Dégustation

In de Franse wijnwereld wemelt het van de termen. Moet je die kennen om te kunnen kiezen uit al die etiketten? Ze kunnen wel helpen. En dus: etikettenleer deel 2. Negen vragen over geografische termen op Franse wijnetiketten.

TEKST REMKE DE LANGE

Wie een fles Franse wijn in handen krijgt, wil eigenlijk maar één ding weten: waar komt-ie vandaan? Wat de Fransen betreft komt wijn van een specifieke plek, daar waar landschap, klimaat en traditie samenkomen in een begrip dat zich niet zomaar laat vertalen: terroir. Zal een Australische wijnmaker graag het druivenras groot op het etiket vermelden, in Frankrijk moet een plaatsnaam als ‘Touraine’ volstaan. En nu maar hopen dat jij weet dat er dan sauvignon blanc in de fles zit.

Het gaat om een beschermde oorsprongsbenaming: een AOP (voorheen: AOC, Appellation d’Origine Contrôlée) geeft je de garantie dat de wijn uit een specifiek gebied(je) komt. Een eeuw geleden ging de Franse wijnbouw door een moeilijke fase. Na de epidemie die de minuscule maar verwoestende druifluis in wijngaarden had aangericht, waren er veel tekorten in wijnregio’s. Er kwam een levendige handel in wijn van elders om volume en kwaliteit in de kelders op te krikken. Maar ja, is Bordeaux wel Bordeaux als een deel van de wijn uit Spanje of Algerije komt? Zo ontstond de roep om geografische namen te beschermen.

In eerste instantie wel ja. De klassering wordt ook gebruikt voor andere agrarische producten met een beschermde naam, zoals cognac en camembert. In de jaren dertig kwamen er andere bepalingen bij: ook culturele, traditionele praktijken werden in het systeem opgenomen. Inmiddels houdt het Institut National de l‘Origine et de la Qualité precies bij binnen welke grenzen de wijngaarden moeten liggen en de wijn wordt geproduceerd, welke druivenrassen er mogen worden aangeplant en hoeveel fruit per hectare wordt geoogst. Alles draait om typiciteit. Op dit moment zijn er 363 wijnappellaties in Frankrijk. Nogal een boekwerk dus.

Je kunt er op verschillende manieren naar kijken. Je zou Fransen stijfkoppige traditionalisten kunnen noemen, of goedmoedige cultuurbeschermers. Of allebei. Je krijgt in feite de garantie dat de wijn voldoet aan lokaal opgebouwde en vastgelegde tradities. Die zijn niet betekenisloos. Er spreekt een historisch besef uit en de wens om typische smaken en stijlen in stand te houden.

Vaak wel. Zie het als een piramidevormig systeem, van algemeen naar specifiek. AOP Côtes du Rhône is wit, rosé, of rood gemaakt van druiven die uit een

Remke de Lange is journalist, vinoloog, wijndocent en sommelier. In Australië en Zuid-Afrika maakte ze zelf wijn: Rem’s Row.

groot deel van de Rhônevallei mogen komen: vaak toegankelijke, niet heel complexe wijn. Binnen de vallei kom je ook kleine AOP’s tegen met de naam van één gemeente. Daar is dan iets bijzonders aan de hand. Onder de naam AOP Condrieu bijvoorbeeld valt uitsluitend witte wijn, gemaakt van viognier die er op steile granieten hellingen staat. Aan wijngaard en maker worden hoge eisen gesteld. In de prijs merk je het verschil: je betaalt voor originaliteit en kleinschaligheid.

Eigenlijk wel ja. En dan moet je zien te onthouden welke druiven daar worden verbouwd. Franse etiketten veronderstellen wat voorkennis. Niet voor niets kiezen jongere wijnlanden als Zuid-Afrika en Chili voor simpeler regelgeving. Kun je een naam op de kaart vinden, dan heb je iets aan de vuistregel: wijnen uit koeler, noordelijk Frankrijk (Loire, Champagne, Elzas) zijn lichter en frisser dan de vollere, rondere wijnen uit het warmere zuiden.

Dan is het antwoord: prima, maar dan komt er geen AOP-benaming op het etiket. Je mag je wijn wel ‘deklasseren’. In Languedoc bijvoorbeeld zie je veel wijnmakers die graag met niet-traditionele rassen werken: chardonnay, merlot. Die wijnen krijgen dan geen AOP, wel de ruimere benaming Vin du Pays d’Oc, waar de regelgeving minder streng voor is.

Dat kun je wel zeggen ja. De strikte regelgeving die wijnmakers bescherming, status en dikwijls een hogere prijs geeft, heeft beslist een beperkende kant. Het is een van de keerzijden.

Een ander heikel punt. Kunnen wijnmakers in Zuid-Afrika en Australië meebewegen door rassen aan te planten die goed bestand zijn tegen droogte en hitte, Fransen hebben weinig keuze. Andere druiven aanplanten mag niet, en verhuizen naar koelere plekken heeft weinig zin: bij de grensafbakening houdt de AOP immers op. Collectief de regelgeving aanpassen kan wel. Zo zijn er in Bordeaux al buitenlandse druivenrassen als touriga nacional toegestaan die wijnmakers – met mate – mogen gebruiken.

Jazeker, die zijn ook niet gek. Ze kijken slimme praktijken van elders af. Neem het achteretiket, dat zag je vroeger niet. Nu gebruiken ook veel Franse makers het extra stukje papier voor informatie: druivenras, houtrijping, ze staan nu vaak vermeld. Begin achterop, en draai de fles dan om. Zo bouw je vanzelf je etikettenkennis op.