Tivoli

Tivoli ligt op zo’n 30 kilometer van de hoofdstad. Het was een geliefd toevluchtsoord voor de Romeinse elite. Tivoli ligt namelijk op een heuvel en het is er tijdens de broeierige Italiaanse zomers een stuk aangenamer vertoeven. Je kan er een bezoek brengen aan de beroemde Villa d’Este uit de renaissancetijd en de Villa Adriana, het gigantische paleiscomplex van keizer Hadrianus.

² Villa Adriana, het paleis van keizer Hadrianus

De Villa Adriana is misschien wel het bekendste van de twee paleizen van Tivoli. Het verdiende dan ook een plekje op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Dit gigantische paleis werd gebouwd tussen de jaren 126 en 134 in opdracht van keizer Hadrianus. Onder Hadrianus was het Romeinse Rijk het grootst. Hij wilde met het paleis de plannen van Nero voor zijn Domus Aurea overtreffen en een ongezien groot paleiscomplex laten neerpoten. Daar is hij ook in geslaagd.

² Villa d'Este, een meesterwerk van de renaissance

De Villa d’Este is een van de beroemdste Italiaanse paleizen en verdiende eveneens een plekje op UNESCO’s werelderfgoedlijst. Het is ook een leuke afwisseling wanneer je al even in Rome bent, want deze villa dateert uit de 16e eeuw en is dus niet Romeins. Het bouwwerk werd opgetrokken in opdracht van de kardinaal Ippolito II d’Este. De geprezen architect Livio Agresti werkte aan het interieur van de villa.

Vooral de tuinen zijn vandaag bekend. De tuin van maar liefst 4,5 hectare staat vol fonteinen, keurige plantenreeksen en waterpartijen. Het is er ontzettend aangenaam rondwandelen. De watervallen van de rivier, de Aniene, worden op een wonderlijke manier in het tuincomplex verwerkt.

De geschiedenis van Rome

Men vermoedt dat Rome omstreeks 750 v.C. is gesticht. De legende vertelt het verhaal van de tweelingbroers Romulus en Remus. Zij dreigden vermoord te worden, maar iemand heeft ze in een rieten mandje in de rivier de Tiber gelegd. Een wolvin zou hen hebben gezoogd. Toen zij besloten een stad te stichten op de heuvels rondom de Tiber, kregen ze ruzie en vermoordde Romulus zijn broer en werd hij de eerste heerser van de stad die naar hem is genoemd. Of deze legende waar is, weet niemand. Maar het verhaal heeft talloze kunstenaars geïnspireerd tot het maken van kunstwerken.

Romeinse tijd

In de Romeinse tijd was Rome het centrum van de wereld. De stad kende een enorme bloeiperiode. Tal van monumentale bouwwerken verfraaiden Rome, dat in de tussentijd meer dan een miljoen inwoners had. Nadat de bloeiperiode van het Romeinse Rijk voorbij was, zo rond de 3e eeuw n.C., daalde de invloed van Rome sterk. De stad raakte in verval en het aantal inwoners nam fors af.

Pauselijke macht

Vanaf die periode hadden de pausen een grote invloed op Rome. Naast Rome bestuurde de paus een groot gebied om Rome heen. Eeuwenlang bleef Rome de hoofdstad van de kerkelijke staat in MiddenItalië. De achtereenvolgende pausen hebben opdracht gegeven tot het bouwen van prachtige religieuze monumenten die de stad nog steeds allure geven. Vooral in de barokke periode probeerden de pausen met talloze kerken, monumenten en fonteinen het katholieke geloof aantrekkelijker te maken dan het protestantisme. De pausen hebben voor vele hoogtepunten van Rome gezorgd.

De vele hoogtepunten van Rome

Eigenlijk is Rome een groot openluchtmuseum waarbij je een reis door de tijd maakt. Je kunt nog veel hoogtepunten uit de Romeinse bloeiperiode zien in de het Forum. En om de pracht en praal van het katholieke geloof te zien, is een bezoek aan Vaticaanstad en de Sint-

Pieter een must. En overal in Rome vind je tal van beelden, monumenten, paleizen en kerken die uit alle tijden stammen. Tussendoor kun je op een van de vele pleinen heerlijk genieten van “la dolce vita”. Toch maken we een selectie van de echte hoogtepunten van Rome die je zeker niet mag missen.

² Forum Romanum, monumenten uit de Romeinse tijd

Het Forum Romanum (Latijn voor Romeins marktplein) was in de bloeiperiode van het Romeinse Rijk het politieke, juridische, religieuze en commerciële centrum van de stad Ben je geïnteresseerd in deze tijd, dan mag je dit deel van Rome absoluut niet overslaan. In het Forum staan tal van kerken en tempels, historische gebouwen, triomfbogen, zuilen en musea.

Het is zeker de moeite waard om hier een dagdeel voor uit te trekken. De belangrijkste en meest bekende bezienswaardigheid van het Forum is het wereldberoemde Colosseum. Dit grootste amfitheater van het Romeinse Rijk diende voor de inwoners als gratis vermaak.

² Het Colosseum

Voor veel bezoekers van Rome is het Colosseum de belangrijkste bezienswaardigheid die ze zeker willen bezoeken. Het imposante bouwwerk was het grootste amfitheater van het Romeinse rijk. Zeker 60.000 toeschouwers genoten hier van de gladiatorengevechten en de gevechten met wilde dieren. Het Colosseum was eeuwen geleden een belangrijke attractie voor de Romeinen. Nu is het een van de drukstbezochte hoogtepunten van Rome.

Ontstaan van het Colosseum

Keizer Nero, die niet geliefd was bij de Romeinen, liet in het centrum van Rome een immens paleis bouwen. Op het enorme grondgebied verschenen een gouden huis en een immense tuin. Centraal stond een immens beeld (colossos) van Nero van maar liefst 35 meter hoog. Nero overleed echter voordat het hele complex gereed was. Zijn opvolger Vespasianus liet alles afbreken. Vervolgens gaf hij opdracht tot de bouw van een gigantisch amfitheater, om het volk vertier te bieden. In 72 n.C startte men met de bouw. Acht jaar later ging het Colosseum open. Men vermoedt dat de naam is afgeleid van de colossos van Nero dat er vlakbij stond.

Een kolossaal bouwwerk

De afmetingen van het Colosseum zijn gigantisch. Het hoogste punt is circa 50 meter boven de grond. De totale omtrek bedraagt maar liefst 527 meter. De ellipsvormige arena meet ongeveer 75 bij 45 meter. Het Colosseum heeft vier verdiepingen boven de grond. Het ondergrondse labyrint is pas later gebouwd. In dit zogenaamde hypogeum bevonden zich de verblijven voor de gladiatoren, en de hokken van de wilde beesten. Via een ingenieus liftsysteem werden de dieren naar de arena vervoerd. Daarnaast was er een ondergrondse gang die leidde naar een gladiatorenschool in de buurt. Het Colosseum bood plaats aan duizenden Romeinen. Dankzij de vele ingangen en trapopgangen was het mogelijk om de hele mensenmassa binnen een kwartier op hun plaats te krijgen. En omdat in Rome de zon vaak uitbundig schijnt, had men ook gedacht aan zonnewering. Een enorm canvas zonnescherm, het velarium, zorgde voor bescherming. Het zeil rustte op circa 250 palen op de bovenste galerij. Daarna werd het met touwen verankerd aan palen buiten het Colosseum. Voor het optrekken van het zeil werden maar liefst 1000 scheepslieden ingezet.

Volksvermaak in het Colosseum

De Keizers organiseerden in het Colosseum regelmatig gevechten. De Romeinen mochten hier gratis naartoe. Met deze spelen hoopten de Keizers hun volk positief te stemmen. Over belangstelling was niet te klagen, het stadion zat altijd helemaal vol. De sociale status bepaalde waar de bezoekers mochten plaatsnemen.

De bovenste ring, alleen met staanplaatsen, was gereserveerd voor de armsten. Hoe belangrijker iemand was, hoe beter de zitplaats was. Voor de Keizer was een aparte loge met een eigen ingang. Daar tegenover zaten de Keizerin, de diverse magistraten en de zogenaamde Vestaalse maagden (priesteressen van het Vesta-genootschap).

De senatoren hadden marmeren zitplaatsen direct aan de arena. Andere mannen zaten naargelang hun sociale positie dicht bij de arena of er verder vandaan. De vierde rij was bestemd voor de vrouwen van de magistraten, senatoren en gladiatoren. Er vonden allerlei soorten gevechten plaats in de arena. Gladiatoren tegen elkaar, tegen dieren, dieren tegen elkaar. De gevechten gingen net zo lang door tot de verliezer overleed. Een zwaargewonde gladiator was afhankelijk van de stemming van de Keizer. Stak deze zijn duim omhoog, dan mocht de gladiator blijven leven. Deed de Keizer zijn duim omlaag, dan werd de verliezer gedood. De overwinnaar werd gelijk tot held uitgeroepen. Het lijk werd afgevoerd, er werd zand gestrooid over het bloed en de volgende ronde kon beginnen. Toen het Christendom steeds belangrijker werd, zijn de barbaarse spelen uiteindelijk door keizer Honorius in 404 na Chr. verboden. Men schat dat er bijna 500.000 mensen en dieren zijn gedood tijdens de gevechten.

Het verval

Na het verbod op de gladiatorengevechten raakte het Colosseum sterk in verval. Diverse aardbevingen in de middeleeuwen zorgden voor grote schade aan het stadion. Daarnaast gebruikten bouwers in opdracht van de diverse pausen stenen en zuilen uit het Colosseum. Zij werden gebruikt voor nieuwe onderkomens voor de machthebbers. Paus Benedictus XIV verbood in 1749 het verdere slopen van het Colosseum. Hij heeft zelfs een begin gemaakt met de restauratie

² Het Pantheon

Aan de zuidkant van de Piazza della Rotonda ligt het wereldberoemde Pantheon. Het is een magnifiek bouwwerk uit de Romeinse tijd. En daarnaast is het een van de best bewaard gebleven Romeinse gebouwen ter wereld. De architecten hebben vooral met de constructie van de geweldige koepel voor die tijd baanbrekende technieken gehanteerd. Als je het Pantheon nadert, zie je in eerste instantie eigenlijk alleen de rechthoekige zuilengalerij. Pas bij binnenkomst valt je de immense koepel van het Pantheon op. Met een hoogte van 43,3 meter is het eeuwenlang de grootste koepel ter wereld geweest. Opvallend is dat de diameter van de koepel exact gelijk is aan de hoogte. Het licht in de koepel komt door het gat bovenin, de zogenaamde oculus. Deze opening lijkt op het eerste gezicht niet groot. Toch heeft de oculus een diameter van bijna 9 meter. Tijdens regenachtige dagen komt er dus regenwater in de koepel. De vloer is licht gebogen om het regenwater af te voeren. De koepel is de belangrijkste attractie van het Pantheon. In de koepel staat ook de graftombe van de kunstenaar Rafaël. Het Pantheon is nog in verbluffend goede staat. Sinds de 7e eeuw is het gebouw in gebruik als kerk. Omdat het regelmatig grondig wordt onderhouden, kunnen we nu nog steeds genieten van dit prachtige tempelgebouw uit de Romeinse tijd.

² Capitolijnse musea

In de wijk Capitool vind je aan weerszijden van het Piazza del Campidoglio twee wereldberoemde musea: dit zijn de Capitolijnse musea. Met een ticket kun je beide musea bezoeken. In het Palazzo Nuovo kun je een immense collectie klassieke beelden bewonderen. Het Palazzo Nuovo is het eerste openbare museum ter wereld. Sinds 1734 kunnen bezoekers hier genieten van de vele beelden. In het tegenovergelegen Palazzo dei Conservatori kun je onder meer het beroemde beeld van de wolvin die de tweelingbroers Romulus en Remus zoogt, aanschouwen. Naast veel beelden kun je in dit museum ook veel schilderijen bewonderen. Het museum was vroeger de zetel van het stadsbestuur van Rome. Tegenwoordig vinden in dit gebouw nog steeds diverse officiële bijeenkomsten plaats.

Na een bezoek aan de Capitolijnse musea is het absoluut aan te raden om nog wat verder door de wijk Capitool te lopen. Vanuit Piazza Venezia heb je een perfect uitzicht op het imposante wit marmeren monument voor Victor Emmanuel, de eerste koning van Italië. Loop via de “Cordonata”, een majestueuze trap, naar het al genoemde Piazza del Campidoglio. Zowel de trap als dit plein zijn ontworpen door Michelangelo.

² Vaticaanstad

Rome herbergt de kleinste onafhankelijke staat ter wereld: Vaticaanstad. De Paus is het staatshoofd van deze ministaat. Zijn officiële residentie is het Apostolisch Paleis. Vaticaanstad staat sinds 1984 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Of je nu katholiek bent of protestant, gelovig of niet, een bezoek aan de Sint-Pietersbasiliek en de Vaticaanse Musea mag eenvoudigweg niet ontbreken tijdens je stedentrip naar Rome.

De imposante koepel van de Sint-Pietersbasiliek is al van ver te herkennen. Via het prachtige, symmetrische SintPietersplein loop je richting de beroemdste kerk ter wereld. Tot 1989 was dit ook de grootste basiliek ter wereld. Maar toen verrees er een exacte kopie van de Sint-Pieter in de hoofdstad van Ivoorkust. Die schijnt net een fractie groter te zijn.

Bij de Sint-Pieter liggen de Vaticaanse Musea. In de voormalige pauselijke paleizen ligt een van de grootste en belangrijkste kunstcollecties ter wereld. In de loop der eeuwen hebben de pausen een enorme hoeveelheid kunst aangekocht of veroverd die hier tentoongesteld ligt. Daarnaast zijn de weelderig gedecoreerde ruimtes in de musea al een attractie op zich. Het bezoek aan de SintPietersbasiliek en de Vaticaanse Musea is een van de absolute hoogtepunten van Rome.

² Sint-Pietersbasiliek en Vaticaanse Musea

Het absolute hoogtepunt van je stedentrip Rome is een bezoek aan de immense SintPietersbasiliek en de Vaticaanse Musea. Het centrum van het Rooms-Katholieke geloof toont een pracht en praal die ongekend is. In de Vaticaanse musea maak je kennis met een van ’s werelds grootste en belangrijke kunstcollecties. Daarom is een bezoek aan Rome niet compleet als je de Sint-Pietersbasiliek en de Vaticaanse Musea overslaat.

Sint-Pietersbasiliek

We kennen allemaal de beelden van het Urbi et Orbi, als de paus met Pasen zijn zegen uitspreekt vanaf het balkon op het SintPieter. Het is echter een genot om de Sint Pietersbasiliek in het echt te mogen bewonderen.

² Vaticaanse Musea

In de vroegere, pauselijke paleizen vind je nu de meest indrukwekkende musea van Rome. Dit zijn de maar liefst 26 verschillende Vaticaanse Musea, verdeeld over een enorm complex met tal van zalen. De collectie is zo groot, divers en belangrijk, dat men deze tot ’s werelds belangrijkste musea rekent. De opeenvolgende pausen hebben in 4 eeuwen een immense kunstverzameling opgebouwd. Natuurlijk vind je er ontzettend veel religieuze voorwerpen. Maar ook kunst uit de Romeinse en Egyptische oudheid kun je hier bewonderen.

Hoogtepunten van de Vaticaanse Musea

Je kunt wel dagen doorbrengen in de musea om alles te zien. Dat zullen er slechts weinigen doen. Daarom vermelden we hier de absolute hoogtepunten van de Vaticaanse musea die je zeker niet mag missen.

Tijdens het kiezen van een nieuwe paus komen hier de kardinalen in conclaaf bijeen. Als er zwarte rook uit de schoorsteen van de kapel komt, heeft men nog geen keuze kunnen maken. Witte rook betekent dat men een nieuwe paus heeft gekozen. De kapel is prachtig versierd. De allerbeste kunstenaars uit de 15e en 16e eeuw hebben fresco’s aangebracht op de muren met tal van religieuze afbeeldingen. De belangrijkste is “Het laatste oordeel”, het meesterwerk van Michelangelo. Maar liefst 7 jaar heeft hij gewerkt aan dit kunstwerk.

Michelangelo heeft daarnaast het volledige plafond van de Sixtijnse Kapel beschilderd. Naast twee hoofdpanelen, die de schepping en de zondeval afbeelden, zie je tal van fragmenten uit het Oude en Nieuwe Testament. Houd er wel rekening mee dat in tijden van drukte je geen kans krijgt om lang te genieten van de prachtige fresco’s. Suppoosten zorgen ervoor dat de rij constant in beweging blijft. Desondanks is het indrukwekkend om door de Sixtijnse Kapel te schuifelen en te genieten van de kleurenpracht.

Stanze van Rafaël

Stanze is het Italiaanse woord voor zalen. Paus Julius II gaf in 1508 de kunstenaar Rafaël opdracht om vier zalen in zijn privévertrekken te decoreren. Samen met zijn leerlingen heeft hij hier 16 jaar over gedaan. Vlak voor de voltooiing van de laatste zaal overleed Rafaël. Op de fresco’s heeft hij de religieuze en filosofische idealen van de Renaissance afgebeeld. Alle vier de zalen liggen achter elkaar. Men vermoedt dat Rafaël zelf nauwelijks heeft gewerkt aan de Sala di Constantino, omdat hij toen ziek was. Kenners vinden de fresco’s van iets mindere kwaliteit dan die in de overige drie zalen.

Andere hoogtepunten van de Vaticaanse Musea

Daarnaast bieden de musea nog tal van andere hoogtepunten. Een kleine greep van interessante bezienswaardigheden:

²

Laocoöngroep: een marmeren beeldengroep die de Trojaanse priester Laocoön en zijn zonen uitbeeldt.

Cortile della Pigna: een grote bronzen dennenappel. Ooit stond deze op de binnenplaats van de oude Sint-Pieter.

De Vaticaanse Pinacotheek: een immense collectie wandkleden en schilderijen van het Vaticaan. Diverse grote kunstenaars hebben hieraan gewerkt, zoals Caravaggio en Leonardo da Vinci.

De trap van Bramante: deze trap diende als toegang tot het paleis van paus Julius II. In noodgevallen kon men te paard de trap beklimmen.

La Galleria della Carte geografiche: een 16e eeuwse kaartengalerij met grote topografische kaarten op de plafonds en muren.

Atrio dei Quattro Cancelli: een enorm koepelgebouw vormde de oorspronkelijke ingang van de Vaticaanse musea