Het is jouw energie by Climaxi vzw

VU: Filip De Bodt Groenlaan 39 9550 Herzele

Deze publicatie werd tot stand gebracht met de steun van de Vlaamse overheid

INHOUD

3 Climaxi. Actie voor een sociaal klimaat!

5 Energiearmoede: de prijs van de context

Info en contact

Een (schijn)heilig verbond tegen energiearmoede?

11 Slimme meters - Slimme producenten

13 Leuven en energiearmoede

Bezoek onze site: www.climaxi.be Climaxi vzw Groenlaan 39 9550 Herzele Rekeningnummer BE40 0016 3236 1163

info@climaxi.org

Famke Vekeman Energiearmoede, labels, administratieÂ

famke@climaxi.org 0485 36 59 69

David Dessers Kernenergie, klimaat, webmaster

david@climaxi.org 0486 69 69 27

Filip De Bodt Visserij, labels, audio-visuele producties, financiĂŤn

filip@climaxi.org 0496 71 84 72

David Baele Climaxi Zuid-Oost-Vlaanderen

0488 99 44 90

Nucleair forum verfranst Colofon

16 Steenkoolgas en schaliegas: de mythen van een nieuwe industrie

Teksten:

Famke Vekeman, Rony Clycq, David Dessers, Filip De Bodt, Paul Van Lerberghe

Eindredactie:

Filip De Bodt

Vormgeving:

Druk:

Drukkerij De Toren Herzele

Info en contact

CLIMAXI - 2 - 2012

Climaxi. Actie voor een sociaal klimaat! ECO & FAIR Eco & Fair is de gemeenschappelijke winkel van vzw Climaxi, ’t Uilekot en Oxfam-Wereldwinkel te Herzele (Groenlaan 39). Je vindt er wereldwinkelproducten, boeken, CD’s én drank én spijs van sociale en ecologische coöperatieven. Eco & Fair is open van dinsdag tot en met zaterdag van 10 tot 18 uur. Vraag een catalogus: filip@climaxi.be

Bij het schrijven van deze publicatie heeft Climaxi vzw er bijna twee jaar werking opzitten! We trokken het land door met de documentaire ‘Duurzaam op papier’, een kritisch verhaal over het FSC label en maakten zo heel wat discussies los binnen de milieubeweging. De docu ‘Fish and Run’ ondersteunde dan weer de kleine vissersgemeenschap aan de Belgische kust die probeert te overleven én niet vies is van duurzame vistechnieken. Climaxi stond in 2012 in de kijker met ‘The Big Greenwash’ conferentie tijdens de Rio+20 top rond duurzame en groene economie. De mythe van de groene economie en de vele valse oplossingen voor de klimaatcrisis kwamen herhaaldelijk aan bod. Het werd een roodgroene draad doorheen onze werking.

Energiearmoede Ook het thema energiearmoede liet Climaxi niet meer los. In 2011 publiceerden we na de zomer een eerste boekje rond dit thema: ‘Tegen de stroom in. Groene stroom voor iedereen!’ We hielden het niet bij een publicatie, maar co-organiseerden ook een debat in Leuven rond het thema en in december stonden we voor de deuren van Electrabel in Brussel met de spandoek ‘Het is onze energie’. In juni 2012 lanceerden we een colloquium in het Vlaams Parlement met mensen van GROEN, sp.a, Ecopower en Gaselec. Met alle gegevens die we tot dan verzamelden, schreven we een opiniestuk dat je in deze publicatie kan vinden: ‘Energiearmoede: De prijs van de context.’ Deze tekst werd voor de gemeente- en provincieverkiezingen naar alle gemeenteraadsleden opgestuurd. Sindsdien proberen we ook een netwerk op te bouwen om vooral op lokaal niveau iets te doen tegen energiearmoede. We stonden terug aan de poorten van Electrabel wanneer GDF-Suez besloot een colloquium te organiseren rond energiearmoede en het initiatief nam om een Belgisch Observatorium op te richten.

Op de eerste pagina’s vind je onze opinietekst met een aantal concrete en werkbare aanbevelingen. Burgemeesters kunnen bijvoorbeeld leegstaande of gebrekkige woningen opeisen, renoveren met toelage van het Gewest en zelf doorverhuren. Een gemeente kan ook het voortouw nemen door een motie te stemmen die pleit voor recht op energie voor iedereen en tegen het afsluiten. Climaxi vindt dat het tijd is voor actie! We zoomen ook in op de werking van de Lokale Advies Commissie in Leuven. Aan de hand van dit voorbeeld hebben we zicht op het aantal dossiers dat behandeld wordt, hoeveel gezinnen er worden afgesloten en hoe die beslissing genomen wordt. We hebben het ook over het Belgisch Observatorium voor energie-armoede. Een goed initiatief op het eerste gezicht, maar zeer bedenkelijk als ook Electrabel en GDF-Suez niet alleen mee aan tafel schuiven, maar zelfs initiatiefnemer zijn! Net zoals kernenergie geen oplossingen biedt voor de energie schaarste, willen we ook waarschuwen voor nieuwe zeer onconventionele energiebronnen. We hebben het over schalie- en steenkoolgas. Een relatief nieuwe technologie die nu ook opmars maakt in België. In Limburg zijn er plannen om steenkoolgas te ontginnen. In tijden van massale ontslagen bij Ford wordt er beter echt werk gemaakt van een nieuwe economie op basis van de noden van mensen! Tenslotte belichten we ook een ander technologisch hoogstandje. De slimme meters… Goed om je energieverbruik in de gaten te houden, maar wat als big brother altijd meekijkt? Famke Vekeman

Terwijl onze eerste publicatie het thema een stuk in kaart bracht, en een aantal voorzichtige pistes lanceerde rond democratisering van de energiemarkt en méér investeringen voor energiebesparende maatregelen, gaan we nu een stap verder in het formuleren van concrete voorstellen.

CLIMAXI - 2 - 2012

14 extra boorputten en ook voor de aanleg voor een heel netwerk van pijpleidingen met de bedoeling om de productie op een commercieel niveau te tillen. Ook in Limburg wil Dart Energy aan de slag gaan. Samen met de Limburgse Reconversie Maatschappij (LRM) heeft Dart Limburg Gas opgericht. LRM is via een dochteronderneming voor 20% eigenaar, Dart voor 80%. In het bedrijfje zit 187.500 € startkapitaal, voldoende om een aantal studies en onderzoeken te bekostigen. De dochteronderneming waarvan sprake is de NV Mijnen, die in elk geval als beheerder van de verlaten steenkoolmijnen enige ervaring kan inbrengen. Via NV Mijnen en zijn CEO Stijn Bijnens wordt expertise ingebracht van bouwondernemingen (Machiels) en adviesbureaus. Dart zelf bracht twee van zijn toplui in de Raad van Bestuur: Peter Roles en Eytan Uliel, een gekend investeerder uit Singapore.

Gezien in ‘Gaslands’ ?

Friends of the Earth en Climaxi hebben al een petitie tegen de plannen om te boren in Limburg opgesteld. Na een actie van mensen uit Hasselt aan de poorten van LRM, stelden LRM en Dart dat er geen chemicaliën zouden worden gebruikt bij de ontginning en dat de hoeveelheid opgepompt water per boorput per dag slechts 150 liter zou zijn. Uiteraard verwijst LRM naar jobcreatie en groei voor regio. Na een gesprek met vertegenwoordigers van LRM en Dart Energy is duidelijk geworden dat er bij het boren sowieso een groep van 8 chemicaliën moet worden gebruikt (boorvloeistof), zoniet is het boorproces onmogelijk. Bovendien is het niet duidelijk hoeveel opgepompt (zwaar vervuild) water er zal zijn en wat er mee zal worden gedaan. De technieken om het water terug te zuiveren zijn zo kostelijk dat ze door geen enkel bedrijf worden toegepast. De gesprekspartners gaven toe in de eerste fase helemaal geen onderzoek te doen naar mogelijke jobcreatie (of mogelijk jobverlies in onder andere de toerisme sector). In eerste instantie onderzoekt Limburg Gas of het geologisch mogelijk is om te ontginnen én of er genoeg gas aanwezig is in de steenkoollagen. Wij vinden dat LRM, zeker in tijden van grote ontslagen bij Ford, als Limburgse Reconversie Maatschappij eerst en vooral moet kijken naar de duurzame (tewerkstellings)belangen van de regio en zijn inwoners in plaats van te investeren in de risico’s van bijzonder gecontesteerde en twijfelachtige toekomstprojecten.

Het lijkt je wel leuk? el w t e ilt h en? w e j er En b o r p lf ‘ns ze

Dat k an. Binn enko Limb rt in urg.

Of niet?

Famke Vekeman

CLIMAXI - 2 - 2012

Steenkoolgas en schaliegas

de mythen van een nieuwe industrie De schaliegasindustrie verkoopt zichzelf als een nieuwe groene brandstof voor Europa, én als een oplossing voor klimaatverandering. Nochtans is onconventionele gasontginning een gevaarlijke en vervuilende industrie. Men wil in Limburg steenkoolgas ontginnen door het verlagen van de druk in de steenkoollagen. Daardoor komt het methaangas vrij. Dit gebeurt door boorputten en het oppompen van water. Het winnen van schaliegas verloopt volgens hetzelfde proces, maar in dit geval zit het gas vast in schalie (kleisteen) in plaats van in steenkoollagen. Soms wordt er ook gebruik gemaakt van ‘fracken’, dat betekent het teweegbrengen van kleine explosies in de schalie- of steenkoollagen om het methaangas vrij te krijgen. De nieuwe technologie wordt al uitgebreid toegepast in de Verenigde Staten en in Australië. Fernand Huts, voorzitter van Katoen Natie (die eerder al veel winsten opstreek met zonnepanelen op zijn dak) springt op de kar via projecten in de VS met een investeringswaarde van 165 miljoen dollar. Een vestiging van Katoen Natie in Houston is al ceremonieel geopend en staat voor een investering van 100 miljoen dollar. Het gaat om logistieke dienstverlening aan de petrochemische industrie. Grote energiebedrijven zoals Chevron en Shell verzamelen zich in Brussel onder de paraplu Shale Gas Europe. Ze willen een platform bieden waarin ze industrie, experts en academici samenbrengen om zo info en uiteraard investeringsmogelijkheden rond steenkoolgas en schaliegas te promoten. In heel wat Europese landen wordt er momenteel veel onderzoek, inclusief proefboringen, gedaan naar mogelijkheden om schaliegas, schalieolie of steenkoolgas te ontginnen: Spanje, Nederland, Zweden, Ierland, Scotland, Engeland, Polen, Tsjechië, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, Bulgarije en Roemenië. Maar ook in België worden er plannen gemaakt. De Europese Unie liet een aantal studies doen die de risico’s bevestigen. In de JRC (Joint Research Centre) -studie van 2012 wordt gesteld ‘dat dit soort ontginningen schadelijker is dan gewone gaswinning’. Ondertussen nemen ook de kennis en mobilisatiekracht van heel wat lokale groepen en ngo’s toe.

CLIMAXI - 2 - 2012

Bulgarije heeft bijvoorbeeld sinds 18 januari 2012 een officiële ban op de ontginning van schaliegas. Op 14 juni ging het Bulgaarse Parlement een stuk verder met een ban op de ontginning van elke onconventionele energiewinning. In oktober 2012 organiseerde Friends of the Earth Europa een vergadering met 40 deelnemers uit 16 verschillende Europese landen én Australië, om al deze ervaringen samen te brengen en te kijken hoe we, net zoals de industrie, onze krachten kunnen bundelen. In Australië is de ontginning op commercieel vlak al een stuk verder gevorderd dan in Europa. Sinds zes jaar worden er al putten geboord en sinds 2010 is er een echte boost. Maar ook het verzet tegen steenkoolgasontginning is er ontzettend groot. Lock the gate is uitgegroeid tot een zeer stevige grassroots campagne met steun van boeren, vissers, academici, de toerisme sector, de Country Women’s Association (zeg maar de lokale boerinnenbond) en vele andere groepen. De bevolking is bezorgd over de risico’s zoals watervervuiling, het gebruik van chemicaliën bij het boren, luchtvervuiling, methaanlekken en het vernietigen van landbouwgrond. Hier en daar slaagt de Lock the Gate coalitie erin om plannen van bedrijven te dwarsbomen. De strategie bestaat uit sterk juridisch verzet: als één boer toegang weigert tot zijn stuk grond, dan kost het tijd en geld voor het bedrijf omdat ze verplicht zijn om eerst naar de rechtbank te stappen. Als een hele gemeenschap meedoet, dan kan er hier en daar een overwinning gehaald worden. Het Australisch bedrijf Dart Energy beperkt zich niet tot de Australische bodem. Dart Energy is een beursgenoteerde onderneming die zich toelegt op de ontginning van methaangas in Australië, Azië en Europa (Schotland, Polen en België). Dart zit momenteel echter in relatief slechte financiële papieren, met aandelen die reeds enkele maanden slechts 16 cent bedragen. Internationale watchers stellen dat investeren in Dart niet snel genoeg opbrengt. De kans op zware financiële moeilijkheden wordt geschat op een kleine dertig procent. Het meest geavanceerde project van Dart in Schotland is in Aith, in the Forth Valley. Dart heeft daar een pilootproject lopen en produceert er elektriciteit sinds begin 2012. In de testfase activeerde men tot nu toe 14 putten. Het bedrijf vraagt toelating voor nog eens

Energiearmoede

de prijs van de context De laatste maanden is energie een waarachtig politiek gespreksonderwerp geworden. De regering plafonneerde de prijzen, Electrabel laat de zijne (een klein beetje) zakken. Om de haverklap zegt er wel iemand dat energie in België te duur is. En even snel komt er wel iemand met een oplossing aandraven. Climaxi zet de structuur, de problemen en mogelijke oplossingen op een rijtje. Op 11 juni organiseerden we een discussie in het Vlaams Parlement rond dit thema en naar aanleiding van de lokale verkiezingen bezorgden we deze tekst aan alle gemeenteraadsleden met de vraag of ze akkoord konden gaan. Met energiearmoede is het in Vlaanderen niet zo goed gesteld. Ondanks onze relatieve welvaart verhogen de cijfers, net als de algemene armoedecijfers trouwens, van jaar tot jaar. Men slaagt er niet in een fundamentele oplossing te vinden.

op de prijs-simulators van VREG en co de berekening maakt, kom je snel tot een verschil van een paar honderd euro per jaar. De heffingen, distributiekosten etc…zijn berekend per MWh en volgen dus eigenlijk deze trend. Sinds april vorig jaar zijn de energieprijzen door de federale regering geplafonneerd in afwachting van de resultaten van een CREG-onderzoek naar de uit de pan swingende prijzen. In januari 2013 worden ze eventueel opnieuw los gelaten. Van dit onderzoek zou men kunnen gebruik maken om grondig te sleutelen aan de structuur ervan.

Grosso modo liggen er een aantal dieper liggende oorzaken aan de basis van het probleem rond energie en armoede: de hoge energieprijzen in België, de structuur van de energiesector, de slechte staat van onze woningen, het niet efficiënt werken van een aantal sociale maatregelen en de oriëntering naar de verkeerde doelgroep van de energiesubsidies. In een laatste stukje willen we dan ook eens bekijken hoe het staat met de alternatieven.

Energieprijzen Dat de energieprijzen voor gezinnen hoger liggen dan elders is ondertussen genoegzaam bekend. Volgens Eurostat staat België op de vijfde plaats in de prijzenrangschikking op Europees niveau. Enkel in Ierland, Italië, Duitsland en Denemarken betaalt men méér. In zeventwintig andere landen is men er goedkoper vanaf. De laagst gerangschikte (Bulgarije) betaalt ongeveer de helft van de hoogste (Denemarken). Wat gas betreft zit België ongeveer in het midden en bestaat de top drie (in degressieve volgorde) uit Denemarken, Zweden en Nederland. Bovendien zijn die prijzen ook nog eens marktcomform gestructureerd: de grote verbruiker (industrie) krijgt de beste prijs, de middelgebruiker betaalt al iets méér en de kleine gebruiker véél meer. Zelfstandigen en vrije beroepen betalen minder dan anderen. Als je

In zijn boek ‘De ware energiefactuur’ pleit Aviel Verbruggen in elk geval voor progressieve heffingen die stijgen naarmate het verbruik. Verder is er het voorstel van o.m. PVDA en ABVV om de BTW op energie te verlagen van 21 % naar 6%. Energie is een basisgoed, redeneert men en hoort dus op die manier belast te worden. Unizo schat de kostprijs hiervan op ongeveer 1 miljard €, die de initiatiefnemers willen recupereren via taksen op de superwinsten die de grote energieproducenten maken: Electrabel stopt elk jaar gezwind 2 tot 2,3 miljard € in de lade. Freya Van Den Bossche pleitte ervoor om de kosten voor de distributie (Elia en Eandis) te verminderen. Elia verdeelt de energie via het hoogspanningsnet. Elia haalde vorig jaar een nettowinst van 137,5 miljoen €. Een 60 miljoen daarvan gaat naar de aandeelhouders. Die winst haalt ze ook uit Duitsland. Elia is beursgenoteerd. De Belgische CLIMAXI - 2 - 2012

gemeenten hebben een kleine helft van de aandelen in hun bezit. Eandis zorgt voor de distributie tussen hoogspanningsnet en je elektriciteitsmeter en keerde 250 miljoen uit aan zijn aandeelhouders: Electrabel (1/3) en de gemeentebesturen (2/3). Wie iets wil doen aan de distributiekosten zal dat dus moeten doen zonder de financiële stabiliteit van de gemeenten verder in het gedrang te brengen. Door de stijging van pensioenen, het bankendébacle van de Gemeentelijke Holding en stijgende kosten is de situatie daar al méér dan rampzalig. Concrete voorstellen uit het colloquium: • Herzien van de prijsstructuur en de tarieven waarbij de kleine gebruiker bevoordeeld wordt. • Doorgedreven acties van de overheid naar de doelgroep van mensen die ‘energetisch’ slecht behuisd zijn. • Het differentiëren van de BTW-tarieven met lage tarieven voor de kleine gebruiker en hoge voor de anderen. • Loskoppelen elektriciteitsprijs van olieprijs. Bovendien verloren de gemeenten reeds ongeveer de helft van hun energie-inkomsten via de intercommunales. Dit werd gecompenseerd door de zogenaamde Eliaheffing, die echter jaar na vermindert. Het verlies blijft, de compensatie verdwijnt. In méér dan de helft van die intercommunales zetelen de gemeenten samen met Electrabel, dat alweer de kassa kan laten rinkelen. Tegen 2018 moeten die intercommunales het zonder Electrabel doen. Een gezonde en logische situatie, maar het is nog niet duidelijk waar men het geld zal halen om Electrabel uit te kopen. Kostprijs: 1 miljard… Het wordt allicht dringend tijd om ook hier de maatschappelijke discussie te lanceren: Wie gaat dat bedrag betalen? De overheid? Gemeentebesturen? Doorrekenen aan de klanten en energie nog duurder maken of Electrabel aanpakken? Concreet voorstel: Een actie lanceren vanuit de gemeentebesturen rond de overnameprijs van de aandelen in de intercommunales.

CLIMAXI - 2 - 2012

Woningen De slechte toestand van het woningbestand in Vlaanderen is algemeen bekend. Het aantal slechte woningen blijft volgens het Agentschap Wonen rond de 300.000 woningen hangen. Slechts een kleine 70 % van de woningen is van goede kwaliteit. Het probleem situeert zich meestal bij huurwoningen: 18 % van de huurwoningen is in slechte staat, tegenover 11 % van de eigenaarswoningen (grotendeels oudere woningen op het platteland). Deze eerder oudere cijfers uit de jaren negentig worden bevestigd in het rapport van de Vlaamse Regering ‘De Sociale Staat van Vlaanderen 2011’. Men voegt er aan toe dat de problemen inkomensgerelateerd zijn: “Eveneens bekend is dat de problemen met slechte woningkwaliteit groter zijn bij de lagere inkomens. In elk van de Belgische gewesten woont van de bevolking in het laagste inkomenskwintiel meer dan 1 op de 5 personen in een woning met vochtproblemen.” In hetzelfde rapport publiceert men ook cijfers over isolatie: “Isolatie van de woning wordt almaar belangrijker. Op dit ogenblik zijn hierover echter nog zeer weinig vergelijkbare gegevens beschikbaar: Dubbel glas is in het Vlaamse Gewest aanwezig in 84% van de woningen, wat vergelijkbaar is met Nederland. In Finland, Zweden, Oostenrijk en Zwitserland is er in nagenoeg alle woningen dubbel of zelfs driedubbel glas. De daken van 70% van de woningen in het Vlaamse Gewest zijn geïsoleerd. Opnieuw is dit vergelijkbaar met de situatie in Nederland, maar deze keer minder goed dan in het Verenigd Koninkrijk en Finland en Zweden. Ook muurisolatie is vrijwel algemeen in Finland en Zweden. In Nederland is 59% van alle spouwmuren geïsoleerd en in het Verenigd Koninkrijk ongeveer 40%. In Vlaanderen zijn bij 51% van alle woningen de muren geïsoleerd.” Ook hier kan men er van uit gaan dat de laagste inkomensgroepen in de slechtste situatie zitten. Vlaanderen heeft bovendien een tekort aan sociale woningen: “Eind 2010 zijn er in Vlaanderen 142.970 sociale woongelegenheden verhuurd (of in renovatie) door de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) en de 93 Sociale Huisvestingsmaatschappijen (SHM’s). Als ook de woningen die buiten het sociaal huurstelsel verhuurd worden aan gemeenten, CAW’s en OCMW’s, in rekening worden gebracht, dan telt het patrimonium 144.008 woningen. Hoewel er sinds 1996 jaarlijks gemiddeld 2.200 woningen worden bijgebouwd, waarvan drie vierde huurwoningen, voldoet het aanbod niet aan de vraag.

Over de minimale levering aardgas schrijft Samenlevingsopbouw in hun rapport ‘Al ijsberend de winter door... Of warmlopen door sociale energiemaatregelen? Evaluatie van de Sociale Openbaredienstverplichtingen Energie’ het volgende: Een belangrijk punt van kritiek betreft het afwentelen van de problematiek van aardgas budgetmeters op de hulpverlening. Die is hier onvoldoende op voorbereid en beschikt niet over voldoende middelen en mankracht om aan de grote vraag tegemoet te komen. We vrezen m.a.w. dat ze weinig geneigd zijn om cliënten ‘bij te zoeken’. De praktijk wijst uit dat OCMW’s hier op een zeer verschillende manier mee omgaan. Welke garanties zijn er ingebouwd dat gebruikers van de aardgasbudgetmeters geïnformeerd zullen worden over de mogelijkheid om naar het OCMW te stappen als ze niet meer kunnen opladen? Wanneer en op welke manier zal dit gebeuren? We willen erop wijzen dat heel veel huishoudens met een budgetmeter onbekend zijn bij het OCMW en niet automatisch via ‘hun’ hulpverlener geïnformeerd worden. Het valt te betreuren dat mensen die snel en dus preventief een hulpvraag stellen omdat ze denken de winterperiode niet door te komen (voor ze helemaal zonder gas zitten) niet voortgeholpen worden.

“Tegelijk is dat op de hoogte zijn van de regeling nog geen garantie dat het OCMW de voorgestelde regeling ook zal toepassen. De regeling is immers facultatief. Dit maakt dat klanten die aanspraak zouden kunnen maken op de minimumlevering van aardgas hun recht mislopen omdat het OCMW in hun gemeente de regeling niet toepast. Er moet dus gestreefd worden naar een toepassing door alle OCMW’s,” merkt ook SERV op. Rony Clycq 1. http://www.s-p-a.be/artikel/minimumlevering-aardgas/

Nucleair forum verfranst Het Belgisch Nucleair Forum presenteert zich als een onderzoekstank en semiwetenschappelijke instelling maar wordt méér en méér een sterke lobbygroep in handen van de buitenlandse nucleaire sector. Het Nucleair Forum lanceert met de regelmaat van een klok campagnes rond de noodzaak van kernenergie en de onmogelijkheid van een kernuitstap. Het Forum bestond in het verleden uit een tiental bestuurders van de Belgische Elektriciteitssector. Nu de overname van de Belgische elektri-citeitscentrales door de fransen al een hele tijd een feit is diende ook het bestuur van de lobbygroep aangepast te worden. Het bestuur bestaat momenteel uit drie leden: Yves Brachet, Jean-Paul Poncelet en Luc Resteigne. Yves Brachet (Medon, Frankrijk) is voorzitter van Westinghouse, bouwer en exploitant van heel wat kerncentrales. Yves Brachet is bestuurder bij Tractebel en Jean-Paul Poncelet legt als ex-Minister van Defensie voor de CDH de link met de militaire sector. Poncelet werkte bij de Franse nucleaire groep Areva en is directeur-generaal van Foratom, de Europese nucleaire lobbygroep. Ongetwijfeld heeft hij ook binnen het CDH nog een aantal vrienden. Het Belgisch Nucleair Forum heeft 6 miljoen euro aan activa waarvan 3 miljoen aan beleggingen. Het Nucleair Forum maakte vorig jaar 1.308.301 € winst.

CLIMAXI - 2 - 2012

Het bedrag van de halfmaandelijkse tussenkomst bedroeg tijdens de winter van 2012 op 2013 tussen de 29 en 76 Euro. Dit bedrag komt overeen met 60% van de geschatte verwarmingskosten voor dat type van woning. De OCMW’s moeten 30% van het bedrag financieren uit eigen middelen. De overige 70% van het toegekende bedrag kan het OCMW terugvorderen bij de netbeheerders door het invullen van een aanvraagformulier. Het OCMW moet voor elke maand waarin tussenkomsten worden toegekend een aparte registratietabel invullen en deze vervolgens aan de aardgasnetbeheerder bezorgen, zodat die de bedragen kan terugbetalen aan het OCMW. Volgens Freya Van den Bossche moet deze maatregel er voor zorgen dat mensen die hun budgetmeter voor aardgas niet kunnen opladen toch kunnen terugvallen op een minimumlevering. “Zo kunnen ze tenminste hun woning verwarmen, zich wassen en koken”, zegt Van den Bossche. “Tegelijk vermijden we dat ze nieuwe schulden opbouwen en bieden we hen een perspectief op beterschap.” Deze maatregel moet voorkomen dat 14.000 gezinnen zich niet kunnen verwarmen met aardgas.

Minister voor Armoedebestrijding Ingrid Lieten reageert tevreden: “Met deze beslissing is één van de belangrijkste punten uit het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding verwezenlijkt.” Laten we de cijfers voor de gemeenten rond Leuven even bekijken. Het aantal huishoudens waarvoor het OCMW van Leuven een aanvraag tot recuperatie in het kader van minimumlevering aardgas heeft ingediend bij de netbeheerder bedroeg slechts drie. Het OCMW maakt dus zeer weinig gebruik van deze maatregel. Welke gemeenten maakten in 2011 gebruik van de maatregel en welke niet? Maakten geen gebruik van de tussenkomst: Bertem, Oud-Heverlee, Bierbeek, Lubbeek, Holsbeek, Haagt, Kortenberg, Kampenhout, Tielt-Winge, Boutersem, Boortmeerbeek, Begijnendijk. Maakten wel gebruik van de tussenkomst: Leuven (3), Herent (8), Rotselaar (3), Aarschot (3), Keerbergen (1), Tremelo (1).

Eind 2009 waren er 81.457 unieke kandidaathuurders ingeschreven op de wachtlijsten van de sociale huisvestingsmaatschappijen in Vlaanderen. Ten opzichte van de voorgaande controle van de wachtlijsten -midden 2007- is het aantal kandidaten gestegen met 7,6%” (bron : VRIND 2011, p. 278). Het percentage van het aantal sociale woningen in verhouding tot de totale woningmarkt varieert sterk tussen de EU-landen. Nederland is koploper met 32%, gevolgd door Oostenrijk (23%). In België bedraagt dit percentage 7%. Twee jaar geleden legde de overheid per gemeente een bindend sociaal objectief op waarin per gemeente vastgelegd wordt hoeveel sociale woningen er dienen gebouwd te worden. Men hoopt dan ook binnen een periode van twee tot drie jaar tot een verbetering te komen, tenminste als de financiële crisis geen roet in het eten strooit. Heel wat gemeentebesturen kiezen er evenwel bewust voor om die cijfers en verplichtingen te negeren of uit te stellen. In het gevecht om de consument kiest men voor een stads- en gemeentelijk model dat niet teveel inwoners aantrekt die een laag sociaal profiel hebben en een inkomen waar weinig gemeentebelastingen mee te verdienen vallen. Een gezonde sociale mix, heet dat dan. De wetgever geeft in Vlaanderen in principe mogelijkheden genoeg aan de lokale overheden om deze situatie te bekampen. Zo is er voorzien dat lokale burgemeesters leegstaande of gebrekkige woningen gewoon kunnen opeisen, renoveren met toelage van het gewest en zélf doorverhuren. De huurprijs naar de eigenaar toe kan eenzijdig door de gemeente vastgelegd wordt, rekening houdend met de renovatiekosten. Dit jaar maakte de PS-er Willy Decourty daar als eerste Belgische burgemeester op tien jaar tijd gebruik van. Concrete voorstellen: • Méér gebruik maken van de mogelijkheden om huizen zelf te renoveren als overheid. • Een doorgedreven plan voor méér sociale en energiezuinige woningen.

Gemeenten die in de winter van 2011-2012 wel of niet gebruik maakten van de minimumlevering aardgas

CLIMAXI - 2 - 2012

wel

niet

Sociaal vangnet In principe is er een vrij degelijk sociaal vangnet voorzien voor mensen die in energiearmoede terecht komen: in de winter kan men tijdelijk niet afsluiten, tijdens de rest van het jaar kan men in bepaalde gevallen enkel afsluiten na een advies van het aan het OCMW verbonden Lokaal Advies Comité. Probleem is dat die LAC’s zélf op lokaal vlak beslissen hoe ze hun zaken regelen: de ene verbiedt afsluitingen, de andere laat ze toch toe indien de afbetalingsplannen niet gevolgd worden enz… Enige uniformiteit zou daar welkom in zijn, en dan liefst in de richting van een algemeen afsluitingsverbod. Een 100.000 gezinnen werden ondertussen aan de deur gezet door hun energieleverancier. Zij krijgen dan nutsvoorzieningen via de distributiefirma Eandis. De tarieven van Eandis verschillen van streek tot streek, maar in sommige streken ligt de prijs die men aan Eandis betaalt 10 tot 20 % hoger dan die van de energieleveranciers. Gezinnen in armoede zijn hier dan ook drie keer de peer: ze wonen in slechte woningen en verbruiken méér energie om die te verwarmen, worden geschorst én krijgen dan nog eens een duurder tarief. Heel wat mensen sluiten onbewust zichzelf af en komen terecht in het systeem van de budgetmeters. Zij dienen als enigen hun energie te betalen voor ze die verbruiken. De anderen krijgen de factuur grotendeels achteraf. Als oplossing voerde de Vlaamse regering een recht in op gratis elektriciteit van 100 KWh per gezinslid. Volgens de statistieken van Eandis wordt daarvan 83 % toegekend. Mensen die verhuizen of een verouderde installatie hebben durft men wel eens te vergeten. Eandis en N-VA zijn er voorstander van om het af te schaffen: “Het schiet zijn doel voorbij en de armste gezinnen worden niet écht bereikt” Vraag is of je zo een maatregel dan moet aanpassen of afschaffen? Concrete voorstellen blijven ook hier uit. CLIMAXI - 2 - 2012

Concrete voorstellen: • Geen afsluitingen méér en een uniforme LAC-politiek. • Eéngemaakte tarieven in alle intercommunales en nivellering naar beneden. • Gebruik maken van de herstructurering om méér gedecentraliseerde gemeentelijke groene energievoorzieningen te stimuleren. Energie in gemeentelijk openbaar beheer, mét democra- tische controle van de gebruikers.

Zonnepanelen De laatste maanden was er in Vlaanderen heel wat te doen rond zonnepanelen. De groene stroomcertificaten die zonne-energie opleveren worden sinds 2006 vergoed via de Distributienetbeheerder (De lokale intercommunales aangesloten bij Eandis -gemengd- of Infrax- zuiver). Wie energie opwekt, stopt zijn overschot op het net en kreeg daar 350 € per certificaat voor. Eén certificaat staat gelijk aan 1000 Kwh stroom. Voor bemiddelde gezinnen een mooie investering die in schril contrast staat met de mensen die een budgetmeter in huis hebben. De andere consumenten betalen via de doorrekening van de intercommunales de kostprijs. Die hangt dus ook af van het aantal zonnepanelen in de regio. Je betaalt dus letterlijk voor je buurman.

de factuur betalen. Gezinnen uit de regio’s van Aalst en het Waasland betalen elk jaar 148 euro meer op hun energiefactuur om de zonnepanelen van Katoen Natie te betalen. De subsidiestroom loopt op tot 12 à 15 miljoen euro per jaar. En zelfs de armsten betalen mee. In Vlaanderen zijn 100.000 gezinnen voor hun elektriciteit aangewezen op de distributienetbeheerder omdat ze hun facturen bij Electrabel of Luminus niet meer konden betalen. Ook zij zullen die 56 euro tot 148 euro moeten ophoesten.”

Leuven en Energiearmoede Elk jaar publiceert de VREG sociale statistieken over huishoudelijke afnemers. Hoeveel mensen zijn er afgesloten. Hoeveel hebben er een budgetmeter? Climaxi heeft bij de VREG de gegevens voor de gemeenten rond Leuven opgevraagd. Hieronder bespreken we kort een aantal van de cijfers.

marktprijs. Van de 448 actieve budgetmeters voor elektriciteit waren er 85 waarvan de minimumlevering van 10 ampère was uitgeschakeld.

Freya Van Den Bossche besloot de steun af te bouwen. Voor nieuwe installaties betaalt men (via de certificaten) vanaf 2012 250 € per 1000 KwH. Voor grote installaties die maar de helft zelf verbruiken en de rest verkopen aan het net wordt dat 90 €.

Meer informatie over de verplichte rapportering vindt je op de site van Vlaams Energieagentschap (VEA) http://www.energiesparen.be/node/96.

Het totaal aantal geplaatste actieve budgetmeters gas op 31 december 2011 bedroeg 213 op een totaal van 28.286 aansluitingen. Dit waren er 41 meer dan het jaar voordien (172). Bij budgetmeters voor aardgas is een beperkte minimumlevering zoals bij elektriciteit niet mogelijk.

Volgens heel wat firma’s blijf je zonnepanelen op een termijn van 7,5 jaar terugverdienen. Op 25 jaar tijd behaal je volgens Greensun en anderen een financieel resultaat van 26.000 €. Voor mijnheer Huts blijft dat de komende jaren een veelvoud die door de andere gebruikers betaald wordt. Concreet voorstel:

Hoeveel huishoudens zijn afgesloten van gas of elektriciteit? Het aantal afgesloten leveringspunten in Leuven waar de klant nog altijd gedomicilieerd was op 5 november 2012 bedroeg volgens het OCMW van Leuven in totaal 14 huishoudens: 11 voor aardgas en 3 voor elektriciteit, waarvan 1 zowel voor aardgas als elektriciteit.

Reorganiseren van de subsidie met een duidelijk plafond en activeren van het FRGE

CLIMAXI - 2 - 2012

Daarom zegt Samenlevingsopbouw dat het plaatsen hiervan een asociale maatregel is in de strijd tegen energiearmoede. In plaats van te leiden tot een verantwoordbaar energieverbruik leidt dit vaak tot zelfafsluiting. In tegenstelling tot een normale facturatie met maandelijkse bijdragen wordt bij een oplaadsysteem de betaling niet voldoende gespreid over het hele jaar, waardoor de lasten in de wintermaanden zwaarder doorwegen en men dus ook minder gaat verwarmen. Samenlevingsopbouw raad het gebruik van een budgetmeter voor aardgas af.

De minimumlevering voor aardgas

Filip De Bodt

Het is een maatregel van halfmaandelijkse tussenkomsten door de overheid bij het opladen van de budgetmeter aardgas. Deze tussenkomsten worden willekeurig toegekend door OCMW’s aan hun klanten. In de winter van 2011 op 2012 maakten 32% van de OCMW’s geen gebruik van deze tussenkomsten.

Energiespecialist Tom De Meester schrijft in De Standaard op 13 april 2011: “Een Antwerps gezin moet slechts 56 euro extra betalen, in het Waasland loopt de factuur op tot 148 euro. Een gepeperde rekening dus. ‘Logisch’, weet Eandis-woordvoerder Jean-Pierre Blomme, ‘hoe meer zonnepanelen, hoe hoger de kosten.’. Toen Vlaams minister Freya Vandenbossche vorig jaar aankondigde dat de steun voor zonnepanelen zou afgebouwd worden, omdat er overduidelijk sprake was van oversubsidiëring, rook Huts zijn kans. Hij liet 20 gigantische zonnedaken aanleggen op de loodsen van Katoen Natie in de Waaslandhaven, goed voor een totaal vermogen van exact 24.056 kW. Dat is vergelijkbaar met de zonnepanelen van 6.000 gezinnen. En omdat de zonnepanelen van mijnheer Huts zich concentreren in de Waaslandhaven, zijn het de consumenten uit de streek van Aalst en Sint-Niklaas die

Hoeveel budgetmeters voor gas?

Hoeveel budgetmeters voor elektriciteit? Volgens de cijfers van de VREG waren er op 31 december 2001 in Leuven 448 actieve budgetmeters voor elektriciteit op een totaal van 45.734 huishoudelijke afnemers. Dit was vergelijkbaar met het aantal budgetmeters aan het begin van 2011 (446). Van deze 448 huishoudens waren er 89 die als beschermde klant het sociale tarief betaalden, en 376 die het duurdere tarief betaalden bepaald door de netbeheerders in samenspraak met de CREG. Deze tarieven die niet-beschermde klanten betalen aan de netbeheerders liggen hoger dan de gemiddelde

Hoeveel bedraagt de halfmaandelijkse tussenkomst? WONINGTYPE

onbeschermde afnemer

beschermde afnemer (*)

appartement

45 euro

29 euro

rijhuis of hoekhuis (≤ 2 open gevels)

64 euro

41 euro

vrijstaand of halfopen (> 2 open gevels)

76 euro

50 euro

(*) recht op een sociale maximumprijs voor energie CLIMAXI - 2 - 2012

de voorstanders, want dat komt uiteindelijk de kassa en de verbruiker ten goede. Dat zal evenwel opnieuw afhangen van het herschrijven van de wetgeving: de winsten die uit de operatie voortvloeien zitten eigenlijk niet in het zogezegde ‘reguliere’ kader en komen dus rechtstreeks de aandeelhouders ten goede: na uitstap van Electrabel zijn dat de Vlaamse steden en gemeenten. Die zouden met de winst Electrabel kunnen uitkopen en hun belabberde financiële kas spijzen. Alleen blijven ook in dat geval nog wat vragen over: wordt dit niet het zoveelste avontuur (na de riolen, Telenet, Dexia enz…) waarbij gemeenten zich op de risicomarkten begeven? Vinden we dat gemeenten zich in deze mate op de markt moeten begeven? Is dit dan geen verkapte inlevering (de kosten voor de gebruiker-de winst voor de gemeenten) voor de (kleine) gebruikers? Wat als deze operatie crasht?

Gezondheid Van over de plas komt nu een bijkomend probleem aangewaaid: het gezondheidsrisico. In een artikel voor Global Research zet publicist Ilya Sandra Perlingieri de laatste gegevens op een rijtje. Draadloze technologie is niet veilig, is het uitgangspunt. De schade door gebruik van gsm en WIFI-verbindingen is vrij onbekend. Een aantal wetenschappers minimaliseren de gevolgen van straling, anderen waarschuwen voor onbekende gevolgen. Perlingieri is geen doemdenker die vliegtuigen chemische middelen ziet over de bevolking sproeien of die vermoedt dat machines in de Verenigde Staten grote aardbevingen veroorzaken. Hij baseert zich op zijn denktank die heel wat wetenschappers en universitairen telt. Het ziektesyndroom dat gelinkt wordt met straling heet EHS (Electro Hyper Sensitivity) en is vooral, een beetje onverklaarbaar misschien, in Noord-Europa bekend. In Zweden rekent het Karolinska Institute voor dat een 24.000 mensen last hebben van de ziekte. Dat gaat dan van chronische hoofdpijn, over misselijkheid en spierpijnen. EHS is er officieel erkend. Ook in de VS zet men stappen in die richting. Vooral kinderen worden aangeduid als risicogroep. In mei van dit jaar stelde ook in Engeland de U.K.’s Office of National Statistics een verhoging vast van 50 % wat betreft het aantal hersentumoren bij kinderen tussen 1999 en 2009. Een vervelend

CLIMAXI - 2 - 2012

gegeven na het bekend maken van het onderzoek van het International Agency for Research on Cancer (IARC) dat radiostraling als één van de mogelijke oorzaken van kanker beschouwt. Eén van de mogelijke oorzaken, dus. Hoe de vork precies in de steel zit zal men binnen twintig tot dertig jaar ongeveer weten, zegt Perlingieri. Het voorzorgsprincipe gebiedt evenwel dat men waarschuwt voor de mogelijke gevaren van een technologie indien er zelfs onzekere aanwijzingen zijn die daar op wijzen. De privatisering van communicatie zorgt er immers voor dat privé-partners, die uit zijn op zoveel mogelijk winst, zich niet met die zaak bezig houden. De overheid moet dus een rol spelen door mensen te waarschuwen: leg je GSM niet naast je bed, laat hem niet gebruiken als speeltje door kinderen, hang geen uren aan je mobieltje, laat de WIFI niet 24 uur op 24 aanstaan, maar gebruik die als je ze nodig hebt. En dan komt het verhaal van de slimme meters. In veel landen wordt gespeeld met het idee om die meters algemeen in te voeren, via vb. de elektriciteitsmaatschappijen. Er zijn soorten slimme meters, maar als men straling gebruikt om ze van op afstand te sturen, dan is die sterker dan enige andere straalbron zegt Perlingieri: “Draadloze slimme meters produceren een atypische, relatief sterke en zéér korte RF/microstraling wiens biologisch effect nooit getest is. Ze stralen miniseconde golven uit aan een gemiddelde van 9600 keer per dag, en met een maximum van 190.000. Dat is twee keer zoveel als wat vb. In California door de autoriteiten als veilig beschouwd wordt. Mensen in de omgeving van zo een slimme meter nemen dus véél méér risico dan in de omgeving van een GSM of ander draadloos toestel.” Nu kan je consumenten wel laten kiezen of ze bestraald willen worden of niet, maar het is ethisch pervers als je ze dat oplegt, zegt Global Research. Filip De Bodt

Een (schijn)heilig verbond tegen energiEaRmoede?

Nog nooit dumpten de Belgische energieleveranciers méér gezinnen dan afgelopen jaar, 2012. En toch organiseerde Electrabel - GDF Suez in Brussel op 28 november van datzelfde jaar een colloquium over energiearmoede. Dat op zich is al opmerkelijk, zeker als je weet dat Electrabel de jongste jaren steevast bij de hoogste tarieven in Europa aanrekende en in diezelfde periode vele duizenden gezinnen met betalingsmoeilijkheden uit de markt stootte. Voor die gezinnen betekent dat vaak de start van een lijdensweg die eindigt met budgetmeters of zelfs met afsluiting van basisnutsvoorzieningen. Voor wie vertrouwd is met de problematiek van energiearmoede klonk de aankondiging van dit colloquium dan ook een beetje alsof Ford-Genk plots voor de dag zou komen met een denkdag rond jobzekerheid; met andere woorden, niet erg geloofwaardig. In de Kroonzaal van het hoofdkwartier van Electrabel in hartje Brussel werd het colloquium afgesloten met de aankondiging van een Belgisch observatorium voor energiearmoede. Dit observatorium wil onder het voorzitterschap van ex-VBO-topman Tony Vandeputte het thema verder in kaart brengen, er actie tegen ondernemen en aanbevelingen formuleren ten aanzien van het beleid. Het initiatief draagt dus duidelijk de stempel van Electrabel - GDF Suez, de grootste marktspeler. Die laat nochtans niet na om de Belgische regering te chanteren, met als doel zo weinig mogelijk nucleaire rente op te hoesten op de winsten geboekt via de afgeschreven Belgische kerncentrales. Met succes blijkbaar, wat maakt dat Electrabel voor 2013 nog een extra korting bedong op de volgens de energiewaakhond CREG hoe dan ook al veel te lage rente. De combinatie van goedkope energie uit de Belgische kerncentrales, een lage nucleaire rente en hoge tarieven voor de consument –en die blijven volgens de CREG ook na de recent aangekondigde prijsdalingen hoog- bezorgt Electrabel en moederbedrijf Suez jaarlijks megawinstcijfers. Indien het bedrijf dus iets wil doen aan de toegankelijkheid tot energie liggen de mogelijkheden voor het grijpen, zou je denken... De initiatiefnemers willen bij het observatorium ook de andere marktspelers betrekken en ze zorgden ook voor een wetenschappelijke omkadering. Die wordt verrassend genoeg geleverd door onderzoekers van het centrum OASeS (Ongelijkheid, Armoede,

Sociale Uitsluiting en de Stad) van de Universiteit Antwerpen en van een vergelijkbaar centrum aan de ULB. Het was niemand minder dan Prof. Em. Jan Vranken, bekend van de Jaarboeken Armoede en Sociale Uitsluiting, die tijdens het Electrabelcolloquium het observatorium kwam voorstellen. Electrabel en Vranken reiken samen de hand naar sociale organisaties als vakbonden, OCMW’s of armoede-organisaties en nodigen hen uit om deel uit te maken van het observatorium... Kortom een heilig verbond met energiearmoede als gemeenschappelijke vijand. Of gaat het om een schijnheilig verbond?

Met Jan Vranken zet een wetenschapper met een grote geloofwaardigheid op het vlak van armoede en sociale uitsluiting zijn schouders onder dit initiatief. Tijdens het colloquium leerden we ook dat zowat het hele onderzoek naar energiearmoede binnen OASeS gefinancierd wordt door Electrabel-GDF Suez. Hetzelfde geldt voor het onderzoek aan de ULB. En nee, we willen hier niet beweren dat de Antwerpse onderzoekers handpoppen van Electrabel zijn of dat ze hun onderzoek niet met ernst voeren. Bovendien weten we dat menig onderzoeker het vandaag moeilijk heeft om voldoende fondsen te verzamelen. Maar op de keper beschouwd is een dergelijke vermenging van CLIMAXI - 2 - 2012

wetenschappelijk onderzoek en private financiering, uitgerekend door de grootste marktspeler en quasi monopolist wel problematisch. Voor je het weet, stap je in alle onafhankelijkheid toch mee in de agenda van je broodheer. Daar kregen we tijdens het colloquium alvast een illustratie van. Hoe kan een bedrijf dat tienduizenden gezinnen dropte op een geloofwaardige manier een colloquium opzetten over energiearmoede? Wel, zo bleek, door in alle talen te zwijgen over de rol van de marktspelers, de tarieven of de prijszetting van energie vandaag en door volledig te focussen op energiebesparende maatregelen bij de klanten in moeilijkheden. Samengevat klinkt dat min of meer als: “Alle maatschappelijke actoren moeten ervoor zorgen dat arme mensen in goed geïsoleerde huizen terechtkomen en dat ze zuinig met hun energie omspringen, zodat hun factuur daalt... en ze de dure en allerminst groene energie van Electrabel toch nog kunnen betalen!” Je moet er maar op komen! Natuurlijk is energiebesparing een absolute noodzaak, maar dit klinkt alsof mensen die de broodprijs niet meer kunnen betalen van de bakkersgilde te horen krijgen: “Ga dan op dieet!”. Geen woord over de eigen verantwoordelijkheid. We hebben inmiddels kennis gemaakt met de eerste winterprik. Meer dan 10.000 gezinnen in Vlaanderen gaan de winter tegemoet zonder minimumlevering van 10 ampère. Meer dan 40.000 gezinnen hebben een budgetmeter, die ze lang niet altijd kunnen opladen. Een gasbudgetmeter, zo essentieel in de winter, kent zelfs geen minimumlevering. Geen geld, geen verwarming! En niemand zal het geweten hebben, want je sluit jezelf af door niet op te laden. Energiearmoede is een fenomeen dat blijft oprukken en dat samenhangt met de groeiende kloof tussen arm en rijk. Sociale organisaties en academische onderzoeksgroepen kunnen elk vanuit hun eigen expertise en doelstellingen helpen om het probleem in kaart te brengen, oplossingen te formuleren en druk op de politieke ketel te zetten. Het is aan de politieke wereld om de energiemarkt te reguleren, de grote spelers aan de ketting te leggen en energiearmoede te bannen. Uiteraard kunnen sociale bewegingen en academici hierin een zeer nuttige rol spelen. Maar dan niet schouder aan schouder met een uiterst belanghebbende partij, die bovendien mee die aan de basis ligt van het probleem. David Dessers Paul Vanlerberghe

CLIMAXI - 2 - 2012

Slimme meters Sinds een paar jaar wordt ook in Vlaanderen de discussie over slimme meters gevoerd. Slimme meters brengen je energiegebruik zéér gedetailleerd (per toestel bvb.) in kaart en zijn volgends de elektriciteitsproducenten een handig middel om consumenten aan te zetten tot energiezuinigheid. Eandis werkte een proefproject uit van 50.000 installaties in verschillende provincies. De Vlaamse Regering stelde deze proefperiode als voorwaarde voor de algemene uitrol van deze technologie in Vlaanderen. Voor Eandis zelf gaat het over een mogelijke goudmijn die een internationale doorbraak kan betekenen. De proefperiode moet bijna gaan starten in steden als Gent, Leuven, Aalst , ... Om een modelsimulatie te kunnen opzetten worden verschillende gebruikersgroepen gekozen: kleine, grote, landelijke, stedelijke consumenten enz… Niets mis met het installeren van slimme meters denken velen. Misschien zelfs een schoolvoorbeeld van groene technologie? Wie wil er nu niet graag een gedetailleerd verslag krijgen van zijn verbruik? Wie wil er nu niet onmiddellijk kunnen aflezen of het de vaatwasmachine, frigo of verouderde diepvriezer is die de rekeningen de hoogte injaagt? Toch wijzen bewegingen en individuen op een aantal nadelen op vlak van privacy, gelijke verdeling en gezondheid. De VREG (Vlaamse energieregulator) stelde een algemeen kader op voor deze proefperiode en wil in geval van positieve evaluatie dit kader gebruiken om het wetgevend werk aan te vangen. VREG en Eandis zwaaien met bijkomende voordelen: energiebesparing, doorzichtigheid voor de klant, makkelijker facturering enz.

Privacy Armoedebewegingen stellen dat die producenten andere motieven hebben: de klant controleren, kijken tot welk type verbruiker hij behoort en desgewenst gedeeltelijk zonder energie zetten of op zijn minst: de minder koopkrachtige verbruikers beter in de gaten gaan houden dan andere en ze laten opdraaien voor de kosten van dit project. Op basis van de metingen zouden elektriciteitsproducenten kunnen spelen met de tarieven: méér betalen op de drukke momenten bijvoorbeeld.

Slimme producenten Anderen hebben in het algemeen een bezwaar tegen een Big Brother maatschappij waarin elektriciteitsproducenten of distributeurs zomaar komen zien wat je allemaal uitvoert. Of men vreest dat de gegevens op een bepaald moment verhandeld zullen worden aan derden. Werk voor de Privacycommissie om dat uit te zoeken, zegt de VREG, en om regels op te stellen. In elk geval komt er een soort van publieke consultatie waarin de mensen hun mening kwijt kunnen over de voorgestelde regels. Niet direct een garantie, merken de tegenstanders dan weer op: onze privacywetgeving is tamelijk laks en eens een trein aan het rollen is, houdt je hem moeilijk tegen.

Your meter is watching you.

Gelijke verdeling Een ander probleem is, volgens de tegenstanders, de ongelijke verdeling van lasten en lusten. De kleine gebruiker zou zowieso moeten opdraaien voor de investering in de uitrol van het ganse net terwijl de grote gebruiker er meest profijt uithaalt en Eandis zich mateloos kan verrijken. Een soort van zonnepanelen bis dus: iedereen betaalt mee, de rijkeren gaan met de winst lopen. Een expert die de sector goed kent formuleert het zo: “Wie heeft daar meest baat bij? De stroomleverancier, omdat die dan meteen voor hem uiterst belangrijke info ter beschikking heeft over ieders individuele verbruikersprofiel (te vergelijken met de Delhaizekaarten enz...). Zo kunnen ze zeer goed nieuwe tariefformules opstellen. En in tegenstelling tot wat sommigen zullen hopen is dat nooit om minder winst te maken. Je dreigt dan in een systeem terecht te komen waar een kleine verbruiker die al heel veel bespaart of/en een zwakke verbruiker de duurste tarieven zal betalen doodeenvoudig omdat hij geen interessante klant is.” Elke gebruiker betaalt zowieso een gelijke som aan vaste rechten: de kleine verbruiker betaalt dus altijd méér voor investeringen. Tenzij men van het nieuwe wettelijk kader rond slimme meters gebruik maakt om één en ander te herstructureren, natuurlijk.

Eandis Wie ook behoorlijk wat kan opsteken binnen de uitrol van een slimme meter-netwerk is Eandis. De elektriciteitswet deelt de activiteit van de netbeheerder en de distributienetbeheerders in in gereguleerde en niet gereguleerde activiteiten. Als Eandis investeert in de versterking of uitbating van de gas- of elektriciteitsnetten valt dit onder toezicht van CREG en mogen ze de kosten inbrengen in de meerjarentarieven. Het uitrollen van slimme meters valt daar dus allicht onder wanneer het gaat over de installatie. Eandis is rond deze meters sterk actief geweest en heeft veel door de verbruiker betaald volk aangeworven. Op termijn hoopt men deze technologie op de wereldmarkt te kunnen slijten. Geen probleem, stellen CLIMAXI - 2 - 2012