynów nie zawierających elektrolitów.

Przy nadmiarze wody w ustroju dochodzi do jej przemieszczania się z przestrzeni pozakomórkowej do wnętrza komórek.

Objawami przewodnienia są: • obrzęki, • uszkodzenie komórek, • ogólne osłabienie, • nudności, • spadek ciśnienia tętniczego krwi,

• wymioty, • obrzęk mózgu, • drgawki i • w ciężkich przypadkach śpiączka.

Dobowe zapotrzebowanie na wodę dla osoby dorosłej, zdrowej, w przeciętnych warunkach pogodowo-klimatycznych i przy średniej aktywności fizycznej wynosi 2000 ml w przypadku kobiet i 2500 ml w odniesieniu do mężczyzn. Zmienia się ono w zależności od wieku, rodzaju diety, klimatu, temperatury otoczenia i aktywności fizycznej.

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), minimalna ilość spożywanej wody powinna wynosić 30 ml/kg masy ciała na dobę. Osobom starszym i niesamodzielnym zaleca się przyjmowanie wody w ilości 100 ml/kg na pierwsze 10 kg masy ciała, 50 ml/ kg na następne 10 kg masy ciała i 15 ml/kg na pozostałe kilogramy masy ciała.

Dieta wysokobiałkowa wymaga większego spożycia wody, podobnie jak dieta z dużą ilością błonnika lub soli.

Szczególną uwagę należy zwracać na bilans wodny u osób z gorączką, biegunką, uporczywymi wymiotami, zaburzeniami funkcji nerek i cukrzycą.

Dr hab. n. med. Danuta Pawłowska

Co czwarta osoba w Polsce czuje się dyskryminowana z powodu cukrzycy Jak pokazują wyniki międzynarodowego badania poświęconego postawom, oczekiwaniom i potrzebom związanym z leczeniem cukrzycy (DAWN2), prawie 24 proc. osób cierpiących na cukrzycę w Polsce czuje się dyskryminowanych z powodu swojej choroby, a wsparcie ze strony ogółu społeczeństwa uważa za znikome.

Najważniejsze wnioski dla Polski: 19,2 proc. osób z cukrzycą prawdopodobnie cierpi na depresję (8 proc. w Meksyku, 20 proc. w Algierii) 56,7 proc. osób z cukrzycą przeżywa silny stres emocjonalny w związku z cukrzycą (ok.21 proc. w Holandii, 65 proc. w Algierii) 47 proc. członków rodziny stwierdzało, że istnieje istotne obciążenie w rodzinie w związku z cukrzycą (ok.12 proc. w Meksyku, 60 proc. we Francji) 80 proc. osób z cukrzycą kiedykolwiek wzięło udział w zajęciach/programie edukacyjnym poświęconym cukrzycy (23 proc. w Indiach, 83 proc. w Kanadzie) Tylko 29 proc. członków rodziny kiedykolwiek wzięło udział w zajęciach/programie edukacyjnym poświęconym cukrzycy (ok.12 proc. w Federacji Rosyjskiej, 40 proc. w Danii).

Oprac. Andrzej Jarosz