Hauts-de-France

TEKST RALF JOHNEN FOTO’S RALF JOHNEN & SHUTTERSTOCK

Rue Croix in Saint Quentin

SAINT-QUENTIN

Een prachtige eetzaal met glas-in-loodramen, gestroomlijnde trappen en een mozaïek van kleine tegels. Zo komt de zijvleugel van het station van Saint-Quentin tegenwoordig weer voor de dag. Even verderop overspant een brug de Somme en een naburig kanaal. Met op de kop monumentale zuilen met flitsende patronen die naar de hemel reiken, terwijl op ooghoogte gestileerde figuren een aangename aanblik bieden. Ook in de stad vallen paleisachtige gebouwen met elegante façades op, waaronder twee voormalige bioscopen, de Carillon en de Casino. Met andere woorden: Saint-Quentin is een bastion van art deco, de kunststroming die zich over een groot deel van Frankrijk verbreidde toen in Parijs de wilde jaren twintig hoogtij vierden. Dat ontgaat je als je Noord-Frankrijk alleen maar beschouwt als een doorgangsgebied op weg naar de hoofdstad of verder naar het zuiden. Het is een regio die lange tijd in het culturele hart van Europa lag en waar in de Eerste Wereldoorlog hevig om gevochten is. In die tijd is Saint-Quentin grotendeels verwoest, maar de stad met 53.000 inwoners heeft van de nood een deugd gemaakt en straalt sinds kort weer met frisse gloed. Naast de in het oog springende juwelen verbergen zich achter de gevels nog een paar sieraden. Zo heeft het laatgotische raadhuis uit 1509 een vergaderzaal die ingericht is in art-decostijl. En onder het dak van warenhuis Monoprix lonkt een schitterende zaal die omgebouwd is tot auditorium, waar Marcel Cerdan nog heeft gebokst. Hier bevindt zich nu een tentoonstellingsruimte die je bereikt via het aanpalende vlindermuseum.

Een heel andere indruk maakt Laon, een uurtje rijden in zuidoostelijke richting. Je ziet de stad al van verre uittorenen boven een tafelberg, alsof de rest van de wereld aan haar voeten moet liggen. Zo was het in vroeger tijden ook precies. Al rond het jaar 500 heeft de bisschop van Reims in Laon een bisdom gesticht, waarmee hij het vanaf dat moment een van de belangrijkste steden van Frankrijk maakte. In de 9de en 10de eeuw was Laon zelfs de hoofdstad van de ‘Grande Nation’. Met als meest zichtbaar vertoon van die machtspositie de kathedraal met zijn vijf torens en een kalkstenen gevel die in het avondlicht voortdurend van kleur lijkt te veranderen, totdat het binnenste van de torens in het donker begint te stralen van blauw licht. Aan haar voeten strekt de bovenstad zich uit, die met een oppervlakte van bijna honderd hectare beduidend groter is dan je vanuit de verte zou vermoeden. Ze bestaat uit een verwarrend vlechtwerk van nauwe stegen, een intact gebleven middeleeuws stadsgezicht dat voor veel toeristen zorgt. Maar de kathedraal staat er op een vrijdagmiddag verweesd bij, wat de aangenaam melancholische grondtoon van Laon alleen maar versterkt.

Kathedraal van Laon

Château de Pierrefonds

Het kasteel van Pierrefonds zie je ook al van ver. Een indrukwekkend gebouw met acht ronde torens, kantelen en een machtige poort, waarvan het metselwerk in opvallend goede staat is. Dat is op het tweede gezicht niet meer zo verbazingwekkend, want net als Kasteel Neuschwanstein in Beieren of Kasteel de Haar in Nederland is dit praalgebouw minder oud dan het eruitziet. Weliswaar stond hier, op ruim negentig kilometer van Parijs, al in de 12de eeuw een burcht, maar dat was alleen nog een ruïne toen Napoleon III in 1850 op bezoek kwam. In 1861 gaf hij de opdracht een keizerlijke residentie te bouwen. Toen die eenmaal af was kwam in 1867 koning Ludwig II van Beieren op bezoek, om inspiratie op te doen voor zijn hooggelegen domicilie. Het gebouw werd ontworpen door Eugène Viollet-le-Duc, die ook verantwoordelijk was voor de restauratie van de Nôtre-Dame in Parijs. Als je op de binnenhof van het complex staat zie je dat de architect heeft geput uit het vocabulaire van verschillende historische bouwstijlen. Daarbij bieden de muren van Pierrefonds een vrolijke aanblik door grappige details als een dakgoot die overgaat in een reptiel met een bek waaruit water spuit. Binnen bevindt zich een interessante verzameling beelden met onder meer het kleine zusje van het Vrijheidsbeeld uit het atelier van beeldhouwer Frédéric-Auguste Bartholdi. De gisants van grafmonumenten zijn bijzonder indrukwekkend opgebaard: de liggende beelden hebben een plekje gekregen in het keldergewelf. Door de kunstige belichting laten ze zo heel wat bezoekers huiveren.

Na zo veel geschiedenis wordt het weleens tijd voor een andere Franse specialiteit. We slaan het ontbijt over om ons bij de zaterdaglunch nog beter te kunnen wijden aan de verdiensten van de Franse keuken. Bij Les Ferlempins, dat een beetje onopvallend aan de zuidelijke oever van de Oise ligt, ontvangt het jonge team ons met een aloholvrije cocktail. Daarna volgt smakelijk boerenbrood met een tweetal amuses en vervolgens een sfeervolle compositie van jonge erwten, faisselle (fromage blanc, een soort kwarkachtige roomkaas) en huisgemaakte beef jerky. Niet minder overtuigend is de gegrilde varkensfi let uit Picardië en het ijs met augurk en tijm. Oké, tijdens het eten hebben we het toch weer over geschiedenis. Was het niet hier, in Compiègne, dat Frankrijk en Duitsland in beide wereldoorlogen een wapenstilstand hebben ondertekend? Ja, dat was het. In beide gevallen was het decor een treinwagon – dus niet bijvoorbeeld het kasteel van Compiègne, dat na Versailles en Fontainebleau het grootste op Frans grondgebied is. Zoals we al snel daarna kunnen zien heeft het aan de rand van het centrum gelegen slot tot op de dag van vandaag koninklijke allure. Maar anders dan bij de paleizen ten zuiden van Parijs blijft de aanloop hier bescheiden, wat misschien ook kan liggen aan het feit dat maar een deel van de ruimtes met historisch meubilair is ingericht. Een andere vleugel is gereserveerd voor het Musée national de la voiture, waar historische koetsen en tramwagons worden tentoongesteld. Een mooie plek om je onder te dompelen in het verleden.

Dessert bij Les Ferlempins in Compiègne

We rijden nog een stukje door richting Parijs. Met als doel het voormalige klooster Chaalis, waar van de kerk alleen een ruïne is overgebleven die schilderachtig boven een open plek in het bos uitsteekt. Nadat we de muren uit de vroege 12de eeuw hebben bewonderd, vergapen we ons aan nog een andere bezienswaardigheid op het uitgebreide domaine, het rosarium. En wel de hedendaagse interpretatie van een rozentuin, die zijn voorganger uit de 19de eeuw heeft vervangen. De bloemen zijn langs zichtassen geplant en worden door imposante muren omgeven. In bogen hellen ze over de weg om hier en daar een soort afdak te vormen. Een fraai gezicht, waarvan we in het late voorjaar nagenoeg in ons eentje kunnen genieten. Dat geldt ook voor het Musée Jacquemart-André de Chaalis in het vroegere klooster, dat later werd omgebouwd tot een kasteel met twee verdiepingen. In de verzameling bevindt zich een werk uit het atelier van Albrecht Dürer, maar ook de Espace Jean-Jacques Rousseau die zich bezighoudt met het leven en werk van de naturalistische fi losoof. Die collectie geldt als de op een na grootste in zijn soort. Het moderne rosarium van Domaine de Chaalis

De avond brengen we door in Chantilly, een stad die bijna aan Parijs grenst. Ook daar heb je een kasteel, maar dat staat niet centraal in ons bezoek. We slenteren vooral door de Rue de Connétable, een lange, rechte straat. Aan het eind ervan stuiten we op een fenomeen waar Chantilly beroemd om is: het stadje met 35.000 inwoners staat bekend als het belangrijkste centrum van paardensport in Frankrijk. Dat is te zien in het plaatselijke paardenmuseum vlak bij het kasteel. Het gebouw werd in 1719 neergezet in opdracht van Louis IV van Bourbon, om zijn viervoeters een waardig verblijf te bieden. Met als resultaat de 186 meter lange stallen die op zichzelf al een kasteel lijken. Het gebouw komt uit op een paardenrenbaan en vormt daarmee vooral in het avondlicht een prachtig ensemble. Daarachter komen we uit bij een straat waarvan de kasseien doen denken aan het parcours van de wielerwedstrijd Parijs-Roubaix. Maar in plaats van racefi etsen rijden hier nu oldtimers, waarvan de inzittenden getrakteerd worden op een fl inke dosis romantiek. Slechts gescheiden door een gracht rijden ze langs het kasteel.

Paardenrenbaan in Chantilly

Place des Héros in Arras

Tijd voor een andere omgeving; het noorden van Frankrijk bestaat niet alleen uit residenties aan de rand van de hoofdstad. Binnen anderhalf uur zijn we in Arras, en dat biedt een heel ander decor. Eeuwenlang hoorde het stadje bij het graafschap Vlaanderen en daarna bij de Spaanse Nederlanden. Die periodes hebben het stadsgezicht blijvend beïnvloed, want Arras heeft met de Grand Place een prachtig plein dat wordt omlijst door de patriciërshuizen met hun karakteristieke gevels. Nog indrukwekkender is de Place des Héros, waar aan de noordwestkant het plaatselijke belfort boven uitsteekt. Het gotische gebouw heeft een hoogte van 75 meter, die we per lift afleggen om op de stad en het ommeland te kunnen uitkijken. Vanboven zien we hoe steeds meer mensen voor een uitgebreide koffie op het plein neerstrijken. Weer beneden laten we ons betoveren door de braderie die deze zondagmorgen plaatsvindt. De winkels zijn open en ze prijzen hun uitverkoop aan in de openlucht.

In het nabije Lens bezoeken we een plat gebouw van enorme afmetingen. Het ligt ingebed in een landschapstuin en heeft een strak geometrische gevel van glas en aluminium. Een serene plek, die de plaatselijke dependance van het Louvre huisvest. Sinds 2012 toont het waarschijnlijk belangrijkste museum ter wereld in de mijnbouwstad een deel van zijn collectie. Met in het hart de Galerie du Temps die met behulp van een tijdlijn (Timeline) een overzicht geeft van de geschiedenis van de belangrijkste beschavingen van de voorbije eeuwen. Verbazingwekkend hoe Griekenland, Egypte en Mesopotamië zo tot leven komen. En daarnaast wordt duidelijk hoe deze culturen de basis voor toekomstige ontwikkelingen zijn, bijvoorbeeld voor het Italië van Botticelli en Tintoretto. Dat alles in schril contrast met de omgeving die van oudsher geen hoge pet op had van hogere cultuur. Rondom Lens zie je groepjes spitse heuvels, als stille getuigen van een verleden als mijnbouwcentrum. Toen de kolenwinning niet meer rendabel was, speelde de plaatselijke voetbalclub zich in de kijker. Racing Club de Lens is een vaste grootheid in Frankrijk, en een flink deel van de plaatselijke bevolking draagt in zijn vrije tijd het roodgele tricot van het team. Maar aan het begin van de jaren nul begreep de stad dat alleen sport voor de toekomst niet toereikend was. Vandaar dat Lens er alles aan heeft gedaan om zijn naam te vestigen als cultureel uithangbord. Bilbao heeft zo’n metamorfose eerder met succes voorgedaan.

Parade des Géants in Lens

Dufossé met zijn zelfverbouwde tomaten

Hoog tijd voor nog een kasteel. Maar geen paniek: het Château de Beaulieu staat niet in het teken van het glorierijke verleden van Frankrijk en zijn heersers. Het gaat hier om een landgoed waarvan Christophe Dufossé een chic onderkomen heeft gemaakt. Het ensemble hoort bij de verfijnde selectie van Relais & Châteaux en heeft een restaurant met een Michelinster. Dufossé komt uit Calais en wil de streek nadrukkelijk in zijn werk laten terugkomen. Van de smakelijke aardbeien tot de tomaten, hij verbouwt ze zelf op het terrein van het kasteeltje. Het personeel komt uit de omgeving, en de bewoners van de ferme heeft hij in opvanghuizen voor mishandelde dieren gerekruteerd. Ook in het interieur doet hij veel goeds: Dufossé heeft het respectabele gebouw lichtvoetig ingericht met modern meubilair. Een adres voor fijnproevers, met als hoofdattractie de wijnkelder. Die bevat een paar duizend exemplaren, met een prijsniveau dat uiteenloopt van een luttele 20 tot 20.000 euro per fles.

Tegen het einde van de trip hebben we zin in natuur. Dus zoeken we met SaintOmer een stadje op dat aan drie kanten wordt begrensd door een moerasgebied en dat graag wordt vergeleken met het Nederlandse Giethoorn. Al in de 12de eeuw zijn de bewoners van de streek begonnen met het kanaliseren van de meer dan 12.000 hectare grote Marais Audomarois, om daarna met de hulp van windmolens vruchtbare polders aan te leggen. Vooral in de 19de eeuw werden hier met succes bloemkool, chicorei en nog vijftig soorten groente verbouwd, wat voor een aanzienlijke welstand zorgde. Maar naar de huidige maatstaven is de kweek tussen de kanalen te moeizaam, dus nog maar weinig boeren houden de traditie in stand. Aan boord van een plezierboot komen we te weten wat daarbij komt kijken. Later huren we een kano om alles nog eens in een bedachtzaam tempo in ons op te nemen. Moeras van Audomarois

Versierde villa in Duinkerken DUNKERQUE

Alleen de zee ontbreekt nog, om ter afsluiting van onze reis een beetje uit te waaien. Daarvoor zetten we koers naar het strand van Duinkerken. In de wijk Malo-les-Bains laat de bedrijvige havenstad zich van zijn beste kant zien. Op de brede boulevard waait een stevige bries en de kleurig geverfde strandhuisjes, de zogenaamde kiosques, brengen ons in vakantiestemming. In de wetenschap dat onze trip er bijna op zit kijken we weemoedig rond in de straten rond de Rue Belle Rade, die niet ver van zee de fl air van een badplaats ademen. Hier komen we mooie voorbeelden tegen van de ‘pittoreske stijl’. Kleurrijke villa’s met hier een erker en daar een ornamenteel balkon. Mooi versierde boogramen en dakgevels. Maar ook art deco en belle époque zijn hier meer dan een herinnering. In de Avenue Gustave Lemaire staat een villa waarvan de bouwmeester zich zeer waarschijnlijk van het vocabulaire van Antoni Gaudí heeft bediend. Zo is de cirkel van onze grand tour door Noord-Frankrijk rond.

noordfrankrijk-experience.com

Art-decoroute Plattegrond en brochure te verkrijgen bij de Direction du Patrimoine, Hôtel de Ville. saint-quentin.fr Restaurant Villa d’Îsle Gastvrij restaurant met moderne keuken en terras aan de rand van de stad. 111-113, rue d’Isle. villadisle.com

Rondleidingen door de kathedraal en de torenopgang. tourisme-paysdelaon.com & aisne-tourisme-pro.com Souterrains de Laon Kindvriendelijke rondleiding door de historische ‘onderwereld’ van de stad. Restaurant Le Parvis Regionale specialiteiten als boudin blanc, een soort witte worst met gekaramelliseerde appels en aardappelpuree. 3, place du Parvis. leparvislaon.fr

Restaurant Estaminet Saint-Jean Lokale specialiteiten in een ongedwongen sfeer, ook vegetarische gerechten. 23, rue Saint-Jean. estaminetsaintjean.com Logis de Parvis Vriendelijk hotel pal naast de kathedraal, enkele kamers hebben bovendien uitzicht op een prachtig plein. 3, place du Parvis. logisduparvis.com

chateau-pierrefonds.fr

Chateau de Compiègne chateaudecompiegne.fr t’Aim Hotel Compiègne Prima stadshotel direct aan de Oise 70, rue Pont Neuf. taimhotel.com Restaurant Les Ferlempins 13, cours Guynemer. lesferlempins.fr

Abbaye Chaalis domainedechaalis.fr

Château en Musée de Cheval Rue du Connétable. chateaudechantilly.fr Hotel Le Chantilly Charmant verblijf midden in de stad met heerlijk ontbijt. 9, Petite Place Omer Vallon. hotel-lechantilly.com Restaurant Le Vertugadin Rustiek etablissement met amusante patron en goede keuken. 44, rue du Connétable. Facebook: @LeVertugadin L’Instant Miels et saveurs Lekkernijen uit de streek en heel Frankrijk. 101, rue du Connétable

arraspaysdartois.com Belfort 4, place des Héros MainSquare Festival Eind juni, begin juli. mainsquarefestival.fr Braderie Op een zondag eind juni.

tourisme-lenslievin.fr Museum Louvre Lens 99, rue Paul Bert. louvrelens.fr Brasserie Saint-Théodore Moderne brasserie met prijswinnend bier van eigen makelij en een biertuin. 238, rue Paul Bert. saint-theodore.fr Parade des Géants Grote optocht eind juni met reusachtige fi guren.

lechateaudebeaulieu.fr

tourisme-saintomer.com Boottour & restaurant La Baguernette, 3, rue du Marais, Clairmarais. labaguernette.fr

Ook bezienswaardig: de kathedraal.

dunkerque-tourisme.fr