جانێ:
«موچه‌مان
ب ه جیاوازییه‌کانه‌وه له‌ژێر چه‌تردا کۆده‌بینه‌و‌ه
بۆچییه بکوژانى
با هونه‌ر
رۆڵه‌کانمان
نه‌خه‌ینه خزمه‌تی ژمار ه 93
دوژمنان ساڵی دووهم
نرخ 750 :دینار
ل10
بسوڕێنه‌وه»
رۆژنامه‌یه‌کی گشتی هه‌فتانه‌یه ،کۆمپانیای چه‌تر ده‌ریده‌کات
دووشه‌ممه 2012/2/20
WWW.Chatrpress.com
ل5 نرخی()750دینار
(1ی ره‌شه‌مێی )2711
چه‌کدار بۆ رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی خه‌ڵک به‌کار ده‌هێنرێته‌وه
«ته‌نیا په‌رله‌مان ده‌توانێت هێز بجوڵێنێت» تایبه‌ت ب ه چه‌تر
ئه‌گه‌رچى هیچ خۆپیشاندانێکى به رێکخسته‌کراو له ()17ى شوبات سه‌ریهه‌ڵنه‌دا ،به‌اڵم باڵوکردنه‌وه‌ى چه‌کدارێکى زۆر خه‌ڵکى توشى سه‌رسوڕمان کردووه و دۆخێکى نا ئاسایى الى خه‌ڵک دروست کردووه ،ئه‌مه جگه له‌وه‌ى ده‌یان که‌سیش ده‌ستگیر کران و چه‌ندین رۆژنامه‌وانیش که‌وتنه‌به‌ر گرتن و لێدان و ئازاردان.
ل�ه سلێمانى ره‌ح��م��ان غ�ه‌ری��ب رێکخه‌رى س �ه‌ن��ت �ه‌رى م��ی��ت��رۆ ل �ه‌گ �ه‌ڵ کۆمه‌ڵێک رۆژنامه‌نوس به مه‌به‌ستى وێنه‌گرتن چووه س��ه‌را ،له‌گه‌ڵ ده‌ستکردن ب ه وێنه‌گرتن هێرشى ک��راوه‌ت �ه‌س �ه‌ر و «( 10ب��ۆ )12 که‌س په‌الماریان داوه و ئازاریان داوه زۆر
چه‌کداره‌وه نه‌جیبه عومه‌ر ،هاوسه‌رۆکی دڕندانه لێیاندراوه». س �ه‌ر ل�ه ئ��ێ��وارهى ه�ه‌م��ان رۆژ ل�ه نزیک پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان سه‌راى سلێمانى په‌المارى (تاهیر تۆفیق) ب���ۆچ���ون���ی وای������ه« :ئ�������ه‌وه‌ى ده‌س�����ه‌اڵت په‌یامنێرى (چه‌تر) درا ،تاهیر وتى :کاتى گرتوویه‌تیه‌به‌ر له ماوه‌ى ئه‌م چه‌ند رۆژه گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌م له س��ه‌راى ئ���ازادى له ج��اده‌ى تا هه‌نوکه به ب�ڵاوه پێکردنى سه‌رباز و م�ه‌ول�ه‌وى له الی �ه‌ن هێزه چه‌کداره‌کانه‌وه هێزێکى زۆر ،ترس بووه له سه‌رهه‌ڵدانه‌وه بانگهێشت ک��رام و که‌لوپه‌له‌کانیان لێ و یادکردنه‌وه‌ى ()17ى شوباتى پارساڵ سه‌ندم و به چه‌ندین که‌س هێرشیان کرده وتیشی :پێموایه چه‌نده هێزى سه‌ربازى هه‌بێت له شاره‌کاندا ئه‌وه‌نده‌ش بارودۆخه‌که سه‌رم و زۆریان لێدام. له الیه‌کى ترهوه بورهان ره‌شید ،ئه‌ندامى شلۆق تر ده‌کات ،هه‌موو ئه‌مانه‌ش زیاتر په‌رله‌مانى کوردستان باس لهوه ده‌کات :ل���هوه س���ه‌رچ���اوه‌ى گ��رت��ووه ک �ه ل �ه ساڵى «ئ �هو هێزانه‌ى جوڵه‌یان پێکراوه ئه‌گه‌ر رابردوو دواى رووداوه‌کان و هه‌ڵوێستى هێزه مه‌به‌ست لێى خۆپیشاندانه ،ده‌بێت به یاساى ئۆپۆزسیۆنه‌کانى ناو په‌رله‌مان و دهرهوه، خۆپیشاندان مامه‌ڵه‌ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ بکرێت ،له‌الیه‌کى ترهوه هه‌نگاوه‌کانى حکومه‌ت و له یاساى خۆپیشاندانیش هاتووه جگه له په‌رله‌مان و بۆ داواکاریه‌کانى خه‌ڵک تا داموده‌زگاى پۆلیس بۆ هیچ که‌سێک نی ه ئێستا هیچ نه‌کراوه». هێز بجوڵێنێت». ه���ه‌ر ل���ه ب�����اره‌ى ب��ڵ�اوه پ��ێ��ک��ردن��ى ه��ێ��زى درێژه بۆ الپه‌ڕه 3
هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر:
«ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت به‌م شێوه‌ی ه بێت ،ناڕه‌زایى ده‌گۆڕێت بۆ راپه‌ڕین»
n
سه‌رای سلێمانی ()17ی شوباتی ()2012
په‌یمان عیزه‌دین:
داوای هۆبه‌ی شوێنه‌وار ده‌که‌ن
نزیکه‌ی
()500
شوێنه‌واری
مێژوویی ل ه پشده‌ر و بیتوێن ههیه ل4
ل5
فۆتۆFb :
«کۆى سیستم ه سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌مان ل ه کوشتنى ژنان تاوانبارن»
ل8
«پارتى ( )27تۆمه‌تباری داوا‌کراوی دادگای داڵده داوه» تایبه‌ت ب ه چه‌تر هه‌فته‌ى یه‌که‌مى ساڵى ()2012 به‌الى چه‌مچه‌ماڵییه‌کانه‌وه رۆژێکى ره‌ش بوو ،که تێیدا به‌هۆى چه‌ند کێشه‌یه‌کى جیاجیاوه چوار هاواڵتى کوژران و یه‌کێکى تریش بریندار بوو ،گه‌رچى ئه‌م روداوانه له
له ساڵى رابردوودا ( )914کێشه له چه‌مچه‌ماڵ تۆمار کراوه روپه‌ڕى رۆژنامه‌کان و که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندندا ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کى گه‌وره‌ى لێکه‌وته‌وه ،به‌اڵم به‌الى چه‌مچه‌ماڵییه‌کانه‌وه شتێکى نامۆ نه‌بوو ،چونکه ئه‌م روداوانه له شاره‌که‌دا به‌رده‌وامى ههیه و سااڵنه چه‌ندین جار دووباره ده‌بنه‌وه.
به‌پێی ئ��ام��ارێ��ک��ى پۆلیسى چه‌مچه‌ماڵ
«هێشتا کات بۆ خۆپیشاندان ماوه» چه‌تر -ئاسۆ گه‌اڵڵى سه‌ره‌ڕای رێگه‌گرتن ل ه به‌ڕێوه‌‌چوونی خۆپیشاندانه‌کانی یه‌که‌م ساڵیادی روداوه‌کانی ()17ی شوبات ،چاالکوانانى کۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى و هه‌ڵسوڕاوانى خۆپیشاندانه‌کان ئاشکراى ده‌که‌ن که هێشتا کات بۆ خۆپیشاندان ماوه.
وته‌بێژى پێشووى ئه‌نجومه‌نى کاتى سه‌راى ئ��ازادى له‌سلێمانى باس ل�هوه ده‌ک��ات ئه‌و هۆیانه‌ى بوونه هۆى خۆپیشاندان له ساڵى پاردا هێشتا ماون و تا ئه‌و هۆیانه‌ش بمێنێت ئ �ه‌گ �ه‌رى ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن�ه‌وه‌ى خۆپیشاندان به‌کراوه‌یی دهمێنێتهوه. ئه‌ندامێکى (ئه‌نجومه‌نى کاتى ئازادى)یش که ئه‌نجومه‌نێکه و بۆ خۆپشاندانه‌کانى ئه‌مساڵ راگ �هی �ه‌ن��راوه ،ئ �هوه ده‌خ��ات�ه روو ئه‌مان خۆپیشاندان له ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى هیچ الیه‌نیک ناکه‌ن و ئاماژه به‌وه‌ش دهدات: «مه‌رج نییه ته‌عبیر له‌ناره‌زایه‌تی ئیلال به خۆپیشاندان بێت!».
چ��االک��ێ��ک��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��ى م�ه‌ده‌ن��ی��ی��ش ئ �هوه ده‌خاته روو هیچ کاتێک به به‌کارهێنانى هێز رێگرى له‌خۆپیشاندان ناکرێت. ناسک قادر ،وته‌بێژى پێشووى ئه‌نجومه‌نى کاتى سه‌راى ئازادى له‌سلێمانى به(چه‌تر) ى وت« :به‌دڵنیاییه‌وه هه‌موو کاتێک ئ �ه‌گ �ه‌رى ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن�ه‌وه‌ى خۆپیشاندان هه‌یه‌و ک��راوه‌ی��ه ،ب�ه‌اڵم ئه‌نجومه‌نى کاتى ساڵى پار خۆپیشاندان بهڕێوه نابات». عومه‌ر شاوری ،ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى کاتى ئازادى بۆ (چه‌تر) ئه‌وه‌ش باس لێوه ده‌کات ک�ه گ��وای�ه س��اڵ��ى پ��ار خۆپیشاندانه‌کان له‌الیه‌ن ئۆپۆزسیۆنه‌وه قۆرخکراوه. شاورى وتیشى :ئێمه سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت نیین و له‌گه‌ڵ خه‌ڵکین ،به‌اڵم هیچ کات کارێکى وهک خۆپیشاندان ناکه‌ین که قازانجه‌که‌ى بچێته گیرفانى الیه‌نێکى سیاسییه‌وه. هاوکات به‌هرۆز جه‌عفه‌ر ،چاالکوانه‌که‌ى کۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى وتى« :خۆپیشاندان به‌هێز کۆتایی پێناهێنرێت ،من دڵنیام خه‌ڵک به‌خۆرسکى خۆپیشاندان ده‌کات و له‌سه‌ر ئۆپۆزسیۆنیش فه‌رزه که پشتگیرى خه‌ڵک بکات و بێته به‌ره‌ى شهقامهوه».
که له‌الیه‌ن (عه‌دنان عوسمان) به‌ڕێوه‌به‌رى پ��ۆل��ی��س��ى ش����اره‌ک����هوه ل���ه ک��ۆن��گ��رهی �ه‌ک��ى رۆژن��ام�ه‌وان��ی��دا ئاشکراى ک��رد ،ک��ۆى ئه‌و روداوان���هى له ساڵى ()2011دا روی��ان داوه ( )914روداوى ج����ۆراو ج���ۆر ب����ووه ،که تێیدا ( )12روداوى کوشتن ه�ه‌ب��ووه ،که ( )15ک �ه‌س ب �هو تۆمه‌ته ده‌ستگیرکراون و ( )6داواک�����راو ت��اوه‌ک��و ئێستا ل�ه‌الی�ه‌ن
هێزه ئه‌منییه‌کانه‌وه ن �ه‌ت��وان��راوه ده‌ستگیر بکرێن ،ئه‌مه سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى ( )25هه‌وڵى کوشتنیش دراوه. له ئاماره‌که‌ى پۆلیسى چه‌مچه‌ماڵدا هاتووه له ساڵى ()2011دا ( )68حاڵه‌تى دزیکردن و ( )212حاڵه‌تى هه‌ڕه‌شه‌کردن تۆمارکراوه. ئه‌گه‌رچى هاواڵتیانى ش��ارى چه‌مچه‌ماڵ ه���ۆک���ارى خ��راپ��ى ب����ارى ئ�ه‌م��ن��ى ش��اره‌ک �ه
ده‌گێڕنه‌وه بۆ الوازى ئه‌داى هێزه ئه‌منییه‌کان و داواک��ارى گشتى ،به‌اڵم (وه‌ستا ره‌سوڵ) لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى چه‌مچه‌ماڵى یه‌کێتى نیشتمانى ک��وردس��ت��ان ،پ��ارت��ى دیموکراتى کوردستان به به‌شێک له کێشه‌کانى شاره‌که تۆمه‌تبار ده‌کات ،له چاوپێکه‌وتنێکدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ى (چه‌رموو) که رۆژنامه‌یه‌که له چه‌مچه‌ماڵ ده‌رده‌چ��ێ��ت له ژم��اره ()47ى
()2011/11/12دا ب�ڵاوک��راوه‌ت�هوه ،ناوبراو هێما بۆ ئ�هوه ده‌ک��ات که له چه‌مچه‌ماڵ ( )27ت��ۆم �ه‌ت��ب��ار ک �ه ل���ه‌الی���ه‌ن دادگ����اوه داوه‌کراون پارتى داڵده‌ى داون. رۆژنامه‌که له سه‌ر زارى (وه‌ستا ره‌س��وڵ) هوه دهڵێ «پارتى له چه‌مچه‌ماڵ خه‌ریکى دروست کردنى هێزى میلیشیاییه». درێژه بۆ ل4
ب ه ده‌ستێکی سیاسی رێگ ه نادرێت چه‌ند که‌سایه‌تییه‌ک به‌شداری ل ه کۆنفراسێک بکه‌ن بۆ هه‌ڵه‌بجه
چه‌تر -کلسوم حسێن بڕیاره له ساڵیادی کیمیابارانکردنی شاری هه‌ڵه‌بجه ،له هۆڵی په‌رله‌مانی یه‌کێتی ئه‌وروپا کۆنفڕانسێک سازبکرێت ،به‌اڵم هیچ یه‌ک له فه‌ڕه‌نسا و ئاڵمانیا ئاماده‌نین ڤیزا به ژماره‌یه‌ک له که‌سایه‌تی ئاکادیمی هه‌رێمی کوردستان بده‌ن و سه‌رچاوه‌یه‌ک ئاشکرای ده‌کات تورکیا و الیه‌نێکی باشوری کوردستان له پشت ئه‌م رێگریه‌وه‌ن.
س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ک ل �ه کۆنفڕانسه‌که‌و‌ه تایبه‌ت به (چه‌تر)ی راگه‌یاند)18( : که‌سایه‌تى ئاکادیمى ناسراوى هه‌رێمى ک��وردس��ت��ان و وه‌زی�����رى ش �هه��ی��دان و
ئه‌نفالکراوان به‌مه‌به‌ستى به‌شداریکردن ل���هو ک��ۆن��ف��ڕان��س�ه داواى ڤ��ی��زای��ان ل ه ک��ۆن��س��وڵ��ى ئ �ه‌ڵ��م��ان��ی��ا و ف �ه‌ڕه‌ن��س��ا ک���ردوه ،ئه‌مانیش ب�ه پ��اس��اوى ئ �ه‌وه‌ى کۆنفرانسه‌که له بروکسه‌لى پایته‌ختى به‌لژیکا بهڕێوه ده‌چێت ڤیزایان پێنه‌داوه و دواى سه‌ردانیشیان ب��ۆ کۆنسولى به‌لژیکا له ئ��ه‌رده‌ن نه‌یانتوانیوه ڤیزا وه‌ربگرن. راشیگه‌یاند :ئ�ه‌م رێگریه به‌تایبه‌تی ئه‌و که‌سانه ده‌گرێته‌وه که پاسپۆڕتی ئه‌وروپیان نیه و تا ئاماده‌کردنى ئه‌م هه‌واڵه هه‌وڵه‌کان بۆ وه‌رگرتنى ڤیزا به‌رده‌وامه. ئ �هو س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه ک�ه نه‌یویست ن��اوى ئاشکرا بکرێت راشیگه‌یاند« :گومانی ئهوه ههیه به‌شێکی ئه‌م رێگریه له‌به‌ر ئه‌وه‌بێت که نه‌هێڵن ئ�هو که‌سایه‌تیه ئاکادیمیان پ��ڕۆژه‌ی�ه‌ک��ی گرنگ له
کۆنفڕانسه‌که‌دا پێشکه‌ش بکه‌ن». ب��اس��ی ل �ه‌وه‌ش��ک��رد :ب �ه ه���ۆی ئ �ه‌وی ک��ۆن��گ��رهی ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ی ی�ه‌ک��ێ��ک�ه له رێکخه‌رانی ئه‌و کۆنفرانسه ،ئه‌گه‌ری زۆر ههیه تورکیا و پارتی دیمۆکراتی کوردستان له پشت ئه‌م رێگریه‌وه بن به‌تایبه‌تی که له ناو ئه‌و که‌سانه‌ی رێگریان لێکراوه که‌سایه‌تی دیاری ناو کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان ههیه. زیاتر وتی :کۆمه‌ڵێک له نوێنه‌رانى پارتى که ده‌س��ت رۆیشتوون رێگه‌رى ده‌که‌ن له پێدانى ڤیزا به‌و که‌سانه. عه‌لی تۆفیق ،په‌رله‌مانتاری پێشوو و ئه‌ندامی یه‌کێتی په‌رله‌مانتارانی ک���وردس���ت���ان ل���ه‌م���ب���اره‌ی���هوه وت���ی: «ب���ه‌ش���ێ���ک ل���ه ب��ان��گ��ه��ێ��ش��ت��ک��راوان ناڕه‌زایه‌تی خۆیان ده‌رب��ڕی و ئاماده نه‌بوون بڕۆن بۆ ئ �ه‌رده‌ن و له‌وێ ڤیزا وه‌ربگرن ،ئه‌وانه‌ی که ده‌توانن ئاماده
بن ،ته‌نیا وه‌زیری شه‌هیدانه که خه‌ڵکی دهۆکه و له‌گه‌ڵ یه‌ک دوو که‌سیتر که ئه‌وانیش که‌سوکاری شه‌هیدانی هه‌ڵه‌بجه نین ،ته‌نیا ئ �هو که‌سانه‌ی زۆر هاتوچۆی واڵتانی دهرهوه ده‌که‌ن و پاسپۆڕتی ئه‌وروپایان ههیه ده‌توانن ئاماده بن». ئه‌و ئه‌ندامه‌ی یه‌کێتی په‌رله‌مانتارانی ک���وردس���ت���ان وت��ی��ش��ی :ب���ڕی���ار ب��وو ( )2012/3/16ب �ه ده‌ستپێشخه‌ری کۆنگره‌یه‌کی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی کوردستان ( )KNKل���ه ه���ۆڵ���ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی ی �ه‌ک��ێ��ت��ی ئ���ه‌وروپ���ا ک��ۆن��ف��ڕان��س��ێ��ک ل��ه‌س��ه‌ر ک��ی��م��ی��اب��اران��ی ه �ه‌ڵ �ه‌ب��ج �ه له الی �ه‌ن رژیمی له ن��اوچ��ووی به‌عسه‌وه بکرێت ،به‌اڵم دواتر دواخرا بۆ (،)4/8 ل��ه‌ب��ه‌ر ئ����ه‌وه‌ی ئ���ه‌م واڵت���ان���ه ئ��ام��اده ن���ه‌ب���وون ڤ��ی��زه ب��دهن��ه ب �ه‌ش��دارب��ووان��ی کۆنفڕانسه‌که.
2
هه‌واڵ
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌مه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
بۆچــوون ئۆپۆزسیۆنێکی هه‌لپه‌رست، ده‌سه‌اڵتێکی بێ ده‌ربه‌ست uمحه‌مه‌د حه‌سه‌نu ئ��ه‌وه‌ی ک ه له چه‌ند رۆژی راب���ردوودا بینیمان و ب ه پێچه‌وانه‌ی چاوه‌ڕوانی زۆر که‌س و الیه‌ن له‌ساڵیادی رووداوه‌کانی ( )17ی شوبات و رۆژانی دواتر ن ه توانرا وهک پێویست یادی قوربانیانی ساڵی راب����ردووی خۆپیشاندانه‌کان بکرێتهوه ،نه ت��وان��راش ج��ۆره فشارێک ل ه سه‌ر ده‌س�ه‌اڵت��داران دروس��ت بکرێت بۆ ئه‌وه‌ی مل ب��دات به خواسته‌کانی ش�ه‌ق��ام ،چ ئه‌و خواستانه‌ی به‌ر له خۆپیشاندانه‌کان هه‌بوون ،چ ئه‌و داواکاریانه‌ی ل ه دوای خۆپیشاندانه‌کانه‌وه هاتبوون ه ئاراوه ،له‌وان ه گرتن و دادگایی کردنی ته‌قه‌که‌ران و ئه‌و که‌سانه‌ی ده‌ستیان هه‌بوو له کوشتن و بریندارکردنی هاواڵتیان و نواندنی توندوتیژی به‌رامبه‌ر خۆپیشانده‌ران. ل�ه‌م نێوه‌دا ده‌س �ه‌اڵت به بێ گوێدان ب ه سه‌رجه‌م ماف و ئازادی ه سروشتیه‌کانی ت���اک و ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا ب��ۆ ئ�ه‌ن��ج��ام��دان��ی کۆبونه‌وه و خۆپیشاندان ،به‌چه‌ند رۆژ ب�ه‌رل� ه ساڵیاده‌ک ه سیمای سلێمانی و ب�ه‌ش��ێ��ک ل �ه ش���ار و ش��ارۆچ��ک�ه‌ک��ان��ی م��ی��ل��ی��ت��اری��زه ک������ردوو و ل����هو پ���ه‌ڕی ئاماده‌باشیدا هێنده‌ی خۆپیشانده‌ران هێزی خزاند‌ه ناو شهقامهوه. ل��������ه‌والوه ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن ل�����هو پ����ه‌ڕی ن��اب�ه‌رپ��رس��ی��اره‌ت��ی��دا پ��اک��ان�هی ب��ۆ خۆی ک��رد و خ��ۆی ل� ه ه����ه‌ردووال ب��ێ ب �ه‌ری کرد و دیوارێکی به‌رزی ل ه نێوان خۆی و خ�ه‌ڵ��ک��دا هه‌ڵچنی و رای��گ�هی��ان��د ل ه گه‌ڵ هیچ ج��ۆره خۆپیشاندانێکدا نیه، ئه‌مه‌ش به پێچه‌وانه‌ی میدیا و ده‌زگا راگه‌یاندنه‌کانیان که به هه‌واڵ و تیزێر و پانۆڕامای رووداوه‌کانی ساڵی رابردوو ،وهک خ��اوه‌ن��ی راسته‌قینه‌ی خه‌ڵک به‌تایبه‌تی شه‌هیدانی ئه‌و کاره‌سات ه خۆیان نیشان ئ �هدا و به‌جۆرێک له جۆره‌کان ن��اراس��ت�ه‌وخ��ۆ خه‌ڵکیان ه��ان ئ���ه‌دات بۆ یادکردنه‌وه‌ی ئه‌و یاد‌ه ،ئه‌ویش به‌ڕێگای جواڵندنی هه‌ستی خه‌ڵک -دیاره ئه‌مه‌ش پیشه‌ی هه‌موو جارێکیان بووه و ئه‌وه‌نده‌ی ه�ه‌س��ت��ی خ�ه‌ڵ��ک��ی��ان ال م �ه‌ب �ه‌س��ت ب��ووه هه‌رگیز هه‌وڵی ئه‌وه‌یان نهداوه لۆژیکیان ه مامه‌ڵ ه ل� ه گ �ه‌ڵ دۆخ �ه‌ک �هدا ب��ک�ه‌ن و ببنه پێشه‌نگی راسته‌قینه‌ی خه‌ڵک و هه‌مووکات دوای رووداوه‌کان که‌وتوون. ل �ه ک��ات��ێ��ک��دا ه �ه‌م��ووک �ه‌س ده‌ی��ان��زان��ی ده‌س������ه‌اڵت خ���ۆی ب���ۆ رێ���گ���ه‌ن���ه‌دان ب ه ه����ه‌رج����ۆره ج���وڵ���ه و ن���اره‌زای���ه‌ت���ی���ه‌ک ئاماده‌کردوه ،به‌اڵم دیسان ئه‌و که‌سانه‌ی داوای خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ی��ان ده‌ک����رد -ک ه به‌دڵنیاییه‌وه نوێنه‌رایه‌تی چینێکی زۆری کۆمه‌ڵگاش ده‌که‌ن -له‌و رۆژه‌دا دیسان ل ه به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵت ه بێ ده‌ربه‌سته‌ک ه و ئۆپۆزسیۆن ه هه‌لپه‌رسته‌که‌دا و ل ه ت���ه‌ک خ���ودی «چ �ه‌م��ک��ی ده‌رب��ڕی��ن��ی ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی» رووب���ه‌رووی خوێندنه‌وه‌ی هه‌ڵه و چه‌قبه‌ستوویی یان باشتروای ه بڵێین سوڕانه‌و‌ه له بازنه‌ی داخراو بوون. ده‌س�������ه‌اڵت س����وارب����ووه و دان����اب����ه‌زێ، ئۆپۆزسیۆنیش وهک نیشانیدا ،هاو ک��ات ل� ه ن��اڵ و ل�ه بزماریشی ئ��هدا و خۆی مت کردبوو ئه‌گه‌ر به هه‌ربارێکدا دۆخه‌ک ه بشکێته‌و‌ه ئه‌و خۆی له‌گه‌ڵدا بگونجێنێت و دی��س��ان خ�ه‌ڵ��ک ناوکی خۆیان به مناڵدانی ئۆپۆزسیۆن به‌ستو‌ه و به چاوی پڕله هیواوه بۆیان روانی که له‌م ملمالنێ نابه‌رابه‌ره‌دا پشتیان تێناکات و پشتیان ده‌گرێت .ئه‌ویش ئۆپۆزسیۆنێک که جاری پێشوو پشتی شه‌قام و خه‌ڵکی شکاندبوو. هه‌ڵه‌ی دووهه‌می داواکه‌رانی ئه‌نجامدانی خۆپیشاندان ئه‌وه‌بوو راهاتوون و قه‌تیس م��اون ل� ه یه‌کجۆر ده‌رب��ڕی��ن��ی ن��اره‌زای��ی ته‌نیا و ته‌نیا به‌رێگای خۆپیشاندان – ل ه بایه‌خی ئ�هوه که‌م ناکه‌مه‌وه -ب�ه‌اڵم ل ه وه‌ها دۆخێکدا و به‌له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌و دووالی �ه‌ن �هی یاریه‌ک ه ده‌ب��وای�ه خه‌ڵک بێ ئاڵته‌رناتیڤ و به‌دیل نه‌بوونایه‌و‌ه و رێگایتریان بۆ ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تی ه���ه‌ڵ���ب���ژاردای���ه ،رێ���گ���ای م �ه‌ده‌ن��ی��ت��ر و سه‌رده‌میانه‌تر ،ب ه جۆرێک که وێڕای ج�ه‌م��اوه‌ری��ب��وون��ی ،ن �ه‌ده‌س �ه‌اڵت بتوانێت بێکاریگه‌ری بکات ،نه ئۆپۆزسیۆنیش بتوانێت س��ات و س���ه‌ودای پێوه بکات، ل���ه‌وان���ه داخ��س��ت��ن��ی دوک����ان وب����ازاڕ، کوژاندنه‌وه‌ی گڵۆپی مااڵن له شه‌ودا و سه‌دان شێوازیتر.
www.chatrpress.com
باوکى شه‌هید بیالل« :یه‌کێتى و پارتى نایانه‌وێ ته‌قه‌که‌ره‌کان بده‌نه دادگا» چه‌تر دلێر عه‌بدولڕه‌حمان پاش تێپه‌ڕبونى ساڵێک به‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌که‌ى ()25ى شوباتى شارى که‌الردا که‌تێیدا دوو که‌س شه‌هیدو زیاتر له ( )25که‌سیتر
برینداربون ،هێشتا هیچکام له ب���ه‌س���ه‌ر ش �هه��ی��د ب��ون��ى ک��وڕه‌ک��ه‌م��دا ته‌قه‌که‌ره‌کان ده‌ستگیر نه‌کراون ،تێده‌په‌ڕێ و هێشتا یه‌کێتى و پارتى باوکى شه‌هید بیاللیش پێى ت �ه‌ق �ه‌ک �ه‌ره‌ک��ان��ی��ان راده‌س���ت���ى دادگ���ا وێ وایه یه‌کێتى‌و پارتى نایانه نه‌کردوه». ته‌قه‌که‌ره‌کان بده‌نه دادگا. ه���ه‌روه‌ه���ا وت���ى« :ی�ه‌ک��ێ��ت��ى و پ��ارت��ى ئ �ه‌ح��م �ه‌د ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ،ب��اوک��ى شه‌هید نایانه‌وێ ته‌قه‌که‌ره‌کان بده‌نه دادگا و بیالل له که‌الر به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :حکومه‌تیش که بۆخۆى بۆگه‌نى کردوه «ش �ه‌م��م �هى داه��ات��وو ساڵێکى ت��ه‌واو
دهوکێ ئێزدی نڤێژا دکه‌ن چه‌تر گار‌ه دهوکی لگور وان پێزانێن ده‌ست روژناما (چه‌تر) که‌فتین ،هێزێن پولیسێن پارێزگه‌ها دهوکێ هه‌می روژێن ئه‌ینی د حاله‌تێ ئاماده‌باشیێ دانه داکو خه‌لکێ ئازادیخواز خوه‌نیشاندانان ئه‌نجام نه‌ده‌ن.
پشتی ک��و م��ه‌ال ره‌ش��ی��د س��گ��ێ��ری ل مزگه‌فتا (س �ه‌الح �ه‌دی��ن) گ��وت��اره‌ک پێشکێشکری و تێدا راگه‌هاندی ،کو ده��وک لسه‌ر ل��ێ��وارا ڤولکانێ یه و ره‌نگه ئ�هو ڤولکانه بته‌قیت ،کو ب وی ئ �ه‌گ �ه‌ری ب ب��ری��اره‌ک��ا جێگرێ س��ه‌روک وه‌زی���رێ حکومه‌تا هه‌رێما کوردستانێ هاته راکرن. هه‌ڤده‌م نه‌رازیبونه‌کا زور ژی ژ راکرنا م���ه‌ال ره‌ش��ی��د ژ ئ��ال��ی��ێ خ�ه‌ل��ک��ی ڤه
ژێ چێبوو .بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ هێزێن ئه‌منیێن پارێزگه‌ها دهوکێ هه‌می روژێن ئه‌ینی ب جل و به‌رگێن مه‌ده‌نی دچنه نڤێژا ئه‌ینیێ. هه‌ر لگور وان زانیاریان و ژ ئالیه‌کێ دن ڤ�ه هێزێن ئه‌منی و رێکخستێن پارتی دیمکراتی کوردستان ب جل و به‌رگێن مه‌ده‌نی دچنه نڤێژا ئه‌ینیێ کو د ناڤا وان برایێن ئێزدی هه‌نه و ب پلێن ئه‌فسه‌رن.
کورد و عێراقیه رێکه‌وتون له‌سه‌ر مه‌رجه‌کانیان چه‌تر زانیار داقوقى
لیقا مه‌هدى وه‌ردى ،ئه‌ندامى لیستى عێراقیه له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق به (چه‌تر) ی راگه‌یاند لیستى عێراقیه و کوردستانى رێکه‌تنیکى دووقۆڵیان واژۆکردوه ده‌رباره‌ى ( )19خاڵه‌که‌ى کورد و مه‌سه‌له‌ى هاشمى و ساڵح موتڵگ.
لیقا وه‌ردى وتیشى :هه‌رچه‌ند ()19 خ��اڵ �ه‌ک �هى ک����ورد ده‌ب��ێ��ت ح��ک��وم�ه‌ت جێبه‌جێى بکات و ئێمه بۆمان نیه باسى بکه‌ین ،چونکه هاوپه‌یمانى نشتیمانى، خاوه‌ن حکومه‌تن نه‌ک لیستى عێراقیه ب���ه‌اڵم ئێمه ل �ه ک��ۆن��گ��ره‌ى نشتیمانى
پابه‌ندین به رێکه‌وتننامه‌که‌ى هه‌ولێر و ئاماده‌ین ،پشتگیرى له ( )19خاڵه‌که‌ى ک��ورد بکه‌ین ب��ه‌اڵم م��اده‌ى ()140 کێشه‌ى له‌سه‌ره و ده‌بێت به‌رێکه‌وتنێکى ستراتیژی بکرێت. ئه‌وئه‌ندامه‌ى لیستى عێراقیه ،ته‌ئکیدى ک�������ردوه رێ��ک��ه‌وت��ن��ێ��ک ل���ه ن��ێ��وان کوردستانى عێراقیه ههیه ،پشتگیرى له یه‌کتر و مه‌رجه‌کانی ه�ه‌ر دووال بکه‌ن و فراکسیۆنه کوردستانیه‌کان گفتیان پێداین که ئه‌وان پشتگیرى له مه‌سه‌له‌ى هاشمى و موتڵه‌گ بکه‌ن. ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو که ئه‌م دوو الیه‌نه رێ��ک�ه‌وت��وون ل�ه س �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی وه‌زاره‌ت���ه ئه‌منیه‌کان له نێوان ه�ه‌ر سێ الیه‌ن ده‌بێت دابه‌ش بکرێن وه‌ردی راش��ی��گ�هی��ان��د :ئێمه م�ه‌رج��ى س��ه‌ره‌ک��ی��م��ان م��ه‌س��ه‌ل��هى ه��اش��م��ى و
موتڵه‌گه گ �ه‌ر رێ��گ��ا ن �ه‌درێ��ت باسى بکه‌ین ئ���هوه ک��ێ��ش�ه‌ک��ان ،زۆر دووره چ��اره‌س��ه‌رب��ک��رێ��ن و ب���ه دڵ��ن��ی��ای��ی �هوه کێشه‌کان قوڵترده‌بنه‌وه. جێگای ئاماژهیه له ئێستادا الیه‌نه س��ی��اس��ی �ه‌ک��ان��ی ع���ێ���راق ب��ه‌ن��ی��ازن بۆ چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانه‌کانی عێراق و کۆتاییهێنان ب �هو دۆخ���هی ئێستا سه‌رجه‌م کێشه که‌ڵه‌که‌بوه‌کانی خۆیان له کۆنگره‌یه‌کی نیشتمانیدا بخه‌نه‌ڕوو، لیستی عێراقیه چه‌ند مه‌رجێکی بۆ گونجاندن له کارنامه‌ی کۆنگره‌که‌دا خستوه‌ته‌ڕوو که گرنگترینیان په‌یوه‌ندی به دۆس��ی�هی ت��ارق هاشمی ،جێگری س�ه‌رۆک کۆمار و ساڵح موتڵه‌گه‌وه ههیه تا له کۆنگره‌که‌دا باس بکرێت و الیه‌نی کوردیش پێداگری له سه‌ر پڕۆژه ( )19خاڵیه‌که‌ی دهکاتهوه.
له سنورى هه‌ردوو قه‌زاى رانیه و قه‌اڵدزێ ()60,000 هاوبه‌ش ههیه و ( )200ملیۆن دیناریش قه‌رز الى هاواڵتیانه کاره‌باى رانیه ،که هه‌ر دوو قه‌زایى رانیه چه‌تر و قه‌اڵدزێ ده‌گرێته‌وه .ئه‌ندازیار عه‌لى رێباز مام شۆرش محه‌مه‌د عه‌لى ،ب�ه‌رێ��وه‌ب�ه‌رى کاره‌باى رانیه ،به (چ�ه‌ت��ر)ى راگه‌یاند :به‌پێى به پێی ئاماره‌کانی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی دوا ئامار له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کاره‌باى کاره‌بای رانیه ،به‌شێکی ران��ی �ه ،پ���اره‌ى ق���ه‌رزى ک��اره‌ب��ا ()200 هه‌ره‌زۆری هاواڵتیان پاره‌ی ملیۆن دیناره ،که نزیکه‌ى ()60,000 کاره‌بایان نه‌داو ه و قه‌رزی هاوبه‌شمان ههیه. له‌م ژماره‌یه‌ش ()58,271یان هاوبه‌شى که‌ڵه‌که‌بووی سه‌ر ئه‌وان له‌و قه‌زایه نزیکه‌ی ( )200ملیۆن دیناره مااڵنن و له ب��وارى پیشه‌سازى که له حه‌دادێکه‌وه تا غه‌ساله‌یه‌ک ده‌گڕێته‌وه و ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ش له ( )930ه��اوب�ه‌ش��م��ان ه�هی�ه ،ل�ه ب��وارى هه‌وڵی وه‌رگرتنه‌وه‌یدایه. ده‌رباره‌ى قه‌رزى کاره‌با له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کشتوکاڵى ( )129هاوبه‌شمان ههیه،
بۆ ب��وارى میرى که فه‌رمانگه‌کانن، ( )670ه��اوب �ه‌ش��م��ان ه �هی �ه و ک��ۆی گشتی ئه‌م هاوبه‌شانه‌ش بڕی ()200 ملیۆن دینار قه‌رزى کاره‌بایان الیه. تایبه‌ت ب�ه چۆنیه‌تى وه‌رگ��رت��ن �ه‌وه‌ى پ��اره‌ى فه‌رمانگه‌کان ئه‌ندازیار عه‌لى وتى :ئێمه سه‌روى خۆمانى لێ ئاگادار ده‌ک���هی���ن���هوه ب �ه‌پ��ێ��ى ئ���هو رێ��ن��م��ای��ی�هى وه‌زاره‌ت��ى کاره‌با ئیشى له سه‌ر ده‌کات ه��ه‌وڵ��ى وه‌رگ���رت���ن���ه‌وه‌ى ئ���هو ق��ه‌رزان��ه دهدات ،وه‌زاره‌ت���ى ک��اره‌ب��اش له هه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنیدایه له رێگاى وه‌زاره‌تى دارایى.
ئێران رێگه به ئۆتۆمبێله‌کانى هه‌رێم نادات بچنه ناو خاکه‌که‌ى حاجى ئۆمه‌ران
مه‌سعود ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌رى گومرگى حاجى ئۆمه‌ران به (چه‌تر)ى راگه‌یاند: ئێران رێنمایه‌کى ههیه و به پێى ئه‌و رێنمایه ده‌بێت ئۆتۆمبێلى تایبه‌تى هه‌رێمى کوردستان له سنور بپه‌ڕنه‌وه
له‌داقوق ()50
ئه‌ویش بوونى بیمه‌ى (ته‌زمینى)یه، ئه‌و بیمه‌یه‌ش له الی�ه‌ن (کۆمپانیاى ب��ی��م �هى ئ���ێ���ران) ده‌ک���رێ���ت و ده‌ب��ێ��ت ئه‌وانیش له رێگه‌ى کۆمپانیاکانى گه‌شتوگوزارى هه‌رێمى کوردستان ئه‌و بیمه‌یه بۆ ئۆتۆمبێله‌کان بکه‌ن. وتیشی :به هۆى بوونى کێشه له‌وه‌ى ک�ه ئۆتۆمبێل کاتێک ل�ه سنورى حاجى ئۆمه‌رانه‌وه ده‌چێته ئێران و له سنورێکى ترهوه ده‌گه‌ڕێته‌وه و له الیه‌ن
کاربه‌ده‌ستانى گومرگى ئێرانیشه‌و‌ه ئاماژه به گه‌ڕانه‌وه‌یان ن�ه‌دراوه ئێران رێگه‌ى چوونى ئۆتۆمبێلى هه‌رێمى کوردستانى داخستوه. ه�ه‌روه‌ه��ا ڕونیشى ک���ردهوه ،له الیه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه‌وه هیچ گرفتێک له ئارادانیه بۆ په‌ڕینه‌وه‌ى ئۆتۆمبێلى ه �ه‌رێ��م ب��ۆ ئ��ێ��ران و به پێچه‌وانه‌شه‌وه ،به‌ڵکو گرفته‌که الى ئێرانه‌وه‌یه.
خانوى سه‌رپێچى
(ته‌جاوز) تێک ده‌درێت چه‌تر زانیار داقوقى
ئه‌نجومه‌نى قه‌زاى داقوق به‌کۆى ده‌نگ بریاردرا ()50 خانوى سه‌رپێچى له قه‌زاکه به ئاگادارى ئه‌نجومه‌ن پارێزگارى که‌رکوک تیک بدرێت وهۆکاری ئه‌م کاره‌شه‌یان بۆ ئهوه گه‌ڕانده‌وه که ئه‌م خانوانه دهبنه هۆی په‌کخستنی پڕۆژه خزمه‌تگوزاریه‌کانی ئه‌و قه‌زایه. له‌مباره‌وه دکتور ئه‌میرخودا که‌ره‌م، س�ه‌رۆک��ى ئه‌نجومه‌نى ق��ه‌زاى داق��وق، ب��ه (چ���ه‌ت���ر)ى راگ���هی���ان���د :ل �ه‌الی �ه‌ن ئه‌نجومه‌نى ق���ه‌زاى داق����وق ،قایمقام و ش��اره‌وان��ى ب��ری��ارم��ان��دا ()50خ��ان��وى س �ه‌رپ��ێ��چ��ى ت��ێ��ک��ب��ده‌ی��ن ،خ���وداک���ه‌ره‌م
وتیشى :زۆرب �هى ئه‌وخانوانه‌ى له‌الیه‌ن هاواڵتیانه‌وه به شێوه‌ی سه‌رپێچی و له دهرهوهی پالنی شاره‌وانیه‌وه دروست ک����راون و ده‌ب��ێ��ت �ه ه���ۆى په‌کخستنى پ��رۆژه خزمتگوزاریه‌کان ،چونکه ئه‌م زه‌ویانه به‌بێ ئاگادارى ئیداره‌ى قه‌زاکه و ش��اره‌وان��ى دروس���ت ک���راوه ن��وس��راوى فه‌رمانگه‌ى شاره‌وانیمان پێگه‌یشتوه گه‌ر ئه‌وخانوانه تێکنه‌درێن پرۆژه‌کان په‌کده‌خرێت. سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی ق �ه‌زای داق��وق باسی له‌وه‌شکرد ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوکیان له ب��اره‌ی روخاندنی ئه‌و ( )50خانوه ئاگادار کردوه‌ته‌وه. ل��ه ل��ێ��دوان �ه‌ک �هی��دا ب��ۆ (چ���ه‌ت���ر) ئ �ه‌م ئ���ه‌ن���دام���هی ئ��ه‌ن��ج��وم��ه‌ن��ی ق����ه‌زای داق������وق ه��ی��چ ئ���ام���اژه‌ی���ه‌ک���ی ب���هوه ن���ه‌ک���رد ئ��ای��ا ئ����هو ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن �ه ی��ان ش���اره‌وان���ی ئ��هو ق �ه‌زای �ه ل �ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر رووخ��ان��دن��ی ئ �هو خ��ان��وان�هدا ق�ه‌ره‌ب��ووی خاوه‌نه‌کانیان دهکاتهوه یان نا.
که‌الر ،ده‌ست ده‌گیرێت به سه‌ر سێ ته‌ن و نیو خۆراکى ماوه به‌سه‌رچوو خۆپاراستنى ته‌ندروستى که‌الر له ماوه‌ى چه‌تر ی���ه‌ک م��ان��گ��دا ب��ۆ دوک����ان و ک��ۆگ��ا و پشتیوان وه‌نداوى شوێنه‌کانى سنوورى شارى که‌الر توانیان ده‌ست بگرن به سه‌ر بڕى سێ ته‌ن و نیو به‌پێى ئامارێکى به‌شى چاودێرى له خۆراکى به‌سه‌رچوو که بریتى بوون له خ��ۆراک و شیرینى و م���ه‌وادى تر وه‌کو ته‌ندروستى له مه‌ڵبه‌ندى خۆپاراستنى ته‌ندروستى گه‌رمیان م��ه‌وادى جوانکارى ،دی��اره ئه‌مه‌ش دواى ئ���هوه دێ��ت ک �ه ئ��هو خ���ۆراک و ک��ه‌ل و که به (چه‌تر) دراوه ته‌نها له په‌النه له پشکنین ده‌رنه‌چوون و یان ماوه‌ى ماوه‌ى یه‌ک مانگدا له‌الیه‌ن مێژووه‌که‌یان به‌سه‌رچووه . لیژنه‌ى ئه‌و به‌شه‌وه ده‌ست به‌رپرسى به‌شى چ��اودێ��رى ته‌ندروستى له گیراوه به‌سه‌ر بڕى سێ ته‌ن مه‌ڵبه‌ندنى خۆپاراستنى ته‌ندروستى که‌الر و نیو له خۆراک و شیرینى و له به‌امبه‌ر ئه‌و جێگا و شوێنانه‌ى که ئه‌و مادده‌ى به‌سه‌رچوو. له‌م بارهیهوه (حه‌سه‌ن محه‌مه‌د) به‌رپرسى خۆراک و مادده به‌سه‌رچووه‌یان لێ بووه به‌شى چاودێرى ته‌ندروستى له مه‌ڵبه‌ندى ڕایگه‌یاند :دی��اره ئ �هو شوێنانه غه‌رامه خۆپاراستنى ته‌ندروستى که‌الر به (چه‌تر) ک��ران ،یان رووب �ه‌ڕى داخستن کراونه‌ته‌وه راگه‌یاند :دواى ده‌رچوونى لیژنه‌ى به‌شى به پێى به‌سه‌ر چووى ئه‌و خۆراکانه‌ى یان چ���اودێ���رى ت �ه‌ن��دروس��ت��ى ل���ه م�ه‌ڵ��ب�ه‌ن��دى مه‌وادانه‌ى ک ه هه‌یان بووه.
گه‌رمیان ،ته‌ندروستى زیاتر له ( )522ملیۆن دینار داهاتى فرۆشتنى پسوله‌ى ههبووه چه‌تر دلێر عه‌بدولڕه‌حمان به‌پێى ئامارێکى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى ته‌ندروستى گه‌رمیان ده‌رده‌که‌وێت ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه له‌ساڵى ()2011 دا زیاتر له ( )522ملیۆن دینار داهاتى له فرۆشتنى پسوله‌دا هه‌بوه.
زۆسک چۆمانى مانگێک زیاتره کۆمارى ئیسالمى ئێران سنورى به رووى ئۆتۆمبێله تایبه‌تیه‌کانى هه‌رێمى کوردستان داخستوه و رێگه به گه‌شتیاران نادرێت به ئۆتۆمبێله‌کانیان گه‌شتى ئێران بکه‌ن و به پێچه‌وانه‌شه‌وه رۆژانه ئۆتۆمبێلێکى زۆرى تایبه‌تى ئێران دێنه هه‌رێمى کوردستان، به‌ڕێوه‌به‌رى گومرگیش ده‌ڵێت: ئیران بوه‌ته هۆى دروستبوونى ئه‌م کێشه‌یه.
چۆن ده‌توانێ ئه‌وکاره بکات ،ئه‌مانه ت�ه‌ن��ه��ا ده‌ت���وان���ن خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ر ب��گ��رن‌و راپێچی زیندانى بکه‌ن». ب����اوک����ى ب���ی�ل�ال ئ���اش���ک���رای ک����رد: «دادگ��اک��ان��ى ک��وردس��ت��ان نه‌یانتوانى حه‌قمان بسێنن بۆیه ئێستا سه‌رقاڵی ئه‌وه‌یه‌ن که‌یسه‌که ببه‌ینه الى نهتهوه
یه‌کگرتوه‌کان ئه‌گه‌ر ئه‌وانیش نه‌توانن حه‌قمان بسێنن ئه‌وا ده‌یده‌مه ده‌ستى خوا خۆى حه‌قمان بسێنێ». جه‌ختیشی ک��ردهوه «به‌هیچ نرخێک له‌خوێنى کوڕه‌که‌مان خ��ۆش نابین و دهم��ان�ه‌وێ��ت یاسا کێشه‌که یه‌کالیی بکاته‌وه».
ل�ه ئ��ام��اره‌ک�ه ک�ه وێنه‌یه‌کى دراوه‌ت���ه (چ �ه‌ت��ر) ه��ات��وه« :ل�ه‌س��اڵ��ى ()2011 دا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى ته‌ندروستى گه‌رمیان له‌رێگه‌ى فرۆشتنى پسوله‌وه ل �ه‌ن �ه‌خ��ۆش��خ��ان �هو ب��ن��ک �هو م �ه‌ڵ��ب �ه‌ن��ده ته‌ندروستیه‌کانیدا بڕى ( )522ملیۆن دینار و ( )299ه��ه‌زار دینار داهاتى هه‌بوه». به‌پێى ئ��ام��اره‌ک �ه« :زۆرت���ری���ن پسوله له‌نه‌خۆشخانه‌ى گشتى که‌الر فرۆشراوه که‌داهاته‌که‌ى ( )195ملیۆن دینار بوه‌و که‌مترین پسوله‌ش له‌بنکه‌ى ته‌ندروستى پێباز ف��رۆش��راوه ک�ه‌داه��ات�ه‌ک�هى ته‌نها
( )200ه �ه‌زار دینار ب��وه ل�ه‌م��اوه‌ى ئه‌و س��اڵ �هدا ب�هه��ۆى راوه‌س��ت��ان��ى کاره‌کانى بنکه‌که به‌مه‌به‌ستى نۆژه‌نکردنه‌وه‌ى». ئ���ام���اره‌ک���ه ده‌ری�����ده‌خ�����ات «داه���ات���ى ئ����هو پ��س��ول �هی � ه ب �ه‌پ��ێ��ى ی��اس��ا داب����ه‌ش ده‌ک��رێ��ت ب�ه‌ڕێ��ژهى ( )%40بۆ هاندانى ف���ه‌رم���ان���ب���ه‌ران‌و( )%40وهک���و ب��ودج�هى په‌ره‌پێدانى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کان به مه‌ڵبه‌ند و نه‌خۆشخانه‌کانیه‌وه به کارده‌هێنرێت و()%20ى داهاته‌که‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ حکومه‌ت». هه‌ربه‌پێى ئه‌و ئاماره« :داهاتى ساڵى ( )2011نزیکه‌ى ( )121ملیۆن دینارى له‌ساڵى ( )2010زیاتره ئه‌وه‌ش بۆ کردنه‌وه‌ى ب �ه‌ش و سه‌نته‌رى ن��وێ و پێشکه‌وتنى خزمه‌تگوزاریه‌کان ده‌گه‌ڕێته‌وه له سنورى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌که‌دا». ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی گشتى ت�ه‌ن��دروس��ت��ى گه‌رمیان ،له سنورى قه‌زاکانى که‌الر، کفری ،خانه‌قین‌و ناحیه و گونده‌کانیان، س��ێ نه‌خۆشخانه و ( )12مه‌ڵبه‌ندى ته‌ندروستى و ( )50بنکه‌ى ته‌ندروستى ههیه.
راپۆرت
www.chatrpress.com
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌م ه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
ده‌سه‌اڵت چه‌کدار بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى خه‌ڵک به‌کار ده‌هێنێته‌وه
3
رووداوه‌کان دووباره ده‌بنه‌وه........رۆژنامه‌نوسان ده‌گیرێن و سوکایه‌تیان پێده‌کرێت ئاماده‌کار چه‌تر دواى ئه‌وه‌ى ل ه تۆڕى کۆمه‌اڵیه‌تى ( )facebookبانگه‌شه‌ى سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى خۆپیشاندان باڵوکرایه‌وه ،ئه‌مه‌ش وهک بیرهێنانه‌وه‌ى ()17ى شوباتى ساڵى رابردوو ،به‌اڵم چه‌ند رۆژێک پێش ()17 ى شوبات ،هێزێکى زۆرى چه‌کدار ل ه شار و شارۆچکه‌کانى هه‌رێمى کوردستان باڵوکرانه‌وه.
ئ��ه‌گ��ه‌رچ��ى ه��ی��چ خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ێ��ک��ى ب ه رێ��ک��خ��س��ت��ه‌ک��راو ل��� ه ()17ى ش��وب��ات س���ه‌ری���ه���ه‌ڵ���ن���هدا ،ب�����ه‌اڵم ب�ڵ�اوک���ردن���ه‌وه‌ى چه‌کدارێکى زۆر خه‌ڵکى توشى سه‌رسوڕمان ک��ردووه و دۆخێکى نا ئاسایى الى خه‌ڵک دروس��ت ک���ردووه ،ئه‌مه جگ ه ل �ه‌وه‌ى ده‌ی��ان ک �ه‌س��ی��ش ده‌س��ت��گ��ی��ر ک�����ران و چ �ه‌ن��دی��ن رۆژنامه‌وانیش که‌وتنه‌به‌ر گرتن و لێدان و ئازاردان. ه��ێ��زى چ �ه‌ک��دار ل �ه ش��اره‌ک��ان��ى ده���ۆک و هه‌ولێر و سلێمانى و شارۆچکه‌کانى رانی ه و چه‌مچه‌ماڵ و هه‌ڵه‌بج ه و ده‌ربه‌ندیخان و سه‌یدسادق و ده‌ڤ��ه‌رى گه‌رمیان ...هتد باڵوکرانه‌وه. ل ه چه‌ندین ناوچه خه‌ڵک ده‌ستگیر کران، بۆ نمونه له سلێمانى زیاتر ل ه ( )50که‌س و له هه‌ڵه‌بج ه پێنج که‌س و له رانی ه ()22 ک�ه‌س و ل ه سه‌یدسادق ( )15ک�ه‌س و ل ه ده‌ربه‌ندیخان حه‌وت که‌س و له زۆر ناوچه‌ى تریش خه‌ڵک ده‌ستگیر ک��ران ،ئه‌مه جگ ه له گرتن و لێدان له رۆژنامه‌نوس و پارێزه‌ر. دوا نیوه‌ڕۆى رۆژى (17ى شوباتى )2012 له شارى دهۆک ،دوو خوێندکارى زانکۆ ده‌س��ت��ب�ه‌س�ه‌ر ک���ران و دواى دوو کاتژمێر «لێپرسینهوه و سوکایه‌تى ئ��ازاد ک��ران». یه‌کێک له‌و خوێندکاران ه ب ه ناوى (ش.د) رایگه‌یاند :ل ه ساڵیادى رووداوه‌کانى ()17 ى ش��وب��ات��دا ب �ه مه‌به‌ستى خۆپیشاندان و ده‌ربڕینى ناڕه‌زایه‌تی ،ل ه مه‌یدانى (ئه‌حمه‌دى خانى) شاره‌که گردبوونه‌وه ،ده‌ستبه‌جێ ل ه
الیه‌ن هێزه‌کانى ئاماده‌و‌ه ده‌ستگیر کراون و گوازراونه‌ته‌و‌ه بنکه‌ى پۆلیسى ئاماده. ئ �هو خ��وێ��ن��دک��اره راش��ی��گ�هی��ان��د ،ب��ۆ م��اوه‌ى دوو کاتژمێر لێپرسینه‌وه‌یان ل��ێ��ک��راوه و دواى سوکایه‌تییه‌کى زۆر ئ���ازاد ک��راون، هه‌ڕه‌شه‌شیان لێکراوه ک ه ئه‌گه‌ر جارێکى تر گردبوونه‌وه رێکبخه‌ن رووب �ه‌ڕووى سزایه‌کى زیاتر ده‌بنه‌وه. هه‌ر هه‌مان رۆژ له به‌رده‌رکى سه‌راى سلێمانى ده‌نگى ته‌ق ه بیسترا و دیار نه‌بوو له الیه‌ن چ که‌س یان هێزێکه‌و‌ه کراوه ،دواى ئه‌و ته‌قان ه به‌ر ده‌رک��ى سه‌را و ده‌وروب��ه‌رى گرژییه‌کى زیاتر به خۆیهوه بینى .هه‌روه‌ها کۆمه‌ڵێک گ �ه‌ن��ج ب��� ه م �ه‌ب �ه‌س��ت��ى ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن �ه‌وه‌ى خۆپیشاندان له گۆشه‌یه‌کى سه‌راى ئازادى دروشمى خۆپیشاندانیان وتووه‌ته‌وه ،به‌اڵم ل ه الیه‌ن هێزه ئه‌منییه‌کانه‌وه رێگریان لێ کرا و هه‌ڵمه‌تى ده‌ستگیرکردنیان ده‌ستى پێکرد و له نێوان خۆپیشانده‌ران و هێزه‌کان گرژى لێکه‌وته‌وه و پێکدادان رووی���دا .ل ه ب �ه‌رده‌م ت���ه‌الرى نه‌قیب و نزیک س���ه‌راى ئ���ازادی، هه‌ڵمه‌تێکى ره‌شبگیرى ده‌ستى پێ کرد و ژماره‌یه‌ک زۆر له هاواڵتیان ده‌ستبه‌سه‌ر کران. هه‌ر هه‌مان رۆژ ژماره‌یه‌کى زۆر ئۆتۆمبێلى ئ��اس��ای��ش ده‌ڕژێ��ن � ه ن��او ب����ازاڕى هه‌ڵه‌بجه، شوێنى گردبوونه‌وه‌ى خۆپیشانده‌ران و باڵو‌ه ب �ه ج���ه‌م���اوه‌ر ده‌ک����ه‌ن .چ �ه‌ن��د که‌سێکیش ده‌ستگیر کران .جه‌ماوه‌رى هه‌ڵه‌بج ه دروشمى «برایم برایم ،برایم ئازاد بکه‌ن»« ،ئازادى ئازادی»یان ده‌وته‌وه. هه‌ر ل ه سلێمانى ره‌حمان غه‌ریب رێکخه‌رى س��ه‌ن��ت��ه‌رى م��ی��ت��رۆ ل���ه‌گ���ه‌ڵ ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک رۆژنامه‌نوس ب ه مه‌به‌ستى وێنه‌گرتن چوون ه س���ه‌را ،ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌س��ت��ک��ردن ب �ه وێنه‌گرتن هێرشى کراوه‌ته‌سه‌ر و «( 10بۆ )12که‌س په‌الماریان داوه و ئازاریان داوه زۆر دڕندان ه لێیانداوه«. هه‌روه‌ها هیالل ئیبراهیم پارێزه‌ر ،ل ه به‌رده‌رکى سه‌را ده‌ستگیرکرا و «ب ه چه‌ندین سه‌رباز لێیاندا و جله‌کانى به‌ریان دڕان��د ،پێشیان وتبوو له‌م ناوه بمێنێ ده‌تکوژین».
nتاهیر تۆفیق ،په‌یامنێری (چه‌تر) سه‌ر ل ه ئێواره‌ى هه‌مان رۆژ ل ه نزیک سه‌راى سلێمانى په‌المارى (تاهیر تۆفیق) په‌یامنێرى (چه‌تر) درا ،تاهیر وتى :کاتى گه‌ڕانه‌وه‌م ل ه س��ه‌راى ئ���ازادى ل ه ج��اده‌ى م�ه‌ول�ه‌وى ل ه الیه‌ن هێزه چه‌کداره‌کانه‌وه بانگهێشت کرام و که‌لوپه‌له‌کانیان لێ سه‌ندم و به چه‌ندین که‌س هێرشیان کرده سه‌رم و زۆریان لێدام. وتیشى «م��ن قاچێکم ت���ه‌واو نییه و له ده‌ره‌وه‌ى واڵت نه‌شته‌رگه‌ریم ب��ۆ ک���ردوه، زۆرب���هى لێدانه‌که‌ش ب �ه‌ر قاچم ک�ه‌وت��وه و توشى ئازارێکى زۆر بووم». هه‌روه‌ها رزگار سابیر مامۆستا له ئاماده‌یى سه‌اڵحه‌دین ،له‌گه‌ڵ چه‌ندین که‌سى تر ل ه سلێمانى ده‌ستگیرکران و باسى لهوه کرد: «جگ ه ل�ه ل��ێ��دان و ئ����ازاردان زۆر جنێوى ناشرینیان پێداوین» .هه‌روه‌ها کاروان ره‌حمان پ�هی��ام��ن��ێ��رى ک �ه‌ن��اڵ��ى ( )NRTل�ه‌گ�ه‌ڵ کامێرامانی هه‌مان که‌ناڵدا ده‌ستگیر کران، کاروان وتى :سوکایه‌تیان پێکردین و جنێویان پێداین». هه‌روه‌ها چه‌ندین رۆژنامه‌نوس و هاواڵتى تر رووب �ه‌ڕووى ئاسته‌نگى و فشارى هێزه‌کانى حکومه‌ت بوونه‌وه.
ره‌حمان غه‌ریب ،رێکخه‌ری سه‌نته‌ری میترۆ هه‌ر هه‌مان رۆژ ب ه مه‌به‌ستی به‌رزڕاگرتنی گیانی پاکی شه‌هید رێ��ژوان و شه‌هیدانى تر‌و ساڵێک تێپه‌ڕبون به‌سه‌ر شه‌هیدکردنی رێژوانى خوێندکاردا ،ل ه گردی شێخ مارفی شاری سلێمانی یادکردنه‌وه‌یه‌ک رێکخرا. حاجی عه‌لی ،باوکی شه‌هید رێژوان وتى: خوێنی شه‌هید رێ���ژوان ماڵه ل�ه‌س�ه‌ر لقی چوار و به‌رپرسانی ئه‌و لقه ،ئه‌م ه شتێک نییه شاردنه‌وه‌ی هه‌بێت و ههمیشه وتومان ه و ده‌یڵێین ،ده‌بێت به‌رپرسی لقی چ��وار و ت �ه‌ق �ه‌ک �ه‌ره‌ک��ان و ئ �هو ک�ه‌س��ان�هی لهپشت ته‌قه‌کردنه‌و‌ه بوون له‌و پۆله گه‌نج ه بدرێن ه دادگا. وتیشى« :باڵوکرنه‌وه‌ى هێز بێ ده‌سه‌اڵتی حکومه‌ت ه ک ه ده‌یه‌وێت به‌هێز چاکسازی بکرێت ،به‌هێز چاکسازی ناکرێت». ف��اروق عوسمان ،باوکی شه‌هید هه‌ردیش وتى« :ئه‌م دۆخه بێده‌سه‌اڵتی حکومه‌ت و داموده‌زگا حکومییه‌کان ده‌رده‌خات به‌رامبه‌ر به حزب». هه‌ر له‌و بارهیهوه فیدراسیۆنى رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى م �ه‌ده‌ن��ى ل�ه به‌یاننامه‌یه‌کدا ن���ی���گ���ه‌ران���ى خ����ۆى ده‌رب�������ڕى و گ���رت���ن و
هیالل ئیبراهیم ،پارێزه‌ر و رۆژنامه‌نوس
فه‌القه‌کردنى رۆژنامه‌نوسانى شه‌رمه‌زار کرد خ��اوه‌ن��داری �ه‌ک��ى راس���ت ل � ه ج �ه‌م��اوه‌ر بکه‌ن و داواى ل ه په‌رله‌مان و داواک���ارى گشتى و ج �ه‌م��اوه‌ر ب� ه شێوه‌یه‌کى راس��ت ئاراست ه کرد ،له به‌رامبه‌ر ئه‌و پێشێلکاریانه بێده‌نگ بکه‌ن». نه‌بن و دی��ارده‌ى ب ه سه‌ربازگه‌کردنى شارى ئه‌نجومه‌نى کاتى خۆپیشاندانه‌کانى مه‌یدانى ئ��ازادى رانیه‌ش رایگه‌یاند« :رۆژى ()17 سلێمانى کۆتایى بێت. هه‌روه‌ها ده‌سته‌ى کارگێڕى پارتى چاره‌سه‌رى ى شوبات ب ه رۆژێکى پیرۆز و مێژوویى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان��ی��ش رای��گ �هی��ان��د :ده‌زان��ی��ن .ک ه رۆژى راچڵه‌کین ه به ڕووى «ده‌توانین (17ى شوبات) و رووداوه‌کانى ده‌سه‌اڵتێکى زۆرداردا». دوات�����ر ب���ه ئ �ه‌زم��وون��ێ��ک��ى س �ه‌رن �ه‌ک �ه‌وت��وو ه �ه‌ر ل �ه‌ب��اره‌ى ()17ى شوباته‌و‌ه د.که‌مال ل���ه‌پ���رۆس���هى ح��وک��م��ڕان��ى و ت��ێ��ک��ۆش��ان��ى م��ی��راوده‌ل��ی ن��وس�ه‌ر و مامۆستای زانکۆ دی��م��وک��رات��ی��دا ب �ه‌ن��او ب��ک�هی��ن ل �ه هه‌رێمى ل�ه‌پ�هی��ام��ێ��ک��دا پێشنیار ده‌ک����ات رۆژان���ی ک��وردس��ت��ان��دا ،ل �ه‌م ئ �ه‌زم��وون �هدا ل�ه‌الی�ه‌ک یادکردنه‌وه‌ی راپه‌ڕینی خه‌ڵکی کوردستان ده‌سه‌اڵت سه‌رکه‌وتوو نه‌بوو ،چونک ه نه‌یتوانى دژی رژێمه‌که‌ی س �ه‌دام حسێن ،راپه‌ڕین مامه‌ڵه‌یه‌کى ته‌ندروست و دیموکراتیان ه و خۆپیشاندانی سه‌رتاسه‌ریى ل ه هه‌رێمی له‌گه‌ڵ خۆپیشاندان و خۆپیشانده‌راندا بکات کوردستان ئه‌نجام بدرێت. و الی�ه‌ن��ى که‌مى داخ��وازی�ه‌ک��ان��ى ج�ه‌م��اوه‌ر ئ�ه‌وه‌ش��ى وت���ووه« :ب��ا رۆژى ()5ى ئ��ازارى جێبه‌جێ بکات .بهپێچهوانهوه به کاردانه‌و‌ه راپه‌ڕین تا ()21ى ئ��ازارى ن�ه‌ورۆز بکه‌ین ه مامه‌ڵه‌ى له‌گه ڵ رووداوه‌کان کرد و ئه‌مه‌ش رۆژه‌کانى خۆپیشاندان و راپه‌ڕینى هه‌موو بووه هۆى ئه‌وه‌ى قوربانى له‌و خۆپیشاندانان ه خه‌ڵکى ناڕه‌زایى ب ه شه‌قام و ئۆپۆزیسیۆنه‌وه، به به‌شدارى و پشتیوانى هێزه‌کانى پێشمه‌رگ ه بکه‌وێته‌وه». راشیگه‌یاند« :ل ه هه‌مانکاتدا ئۆپۆزسیۆنى و پۆلیس و ئاسایشیشه‌وه ،چونکه ئه‌وان ه ن��او په‌رله‌مانیش که کاریگه‌رترین هێزى دارده‌ستى ده‌ستى ده‌سه‌اڵتى گه‌نده‌ڵ نین و ن��او ج�ه‌م��اوه‌رى خۆ نیشانده‌ر ب��وو نه‌یتوانى کوڕى ئه‌م میلله‌ته‌ن».
ته‌نیا په‌رله‌مان ده‌توانێت هێز بجوڵێنێت
«تا هێزى سه‌ربازى له شاره‌کاندا باڵو بکرێنهوه دۆخه‌ک ه ئاڵۆزتر ده‌بێت» ئاماده‌کار ئاراس عوسمان ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى کوردستان باس له‌و ه ده‌کات ،ئه‌گه‌ر هه‌رێمى کوردستان له‌ژێر مه‌ترسیدا بێت ئه‌مجاش ب ه بڕیارى په‌رله‌مان ده‌بێت هێز بجوڵێنرێت، هاوسه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌ریش ئه‌و ه ده‌خاته‌ڕوو :بۆ ئه‌وه‌ى دۆخه‌ک ه ئاڵۆزتر نه‌بێت ده‌بێت هێزى چه‌کدار ببرێن ه ده‌ره‌وه‌ى شاره‌کان.
ل�ه‌گ�ه‌ڵ نزیکبوونه‌وه ل�ه ساڵیادى ()17 ى ش���وب���ات و ب��ڵ�اوب����وون����ه‌وه‌ى دهن��گ��ۆى سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى خۆپیشاندان ،له ته‌واوى شار و شارۆچکه‌کانى هه‌رێمى کوردستان هێزى پێشمه‌رگه و پۆلیس و ئاسایش باڵوه‌یان پ��ێ��ک��راوه ،ب���ه‌م ه��ۆی �هوه چ���اودێ���ران ده‌ڵ��ێ��ن دۆخه‌که ئاڵۆزتر ب��ووه ،هه‌روه‌ها چه‌ندین که‌س ده‌ستگیر کران له ()17ى ئه‌مساڵ و «ل��ێ��دان و سوکایه‌تى و جنێویان» له به‌رامبه‌ریان په‌یڕه‌و کردووه. س���ه‌رک���رده‌ی���ه‌ک���ى ی �ه‌ک��ێ��ت��ی��ش ل���ه ب����اره‌ى
n
به‌رده‌رکی سه‌رای سلێمانی (17ی شوباتی )2012
سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى خۆپیشاندان و هێرشکردن ه سه‌ر باره‌گا و ده‌زگ��اى حکومى ،هه‌روه‌ها ئۆپۆزسیۆنیش به‌رنامه‌ى خۆپیشاندانیان هه‌بوه له رێگه‌ى راگه‌یاندنه‌کانیانه‌وه.
به‌رپرسێکى یه‌کێتى :ده‌رفه‌ته‌ک ه زۆر گونجاو بوو ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن یان الیه‌نه‌کان بیان قۆستایه‌ته‌وه ،به‌اڵم دیاره ئه‌وان ب ه گونجاویان نه‌زانیو‌ه بۆیه هیچیش رووینه‌داوه
ئه‌و به‌رپرسه‌ى یه‌کێتى که نه‌یویست ناوى ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ى ئ �هو ه��ێ��زه چ �ه‌ک��داران �هوه، ئاشکرا بکرێت ،له‌سه‌ر جواڵندنى هێز به ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات ،که ترس ههبووه له (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ترسێک هه‌بوو ئه‌و
یادکردنه‌وه‌یه‌ى ()17ى شوبات بقۆزرێته‌و‌ه بۆ دوو شت .یه‌کێکیان ،بۆ ده‌ستپێکردنه‌وه‌ى خۆپیشاندان وهک پ��اڵ��ى پێشوو ،ئ �ه‌وه‌ى دی��ک��هی��ان ب���ۆ پ���ه‌الم���اردان���ى ه�ه‌ن��دێ��ک باره‌گاى پارتى یان یه‌کێتى یاخود ده‌زگاى حکومى ،له‌الیه‌کى تریشهوه ئۆپۆزسیۆنیش رایانگه‌یاند ،که هیچ به‌رنامه‌یه‌کیان نیه بۆ خۆپیشاندان ،به‌اڵم به‌رنامه‌یان هه‌بوو له رێگه‌ى میدیاکانیانه‌وه. ئ�هو س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه هێماى بۆ ئ �ه‌وه‌ش کرد: «هه‌لومه‌رجى ناوچه‌که ره‌نگه له‌م کاته‌دا مه‌ترسیدار بووبێت ،به‌تایبه‌ت له دواى ئه‌و رووداوان �هى به‌رامبه‌ر یه‌کگرتوو کرا ،له‌م کاته‌دا یه‌کگرتوو بتوانێت تۆڵه بکاته‌وه، له الیه‌کى ت��رهوه حکومه‌ت پێکنه‌هاتوه، جۆرێک له شێواوى دروستکردوه ،به‌وه‌ى ئه‌گه‌ر رووداوێ��ک بێته پێشه‌وه کێ بڕیار ده‌رده‌کات و تواناى به‌رپرسیارێتى ده‌گرێته
ئێستاوه خ��ۆى بۆ مانگى ئه‌یلول ئاماده کردوه ،بۆ ئه‌وه‌ى له کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ئه‌وه‌ى له خۆپیشاندانه‌کاندا نه‌هاته‌دى له‌و کاته‌دا بۆیان بێته‌دى». له الیه‌کى ت��رهوه بورهان ره‌شید ،ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان باس ل�هوه ده‌ک��ات: «ئ �هو هێزانه‌ى جوڵه‌یان پێکراوه ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست لێى خۆپیشاندانه ،ده‌بێت به یاساى خۆپیشاندان م��ام�ه‌ڵ�هى ل�ه‌گ�ه‌ڵ بکرێت، له یاساى خۆپیشاندانیش هاتووه جگه له داموده‌زگاى پۆلیس بۆ هیچ که‌سێک نیه هێز بجوڵێنێت». جه‌ختى ل���ه‌وه‌ش ک����ردهوه :ه �ه‌ر که‌سێک ئه‌گه‌ر سه‌رۆکى حکومه‌ت یان وه‌زیرى ناوخۆ بێت و جگه له پۆلیس هێزى جواڵندبێت، ئ �ه‌وا ده‌بێت به‌پێى م��اده‌ى ( 329ـ )330 له یاساى ()111ى ساڵى ( )1969بۆ داواکارى گشتى و خه‌ڵکیش ههیه ئه‌گه‌ر فۆتۆ :ماڵپه‌ری هاواڵتی زیانى پێبگات له‌الیه‌ن ئه‌و هێزانه‌وه ،ئه‌وا ئه‌ستۆ ل �ه رووى ی��اس��ای��ی �هوه ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوه ده‌توانێت سکااڵ تۆمار بکات ،داواکاری ده‌رف���ه‌ت���ه‌ک���ه زۆر گ��ون��ج��او ب���وو ئ�ه‌گ�ه‌ر گشتیش بڕیار ده‌ربکات له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ئۆپۆزسیۆن یان الیه‌نه‌کان بیان قۆستایه‌ته‌وه ،که‌سه‌ى هێزى جواڵندوه ،ئه‌م جۆره جواڵندنه ب�ه‌اڵم دی��اره ئ �ه‌وان به گونجاویان نه‌زانیو‌ه به‌پێى یاساى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم له‌کاتێکدا
*په‌رله‌مانتارێک :هه‌رکه‌سێک له‌الیه‌ن ئه‌و هێزه
چه‌کدارانه‌وه ئازار درابێت ده‌توانێت سکااڵ تۆمار بکات
*هاوسه‌رۆکى پارتى چاره‌سه‌رى :له هه‌رێمى کوردستان حزب له یاسا بااڵده‌ستره
بۆیه هیچیش رووینه‌داوه». ئه‌و به‌رپرسه‌ى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ئاماژه ب �ه‌وه‌ش ده‌ک��ات« :ئۆپۆزسیۆن له
مه‌ترسى ده‌ره‌کى له‌سه‌ر هه‌رێمى کوردستان هه‌بێت ،ئه‌و کاته‌ش به بڕیارى په‌رله‌مانیش ده‌توانرێت ئه‌م هێزانه بجوڵێنرێت.
ه���ه‌ر ل���ه ب�����اره‌ى ب��ڵ�اوه پ��ێ��ک��ردن��ى ه��ێ��زى چه‌کرداره‌وه نه‌جیبه عومه‌ر ،هاوسه‌رۆکی پارتى چ��اره‌س�ه‌رى دیموکراتى کوردستان ب���ۆچ���ون���ی وای������ه« :ئ�������ه‌وه‌ى ده‌س�����ه‌اڵت گرتوویه‌تیه‌به‌ر له م��اوه‌ى ئه‌م چه‌ند رۆژه تا هه‌نوکه به ب�ڵاوه پێکردنى س�ه‌رب��از و هێزێکى زۆر ،ترس بووه له سه‌رهه‌ڵدانه‌وه و یادکردنه‌وه‌ى ()17ى شوباتى پار ساڵ، پێموایه چه‌نده هێزى س�ه‌رب��ازى هه‌بێت له شاره‌کاندا ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ش بارودۆخه‌که شلۆق تر ده‌ک���ات ،هه‌موو ئه‌مانه‌ش زیاتر لهوه س�ه‌رچ��اوه‌ى گرتووه که له ساڵى راب��ردوو دواى رووداوه‌ک��������ان و ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ى هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌کانى ناو په‌رله‌مان و دهرهوه، له‌الیه‌کى ترهوه هه‌نگاوه‌کانى حکومه‌ت و په‌رله‌مان و بۆ داواکاریه‌کانى خه‌ڵک تا ئێستا هیچ نه‌کراوه». نه‌جیبه ع��وم�ه‌ر وتیشى :ئێمه ل�ه ساڵى رابردوش باسمان لهوه کرد هه‌ڵسوکه‌وت و مامه‌ڵه‌ى ده‌س�ه‌اڵت هۆکارى شه‌هیدکردن و برینداربوونى هاواڵتیان ب��ووه له (17ى ش��وب��ات��ى ،)2011ل �ه الی �ه‌ک��ى ت��ری��ش�هوه هه‌ڵوێستى س��ێ الی�ه‌ن�ه‌ک�هى ئۆپۆزسیۆن نائارامى دروستکرد به دروشمى رووخاندن و ب �هو شێوه‌یه خه‌ڵکى زیاتر پێسه‌رکوت ک��را ،بۆیه گ��ۆڕان��ک��ارى پێویسته ،ب�ه‌اڵم ئ�هو قوربانیانه‌ى دراون له‌پێناو ئ��ازادى و چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کاندا ،به داخه‌وه تا ئێستا کێشه‌کان به ئاقارى ئه‌وه‌دا چووه که کێشه‌کان له‌نێوان ئۆپۆزسیۆنى ناو په‌رله‌مان و ده‌س���ه‌اڵت���دا ه �ه‌ب��ووب��ێ��ت ،ک��ه ئ �ه‌م �ه‌ش نیگه‌رانى له‌الى خه‌ڵکى دروستکردوه. ئه‌وه‌شى وت :بۆیه له کوردستان حزب له یاسا بااڵده‌ستره و داوا ده‌که‌ین ئه‌و هێزانه بکشێنه‌وه ،ت��ا گرفته‌کان زی���اد نه‌بێت، ل �ه‌گ �ه‌ڵ خۆپیشاندانى ب �ه‌رده‌وام��دای��ن له چوارچێوه‌ى دیموکرتیدا.
4
راپۆرت ه هه‌واڵ
ساڵی دووهم ژماره 93 دوو شه‌مه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
www.chatrpress.com
له ساڵى رابردوودا ( )914کێشه له چه‌مچه‌ماڵ تۆمار کراوه
به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى چه‌مچه‌ماڵى ( :)YNKله چه‌مچه‌ماڵ ( )27تۆمه‌تبار که له‌الیه‌ن دادگاوه داوا‌کراون پارتى داڵده‌ى داون ئاماده‌کار
سه‌نگه‌ر بیالل هه‌فته‌ى یه‌که‌مى ساڵى ()2012 به‌الى چه‌مچه‌ماڵییه‌کانه‌وه رۆژێکى ره‌ش بوو ،که تێیدا به‌هۆى چه‌ند کێشه‌یه‌کى جیاجیاوه چوار هاواڵتى کوژران و یه‌کێکى تریش بریندار بوو ،گه‌رچى ئه‌م روداوانه له روپه‌ڕى رۆژنامه‌کان و که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندندا ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کى گه‌وره‌ى لێکه‌وته‌وه ،به‌اڵم به‌الى چه‌مچه‌ماڵییه‌کانه‌وه شتێکى نامۆ نه‌بوو ،چونکه ئه‌م روداوانه له شاره‌که‌دا به‌رده‌وامى ههیه و سااڵنه چه‌ندین جار دووباره ده‌بنه‌وه.
دواب������ه‌دواى روداوه‌ک������ان کۆمه‌ڵێک مامۆستا و رۆژن��ام �ه‌ن��وس و چه‌ند رۆشنبیرێکى شاره‌که به‌یاننامه‌یه‌کیان ئاراسته‌ى هه‌ر سێ سه‌رۆکایه‌تییه‌که‌ى هه‌رێم کرد ،له به‌یاننامه‌که‌دا هاتووه
که (ئێمه له کاتێکدا ئه‌م ناڕه‌زایه‌تیه راده‌گه‌یه‌نین له‌وپه‌ڕى نیگه‌رانیداین، ن��ی��گ�ه‌ران��ی��ن ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه دۆخێکى ن�ه‌خ��وازراوى ئه‌منى که ناو به ناو له شاره‌که‌دا دروست ده‌بێ) ،له به‌شێکى ت��رى به‌یاننامه‌که‌دا ه��ات��ووه «ئه‌گه‌ر هێزه‌کانى پۆلیس و ئاسایشى سنوره‌که لهوه گه‌یشتوون که تواناى کۆنترۆڵ کردنى الیه‌نى ئه‌منى شاره‌که‌یان نییه، ئه‌وا هه‌موومان داوا ده‌که‌ین که وه‌زاره‌تى ناوخۆ هێزى زیاتر ره‌وانه‌ى چه‌مچه‌ماڵ بکات» ،ئه‌گه‌ر چى وه‌زاره‌ت��ى ناوخۆ پێشتریش له دروس��ت بوونى دۆخێکى له‌و جۆره‌دا هێزى ره‌وانه‌ى چه‌مچه‌ماڵ کردوه ،به‌اڵم پاش کشانه‌وه‌ى ئه‌و هێزه بارى ئه‌منى شاره‌که گه‌ڕاوه‌ته‌وه دۆخى ناله‌بارى خۆى. به‌یاننامه ناڕه‌زایه‌تییه‌که ئه‌گه‌رچى ل���ه‌الی���ه‌ن ک��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ک م��ام��ۆس��ت��ا و رۆژنامه‌نوس و رۆشنبیره‌وه ده‌رک��راوه، به‌اڵم سیاغى ئه‌و به‌یاننامه‌ی ه ته‌عبیره له بۆچونى ت �ه‌واوى خه‌ڵکى شاره‌که، که‌تێیدا هاتووه هۆکارى زی��اد بوونى کێشه‌کان بریتین له: یه‌که‌م /الوازى رۆڵى دادگا و داواکارى گشتى له روداوه‌کانى تایبه‌ت به‌م سنوره،
ئه‌مه‌ش به‌پله‌ى یه‌که‌م ده‌یگێڕینه‌وه بۆ بااڵده‌ستبوونى حزب و عه‌شیره‌ت ک ه رۆڵى خراپیان گێڕاوه. دووهم /ده‌ستگیرنه‌کردنى ژماره‌یه‌ک له داواک��راو ،که رێخۆشکه‌ره بۆ دووباره بونه‌وه‌ى روداوى ن�ه‌خ��وازراوى کوشتن، ئه‌مه‌ش ده‌سه‌اڵتى هێزه ئه‌منییه‌کانى
ل �ه ک��ۆت��ای��ی ب�هی��ان��ن��ام�ه‌ک�هدا ه��ات��ووه «داواک��اری��ن یاداشته‌که‌مان به هه‌ند وه‌ربگرن ،ئه‌گه‌ر نا ئهوه ئێمه رێگه‌ى مه‌ده‌نیانه‌ى تر ده‌گرینه به‌ر». به‌پێی ئامارێکى پۆلیسى چه‌مچه‌ماڵ ک���ه ل���ه‌الی���ه‌ن (ع����ه‌دن����ان ع��وس��م��ان) ب��ه‌رێ��وه‌ب��ه‌رى پۆلیسى ش���اره‌ک���هوه له
س��ن��وره‌ک �هى خستوه‌ته ژێ��ر پرسیارى جدییه‌وه. سێیه‌م /بوونى دی��اری��دهى چه‌کدارى و چه‌ک هه‌ڵگرتن ،که به‌شێکى زۆرى ل �ه‌وان �هى چ �ه‌ک ه�ه‌ڵ��ده‌گ��رن ن��وس��راوى فه‌رمیان بۆ کراوه ،له کاتێکدا پاساوى الوازیان ههیه بۆ هه‌ڵگردنى چه‌ک.
کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا ئاشکراى ک��رد ،ک��ۆى ئ �هو روداوان����هى له ساڵى ()2011دا رویان داوه ( )914روداوى ج���ۆراو ج��ۆر ب���ووه ،ک �ه تێیدا ()12 روداوى کوشتن ه �ه‌ب��ووه ،ک�ه ()15 ک�ه‌س ب�هو تۆمه‌ته ده‌ستگیرکراون و ( )6داواک���راو تاوه‌کو ئێستا له‌الیه‌ن
*چه‌مچه‌ماڵ ب ه چوار کوژراو و بریندارێک پێشوازى ل ه ساڵى تازه کرد! *پارتى ل ه چه‌مچه‌ماڵ خه‌ریکى دروست کردنى هێزى میلیشیاییه
هێزه ئه‌منییه‌کانه‌وه نه‌توانراوه ده‌ستگیر بکرێن ،ئه‌مه س���ه‌ره‌ڕاى ئ �ه‌وه‌ى ()25 هه‌وڵى کوشتنیش دراوه. له ئاماره‌که‌ى پۆلیسى چه‌مچه‌ماڵدا ه��ات��ووه ل �ه س��اڵ��ى ()2011دا ()68 حاڵه‌تى دزی��ک��ردن و ( )212حاڵه‌تى هه‌ڕه‌شه‌کردن تۆمارکراوه .ئه‌گه‌رچى هاواڵتیانى شارى چه‌مچه‌ماڵ هۆکارى خراپى بارى ئه‌منى شاره‌که ده‌گێڕنه‌وه بۆ الوازى ئ�ه‌داى هێزه ئه‌منییه‌کان و داواکارى گشتى ،به‌اڵم (وه‌ستا ره‌سوڵ) ل��ێ��پ��رس��راوى مه‌ڵبه‌ندى چه‌مچه‌ماڵى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ،پارتى دیموکراتى کوردستان به به‌شێک له کێشه‌کانى شاره‌که تۆمه‌تبار ده‌کات، ل ه چاوپێکه‌وتنێکدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ى (چ���ه‌رم���وو) ک��ه رۆژن��ام��هی��ه‌ک��ه له چه‌مچه‌ماڵ ده‌رده‌چێت له ژماره ()47 ى ()2011/11/12دا باڵوکراوه‌ته‌وه، ن��اوب��راو هێما بۆ ئ �هوه ده‌ک��ات که له چ�ه‌م��چ�ه‌م��اڵ ( )27ت��ۆم�ه‌ت��ب��ار که له‌الیه‌ن دادگاوه داوا‌کراون پارتى داڵده‌ى داون. رۆژن��ام �ه‌ک �ه ل �ه س���ه‌ر زارى (وه‌س��ت��ا ره‌س�����������وڵ)هوه ده‌ڵ������ێ «پ����ارت����ى ل�ه چه‌مچه‌ماڵ خه‌ریکى دروست کردنى
هێزى میلیشیاییه» له به‌شێکى ترى چاوپێکه‌وتنه‌که‌یدا لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى یه‌کێتى له چه‌مچه‌ماڵ دهڵێ «ئێمه زانیاریمان الی �ه ئ �هو که‌سانه‌ى ته‌قه ده‌ک�ه‌ن ،ئه‌وانه‌ن که تازه له هه‌ولێره‌وه هاتونه‌ته‌وه ئاشنانین به ج �ه‌وى ئێره، هاتوونه‌ته‌وه به‌حساب له‌وێ چیانکردووه لێره‌ش بیکه‌ن» ،به گشتى هاواڵتیانى چه‌مچه‌ماڵ نیگه‌رانن له‌وه‌ى که ناوى شاره‌که‌یان بووهته مانشێتى ده‌زگاکانى راگ�هی��ان��دن و ک��ۆڕ و کۆبونه‌وه‌کان، ب�ه‌اڵم ئه‌مه جگه‌له واقیع شتێکى تر نییه. به‌پێى ئامارێکیش له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیسى ه��ات��وچ��ۆى چه‌مچه‌ماڵ له ساڵى ()2011دا به هۆى سه‌رپێچیه‌وه ( )1145شۆفێر سزا دراون ،هه‌ڵگرتنى چه‌ک فاکته‌رێکى سه‌ره‌کى دروست ب��وون��ى کێشه‌کانه ،ل �ه چه‌مچه‌ماڵ ه���اواڵت���ی���ان ب���ه‌ڕێ���ژه‌ی���ه‌ک���ى ب��ه‌رچ��او مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ چه‌کدا ده‌که‌ن ،ئه‌مه س��ه‌ره‌ڕاى بوونى دوو ب��ازاڕى کڕین و فرۆشتنى چه‌ک ،له دوایین هه‌وڵیشیدا قائیمقامى قه‌زاکه بڕیارى داخستنى ئه‌و دوو بازاڕه‌ى داوه و مۆڵه‌تى چه‌ک هه‌ڵگرتنیش نادرێته هاواڵتیان.
هاواڵتیانی بیتوێن و پشده‌ر داوای کردنه‌وه‌ی هۆبه‌ی شوێنه‌وار ده‌که‌ن نزیکه‌ی ( )500شوێنه‌واری مێژوویی ل ه ناوچه‌که‌دا ههیه هۆبه‌ى شوێنه‌وارى دابمه‌زرێنێ به‌تایبه‌تى ئاماده‌کار پشده‌رو بیتوێن که کۆمه‌لێک ناوچه‌ى رێباز مام شۆرش شوێنه‌وارى گرنگى تێدایه ،که ده‌رچوى شوێنه‌واریش ههیه ده‌توانن به‌ڕێوه‌ى به‌رن، سه‌ره‌ڕای هه‌بوونی چه‌ند پۆلێنک ب��ۆ ش��وێ��ن �ه‌واره‌ک��ان ب��ک�ه‌ن و شوێنه‌وارێک له‌و ناوچه‌یه‌دا ئامارێکیان بۆ بکات و خولێکى پاراستن که هه‌ندێکیان مێژووه‌که‌یان به و له‌رووى سیاج و شوره‌و دانانى پاسه‌وان چه‌ندین هه‌زار ساڵ ده‌گه‌رێته‌وه، بۆ ئه‌وه‌ى به هه‌ده‌ر نه‌برێن. به‌اڵم تا ئێستا هۆبه‌ی شوێنه‌وار ع��وس��م��ان ع��وم �ه‌ر ،م��ام��ۆس��ت��اى مێژوو له ناوچه‌ی پشده‌ر و بیتوێن وتى :ئه‌مه گرفتێکى گه‌وره‌یه له رووى نه‌کراوه‌ته‌وه و هاواڵتیان داوای نه‌بوونى پاڵنى زانستى بۆ گرنگى دان کردنه‌وه‌ی ده‌که‌ن. به‌و سه‌رمایه مادى و مرۆییه‌ى که ههیه له وواڵته‌که‌مان ،بۆیه زۆر پێویست بوو لێکۆله‌ر مۆفه‌ق میراوده‌لى ده‌رب��اره‌ى حکومه‌تى هه‌رێم زۆر به‌جدى و بابه‌تیانه نه‌بوونى هۆبه‌ى شوێنه‌وار وتى :ئه‌م ه بۆ پاڵن و به‌رنامه‌ى گونجاو و سه‌رده‌مى بۆ که‌مته‌رخه‌مى حکومه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه، ده‌رخستن و گرینگى دان به‌و سه‌رمایه پێویسته له هه‌موو ناوچه‌یه‌کى شوێنه‌وارى
به‌نرخه. مامۆستا عوسمان وتیشى :کوردستان دهوڵ���ه‌م���ه‌ن���ت���ری���ن ن���اوچ���هی���ه ل���ه رووى ش��وێ��ن�ه‌وارى دێ��ری��ن ک�ه ئ�ه‌م�ه‌ش ده‌بێته ده‌رخستنى دێریترین الی�ه‌ن��ى ژی���ارى و شارستانى گه‌لى کورد له ناو میلله‌تانى دنیادا ،ئه‌م شوێنه‌وه‌رانه جێگاى شانازى و پ��رس �ه‌روه‌رى هه‌موو تاکێکى ک��ورده، ک�ه س��ااڵن�ه گه‌شتیاران رووى تێبکه‌ن و ده‌ب��ێ��ت �ه الی�ه‌ن��ێ��ک��ى گ��رن��گ��ى داه��ات��ى ئابوورى بۆ هه‌رێمه‌که‌مان و ناساندنى مێژووى شوێنه‌واره‌کان به خه‌ڵکى وواڵته جۆربه‌جۆره‌کان. ده‌رب��اره‌ى نه‌بوونى هۆبه‌ى شوێنه‌وار له پشده‌ر و بیتوێن،مه‌ال سمایلى نوره‌دینى نوێنه‌رى ش��وێ��ن�ه‌وار ل�ه س��ن��ورى پشده‌رو
بتوێن وت��ى :ه��ۆک��اره‌ک�هى بۆ که‌مته‌ر خه‌مى حکومه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه له‌م بواره. ده‌رب�����اره‌ى ژم����اره‌ى ش��وێ��ن �ه‌واره‌ک��ان له بیتوێن و پشده‌ر مه‌السمایڵ وتى «خاڵه شوێنه‌وارییه‌کان له سنورى پشده‌رو بیتوێن و مه‌رگه ده‌ک��ات�ه ( ،)500شوینه‌وار، به‌اڵم تائێستا ئه‌وانه‌ى روپێوکراوین که حکومه‌تى ع��ێ��راق ل�ه سالى ()1956 ک��ردوی��ان��ن ،ب �ه‌اڵم ل �هو ک��ات�هوه تائێستا روپ��ێ��ون �ه‌ک��راون �ه‌ت �هوه ب���ڕی���اره تیمێکی فه‌ڕه‌نسى بێت بۆ روپێوکردنى هه‌موو خاڵه شوێنه‌وارییه‌کانى بیتوێن به‌هاوکارى شوێنه‌وارى سلێمانى هه‌روه‌ها له مانگى ( ،)9ئه‌مساڵیش تیمێکى شوێنه‌وارناسى به‌ریتانى به‌گرێبه‌ست دێن بۆ لێکۆڵینه‌وه له شوێنوارى گ��ردى شمشاره له رانیه
ک�ه م��ێ��ژوه‌ک�هى ب��ۆ ( )10ه���ه‌زار ساڵ ده‌گه‌ڕێته‌وه. ده‌رب������اره‌ى ئ����ه‌وه‌ى تاکوئێستا ه �ه‌ب��ووه شوێنه‌واره‌کان هه‌ڵ دراب��ن�ه‌وه‌و بردرابن. ئ�هو نوێنه‌ره‌ى شوێنه‌وار وت��ى :له دواى راپ �ه‌ڕی��ن و ش���ه‌ڕى ن��اوخ��ۆ کۆمه‌ڵێک نه‌خشه‌ى شوێنه‌واره‌کان له تورکیا هێنران و ب�ڵ�اوک���ران���هوه ،ه�ه‌ن��دێ��ک ش��وێ��ن�ه‌وار ده‌رهێنران و ب��ران که هه‌یان ب��ووه گران به‌ها م��ن داواک����ارم حکومه‌ت ل�ه هه‌ر ناحیه‌ک دوو پاسه‌وان دابمه‌زرێنێ بۆ پاراستنى شوێنه‌واره‌کان. رۆژن����ام����ه‌وان ج���وان���رۆ خ���در پ��ێ��ی��وای�ه: ئه‌گه‌ر شوێنه‌وار ک��ارى له سه‌ر بکرێ به‌کردنه‌وه‌ى هۆبه‌یه‌کى شوێنه‌وار ناسى ده‌توانین توێژینه‌وه‌یه‌کى ووردیان له سه‌ر
بکه‌ین ده‌توانین کۆمه‌ڵێک شوێنه‌وارى ترى زۆر گرنگتر بدۆزینه‌وه ،له الیه‌ن شوێنه‌وارناسان و رۆژنامه‌نوسان و له س���ه‌ر ه �ه‌ن��دێ��ک ن��اوچ��ه ک����ارى تاکه که‌سى ک��راوه ،به‌اڵم هێشتا زۆرى ماوه بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین بیانکه‌ین به شوێنێک که خه‌ڵکى ناوخۆیى و بیانى سه‌ردانیان بکه‌ن. ئه‌و رۆژنامه‌وانه وتیشى :ئه‌مه پێویستى ب���هوه ه�هی�ه ،حکومه‌ت ک���ارى ل�ه سه‌ر بکات به‌کردنه‌وه‌ى هۆبه‌ى شوێنه‌وار ناسى هاوکاریکردنى ئه‌و که‌سانه‌ى ده‌رچووى ش��وێ��ن �ه‌وارن و خ��ول��ی��اى ب �ه‌دواگ �ه‌ڕان��ى ش��وێ��ن��ه‌وارن ،ده‌ڤ����ه‌رى پ��ش��ده‌رو بیتوێن شوێنه‌وارى سه‌رنج راکێشى تێدایه ،ئه‌گه‌ر به چاوى خۆت نه‌یبینى بروا ناکه‌ى .
ژنانی باشور پشتیوانی ل ه ژنانی مانگرتووی باکور ده‌که‌ن چه‌تر
له به‌یاننامه‌ی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌دا هاتوه: «ل�ه باکوری کوردستاندا گه‌له‌که‌مان رۆژان��ه روب���ه‌ڕوی هێرشی پاکتاوکاری ده‌بێـته‌وه له به‌رامبه‌ر ئه‌و هێرشانه‌دا ل ه لوتکه‌دا به‌رخودانیه‌کی شکۆدارو بێ وێن ه به‌رێوه‌ده‌چێت». راش��ی��ده‌گ�هی�ه‌ن��ێ��ت :ئ��اک�ه‌پ� ه ه�ه‌م��وورێ��و ش����ێ����وازێ����ک����ی ت����ون����دوت����ی����ژ دورل������� ه هه‌مووئه‌خالقێکی مرۆیان ه به‌کار ده‌هێـنێت بۆسه‌رکوتکردنی خه‌ڵک ب�ه‌اڵم ناتوانن ی ئ��ازادان�هی به‌ئاسته‌نگیه‌کانیان ئ��ی��راد گه‌ل بشکێنن. ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن �ه‌ک � ه ت��ی��ش��ک ده‌خ���ات��� ه س �ه‌ر
زمانی کاریکاتێر
ئه‌نجومه‌نی ژنانی ئازادی کوردستان به ده‌رکردنی به‌یاننامه‌یه‌ک پیشتیوانی خۆی بۆ په‌رله‌مانتار و ژنانی مانگرتوی باکوری کوردستان راگه‌یاند و هه‌ڵسوکه‌وتی نادیمۆکراتیک و گوشاره‌کانی حکومه‌تی تورکیای بۆ سه‌ر گه‌لی کورد شه‌رمه‌زار کرد.
هه‌ڵمه‌تی ره‌شبگیری حکومه‌تی ئاکه‌پ ه ل ه دژی چاالکانی مه‌ده‌نی و سیاسی و ده‌ستبه‌سه‌رکردنی زیاتر له هه‌شت هه‌زار ک��ه‌س ل � ه ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان و وه‌ه��ا ده‌نوسێت :له‌وانه‌ژماره‌یه‌کی زۆریان ژنه. ئاشکرای ه له‌سه‌رتاسه‌ری جیهاندا تورکیا ته ک ه به‌رێژه‌یه‌کی زۆر یه‌که‌مین ده‌وڵه ژنانی سیاسی زیندان ک��ردووه ،له‌دژی داسه‌پاندنی کۆمه‌ڵکوژی له‌سه‌ر گه‌ل و راگ��رت��ن��ی ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن��ی سیاسی و سه‌ربازی و ئازادکردنی هه‌مووزیندانیانی سیاسی ،ژنانی سیاستمه‌دا له‌زینداندا ده‌ستیان به چاالکی مانگرتنی تامردن کردووه‌و .له دهرهوهش له‌الیه‌ن ته‌اوی ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانی (به‌ره‌ی ره‌نج و ئازادی و دیموکراسی) پشگیریان لێده‌کرێت. ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی ژن��ان��ی ئ����ازاد پشتگیری خۆیان بۆ ئه‌م ژنه مانگرتوان ه به‌مشێوه‌ی ه راده‌گ�هی�ه‌ن��ێ��ت :ئێم ه وهک ئه‌نجومه‌نی ژنانی ئازاد پشتیوانی خۆمان ده‌رده‌بڕین بۆ ئه‌و چاالکی مانگرتن و به‌رخۆدانیانه‌ی بهڕێوه ده‌چێت. ئه‌م ئهنجومهنه داواش ل ه ژنانی باشوری کوردستان ده‌کات وهک ئه‌رکی نه‌ته‌وه‌یی و هاوره‌گه‌زی پشتیوانی خۆیان بۆ ئه‌م ژن ه سیاسه‌تمه‌داره مانگرتوان ه ده‌رببڕن.
www.chatrpress.com
چاوپێکه‌وتن
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌م ه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
«موچه‌مان بۆچیی ه ل ه کاتێکدا بکوژانى رۆڵه‌کانمان بسوڕێنه‌وه»
5
باوکى شه‌هید سورکێو :باڵوکردنه‌وه‌ى هێز به‌م شێوه‌یه کارێکى دیکتاتۆرییه و دژى یاساشه سازدانی
زاهیر مه‌حمود ،باوکى شه‌هید سورکێو ،باس لهوه ده‌کات، ته‌نها داواکارى ئه‌وان ئهوهیه که یاسا سه‌روه‌ر بێت و بکوژانى رۆڵه‌کانیان بدرێنه دادگا ،به‌اڵم بێ هیوایى خۆیشى ده‌رده‌بڕێت و ده‌ڵێت :یاسا سه‌روه‌ر نییه و هه‌ردوو حزب یاسایان قۆرخ کردووه...
باوکى شه‌هید سورکێو ،ئه‌و گه‌نجه‌ى ساڵى پار له خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوبات و رۆژان��ى دوای��ى له‌گه‌ڵ نۆ گه‌نجى تردا شه‌هید بوون ،له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر) دا ده‌ڵێت :له‌و رۆژه‌وه‌ى رۆڵه‌کانمان شه‌هید ک��راون ده‌ڵێن موچه‌تان بۆ س�ه‌رف ک��راوه، به‌اڵم من هیچم نه‌بینیوه... ئه‌و پیاوه به‌ته‌مه‌نه که له دواى شه‌هیدبوونى ک��وڕه‌ک�هی�هوه ب���ه‌رده‌وام له ن��او ج�ه‌م��اوه‌ردا ده‌رده‌ک�ه‌وێ��ت و بۆته نوێنه‌رێکى خه‌ڵک، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا وه‌اڵم��ى پرسیاره‌کانى (چه‌تر) ده‌داته‌وه... چه‌تر :هۆکار چییه تا ئێستا بکوژانى رۆڵه‌کانتان ده‌ستگیر نه‌کراون؟ ـ له‌به‌رئه‌وه‌ى یاسا س �ه‌روه‌ر نییه ،ه�ه‌ردوو حزب ده‌ستیان به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتدا گرتووه، یاسایان قۆرخ کردووه ،هه‌رچییان بوێ له حکومه‌ت و یاسا ده‌یکه‌ن و به پێى ویستى خۆیان به‌کاریان دێنن. چ�ه‌ت��ر :ب��ڕی��ار ب��وو رۆڵ�ه‌ک��ان��ت��ان حیسابى شه‌هیدیان بۆ بکرێت ،ئهوه جێبه‌جێ کراوه؟ ـ به‌ڵێ جێبه‌جێ ک���راوه ،ب �ه‌اڵم م��ن خۆم
n
باوکی شه‌هید سورکێو :خه‌ڵکی هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان هاوسۆزمانن
ن�ه‌م��دی��وه ،ئه‌ڵێن ل �هو رۆژهوه ک�ه شه‌هید ک��راون پاره‌شیان بۆ حساب ک��راوه ،به‌اڵم ئێمه ب��ک��وژان��ى ک��وڕه‌ک��ان��م��ان ب��ۆ خۆیان بسوڕێنه‌وه ،موچه‌مان بۆچییه؟ چ���ه‌ت���ر :ل����هو ک���ات���هوه ده‌س������ه‌اڵت هیچ قه‌ره‌بوویه‌کى کردوونه‌ته‌وه؟ ـ ن�ه‌خ��ێ��ر ،ت��ا ئێستا هیچ ق�ه‌ره‌ب��ووی�ه‌ک��ى نه‌کردووینه‌ته‌وه. چه‌تر :ئێوه له چاالکیه‌کاندا ههمیشه له پێش خه‌ڵکه‌وه بوون ،هاوسۆزیی خه‌ڵک بۆ ئێوه چۆن بووه؟ ـ ئ��ێ��م�ه زۆر س��وپ��اس��ى خ �ه‌ڵ��ک��ى ش���ارى
*ب�������ه‌رپ�������رس�������ان الس����ای����ی دی���ک���ت���ات���ۆره‌ک���ان���ی ن���اوچ���ه‌ک���ه ده‌که‌نه‌وه...
سلێمانى و ده‌وروبه‌رى و هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستایش ده‌که‌ین ،به راستى هاوسۆزمان بوون ،سوپاسى ئه‌و رێز و حورمه‌ته زۆره‌یان ده‌ک �ه‌م که هه‌یانه بۆمان ،هه‌موویان به ش��ێ��وهى ج��ی��اواز خه‌مخۆرییان ل�ه شوێنى ج��ی��اواز ده‌رب��ڕی��وه ب��ۆم��ان ،ب�ه راس��ت��ى من له‌به‌رامبه‌ریاندا خۆم به شه‌رمه‌زار ده‌زانم. چه‌تر :له ئێستادا ده‌سه‌تى ک��وردى چۆن ده‌بینیت؟ ـ ب �ه‌داخ �هوه ئێمه ده‌سه‌اڵتێکمان ههیه له زه‌م��ان��ى س����ه‌ددام حسێندا وهک ئه‌مه‌ى ئه‌مان نه‌کراوه ،جاران ئه‌گه‌ر سه‌دام هێزى
دابه‌زاندایه‌ته ناوشار هه‌ر ( )10مه‌ترێک که‌سێکى به‌رده‌که‌وت ،به‌اڵم ئێستا به‌و هێزه زۆره‌ى هاتۆته ناو شار هه‌ر هاواڵتییه‌ک دوو که‌سى له‌وان به‌رده‌که‌وێت ،که ئه‌مه‌ش کارێکى دیکتاتۆرییه و دژى یاساشه، ئێمه ئه‌بێت دانى پێدا بنێین ده‌سه‌اڵتێکى فاشیلمان ه�هی�ه ،ل�ه ه�ه‌م��وو رووی �ه‌ک �هوه جگه له گه‌نده‌ڵى که له رووى گه‌نده‌ڵییه‌وه بااڵده‌ستن. چه‌تر :ئ�هى داه��ات��ووى ده‌س�ه‌اڵت��ى ک��وردى چۆن ده‌بینیت؟ پێتوایه چییان لێ دێ؟ ـ داهاتووى ده‌سه‌اڵتى کوردى به‌و شێوه‌یه ده‌بینم وهک (حوسنى موباره‌ک و عه‌لى عه‌بدواڵ ساڵح و موعه‌ممه‌ر قه‌زافى)ییه و وهک ئه‌وان سه‌رگه‌ردان ده‌بن و ده‌چنه ناو زبڵدانى مێژووه‌وه .هه‌ڵبه‌ته ئه‌گه‌ر وابن و وهک ئێستا ره‌فتار و حوکم بکه‌ن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر فریاى خۆیان بکه‌ون و حوکمیان بگۆڕن ئهوه زۆر باشه که ئه‌مه‌ش زه‌حمه‌ته. چه‌تر :که‌واته پێتوایه به‌رپرسانى کورد په‌ندییان له دیکتاتۆره‌کانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست وه‌رگرتووه؟ ـ نه‌خێر ،تا ئێستاش الساییان ده‌ک�ه‌ن�هوه و بگره شانازییان پێوه ده‌ک �ه‌ن ،ئه‌وه‌تا له عێراقه‌وه تا ئێسته‌ش نامه‌ى پشتگیرییان بۆ ده‌نێرن ،من به دڵنیاییهوه پێت ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر ئاوا بڕوات ئه‌مان پێش دیکتاتۆره‌کانى تر دهبنه په‌ندى زه‌مانه. چه‌تر :دواى ساڵێک له مه‌رگى رۆڵه‌کانتان داخوازیتان چییه؟ ـ داخ��وازى و داواکاریی ئێمه ته‌نها یاسا س������ه‌روه‌رى و ده‌س��گ��ی��رک��ردن��ى ب��ک��وژه‌ى کوڕه‌کانمانه ،ئێمه جگه له‌م داواکارییه هیچى ترمان داوا نه‌کردووه و له ئێستادا هیچى تریشمان ناوێ.
«ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت به‌م شێوه‌ی ه بێت ،ناڕه‌زایى ده‌گۆڕێت بۆ راپه‌ڕین»
د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر :کاتێک داواى خه‌ڵک به گولله وه‌اڵم ده‌درێته‌وه ،واتایه‌ک نامێنێ بۆ خه‌باتى مه‌ده‌نى سازدانى
د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر ،مامۆستاى زانکۆ ،له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى (چه‌تر) دا باس له ره‌وشى هه‌رێمى کوردستان و ناڕه‌زایه‌تییه‌کانى ()17ى شوبات ده‌کات و ده‌ڵێت: کاتێک داواى خه‌ڵک به گولله وه‌اڵم ده‌درێته‌وه ،مانایه‌ک نامێنێ بۆ خه‌باتى ره‌واى مه‌ده‌نى...
ئ�هوه نیم ()17ى شوبات ببێت به رۆژى خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ،ئ�ه‌ب��ێ��ت ب�����ه‌رده‌وام ل�ه‌گ�ه‌ڵ ناڕه‌زایه‌تیه‌کاندا بین ،واته هه‌ر کاتێک ئێمه درک به‌وه بکه‌ین که شتێک ناچێته پێشه‌وه ،یان ده‌سه‌اڵت خه‌مساردى ئه‌نوێنێت ده‌بێ ئێمه بیبزوێنین .داوا ده‌که‌م ()17ى شوباتى ئه‌م ساڵ دوو شتى گرنگ بکات. یه‌که‌م :ئاراسته‌ى ناڕه‌زایى و خۆپیشاندان له ئاراسته‌ى چونه سه‌ر باره‌گا و به‌ریه‌ک که‌وتنى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه بگۆڕێت بۆ فشار خستنه‌سه‌ر ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى عێراق ،چونکه ده‌بێت ئ�ه‌وان شه‌ڕى ئێمه بکه‌ن ،ئه‌وان نوێنه‌رى ئێمه‌ن ،ناکرێ شه‌ڕى خۆمان له‌سه‌ر شه‌قام بکه‌ین ،ئه‌وانیش له‌په‌رله‌مان هه‌ر کۆببنه‌وه .دووهم :هه‌قه ئه‌م رۆژه بکه‌ین به رۆژى دروستکردنى متمانه و کۆتایى هێنان بێت به کلتورى رق و نه‌چینه سه‌ر حزب و هێزه‌کان ،به‌ڵکو ره‌خ��ن �ه‌م��ان ل�ه هه‌ڵسوکه‌وتیان هه‌بێت، کوشتن و بڕین کۆتایى بێت.
چه‌تر :تێڕوانینى تۆ بۆ خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوبات چییه؟ ـ ()17ى ش���وب���ات���ى س���اڵ���ى راب������ردوو گوزارشتکردن بوو له کۆى ئه‌و رقانه‌ى که حزبى سیاسى و هێزى سیاسى و رۆشنبیر و میدیا و هه‌ندێک ج��ار پ����ه‌روه‌رده له کوردستاندا به‌رهه‌میان هێناوه ،له ئه‌نجامدا ئه‌و رقانه به‌ریه‌ک که‌وتن که نه‌یانتوانى گونجان و پێکه‌وه‌ژیانێکى کۆمه‌اڵیه‌تى و ئارامى بێننه کایه‌وه ،له هه‌موو ئه‌مانه ده‌س�ه‌اڵت به‌رپرسه ،چونکه نه‌یتوانیوه له ( )20ساڵى رابردوودا کلتورى رق بگۆڕێت بۆ کلتورى ره‌خنه ،بۆئه‌وه‌ى نه خۆپیشانده‌ر به‌رد بگرێته باره‌گاى حزب و نه حزبیش به گولله وه‌اڵمى خۆپیشانده‌ر بداته‌وه. چه‌تر :دواى ساڵێک له تێپه‌ڕبوون به‌سه‌ر ()17ى شوباتدا ،خوێندنه‌وه‌ت چیه بۆ ره‌وشى ئێستاى هه‌رێمى کوردستان؟ ـ ره‌وشى هه‌رێمى کوردستان نه‌ک وهک ()17ى شوبات نییه ،به‌ڵکو وهک پێش ()17ى شوباتیشه ،چونکه حکومه‌تى ه���ه‌رێ���م ،س���ه‌رۆک���ای���ه‌ت���ى پ���ه‌رل���ه‌م���ان و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و ده‌سه‌اڵتى دادوه‌رى و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و ش���ه‌ق���ام ،رۆش��ن��ب��ی��ر و مامۆستاى ئایینى ،ه �ه‌م��وو دان��ی��ان به ره‌وای �ه‌ت��ى داواک��ان��ى خۆپیشانده‌راندا نا، ب �ه‌اڵم ت��ا ئێستا جێبه‌جێ ن �ه‌ک��راون ،ئه‌و چه‌تر :بۆچى تا ئێستا ده‌سه‌اڵت هه‌نگاوى وه‌اڵمانه به الفیته و دروشم و قسه‌کردنى چاکسازى ریشه‌یى نه‌ناوه و رووداوه‌ک���ان تیۆرى نهبووه به پراکتیکى ،بۆیه له‌گه‌ڵ دووباره دهکاتهوه؟
ـ له‌به‌رئه‌وه‌ى ئێمه گرفتى کاره‌کته‌رمان ههیه ،به داخ��هوه حزبى سیاسى له شاخ و له شاردا جۆرێ که‌سى به‌رهه‌م هێناوه که به ئاسانى به‌رهه‌میان دێنێ و ناتوانێت فۆرماتیان بکات و بیانگۆڕێت ،که‌سى چ���ه‌ق ب �ه‌س��ت��وو ب���ه‌ره���ه‌م دێ��ن��ێ��ت ،ئێستا ب��ڕی��ارى ش��ی��او ه �هی �ه ب��ۆ گ��ۆڕان��ک��ارى، ( )17خاڵى په‌رله‌مانمان ه�هی�ه ،چ��وار خاڵه‌که‌ى سه‌رۆکایه‌تى ه�ه‌رێ��م و بڕیار ب���ۆ ده‌س��ت��گ��ی��رک��ردن��ى ت���ه‌ق���ه‌ک���ه‌ران و سه‌رپێچیکاران ،ب��ڕی��ار ههیه ک�ه نابێت خوێنى کورد به ده‌ستى یه‌ک بڕێژرێت، ئه‌مانه هه‌نگاون بۆ چاکسازى. چه‌تر :هۆکار چییه ئ�هو داواک��اری��ان�هى خ �ه‌ڵ��ک ه �هی �ه‌ت��ى ل���ه ده‌س��ت��گ��ی��رک��ردن��ى ته‌قه‌که‌ران و دروستکردنى هێزى پۆلیس و سوپاى نیشتمانى و نه‌هێشتنى ده‌ستى حزب له‌ناو کاره‌کانى حکومه‌ت ...هتد، ده‌سه‌اڵت جێ به‌جێى ناکات؟ ـ من ئه‌ڵێم ده‌سه‌اڵت به‌م کارانه‌ى کۆتاى
ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتێک نه‌توانێت داواى خۆپیشانده‌ران جێبه‌جێ بکات و پارێزگارى له باره‌گاکان و که‌ناڵه‌کانى راگه‌یاندن ب��ک��ات و ب��ک��وژان س��زا ب���دات ،ئ���ه‌وا ئه‌و دهسهاڵته ره‌وایه‌تى نه‌ماوه
n
د.هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر :بڕیار ههیه که نابێت خوێنى کورد به ده‌ستى کورد بڕێژرێت !
که ئه‌و داوایانه جێبه‌جێ بکات ،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتێک نه‌توانێت داواى خۆپیشانده‌ر به‌دیبێنێت و ن�ه‌ت��وان��ێ��ت پ��ارێ��زگ��ارى له‌و ب��اره‌گ��ای��ان �ه ب��ک��ات ک �ه س��وت��ێ��ن��ران ،ی��ان که‌ناڵه‌کانى راگ�هی��ان��دن ک�ه هه‌موومان ده‌زانین له کاتى خۆپیشاندانه‌کدا رویدا، یان نه‌توانێت ته‌قه‌که‌ران و بکوژانى ()17 ى شوبات سزا ب��دات ،ئ�ه‌وا ئه‌و دهسهاڵته شه‌رعیه‌تى نامێنێت وا ده‌کات جارێکى تر به ده‌ستى خۆى خه‌ڵک بێنێته‌وه سه‌ر شه‌قام و دژى خۆى ده‌وه‌ستن. چه‌تر :کارى دادگا له هه‌رێمى کوردستان له‌و بارهیهوه چۆن ده‌بینى؟ ـ دادگا کارى خۆى کردووه ،ئه‌مه ئه‌رکى ده‌سه‌اڵتى جێبه‌جێ کردنه که ئه‌و بکوژانه ده‌ستگیر بکات ،چونکه دادگ��ا بڕیارى بێنێت به کلتورى رق و کینه و توندوتیژى ده‌ستگیرکردنى ده‌رکردووه و ته‌نها ده‌توانێت دژى خۆپیشانده‌ران و جێبه‌جێکردنى ئه‌و بڕیار ده‌رب��ک��ات ،حکومه‌ت و ده‌سه‌اڵتى داوایانه‌ى خه‌ڵک ،چونکه ئه‌رکى دهسهاڵته
دادوه‌رى به بڕیارى ئ�ه‌وان ئیشى ک��ردووه، ب �ه‌اڵم ده‌س �ه‌اڵت��ى جێبه‌جێکردن جێبه‌جێى نه‌کردووه ،ته‌نها ده‌سه‌اڵتى دادوه‌رى تاوانبار نییه ،ده‌ب��ێ ئه‌م ده‌سه‌اڵتانه یه‌کتر ته‌واو بکه‌ن و س���ه‌روه‌رى یاسا جێبه‌جێ بکه‌ن، ره‌وایه‌تى یه‌کتر به‌هێز بکه‌ن ،ناکرێ ئه‌و خااڵنه جێبه‌جێ نه‌کرێن ،چونکه ئێستا برینه‌که قوڵتره ،شه‌هیده‌کانمان هه‌قیان ن �ه‌س �ه‌ن��راوه ،ب��ک��وژه‌ک��ان ن���اس���راون ،ب �ه‌اڵم ده‌ستگیر نه‌کراون. چه‌تر :ئایا بێده‌نگى خه‌ڵک نیشانه‌ى ئهوهیه هیچ ناڕه‌زایى و توڕه‌ییه‌کى نیه؟ ـ پێموایه خ�ه‌ڵ��ک ب����ه‌رده‌وام ن��اڕه‌زای��ى و داواک��ارى ههیه ،له‌به‌رئه‌وه ئه‌مه نیشانه‌ى ئهوه نییه که ئیتر خه‌ڵک بێده‌نگه و هیچ داواکاریشى نییه ،به‌ڵکو ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت به‌و شێوه‌یه بمێنێته‌وه ،ئه‌وا شتێک نابێت ناوى خۆپیشاندان بێت ،ئه‌م ناڕه‌زاییه ده‌بێت
به راپه‌ڕینێکى گ �هوره که ه��ی��وادارم ئه‌و ره‌وشه نه‌یه‌ته پێش بۆ کوردستان. چه‌تر :سیاسه‌تى هێزه‌کانى ئۆپۆزسیۆن چ���ۆن ده‌ب��ی��ن��ى؟ ئ��ای��ا پ��ێ��وس��ت ن��ی�ه ئ���ه‌وان خۆپیشاندان ده‌ست پێبکه‌نه‌وه؟ ـ ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ()17ى ش��وب��ات رۆژێ��ک��ى نه‌خوازراو بوو ،به‌رنامه‌ى نیه ،له شێوازى م�ه‌ده‌ن��ی�هوه ده‌گ��ۆڕی��ت بۆ توندوتیژى ،له دواى ئه‌مه‌وه که ده‌سه‌اڵت ده‌ستى ده‌چێته خوێنى هاونیشتمانیانى خۆى ،ئۆپۆزسیۆن و شه‌قام ،خه‌ڵک ،بازاڕ ،زانکۆ ناتوانێت له‌مه بێده‌نگ ببێت)17( ،ى شوبات زۆر به ئاسایى تێپه‌ڕى و نه‌یتوانى وانه‌یه‌ک بێت که خێرا داواکارییه‌کان جێبه‌جێ بکات، ب�ه‌اڵم کاتێک داواى تۆ به گولله وه‌اڵم ده‌درێته‌وه ،مانایه‌ک نامێنێ بۆ خه‌باتى ره‌واى مه‌ده‌نى ،بێگومان ده‌بێت ئۆپۆزسیۆن لهپشت خه‌ڵک بێت و هه‌ڵوێستى هه‌بێت.
www.chatrpress.com
کوردستانی
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌م ه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
ـــه‌رله‌مانى تورکیا داخوازى گۆڕینى یاسا تاوتوێ ده‌کات
7
ڵ ( )PKKکردووه نه‌ک ()MIT چاوپێکه‌وتنى له‌گه
په‌سه‌نده کرا. ئه‌گه‌ر ئ�هو یاسایه له‌الیه‌ن س �ه‌رۆک کۆمار‌ه ئه‌رێ بکرێت ،ئه‌وا له‌مه‌ودوا هیچ ئه‌ندامێکى ( )MITناتوانن بێ مۆڵه‌تى ئه‌ردۆگان له‌گه‌ڵ هیچ که‌س و الیه‌نێکى ده‌ره‌کیدا چاوپێکه‌وتن ئه‌نجام بده‌ن. ب�ه‌گ��وێ��ره‌ى بۆچونى ( )BDPو الیه‌نه‌کانى دی��ک �ه ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ی��اس��اک �ه ل �ه الی���ه‌ن س���ه‌رۆک
ه����ه‌روه‌ه����ا ل����هو چ���وارچ���ێ���وهی���هدا ئ �ه‌ن��دام��ان��ى کورکچوو) وتیشی :هه‌موو شتێک ئاشکرایه کۆمیسیۆنی قالبانی په‌رله‌مانى تورکیا)15( ،ی ته‌نیا وه‌اڵم���ى ی �ه‌ک پرسیار م���اوه‌ت���هوه ،ئایا مانگ سه‌یری دیمه‌نه‌کانى کۆمه‌ڵکووژییه‌که‌ى فه‌رمانى ئه‌و کۆمه‌ڵکووژه‌یه کێ داویه‌تى و به رۆبۆسکیان ک��رد( ،ئ�ه‌رت��ۆغ��ڕۆڵ کورکچوو) چ ئامانجێک ئه‌و فه‌رمانه‌ى داوه؟. له‌وباره‌یه‌وه وتی :ئه‌وه‌ى که گوندنشینان باسیان کورکچوو ،له لێدوانێکیدا بۆ ئاژانسی فورات ده‌کرد ،هه‌مووی راست بوون ،ئێستا ته‌نها ئهوه ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌کرد زۆر به شێوه‌یه‌کى ئاشکرا م��اوه ک�ه ک��ێ فه‌رمانى کۆمه‌ڵکووژیه‌که‌ى دی��اره که له‌سه‌ر سنوور بازرگانى ده‌ک��رێ له داوه به پێى لێدوانی ئه‌ندامانى کۆمیسیۆنه‌که ،الیه‌ک هه‌شت کامیۆن و هێسترى گوندنشینان دیاره و له الیه‌کى دیکه شتوومه‌ک و کااڵى بازرگانى له هێستر بار ده‌کرێن ،به ئاسانى له دیمه‌نه‌کاندا دی��اره که ئ�هو که‌سانه‌ى له‌وێن، که‌سانى مه‌ده‌نین یان گه‌ریالن و له‌و بارهیهوه وت���ی :ل �ه رۆب��ۆس��ک��ى چ��ی��ان ب �ه ئێمه وت له دیمه‌نه‌کانیشدا هه‌مان شت دیاره ،کاتێک من گوێ بیستى قسه‌کانى گوندنشینان ب��ووم ،به هیچ شێوه‌یه‌ک گومانم نه‌ده‌کرد ،ئێمه هه‌مان ئاشکرایه که گوندنشینان بازرگانى سه‌ر سنوور شتمان له دیمه‌نه‌کاندا بینی ،چ��وار ج��ار ئه‌و ده‌که‌ن .سه‌ره‌ڕاى داواکارییه‌کان بۆ ئه‌وه‌ى هه‌موو شوێنه هێرشى کراوه‌ته سه‌ر ،ئێستا ته‌نیا وه‌اڵمى ئه‌ندامانى په‌رله‌مان دیمه‌نه‌کان ببینن ،به‌اڵم ئه‌و پرسیاره ماوه‌ته‌وه کێ فه‌رمانیدا؟ بۆچى رێگا نه‌درا بێجگه له ئه‌ندامانى کۆمسیۆنه‌که ،ئ �هو ف�ه‌رم��ان�هی��دا؟ ئێمه ب�ه دواى وه‌اڵم���ى ئه‌و پرسیارانه‌دا ده‌گرێین. که‌سى دیکه ئه‌و دیمه‌نانه ببینێت. ئ��ه‌ن��دام��ی ک��ۆم��ی��س��ی��ۆن �ه‌ک �ه (ئ���ه‌رت���ۆغ���ڕۆڵ هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا حکومه‌تى
حه‌سیب کاپاڵن :ل ه دیالۆگ و دانوستان مه‌ترسن ،بێترس بچن ه ئیمرالى و قه‌ندیل کۆماره‌وه ئه‌رێ بکرێت ،ئه‌وا ئه‌رکى دۆزگه‌رانى تایبه‌ت زیاتر ده‌کات و رێگریش ده‌بێت له‌به‌رده‌م به سزاگه‌یاندنى ئه‌نجامده‌رانى کۆمه‌ڵکوژى رۆب��ۆس��ک��ی��دا ،ئ����ه‌وه‌ی گ��ون��دن��ش��ی��ن��ان ل �ه‌س �ه‌ر کۆمه‌ڵکوژى رۆبۆسکى وتیان هه‌مووى راست بوون.
n
ه هێرش و گرتنه‌کانی ده‌وڵه‌تی تورک به‌رده‌وام
( )AKPئۆپه‌راسیۆنى ده‌ستگیرکردنه‌کانى ل �ه ژێ��ر ن���اوى ()KCKدا ب��ه‌رده‌اوام��ده‌ک��ات رۆژى ()15ی ش��وب��ات ( )431ک���ه‌س له
فۆتۆFiRAT/
ه��اواڵت��ی��ان��ى ک���ورد و چ��االک��وان��ان��ى م �ه‌ده‌ن��ى و ک �ه‌س��ای �ه‌ت��ى ب �ه‌ده‌س��ت��ى پ��ۆل��ی��س��ى دهوڵ��ه‌ت��ى تورکیا ده‌ست به‌سه‌رکران.
مه‌ترسییه‌کی گه‌وره‌یه» )Roj( ...ئاوا بوو ( )Stêrkهات ک��اره ئ�هوه ده‌گه‌یه‌نێت هه‌ر له‌الیه‌نی ده‌وڵه‌تی ده‌کات». تورکه‌وه په‌یڕه‌و ناکرێت ،به‌ڵکو له‌الیه‌ن سه‌رجه‌م هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر ،مامۆستای زانکۆ به‌شی ده‌وڵه‌ته زلهێزه‌کانی جیهانه‌وه په‌یڕه‌و ده‌کرێت ،راگه‌یاندن ،پێیوایه ئه‌و که‌نااڵنه گوزارشت له بۆیه ئه‌و هێزانه‌ی له‌به‌ر چاوچنۆکی چاویان نه‌ته‌وه‌یه‌ک ده‌که‌ن ،چونکه ئه‌و که‌نااڵنه باس هیچ شتێک نابینێت ته‌نانه‌ت پێشێلی په‌یڕه‌وی له پێکهوه ژیان و ژیانی دیموکراسیه‌ت ده‌که‌ن، یاسای خۆشیان ده‌که‌ن هه‌موویان به‌شدارن له‌و ده‌بێت الیه‌نی که‌م ده‌رفه‌تی «گوزارشتکردن و سیاسه‌تی قڕکردن و له‌و ره‌فتاره وه‌حشیگه‌ریه‌ی شانازی به زمانی نه‌ته‌وه‌یی خۆیان هه‌بێت»، به‌رامبه‌ر به گه‌لی ک��ورد ده‌ک��رێ��ت پێموابێت ب��ۆی�ه داخستنی رۆژ تیڤی «مه‌ترسیه‌کی «هه‌مو هاوبه‌شن» و ده‌یانه‌وێت به‌داخستنی گه‌وره‌یه». که‌ناڵی رۆژ تیڤی ده‌نگی ره‌وای میلله‌تی کورد ئه‌و مامۆستایه‌ی زانکۆ ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شکرد و ده‌نگی ئازاد ببڕن ،به‌اڵم ئیستا گه‌لی کورد ئ �هو هه‌ڵمه‌ته هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی گ �ه‌وره‌ی �ه له‌سه‌ر به‌تایبه‌تی له باکوری کوردستان له ئاستی دیموکراسی پێویسته کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی هۆشیاری و فیکری و ئیراده‌یه‌کی به‌هێزدایه .هه‌ڵوێستی له‌سه‌ر وه‌ربگرێت ،وتیشی« :پێویسته ناوبراو وتیشی :به‌داخستنی که‌ناڵێکی وا ئه‌و ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی لهپشت داخستنی ئه‌و که‌ناڵه‌وه‌ن گه‌له سارد نابێته‌وه دوژمنان و هێزه چاوچنۆک به‌خۆیاندا ب��چ��ن�هوه« ،چونکه ده‌ب��ێ��ت نهتهوه و به‌رژه‌وه‌ندی خوازه‌کانیش ناتوانن به‌داخستنی چۆنی ده‌وێ��ت ب�هو شێوه‌یه گ��وزارش��ت له‌خۆی رۆژ تیڤی ده‌نگی گه‌لی ک��ورد ببڕن ئه‌وه‌تا بکات ،نهتهوه چۆن بیرده‌کاته‌وه ده‌بێت به‌و شێوه ئێستا ( )sterk tvتازه ده‌ستی به‌په‌خشکردوه قسه بکات ،چونکه ئێمه «چه‌کمان وه‌الوه بێگومان ئه‌وه‌ش ده‌توانێت به‌هه‌مان شێوه‌ی رۆژ ناوه ئێستا سه‌رده‌می قسه و دیالۆگه» ،نابێت تیڤی ده‌ست بکات به‌په‌خشی خۆی و ده‌نگی ئ �هو گفتوگۆیه له‌به‌شێک ل�ه‌ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک��ان یان خ���ۆی بگه‌یه‌نێت ب����ه‌رای گشتی جیهانی ،نه‌ته‌وه‌کانی تر بسه‌نینه‌وه. ره‌فتاری فاشیانه و هێرش و کوشتن و بڕین و نه‌جیبه ق���ه‌ره‌داغ���ى ،ب��ێ��ژه‌رى ئ �هو ته‌له‌فزیۆنه سیاسه‌تی نکوڵی کردنی رژێمی ( )AKPو ب���ه(چ���ه‌ت���ر)ى راگ���هی���ان���د :دواى ئ�����ه‌وه‌ى که به‌رای گشتی گه‌له‌که‌مانی ده‌گه‌یه‌نێت «رۆژ کۆمپانیاى ف �ه‌ڕه‌ن��س��ى یوتێل س��ات په‌خشى تیڤی هه‌بێت ی��ان نه‌بێت ه �ه‌ر ده‌س���ت به‌کار ()ROJ TVب�����ه ش��ێ��وهی �ه‌ک��ى ی�ه‌ک�لای�ه‌ن�ه
هـــه‌واڵــی کوردستانی دانیشتوانی کوبانی کوشتنی گه‌نجێکی کورد ئیدان ه ده‌که‌ن
پێشنیارێک بۆ هه‌ر دوو دیموکرات
گه‌لی کورد له کوبانی رۆژی ()15ی ئه‌م مانگه ئیدانه‌ی کوشتنی گه‌نجێکی کورد ده‌که‌ن به ناوی ف��اروق مه‌حمود عه‌یس ،که ش �ه‌وی پێشتر له‌الیه‌ن هێزه ئه‌منیه‌کانه‌وه ک��وژراب��وو ب��ۆ ئ �هو مه‌به‌سته‌ش ب �هی��ان��ام �هی �ه‌ک ل���ه‌الی���ه‌ن ب��ن �ه‌م��اڵ �هی حاجکییه‌وه ب�ڵاوک��رای �هوه ک�ه کۆپیه‌کی ب��ۆ ئ��اژان��س��ی ف��ورات نێردراوه و تییدا هاتووه :به توندی ئیدانه‌ی ئه‌و تاوانه ده‌که‌ین که ده‌زگا ئه‌منیه‌کان دژی گه‌نجانی کورد ئه‌نجامی ده‌ده‌ن و ئۆباڵی کوشتنی ناوبراو ده‌خه‌ینه ئه‌ستۆی هێزه ئه‌منیه‌کان و دڵنیایان ده‌که‌ینه‌وه که گه‌لی کورد و به‌تایبه‌تیش بنه‌ماڵه‌ی حاجکی که بنه‌ماڵیه‌کی ناسراون له کوبانی ناکه‌ونه ژێر رکێفی رژێمی سوریاوه. به‌پێی سه‌رچاوه‌کانیش پاش کۆبوونه‌وه‌که و له‌و شه‌وه‌دا دانیشتوانی کوبانی له رووبه‌رووبونه‌وه‌یه‌کدا له کاتی به‌رگریکردن له خۆیان چه‌کدارێکی سوپای سوریایان کوشتوه‌ى و داواش ده‌که‌ن هێزه ئه‌منیه‌کان ناوچه‌ی کوبانی چۆڵ بکه‌ن و هه‌موو سه‌ربازگه‌کانی هێزه ئه‌منیه‌کان له‌و شاره بچنه دهرهوه.
به‌شى سۆرانى ئاژانسى (فورات) باڵوى کردۆتهوه، ب �ه ئ��ام��ان��ج��ى ی�ه‌ک��خ��س��ت��ن�ه‌وه‌ى ب��ۆن�ه و مه‌راسیمه هاوبه‌شه‌کان دوو که‌سایه‌تى رۆژهه‌اڵتى کوردستان پێشنیارێک ده‌خه‌نه ب �ه‌رده‌م دوو پارتى رۆژهه‌اڵتى کوردستان. هه‌ر یه‌ک له مافناس عه‌زیز ماملێ و د.حه‌سه‌ن ش �ه‌ت �ه‌وى ،ل�ه بانگه‌وازێکدا داوای���ه‌ک پێشکه‌شى ه����ه‌ردوو ح��زب��ى دی��م��وک��رات��ى ک��وردس��ت��ان و حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران ده‌ک �ه‌ن و ئاماده‌یى خۆیان بۆ هه‌موو ج��ۆره هاوکاریه‌ک له‌و پێناوه‌دا ده‌رده‌بڕن. له بانگه‌وازه‌که‌یاندا داوا له هه‌ر دوو حزب ده‌که‌ن که یادکردنه‌وه‌ى بیسته‌مین ساڵرۆژى تاوانى میکونوس و تیرۆرى د.سه‌عید شه‌ره‌فکه‌ندى و هاوڕێکانى لێک جیانه‌که‌نه‌وه و بهیهکهوه ئاماده‌کارى مه‌راسیمه‌که بکه‌ن و پێکهوه ئه‌و ک��اره جێبه‌جێ بکه‌ن .داواش ده‌که‌ن هێرشى سه‌ر یه‌کتر رابگیرێت و کۆمیته‌یه‌ک له هه‌ردوو حزب پێکبهێنرێت بۆ ئاماده‌کارییه‌کان.
راوه‌س��ت��ان��د ،ب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌ران��ى ()ROJ TVل � ه دادگ��اى ئیدارى پاریس سکااڵیان تۆمار کرد دادگ���اى ف�ه‌ڕه‌ن��س��ا رۆژى()10ى ئ �ه‌م مانگه ب��ڕی��ارى دا و ،س��ک��ااڵک �هى ()ROJ TV ره‌تکرده‌وه .ئهوه بڕیارى دوایى نیه و دادگاکه له دادگاى ئاسایى نه‌ک دادگاى بریارى په‌له به‌رده‌وام ده‌بێ و ()ROJ TVمافى تانه‌دانى له بڕیاره‌که ههیه. دانیشتنى دۆزه‌که له دووى شوبات له دادگاى ئ��ی��داره‌ى پاریس به‌ڕێوه‌چوو و ده‌سته‌ى دادگ��ا رایگه‌یاند که بڕیاره‌که‌یان له ()10ی شوباتدا ئاشکرا ده‌که‌ن ،دادگاى په‌یمانى ()ROJ TV له‌گه‌ڵ ئینته‌ل سات وهک هۆکار نیشانداوه و رایگه‌یاند که پێویستى به به بڕیاردانى دادگا کارى په‌له ناکات و دواى ئه‌وه‌ى که یوتێل سات په‌خشى ( )ROJ TVبڕى له‌سه‌ر سه‌الیتى نیل سات ،هه‌ردوو الش ده‌توانن تانه له بڕیاره‌که بده‌ن. دواى ئه‌وه‌ى که یوتێل سات په‌خشى (ROJ )TVبڕى ،له‌سه‌ر په‌یکى ئینته‌ل سات ده‌ستى به په‌خش کرد به‌اڵم ئه‌و کۆمپانیایه‌ش به گوشارى ئه‌مه‌ریکا په‌خشى ()ROJ TVبڕی. «دوژمنان و هێزه چاوچنۆک و به‌رژه‌وه‌ندی خوازه‌کانیش ناتوانن به‌داخستنی رۆژ تیڤی ده‌نگی گه‌لی کورد ببڕن».
که‌سایه‌تی ههفته
n
ه په‌خش کرد ه دوای رۆژ تیڤی ستێرک ده‌ستی ب ل
سه‌لما ئیرماک په‌رله‌مانتارى به‌ندکراوی (:)BDP
ئه‌وه‌ى له ده‌ستم بێت به‌خشینى جه‌سته‌مه له پێناوى ئازادی نه‌ته‌وه‌که‌م ئاماده‌کار ئارام پێنجوێنى سه‌لما ئیرماک ،په‌رله‌مانتارى پارتى ئاشتى و دیموکراتى ()BDPى شارى شرناخ که له‌گه‌ڵ پێنج هه‌ڤاڵى دا ده‌ستگیر و زیندانى کرا بوون ،له رێککه‌وتى 15ى شوبات دا له‌دژى سیاسه‌تى ( )AKPله زینداندا ده‌ستیان به مانگرتنى بێ واده کرد.
سه‌لما ئیرماک ،له‌نامه‌یه‌کدا ک ه ئاژانسى فورات باڵوى کردووته‌و‌ه ئاماژه بۆ هۆکارى مانگرتنه‌که‌یان و رۆڵ��ى مێژووى زیندانى ئامه‌د ده‌کات ،سه‌لما ئیرماک ،ل ه نامه‌که‌ى دا دهن��وس��ێ��ت« :رۆڵ���ى م��ێ��ژووى زیندانى ئامه‌د ،به‌رپرسارى و پێشه‌نگى به‌رخودانمان ده‌خات ه ئه‌ستۆوه .ئه‌گه‌رچى که‌میش بێت، به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ى من بتوانم به‌رپرسیارێتیم له‌به‌رامبه‌ر گه‌له‌که‌مدا ل�ه ئه‌ستۆ ب��گ��رم ،ده‌س��ت��م ب � ه مانگرتنى ب���ێ واده‌ک��������رد .ه��ه‌رچ��ۆن ب�����ه‌رخ�����ودان�����ى ئ���ام���ه‌د پ �ه‌رده‌ى تاریکى()12
ى ئه‌یلولى دادڕی ،ل ه ئێستادا ئێمه‌ش وهک ژنانى به‌ندکراوى کورد له زیندانى ئه‌مڕۆى ئ��ام�ه‌ددا ده‌مانه‌وێت پ��ه‌رده‌ى تاریکى()15ى شوبات بدڕێنین». سه‌لما ئیرماک ،جه‌خت له‌وه‌ش دهکاتهوه ک ه ل ه خۆرێکخستن ئێستادا پێویست ه بکرێت ل ه
ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ه �ه‌م��وو زه‌ح��م�ه‌ت��ى و رێگرییه‌کى ده‌وڵه‌ت و ده‌ڵێت« :وێڕاى هه‌موو ئاسته‌نگى و گوشار و سه‌ختیه‌کان ،پێویست ه له‌هه‌ر کاتێک زیاتر خۆڕێکستن بکرێت و تێکۆشان به‌هێزتر بکرێت» و ده‌نوسێت « :کاتى ئهوه هاتووه به‌و روداوانه‌ى ک ه مێژوو پێچه‌وان ه ده‌که‌نه‌وه بڵێین ئیدى به‌سه ،به‌گوێره‌ى ڕاستینه‌ى مێژوویى ئاشتى و چ��اره‌س �ه‌رى پێشبخه‌ین و هه‌نگاو به‌هه‌نگاو خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى دیموکراتى پراکتیز‌ه بکه‌ین )30( .ساڵه گه‌له‌که‌مان ل ه تیکۆشان دی��م��وک��رات��ى و ئاشتیانه دای����ه ».ه �ه‌روه‌ه��ا ده‌ڵێت« :ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ به‌رێز ئۆجاالن ده‌ست به‌دانوستان بکرێت و ئاسته‌نگیه‌کانى به‌رده‌مى هه‌ڵگیرێن ،ئه‌وا پرسه‌ک ه ب ه ئاسانى چاره‌سه‌ر ده‌بێت». سه‌لما ئیرماک ،ئه‌وه‌شده‌خاته‌ڕوو« :ل ه ئێستا وهک ژنێکى زیندانیکراوى کورد ،ئه‌وه‌ى ل ه ده‌ستم بێت به‌خشینى جه‌سته‌مه ل ه پێناوى دۆزى گه‌له‌که‌م دا ،زۆریش به‌جۆش و شادمانم و به‌و جۆش و خرۆشه‌وه ،ک ه له‌گه‌ڵ هه‌ڤااڵنم هاجیر‌ه ئۆزده‌میر ،فادلى ب��ای��رام ،ئایشه ئیمراماک ،له‌یال ده‌نیز و درای��ه‌ت ت��اش ده‌میر ده‌ستمان ب ه مانگرتنى بێ واده کردووه».
6
کوردستانی
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌مه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
«هیوادارین هێزه کوردییه‌کان له پێناو به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌یى نزیکى شۆڕشى رۆژئاواى کوردستان ببنه‌وه» دیدار هه‌رێم کاوانى
ئاڵدار خه‌لیل ،ئه‌ندامى کوردیناسیۆنى ته‌ڤگه‌رى چڤاکى دیموکراتى ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات که له رۆژئاواى کوردستان بۆ به‌ده‌ستهێنانى مافى گه‌لى کورد ،فرسه‌تێکى مێژووى هاتۆته ئاراوه و کورد له‌م قۆناغه‌دا ده‌یانه‌وێت له‌گه‌ڵ شۆڕشى گه‌النى سوریا ببنه خاوه‌نى پێگه‌یه‌ک. ئه‌وه‌شده‌خاته روو ک ه گه‌لى کورد له هه‌رکه‌س پتر به‌شدارى سه‌رهه‌ڵدانه‌کانى سوریا ده‌کات راشیده‌گه‌ێنێت که خه‌باتى رێکخستن و ئاماده‌کارى خه‌باتى یه‌کێتى حزبه‌کانى رۆژئاواى کوردستان به‌ڕێوه‌ده‌چێت .جه‌ختیش ده‌کاته‌و که حزبه‌کانى هه‌رێمى کوردستان له نزیکه‌وه سه‌یرى ره‌وشى شۆڕشى رۆژئاواى کوردستان ده‌که‌ن.
چ �ه‌ت��ر :ره‌وش����ى ئ��ێ��س��ت��اى س��وری��ا چۆنه؟ ـ���ـ س���ه‌ره���ه‌ڵ���دان���ى گ���ه‌ل���ى س��وری��ا و رۆژئ������اواى ک��وردس��ت��ان ()11 م��ان��گ�ه ب����ه‌رده‌وام����ه ،ئ��ی��دى هیچ ئارامییه‌ک له به‌رانبه‌ر ئه‌م رژێم ه دیکتاتۆر و ده‌س�ه‌اڵت��دارى ناوه‌نیدا ن���ه‌م���اوه .ئ �ه‌م �ه ( )48س��اڵ � ه ئ�ه‌م ده‌سه‌اڵتداریی ه له‌سه‌رگه‌النى سوریا چه‌وسانه‌وه ب �ه‌رێ��وه‌ده‌ب��ات ،ب �ه‌زۆرى خ���ۆى س���ه‌پ���ان���دووه ،ب����ه‌اڵم ره‌وش گه‌یشتوه‌ته ئه‌و ئاسته ئیدى گه‌ل رژێم په‌سه‌ند ناکات ،رژێمى به‌عسى به‌شار هه‌وڵده‌دات به ئۆپه‌راسیۆنى له‌شکرى له‌نێو شارو شارۆچکه‌کاندا به‌زۆردارى راپه‌ڕێنى گه‌ل سه‌رکوت ب��ک��ات ،ک��ۆم�ه‌ڵ��ک��وژى گ���هوره ل ه شارى ده‌رع��ا ،جسر شعور ،عدلوب ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت��ی��ش ل���ه ش�����ارى حمس پێکهاتووه .وه‌کو ئێوه‌ش ده‌زان دواى ئه‌م کۆمه‌ڵکوژیانه هێزى نێونه‌ته‌وه‌یى ک�ه‌ت��وه‌ت�ه رۆژه‌ڤ�����هوه ،ب���ه‌اڵم ئێستا ئه‌م ئحتیمال ه ل ه رۆژه‌ڤ ده‌رچوو‌ه و دیسانیش کۆمکارى عه‌ره‌بى و نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان به‌رێگاى چه‌ند پڕۆژه‌و پیالنگێڕى ده‌یانه‌وێت بۆ ب��اروودۆخ��ى ده‌س�ه‌اڵت��دارى رێگا چاره‌یه‌ک بدۆزنه‌وه. چ���ه‌ت���ر :ب���ۆچ���ى وهک ق���ه‌زاف���ى ده‌س��ت��ێ��وه‌دان��ێ��ک دژى ئ�ه‌س�ه‌دی��ش پێکنایات؟ ــ رژێمى به‌شار ئه‌سه‌د له‌الیه‌ن هێزى ده‌روه پشتگیرى ده‌کرێت ،به‌تایبه‌ت روسیا ،چین و ئێران پشتگیرى سوریا ده‌ک���ه‌ن .رژێ��م��ى ب�ه‌ش��ار پشتگیرى له‌و هێزانه وه‌رده‌گ��رێ��ت و هێرش و کۆمه‌ڵکوژى خۆى به‌رده‌وامده‌کات. پهیوهندى ئێران به‌سوریاو‌ه ل������ه ئ���اس���ت���ێ���ک���ى ستراتیژیدایه، هه‌بو و نى ئ�����������هو رژێ���م��� ه خزمه‌ت ب ه
ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دى ئ��ێ��ران��ده‌ک��ات ،ئ��ێ��ران رژێمێکى شیعه‌یه‌و ده‌س �ه‌اڵت��دارى س���وری���ا ل���ه‌ده‌س���ت ع��ه‌ل��ه‌وی��دای��ه و ئێرانیش ده‌خوازێت له هه‌رێمه‌که‌دا نوێنه‌رایه‌تى هێڵى شیع ه بکات. وهک ده‌زان�����ن ح���زب���واڵى ل��وب��ن��ان شیعه‌یه و به ئێرانه‌وه گرێدراوه، دیسان هێزى ئێراق شیعه‌یه ،هه‌بوونى ئه‌م هێڵ ه له هه‌مانکاتدا دێته واتاى پاراستنى رژێمى ئێران .بۆ روسیا هه‌بوونى سوریا زۆر گرنگه ،سوریا له رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕستدا قه‌اڵیه‌ک ه ب��ۆ روس��ی��ای �ه .ب��اره‌گ��اى له‌شکرى روسیا له‌سه‌ر ده‌ریاى سپى له شارى ته‌رتوس ههیه .روسیا به‌هۆى ئه‌م ک �ه‌ن��اڵ �هوه ده‌ت��وان��ێ��ت ک��اری��گ �ه‌رى خ��ۆى ل� ه ده‌ری���اى سپیدا هه‌بێت و هه‌بوونى خۆى بپارێزێت ،هه‌روه‌ها له‌به‌ر دانووساندنى سوریا ،له بوارى ئابوورى و له‌شکرى رژێمى به‌عس ل ه گۆر به‌رژه‌وه‌نییه‌کانى خۆى دهى بینێت .له‌الیه‌کى ت��رهوه پهیوهندى چین به رژێمى به‌عسى سوریاوه ههیه و ده‌یه‌وێت ئه‌م رژێم ه بپارێزێت، له‌به‌ر ئ�هوه ئه‌م هێزان ه ئه‌وه‌په‌سه‌ند ناکه‌ن ده‌ستێوه‌ردانى له‌شکرى دهرهوه له‌سه‌ر رژێمى دیکتاتۆرى سوریا پێکبێت .به‌اڵم ئێم ه ده‌توانین بڵێین س �ه‌ره �ه‌ڵ��دان��ى گ�ه‌ل��ى س��وری��ا رۆژ به‌رۆژ بڵند ده‌بێت و هیواى گه‌یشتن
چه‌تر :هه‌وڵدانى ئێوه بۆ دامه‌زراندنى یه‌کێتیه‌کى نه‌ته‌وه‌یى چییه؟ ــ وهک ئه‌نجومه‌نى گه‌لى رۆژئاواى ک��وردس��ت��ان ،ل �ه‌م م��اوه‌ی �هى دوای��دا هه‌ندێک ه�ه‌وڵ��دان دروس��ت ب��وون، ئێمه ده‌مانه‌وێت حزبه کوردییه‌کان بێنینه‌الى ی��ه‌ک و پ��رۆژه‌ی �ه‌ک��ى هاوبه‌ش و چ��اره‌س�ه‌رى بدۆزینه‌وه، پێشماوه‌یه‌ک په‌یمانێک له‌نێوان ئه‌نجومه‌نى گه‌لى دیموکراتى و ئه‌نجومه‌نى نیشتیمانى که له ()10 حزبى کورد پێک دێت واژۆک��را، بۆ یه‌کێتى و پێکهوه بوونه ئه‌مه زۆر گرنگ بوو ،بڕیارێک ههیه که ئێستا لیژنه‌یه‌ک دابمه‌زرێت ئ����ه‌م ل��ی��ژن �هی �ه خ��ه‌ب��ات��ى گ����ه‌ل و کاروبارى نێوان حزبه‌کان به‌دوایدا ده‌چێت و به‌م شێوه‌یه له سیاسه‌تى ه��ێ��زى ک�����وردا ه���اوب���ه‌ش���ى پێک بێت ،به‌اڵم له‌رۆژئاواى کوردستان له‌نێو گه‌لدا یه‌کێتى گه‌یشتوه‌ته ئاستێکى زۆر بڵند .گه‌لى کورد ل �ه ئێستاوه خه‌باتى دام��ه‌زران��دى خۆسه‌رى دیموکراتى ده‌ستپێکردووه. ی �ه‌ک �ه‌م��ج��اره ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ى گه‌لى داده‌مه‌زرێت ،ئه‌م ئهنجومهنه له‌هه‌ر گ �ون��د و ش��ارێ��ک��دا گ���ه‌ل ب��ۆخ��ۆى به‌شداره‌ى ئه‌م هه‌ڵبژرادنه بوو ،گه‌ل بۆخۆى نوێنه‌رى خ��ۆى هه‌ڵبژارد. ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ �ه‌م �ه‌ش��دا ئه‌کادیمیایى
«میدیاى گشتى به‌فه‌رمانى هێزى دهرهوه رێگا ناده‌ن ک ه چاالکى و سه‌رهه‌ڵدانه‌کانى
کورد بکه‌وێته‌به‌ر چاوی جیهان» به‌ئازادى بڵندتر ده‌بێت. چه‌تر :له‌م قۆناغه‌دا ره‌وشى کورد ل ه سوریادا چۆنه؟ ــ مه‌خابن له نێو حزبه کوردیه‌کاندا ه �ه‌ن��گ��او ب��ۆ ی�ه‌ک��ێ��ت��ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى ناندرێت ،له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ى هه‌ریه‌ک خۆى ده‌داته الیه‌ک ،ئێستا ئه‌وان ده‌یانه‌وێـت خۆیان بسپێرنه مه‌جلیسى ئه‌سته‌نبوڵ و ب �هه��اوک��ارى ئ �ه‌وان چاره‌سه‌رى پێشبخه‌ن ،به‌رێکخستنى ت���ر ب���ه ه �هی��ئ �ه‌ت��ى ت�����ه‌ن�����س�����ی�����ق خ����ه‌ب����ات����ى خ�����ۆی�����ان ب�ه‌رده‌وام ده‌که‌ن.
پ���ه‌روه‌رده‌ک���ردن���ى گ��ه‌ل ک��ران��هوه و ناوه‌ندى چاند و هونه‌ر کرانه‌وه بۆ پ �ه‌روه‌ده‌ک��ردن��ى گ�ه‌ل خه‌باتى جۆر به‌جۆر به‌ڕێوه‌ده‌چێت .له ئه‌مه‌شدا ئامانج ئهوهیه که گه‌ل بۆ داهاتوو ئاماده‌بکرێت. چ����ه‌ت����ر :ره‌وش�������ى س���ه‌ره���ه‌ڵ���دان���ى گ�ه‌ل��ى ک���ورد چ��ۆن�ه ل���ه‌رۆژئ���اواى ک��وردس��ت��ان؟ ب��ۆچ��ى سه‌رهه‌ڵدانى ک���ورد ل �ه رۆژئ������اواى ک��وردس��ت��ان له‌راگه‌یاندنه‌کان زۆر دیارنییه؟ ئایا ک��ورد له‌به‌رانبه‌ر رژێم خاونى هه‌ڵوێستێکى توند نین؟ ـ��ـ ئ �هو زان��ی��اری��ان�ه که ده‌ڵ��ی��ن ک���ورد ب �ه‌ش��دارى چاالکى و سه‌رهه‌ڵدان ن��اب��ن ه���ه‌ڵ���هی���ه ،ئێمه وهک گ���ه‌ل���ى ک���ورد ل������هه������ه‌رک������ه‌س پ��ت��ر ب �ه‌ش��دارى س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان و چاالکیه‌کان ده‌بین، ب��������������ه‌اڵم
دروش���م���ه‌ک���ان���ى ئ��ێ��م �ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ � ه دروشمه‌کانى ئۆپۆزسیۆن جیایه. ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن ب���ه ه�����ه‌زار ک �ه‌س خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ده‌ک�����ات ئ��ێ��م �ه به بیست هه‌زار که‌سه‌وه خۆپیشاندان ده‌ک �هی �ه‌ن .ب��ه‌اڵم میدیاى گشتى به‌فرمانى هێزى دهرهوه رێگاناده‌ن که چاالکى و سه‌رهه‌ڵدانه‌کانى کورد بکه‌وێته رۆژه‌ڤ�هوه ،ده‌خوازن لهپشت په‌رده‌وه بمێنێته‌وه ،چاالکى و خۆنیشاندان بۆ خاونداریکردنى گ �ه‌ل ب���ه‌رده‌وام���ه ئێمه ل�ه هه‌موو خۆپیشاندانه‌که‌نماندا بۆ رۆژئاواى ک��وردس��ت��ان و س��وری��ا داواى خۆ به‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتى ده‌که‌ین. چ �ه‌ت��ر :ئ��ێ��وه نزیکایه‌تى واڵت��ان��ى ێ ل ه سه‌رهه‌ڵدانى کوردانى دراوس � رۆژئاوا چۆن ده‌بین؟ ــ واڵتانى دراوسێ تورکیا له‌ژێر ن����اوى ئ����ه‌وه‌ى ک��ه م��ن ی��ارم �ه‌ت��ى م���وخ���ال���ه‌ف���ه‌ت���ا س����وری����ا ده‌ک�����ه‌م ه�ه‌وڵ��دهدات که ک��ورد له سوریادا نه‌بێته خاوه‌نى پێگه‌یه‌ک .ده‌وڵه‌تى تورکیا بۆ خۆى ده‌ڵێت که‌من له‌م فرسه‌ته مێژویه‌دا نایه‌ڵم کورد بێته خ��اوه‌ن��ى شتێک ،ت��ورک��ی��ا ده‌ڵێت ئێمه ده‌ترسین له‌دواى هه‌ڵوه‌شاندنى سوریا ده‌رفه‌تمان نه‌بێت ره‌وشه‌که ک��ۆن��ت��رۆڵ ب��ک �هی��ن .ل �ه‌ب��ر ئ���ه‌وه‌ى دی��ار نییه ل �هو ب���ارودۆخ���هدا دی��ار نییه چیدێته ئ���اراوه .له ئێستاوه ده‌ستێوه‌ردان ده‌کات ،تورکیا ده‌ڵێت پ�هی��وه‌ن��دی��م��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ کۆمکارى عه‌ره‌بى ،بۆ چاره‌سه‌رکردنى پرسى ک��ورد ه�هی�ه .هه‌رچه‌ند ئه‌وانیش خ����اوه‌ن پ���رۆژه‌ی���ه‌ک���ى چ���اره‌س���ه‌رى دی��اری��ش ن�ه‌ب��ن ،ب��ه‌اڵم نزیکایه‌تى ئه‌وان له ئه‌نجامدا وهک ده‌وڵه‌تى تورک نییه. چ �ه‌ت��ر :ئ��ێ��وه ل��ێ��ره ل �ه‌گ �ه‌ڵ حزبه کوردییه‌کاندا دیدارتان ئه‌نجامدا، ئایا نزیکایه‌تى ئه‌وان بۆ رۆژئاواى کوردستان چییه؟ ــ ئێمه به‌ئامانجى دی��دار هاتینه ئێره ،ئێمه ده‌مانه‌وێت حزب و الیه‌نه کورییه‌کان ببینین گفتوگۆبکه‌ین. ئێمه دی��دارم��ان ل�ه‌گ�ه‌ڵ په‌که‌که و ی�ه‌ک��ێ��ت��ى و پ��ارت��ى دا ک���رد و ئامانجمان ئ�ه‌وه‌ب��وو که پهیوهندى خۆمان باشتر بکه‌ین و به ئ�ه‌وان بڵێین که الیه‌کى نه‌ته‌وه‌یى کێشه‌ى کوردى له رۆژئاوا کوردستان ههیه، ئه‌م ره‌وش �هى رۆژئ��اواى کوردستان ه�ه‌م��وو ک��وردس��ت��ان پ�هی��وه‌ن��دى دار ده‌ک������ات .پ��ێ��وی��س��ت �ه رۆژئ������اواى کوردستان وه‌کو پارچه‌یه‌ک به‌ته‌نیا جیا نه‌کرێته‌وه و هه‌روه‌ها شتێک که‌له‌م پارچه‌یه رووده‌دا کاریگه‌رى ل��هه��ه‌م��وو ک���وردس���ت���ان ده‌ک����ات. ل�ه ه�ه‌م��وو دی��داره‌ک��ان��ى خۆماندا ئه‌نجامێکى ئه‌رێنیمان وه‌گ��رت. ه �ه‌م��وو پ��ارت��ى و رێکخستنێکى کورد باردۆخى رۆژئاوى کوردستان ل �ه ن��زی��ک �هوه س��هی��رده‌ک��ات ،ئێمه هیوادارین هه‌موو هێزه کوردییه‌کان له پێناو به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌یى نزیکى شۆڕشى رۆژئ��اواى کوردستان ببنه‌وه.
www.chatrpress.com
ل ه دانیشتنێکدا پـــــ
وه‌زیرى دادى تورکیا :ده‌وڵه‌ت ئاماده‌کار باران له دانیشتنێکی نوێی په‌رله‌مانی تورکیا دیدار و چاوپێکه‌وتنه‌کان له‌گه‌ڵ رێبه‌رى ( )KCKعه‌بدواڵ ئۆجه‌الن وهک ته‌وه‌رێک باسکرا و گۆڕینی یاسای ()MITیش یه‌کێک بوو له ته‌وه‌ره‌کان و ( )BDPو پارته‌کانى ئۆپۆزسیۆن گۆڕینى یاساکه‌یان وهک فراوانکردنى ئه‌رکى دۆزگه‌رانى تایبه‌ت و به‌هێزکردنى ده‌وڵه‌تى شاراوه‌ى ()AKP ده‌بینن و له دژى وه‌ستانه‌وه.
پ���اش رووداوه‌ک�����ان�����ی ئ���ه‌م دوای�����هی ت��ورک��ی��ا حکومه‌تی ( )AKPده‌ی �ه‌وێ��ت ده‌س�ه‌اڵت��ی ( )MITک�ه‌م بکاته‌وه ل�هو ب��اره‌ی �هوه حه‌سیب کاپاڵن ،جێگرى سه‌رۆکى گروپى ()BDP له په‌رله‌مان ،سه‌رنجى راکێشایه سه‌ر مه‌ترسى گۆڕینى یاساکه و وتی :کاتێک ئه‌و یاسایه ده‌رده‌چ��ێ��ت ،ئ �ه‌وا س �ه‌رۆک وه‌زی��ر ده‌توانێت به ویستى خۆى پۆسته‌کان ببه‌خشێته ئه‌و که‌سانه‌ى که‌خۆى ده‌یه‌وێت ،ئه‌وه‌ش زیان به ته‌واوى تورکیا
ده‌گه‌یه‌نێت و هیچ چاره‌سه‌ریه‌کیشی ب �هدواوه نایه‌ت ،ده‌بێت ( )AKPکۆمه‌ڵه یاسایه‌ک ده‌ربکات که کۆتایى به شه‌ڕ و پێکادانى ()30 ساڵه بهێنن .ک��اپ�ڵان وتیشی «ل �ه دیالۆگ و دانوستان مه‌ترسن ،بێترس بچنه ئیمرالى، قه‌ندیل ،هه‌ولێر و ئۆسلۆ و دانوستان ئه‌نجام بده‌ن ،ته‌نانه‌ت با له په‌رله‌مانیش چاوپێکه‌وتن پێک بێنن». س���ه‌ع���دواڵ ئ�ه‌رگ��ی��ن��ى وه‌زی�����رى دادى ت��ورک ل�ه دانیشتنه‌که‌ى جڤاتى گشتى په‌رله‌مانى ت��ورک��ی��ادا ،وه‌اڵم���ى پرسیارى په‌رله‌مانتارانى دای��هوه و دان��ى ب��ه‌وه‌دا نا که ئ�ه‌وان�هى له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الن و قه‌ندیل چاوپێکه‌وتنیان ئه‌نجام داوه، شاندى ده‌وڵه‌ت بووه. پێشتریش م��وراد قه‌ره‌یالن ،سه‌رۆکى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى ( )KCKڕایگه‌یاند ب��وو ،ئه‌وان نه‌ک له‌گه‌ڵ ( ،)MITبه‌ڵکو له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تدا دیدار و چاوپێکه‌وتنیان ئه‌نجام داوه. هه‌روه‌ها گه‌اڵڵه یاساى ئاماده‌کارى ()AKP ده‌رباره‌ى گۆڕینى یاساى ( ،)MITوێڕاى هه‌موو ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی�ه‌ک��ان��ى ( )BDPو ئۆپۆزسیۆن، به‌زۆرینه‌ى ده‌نگى په‌رله‌مانتارانى ()AKP
«داخستنی ( )ROJ TV ئاماده‌کار دانێر قه‌ره‌داغی داخستنی ( )ROJ TVکاردانه‌وه‌ی جیاوازی لێده‌که‌وێته‌وه و چاودێرێکی سیاسی پێیوایه داخستنی (ROJ )TVبه‌دبه‌ختیه‌کی تری داموده‌زگا نێوده‌وڵه‌تیه‌کانه به‌رامبه‌ر کورد به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن ،بێژه‌رێکى که‌ناڵه‌که‌ش رایده‌گه‌ێنێت کۆمپانیاى فه‌ڕه‌نسى یوتێل سات په‌خشى ( )ROJ TVبه شێوه‌یه‌کى یه‌کالیه‌نه راوه‌ستاند و سکااڵیان تۆمار کردوه و دادگا سکااڵکه‌ى ()ROJ TV ره‌تکردوه‌ته‌وه.
داخستنی که‌ناڵی رۆژ تیڤی نیگه‌رانی الی راگه‌یاندنکاران و چاودێرانی سیاسی له هه‌رێم و ناوچه‌که لێکه‌وتۆته‌وه و له‌و بارهیهوه داهێن هاشم ،به‌ڕێوبه‌ری به‌رهه‌مهێنانی به‌رنامه‌کان له‌که‌ناڵی ( ،)KNNوتی :له‌نزیکه‌وه ئاگاداری دادگ��ای��ک��ردن و ئ�هو پیالنه‌ین له‌سه‌ر که‌ناڵی رۆژ تیڤی ههیه ،وهک راگه‌یاندنکارێک له هه‌رێمی کوردستان «نیگه‌رانین به‌داخستنی ئه‌م که‌ناڵه» پێمانوایه داخستنی هه‌ر که‌ناڵێکی ک����وردی ک��اری��گ �ه‌ری سلبی ده‌ب��ێ��ت ل�ه‌س�ه‌ر
پرۆسه‌ی میدیا له‌هه‌رێمی کوردستان به‌گشتی. ئ �هو راگه‌یاندنکاره ئ��ام��اژه ب �هوه ده‌ک���ات ئه‌و خه‌باته‌ی رۆژ تیڤی بایه‌خی پێده‌دات له‌رێگه‌ی که‌ناڵه‌که‌یه‌وه له راستی روداوه‌ک����ان ره‌نگه به‌ئاسانی نه‌گه‌نه میلله‌تی کوردی و وتیشی: رۆژ تیڤی وهک کاری تایبه‌تی خۆی گرنگی به‌خه‌باتی نه‌ته‌وایه‌تی کورد داوه ره‌نگه «ئه‌رکی رۆژ تیڤی بکه‌وێته سه‌ر که‌ناڵه‌کانی تر بۆ یه‌کێک له‌قۆناغه‌کان تا ئه‌و کاته‌ی به‌دیلی بۆ ده‌دۆزرێته‌وه». محه‌مه‌د ب�ه‌ک��ر ،چ��اودێ��ری سیاسی ،ئاماژه ب��ۆ ئ����هوه ده‌ک����ات داخ��س��ت��ن��ی ک �ه‌ن��اڵ��ی رۆژ تیڤی «به‌دبه‌ختیه‌کی ت��ری دام��وده‌زگ��ا نێو ده‌وڵه‌تیه‌کانه به‌رامبه‌ر کورد به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن»، ئه‌مه به‌دبه‌ختیه‌کی سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌خالقیه به‌رامبه‌ر ک��ورد ده‌ک��رێ��ت ،ده‌وڵه‌تی تورک ئه‌و سیاسه‌تی قڕکردنه‌ی به‌سه‌ر کوردا په‌یڕه‌وی ده‌ک��ات پ �ه‌رده‌ی له‌سه‌ر راده‌م��اڵ��ێ و ئاشکرای ده‌ک��ات بۆ گه‌لی ئ��ازادی خوازی کورد. ئه‌و چاودێره سیاسیه وتی :ئاشکرایه ئه‌و بڕیاره بۆ ئهوهیه «رۆژ تیڤی نه‌توانێت ب�هو ئه‌رکه رۆژن��ام �ه‌وان��ی �هی خ��ۆی هه‌ستێت» بتوانێت راستیی روداوه‌کان و داخوازیه ره‌واکانی کورد به کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی بگه‌یه‌نێت ،ئه‌م
هـــه‌واڵــی کوردستانی که‌بوودوه‌ند شه‌ش رۆژه مانى له‌خواردن گرتووه و ته‌ندروستی ل ه مه‌ترسیدای ه
ل ه یادی ده‌ستگیرکردنی ئۆجه‌الن ل ه عامودا مانگرتنی سه‌رتاسه‌ری رێکخرا
پ �ه‌ری��ن��از ح �ه‌س �ه‌ن��ى ،ه���اوس���ه‌ری م��ح�ه‌م�ه‌د سدیقى که‌بودوه‌ند ،رۆژی چوارشه‌مه له نامه‌یه‌کدا دۆخی دژواری هاوسه‌ره‌که‌ی و کوڕه‌که‌ی خستبووه‌ڕوو له په‌یوه‌ندیه‌کی نه‌ورۆزتیڤیشدا پشتڕاستى کردهوه که که بوودوه‌ند به‌رده‌وامه له مانگرتنه‌که‌ى و ئه‌وه‌شى راگه‌یاند که دوو رۆژه هیچ ئاگادارى چاره‌نووسى که‌بوودوه‌ند نیه. هه‌روه‌ها ڕایگه‌یه‌ند که پزیشکه‌که‌کان ئاماژه‌یان ب�����ه‌وه‌داوه ک �ه ده‌ب���ێ ک �ه‌ب��وودوه‌ن��د ل �ه نه‌خۆشخانه عه‌مه‌لیاتی پرۆستاتى ب��ۆ ئه‌نجام ب��درێ��ت ،ب�ه‌اڵم به‌رپرسانى زیندان رێگیریان کردووه. په‌ریناز حه‌سه‌نى ،ه �ه‌روه‌ه��ا باسى ل�ه ته‌ندروستى کوڕه‌که‌شى کرد که به‌هۆى نه‌خۆشى شێرپه‌نجه ئێستا له به‌شى سى سى یوو له شارى تاران له ژێر چاودێرى تایبه‌تى پزیشکدایه و وتی :سه‌ره‌ڕاى ئه‌و دۆخه رێگه به که‌بوودوه‌ند نه‌دراوه چاوى به کوڕه‌که‌ى بکه‌وێت. ئه‌مه له کاتێکدایه که ماوه‌ی زیاتر له شه‌ش رۆژه ناوبراو مانی له خواردن گرتووه.
ش��اری ع��ام��ودا ل�ه دژی پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی ()15ی شوبات دژی ئۆجه‌الن یادی ( )13ساڵه‌ی ئه‌و رۆژه‌ی��ان به مانگرتنی سه‌رتاسه‌ری ده‌ستپێکرد و شوێنه بازرگانیه‌کان داخ��ران و شار له جموجۆڵ که‌وت و به‌شێک له دانیشتوانیش مانیان له خواردن گرت. هاواڵتیه‌کیش بۆ ئاژانسی فورات وتی :پرۆتستۆی ئه‌و گه‌له‌کۆمه‌کیه نێوده‌وڵه‌تیه ده‌که‌ین و رۆژێکی ره‌شه له مێژووی گه‌لی کورد. ئه‌بو ع �ه‌ال ،ه��اواڵت��ی ش��اری ع��ام��ودا وتیشی :به هه‌مووجۆرێک پشتیوانی له رێبه‌ری گه‌لی کورد ده‌که‌ین. له‌الیه‌کی ترهوه گه‌نجانی کورد له عامودا ده‌ڵێن: ک��ات��ی ئ���هوه ه��ات��وه تورکیا و جیهان ئ���هوه ببینن ک �ه خ��ۆم��ان ب �ه‌خ��ت ده‌ک���هی���ن ل �ه‌پ��ێ��ن��اوی ئ���ازادی سه‌رکرده‌که‌مان. مانگرتنه‌که‌ش له کاتژمێر ()10ی سه‌رله‌به‌یانیه‌وه ده‌ستی پێکرد و تا پێنجی ئێواره به‌رده‌وام بوو. .
8
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌مه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
زیندوو رۆژان تاتانى
تا به‌هارى ئازادى ژن نه‌بێت به‌هارى ئازادى گه‌الن روونادات
گه‌الن بۆ به‌ده‌ستهێنانى ئازادیه‌کانیان له مێژوودا ههمیشه قوربانى زۆر گه‌وره‌یان داوه ،ژنیش وهک ڕه‌گه‌زێکى پێشه‌نگى کۆمه‌ڵگا بووهته گه‌وه‌رترین قوربانى له ئه‌نجامى هه‌موو ئه‌و تێکۆشانانه‌ى گه‌الن بۆ به‌ده‌ستهێنانى ئازادیه‌کانیان .چونکه ژن تێکۆشه‌رێکى ناو سه‌رهه‌ڵدانه‌کانى ئازادى‌و دایکى هه‌موو ئه‌و تێکۆشه‌رانه‌ی‌ه که له‌ئه‌نجامى هه‌موو تێکۆشانه‌کاندا دهبنه قوربانى ،ئه‌و دهسهاڵتداره داگیرکارانه‌ى له‌الیه‌ن شۆڕشگێڕانه‌و‌ه هێرشیان دهکرێته سه‌ر هه‌ر ڕۆڵه‌ى دایکانن .ئه‌وه‌ى برا‌و باوک‌و ڕۆڵ‌ه‌و ماڵ‌و ژیانى له‌ده‌ستده‌دات دایکه ،ههربۆیه له‌ناو هه‌موو تێکۆشانه‌کاندا دایک ڕۆڵێکى زۆر گرنگى ههیه پێویست ه به‌قه‌د ڕه‌نج‌و تێکۆشانه‌که‌ى ڕۆڵى دایکانه‌ى به‌رهه‌مه‌کانیش ببینێت .به‌اڵم هه‌تا ڕۆژى ئه‌مڕۆمان ژن ل ه هه‌موو گۆڕه‌پانه‌کانى به‌رهه‌م‌و وه‌به‌رهێنان دوورخراوه‌ته‌وه ،له هه‌موو بواره‌کانى تێکۆشانى سیاسى ،ئابوورى، کۆمه‌اڵیه‌تى ،کلتورى‌و هه‌موو بواره‌کانى ژیان. ده‌مه‌وێت باس له به‌هارى عه‌ره‌بى ،به‌تایبه‌ت له‌ناویدا سه‌رهه‌ڵدانى سالێ پارى گه‌له‌که‌مان له پارێزگاى سلێمانی‌و ده‌وروبه‌رى .ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانانه‌ى له واڵته عه‌ره‌بیه‌کانى وهک لیبیا‌و میسر‌و زۆربه‌ى واڵتانى دیکه روویدا بهره و ئه‌نجامێک ڕۆیشتن‌و گه‌ل توانى ئه‌و دهسهاڵته دیکتاتۆرانه‌ى به‌ده‌یان ساڵبوو ده‌یچه‌وساندنه‌و‌ه بیڕۆخێنێت .له هه‌موو سه‌رهه‌ڵدانه‌کاندا ژن ڕۆڵێکى گه‌وره‌ى بینیو قوربانى زۆریدا ،به‌اڵم ژن وهک پێشه‌نگى فکرى ڕێگاى ڕۆڵگێرانى پێنه‌درا‌و هیچ فه‌لسه‌فه‌‌و ئایدیۆلۆژیایه‌کى ئاڵته‌رناتیف لهپشت ئه‌م سه‌رهه‌ڵدانانه‌و‌ه نه‌بوو بۆیه وهک ئه‌وه‌ى دایک کرای‌ه قوربانى ،گه‌لیش بووه قوربانی ،ئه‌و به‌رهه‌مه‌ى به‌ده‌ستیکه‌وت هه‌مان ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌بوو که پێشتر دیکتاتۆرى له‌سه‌ر به‌ڕێوه‌ده‌بردن ،به‌اڵم ب ه تازه‌یی‌و به ره‌نگێک که هێشتا ده‌ستى به خوێنى گه‌ل سورنه‌بوو‌ه به‌شێوه‌یه‌کى دیار .واڵتى میسریش گه‌وره‌ترین نمونه‌ی‌ه بۆ ئه‌م دووباره‌کردنه‌وه‌ى مێژوو‌ه له ئه‌نجامى ئه‌م سه‌رهه‌ڵدانانه .له‌هه‌رێمه‌که‌ى خۆماندا و له پارێزگاى سلێمانى ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانانه‌ى ڕوویاندا ئه‌گه‌رچى به‌رخۆدانێکى زۆر پیرۆزى گه‌لبوون ،به‌اڵم نه‌توانرا بێجگه له هێنانه‌دى چه‌ند خاڵى بچو‌وکى گۆڕانکارى لهوانه ترسى ده‌سه‌اڵت له به‌رامبه‌ر گه‌ل، نه‌توانرا هیچ ئاڵته‌رناتیڤێکى سیسته‌ماتیکى به‌ڕێوه‌بردنى واڵت ئاوابکرێت‌و ته‌نها گورگه‌کانى سه‌ر خوانى گه‌لى زێده‌کرد .له‌م سه‌رهه‌ڵدانانه‌دا ژن ڕۆڵێکى کاراى بینیو وهک خۆپیشانده‌رێکى توڕه هات ه سه‌ر شه‌قامه‌کان‌و له سه‌راکانى ئازادى پاسه‌وانى ئازادى گرت ،به‌اڵم ده‌مانبینى هیچ گرنگیه‌ک ب ه ده‌نگى سه‌ربه‌خۆى ئه‌و ژنان‌ه نه‌درا ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى کێشه‌ى ژن له باشورى کوردستاندا له گێژاوى خنکانى کۆمه‌ڵگادایه‌‌و پێویستبوو یه‌کێک له‌و ماددانه‌ى داواکاریه‌کان دانانى یاسابوای‌ه بۆ پاراستنى مافه‌کانى ژنان ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى به‌گرنگ نه‌بینرا ئه‌وه‌بوو جارێکیتر ژن کرایهوه قوربانى ئه‌و ملمالنێ سیاسیانه‌ى پیاوه‌کان له نێوان خۆیاندا‌و له‌سه‌ر مێزى سیاسه‌تى پیاوساالرى که یه‌کێک له‌به‌ند‌ه بنگه‌ییه‌کانى قوربانیکردنى هه‌موو مه‌عنه‌ویاته‌کانى ژیان‌ه بۆ به‌رژه‌واندیه‌کانى خۆیان .یه‌کێک له‌و قوربانیه هه‌مییشه‌ییانه‌ش ژن ه له گۆڕه‌پانى سه‌رهه‌ڵدانه‌کاندا .ئه‌وه‌ى لێره‌دا گرنگه ئهوهیه بۆچى هه‌موو ئه‌و تێکۆشانانه‌ى به‌رامبه‌ر هێزه دیکتاتۆره‌کان کراون ئه‌نجامیان زۆر جیاوازتر نهبووه له دیکتاتۆره‌کان ،نمونه‌ى ههره به‌رچاویش شۆڕشه‌که‌ى قه‌زافى‌و ئه‌نجامه‌کانى بوو که هه‌موومان بینیمان .به‌ڕاى من چونکه خه‌تى سورى گه‌یشتن به ئازادى ئاوابوونى که‌سایه‌تى ژنى ئازاد‌ه بۆ ئاوابوونى کۆمه‌ڵگایه‌کى ئازاد .به‌اڵم هه‌موو ئه‌م شۆڕشانه به عه‌قڵیه‌تێکى پیاوساالرى ئاواکران بۆیه کۆتاییه‌که‌یان دووباره بوونه‌وه‌ى دیکتاتۆریه‌ت بووه .ئێمه‌ش له باشورى کوردستان ده‌بێت ئه‌و یاسایه‌ى ڕۆژگار به به‌ڵگه‌و‌ه بۆى نوسیوین که هه‌تا ژن ئازاد نه‌بێت کۆمه‌ڵگا ئازاد نابێت ،ئازادى ژن هه‌وێنى هه‌موو ئازادیه‌کانه .بۆیه هه‌تا وهک ساڵى ڕابردوو له سه‌راى ئازادی سلێمانیدا سوکایه‌تى به ()8ى مارس بکرێت داهاتووى تێکۆشانه‌کانمان له تێکۆشانى تاڵه‌بانى‌و بارزانیه‌کانمان جیاوازتر نابێت. له پێناوى گه‌یشتن به واڵتێکى ئازاد‌و پڕ یه‌کسانیو دادوه‌ریدا ده‌بێت ببین‌ه خاوه‌ن ئامانجى کۆمه‌ڵگایه‌کى دیموکرات‌و ئازادى ڕه‌گه‌زییو ژینگ‌ه پارێزى. سازدانی جوتیار فه‌تاح په‌یمان عیزه‌دین ئه‌ندام په‌رله‌مانى کوردستان له‌سه‌ر لیستی گۆڕان و ئه‌ندامی لیژنه‌ى مافی مرۆڤ ل ه په‌رله‌مان ،سه‌باره‌ت ب ه ڕه‌وشی ژنان ل ه هه‌رێمی کوردستان و توندوتنیژیه‌کانى سه‌ر ژنان و رۆڵى په‌رله‌مان تێیدا ،بۆ (چه‌تر) دواو ،وتى: سیستمى حوکمڕان ل ه هه‌رێم ته‌واو پیاوانه‌ی ه و تا ئێستا له‌م پرسه‌دا ده‌سه‌اڵت هه‌نگاوى نه‌ناوه.
چه‌تر :ره‌وشى ژنان و ئاستى توندووتیژیه‌کان له سه‌ریان له ئێستادا چۆن ده‌بینیت و رۆڵی
ده‌سه‌اڵت له که‌مکردنه‌وه‌یان له‌چ ئاستێکه؟ ـ ره‌وش���ى ژن��ان یه‌کێکه ل �هو ره‌وش��ان �هى، ده‌توانرێت به چه‌ق به‌ستوو ناویببه‌ین ،چونکه هه‌لومه‌رجى گۆڕانکارى تیایدا زه‌حمته، له کۆمه‌ڵگا ئێمه‌دا به‌شێوه‌یه‌کى گشتى توندوتیژى به‌شێکى گهوره له کلتورى ئێمه پێکده‌هێنێت و ب���ه‌رده‌وام و رۆژان���ه په‌یڕه‌و ده‌کرێت به‌رامبه‌ر ژن ،پیاو ،مناڵ ،ئاژه‌ڵ، له‌هه‌ر چوارچێوه‌یه‌کدا یاسا بونى نه‌بوو س����ه‌روه‌ر ن �ه‌ب��وو ،ت��ون��دوت��ی��ژى هه‌ڵده‌کشێت به‌تایبه‌تیش ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه ژن��ان ک�ه جگه لهوه رێخۆشکه‌رى کلتورى ههیه ،ئه‌م یاسا باوکانه‌یه‌ش جۆرێک له ره‌وای��ى پێده‌دات، به‌رده‌وامى هه‌موو ئه‌مانه‌ش که‌مته‌رخه‌مى و بێباکى ده‌سه‌اڵت نیشانده‌دات ،دهسهاڵته ده‌بێت به یاسا ئه‌و نه‌ریتانه قه‌ده‌غه‌بکات
ژنان
www.chatrpress.com
«کۆى سیستم ه سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌مان ل ه کوشتنى ژنان تاوانبارن»
په‌یمان عیزه‌دین :ئۆپۆزسیۆنیش له پرسى ژناندا نه‌یتوانیوه له‌بازن ه چه‌قبه‌ستوه‌کانى کۆمه‌ڵگا بێته‌ده‌ره‌وه که به هۆیانه‌وه ژنان توندوتیژیان به‌رامبه‌ر ده‌ک��رێ��ت ،ب �ه‌داخ �هوه تا ئێستا ل �ه‌م پرسه‌دا ده‌س �ه‌اڵت هه‌نگاوى ک��ردارى و کاریگه‌رى نه‌ناوه ،پرسى ژنان نه‌بۆته یه‌کێک له پرسه بنچینه‌یى و یه‌که‌مه‌کانى ده‌س���ه‌اڵت له هه‌رێمى کوردستاندا. چه‌تر :ئه‌ى له‌باره‌ى رۆڵى ئۆپۆزسیون له‌و پرسه‌دا چى ،ئه‌و تاچه‌ند هه‌نگاوى ناوه؟ ـ ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی��ش ن�هی��ت��وان��ی��وه ل���هو ب��ازن�ه چه‌قبه‌ستوانه ب��ێ��ت �ه‌ده‌ره‌وه ک�ه کۆمه‌ڵگا توشیهاتوه .س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه که‌مکردنه‌وه‌ى ت��ون��دوت��ی��ژی ئ��ه‌گ��ه‌رچ��ی ه�ه‌ن��گ��اوی��ش��ی ن����اوه ،ل����ه‌روى ت��ێ��ڕوان��ی��ن ب��ۆ پ��رس��ى ژن���ان. ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی��ش ل���ه ف���ه‌زای���ه‌ک���ى ت����رهوه نه‌هاتوه ،ئه‌وه‌ى پهیوهندى به‌و پرسه‌وه ههیه ئه‌مانگێرێته‌وه ب��ۆ پاشخانى فیکرى که چ��وارچ��ێ��وهی �ه‌ک ب��ۆ رۆڵ و ب��ه‌ش��دارى و ئ��ی��راده‌ى ژن��ان ده‌ستنیشانکردوه ،ئه‌مه‌ش هه‌موومانى پێوه گیرۆده‌ین و نه‌مانتوانیوه له مه‌سه‌له کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کاندا هه‌نگاوى گهوره بنێین ئ���ه‌وه‌ش وای��ک��ردوه بایه‌خى ئاراسته سیاسیه‌کان به ئۆپۆزسیۆنیشه‌وه روه و پرسه سیاسى و ئابوریه‌کان بێت. چ �ه‌ت��ر :ل �ه‌ب��اره‌ى رۆڵ���ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان له‌سه‌ر ب �ه‌ره‌وه‌پ��ێ��ش��ب��ردن��ى پ��رس��ى ژن ،ت���ا چ�ه‌ن��د هه‌نگاونراوه؟ ــ په‌رله‌مان هه‌نگاوی هه‌بوه بۆ که‌یسی ت��ون��دوت��ی��ژی دژ ب���ه‌ژن���ان ،ک���ارک���ردن بۆ پرسى ژن��ان پهیوهندى نیه به رێ��ژهى ژنان له په‌رله‌ماندا ،به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ى پهیوهندى به گرنگى پرسى ژن��ان�هوه ههیه ،به نیسبه‌ت ره‌وت��ى سیاسى فراکسیۆنه‌کان و ت �ه‌واوى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اوه ،ئ �هو ژن��ان �هى ل�ه په‌رله‌مانن نوێنه‌رایه‌تى ئاراسته‌یه‌کى سیاسى دیاریکراو ده‌که‌ن ،له قۆناغێکدا که ئۆپۆزسیۆن تازه‌یه له په‌رله‌مان و به‌ریه‌ککه‌وتنه‌کان له‌سه‌ر پرسه سیاسى و ئابوریه‌کان له لوتکه‌دایه، بۆیه ئ�هو پرسانه به‌شى شێرى به‌رکه‌وتوه له‌م خوله‌ى په‌رله‌ماندا ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا له‌م خوله‌ى په‌رله‌ماندا یاساى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى ت��ون��دوت��ی��ژى خ��ێ��زان��ى درک���را ک �ه یه‌کێکه ل�هو یاسا گرنگانه‌ى زۆر ب��اش رێگرى له توندوتیژى خێزانی کردوه ئه‌گه‌ر ژنان خۆیان بگه‌ڕێنه‌وه بۆى و له‌کاتى روبه‌ڕوبونه‌وه‌ى توندوتیژیدا سودى لێوه‌ربگرن. چه‌تر :به‌پێی ئ��ام��اره‌ک��ان توندوتیژى له هه‌ڵکشاندایه ،کێ له زیادکردنى رێ��ژهى توندوتیژیه‌کانى سه‌ر ژنان به به‌رپرسیارى یه‌که‌م ده‌زانیت؟
ـ هه‌رچه‌نده به‌پێى ئاماره‌کانى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى به‌دواداچونى توندوتیژى دژ به‌ژنان رێژه‌ى کوشتنى ژنان له‌مساڵدا له سااڵن که‌متره، به‌اڵم بونى ته‌نیا حاڵه‌تێکى کوشتنی ژنان جێى له‌سه‌ر وه‌ستان و مه‌ترسیه ،به‌بڕواى من کۆى سیستمى سیاسى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌مان تاوانباره ،به‌اڵم به‌رپرسیارێتى له ئه‌ستۆى ح��ک��وم�ه‌ت��دای�ه ،چونکه ب �ه پ��ل�هى یه‌که‌م حکومه‌ت به‌رپرسى یه‌که‌مه له پاراستنى سه‌ر و ماڵى هاواڵتیان و ژنانیش .وهک هاواڵتى ئه‌م ههرێمه پاراستنى ژیانیان ئه‌رکى ده‌وڵه‌ته ،چ له‌رێى سزادانى ئه‌نجامده‌رانى توندوتیژى و بکوژانى ژن��ان و چ له‌ڕێى داڵ���ده‌دان���ى ژن���ان ل�ه‌ک��ات��ى روب �ه‌ڕوب��ون �ه‌وه‌ى ه�ه‌ڕه‌ش�هو مه‌ترسیدا .سیستمى حوکمڕان ل �ه ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان��دا سیستمێکى ت���ه‌واو پ��ی��اوان�هی�ه ،راس��ت �ه ژن��ان ب���ه‌ش���داری���ی���ان ه���هی���ه ،ب���ه‌اڵم ب�ه‌ش��داری��ی�ه‌ک��ى روکه‌شییه، به ژماره بونیان ههیه ،به‌اڵم زۆر دورن ل�ه دروستکردنى بڕیاردا له حکومڕانێتیه‌کى وا پ��ی��اوان��ه‌ش��دا ،ن���ه‌ک ه �ه‌ر مافه‌کانى ژن��ان پ��ارێ��زراو نابن جگه له ( )3/8هه‌موو ساڵێک، رۆژێکیتر نابێت بۆ باسکردنى ژنان و مافه‌کانیان ،چونکه پرسى ژنان یه‌کێک نیه له‌و پرسانه‌ى جێى بایه‌خ و گرنگى ده‌سه‌اڵت بێت. چ���ه‌ت���ر :رۆڵ����ى رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ژن���ان و ک��اری��گ �ه‌ری��ان ل���ه ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا چ��ۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟ ـ له‌ئێستادا قسه‌کردن له‌سه‌ر توندوتیژیه‌کان زیاتربوه ،رێکخراوه‌کانى ژنان رۆڵیان هه‌بوه ل�ه‌س�ه‌ر هێنانه ده‌ره‌وه‌ى ئ �هو دی��اردهی��ه له چوارچێوه‌ى خێزان بۆ ناو کۆمه‌ڵگا ،بۆیه ئێستا زیاتر ده‌یبینین و هه‌ستى پێده‌که‌ین، راسته شێوازه‌کانى توندوتیژى گۆڕانکارى به‌سه‌ر هاتوه به‌پێى گۆڕانکارى له په‌یوه‌ندیه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و هۆکاره‌کانى گه‌یاندن. به‌اڵم توندوتیژى به‌رامبه‌ر ژنان بونى هه‌ر هه‌بوه و له‌وه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت که ژنان خاوه‌نى ئیراده‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆنین و له بیرى کۆمه‌اڵیه‌تیماندا ژن��ان پاشکۆ و موڵکى پیاون .به مافى ئه‌وى ده‌زانن چۆن له‌گه‌ڵى مامه‌ڵه‌بکات ،توندوتیژیش یه‌کێکه له‌و م��ام�ه‌اڵن�هى ئه‌نجامده‌درێت کاتێک ک���ه خ�����اوه‌ن م��وڵ��ک به گ��رن��گ��ى ب��زان��ێ��ت.
رێکخراوه‌کانى ژن��ان به دڵنیاییهوه کارى زۆری�����ان ک�����ردوه ،الن��ی��ک �ه‌م ده‌س��ه‌اڵت��ی��ان ناچارکردوه بۆ قسه‌کردن له‌سه‌ر پرسى ژنان، ئه‌گه‌ر بۆ روکه‌ش و ساڵى جارێکیش بێت، جگه له‌وه‌ى له سه‌ره‌تاى نه‌وه‌ده‌کانه‌وه کاریان له‌سه‌ر گۆڕینى ئه‌و یاسایانه‌کردوه که به هۆیانه‌وه سوکایه‌تى و توندوتیژى به‌رامبه‌ر ژنان ئه‌نجام ده‌درێت ،یه‌که‌م النه بۆ داڵده‌دانى ژن��ان رێکخراوه‌کانى ژن��ان ک��ردوی��ان�ه‌ت�هوه که ئه‌مانه ئه‌رکى ق��ورس و گرنگن پێى هه‌ستاون ،له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا گرنگه بزانین که‌مکردنه‌وه‌ى توندوتیژى به‌ته‌نیا ئه‌رکى رێکخراوه‌کانى ژن��ان نیه، ن�هه��ێ��ش��ت��ن��ى
دیارده‌یه‌کى کۆمه‌اڵیه‌تى واگ�هوره ئه‌رکى ده‌س�����ه‌اڵت و پ���ارت���ى س��ی��اس��ى و ت����ه‌واوى کۆمه‌ڵگه‌یه. چه‌تر :ئاستی ڕۆشنبیری ژنان له هه‌رێم تا چه‌ند ده‌بینیت؟ ـ��ـ ئاستی ڕۆشنبیری ژن��ان ب��اش�ه ،ب�ه‌اڵم ه��اوک��اری و هۆکاره‌کانى ب�ه‌رزک��ردن�ه‌وه‌ى ئه‌و ئاسته‌یه له‌الیه‌ن ده‌س�ه‌اڵت�هوه گرنگی پێنه‌دراوه ،به‌رزى یان نزمى ئاستى رۆشنبیرى ک�ه‌س��ێ��ک پ��هی��وه‌ن��دی��داره ب����ه‌وه‌ى تاچه‌ند هه‌لومه‌رجى خۆرۆشنبیرکردنى بۆ گونجاوه له خوێندنه‌وه و وه‌رگرتنى زانیارى جۆراوجۆر و تێکه‌ڵبون به ده‌وروبه‌ر...هتد .ئه‌گه‌ر هه‌بونى ئه‌و هه‌لومه‌رجانه بۆ ژنان به‌هه‌ندوه‌ربگرین ده‌بینین هیچ له‌باریه‌کى تیدا نیه بۆ ئه‌وه‌ى ژنان ئاستى رۆشنبیریانى پێ به‌رزبکه‌نه‌وه. ئه‌مه جگه ل �ه‌وه‌ى له بنچینه‌دا داواک��ارى له‌سه‌ر رۆشنبیربونى ژنان نیه و له کۆمه‌ڵدا سیفه‌تى خوازراو بۆ ژنان رۆشنبیرى نیه. بۆیه ژن��ان له‌گه‌ڵ نه‌بونى هه‌لومه‌رجى خۆرۆشنبیرکردن بۆیان پاڵنه‌ریشیان ن��ی�ه ل���هو روه‌وه و زی��ات��ر کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و ئه‌و سیفه‌ته خوازراوانه‌یا ده‌بات ک�ه زۆر دوره ل�ه دن��ی��اى سیاسه‌ت و رۆشنبیریه‌وه ،بۆ ئ �ه‌وه‌ى ئاستى رۆشنبیرى ژنانیش به‌رزبێته‌وه به‌ر له‌هه‌ر شتێک ده‌بێت ژنان خۆیان هه‌ست به‌گرنگى خۆ رۆشنبیربکه‌ن. له ژیانیاندا و ئه‌و بواره به یه‌کێک له پێویستیه‌کانى سه‌رکه‌وتنیانى ب��زان��ن ،ئ �هو ک��ات �هى ئ��ی��راده دروس������ت ب���ۆ زۆر له گ��ۆران��ک��اری �ه‌ک��ان دروستده‌بن.
ژنێکی شۆڕشگێر ،سه‌رکرده‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی
«ده‌توانین له‌قه‌ده‌مخێره‌وه پێشڕه‌وێتی و سه‌رکردایه‌تی و جوامێری ژنی کورد ببینین» ئاماده‌کار دانێر قه‌ره‌داغی قه‌ده‌مخێر ،ئه‌گه‌رچی له بنه‌ماڵه‌یه‌کی ناسراوی لۆره‌کان بووه ،ل ه هه‌مانکاتدا سه‌رکرده‌یه‌کی هه‌ڵکه‌وتوی مێژوو سه‌رمه‌شقی خه‌باتی به‌ره‌نگاری گه‌لی کورد بووه .چه‌ندین هه‌ڵوێستی نیشتیمانپه‌روه‌رانه‌ی ههبووه، رۆڵی به‌رچاوی هه‌بوو ه ل ه شۆڕشی کوردیدا ،توانیویه‌تی رۆڵی پێشڕه‌وێتی و سه‌رکردایه‌تی و جوامێری ژنی کورد ببێنێت ،سوپاساالری ههبووه، توانیویه‌تی به‌گژ واڵتی په‌هله‌وی و عوسمانیه‌کاندا بچێته‌وه.
ل���ه چ �ه‌ن��د رۆژى راب������ردوو س �ه‌ن��ت �ه‌ری هاوبه‌شی ل��ۆر له‌ژێر دروشمی «ژنێکی شۆڕشگێر ،س�ه‌رک��رده‌ی�ه‌ک��ی نه‌ته‌وه‌یی» ڤ��ی��س��ت��ی��ڤ��اڵ��ى ق���ه‌ده‌م���خ���ێ���ری س���ازک���رد، رۆژنامه‌ى (چه‌تر) له راپۆرتێکیدا رۆڵى ئه‌م ژنه تێکۆشه‌ره‌ى کورد ده‌خاته به‌رباس و له‌وباره‌وه سه‌رپه‌رشتیاری ڤێستیڤاڵه‌که
ده‌ڵێت «ده‌توانین له‌قه‌ده‌مخێره‌وه پێشڕه‌وێتی وس�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ی و جوامێری ژن��ی کورد ببێنین». ق �ه‌ده‌م��خ��ێ��ر ،ن����اوی ژن��ێ��ک �ه ل��ه ت��ای��ف�هی (ق���ه‌الوه‌ن���د) ک �ه یه‌کێک ل �ه باڵه‌کانی گ��رن��گ��ی ع �ه‌ش��ی��رهی (دری���ک���ون���د)ی له ن���اوچ���هی (ب���االگ���ری���وه)ی ل��ۆرس��ت��ان له رۆژهه‌اڵتی کوردستان ،ئه‌و که له ساڵی ()1278ی ه�ه‌ت��اوی وات �ه ( )112ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌دایکبووه .قه‌ده‌مخێر کچێکی دلێر ،جوان و بوێربوو که له شه‌ڕى تایفیدا پشتیوانی پیاوانی تایفه‌ی خۆیبووه .له س �ه‌ره‌ت��ای ده‌وران����ی پ�هه��ل�ه‌وی ل �ه ئ��ێ��ران، کاتێ سوپای رۆژئ��اوا ده‌رب��ازی لۆرستان ده‌بن ،له نێوان ئه‌وان و براکانی قه‌ده‌مخێردا شه‌ڕ و پێکدادانی خوێناوی رووده‌دات و لۆره‌کان دهبنه ئاسته‌نگ له به‌رده‌م هاتنه ن����اوه‌ی ئ���هو س��وپ��ای�ه ب��ۆ ه�ه‌رێ��م�ه‌ک�هی��ان. میرزاده قه‌ده‌مخێر ،کچه قاره‌مان و که‌ڵه سه‌رکرده‌یه‌کى شۆڕشگێڕى نه‌به‌ردى کورد ب��وو ،ش��ۆڕه‌س��وارێ��ک��ى زۆر ب �ه‌ج �ه‌رگ و دلێر و چاونه‌ترس بوو ،کورد و کوردستان په‌روه‌رێکى که‌م وێنه‌بوو ،کوردستانى له
گیانى و ژیانى الشیرنتر بوو .هیوا و ئاواتى م �ه‌ح��م��وود گ��وێ��ى ب �ه ن��ام �ه‌ک �هى ن���هدا و ئه‌وه‌بوو کورد و کوردستان له داگیرکه‌رانى به‌ده‌نگى داخوازییه‌که‌یه‌وه نه‌چوه .ئه‌م ژنه ڕه‌گه‌زپه‌رست و بێویژدان ڕزگاربکات .بۆ شۆڕشگێڕه له ساڵی ()1312ی هه‌تاوی ئه‌م ئامانجه له گیانبازى و له مردن سڵى کۆچی دواییکردووه. ن �ه‌ک��ردهوه .چیتر ج �ه‌ور و زوڵ��م و ناهه‌قى سیروان جه‌مال ،سه‌رپه‌رشتیاری ڤێستیڤاڵى و چه‌وسانه‌وه‌ى کوردى ،له‌الیه‌ن شاى ئێران قه‌ده‌مخێر ،له لێدوانێکیدا له یادی کۆچی ره‌زا شاه په‌هله‌وییه‌وه ،پێ قبووڵنه‌کرا ،که‌م دوای ( )80س��اڵ �هی ق�ه‌ده‌م��خ��ێ��ر وت��ى: بژى و که‌ڵبژى له ژیانى ژێرده‌ستى و دیلى ئ �هو ژنێکه توانیوێتی «پ�هی��ام��ی خۆی پێخۆشتر بوو ،بۆیه چه‌کى کوردایه‌تى و بگه‌یه‌نێته هه‌موو ب��اش��وری کوردستان» مه‌ردایه‌تى کرده شانى ،له ناوچه‌ى لوڕستان ته‌نها ل �ه جوگرافیایه‌کی دی��اری��ک��راودا له ڕۆژهه‌اڵتى کوردستاندا ،جاڕى ڕاپه‌ڕین نه‌ماوه‌ته‌وه .ئاماژه‌شى به‌وه‌کرد «ده‌توانین و شۆڕشى ڕاگه‌یه‌ندا ،ویستى سه‌ربه‌خۆیى له‌قه‌دمخێره‌وه پێشڕه‌وێتی و سه‌رکردایه‌تی لورستان ڕابگه‌یه‌نێت و جوامێری ژنی کورد ببێنین» چ رۆڵی به پێی هه‌ندێ زانیارى قه‌ده‌مخێر نامه‌یه‌کى ژن بینیوه ،رۆڵ��ی ه�ه‌ب��ووه سوپا س��االری بۆ شێخ مه‌حموودى حه‌فید ن��اردو‌ه باسى ههبووه توانیویه‌تی به‌گژ واڵتی په‌هله‌وی ئه‌و زوڵم و زۆر و ناهه‌قییه‌ى کردبوو که و ع��وس��م��ان��ی�ه‌ک��ان��دا ب��چ��ێ��ت�هوه ب���ه‌وه‌ش���هوه لێیان ده‌کرێ ،چۆنیش ره‌زا شاى په‌هله‌و‌ى ،ن �ه‌وه‌س��ت��اوه‌ت �هوه ن��ام�هی ب��ۆ شێخ مه‌حمود زۆر به نامه‌ردى و ن��اڕه‌وا شامراد خانى ناردووه کاری هاوبه‌ش بۆ کورد بکه‌ن .ئه‌و ک��اک��ى ک��وش��ت��ووه .ه���ه‌ر ل���هو ن��ام�هی�هدا له‌باره‌ى فێستیڤاڵه‌که‌ى که به‌ناوى قه‌ده‌مخێر ،داواى ل��ه ش��ێ��خ��ى ن �ه‌م��ر ک���ردب���وو که کردبویان ئه‌وه‌ى وت «ده‌مانه‌وێت کار بۆ سوپاکه‌یان بکه‌ن به‌یه‌ک و به‌یه‌ک هێزهوه هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان بکه‌ین و ئه‌و په‌المارى داگیرکه‌ران بده‌ن له ڕۆژهه‌اڵت که‌سایه‌تیه به‌ناوبانگانه زیندو بکه‌ینه‌وه». و ل�ه ب��اش��وورى ک��وردس��ت��ان��دا .ب��ه‌اڵم شێخ ه �ه‌ر ل�ه ڤێستیڤاڵه‌که‌دا ژن �ه گۆرانیبێژ
شیالن عوسمان« ،به‌گۆرانیه‌کی لۆری» پاش کوشتنی براکه‌ی و هاوسه‌ره‌که‌شی به‌شدارى فێستیڤاڵکه بوو ،له‌وباره‌وه وتى :سه‌رپه‌رشتی شۆڕشه‌که‌ی کردووه زیندانی زۆر خۆشحاڵم ڤێستیڤاڵێکی زۆر ج��وان ک���راوه ژنێکی ئیجگار چ��اون �ه‌ت��رس بوه ب���وو ،ه���ی���وادارم س��ااڵن �ه ک���اری ج���وان بۆ ش��اع��ی��ران و ن��وس�ه‌ران��ی ئ�ه‌وک��ات�ه شیعری ژنان بکرێت و رۆڵیان به‌رز رابگیرێت ،ئه‌و زۆریان به‌سه‌ردا هه‌ڵداوه له ئازایه‌تیدا. هه‌ستی خۆشحاڵی خ��ۆی ده‌رب���ڕی وتى :گرنگی ئ �ه‌م ڤێستیڤاڵه‌ی گ �ه‌ڕان��دهوه بۆ خۆشحاڵم به‌وه‌ی بۆ یه‌که‌مجار له‌سه‌نته‌ری «ئ���هو ت��وێ��ژی��ن�ه‌وان�هی ک���راوه ل �ه‌س �ه‌ری» لۆر به‌شداربوم به‌گۆرانی ل��ۆری ،چونکه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئ �ه‌م که‌ڵه ژن �ه به‌سه‌ربکاته‌وه ئیشێکی قور‌سه .ده‌خ��وازم توانیبێتم دڵی ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی بچێته ن��او پ�ه‌ڕه‌ک��ان��ی مێژوو به‌شێوه‌یه‌کی جوانترو کارامه‌تر. ئاماده‌بوانم خۆشکردبێت. دان���ا مه‌حمود مه‌جید ،ب �ه‌ره‌گ �ه‌ز ل��ۆری ،جه‌بار ی��اوه‌ر س�ه‌رۆک��ی سه‌نته‌ری ل��ۆری، میوانی ڤێستیڤاڵه‌که ،خۆشحاڵم ب�ه‌وه‌ی ده‌رب���اره‌ی خه‌باتی قه‌ده‌مخێر له مێژووی هاتوم بۆ سلێمانی به گرنگیزانی «رۆڵی ب �ه‌رگ��ری گه‌لی ک���وردا ،وت��ی :یه‌کێکه له‌و ژنه فه‌رمانده و شۆڕشگێرانه‌ی که‌له ناوداره‌کانی لۆر یاد ده‌کرێته‌وه». دک���ت���ۆر ن �ه‌رم��ی��ن ع���وس���م���ان ،ئ �ه‌ن��دام��ی سه‌ده‌ی پێشوو له جه‌نگی جیهانی یه‌که‌مدا س���ه‌رک���ردای���ه‌ت���ی ی �ه‌ک��ێ��ت��ی نیشتیمانی ت��وان��ی ف �ه‌رم��ان��ده‌ی ش��ۆڕش��ێ��ک��ی گ���هوره کوردستان ،ئاماژه‌ى به رۆڵی قه‌ده‌مخێر کرد بکات له لۆرستان دژی رژێمی په‌یره‌وی له مێژووی خه‌باتی گه‌لی ک��وردا ،وتى :په‌هله‌وی ،توانی ب�ه‌ره‌ن��گ��اری هێزه‌کانی قه‌ده‌مخێر ژنه کوردێکی ئازای به‌جه‌رگی پ��اش��ای پ�هه��ل�ه‌وی ببێته‌وه ،ج �ه‌ب��ار ی��اوه‌ر ب�ه‌ت��وان��ا و چ��االک��ی ک���ورده ،توانیویه‌تی پێیوایه گرنگه رۆڵی ژنی کورد ده‌ربخه‌ین حه‌کیمانه ک��اری خۆی بکات .وتیشی :بۆ خه‌ڵک ئامانجه‌که‌مان زیاتر «په‌یوه‌ندی ئه‌و ژنێکی زۆر ئازابووه «له ناو فیشه‌کی دروستکردنه له نێوان هه‌مو ناوچه‌کانی دوژمندا به‌رگری له کورد ک��ردووه« ،له کوردستان».
www.chatrpress.com
گه‌نجان
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌م ه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
گه‌نجانى گه‌رمیان ئه‌گه‌ر تا ()25ی شوبات
کارا
9
داواکارییه‌کانیان جێبه‌جێ نه‌کرێت ده‌ڕژێنه سه‌ر شه‌قام
بێریڤان محه‌مه‌د
«دادگاکانى هه‌رێم سه‌ربه‌خۆ نین و حزب و ده‌سه‌اڵت و به‌رپرس به‌ڕێوه‌ى ده‌بات»
گه‌نجانى کورد به ئیراده‌وه بۆ سه‌رکه‌وتن هه‌نگاو ده‌نێن
ئاماده‌کار پشتیوان وه‌نداوى رۆژى پێنج شه‌مم ه رێکه‌وتى()2/16 نوێنه‌رى ( )500گه‌نجى که‌الر کۆبوونه‌وه‌یه‌کیان له‌گه‌ڵ قایمقامى قه‌زاى که‌الر ئه‌نجامدا ،ناوه‌ڕۆکى کۆبوونه‌وه‌که‌شیان ل ه چوار خاڵدا خسته‌ڕوو ،ئاماژ ه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن ئه‌گه‌ر داواکاریه‌کانیان جێبه‌جێنه‌کرێت خۆپیشاندان ده‌که‌ن.
ل�ه س��اڵ��ی��ادی خۆپیشاندانه‌کانی ساڵی پ���اردا کۆمه‌ڵێک چ��االک��ی ده‌بینرێت ب��ۆ ده‌س��پ��ێ��ک��ردن �ه‌وه‌ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان ل�هو چ��وارچ��ێ��وهی �ه‌ش��دا گ�ه‌ن��ج��ان��ی گ�ه‌رم��ی��ان به‌یاننامه‌یه‌کیان باڵو کردهوه له‌و بارهیهوه نێچیرڤان گ �ه‌رم��ی��ان ،وت �ه‌ب��ێ��ژى گروپى گه‌نجانى که‌الر له‌باره‌ى کۆبوونه‌وه‌که‌ى رۆژى ()16ی مانگدا له‌گه‌ڵ جه‌الل شێخ نوورى قایمقامى قه‌زاى که‌الردا به (چه‌تر) ی راگ�هی��ان��د :ئێمه ل� ه ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ک�هدا ب �ه‌ن��اوى زی��ات��ر ل����ه( )500گه‌نجى ش��ارى که‌الر داواکارییه‌کانمان خست ه به‌رده‌ستى قایمقامى ق���ه‌زاى ک���ه‌الر ب �ه مه‌به‌ستى ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن��ى ت���اوه‌ک���و پ��ێ��ش ()25ى شوبات ،هه‌ڵبه‌ت ئه‌و داواکارییانه‌ى ئێم ه ل ه به‌رژه‌وه‌ندى هه‌موو الیه‌ک بووه ک ه خۆى ل ه چوار خاڵى گرنگ ده‌بینییه‌وه که بریتین له ده‌ستگیرکردن و دادگایکردنى بکوژانى شه‌هید و برینداره‌کانى ()25ى شوبات و جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم و سه‌ربه‌خۆکردنى دادگاکان و ڕێزگرتن ل ه یاسا و دابینکردنى موچه‌ى پێویست بۆ ئه‌و که‌سانه‌ى ک ه له()25ى شوبات بریندار کراون و ئێستا تواناى کارکردنیان نه‌ماوه. «ت��ا ئێستا بکوژان له‌به‌رده‌مى خ��اوه‌ن و ک �ه‌س و ک��ارى شه‌هید و برینداره‌کاندا ده‌سووڕێنه‌وه» نێچیرڤان ئ��ام��اژه‌ی ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ش��ک��رد ک ه بهداخهوه تاوه‌کو ئێستا بکوژان له‌به‌رده‌مى خ������اوه‌ن و ک����ه‌س و ک�����ارى ش �هه��ی��د و برینداره‌کاندا ده‌س��ووڕێ��ن�هوه به‌بێ ئ�ه‌وه‌ى
«بکوژان به به‌رده‌می که‌سوکاری شه‌هیداندا دێن و ده‌چن» فۆتۆ :دلێر عه‌بدولڕه‌حمان
خۆیان ب ه تاوانبار بزانن و وتیشی :ئهوه چ �ه‌ن��د مانگێک ه ب �ه‌س �ه‌ر ئ���هو ب��ڕی��اره‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمدا تێپهڕبووه که‌چى ده‌ڵێى ه �ه‌ر س �ه‌رۆک��ى ئ �ه‌م هه‌رێم ه ن �ه‌ب��ووه ک ه بڕیارى دابێت. ن��اوب��راو ده‌رب�����اره‌ی ق��ه‌ره‌ب��وو ک��ردن �ه‌وه‌ی ب��ری��ن��داران��ی��ش وت����ی :ل����ه‌م خ��اڵ �هی��ان��دا ج �ه‌خ��ت��ى ت���ه‌واوم���ان خ��س��ت �ه‌س �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ى ده‌بێت لیژنه‌یه‌کى پزیشکى دادپه‌روه‌رانه پێکبهێنرێت ب��ۆ دی��اری��ک��ردن��ى رێ���ژهى برینداره‌کان برینداری وا ههیه له ده‌ست و پێ که‌وتووه که‌چى ()%10یان بۆ داناوه، ئه‌مه‌ش به‌هیچ شێوه‌یه‌ک مایه‌ى قبووڵ نیه ،ده‌بێت ب��ڕه موچه‌ى پێویستیان بۆ دابنرێت وه‌کو مانگانه‌یه‌ک. ئه‌و گه‌نجانه ئه‌وش ده‌خ�ه‌ن�ه‌ڕوو :هه‌موو که‌س و الیه‌ک ده‌زانێت که دادگاکانى هه‌رێم سه‌ربه‌خۆ نین و حزب و ده‌سه‌اڵت و ب�ه‌رپ��رس ب �ه‌ڕێ��وهى ده‌ب���ات و ب�ه قسه‌ى ئه‌وان بهڕێوه ده‌چێت ،ئێمه داوامان کردوه یاسا سه‌روه‌ر بێت به‌جۆرێک هیچ که‌س و الیه‌نێک نه‌توانێت ده‌ست وه‌ربداته نێو
دادگاکانه‌وه. هه‌روه‌ها وته‌بێژى گروپى گه‌نجانى که‌الر، له باره‌ى هه‌ڵوێستى قایمقامى قه‌زاى که‌الر و به ده‌نگه‌وه چوونى داواکارییه‌کانیان، رایگه‌یاند ج �ه‌الل شێخ ن��ورى قایمقامى ک���ه‌الر ب�ه‌ڵ��ێ��ن��ی��دا ه���ه‌ر رۆژى ()16ی مانگ داواکارییه‌کان به نووسراوێک به‌رزده‌کاته‌وه بۆ سه‌رپه‌رشتیارى ئیداره‌ى گه‌رمیان و له‌وێشه‌وه بۆ سه‌رووتر. له‌باره‌ى جێبه‌جێکردنى ئه‌و خااڵنه‌ی له داواکاریه‌که‌دا باس کراوه قایمقام وتى: له‌باره‌ى خاڵى یه‌که‌مه‌وه پشتگیرى ته‌واو خۆى بکات له‌گه‌ڵ خاڵى دووه‌مدا ،خاڵى سێیه‌میش له‌ده‌سه‌اڵتى ئه‌ودا نییه ،هه‌روه‌ها قایمقامى قه‌زاکه ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد که له ب��اره‌ى خاڵى چ��واره‌م که راسته و ده‌بێت ئه‌و لیژنه‌یه هه‌ڵبوه‌شێته‌وه و سه‌ر له نوێ لێپێچینه‌وه‌یه‌کى پزیشکى دادوه‌رانه داب��ن��رێ��ت و م��ووچ �هى ک �ه‌م ئ �ه‌ن��دام��ان و شه‌هیدانى ()25ى شوبات ببڕدرێته‌وه. ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان گ���ه‌رم���ی���ان���ى ،ل����ه ب�����اره‌ى ئ��ه‌گ��ه‌رى جێبه‌جێنه‌کردنى ن��اوه‌ڕۆک��ى
داواکارییه‌کانیان له الیه‌ن ئیداره‌ى که‌الر و گه‌رمیانه‌وه جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه :ئه‌گه‌ر بێت و تاوه‌کو ()25ى ئه‌م مانگه سه‌رجه‌م خاڵى نێو داواکاریه‌کانمان جێبه‌جێنه‌کرێت ئهوه خۆپیشاندان ئه‌نجامده‌ده‌ین و ده‌ڕژێینه سه‌ر شه‌قام و به‌هیچ شێوه‌یه‌کیش واز له خۆپیشاندان ناهێنین. «چ�ه‌ن��د مانگێکه ب�ه‌س�ه‌ر ئ �هو ب��ڕی��اره‌ى سه‌رۆکى هه‌رێمدا تێپهڕبووه که‌چى ده‌ڵێى ه �ه‌ر س �ه‌رۆک��ى ئ �ه‌م ههرێمه ن �ه‌ب��ووه که بڕیارى دابێت» ه��ه‌روه‌ه��ا ج���ه‌الل شێخ ن���ورى قایمقامى ق���ه‌زاى ک���ه‌الر ل �ه‌ب��اره‌ى ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ک�هى له‌گه‌ڵ نوێنه‌رى گروپى گه‌نجانى که‌الر سه‌باره‌ت به داواکارییه‌کانیان که خۆى له ( )4خاڵدا ده‌بینێته‌وه ،قایمقامى که‌الر به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئه‌و داواکارییه‌ى گه‌نجانى که‌الر هه‌یانبوو له‌و ( )4خاڵه‌دا ئێمه نووسراومان له ئیداره‌ى گه‌رمیان کرد و داواکانمان گه‌یانده ئ�ه‌وان ،چونکه له سه‌رووى ئێمه‌ن و له‌وێشه‌وه به‌رزده‌کرێته‌وه ب��ۆ س���ه‌رووت���ر و ئێمه ت�ه‌ن��ه��ا ده‌ت��وان��ی��ن
تێکۆشانى ئازادى خوازانه‌ى گه‌نجان له هه‌ڵکشاندایه ،هه‌ر رۆژ شێوازێکى خه‌بات ده‌گرنه به‌رو له به‌رامبه‌ر داگیرکه‌ران ڕێپێوان ده‌که‌ن و به پیاده چه‌ندین شار ده‌بڕن ،تا به داگیرکه‌رانى کوردستان و به دنیا بڵێن ئیتر به‌سه کوشتنى کورد و پالنگێڕى و گه‌له‌کۆمه‌ى نێوده‌وڵتیه‌کان له‌سه‌ر کورد و له ساڵى ڕابردوو گه‌نجانى شاره‌کانى باشورى کوردستان به ڕێپێوانى چه‌ند رۆژه له هه‌ولێر و سلێمانیه‌وه تا سه‌ر چیاکانى قه‌ندیل رۆشتن دژ به هێرشه‌کانى تورکیا و ئێران بۆ سه‌ر گه‌ریالکان ،له رۆژانى رابردوو زیاتر له ( )40گه‌نج به ڕێپێوانى سێ رۆژه له شارى سلێمانیه‌وه تا هه‌ولێر رێیانپێوانیان له به‌رامبه‌ر ده‌ستگیرکردن و گۆشه‌گیرکردنى به‌ڕێز ئۆجه‌الن و کۆمه‌ڵکوژیه‌کانى سه‌ر گه‌لى کورد ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى ده‌بینین له ته‌واوى خۆپیشاندانه‌کان که له‌سه‌ر پرسه نه‌ته‌وه‌یه‌کان رێکخراوه ئه‌وان هێزى رێکخه‌ر و پێشه‌نگ بوون ،سه‌رهه‌ڵدانى خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوباتى پار ساڵیش ،که دژ به زوڵم و سته‌م و نا عه‌داله‌تى حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کانى هه‌رێمى کوردستان کرا ،هێزى پێشه‌نگ و قوربانیده‌ریش تێدا هه‌ر گه‌نجان بوون ،گه‌نجان له ئێستادا له‌هه‌رکات زیاتر گوڕیان به تێکۆشانى خۆیان داوه و به هه‌ر جۆر رۆژانه چاالکیه‌کانیان زیادده‌کات ،وه‌گه‌ڕخستنى ئه‌م خه‌باته مه‌ده‌نیه‌ى گه‌نجانى کورد نه ته‌نها باشورى کوردستان ،به‌ڵکو له هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان و له ئه‌وروپاش زۆر به باشى هه‌ستی پێده‌کرێت .ئه‌مه‌ش نیشانده‌رى چه‌ندین راستین. راستى تێکۆشانى گه‌نجان هه‌ستکردن به به‌رپرسیارێتى ئه‌وان نیشانده‌دات له ئاست نه‌ته‌وه‌که‌یان و له‌ئاست مێژوو ،ساڵه‌هایه به جۆره‌ها شێوه توانا و ئیراده‌ى گه‌نجانى کورد سه‌رکوت ده‌کرێت و هه‌وڵى داگیرکارى رژێمه یه‌ک له دوای یه‌که‌کانى عێراق و تورکیا و ئێران و سوریا، بێهۆشکردن و بێئیراده‌کردنى گه‌نجان بوه تا نه‌توانن خاوه‌ندارى له گه‌لى خۆیان بکه‌ن دژ به زوڵم و سته‌م و قڕکردنى کوردان .چونکه ئه‌وان باش ده‌زانن گه‌نجان هێزى گه‌لن و گه‌ر ئه‌وان سه‌رکوت بکرێن پالنه‌کانیان بۆ له ناوبردنى کوردان ئاسته‌نگى و به‌ربه‌ستى نایه‌ته‌رێ ،هه‌روه‌ها تێکۆشانه‌کانى گه‌نجان نیشانده‌رى ئه‌و راستیانه‌ن که چه‌ندین ساڵه له هه‌رێمى کوردستانیش به ئاگایانه هه‌وڵى شێواندنى ده‌دراوه ،تا ئه‌مڕۆکه ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێمى کوردستان به ناوى ئه‌وه‌ى گه‌نجان ئاینده‌ى کۆمه‌ڵگان ،له تێکۆشان دوریان خستونه‌وه و له بڕیار له تێکۆشان بۆ نوێکردنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگا و له هاتنه پێشه‌وه بۆ ده‌رخستنى ئه‌و توانا و هێزه‌ى که له‌واندا ههیه سه‌رکوتکراون ،هه‌رکات پارته ده‌سه‌اڵتداره‌کان ویستویانه خستویانه‌ته جوڵه ،به‌اڵم دواتر ئه‌و نوخبه دهسهاڵتداره که زۆرینه‌یان سه‌ره‌ڕاى زۆرى ته‌مه‌ن و که‌مبونه‌وه‌ى توناکانیان چه‌ندین پۆستی بااڵیان له‌سه‌ر خۆیان تاپۆ کردوه گه‌نجانیان خستۆته‌وه و په‌راوێزه‌وه ،له کایه سیاسیه‌کان دوریان خستونه‌ته‌وه و وایان به‌سه‌رهێناون ،خه‌ونى ههره گه‌وره‌یان بچوک بکه‌نه‌وه بۆ دامه‌زراندن له فه‌رمانگه‌یه‌کى حکومى یان ده‌سکه‌وتێکی بچوکى مادى و به هه‌موو شێوازێک دوربن له به‌ها مه‌عنه‌وى و ئیراده‌یه‌کى شۆرشگێڕى ،هه‌ر ئه‌م تێکۆشانه شۆرشگێڕیه‌ى که ماوه‌ی یه‌ک دوو ساڵه له‌ناو گه‌نجانى باشورى کوردستان به‌تایبه‌ت سه‌رى هه‌ڵداوه بۆ ئه‌وان پێناچێت جێی ڕه‌زامه‌ندى یان قبوڵ بێت و به پێی کاردانه‌وه‌کانیان له لێدان و سه‌رکوت و کوشتنى چه‌ندین گه‌نج له‌و خۆپیشاندان و سه‌رهه‌ڵدانه‌ى که له باشور به‌ڕێوه‌چوه ،به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت ،گه‌نجان ئێستا له ئاستێکى باشدا گوریان به تێکۆشانیانداوه و تا ئاستێکى باش زۆرێکیان درکیان به هێز و به ئیراده‌ی خۆیان کردوه ،ته‌نها یه‌کخستنى ریزه‌کانیان ماوه و پێویستیان به رێکخستنى خۆیانه تا دور له نائومێدى و شکست ،هێزیان بێته چه‌ند ئه‌وه‌نده‌و به پالن یه‌کریز باشتر و باشتر بهره و ژیانێکى ئازاد و پڕ واتا و سه‌رکه‌وتن هه‌نگاو بنێن.
له‌سه‌ر ئه‌و خاڵه قسه بکه‌ین که یه‌کێک ل�هو ( )4خاڵه ئه‌ویش ب �ه‌دواداچ��وون بۆ لیژنه‌ى پزیشکیه ،چونکه به پێى راپۆرتى ئه‌و لیژنه پزیشکییه‌ى که پێشتر دانرابوو ئه‌و که‌سانه‌ى که له ()25ى ساڵى پاردا له ک�ه‌الر برینداربوون ئ�هوه نایانگرێته‌وه
ک �ه م��وچ�هی��ان پ��ێ��ب��درێ��ت ،ب��ۆی�ه ئێمه‌ش کار بۆ پێداچوونه‌وه‌ى کارى ئه‌و لیژنان ه ده‌ک �هی��ن �هوه ،ب �ه‌اڵم به‌نیسبه‌ت ئ �هو ()3 خاڵه‌که‌ى تر له ده‌س�ه‌اڵت��ى ئێمه‌دا نیه، چونکه ئهوه سه‌رتاسه‌رى ههرێمه نه‌وه‌ک ته‌نها که‌الر».
گه‌نجانی واڵتپارێز پرۆتستۆی زیندانی‌کردنی ئۆجه‌الن ده‌که‌ن گه‌نجان :له‌و باوه‌ڕه‌داین ساڵى ( )2012ساڵى ئازادکردنى ئۆجه‌النه
ئاماده‌کار هه‌نگاو هاشم دوانیوه‌ڕۆى ڕۆژى چوارشه‌ممه گه‌نجانى واڵت پارێز که به‌شێکیان له شارى سلێمانیه‌وه ڕێگه‌یه‌کى ( )180کیلۆمه‌تریان به‌پێ بڕیبوو گه‌یشتنه شارى هه‌ولێر و خۆپیشاندانێکیان بۆ به‌رده‌م باره‌گاى نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان سازکرد به‌مه‌به‌ستى ئازادکردنى عه‌بدواڵ ئۆجه‌النى ڕێبه‌رى پارتى کرێکارنى کوردستان.
گه‌نجانى واڵت پارێز یادى ( )15ساڵه‌ى ده‌ستگیرکردنى ع�ه‌ب��دواڵ ئۆجه‌النیان به خۆپیشاندان ک��ردهوه و داواشیان له ن�ه‌ت�هوه یه‌کگرتوه‌کان ک��رد هه‌نگاوى ئه‌رینى بنێ بۆ ئازاد کردنى ئۆجه‌الن، ئاماژه‌شیان ب���ه‌وه‌دا خۆپیشاندانى له‌م ج��ۆره‌ی��ان بۆ ڕاکێشانى سه‌رنجی ڕاى گشتی جیهانه. خۆپیشاندانه‌که به دروشه‌مه‌کانى (شه‌ڕ شه‌ڕ بۆ ئازادى شه‌ڕ)( ،ئه‌ردۆغان باش بزانه ئاپۆ هێڵى سورمانه) ئه‌نجامدراو، ی��اداش��ت��ێ��ک پ��ێ��ش��ک �ه‌ش ب���ه ن���ه‌ت���هوه یه‌کگرتووه‌کان کرا وتارى چه‌ند الیه‌ن و که‌سایه‌تیه‌ک له خۆپیشاندانه‌که‌دا خوێنرایه‌وه.
له بازگه‌ى که‌سنه‌زان ڕای��ان گرتین و دا به نوسینه‌گه‌ى نهتهوه یه‌کگرتوه‌کان، چه‌ند کاتژمێرێک وه‌ستاین پرۆتستۆى نه‌یانهێشت ڕێپێوانه‌که ته‌واو بکه‌ین ئارى شێخانى ،ئه‌ندامى گروپى گه‌نجانى زیندانى کردنى ئۆجه‌الن و ئه‌و ڕۆژه واڵت پارێزى کوردستان ،به (چه‌تر)ی ڕه‌شه‌مان کرد. ڕاگه‌یاند :خۆپیشاندانه‌که‌مان له ( )13ئ���هو ئ��ه‌ن��دام��هی گ��روپ��ی گه‌نجانی ی مانگ له پێش زانکۆى سلێمانى واڵتپارێزی کوردستان ئه‌وه‌شی خسته ده‌ستى پێکرد به دروشمى ئ��ازادى بۆ ڕوو ،ئێمه وه‌کو گه‌نجانى واڵت پارێز ئ��ۆج�ه‌الن و وه‌ستاندنى کۆمه‌ڵکوژی له‌م ڕێپێوانه‌مان ده‌مانویست به ڕای ب��وو ،بۆ ناساندنى س �ه‌رۆک ئاپۆ بیر گشتى و ج��ی��ه��ان بڵێین ک �ه ئ�ه‌م��ڕۆ و ب��اوه‌ڕه‌ک��ان و شۆرشه‌کانى نزیکه‌ى ڕه‌شترین ڕۆژه له مێژوى مرۆڤایه‌تیدا، ( )100کتێبمان دا به قوتابیانى زانکۆ چونکه ب �ه‌ده‌ی��ان دهوڵ���ه‌ت ب�ه‌ش��دارب��وون و سه‌رۆکایه‌تى زانکۆى سلێمانى ،له‌وێوه ل �ه گ��رت��ن��ى که‌سێکى ئ��ازادی��خ��واز و هه‌مان ڕۆژ کاتژمێر ( )10نزیکه‌ى دیموکراسی خ��واز ،ئۆجه‌الن ده‌یه‌وێت ( )50-20گه‌نج به‌ڕێ که‌وتین به‌پێ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى دیموکراسی بنیات بۆ هه‌ولێر و ()15ى مانگ گه‌یشتینه بنێت ،به‌اڵم که‌سانى دڵ ڕه‌ش نه‌یانهێشت ئه‌و که‌سه به‌رده‌وام بێت له‌خه‌بات ،بۆیه هه‌ولێر. ئارى وتیشى :له ڕێگه‌دا له شارۆچکه‌ى داوام��ان کرد به‌زوترین کات ئۆجه‌الن دوک��ان و کۆیه وه‌ستاین ،خه‌ڵکانێکى ئازاد بکرێت ،ئه‌گینا ئێمه وه‌کو گه‌لى ه سلێمانیه‌و ه بۆ هه‌ولێر چوون فۆتۆ :سیروان محه‌مه‌د ه پێ ل گه‌نجانی واڵتپارێزی کوردستان ب زۆر پ��ێ��ش��وازی��ان ل��ێ��ک��ردی��ن و ده‌س��ت کورد و گه‌نجانى واڵت پارێز به تایبه‌تى خۆشیان لێکردین ،ب �ه‌اڵم ل�ه بازگه‌ى هه‌ڵوێست وه‌رده‌گرین. چ���اره‌س���ه‌ری و ه���اوس���ه‌رۆک���ى پ��ارت��ى ب��ک��ه‌ن ک���ه ژم���اره‌ی���ه‌ک���ى ب���ه‌رچ���اوی له‌و باوه‌ڕه داین که ساڵى ( )2012ساڵى ئازادکردنى ئۆجه‌النه و داوامان ئهوهیه که‌سنه‌زان ڕای��ان گرتین و نه‌یانهێشت له‌الیه‌ن خۆیهوه په‌روین حسێن ،ئه‌ندامی چ��اره‌س �ه‌ر خوێندرانه‌وه و سه‌رجه‌میان ڕێپێوانه‌کانن. ڕێپێوانه‌که ته‌واو بکه‌ین ،وتیان «ده‌بێت ده‌سته‌ی کارگێڕی پارتی چاره‌سه‌ری پرۆتستۆى ده‌ستگیرکردنى ئاپۆیان کرد .له یاداشتێکیشیان بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان نه‌بنه کۆسپ بۆ کورد و ئازاد کردنى ب �ه ئۆتۆمبێلى ئێمه ب����ڕۆن» ،ب �ه‌اڵم وتی :بۆ ئیدانه کردنى ()15ى شوبات ئ��هو ئ �ه‌ن��دام �هی ده‌س��ت �هی کارگێڕی ک �ه وێنه‌یه‌کى ن��ێ��ردراوه ب��ۆ (چ�ه‌ت��ر) ڕێبه‌رى کورد عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن». قبوڵمان نه‌کرد ،چونکه هیچ مانایه‌کى که له‌م ڕۆژه‌دا عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ڕێبه‌رى پ���ارت���ی چ����اره‌س����ه‌ری ئ����ام����اژه‌ی بۆ داواک����راوه هه‌رچى زووه هه‌وڵى ئ��ازاد داواشیان له‌نه‌ته‌وه یه‌کگرتوه‌کان کرد، نه‌ده‌ما ڕێپێوانه‌که‌مان. گه‌لى کورد له الیه‌ن هێزى نێوده‌وڵه‌تیه‌وه ئ �ه‌وه‌ش��ک��رد ده‌س��ت��پ��ێ��ش��خ�ه‌رى گه‌نجان ک��ردن��ى ئ��ۆج��ه‌الن ب��درێ��ت ک �ه م���اوه‌ى ڕه‌وش���ی ئێستاى ئ��ۆج �ه‌الن له‌زینداندا �ک � �ێ � �دان � �ان � �ش � �ی � �ۆپ � خ ��را، � ��رک � ��ی � ��گ � ��ت � س ه د ���ر � دوات ���دا � ش ه و ه ��� � ب ن����اوب����راو ئ����ام����اژه‌ى کارێکى باش بوو له کات و ساتێکى ( )200ڕۆژه له زیندانى تاکه که‌سیدایه بخرێته ڕوو و تورکیا دووباره ئۆجه‌الن هه‌رچۆنێک بووه گه‌یشتینه هه‌ولێر و له‌گه‌رمیان و سلێمانیه‌وه ب��ۆ ب��ه‌رده‌م وه‌ه��ادا که له هه‌موو الیهکهوه هێرش و هیچ هه‌واڵێکى ل �ه‌ب��اره‌وه نازانرێت ،دادگ��ای��ی ب��ک��ات�هوه و ئ���ازادى بکات، پێشوازی باشمان لێکرا و ڕێپێوانه‌که‌مان باره‌گاى نهتهوه یه‌کگرتوه‌کان له هه‌ولێر ،دهکرێته سه‌ر گه‌لى کورد ،گه‌نجانیش بۆیه نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان به‌رپرسه له‌و هه‌روه‌ها نهتهوه یه‌کگرتوه‌کان کردارى ئ �ه‌ری��ن��ى ه�ه‌ڵ��ب��گ��رێ��ت ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌رى ب����رد ب���ۆ ب�������ه‌رده‌م ب����اره‌گ����اى ن���ه‌ت���هوه له خۆپیشاندانه‌که‌دا وتارى ئه‌نجومه‌نى وهک پێشه‌نگى واڵت به هه‌ماهه‌نگى پێشێلکاریه. یه‌کگرتوه‌کان له هه‌ولێر ،یاداشتێکمان ژنان و گه‌نجانى واڵت پارێز و پارتى ژنان توانیان ڕۆڵى سه‌ر شانیان جێبه‌جێ له یاداشته‌که‌دا ئه‌وه‌ش هاتووه« ،ئێمه کێشه‌ى کورد.
www.chatrpress.com
ھﻮﻧﻪر و وێﮋه
ﺳﺎڵﯽ دووهم ژﻣﺎره ٩٣ دووﺷﻪﻣﻪ ١ - ٢٠١٢/٢/٢٠ی رهﺷﻪﻣێ ٢٧١١
ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎﮐﺎﻧﯽ ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﯽ ﺑﻪ ﭼﯚڵﯽ دهﺑﯿﻨﺮێﻦ
١١
ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﻪﮐﯽ ﻓﯚﺗﯚ :ھﻮﻧﻪری ﻓﯚﺗﯚ ھﻪژار دهﮐﻪوێﺖ ھﻪروهک ﭼﯚن ﺷﺎﻧﯚ ھﻪژار ﮐﻪوﺗﻮوه :
ﺋﺎﻣﺎدهﮐﺎر داﻧێﺮ ﻗﻪرهداﻏﯽ
ﺑﻪوﺗﻪی ﺋﻪو ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪراﻧﻪی ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎی ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﯿﺎن ﮐﺮدۆﺗﻪوه ﺋﻪﮔﻪر ھﻪر ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎﯾﻪک ﮐﻪﺳێﮑﯽ ﺑﻪر ﭘﺮس ﻟﻪ ﭘﺸﺘﯿﻪوه ﻧﻪﺑﯿﺖ، ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﯚڵﯽ دهﺑﯿﻨﺮێﺖ، ھﻪﻧﺪێﮑﯿﺶ ﭘێﯿﺎﻧﻮاﯾﻪ ﺋﺎﺳﺘﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﺧﻪڵﮑﯽ ﻻوازه وﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﭼێﮋ ﻟﻪ ھﻮﻧﻪری ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺒﯿﻨﻦ،ﻟﻪم راﭘﯚرﺗﻪى )ﭼﻪﺗﺮ(دا ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪرێﮏ ﺑﺎﺳﻠﻪوه دهﮐﺎت »ﺧﻪڵﮑﯽ ﺗﺎﻗﻪﺗﯽ ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎی ﺗﺎک ﻓﯚﺗﯚی ﻧﯿﻪ«.
ﺳﻪرﮐﯚ زهﻣﺎن ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪر ،ﮐﺮدﻧﻪوهی ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎ ﺑﯚ ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪراﻧﯽ ﮐﻮرد ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺷﺎری ﺳﻠێﻤﺎﻧﯽ ،ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺷــﺎری ھﻮﻧﻪر و رۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﻧﺎﺳﺮاوه ﺑﻪ ﮔﺮﻧﮓ ﻧﺎودهﺑﺎت .ﺳﻪرﮐﯚ ،وﺗﯽ: دهﺑﯿﻨﯿﻦ ﺋﯿﺸﯽ ھــﻮﻧــﻪری ﺟﻮاﻧﮑﺮاوه ﻟــﻪ ھــﻪﻣــﻮو ﺑــﻪﺷــﻪﮐــﺎن ،ﺑــﻪم ﺋــﻪوهی ﺟــێــﮕــﻪی ﺳــﻪرﻧــﺠــﻪ »ﺧــﯚﻣــﺎن ﻟــﻪﻧــﺎو ﺧﯚﻣﺎﻧﺪا ھﺎﺗﻮﯾﻦ ﺑﯚ ﺑﯿﻨﯿﻨﯽ ﻓﯚﺗﯚﮐﺎن ) ((٤٥دهﻗﻪﯾﻪ ﻟﻪم ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎﯾﻪم ﺗﺎ ﺋﯿﺴﺘﺎ )٤٥ ھﻪر رۆژﻧﺎﻣﻪﻧﻮس و ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪرهﮐﺎن دهﺑﯿﻨﻢ« ،ﻟێﺮه ﺑﯿﻨﻪری ﻓﯚﺗﯚﻣﺎن ﻧﯿﻪ. دهﯾﮕێﺮﻣﻪوه ﺑﯚ ﮐﯚﻣﻪڵێﮏ ھﯚﮐﺎر و ﯾﻪﮐێﮏ ﻟﻪو ھﯚﮐﺎراﻧﻪ »ﻧﻪﺑﻮﻧﯽ ﭼﺎﻻﮐﯿﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن رێﮑﺨﺮا و ﺣﮑﻮﻣﻪﺗﻪوه ﭘـــﻪره ﺑــﻪ ﮐــﺎرهﮐــﻪ ﻧــﺎدرێــﺖ« ﺗﻪﻧﮫﺎ ھێﺸﺘﺎ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﺎﯾﻪخ ﺑﻪ ھﻮﻧﻪری ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﯽ ﻧﺎدرێﺖ ﻟﻪﺑﻪر دۆﺳﺘﺎﯾﻪﺗﯽ و ﺑﺮادهراﯾﻪﺗﯽ دێﺖ رهﻧﮕﺎﻧﻪ ﺋﻪو ھێﻧﻪ ﺋﻪو ھﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪه ﻧﻪک وهک »ﻋﻪﺷﻘﯽ ﻓﯚﺗﯚ« ﺑێﺖ ،وت ﺑﺪات. دهﺗﻮاﻧﻢ ﺑڵێﻢ ﻟﻪﺳﻪدا ﺳﯽ ﺑﯿﻨﻪرهﮐﺎﻧﯿﺶ ﺑــﯿــﻨــﻪرێــﮑــﯽ ھــﻪﻣــﯿــﺸــﻪﯾــﯽ ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎ چ ﭘﻪﯾﺎﻣێﮑﯽ ﭘێﯿﻪ ،ﻟﻪوﮐﺎره ھﻮﻧﻪرﯾﻪـ ﻟــﻪ ﺋﯿﺸﻪﮐﺎن ﺗێﻨﺎﮔﻪن دهﺑــێــﺖ ﺋێﻤﻪ ھﻮﻧﻪرﯾﻪﮐﺎﻧﻪ ﻓــﺮود ﺑﺎﻗﯽ ﺷێﻮهﮐﺎر ،ﺋﻪو ﻟﻪ دهرهوهی ﺷﺎر ھﺎﺗﻮوه ﺑﯚ ﺳﻪﯾﺮی وهک ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪرهﮐﺎن ﺑﻪﺑﻪردهواﻣﯽ ﺋــﺎﻣــﺎژه ﺑــﻪوهدهﮐــﺎت ﭼێﮋ ﻟــﻪ ھﻪﻣﻮو ﭘــێــﺸــﻪﻧــﮕــﺎﯾــﻪﮐــﯽ ﻓــﯚﺗــﯚﮔــﺮاﻓــﯽ ﻟﻪ ﺑﯚﯾﺎن ﺷﯿﺒﮑﻪﯾﻨﻪوه .ﺑﻪم ﺋﻪﮔﻪر ﺑێﺖ ﺟﯚرێﮑﯽ ھــﻮﻧــﻪری دهﺑﯿﻨێﺖ ،وﺗــﯽ :ﺳﻠێﻤﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣﻨﻪ ﺳﻮرهﮐﻪ. وﺧﻪڵﮑﯽ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﻪ ﻓﯚﺗﯚ ﺋﺎﺷﻨﺎﮐﻪﯾﻦ »ﮐﺎری ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﯽ ﮔﻪررۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﺧﻪڵﮑﯽ ﺑــﻪدواداﭼــﻮﻧــﻰ ﻧﯿﻪ ،ﺋﻪﮔﯿﻨﺎ ﺋﻪوﮐﺎﺗﻪ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺋﯿﺸﻪﮐﺎن ﺗێﺪهﮔﺎت .ھـــﻮﻧـــﻪرﯾـــﺖ ﻧــﻪﺑــێــﺖ ﻧــﺎﺗــﻮاﻧــﯿــﺖ ﻟێﯽ ﻣﻦ ﺷێﻮهﮐﺎرم ﺟﺎرﯾﻮاﯾﻪ دێﻤﻪ ﺳﻠێﻤﺎﻧﯽ ﮐﺎﺗێ ﻣﻦ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﻪﺑﻢ ﺑﻪ ﻓﯚﺗﯚ ،ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ ﺗێﺒﮕﻪﯾﺖ« ھﻪرﺋﯿﺸێﮏ ﻟــﻪو وێﻨﺎﻧﻪ ﺳﻪﯾﺮی ﺋــﻪو ﻓﻠێﮑﺴﺎﻧﻪ دهﮐــﻪم ﺑﺰاﻧﻢ ﯾــﻪک ﻓﯚﺗﯚش ﺑﮕﺮم ﺑﻪﮐﺎﻣێﺮاﮐﻪم ،ﮐــﯚﻣــﻪڵــێــﮏ زاﻧـــﯿـــﺎری ﺗــﯿــﺎﯾــﻪ ﮔــﻪر ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎ ھﻪﯾﻪ ،ﺧﯚم ﺑﻪﺷﻮێﻨﯿﺎ دهﮔﻪرێﻢ ﺑــﻪم ﮐــێ ﺋـــﻪوهم ﻓــێــﺮدهﮐــﺎت دهﺑێﺖ ﺑﺎﮔﺮاوهﻧﺪێﮑﯽ ھﻮﻧﻪرﯾﺖ ﻧﻪﺑێﺖ ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ﻟﻪﻣﻪﺟﺎﻟﯽ ﻓﻪﯾﺴﺒﻮﮐﺎ ﻣﻦ ﺋﯿﺸێﮏ ﺑــودهﮐــﻪﻣــﻪوه دوای ﭼﻪﻧﺪرۆژێﮏ ﺧﯚم ﺧﯚم ﻓێﺮﺑﮑﻪم ،رێﮑﺨﺮاوهﮐﺎﻧﯿﺶ ﻟێﯽ ﺗێﻨﻪﮔﻪﯾﺖ. ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ۆرﮐﺸﯚپ و دهورات ﺑﮑﻪﻧﻪوه .ﻓﺮود ﺑﺎﻗﯽ ﭘێﯿﻮاﯾﻪ »ﺋﺎﺳﺎﯾﻪ ﺧﻪڵﮑﯽ ﻟﻪﺑﻪر ﻧﺎﺳﺮاوی ﺋﻪدى دهﮐﻪن. ﺗـــــﻪﺟـــــﺮوﺑـــــﻪی ﻧــــــــــــﺎوهوهی ﻓـــﯚﺗـــﯚ ﭼێﮋ ﻟﻪﭘێﺸﺎﻧﮕﺎ ﻧﺎﺑﯿﻨێﺖ« ،دهڵێﺖ :ﺋـــــﻪو ﺋـــــــﻪوهى ﺑــــﻪ ﭘــێــﻮﯾــﺴــﺖ ﺑــﯿــﻨــﻰ ﮔﺮاﻓﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﻪﭘێﯽ ﭘێﻮﯾﺴﺖ ﺋـــﻪوه ﻧﺎﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻪ ﺧــﻪڵــﮏ ﻧــﺎﯾــﻪت ﺑﯚ »ﻣــﺎﻣــﯚﺳــﺘــﺎی ھـــﻮﻧـــﻪر ﺧــﻮێــﻨــﺪﮐــﺎر ﻧﯿﻪ »ﺋﯿﺸﻪﮐﺎن ﻟﻪﯾﻪک دهﭼﻦ ،دهﺑێﺖ ﺳـــﻪﯾـــﺮی ،ﺗــﺎﮐــﯽ ﺋێﻤﻪ دادهﻧــﯿــﺸــێــﺖ ﻓــێــﺮﺑــﮑــﺎت ،ﭼــێــﮋ ﻟـــﻪ ﺗــﺎﺑــﻠــﯚﯾــﻪﮐــﯽ رێﮕﻪ ﺧﯚﺷﺒﮑﺮێﺖ« ﻓﯚﺗﯚ ﮔﺮاﻓﻪرهﮐﺎن ﺑﻪﻻی ﻓﯿﻠﻤێﮑﻪوه ﭼێﮋ ﻟﻪو ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎﯾﻪ ھــﻮﻧــﻪری وهرﺑــﮕــﺮێــﺖ« .ھﻪرﯾﻪﮐێﮏ ﻟﻪم وێﻨﺎﻧﻪ ﺑﺎﮔﺮاوهﻧﺪێﮑﯽ ﺧﯚی ھﻪﯾﻪ، ﺑـــﭽـــﻨـــﻪدهرهوه ﻓــﯚﺗــﯚﮔــﺮاﻓــﻪرهﮐــﺎﻧــﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨێﺖ. ﮐﺎرێﮑﯽ ھــﻮﻧــﻪری ﺑﻪﭼﻪﻧﺪﯾﻦ رۆژ دهﺑێﺖ ﺑێﯿﺖ ﻗﺴﻪی ﻟﻪﺳﻪر ﺑﮑﻪﯾﺖ ھﻪﺗﺎ دهرهوهش ﺑﮫێﻨﺮێﻨﻪ ﻧﺎوهوه ﺋﯿﺸﺒﮑﻪن. ﺳـــﻪرﮐـــﯚ ﺋـــﻪوهﺷـــﻰ وت:ﺗــــــﺎ ﺋێﺴﺘﺎ ﺧﻪرﯾﮑﯽ دهﺑﯿﺖ ﺳﻪﯾﺮهﮐﻪﯾﺖ ﺑﻪﯾﻪک رۆﺷﻨﺒﯿﺮی ھﻮﻧﻪرﯾﺖ ﻧﻪﺑێﺖ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﺖ ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎی ﻧــﻪﮐــﺮدۆﺗــﻪوه ﺑﻪﻧﯿﺎزه ﻟﻪ ﺳﺎﻧﯿﻪ ﺑــﻪﻻﯾــﺎ ﺗێﭙﻪردهﺑێﺖ و دهروات ﻗﺴﻪ ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺎری ھﻮﻧﻪری ﺑﮑﻪﯾﺖ. ﺋﺎﯾﻨﺪهدا ﻓﯚﺗﯚﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪﺑێ ﺋــﻪوهی ھﻪڵﻮێﺴﺘﻪﯾﻪک ﺑﮑﺎت ﺧﻪڵﮏ ﺗﺎﻗﻪﺗﯽ ﺳﻪﯾﺮی ﺗﺎک ﻓﯚﺗﯚی ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﺪا ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﯿﻨﻪراﻧﯽ ﻟﻪدهرهوهی و ﺳﻪﯾﺮی ﺑﮑﺎت .ﺑﻪﺑێﺌﻪوه ﺑﺰاﻧێ ﺋﻪم ﻧﯿﻪ ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﻓﯚﺗﯚ ﺳﺘﯚری ھﻪﺑێﺖ
»ﮐﻮاﻧێ ﮔﯚڕى ﺳﻪرﺑﺎزى ون؟« دهڵێﻢ: »ﮔﻪورهم ﻟﻪ ﮐﻪﻧﺎرى ھﻪر ﺟﯚﮔﻪﯾێ، ﻟﻪﺳﻪر ﺳﻪﮐﯚى ھﻪر ﻣﺰﮔﻪوﺗێ ﻟﻪﺑﻪردهرﮔﻪى ھﻪرﻣﺎڵﻰ ...ھﻪرﮐڵێﺴﻪﯾێ، ھﻪر ﺋﻪﺷﮑﻪوﺗێ. ﻟﻪﺳﻪر ﮔﺎ ﺑﻪردى ھﻪرﺷﺎﺧێ ﻟﻪژێﺮ درهﺧﺘﻰ ھﻪر ﺑﺎﺧێ، ﻟﻪم وﺗﻪ ﻟﻪﺳﻪر ھﻪرﺑﺴﺘﻪ زهﻣﯿﻨێ، ﻟﻪ ژێﺮ ھﻪرﮔﻪزه ﺋﺎﺳﻤﺎﻧێ، ﻣﻪﺗﺮﺳﻪ! ﮐﻪﻣێﮏ ﺳﻪرداﺧﻪو ﺗﺎﺟﻪﮔﻮڵﯿﻨﻪﮐﻪت داﻧێ! )ﭘﻪﺷێﻮ(ى ﺑﻪ ھﻪڵﻮێﺴﺖ ،ﺋﻪو دهﻣــﻪى ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﺎڵﻰ )(١٩٩٤دا دهﮔﻪڕێﺘﻪوه ﺑﯚ ﺑﺎوهﺷﻰ ﺷﯿﺮﯾﻨﻰ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﻰ ،دهﺑﯿﻨێﺖ ﮐﻮرد ﺧﻮێﻨﻰ ﮐـــﻮرد دهڕﯾـــﮋێـــﺖ واﺗـــﺎ ڕووﻧــﺘــﺮ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻢ ﻟێﻰ ﺷـــﻪڕى ﺑــﺮاﮐــﻮژﯾــﯽ ﻧــێــﻮان دوو ھێﺰه ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪﮐﻪى ﺋێﺴﺘﺎﯾﻪ. ﺷــﺎﻋــﯿــﺮﯾــﺶ ﺑــﻮێــﺮاﻧــﻪ ﺧــﺎﻣــﻪ و ھـــﺰر و ﺑﯿﺮ و زﻣــﺎﻧــﻰ ﻧــﻪﺗــﺮﺳــﺎوى ﺧـــﯚى ﺑــﯚ ﺗــﻪرﺧــﺎن دهﮐﺎت .وهﻟێ ﺷﺎﻋﯿﺮێﮑﯿﺶ ﻧﯿﯿﻪ ،ﺑﻪ ﭘﺎرهو ﭘــﻮول دهم ﭼﻪورﺑﮑﺮێﺖ وﯾــﮋداﻧــﻰ ﺑﻤﺮێﻨﻦ و ﺑﻪﺳﻪرﮐﺮدهﮐﺎﻧﺪا ھﻪڵﺒێﺖ و درۆ و دهﻟﻪﺳﻪﯾﺎن
ﺑﯚ ﺑڕازێﻨێﺘﻪوه ،رووﻧﯿﺸﻪ ﻓﺮه ﻟﻪ ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﻰ ﺋﻪو دهﻣﻪﯾﺶ ﻟﻪ ﺋﺎﺳﺖ ﺋﻪم ﻣﺎڵﮑﺎوﻟﮑﺎرﯾﯿﻪدا وهک ﭘێﻮﯾﺴﺖ ھﻪڵﻮێﺴﺘﻰ ﺟﻮاﻣێﺮاﻧﻪﯾﺎن ﻧﻪﺑﻮو! ﺑﻪم ﺋﻪوهﺗﺎ )ﭘﻪﺷێﻮ( ﻟﻪ ﭘێﺸﻪﮐﻰ ﮐﯚﻣﻪڵﻪ ﺷﯿﻌﺮى )ﺑــﺮاﮐــﻮژى(دا ﺋــﻪوه ڕادهﮔﻪﯾﻪﻧێﺖ: »ﺋﻪوهى ﻟﻪ دهﺳﺘﻢ ﺑﮑﺮێ و ﭘێﻢ ﺑﮑﺮێ دژى ﺑﺮاﮐﻮژى دهﯾﮑﻪم دهﯾڵێﻢ ،ھﯿﭻ ﺷﺘێ ﻻى ﻣﻦ ﭘﺎﮐﺎﻧﻪ ﺑﯚ ﺑﺮاﮐﻮژى ﻧﺎﮐﺎ ﮔﻪﻣﺎرﺗﺮﯾﻦ ﺷﻪڕ، ﻧﺎﻣﻪرداﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺷﻪڕ ،ﺑێ ﺷﻪرهﻓﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺷﻪڕ، ﺷﻪڕى ﺑﺮاﮐﻮژﯾﯿﻪ«. وه دهﯾﺸڵێﺖ »ﺋﺎزﯾﺰم ﺋﻪوهى ﺑﻪردهﺳﺘﺖ ﭘێﺶ ﺋﻪوهى ﺷﯿﻌﺮ ﺑێ ،ھﻪڵﻮێﺴﺘﻪ«. ﮐﻪ ﻟﻪ ﺷﯿﻌﺮێﮑﺪا دهڵێﺖ: ﮐﻪ ﺑﺮاﮐﻮژێﮏ دهﺑﯿﻨﻢ ﺑﺎوهڕﺑﮑﻪن ڕﺷﺎﻧﻪوهم دى، ﺗﺎ ﺑﻪﯾﺎﻧﻰ ھﻪﻧﺎﺳﻪ ﻧﺎدهم داﯾﻢ ﺋﻪﻣﺪﯾﻮ و ﺋﻪﻣﯿﻮ دهﮐﻪم ﺳﻪد ﻗﯚﻧﺎﻏﯿﺶ دوور ﮐﻪوﻣﻪوه ﺑﯚﻧﻰ ﻻﮐﻰ ﻣﺎﮐﻪرێﮑﻰ ﺗﯚﭘﯿﻮ دهﮐﻪم! ﺳﻪرﭼﺎوهﮐﺎن: ١ـ ﮔﻮڵﻪ ﺑﻪھﺎره ) ،(٢ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﺎﮐﻪ ﻣﻪﻣﻰ )(٢٠٠٣ ٢ـ ﺷــﻪرﻣــﯿــﻦ ﺋــﯿــﺒــﺮاھــﯿــﻢ ﻋــﻪزﯾــﺰ ،ﭘﻪﺷێﻮو ﺗﺎزهﮐﺮدﻧﻪوه ﻟﻪ ﺷﯿﻌﺮى ﮐﻮردﯾﯿﺪا )(٢٠٠٦
ﻓﯚﺗﯚ :ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪر ﮐﻮرد
ﻟﻪﭘێﺸﻪﻧﮕﺎدا ،ﺑﻪوﺗﻪی ﺋــﺎرام ﮐﻪرﯾﻢ، ﻓﯚﺗﯚ ﮔﺮاﻓﻪر ،ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﻓﯚﺗﯚ ﺳﺘﯚری ھﻪﺑێﺖ ﻟﻪﭘێﺸﻪﻧﮕﺎدا ،ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎی ﺗﺎک ﺑﯿﻨﻪری ﮐﻪﻣﻪ ﻟﻪ ﺋﯿﺴﺘﺎدا ﮐﻪ ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎ دهﮐﺮێﺘﻪوه ﻓﯚﺗﯚ ﺳﺘﯚری ﺑێﺖ ،ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﯚﺗﯚ ﻟﻪ وێﺒﺴﺎﯾﺘﻪﮐﺎن دهﺑﯿﻨﺮێﺖ ﺋﯿﺘﺮ ﭘێﻮﯾﺴﺖ ﻧﺎﮐﺎت ﻟﻪ ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎدا ھﻪﺑێﺖ، ھﻪر ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻓﯚﺗﯚ ﺳﺘﯚری ﺋﺎرام، وﺗــﯽ »ﺑــﯿــﻨــﻪر زﯾــﺎﺗــﺮ ﺑـــﻪﻻی ﺧﯚﯾﺪا رادهﮐێﺸێﺖ« ﺋﻪﮔﻪر ﻓﯚﺗﯚ ﭼﯿﺮۆﮐﯽ ﻟﻪ ﭘﺸﺘﻪوه ﺑێﺖ ﺋﻪوا دهﺗﻮاﻧێﺖ ﺑﯿﻨﻪری ﺑﺎﺷﯽ ھﻪﺑێﺖ ،ﺑﯚ ﺋــﻪوهی ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻦ ﺑﻪدهﺳﺖ ﺑێﻨێﺖ. ﻟﻪﻣﯿﺎﻧﯽ ﻗﺴﻪﮐﺎﻧﯿﺪا ﺋﺎﻣﺎژهﺑﻪوهدهﮐﺎت: ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎﻣﮑﺮدۆﺗﻪوه »ﺧــﻮاﺧــﻮام ﺑﻮوه ﮐــﻪ ﻗـــﻪرزار ﻧــﻪﺑــﻢ« ،ﺑــﻪم ﺋــﻪواﻧــﻪی ﮐﻪﺳێﮑﯽ ﺑﻪر ﭘﺮس ﻟﻪ ﭘﺸﺘﯿﺎﻧﻪوهﯾﻪ دهﺗــﻮاﻧــﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺷێﻮه ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎ ﺑــﮑــﻪﻧــﻪوه ھـــﺎوﮐـــﺎت رهﺧـــﻨـــﻪی ﺋــﻪوه دهﮔــﺮێــﺖ ﺋــﻪوهﻧــﺪهی ﺑــﺮهو ﺑﻪ ﻓﯚﺗﯚی ﺑــﯿــﺎﻧــﯽ دهدرێـــــﺖ ﺑـــﻪ ﺋــێــﻤــﻪ ﻧــﺎدرێــﺖ ﻟــﻪﮐــﺎﺗــێــﮑــﺪا ﺋــێــﻤــﻪ »ھــﯿــﭻ ﮐـــﻪم و
ﮐﻮرﯾﻪﮐﻤﺎن ﻧﯿﻪ«. ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻪﺟﯿﺪ ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪر ،وﺗﯽ: ھــﻪﻣــﻮ ﮐــﻪﺳــێــﮏ ﻧــﺎﺗــﻮاﻧــێــﺖ ﺑﺒێﺖ ﺑــﻪﻓــﯚﺗــﯚ ﮔـــﺮاﻓـــﻪر ،ﺋـــﻪو وێــﻨــﺎﻧــﻪی ھﺎﺗﻮﻧﻪﺗﻪ ﺑﻪرﭼﺎوم ﺋێﺴﺘﺎ ﻟﻪﺑﻪرﭼﺎوم ﻧﻪﻣﺎوه ،ﺑﻪم ﮐﻪﺑﻮم ﺑﻪﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﻪر ﺋﻪوﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪی ﺋێﺴﺘﺎ دێﻨﻪ ﺑﻪرﭼﺎوم ﭘێﻢ ﺟﻮاﻧﻪ ﺋێﺴﺘﺎ ﻟﻪﻻی ﺧﯚم ﻣﺎوﻧﻪﺗﻪوه، ﻟـــﻪﺑـــﻪرﺋـــﻪوهی وێــﻨــﻪﻣــﮕــﺮﺗــﻮوه وهک ﺋﻪرﺷﯿﻒ ﻻم ﻣﺎوﻧﻪﺗﻪوه. ﺳﺎﻣﺎن روﻧﯿﺸﯿﮑﺮدهوه ﮐﻪ ﺗﯚ دێﯿﺖ ﺳﺎﺗێﮑﺪا دهوهﺳﺘێﻨﯿﺖ ،ﺋــﻪو ﻟﻪﺳﺎﺗﻪ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻪڵﮑﯽ دهدهﯾــﺘــﻪوه ،ﺧﻪڵﮏ ﻧﺎﯾﻪت ھﻪرﭼﻪﻧﺪه ﺋﯿﺸﯽ زۆر ﺟﻮان وﭘــﺮۆﻓــﯿــﺸــﻨــﺎڵــﺖ ھــﻪﺑــێــﺖ ،ﺑــــﻪم ﺑﯚ ﻓــﯚﺗــﯚﮔــﺮاﻓــﻪری ﺑﯿﺎﻧﯽ دێــﻦ ﺋﻪﮔﻪر ﯾــﻪﮐــێــﮏ ﻟـــــﻪدهرهوه ﺑــێــﺖ و رهﺳــﻤــﯽ ﮐــﻮردﺳــﺘــﺎن ﺑﮕﺮێﺖ ﺑﯿﻨﻪرێﮑﯽ زۆر دێﺖ ﺑﯚ ﺳﻪﯾﺮﮐﺮدﻧﯽ ،ﺋﻪﮔﻪر ﺧﯚﺷﻤﺎن ﺑێﯿﻦ ﺋﻪو رهﺳﻤﺎﻧﻪ ﺑﮕﺮﯾﻦ ﺋﻪو ﺑﯿﻨﻪره ﮐــﻪﻣــﺘــﺮه .ﺋــــﻪوهش دهﮔـــﻪرێـــﺘـــﻪوه ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺘﻰ رۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﮐﻪﺳﻪﮐﻪ ،ھﻪروهھﺎ
ﺑــﻪرﭘــﺮﺳــێــﮏ ﻟﻪﭘﺸﺘﯿﻪوهﯾﻪﺗﯽ ﺑﯚﯾﻪ ﺧــﻪڵــﮑــﯽ زۆردێــــﺖ وۆﮐــﺎﻣــێــﺮا دێــﺖ ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎﻧﯽ راﮔــﻪﯾــﺎﻧــﺪن ﮔـــﻪورهی دهﮐﻪن. ﻓــﺎﯾــﻪق ﺣﻪﻣﻪ ﺳــﺎڵــﻪح ،ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﻓـــﯚﺗـــﯚ ﺟـــﯚرﻧـــﺎﻟـــﯿـــﺴـــﺖ ﻟــــﻪ ﺑــﻪﺷــﯽ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﮕﺎی ﺗﻪﮐﻨﯿﮑﯽ ﺳﻠێﻤﺎﻧﯽ ،دهڵێﺖ »ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪرﭘﺮﺳێﮏ ﺋــــﻪم ﭘــێــﺸــﺎﻧــﮕــﺎﯾــﻪ ﺑـــﮑـــﺎﺗـــﻪوه زﯾــﺎﺗــﺮ دهﺑﯿﻨﺮێﺖ ﮐﻪﻧﺎڵﻪﮐﺎﻧﯽ راﮔــﻪﯾــﺎﻧــﺪن ھــﯚڵــﻪﮐــﻪ ﮔــﻪرﻣــﻮ ﮔـــﻮر دهﮐــــﺎت و ﻗﻪرهﺑﺎڵﻎ دهﺑێﺖ ،ﺋﻪو ﭘﺴﭙﯚرهی ﺑﻮاری ﻓﯚﺗﯚ ،ﺋــﺎﻣــﺎژهﺑــﻪوهدهﮐــﺎت »ﺋﺎﺳﺘﯽ رۆﺷــﻨــﺒــﯿــﺮی ﺧــﻪڵــﮏ ﺑــﯚ ﻓــﯚﺗــﯚ ﻟﻪ ﺋﺎﺳﺘێﮑﯽ ﻧﺰﻣﺪاﯾﻪ« ھﯚﮐﺎرهﮐﻪﺷﯽ ﮔﻪڕاﻧﺪهوه ﺑﯚ ﺳﻪرﻗﺎڵﯽ ﺧﻪڵﮏ ﮐﻪ ﻣــﺮۆﭬــﻪﮐــﺎﻧــﯽ دزﯾـــﻮهﺗـــﻪوه ﻟــﻪ ھــﻮﻧــﻪر ﭘێﮕﻪﮐﺎﻧﯽ وﻧـــﮑـــﺮدووه ﺑﻪﺑﺎﺑﻪﺗﻪﮐﻪ ﻣــﺎﻟــﯿــﺎﺗــﻪﮐــﺎﻧــﯽ ژﯾــــﺎن زاڵــــﻪ ﺋــﻪﻣــﻪ واﯾــﮑــﺮدووه ﮐﻪ ھﻮﻧﻪر ،ﺷﺎﻧﯚ ھﻪﻣﻮو ﺑﻪ ﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ھﻮﻧﻪر ھﻪﺗﯿﻮو ﮐﻪوﺗﻮن ﺑﻪ ھﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﻧﻪﮐﺎﻧﯿﻪوه ،ﮔﻪﻧﺠێﮏ ﺋﺎﻣﺎدهﯾﻪ ﺳێ ﺳﻪﻋﺎت ﻟﻪ ﺳﻪھﯚڵﻪﮐﻪ ﺑێ ﺋﯿﺶ ﺑﻮوهﺳﺘێﺖ ﻟﻪﺳﻪر ﻓﻪﯾﺴﺒﻮک، ﺑــﻪم ﺋﺎﻣﺎده ﻧﯿﻪ ﮐﺎﺗﮋﻣێﺮێﮏ ﺑێﺖ ﺑــﯚ ﺳــﻪﯾــﺮی ﭘێﺸﻪﻧﮕﺎﯾﻪک ،ﻧﺎﯾﻪت ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﻪک دروﺳﺘﺒﮑﺎت ﻟﻪ ﺑﻪﯾﻨﯽ ﻟﻪو ﺣﻪﯾﻪک و ﻟﻪ ﺑﻪﯾﻨﯽ ﺧﯚﯾﺪا .ﺋﺎﯾﺎ ﻟــﻪم ﻟﻪوﺣﻪﯾﻪ دهﮔــﺎت ﻧﺎﯾﻪت ﭘﺮﺳﯿﺎر دروﺳــﺘــﺒــﮑــﺎت ﻟـــﻪو ﮐــﻪﺳــﺎﻧــﻪی ﺋــﻪو ﮐﺎراﻧﻪﯾﺎن دروﺳﺘﮑﺮدووه ﺑﯚﭼﯽ ﺋﻪو وێﻨﺎﻧﻪﯾﺎن داﻧــﺎوه ،ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪڵﮕﺎﯾﻪی ﺋێﻤﻪ دهﺗﻮاﻧﻢ »ﻧﺎوی ﺑﻨێﻢ ﮐﯚﻣﻪڵﮕﺎی ﺑﻪﮐﺎرﺑﻪر«،وﺗﯿﺸﯽ :ﺟێﮕﺎی داﺧﻪ ﺧــﻪڵــﮏ ﭼــێــﮋ ﻟــﻪ ھــﻮﻧــﻪر ﻧﺎﺑﯿﻨێﺖ. ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ ﺋێﻤﻪ ﺋﻪوهﯾﻪ ﺋﻪو ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﻪ رۆﺣﯿﻪ زﯾﻨﺪو ﺑﮑﻪﯾﻨﻪوه ﻟﻪ ﺑﻪﯾﻨﯽ ﺧــﻪڵــﮏ و ھــﻮﻧــﻪردا ،ﺋێﺴﺘﺎ ﺑــﻪداﺧــﻪوه ھﻮﻧﻪر ﮐﻪﻣﺘﺮﯾﻦ ﺑﯿﻨﻪری ھــﻪﯾــﻪ زۆرﺑــــﻪی ﺋــﻪو ﻓــﯚﺗــﯚﮔــﺮاﻓــﻪره ﮔﻪﻧﺠﺎﻧﻪن ﺗــﺎ وێﻨﻪﯾﻪﮐﯿﺎن ﮔــﺮﺗــﻮوه ﭼﻪﻧﺪی ﭘێﭽﻮوه ﺋﻪوه وهک ﺋﻪوه واﯾﻪ ﭼﯚن ﻧﻮﺳﯿﻦ ﺧﻮێﻨﻪری ﻧﻪﺑێﺖ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺋــﻪر ﺷﯿﻒ دهﮐــﺮێــﺖ ﺋــﻪوه ﺑــﯚ ﮐــﺎری ﻓﯚﺗﯚﺷﻮاﯾﻪ ﻣﻪﮔﻪر ﻓﯚﺗﯚﮐﺎن ﺋﻪرﺷﯿﻒ ﺑﮑﺮێﻦ. ﺋــﻪﮔــﻪر ﮐـــﻪس ﻧــﻪﯾــﻪت ﺑــﯚ ﺳــﻪﯾــﺮی ﭘێﺸﺎﻧﮕﺎ ﺋﯿﺘﺮ ﭼــﯚن ﮐــﺎری ﺟﻮاﻧﺘﺮ ﺑﮑﺮێﺖ داھێﻨﺎن ﺑﮑﺎت ،ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﺎری ﺟــﻮان و داھێﻨﺎن ﻟﻪ رهﺧﻨﻪوه دروﺳﺖ دهﺑــێــﺖ ،ﺑﯚﯾﻪ ﭘێﻤﻮاﯾﻪ ﮔــﻪر واﺑــڕوات ھــﻮﻧــﻪری ﻓــﯚﺗــﯚ ھــﻪژارﺗــﺮ دهﮐــﻪوێــﺖ ھﻪروهک ﭼﯚن ﺷﺎﻧﯚش ھﻪژارﮐﻪوﺗﻮوه ﻟﻪﭼﺎو ﺟــﺎران ھﯚڵﻪﮐﺎﻧﯽ ھﻮﻧﻪرﯾﺶ ﺑﻪھﻪﻣﺎن ﺷێﻮهی ﻟێﺪێﺖ.
ھﻪڵﺒﮋاردهی ﻓﯚﺗﯚ
ﻓﯚﺗﯚ /ﻓﻪرھﺎد ﺋﻪﺣﻤﻪد
١٠
ھﻮﻧﻪر و وێﮋه
ﺳﺎڵﯽ دووهم ژﻣﺎره ٩٣ دووﺷﻪﻣﻪ ١ - ٢٠١٢/٢/٢٠ی رهﺷﻪﻣێ ٢٧١١
www.chatrpress.com
ﺟﺎﻧێ :دهﻧﮕﻢ دهﻧﮕﻰ ﭼﯿﺎﯾﻪ
»ﺑﺎ ھﻮﻧﻪری ﮐﻮردی ﻧﻪﺧﻪﯾﻨﻪ ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ دوژﻣﻨﺎﻧﻤﺎن« ﺳﺎزداﻧﻰ ﺣﻪﻣﯿﺪ ﻣﺴﺘﻪﻓﺎ ژﻧﻪ ھﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪى ﺑﺎﮐﻮرى ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻪو رۆﺣﻪ ﭘڕ ﻟﻪ ﺷﯚرﺷﮕێڕێﯽ و ﺑﻪو دڵﻪ ﭘڕ ﻟﻪ ﻋﯿﺸﻘﻪى ﮐﻮردان ،داوا دهﮐﺎت ھﻮﻧﻪرى ﮐﻮردى ﻧﻪﺧﻪﯾﻨﻪ ﺧﺰﻣﻪﺗﻰ دوژﻣﻨﺎن و ﻟﻪم دﯾﻤﺎﻧﻪى رۆژﻧﺎﻣﻪى )ﭼﻪﺗﺮ( ﺟﺎﻧﻰ ﻣﮋدهى ﺋﻪوه دهداﺗﻪ ﺑﻪ ﮔﻮێﮕﺮاﻧﻰ دهدات ﮐﻪ ﻧﻮێﺘﺮﯾﻦ ﺑﻪرھﻪﻣﻰ ﺑﻪﻣﺰواﻧﻪ ﺑودهﮐﺎﺗﻪوه.
ﭼــﻪﺗــﺮ :ھــﻮﻧــﻪرﻣــﻪﻧــﺪ ﺟــﺎﻧــێ ﺗــﺎ ﭼﻪﻧﺪ ﭘﻪﯾﻮهﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﯾﻠﯽ دهﻧﮕﺒێﮋی؟ ـ ﺑﻪﯾﻨﯽ ﻣﻦ و دهﻧﮕﺒێﮋی زۆر ﺧﯚﺷﻪ ﻟﻪ ﺑﻨﻪڕهﺗﺪا ،دهﻧﮕﯽ ﻣﻦ دهﻧﮕێﮑﯽ ﭼﯿﺎﯾﯿﻪ. ﻟﻪ ﻓﻪڕهﻧﺴﺎ ﻟﻪ ﺋﯚرﮐێﺴﺘﺮاﯾﻪﮐﺪا ﺧﻪﺗﻢ وهرﮔــﺮت ﺋﯚرﮐێﺴﺘﺮاﯾﻪﮐﻪ ﻟﻪ ژێﺮﻧﺎوی دهﻧﮕﻪ ﺋﻪﻓﺴﺎﻧﯿﻪﮐﺎن ﺑﻮو .ﻧێﻮاﻧﯽ ﻣﻦ و دهﻧﮕﺒێﮋﯾﺶ ھــﻪردهم ﺑﻪرهوﭘێﺶ دهﭼێﺖ، ﭼﻮﻧﮑﻪ دهﻧﮕﺒێﮋی ﮐﯚک و ﺑﻨﺎﻏﻪى ھﻮﻧﻪری ﮐﻮردﯾﻪ و ﻣﻨﯿﺶ ھﻪر ﺑﻪردهوام دهﺑﻢ ﻟﻪم رێﺒﺎزهدا. ﭼــﻪﺗــﺮ :وهک ﺑﯿﺴﺘﻮﻣﺎﻧﻪ ﺋێﺴﺘﺎ ﺳﻪرﻗﺎڵﻰ ﮐﺎرێﮑﻰ ﻧﻮێﯿﺖ ،ﮔﻪر ﮐــﻪﻣــێــﮏ ﻟــﻪ ﺑـــﺎرهﯾـــﻪوه ﺑــﯚﻣــﺎن ﺑﺪوێﺖ؟ ﺋێﺴﺘﺎ ﺳﻪرﻗﺎڵﻰ دروﺳﺘﮑﺮدﻧﻰﺑﻪرھﻪﻣێﮑﻢ ﺑــﻪﻧــﺎوی ﺳﻨﮕﻞ، ﻟـــﻪ ﺳــﺘــﯚدﯾــﯚ ﮐــــﺎری ﻟــﻪﺳــﻪر دهﮐــــــﺮێــــــﺖ ،ﭘـــێـــﺪهﭼـــێـــﺖ ﻟــﻪ ﺋﺎﯾﻨﺪهﯾﻪﮐﻰ ﻧﺰﯾﮑﺪا ﺑﮑﻪوێﺘﻪ ﺑﺎزاڕهوه .ﺋﻪم ﺑﻪرھﻪﻣﻪم ﺳێ ﺗﺎ ﭼــﻮار ﮔﯚراﻧﯽ ﺷﯚڕﺷﮕێڕی ﻟـــﻪﺧـــﯚ ﮔــــﺮﺗــــﻮه .دهﻣـــﻪوێـــﺖ ﺋـــﻪوهش ﺑڵێﻢ ﮐــﻪ دهرھێﻨﺎﻧﯽ ﺑﻪرھﻪﻣﻰ ھﻮﻧﻪرى ﻻی ﻣﻦ ﻧﻪﺑﯚﺗﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﮑﺮدن ،ﺋﻪم ﺑﻪرھﻪﻣﻪم ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺰده ھﻪزار داﻧﻪى ﻟێ ﭼﺎﭘﺪهﮐﻪم و ﺑﯚ ھﻪﻣﻮو ﺟــﻪﻣــﺎوهرى ﺧﯚم ﺑوﯾﺪهﮐﻪﻣﻪوه. ﭼﻪﺗﺮ :ﺳﻨﮕﻞ ،ﮐﻪ ﻧﺎوى ﺑﻪرھﻪﻣﻪ ﻧﻮێﯿﻪﮐﻪﺗﻪ چ واﺗﺎﯾﻪک دهﮔﻪﯾﻪﻧێﺖ؟ واﺗــﺎی ﺳﻨﮕﻞ ﻟــﻪوهوهدێــﺖ ﮐــﻪ ﺋــﻪم ﺑﻪرھﻪﻣﻪ دواﻧــــﺰده ﺗـــﺮاک ﻧﯿﯿﻪ و ﺗﻪﻧﮫﺎ ﭼﻮار ﺗﺮاﮐﻪ ﺑﯚﯾﻪ ﻧﺎوم ﻟێﻨﺎوه ﺳﻨﮕﻞ. ﭼﻪﺗﺮ :زۆرێــﮏ ﻟﻪو ﮐــﻪﺳــﺎﻧــﻪى ﮐــﻪ ﺗــﺎزه
دهﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﯚراﻧﻰ وﺗﻦ دهﮐﻪن ،ﮔﯚراﻧﻰ ھﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪه ﮐﯚﻧﻪﮐﺎن دهڵێﻨﻪوه، ﺋﻪو ھﻪﻗﻪﺷﻰ ﭘێﻨﺎدهن .ﯾﺎﺧﻮد ھﻪﻧﺪێﮏ ﮐﻪس ﮔﯚراﻧﯿﻪ رهﺳــﻪﻧــﻪ ﮐــﻮردﯾــﻪﮐــﺎن ﺑــﻪ ﺷــێــﻮازێــﮏ ﻧــﻮێ دهﮐـــــــﻪﻧـــــــﻪوه ﮐــﻪ دهﯾــــﺸــــێــــﻮێــــﻨــــﻦ، ﺑـــﺎﻧـــﮕـــﻪوازﯾـــﺘـــﺎن ﭼﯿﻪ ﺑﯚ ﺋﻪواﻧﻪ؟ ـ ﺑـــــــﯚ ھـــــﻪر ھـــﻮﻧـــﻪرﻣـــﻪﻧـــﺪ و ﮐــﻪﺳــێــﮏ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ ھﯿﭻ ﺑڵێﻢ ،ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺋـــﻪوه ﻧﻪﺑێﺖ ﮐــــــــــﻪ ﺑــــﺎ ھــــﻮﻧــــﻪری ﮐــــــــﻮردی ﻧــﻪﺧــﻪﯾــﻨــﻪ
ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ دوژﻣﻨﺎﻧﻤﺎن، ﺑﺎ ھــﻪر ﺧﺰﻣﻪت ﺑـــﻪ ﺧــﯚﻣــﺎن ﺑــﮑــﻪﯾــﻦ. ﭼﻮ ﻧﮑﻪ ﮐــﻠــﺘــﻮر و
ﻓﻠﮑﻠﯚری ﮐﻮردی ﺗﺎ ﺑڵێﯽ دهوڵﻪﻣﻪﻧﺪه، ﺑﺎ ﺑﻪﺟﻮاﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸﻰ ﺑﮑﻪن ﺋﻪو ھﻮﻧﻪره ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﺒێﺘﻪ ﺳﯿﻤﺒﻮﻟێﮏ ﺑﯚ ﻧﻪوهﮐﺎﻧﻤﺎن ﺑﯚ ﺋﻪو ﻣﻨﺪاﻧﻪى ﮐﻪ ﻟﻪ دواﯾــﯽ ﺋێﻤﻪ ژﯾﺎن دهﮐﻪن ،ﺑﺎﺑﺰاﻧﻦ ﮐﻪ ﺑﺎب و ﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﯿﺎن چ رێﺒﺎزێﮑﯿﺎن ﮔﺮﺗﻮهﺗﻪﺑﻪر ،ھﻪر ﺋﻪم ھﯚﯾﻪش دهﺑێﺘﻪ ﻣﺎﯾﻪی ﻧﺎﺳﯿﻨﯽ زﻣﺎن و ﮐﻠﺘﻮری ﺧﯚﯾﺎن. ﭼﻪﺗﺮ :ﻟﻪزۆرێﮏ ﻟﻪ ﮐﺎره ﺧێﺮﺧﻮازی و ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻪﮐﺎﻧﺪا ﺑﻪﺷﺪار دهﺑﯿﺖ ،ﺋﻪوه ﺑﯚﭼﻰ دهﮔێڕﯾﺘﻪوه و ﺋﻪو ﺋﻪرﮐﻪ ﭼﯚن دهﺑﯿﻨﯿﺖ؟ ـ ھــﻪﻣــﻮو ﺗــﺎﮐــێــﮑــﯽ ﮐـــﻮرد ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑﻪھﻪڵﻮێﺴﺖ ﺑێﺖ و ھﺎوﮐﺎرى ﯾﻪﮐﺘﺮ ﺑێﺖ ﻟﻪ ﮐﻪﻣﮑﺮدﻧﻪوهى ﺋێﺶ و ﺋﺎزارهﮐﺎﻧﻰ
ﯾﻪﮐﺘﺮدا ،ﭼﻮﻧﮑﻪ زۆر ﮐﺎری ﻧﺎ ﻣﺮۆﭬﺎﻧﻪ ﮔﻪﻟێﮑﯽ ھﻪژاره ،ﺑﯚﯾﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﺑﯚ ﺧﯚﻣﺎن ﻟﻪ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﮐـــﻮردان ﺑــﻪڕێــﻮه دهﭼێﺖ ،ﭘﺸﺘﯽ ﯾﻪﮐﺘﺮ ﻧــﻪﮔــﺮن ﺑــﻪ دڵﻨﯿﺎﯾﯿﻪوه ﻧـــﺎﺗـــﻮاﻧـــﻦ ﺑـــﮕـــﻪن ﺑﻪ ﺋﯿﺘﺮ ﺑﺎ ﺑﻪﺳﺒێﺖ ﺗﺎﮐﻪى دوژﻣﻨﺎﻧﻤﺎن ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻪﮐﺎﻧﯿﺎن. ﭘــــﯿــــﻼﻧــــﻤــــﺎن ﺑــﯚ داﻧــێــﻦ ،ﺗــﺎ ﻟﻪ دژی ﯾﻪﮐﺘﺮ ﺑــﺠــﻪﻧــﮕــﯿــﻦ ﭼــــﻪﺗــــﺮ :ﺗــﯚ و ﯾــــﻪﮐــــﺘــــﺮ ﻗـــﺒـــﻮڵـــﻨـــﻪﮐـــﻪﯾـــﻦ. ھﻮﻧﻪ رﻣﻪ ﻧﺪێﮑﯿﺖ ﺋــﻪوهى ﻣﻦ ﺟﯿﺎواز ﻟﻪ زۆرﺑﻪى ھﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪان ﮔﯚراﻧﻰ ﺷــﯚڕﺷــﮕــێــڕى زۆر دهڵــێــﯿــﺖ ،رهوﺷــﯽ ﮐﻮردان ﭼﯚن ھﻪڵﺪهﺳﻪﻧﮕێﻨﯽ ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮر دهﻣـــﻪوێـــﺖ و ھﻪرﺳێ ﭘﺎرﭼﻪﮐﻪى ﺗﺮی ﮐﻮردﺳﺘﺎن؟ ﺋـــــــــﺎﻣـــــــــﺎژهى ـ ﺗﺎ ﺳــﻪرۆک و رێﺒﻪرهﮐﺎﻧﻤﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘێﺒﮑﻪم ﺋــﻪوهﯾــﻪ ﮐﻪ ﯾﻪﮐﺘﺮ داﻧﻪﻧﯿﺸﻦ و داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪن ﻧﻪﮐﻪن، ﺧﯚزﮔﻪ ﻧﻪ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺷﯿﻦ ﺋێﻤﻪ ﺗﺎ ﻣﺎوﯾﻦ ھﻪر دهﺑێ ﺑﻪ ﮐﯚﯾﻠﻪﯾﯽ و ﻧﺎﺧﯚﺷﯽ ﺋێﻤﻪ ﺑێﯿﻨﻪ ژﯾﺎن ﺑﻪﺳﻪر ﺑﺒﻪﯾﻦ و ﻧﺎﮔﻪﯾﻦ ﺑﻪ ھﯿﭻ ﻻی ﯾــﻪﮐــﺘــﺮ ،ﺑﻪڵﮑﻮ ﻣﺎﻓێﮑﯽ ﺧﯚﺷﻤﺎن ،ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﮔﻪﻟﯽ ﺑـــﯚ ﺧـــﯚﺷـــﯽ و ﺷـــﺎدی ﮐﻮرد ﺧﯚی ﯾﻪﮐﺒﺨﺎت ،ھﻪروهھﺎ ﺧﯚﯾﺎن و ﺋـــﺎزادﯾـــﺶ دهﺑــێــﺖ ھــﻪر ﺑــﭙــﺎرێــﺰن ﻟــﻪ دژاﯾــﻪﺗــﯿــﮑــﺮدﻧــﯽ ﯾﻪﮐﺘﺮ، ﭘێﮑﻪوه ﺑﯿﻦ .ﮐﺎﺗێﮏ ﺑﻮو ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﮔﻪﻟﯽ ﮐﻮرد دهﺳﺘﺒﺪهﻧﻪ دهﺳﺘﯽ )ﺳـــــﻪدام ﺣــﺴــێــﻦ( ﮔﻪﻟﯽ ﯾﻪﮐﺘﺮ ،ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﻧﻪﺗﻪواﯾﻪﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺋـــێـــﻤـــﻪى ﺳــــﻪرﮐــــﻮت و ﺑﻪ ھێﺰ ﺑﮑﻪن و ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧێﮑﯽ ﺋﺎزاد ﻗﻪﺗﻠﻮﻋﺎم دهﮐﺮد ،ﺋێﺴﺘﺎش دروﺳﺘﺒﮑﻪن .ھﻪر ﺣﺰب و ﻻﯾﻪﻧێﮏ ﺑێﺖ ﺣﮑﻮﻣﻪﺗﯽ ﺗﻮرک ھﻪﻣﺎن ﭘێﻮﯾﺴﺘﻪ ﯾﻪﮐﯿﺘﯽ ﻧﻪﺗﻪواﯾﻪﺗﯽ ﺑﭙﺎرێﺰن ﺳــﯿــﻨــﺎرﯾــﯚ ﺋــﻪﻧــﺠــﺎم دهدات چ ﭘﺎرﺗﯽ چ ﯾﻪﮐێﺘﯽ ﭼﻰ ﭘﻪﮐﻪﮐﻪ، دژی ﮔـــﻪﻟـــﯽ ﮐـــــــﻮرد ،ﻟــﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﭘێﮑﻪوه داﻧﻪﻧﯿﺸﻦ و داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪن ﺑﺎﮐﻮری ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﯾﻪﮐﺘﺮی ﻧﻪﮐﻪن دڵﻨﯿﺎﯾﺎن دهﮐﻪم ﻟﻪم ﻣﺎوهﯾﻪى ڕاﺑﺮد و ﻟﻪ ﻗﻼﺑﺎﻧﯽ ﮐــﻪ ھــﻪﻣــﻮو رۆژێـــﮏ ﺑــﻪ ﺑــﻪردهواﻣــﯽ ) ((٣٧ھﺎوﺗﯽ ﻗﻪﺗﻠﻮﻋﺎم و ﮔﺮﺗﻦ و ﺋﻪﺷﮑﻪﻧﺠﻪ ﮐﺮدن ﺳــﻪر ﺑــﻪ ﺷــﺮﻧــﺎخ ))٣٧ ﺑــێ ﮔــﻮﻧــﺎﺣــﯿــﺎن ﻗﻪﺗﻠﻮﻋﺎﻣﮑﺮد دروﺳﺘﺪهﺑێﺖ .ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﮐﯿﻤﯿﺎﺑﺎراﻧێﮑﯽ ﮐـــــﻪ ﺑــــــــﻪدوای ﮔﻪوره ﻟﻪ رێﯽ ﮐﻮرده ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪ ﺧﯚﻣﺎﻧﺪا ﻧﻪﭼﯿﻨﻪوه ،ﺑﻪ دڵﻨﯿﺎﯾﻪوه دوﺑــﺎره ﺗﻮﺷﯽ ﻓﻪﻻﮐﻪت دهﺑﯿﻦ.
*ﭘێﻮ ﯾ ﺴ ﺘ ﻪ ﮔ ﻪﻟ ﯽ ﮐ ﻮ ر د ده ﺳ ﺘ ﺒ ﺪ ه ﻧ ﻪ ﺗﺎ د ه ﺑ ﺘ ﺳ ﺘ ﻮ ا ﻧ ﯽ ﻦ ﯾ ﻪ ﮐﻮرد ﮐﺘﺮ، ﺳ ﺘ ﺎ ﻧ ێ ﮑ ﯽ ﺋ ﺎ ز ا د * د د ه ر ر و ھ ێ ﺳ ﻨ ﺘ ﺎ ﺒ ﻧ ﮑ ﻪن ﯽ ﺑﻪ ر ھ ﻪ ﻣ ﻰ ھﻮﻧ ﻪ ر ى ﻻ ی ﻣﻦ ﻧﻪﺑﯚ ﻪﺗ ﺑﺎز ر ﮔ ﺎ ﻧ ﯿ ﮑ ﺮ دن ﭘـــﺎروﯾـــﻪک ﻧـــﺎن ﺑــﻮون
ﺑﯚ ﺧێﺰاﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎن .ﺑﻪراﺳﺘﯽ دهﺗﻮاﻧﻢ ﺑڵێﻢ ﮔﻪﻟﯽ ﮐﻮرد ﮔﻪﻟێﮑﯽ دڵﺴﻮﺗﺎوه
ﭘﺮۆﻓﺎﯾﻞ ھﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪ ﺟﺎﻧێ ،ﺧﻪڵﮑﯽ ﺑﺎﮐﻮری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻪ ،ﺗﺎ ﺋێﺴﺘﺎ ﺧﺎوﻧﻰ )ده( ﺑﻪرھﻪﻣﻪ ،ﺋێﺴﺘﺎش ﺳﻪرﻗﺎڵﻰ دروﺳﺘﮑﺮدﻧﻰ ﺑﻪرھﻪﻣﻰ ﯾﺎﻧﺰدهھﻪﻣﯿﻨﻪ
ﭘﻪﺷێﻮ و ھﻪڵﻮێﺴﺖ ...ﺧﻮێﻨﺪﻧﻪوهﯾﻪﮐﻰ ﺳﻪروهر ﺳﻪﻋﺪوڵ ﺑﯚ ﭘﻪﺷێﻮى ﺷﺎﻋﯿﺮ
ﭘﻪﺷێﻮى ﺷﺎﻋﯿﺮ ﻧﺎوى ﺗﻪواوى )ﻋﻪﺑﺪوڵى ﮐﻮڕى ﺷێﺦ ﻣﻪﻻ ﻣﺤﻪﻣﻪد ﻋﻮﻣﻪر(ه ،ﻟﻪ ﺳﺎڵﻰ )(١٩٤٦ ﻟﻪﮔﻮﻧﺪى )ﺑێﮑﯚﺗﻪ(ى ﺳﻪرﺑﻪ ﭘﺎرێﺰﮔﺎى )ھﻪوﻟێﺮ( ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوه .ﭘﻪﺷێﻮ ﺧﯚى ﺋﻪوهﻣﺎن ﺑﯚ دهﺳﻪﻟﻤێﻨێﺖ ﮐﻪ ھﻪر ﻟﻪ زووهوه ﻧﺎزﻧﺎوى )ﭘﻪﺷێﻮ(ى ﺑﯚ ﺧﯚى ھﻪڵﺒﮋاردووه.
ﻟﻪ ) (١٩٦٩دا ﭘﻪﺷێﻮ ،ﺑڕواﻧﺎﻣﻪى ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﮕﺎى ﺷﺎﻋﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﯿﺸﻖ و ﺋﻪﭬﯿﻦ و ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﻰ ﻣﻦ ﭘێﺶ ﺋێﻮه دهﻣﺮم ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎﻧﻰ ﻟﻪ )ھﻪوﻟێﺮ(هوه ﺑﻪدهﺳﺘﮫێﻨﺎوه .ﮐﻮرد و ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهﻧﺎﺳﺮێﺘﻪوه و ﺋﻪﻣﻪﯾﺶ دهﺗﻮاﻧﻢ ﺑڵێﻢ ﻟﻪدواﯾﯽ ﺷﺎﻋﯿﺮاﻧﻰ ﮐﻼﺳﯿﮏ و رۆﻣﺎﻧﺴﯿﻪت و رﯾﺎﻟﯿﺰم )ﭘﻪﺷێﻮ( ﺋﻪﺳﺘێﺮهﯾﻪﮐﻪ وای ﻟێﮑﺮدووه ﺋﺎوارهى ﺗﺎراوﮔﻪ ﺑﺒێﺖ. ﻣﺎوهﮐﯿﺶ ﭘﯿﺸﻪى ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﻪﺗﻰ ﮐﺮدوه. ﻟﻪ ﺋﻪﺳﺘێﺮه درهوﺷﺎوهﮐﺎﻧﻰ وێﮋهﯾﯽ ﮐﻮردی. ﺋــــﻪو ﻟـــﻪ ﮐــﯚﺗــﺎﯾــﯽ ﺳـــﺎڵـــﻰ )(١٩٧٣دا ،ﭼﯚن ﺋﺎﮔﺮ ﮐﻪﺳێﮏ ﺑﮕﺮێ )ﭘﻪﺷێﻮ( ﮐــﻮرداﯾــﻪﺗــﻰ ﻟﻪ )ﺣﺎﺟﻰ ﻗــﺎدرى ﺑﻪھﯚى ھﻪڵﻨﻪﮐﺮدﻧﻰ ﻟﻪﮔﻪڵ رژێــﻢ و ﺑﯿﺮى ﻣﻨﺘﺎن ﮔﺮﺗﻮوه وهک ﺋﺎﮔﺮ ﮐــﯚﯾــﻰ و ﭼێﮋ و ھﻪﺳﺘﻰ ﺷــﺎﻋــﯿــﺮاﻧــﻪى ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪﯾﻪﺗﯿﯽ روو ﻟــﻪ ﺗــﺎراوﮔــﻪ دهﮐــﺎت .ھﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺎوﺗﺮ ھﻪڵێﻢ )ﺋﻪﺣﻤﻪد ھﻪردى و ﮔــﯚران( و ﺋﺎزاﯾﻪﺗﻰ ﻟﻪ ھــﻪر ﻟﻪ ﺗــﺎراوﮔــﻪ درێــﮋه ﺑﻪ ﺧﻮێﻨﺪن دهدات ھﻪرﭼﻪﻧﺪ دوورﺗﺮ ﮐﻪوﻣﻪوه )ﺑێﮑﻪس( وهرﮔﺮﺗﻮوه. و ھﻪر ﺋﻪﻣﻪﯾﺶ وای ﻟێﺪهﮐﺎت ﺑﺎوهڕﻧﺎﻣﻪى دهﺑﯿﻨﻢ ﺑڵﻨﺪﺗﺮن ﭼــﯚن دﮐــﺘــﯚر)ﻋــﻪﺑــﺪوﻟــڕهﺣــﻤــﺎن ﻗﺎﺳﻤﻠﯚ(ى )ﻣﺎﺳﺘﯿﻪر و دﮐــﺘــﯚرا( وهرﺑــﮕــﺮێــﺖ .دﯾــﺎره ﮔﻪورهﺗﺮن ،ﻧێﺰﮐﺘﺮ ﺷﻪھﯿﺪ ﻧﺎزﻧﺎوى )ﺷﺎﻋﯿﺮى ﮔﻪل(ى ﺑﻪﺧﺸﯿﻮهﺗﻪ ﺳــﻪرﺑــﺎرى ﺋـــﻪوهى )ﭘــﻪﺷــێــﻮ( ﺧــﯚى ﺷﺎﻋﯿﺮه * * * * )ﻣــﺎم ھێﻤﻦ(ى )ﻣــﻪھــﺎﺑــﺎدى( ﮔــﻪر ﻣﻨﯿﺶ )ﻧﺎﻣﻪى دﮐﺘﯚرا(ﮐﻪﯾﺸﻰ ھﻪر ﻟﻪﺳﻪر ﺷﯿﻌﺮ و ﻣﺎڵێﮏ ﻧﯿﯿﻪ ،ﺳﺒﻪﯾﻨﺎن ﺑﻪﻻرێﺪا ﻧﻪﺟﻮوﺑﺎم ،ﺑێﮋم )ﭘﻪﺷێﻮ( ﺷﺎﻋﯿﺮى ﻣﻦ ﺳﻪرى ﭘێﺪاﻧﻪﮐﻪم ژﯾﺎﻧﻰ )ﭘﯿﺮهﻣێﺮد(ى ﻧﻪﻣﺮ وهردهﮔﺮێﺖ. ﻧــﻪﺗــﻪوهوهﯾــﯿــﻪ .وهک ﺧـــﯚى دهڵــێــﺖ« ﻣﻦ ﭘﻪﺷێﻮ ﺧــﺎوهﻧــﻰ ھﻪﺳﺘێﮑﻰ ﻣﺮۆﭬﺪۆﺳﺘﯿﯽ ﭘﻪﻧﺎﯾێﮏ ﻧﯿﯿﻪ ،ﺷﻪوان، ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﻢ ،ﺑﻪ ﺷﯿﻌﺮى ﺣﺎﺟﻰ ﻗــﺎدرى ﮐﯚﯾﻰ و ﻧﯿﺸﯿﻤﺎﻧﭙﻪروهرێﺘﻰ ﺑــﻮوه .ھﻪرﮔﯿﺰ رۆﺣﻰ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻪﯾﮑﻪم ﺑﻪ ﺟێﮋوان ﭘﻪروهرده ﺑﻮوﻣﻪ«. ﺳــﻪرﮐــێــﺶ و ھــﻪﺳــﺘــﻰ ﺋـــﺎزادﯾـــﺨـــﻮازﯾـــﯽ و ﮐﻪ ﻣﻨﺎڵێﮑﺘﺎن دهﮔﺮى، ﺑێﮕﻮﻣﺎن ﯾﻪﮐێﮏ ﻟﻪﺷﺎﮐﺎره ﺷﻪوﻗﺪارهﮐﺎﻧﻰ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﺨﻮازى و دادﭘﻪروهرى ﮐﯚﻣﻪﯾﻪﺗﻰ ﻣﻦ ژﯾﺮى دهﮐﻪﻣﻪوه ﺷﺎﻋﯿﺮ )دواﻧــــﺰه واﻧــﻪ(ﯾــﻪ ،ﮐــﻪ ﺑﯚﻣﻨﺎﻧﻰ ﭘﻪﺷێﻮ ﻟﻪﮔﻪڵ ﮐﻪﺷﻮھﻪواى ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﻪﺧﯚﺷﺘﺎن ﺧﻪوى دهزڕێ، ﮐﻮردﯾﯽ ﻧﭭﯿﺴﯿﻪ .ﮐﻪ ﮐﯚﻣﻪڵﻪ ﺷﯿﻌﺮى ﺑﺎ ﺑﻪﺳﻪر وﺗﺪا ﻧﻪدهﺳﺎزان .ﯾﺎ دهﺑﻮو ﻟﻪ ﺋﺎﺳﺖ ﻣﻦ دڵﻰ دهدهﻣﻪوه و ﺟﻮان و ﺑﻪ ﭘێﺰن. ﺋـــﻪو ھــﻪﻣــﻮو ﺑــێ ﺑــﻪﺷــﯿــﯿــﺎﻧــﻪى ﮔــﻪﻟــﻪﮐــﻪى ﺋێﻮه ﺷﺎﯾﯽ دهﮔێڕن ﻟﻪو دواﻧــﺰه واﻧﻪﯾﻪدا ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و ﺧﻮاﺳﺘﻰ دڵﻰ ﺑــێــﺪهﻧــﮓ ﺑــێــﺖ ،ﯾــﺎ دهﺑـــﻮواﯾـــﻪ ﻟــﻪ ﺳــﻮوﭼــﻰ ﻣﻦ ﺳﻪرﭼﯚﭘﯿﯿﻪﮐﻪ دهﮔﺮم ﺷﺎﻋﯿﺮ ھﯚﺷﯿﺎرﮐﺮدﻧﻪوه و ﺑﻪﺋﺎﮔﺎھێﻨﺎن و ﺋێﻮه ﭘﺮﺳﻪ دادهﻧێﻦ ﺑﻪﻧﺪﯾﺨﺎﻧﻪدا ﺑﺘﻠێﺘﻪوه.
ھﻪڵﻨﺎﻧﻰ ﺑﯿﺮ و ھﺰرى زارۆﮐﺎﻧﻰ ﮐﻮرده. ھﻪروهھﺎ ﺋﻪو واﻧﺎﻧﻪى ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﻣﻨﺎﻧﻰ ﮐﻮرد ﻧﻪﻧﻮوﺳﯿﻮه ،ﺑﻪڵﮑﻮ ﺑﯚ ﺳﻪرﺟﻪم ﮔﻪﻟﻰ ﮐﻮردى ﻧــﻮوﺳــﯿــﻮه ،ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺷﺎﻋﯿﺮ ﭘێﯿﻮاﯾﻪ ﮔﻪﻟﻰ ﮐﻮرد ھﻪﺗﺎ ھﻪﻧﻮوﮐﻪ ﻣﻨﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮ دهﮐﺎﺗﻪوه و ﻟﻪﺗﺎف و ﺳﻪردهﻣﻰ ﻻوﯾﯿﺪاﯾﻪ .ﺑﯚﯾﻪﺷﻪ ﭘﻪﻧﺎى ﺑﺮدووهﺗﻪ ﺑﻪر ﻣﻨﺎڵ ﺑﯚ ﺋﻪوهى ﻟﻪﭘﺎڵ ﺷﺘێﮏ ﺷﺘێﮑﻰ دى ﺑڵێﺖ. ﻟﻪ )واﻧﻪى ھﻪﺷﺘﻪم( دهڵێﺖ: ﻣﻨﺎڵﻪﮐﺎن ﺋﻪى ﺑﺮﺳﯿﯿﻪ ژﯾﻦ ﺗﺎڵﻪﮐﺎن ﻟﻪﺳﻪر ﺳﯿﻨﮕﻪ ﻧﻪوﺗﺎوﯾﯿﻪﮐﻪى ﺑێﯿﺒﻪﮔﻮڕﮔﻮڕ ﻧێﺰﯾﮏ ﺗﺎﭬﮕﻪى ﺳﻪرهو ژوورى زێڕﯾﻨﻰ ﮔڕ ﮔڵﮑﯚﯾﻪﮐﻰ ﺑﭽﮑﯚﻟﻪم دى ﻟێﻰ ﻧﻮوﺳﺮاﺑﻮو ﺋﺎﻟێﺮهدا »ﻣﻨﺎڵێﮑﻰ ﭼﺎو ﮔﻪش ﻟﻪﺑﺮﺳﺎن ﻣﺮد«؟ ﺋــﻪوه ﭘﻪﺷێﻮى ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﻪ ،ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎڵﻪﮐﺎن ڕادهﮔﻪﯾﻪﻧێﺖ ،ﺋێﻮه ھﯿﻮا و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻰ ﮔﻪل
و وﺗﺘﺎﻧﻦ و ﺋﺎﺳﯚ و ﺋﺎﯾﻨﺪهﯾﻪﮐﻰ ﮔﻪش ﺑﺨﻮڵﻘێﻨﻦ و ﺳﻨﻮرى دهﺳﺘﮑﺮدى ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑــﭙــﭽــڕێــﻨــﻦ و ﮐــﻮردﺳــﺘــﺎﻧــێــﮑــﻰ ﯾــﻪﮐــێــﺘــﻰ ﭘێﮑﺒﮫێﻨﻦ .ﺋﻪوهﺗﺎ ﺑﻪﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﯽ دهڵێﺖ: ﻣﻨﺎڵﻪﮐﺎن ﺋێﻮه ﺋﻪو ﺑﻮوﻣﻪﻟﻪرزاﻧﻪن ﺳﺒﻪی ﮐﺎﻧﻰ دهﺗﻪﻗێﻨﻦ ﺋێﻮه ﺳﺒﻪى ﺳﻨﻮرى دهﺳﺘﮑﺮد دهﺷﮑێﻨﻦ ﻟــﻪ ﺷــﯿــﻌــﺮى )ﺳـــﻪرﺑـــﺎزى ون( دا ،ﺷﺎﻋﯿﺮ وای دهﺑﯿﻨێﺖ ،ﺋــﻪم ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮێﻨﻰ ﭘێﺸﻤﻪرﮔﻪ ڕهﻧﮕﯿﻦ و ﻧﻪﺧﺸﯿﻦ ﺑــﻮوه ،ﺋﻪو ڕاﺳﺘﯿﻪش ﺑﻪﮔﻪﻻﻧﻰ ﺟﯿﮫﺎن و وهﻓﺪهﮐﺎﻧﯿﺎن دهڵـــێ ،ﮐــﻪ ﺑﺴﺖ ﺑﻪﺑﺴﺘﻰ ھــﻪﻣــﻮو ﺧﺎﮐﻰ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﮔﯚڕى ﺳﻪرﺑﺎزى وﻧﻪ. دﯾﺎرﯾﺸﻪ ،ﺷﺎﻋﯿﺮ ﻟﻪ ﺗﺎراوﮔﻪ ﺷﯿﻌﺮهﮐﻪى ﻧﻮوﺳﯿﻮه ،ﮐﻪ دهڵێﺖ: ﺋﻪﮔﻪر ﺳﺒﻪى وهﻓﺪێﮏ ﺑێﺘﻪ وﺗﻰ ﻣﻦ، ﻟێﻢ ﺑﭙﺮﺳێ:
12
دۆسیه
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌مه 2012/2/20ـ ()1ی ره‌شه‌مێی 2711
www.chatrpress.com
«ئامانجی سیستمی ئیمراڵی له‌نێوبردنی راستینه‌ی فه‌لسه‌فی و ئایدیۆلۆژی و سیاسییانه‌ی ئاپۆیه»
دۆسیه‌ى ئه‌مجاره‌ى (چه‌تر) تایبه‌ته به پیالنگێڕییه‌کى نێوده‌وڵه‌تى که له دژى (عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن) رێبه‌رى بزوتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى کورد له باکورى کوردستان له ( )1999/2/15ئه‌نجامدرا و تا ئێستاش پیالنگێڕییه‌که به‌رده‌وامه... ئاماده‌کردنی عه‌لى فه‌تاح و ئیپه‌ک تاشلى
به‌شى دووهم و کۆتایی ناڕه‌زاییه‌کانى کوردان مه‌رگى ئۆجه‌النیان راگرت ،به‌اڵم مردنى رۆژانه‌ى ده‌رونیانى رانه‌گرت
له که‌سایه‌تى ئۆجه‌الندا ئازاره مه‌زنه‌کان دووباره ده‌بنه‌وه ئ��ۆج�ه‌الن :له‌سه‌رده‌مى (پادشا رووت و خوداوه‌نده بێ ده‌مامکه‌کان)دا ،له تاشه به‌رده‌کانى ئیمراڵى به‌ند کرام دواى گه‌له‌کۆمه‌یه‌کى نێوده‌وڵه‌تى دوور و درێ��ژ ،که چه‌ندین دهوڵ��ه‌ت تێیدا به ش����دارب����وون ،ل �ه س����ه‌روى ه �ه‌م��ووی��ان �هوه دهوڵ �ه‌ت �ه‌ک��ان��ى (ئ �ه‌م��ری��ک��ا ،ئیسرائیل، ی��ۆن��ان ،به‌ریتانیا و تورکیا) ،عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن رێبه‌رى په‌که‌که ده‌ستگیرکرا و خرایه «چاڵى م�ه‌رگ�هوه« ،له‌و کاتهوه تا ئێستاش الیه‌نگره‌کانى ئۆجه‌الن له‌سه‌ر شه‌قامه‌کانن و داواى ئازادى رێبه‌ره‌که‌یان ده‌ک���ه‌ن ،ل�ه رێ��ک�ه‌وت��ى ()1999/2/15 ئ��ۆج �ه‌الن خ��رای �ه زی��ن��دان��ى تاکه‌که‌سى دورگه‌ى ئیمراڵیه‌وه ،ئه‌مه‌ش دواى ئه‌وه‌ى س���زاى ل �ه س��ێ��داره‌دان��ى ب��ۆ گ����ۆڕدرا بۆ زیندانى هه‌تا هه‌تایى ،گۆڕینى سزاى ل�ه س��ێ��داره‌دان ب��ۆ زیندانى هه‌تاهه‌تایى له‌ژێر فشارى الیه‌نگرانى ئۆجه‌الندا بوو، چونکه الیه‌نگره‌کانى به شێوازێک توڕه ب���وون و چ��االک��ی��ان ئ�ه‌ن��ج��ام��دا ،دنیایان توشى سه‌رسوڕمان ک��رد ،نزیکه‌ى سه‌د که‌س ئاگریان له جه‌سته‌ى خۆیان به‌ردا، ئه‌وان له‌ناو شاره‌کانى تورکیا ،ئه‌وروپا و کوردستاندا به‌نزینیان ده‌کرد به خۆیاندا و به دروشمى «بێ ئۆجه‌الن ژیان نابێ» گڕیان له جه‌سته‌ى خۆیان به‌رده‌دا ،به‌وه‌ش ب�ه جیهانیان ده‌وت ب��ێ ئ��ۆج �ه‌الن ئێمه ناتوانین بژین ،ناڕه‌زاییه‌کانى ک��وردان مه‌رگى ئۆجه‌النیان راگرت ،به‌اڵم مردنى رۆژانه‌ى ده‌رونیانى رانه‌گرت. ئ��ۆج�ه‌الن :دیالۆگ له‌گه‌ڵ دهوڵ �ه‌ت راستییه‌که و ب�ه‌ن��اوى دهوڵ �ه‌ت �هو ه دیدارى له‌گه‌ڵ ئه‌نجام ده‌ده‌ن
عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن له دوازده‌هه‌مین ساڵى پێالنگێڕیدا ،رایگه‌یاند :من لێرهوه ده‌توانم مزگێنى بده‌م به گه‌له‌که‌م ،هه‌ڵوێستى به سه‌برى من لێره و به هه‌وڵى هاوبه‌شى گه‌ل ،ئێمه ئه‌و پیالنگێڕییه‌مان بێئه‌نجام ه��ێ��ش��ت�هوه ،ل��ێ��ره چ��ۆن م��ن ( )11ساڵ به‌رخۆدانم کرد ،له ()12هه‌مین ساڵیشدا من ئ��اوا به‌رخۆدان ده‌ک �ه‌م) له ئاکامدا س���ه‌ره‌ڕاى پیالنگێڕى و س�ه‌رج�ه‌م هه‌وڵه ته‌سفیه‌کاریه‌کان ،ته‌ڤگه‌ر و گه‌له‌که‌مان، له‌م پێڤاژۆیه‌دا به‌هێزتر بووه. ل �ه ()21ى م���ارس ل �ه ش���ارى (که‌یپ تاون)ى ئافریقاى باشوور ،که‌مپینى ()1 ملیۆن واژۆ بۆ ئازادى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ده‌س��ت��ى پ��ێ��ک��رد ،ل��ه رۆژى ن�����ه‌ورۆزدا ف��س��ت��ی��ڤ��اڵ��ى م��اف��ى م����رۆڤ ل��ه ش��ارى که‌یپ تاون له ئافریقاى باشور بهڕێوه چ���وو ،ع �ه‌ب��دواڵ ئ��ۆج �ه‌الن ده‌ستنیشانى کرد که له‌گه‌ڵ ن �ه‌ورۆزدا پێڤاژۆیه‌کى نوێ ده‌ستیپێکردووه و گوتی :وا باس ده‌ک��رێ که له‌گه‌ڵ ن �ه‌ورۆزى ()2010 دا پێواژۆیه‌کى ن��وێ ده‌ستیپێکردووه، ئ �ه‌م �ه‌راس��ت �ه ،منیش ل �ه‌م �هدا ه����اوڕام. قۆناخى سێیه‌مین کۆتایى هات ،قۆناخى یه‌که‌مین له (1973وه‌ت���ا )1984بوو، ئه‌وه‌ى دووه‌مینیش له ( 1984تا )1993 بوو .قۆناخى سێیه‌مینیش له ()1993وه تا رۆژى ئه‌مڕۆ بوو ،له راستیدا من کۆتایى
هاتنى ئه‌و قۆناغى سێیه‌مینه‌‌م له ساڵى ()2002دا راده‌گ�هی��ان��د ،ب �ه‌اڵم به‌هیواى ئه‌وه‌ى ئه‌م حکومه‌ته شتێکى بکردبایه، من رامنه‌گه‌یاند و له‌چاوه‌ڕوانیدا بووم. رۆژى ()9ى ته‌مموز عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن چ�ه‌ن��د پێشنیارێکى گرنگى س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه چ��اره‌س �ه‌رى دیموکراتیانه‌ى کێشه‌ى ک��ورد خسته‌ڕوو .ئۆجه‌الن گوتی :من ئه‌و پێشنیارانه‌ى به مه‌به‌ستى چاره‌سه‌رى دی��م��وک��رات��ی ب��ۆ ک�ه‌ج�ه‌ک�ه و ب �ه‌ده‌پ �ه و هه‌موو الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان ده‌که‌م: یه‌که‌م /هه‌ردوو ال ده‌ست به پێڤاژۆیه‌کى بێچاالکى بکه‌ن ،دووهم /ده‌ک��رێ له‌ژێر سایه‌ى په‌رله‌ماندا کۆمسیۆنێکى داد و حه‌قیقه‌ت ،یان شتێکى وهک��و ئ �ه‌وه‌ى له باشورى ئه‌فریقیا پێکهاتبوو ،پێکبێنن، س��ێ��ی �ه‌م /ت��ا ب �ه‌دی��ه��ات��ن��ى چ���اره‌س���ه‌ری، هێزه‌کانى گه‌ریال له‌ژێر گه‌ره‌نتى نهتهوه یه‌کگرتووه‌کاندا له شوێنێکى دیاریکراودا کۆبکرێنه‌وه پاشان بگه‌ڕێنه‌وه واڵت. رۆژى (20ى ئ��اب) ع �ه‌ب��دواڵ ئۆجه‌الن شه‌ش خاڵى سه‌ره‌کى وه‌کو چوارچێوه‌ى سیستمى خ��ۆب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى دیموکراتى ده‌ستنیشان ک��رد ک �ه خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى دی��م��وک��رات��ی��ک پ�����رۆژه‌ى ک���وردان���ه بۆ چاره‌سه‌رى و چوارچێوه‌که‌یشى به‌و شه‌ش خاڵه خسته‌ڕوو .که بریتییه له الیه‌نى سیاسى ،الیه‌نى یاسایی ،الیه‌نى ئابوری، الی�ه‌ن��ى چ��ان��دی ،الی�ه‌ن��ى دیبلۆماسى و الیه‌نى پاراستنى گه‌وهه‌رى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیکه. رۆژى (27ى ئاب) ئۆجه‌الن ئاشکراى کرد که دیالۆگ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت راستییه‌که و به‌ناوى ده‌وڵه‌ته‌وه دیدارى له‌گه‌ڵ ئه‌نجام ده‌ده‌ن. رۆژى ()29ى س��ێ��ب��ت�ه‌م�ه‌ب�ه‌رى ساڵی ( )2010ئ���ۆج���ه‌الن رای��گ��هی��ان��د :ئ �هو دیدار‌انه‌ى له‌گه‌ڵ ئه‌ودا ئه‌نجام ده‌درێن، له‌سه‌ر ناوى ده‌وڵه‌ته‌وه پێک دێن .ئۆجه‌الن رایگه‌یاند که ئه‌نجامى ئه‌و دیدارانه ،له چوارچێوه‌ى دوو پرۆتۆکۆڵدا که له رووى ئاسایشی ،مافه دیموکراتیکیه‌کان و ده‌ستورێکى دێموکراتیکییه و ه �ه‌ردوو الیه‌ن ده‌توانن له‌سه‌رى کۆک بن. رۆژى ()4ى نۆڤه‌مبه‌ر ئۆجه‌الن ئاشکراى ک��رد ک �ه چ��اوپ��ێ��ک�ه‌وت��ن�ه‌ک��ان��ى دهوڵ���ه‌ت ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌ودا گه‌یشتونه‌ته ئاستێکى ج��ددى و گوتی :قۆناغى دی��ال��ۆگ تا ئێستاش تێپه‌ڕى دانوستاندن نهبووه ،به‌اڵم م��رۆڤ ده‌ت��وان��ێ بڵێ قۆناغه‌که ب�ه‌ره‌و دانوستاندن ده‌ڕوات. ئ��ی��دى له‌ئاکامى ه�ه‌وڵ�ه‌ک��ان��ى ئ��ۆج�ه‌الن و په‌که‌که و خ��ودى گه‌لى کوردستان نمونه‌ى تاک و کۆمه‌ڵگایه‌کى نوێ و هاوچه‌رخ ئافرێنرا ،تا ئاستێکى به‌رزیش توانیویه‌تى قۆناخى «ب�ه گه‌لبون و به نه‌ته‌وه‌بون» ببڕێت و به‌ڕاده‌یه‌ک بتوانێت خۆى ئاوێته‌ى فه‌لسه‌فه‌ى ئازادى بکات و به‌جورئه‌ته‌وه بڵێ :ئه‌گه‌ر ژیانێک هه‌بێت با ب �ه‌ئ��ازادى و بۆ ئ���ازادى بێت ،ئه‌گه‌ر مردنێکیش هه‌بێت با هه‌ر به ئ��ازادى و بۆ ئازادى بێت و ببێته نمونه‌ی (نه‌ته‌وه‌ی دی��م��وک��رات��ی��ک) ،ببێته ناسنامه‌یه‌کى ئازاد بۆ خۆرهه‌اڵتى ناوینێکى نوێ ،بۆ جیهانێکى نوێى ئازاد. ئه‌مڕۆ گه‌لى کورد ،ته‌ڤگه‌رى په‌که‌که و ئ��ۆج �ه‌الن ل �ه ه �ه‌م��وو کاتێکى دیکه زیاتر به کاریگه‌رتر ،تۆکمه‌تر ،به‌هیواتر و ب�ه‌ب��اوه‌ڕت��ر و ب�ه‌ئ��ی��راده‌ت��رن ،ل�ه هه‌موو ک��ات��ێ��ک زی��ات��ر پ �هی��وه‌س��ت��ى ی �ه‌ک��دى و پ �هی��وه‌س��ت��ى ئ����ازادی����ن ،ئ���ه‌م���ڕۆ گ�ه‌ل��ى ک��ورد له رووى چۆنایه‌تییه‌وه گ��ۆڕان و وه‌رچه‌رخانێکى مه‌زنى به‌خۆیه‌وه بینیوه و بانگه‌شه‌ى ئازادیخوازانه‌ى خۆى له هه‌ر کاتێکى دیکه زیاتر و به‌رزتر و به‌هێزتره. ئیمراڵى له عه‌دنان مه‌نده‌ریس و یه‌ڵماز گۆناییه‌وه تا عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ئۆجه‌الن له‌باره‌ى زیندانى ئیمراڵییه‌وه چى ده‌ڵێت؟ ئۆجه‌الن خرایه زیندانى ئیمراڵیه‌وه ،ئه‌م زی��ن��دان �ه ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه س���ه‌ر دورگ �هی �ه‌ک له‌ناو ده‌ریاى (مه‌ڕمه‌ڕه)ى سه‌ر به شارى ئه‌سته‌نبوڵ ،پێشتر شۆڕشگێرى تورک (ع �ه‌دن��ان م �ه‌ن��ده‌ری��س) و سینه‌ماکارى ک��ورد (ی�ه‌ڵ��م��از گ��ۆن��اى) ل �هو دورگ�هی�ه زی��ن��دان��ى ک���راون .ئ��ۆج �ه‌الن ب �ه‌م شێوه‌یه ب��اس��ى ئ �هو ک��ات�ه ده‌ک���ات ک �ه ده‌خرێته
زیندان «کاتێک منیان هێنایه دورگه‌ى ئیمراڵى ،یه‌که‌مین که‌س که پێشوازى لێکردم ،نوێنه‌رى سه‌رۆکایه‌تى کۆمیته‌ى رێگرتن له ئه‌شکه‌نجه‌ى سه‌ر به کۆنسه‌ى یه‌کێتى ئه‌وروپا بوو ،هه‌ر له سه‌ره‌تادا پێى وتم (تۆ له‌م زیندانه‌دا ده‌مێنیته‌وه ،ئێمه‌ش له رێگاى کۆنسه‌ى ئه‌وروپاوه چاودێریت ده‌که‌ین و هه‌وڵى پێشخستنى هه‌ندێک چ���اره‌س���ه‌رى ده‌ده‌ی�����ن) .ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌ماى خیانه‌تێک به‌رامبه‌ر به دۆستایه‌تى ،که هاوتاکه‌ى ئێجگار ده‌گه‌مه‌نه ،ده‌وڵه‌ت- نه‌ته‌وه‌ى یۆنان ،کاتێک په‌یوه‌ندییه‌کانى ل���ه‌گ���ه‌ڵ ک���ۆم���ارى ت��ورک��ی��ا ت�����ه‌وه‌ره‌ى ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دى پ�ه‌رس��ت��ى ه��ات �ه‌س �ه‌ر ،منى راده‌س��ت��ى ده‌زگ���اى ه�ه‌واڵ��گ��رى ئه‌مریکا ( )CIAک���رد ،ل �ه س���ه‌رده‌م���ى (پ��ادش��ا رووت و خوداوه‌نده بێ ده‌مامکه‌کان)دا به شێوه‌یه‌ک که ئه‌فسانه‌ى پرۆمیتۆس له چاویدا به سه‌د ئاو شۆردراوه‌ته‌وه ،له گاشه به‌رده‌کانى ئیمراڵى به‌ند ک��رام و توشى حوکمى قه‌ده‌رگه‌رایى کرام».
ژیانى ئۆجه‌الن له‌ناو زیندانى ئیمراڵى
ب����هو ش��ێ��وهی �ه ئ���ۆج���ه‌الن ده‌خ���رێ���ت���ه ن��او گۆشه‌گیرییه‌کى دژواره‌وه ،ئه‌گه‌رچى ئ���ۆج���ه‌الن ل���ه‌س���ێ���داره ن�����ه‌درا ل���ه رووى جه‌سته‌ییه‌وه ،ب�ه‌اڵم له رووى ده‌رونییه‌وه ه���ه‌م���وو رۆژێ������ک چ���ه‌ن���دی���ن ج����ار له س��ێ��داره ده‌درێ .ب��ۆ ن��م��ون �ه ،کاتێک کتێب ده‌خوێنێـته‌وه هه‌ر چه‌ند خوله‌ک ج��ارێ��ک ب�ه ت��ون��دى ده‌رگ���ا ده‌ک �ه‌ن �هوه و پ��ێ��وهى ده‌ده‌ن ،بیست و چ��وار کاتژمێر کامێراى به‌سه‌ر سه‌ره‌وه‌یه ،کاتێک چاى بۆ دێنن نیوه‌ى ئ��اوى س��اردى تێده‌که‌ن، کاتێک رۆژنامه‌یه‌کى بۆ دێ نایده‌نێ تا ک��ۆن ده‌ب��ێ و پاشان ئ�هو بابه‌تانه‌ش ده‌دڕێ��ن��ن ک�ه ب��ۆ ئ��ۆج �ه‌الن گرنگه .له هه‌مووى سه‌نجڕاکێشتر دارێک له نزیک زیندانه‌که‌ى ئۆجه‌النه‌وه ده‌بێت ،باڵنده و چۆله‌که دێنه س�ه‌ر ئ�هو داره ده‌خوێنن، هه‌روه‌ها داره‌که ره‌نگێگى سه‌وزى ههیه، ب���ه‌اڵم ب �ه‌رپ��رس��ان��ى زی��ن��دان ده‌زان����ن که ئ��ۆج �ه‌الن ب �ه ته‌ماشاکرنى ئ �هو داره و گوێ گرتن له ده‌نگى باڵنده‌کانى سه‌ر داره‌ک�ه ،دڵخۆش و ئاسوده ده‌بێ ،ده‌چن ئه‌و داره‌ش له بنا ده‌ب��ڕن .تا ئه‌و راده‌یه له رووى ده‌رونییه‌وه ئۆجه‌الن ده‌خه‌نه ناو بێزارییه‌وه ،هه‌روه‌ها له‌ماوه‌ى ئه‌م ()13 ساڵه‌دا ته‌له‌ڤزیۆنى نه‌بینیوه ،ته‌نیا یه‌ک رادی����ۆى الی���ه ئ �ه‌وی��ش ت�ه‌ن��ه��ا ()FMى ده‌وڵه‌تى تورکیا وه‌رده‌گرێت ،پێویستیشه هه‌ستێته سه‌ر پێ بۆ ئه‌وه‌ى که‌متر خشه خش بکات .ئۆجه‌الن دهڵێ :له‌م زیندانه‌دا ه �ه‌ر رۆژێ���ک ب��ۆ م��ن مردنێکه ،ب�ه‌اڵم ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا ده‌س��ت ل�ه پێوانه‌کانم ب �ه‌رن��اده‌م ،ب�ه‌م فشارانه‌ى ده‌یخه‌نه سه‌رم ده‌یانه‌وێ یان ته‌سلیم ببم و واز له مافى ره‌واى گه‌له‌که‌م بێنم ،یان له‌ژێر فشارى ده‌رونیدا خۆم بکوژم ،به‌اڵم من نه خۆم ده‌ک���وژم و ن�ه ته‌سلیمیش ده‌ب���م ،به‌ڵکو له‌سه‌ر ب�ه‌رخ��ۆدان��ى خ��ۆم ب���ه‌رده‌وام ده‌ب��م، ئ �ه‌وه‌ى که ب��اوه‌ڕم پێیه‌تى و هه‌ڤااڵنیشم له پێناویدا گیانى خۆیان به‌خشى ،ده‌ستى لێبه‌رناده‌م. فشاره‌کانى س�ه‌ر ئۆجه‌الن پ��اش ()13 ساڵ به‌رده‌وامه و کۆتایى نه‌هاتووه ،دواى ناڕه‌زاییه‌کى زۆرى کورده‌کان ،هه‌روه‌ها له چوارچێوه‌ى کرانه‌وه به‌ڕووى کورددا، حکومه‌ته‌که‌ى ئه‌ردۆغان بانگه‌شه‌ى ئه‌وه‌ى کرد که زیندانه‌که‌ى ئۆجه‌الن ده‌گۆڕێ، ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ش رۆژى ()2009/11/17 ئۆجه‌النیان گواسته‌وه بۆ زیندانێکى تر هه‌ر له دورگه‌ى ئیمراڵى ،سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى به‌رپرسانى دهوڵ���ه‌ت بانگه‌شه‌ى ئه‌وه‌یان کرد ،که ره‌وش��ى ئۆجه‌الن باش ده‌که‌ن، ب���ه‌اڵم ل �ه‌ک��ات��ى چ��اوپ��ێ��ک �ه‌وت��ن ل�ه‌گ�ه‌ڵ پارێزه‌ره‌کانى ،ئۆجه‌الن باس لهوه ده‌کات، که شوێنه‌که‌ى پێشوتر باشتره له شوێنه نوێیه‌که و ته‌نانه‌ت زیندانه نوێیه‌که‌ى به چاڵى مردن ناو ده‌بات و پارێزه‌ره‌کانى لهوه ئاگادارکرده‌وه ،که هێدى هێدى ده‌یانه‌وێ ک��ۆت��ای��ى ب �ه ژی��ان��ى بهێنن و زی��ن��دان�ه نوێیه‌که‌ى وهک��و شوێنێک وه‌س��ف کرد، که خانه‌کانى مێشک تێیدا له‌ناو ده‌چن. ئ����ۆج����ه‌الن ده‌س���ت���ن���ی���ش���ان���ى ک�����رد ک�ه که‌شوهه‌واى ئیمراڵى و ده‌نگى مۆلیده ئه‌و بێزار ده‌کات و گوتى»عه‌دنان مه‌نده‌ریس نه‌یتوانى بیست و چ��وار کاتژمێر لێره بمێنێته‌وه ،ب �ه‌اڵم م��ن ئ �هوه چه‌ند ساڵه
لێره ب �ه‌رخ��ۆدان ده‌ک���ه‌م ،ئ�ه‌گ�ه‌ر ب��اوه‌ڕى من ئهوهنده به‌هێز نه‌بوایه ئ�ه‌وا من لێره هه‌وڵى خۆکوشتنم دهدا ،هه‌ڤااڵنى وهک (که‌مال پیر و محه‌مه‌د خه‌یرى دورموش) چاالکى مانگرتنى تا مردنى گیانبازیان پێکهێنا ،من له‌به‌رامبه‌ر به‌رخۆدانى ئه‌و هه‌ڤااڵنه به‌ڕێز و به‌رپرسیارم ،له‌به‌رامبه‌ر گ�ه‌ل��ی��ش��دا ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی��م ه �هی �ه ،خۆ ئه‌گه‌ر له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و نرخانه باوه‌ڕى من ئهوهنده به‌هێز نه‌بوایه ،ئ�ه‌وا نه‌مده‌توانى ئ �ه‌وه‌ن��ده ب�ه‌رگ�ه ب��گ��رم و ده‌ک�ه‌وت��م�ه ناو چاالکییه‌کى گیانبازییه‌وه ،هه‌ڵبه‌ت لێره ده‌ت��وان��م بشمرم ،کاریگه‌رى مردنى من زۆر مه‌زن ده‌بێت و به مردنم ئاڵۆزییه‌کى مه‌زن روده‌دات و پاشانیش بارودۆخێکى خوێناوى ده‌ستپێده‌کات و ئاڵۆزى مه‌زن دێته ئ���اراوه ،من لێره هه‌موو رۆژێ��ک ل �ه‌ژێ��ر به‌رپرسیارێتییه‌کى م �ه‌زن��دا بۆ تێکۆشانى گه‌ل ده‌ژیم ،تێکۆشان و ژیانى ش�ه‌ره‌ف��م�ه‌ن��دان�هى م��ن ب��ۆ گ �ه‌ل ب���ه‌رده‌وام ده‌بێ ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش راستیه‌که که جێگه‌ى ئێستاى من وهک چاڵێکى مردنه ،من ئێستا ئ��ێ��ره وه‌ه���ا ن���اوزه‌ن���د ده‌ک����ه‌م لێره هه‌ناسه وه‌رگرتن و هه‌ناسه‌دانى مرۆڤێک دژواره ،بێ هه‌وایى خانه‌کانى مێشکى من ده‌کوژن ،هه‌ست به مردنى خانه‌کانى مێشکى خۆم ده‌که‌م». سه‌ره‌ڕاى ئه‌وانه‌ش ( )13ساڵ گۆشه‌گیرى و ف��ش��ارى ت��ون��دى زی��ن��دان��ى تاکه‌که‌سى دورگ������هى ئ��ی��م��راڵ��ى ل���ه‌س���ه‌ر ئ��ۆج��ه‌الن ب �ه‌رده‌وام �ه و له هه‌موى نا مرۆڤانه‌تر، ئهوه ماوه‌ى حه‌وت مانگه رێگه‌یان نهداوه ئ��ۆج�ه‌الن دی��دار له‌گه‌ڵ هیچ که‌سێک ئه‌نجام بدات ،له‌م ماوه‌یه‌دا ته‌نها یه‌ک جار محه‌مه‌دى ب��راى بینیوه ،جگه لهوه به هیچ شێوه‌یه‌ک رێگه نه‌دراوه ته‌نانه‌ت پارێزه‌ره‌کانیشى ببینێ ،ئه‌مه له کاتێکدا به گوێره‌ى یاسا هه‌موو رۆژانێکى چوار ش�ه‌م��م�ه ده‌ب��ێ��ت پ��ارێ��زه‌ره‌ک��ان��ى دی���دارى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئه‌نجام ب��دهن و بۆچونى خۆى له‌سه‌ر روداوه‌کان بخاته‌ڕوو ،به‌اڵم به‌هۆى ک��اری��گ �ه‌رى ق��س�ه‌ک��ان��ى ئ���ۆج���ه‌الن ،ئ�هو مافه‌شیان لێسه‌ندوه‌ته‌وه.
دوران کاڵکان چۆن باسى سیستمی زیندانى ئیمراڵی ده‌کات؟ دورگه‌ی ئیمراڵی ئاو و هه‌وایه‌کی زۆر قورس و ته‌ماوی ههیه .ده‌وڵه‌تی تورک له دێر زه‌مانه‌وه له زۆربه‌ی دورگه‌کانی نێو ن�ه‌خ��ش�هی خ��اک�ه‌ک�هی��دا زی��ن��دان��ی و جێگه‌ی هاوشێوه‌ی نهێنی و ئاشکرای دروستکردووه ،به سه‌دان که‌سی سیاسی و هونه‌رمه‌ند و روناکبیر و زانا و ئه‌رکداری ده‌وڵه‌تی له‌م زیندانانه‌دا سزاداوه و له‌نێوی ب��ردوون ،پاش گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی س��اڵ��ی ( )1999 - 1998ل �ه (15ی شوباتی )1999عه‌بدواڵ ئۆجه‌النی له زیندانی به‌ناوبانگی ئیمراڵیدا جێگیر کرد، زۆر جار باس له سیستمی ئه‌شکه‌نجه‌ی ج �ه‌س��ت �هی��ی و ئ �ه‌ش��ک �ه‌ن��ج �هی ده‌رون����ی ده‌ک���رێ ،ب��ه‌اڵم ئایا زی��ن��دان��ی ئیمراڵی خاوه‌نی چ جۆره سیستمێکه؟ له مێژوودا چ��ۆن که‌سانێک ل��ێ��رهدا ب�ه‌ن��د ک���راون؟ ئامانجی پیالنگێڕان و ئه‌نجامده‌رانی گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی له هاوردنی ئاپۆ بۆ ئه‌م زیندانه چی ب��وو؟ (دوران کاڵکان) لێپرسراوی کۆمیته‌ی پاراستنی گه‌ل و ئه‌ندامی کۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی (که‌جه‌که) له‌و بارهیهوه ده‌ڵێت :هه‌بوونی هاوشێوه‌ی سیستمی زیندانی ئیمراڵی و به‌راوردکردنی و تایبه‌تمه‌ندی هاوشێوه و لێکجیاوازییه‌کانی و به‌راوردکردنی ل�����ه‌گ�����ه‌ڵ زی����ن����دان����ی گ���وان���ت���ان���ام���ۆ « »Guantanamoو به‌راوردکردنی له‌گه‌ڵ له‌سێداره‌دانی س�ه‌رۆک وه‌زیری پ��ێ��ش��وی ک���ۆم���اری ت��ورک��ی��ا ع��ه‌دن��ان مه‌نده‌ره‌س و دۆزی گهوره هونه‌رمه‌ندی کورد یه‌ڵماز گۆنای ده‌کرێ .هه‌رچه‌نده خ��اوه‌ن��ی زان��ی��اری��ی�ه‌ک��ی راس��ت �ه‌وخ��ۆ نیم ل �ه‌س �ه‌ر زی��ن��دان��ی گ��وان��ت��ان��ام��ۆ ،ب �ه‌اڵم ب�ه‌وه‌ن��ده‌ی له‌شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆنه‌کانه‌وه نیشان ده‌درێ ،ده‌ت��وان��م تێگه‌کانم له‌و ب��اره‌ی�هوه و به‌کاربێنم و هه‌ڵیبسه‌نگێنم. له ته‌له‌فزیۆندا گوانتانامۆ نیشاندرا، شوێنێکی به‌ته‌لبه‌ند ته‌نراو و که هه‌ر له ته‌له‌به‌ندیش هۆڵی بچوک بچوک دروس��ت��ک��راوه و هه‌ندێکیش ب �ه چ��اوی به‌ستراوه ده‌گ��وێ��زرێ��ن�هوه ،ل��ێ��رهوه ده‌توانم
به‌ره‌و واتای گوانتانامۆ هه‌نگاو هه‌ڵێنم. له‌ڕاستیدا سیستمێکی ئه‌شکه‌نجه‌ی زۆر سه‌خت و ترسێنه‌ر بوونیادنراوه ،بێگومان پێی ده‌گوترێ زیندانه‌کانی «.»CIA م���رۆڤ روب�����ه‌ڕوی ئه‌شکه‌نجه‌یه‌کی س �ه‌خ��ت��ی ف��ی��زی��ک��ی (ج �ه‌س��ت �هی��ی) و ده‌رونی ده‌کرێته‌وه ،ته‌نها ئه‌وه‌ی که له‌سه‌ر شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆن پیشاندرا به‌س بوو بۆ خولقاندنی بیر و باوه‌ڕ و فکرێکی قانعکار ل�ه‌الی من، چونکه ئه‌م سیستمانه باش ده‌زانم، وه‌کو گوتم له ده‌رباره‌ی گوانتانامۆدا زانیاری ت �ه‌واوم به‌ده‌سته‌وه نییه ،به‌اڵم له‌باره‌ی سیستمی ئیمراڵییه‌وه خاوه‌نی ئه‌زمونێکی ج��دی��م .گ��ه‌ر بێتو باسی روداوه‌که‌ی (عه‌دنان مه‌نده‌ره‌س) بکه‌ین، ده‌زانین که له‌نێوان سااڵنی په‌نجاکان و ش�ه‌س��ت�ه‌ک��ان��دا ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ران��ی پارتی دیموکرات که تورکیایان بهڕێوه ده‌برد له (دورگه‌ی یاسسی) دادگایی کران، راس��ت��ی��ن�هی دادگ��ای��ی �ه‌ک �هی دورگ���هی یاسسی و ل�ه‌س��ێ��داره‌دان��ی م �ه‌ن��ده‌ره‌س و هاوڕێیانی که ئه‌نجامێکی کوده‌تاکه‌ی ()27ی ئایاره ،گوزاره له به‌شێکی دیار و گرنگی مێژووی تورکیا ده‌ک��ات ،به ئاشکرا چۆنێتی الیه‌نی کاراکته‌ری زاڵمانه‌ی ده‌وڵه‌تی تورکیا ده‌خاته روو ،له ئه‌نجامی دادگاییکردنه‌که‌ی دورگه‌ی یاسسیدا س���زای ل �ه س���ێ���داره‌دان به‌سه‌ر مه‌نده‌ریس و دوو هاوڕێیدا ده‌سه‌پێنرێ، ئ���ه‌م س��زای �ه‌ش ل �ه دورگ����هی ئیمراڵیدا جێبه‌جێ ده‌کرێ .دادگایی له دورگه‌ی ی��اس��س��ی��دا ب��ه‌ڕێ��وه‌چ��وو و به‌جێهێنانی سزاکه‌ش له دورگه‌ی ئیمراڵی ،ئه‌مه‌ش نیشان دهدا ک �ه‌وا ک��ۆم��اری تورکیا و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی��ی �ه‌ک �هی گرنگییه‌کی زۆر ده‌ده‌ن ب �ه‌م دورگ �هی �ه ،ه �ه‌ر له‌گه‌ڵ رفاندن و ده‌ستگیرکردنی رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن و جێگیرکردنی ل�ه‌م دورگ �هی �هدا رێ��ک�ه‌وت ن�ه‌ب��وو .لێرهوه رونده‌بێته‌وه ک �ه‌وا ئ�ه‌م دورگ��ان�ه خاکی ه �ه‌ره ب��اوه‌ڕپ��ێ��ده‌ر و جێی فره‌متمانه‌یی ک��ۆم��اری تورکیایه که دهوڵ���ه‌ت تێیدا بااڵده‌سته ،هه‌ناردن و به‌جێکردنی رێبه‌ر ئ��اپ��ۆ ل���ه ج��ێ��گ �هی �ه‌ک��دا ک���ه س���ه‌رۆک وه‌زیرانی خۆیانیانیان لێ له‌سێداره‌دابێ، فشار و گ��وش��اره پێشهاتییه‌که‌ی سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ ده‌سه‌لمێنێ و ئهوه ده‌خاته‌ڕوو که چۆن رۆژگارێک چاوه‌ڕێی رێبه‌ر ئاپۆ ده‌ک��ات ،کاتێ یه‌ڵماز گۆنای له زیندانی ئیمراڵی گ��ی��راب��وو ،ده‌ش��ێ به س�ه‌رده‌م��ی ه �ه‌ره ئه‌رێنییانه‌ی زیندانی ئیمراڵی له قه‌ڵه‌مبدرێ ،به‌سه‌رهاته‌کانی ی�ه‌ڵ��م��از گ��ۆن��ای ل �ه زی��ن��دان��ی ئیمراڵی ب���ه پ���ێ���چ���ه‌وان���هی ب��ه‌س��ه‌ره��ات��ه‌ک��ان��ی ع�ه‌دن��ان مه‌نده‌ریسی س �ه‌رۆک وه‌زی��ر و به‌سه‌رهاته‌کانی رێبه‌ر ئاپۆوه‌یه .کاتێ گۆنای گیرابوو له‌و زیندانه‌دا ،ئیمراڵی زیندانێکی نیو کراوه بوو ،به‌هۆی ئه‌وه‌ی زی��ن��دان له نیوه‌ی دورگ�هی�ه‌ک��داب��وو ،به دورگه‌یه‌ک له قه‌ڵمدراوه که راکردن و هه‌اڵتن لێی ئاسته‌م ب��ووه .له‌به‌ر ئه‌وه‌ش کراوه‌ته زیندانێکی نیو کراوه .بێگومان ئه‌مه‌ش نایه‌ته واتای ئه‌وه‌ی که یه‌ڵماز گۆنای ل�هو س �ه‌رده‌م �هدا له‌نێو زیندانی ئیمراڵیدا ژیانێکی خ��ۆش و ئاسوده‌ی گ����وزه‌ران����دووه ،ب �ه پ��ێ��چ �ه‌وان �هوه یه‌ڵماز گ��ۆن��ای و هاوڕێیانی دووچ���اری ئێش و ئ��ازار و ئه‌شکه‌نجه‌یه‌کی زۆر سه‌خت ک��راب��وون�هوه ،ب�ه‌اڵم به‌سه‌رهات و ژیانی مه‌نده‌ریس و هاوڕێیانی له رۆژگ��اری خۆیاندا و ژیان و به‌سه‌رهاتی ئاپۆ زۆر قورستره .له هه‌مانکاتدا یه‌ڵماز گۆنای له‌ماوه‌ی زیندانی بوونی له‌نێو ئیمراڵیدا زۆرێ��ک تێکست و سیناریۆی فیلمی نوسیوه و به‌شێکی ئه‌م کارانه‌ی وهک په‌رتوک له‌چاپدراوه و به‌شێکی دیکه‌ی دوات��ر کراوه‌ته فیلم .پاشان لێرهوه به‌ره‌و ئ �ه‌وروپ��ا ه �ه‌ڵ��دێ .وات��ا پێگه‌ی مانه‌وه یه‌ڵماز گۆنای له زیندانی ئیمراڵیدا له ئاستی پێگه‌یه‌کی شیاودابوو بۆ هه‌اڵتن و خاوه‌نی ئه‌و خاسیه‌ته بووه .یه‌ڵماز گۆنای ل��ه‌دوای به‌سه‌رهاته پڕ ئێش و ئ��ازار و مه‌ینه‌تی و تراژێدیاکانی و وه‌رگرتنی بڕیاری هه‌اڵتن له زیندان به‌ره‌و غه‌ریبی چوون ،سیستمی ئیمراڵی پارچه ده‌کات و هه‌نگاوی ژی��ان ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی سنوری کۆماری تورکیا به‌سه‌ر ده‌خات. ب �ه‌ر ل�ه رفاندنی ئ��ۆج�ه‌الن ل�ه کینیا و
هێنانه‌وه‌ی بۆ تورکیا ،ئیمراڵی سه‌رله‌نوێ بونیادنرایه‌وه و ئاماده‌کرا. ت��ای��ب�ه‌ت��م�ه‌ن��دی و خاسییه‌ته‌کانی ئ�هو سیستمه‌ی ک �ه ل �ه چ��وارچ��ێ��وهی ئ�ه‌م ئ��ام��اده‌ک��اری��ان�هدا خولقێنراون ،هه‌ڵبه‌ت ب�ه‌گ��وێ��رهی ئ �هو که‌سایه‌تیه ک�ه لێره‌دا ب���ه‌ن���د ده‌ک�������رێ و ل����ه چ���وارچ���ێ���وهی ئ��ام��ان��ج �ه‌ک��ان��ی��ان ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ئ��اپ��ۆ ئ��ام��اده‌ک��راوه .به‌کورتییه‌که‌ی ده‌زان��رێ ک �ه ب �هو ژووران����هی زی��ن��دان��ی ئیمراڵی ده‌گ���وت���رێ (ح���وج���رهی م����ردن) ل �ه‌س �ه‌ر ئه‌شکه‌نجه و له‌ناوبردن خۆی گرتووه. له‌م بواره‌شه‌وه ده‌شێ چۆن هاوشێوه‌یه‌کی له‌گه‌ڵ گوانتانامۆ و ئه‌وانی دیکه‌دا، ه�ه‌ڵ��ب�ه‌ت ن��ات��وان��ی��ن ل �ه‌م ب��اره‌ی��هوه باسی شتی به‌رجه‌سته‌کراو بکه‌ین .ب �ه‌اڵم به گشتی له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی تێکڕای حوجره‌ی م���ردن ،ش��ک ل���ه‌وه‌دا نییه ک �ه الیه‌نی ه��اوش��ێ��وهی یه‌کتریان ه�هی�ه ،سیستمی ئ �ه‌ش��ک �ه‌ن��ج �ه و ل �ه‌ن��ێ��وب��ردن��ن .م���رۆڤ ده‌خ��ات �ه نێو ه �ه‌م��وو ج���ۆره پێگه‌یه‌کی گۆشه‌گیری کۆمه‌اڵیه‌تی و له‌نێوبردنی که‌سایه‌تییه‌وه و وش��ک کردنی له‌ژێر ئه‌شکه‌نجه‌دا کراوه‌ته ئامانجی سه‌ره‌کی، ل��ه‌م الی �ه‌ن �ه‌ش �هوه سیستمی ئیمراڵی و حوجره‌کانی دیکه‌ی م��ردن هاوشێوه‌یان ههیه ،به‌اڵم زیاتر له هاوشێوه‌ییه‌کانی، خ���اوه‌ن���ی ت��ای��ب �ه‌ت��م �ه‌ن��دی و خ��اس��ی�ه‌ت��ی لێکجیاکه‌ره‌وه‌شی ههیه له زیندانه‌کانی دیکه .سیستمی ئیمراڵی زۆر الیه‌نی تایبه‌ت به خۆ و له‌وانی دیکه‌ی جیاواز ه �هی �ه ،ئ���ه‌م الی �ه‌ن��ان �ه زی��ات��ر ئه‌نجامی ره‌نگدانه‌وه‌ی که‌سایه‌تی و ئامانجه‌کانی و ره‌ن��گ��دان�ه‌وه‌ی ئاپۆیه له رۆژهه‌اڵتی ناوێندا ،ده‌زان��رێ ک�ه‌وا له چوارچێوه‌ی گه‌له‌کۆمه‌یه‌کدا به سه‌رکێشی ئه‌مریکا و ئینگلته‌را و ئیسرائیل ،ئ��ۆج�ه‌الن له کینیا ب �ه‌ره‌و تورکیا رفێنرا و خزێنرایه نێو سیستمی ئیمراڵیه‌وه .له‌سه‌ر بنه‌مای ل �ه‌ن��ێ��وب��ردن��ی ئ��اپ��ۆ و پ��اک��ت��اوک��ردن��ی (پ �ه‌ک �ه‌ک �ه)ش خواستی به‌سه‌رخستنی سیاسه‌تی نکۆڵی و ق��ڕک��اری به‌سه‌ر گه‌لی ک��ورددا ،ئه‌مه‌ش راستینه‌یه‌کی ح��اش��ا ه �ه‌ڵ��ن �ه‌گ��ره .ل���ه‌م روان��گ �هی �ه‌ش �هوه ئامانجی سیستمی ئیمراڵی نه‌ک ته‌نها له‌نێوبردنی جه‌سته‌ییانه‌ی ئاپۆ ب��ووه، به‌ڵکو ئامانج له‌نێوبردنی راستینه‌ی ریالیته‌ی فه‌لسه‌فی و ئایدیۆلۆژی و سیاسییانه و ته‌واوی الیه‌نه فکرییه‌کانی ئاپۆ ئامانجی سه‌ره‌کی بوون. سه‌رچاوه: .1ئه‌کادیمیاى زانستى و کۆمه‌اڵیه‌تى عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن .2گۆڤارى کۆمین 3- www.rojaciwan.com 4- www.pcdk.org
به‌دواداچوون
www.chatrpress.com
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌م ه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
ل هۆکارێکى به‌هێز ه بۆ به‌رزبوونه‌وه‌ى توندوتیژی ل ه راپه‌ڕین و پشده‌ر مۆبای به‌ڕێوه‌به‌رى نوسینگه‌ى راپه‌ڕینى توندوتیژى دژى ئافره‌تان :نه‌ریته کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان له راپه‌ڕی ن زۆر به‌هێزه سازدانی
رێباز مام شۆرش
له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى رۆژنامه‌ى (چه‌تر)دا ،رائید حه‌سه‌ن خۆشناو به‌ڕێوه‌به‌رى نوسینگه‌ى راپه‌رینى توندوتیژى دژى ئافره‌تان ،تیشک ده‌خاته سه‌ر جۆرى ئه‌و توندوتیژیانه‌ى ل ه ده‌ڤه‌رى راپه‌رین و پشده‌ر دژى ژنان ئه‌نجام ده‌درێن.
چ �ه‌ت��ر :نوسینگه‌ى ت��ون��دوت��ی��ژى دژى ئافره‌تان له راپه‌ڕین که‌ى کرایهوه؟ دواى کوشتنى دوع���ا ب���هو شێوهنامرۆڤانهی ه ئه‌و روداوه بوه هۆى ئه‌وه‌ى ح��ک��وم�ه‌ت ب��ی��ر ل �ه دام���ه‌زران���دن���ى ئ�هو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ه بکاته‌وه ،نوسینگه‌ى راپه‌رین ل ه ( )2008/11/25کرایهوه. چه‌تر :ئ �هو توندوتیژیانه‌ى دژى ژنان ده‌کرێت چین له سنورى بیتوێن و پشده‌ر؟ ئ �هو توندوتیژیانه‌ى دژى ئافرهتاندهکرێن جیاوازن ،ئه‌وانه‌ى له سنوره‌که‌ى ئێمه‌دا ده‌ک��رێ��ن به شێوه‌یه‌کى گشتى (س����وت����ان ،خ���ۆ س���وت���ان���دن ،ک��وش��ت��ن، خۆکوشتن ،لێدان ،جنێودان ،هه‌ڕه‌شه، ده‌رم��ان خ���واردن ،خۆخنکاندن ،رێگرى له شوکردن ،شه‌ڕ و به‌دره‌وشتى) ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى زۆر دیاره لێدان و هه‌ڕه‌شه‌یه. چه‌تر :تا چه‌ند ئه‌و ژنانه‌ى توندوتیژیان به‌رامبه‌ر ده‌کرێ ،الى ئێوه سکااڵ تۆمار ده‌که‌ن؟ به‌پێی ئه‌و یاسایه‌ى بۆ ئێمه دانراوه،ته‌نها به‌دواداچون ه بۆ ئه‌و ندوتیژیانه‌ى ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ژن����ان ده‌ک���رێ���ن ،ئ���ه‌وان���هى
n
رائید حه‌سه‌ن خۆشناو ،به‌ڕێوه‌به‌رى نوسینگه‌ى راپه‌ڕینى توندوتیژى دژى ئافره‌تان
سکااڵ الى ئێم ه ت��ۆم��ار ده‌ک���ه‌ن ئێم ه ب �ه ن��وس��راوێ��ک ئ��اراس��ت �هى ک���ه‌رت و بنکه‌کانى پۆلیسى ده‌ک�هی��ن�هوه ،ئێم ه به‌دواداچوون بۆ که‌یسه‌که ده‌که‌ین تا کۆتایى پێ دێت. چ �ه‌ت��ر :کێشه‌ى خ���راپ به‌کارهێنانى مۆبایل ،تا چه‌ند بۆت ه کێشه ل ه ناو خێزانه‌کان؟ -به‌هۆى به‌ره‌و پێشچوونى ته‌کنه‌لۆجیا،
مۆبایلیش یه‌کێک ه له‌و ته‌کنه‌لۆجیایان ه ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌کى ته‌ندروست به‌کار ن �هه��ێ��ن��رێ��ت ئ����هوه ده‌ب��ێ��ت �ه ک��ێ��ش �ه ،ل ه سنوره‌که‌ى ئێمه‌ش هۆکارێکى ب ه هێزه بۆ ب �ه‌رز ب��وون�ه‌وه‌ى توندوتیژییه‌کان ل ه ئێستادا. چه‌تر :توندوتیژى سێکسى ل ه سنورى بیتوێن و پشده‌ر بوونى ههیه؟ -توندوتیژى سێکسى ل ه سنوره‌ک ه بوونى
ههیه ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کى زۆر که‌م. چه‌تر :ژینگه‌ى بتوێن و پشده‌ر ،تا چه‌ند کاریگه‌رى ل ه سه‌ر توندوتیژى هه‌ی ه دژى ژنان؟ هه‌ر ناوچه‌یه‌ک تایبه‌تمه‌ندى خۆىههیه ،له رووى کۆمه‌اڵیه‌تى و ئابورى و سیستمى سیاسى و رۆشنبیرى و یاسایى، ئه‌گه‌ر تایبه‌تمه‌ندى ئه‌م سنوره وه‌ربگرین ئه‌م ناوچه‌ی ه پانتایه‌کى گه‌وره‌ى ههیه،
سنورى تێکه‌اڵو بوونى له‌گه‌ڵ هۆز و سنوره‌کانى دهرهوه ئه‌وه‌ش یه‌کێکه له‌و هۆیانه‌ى واى ک���ردووه که توندوتیژى ت��ێ��دا ب����ه‌رز ب��ێ��ت �هوه ،ئ��ه‌گ��ه‌ر ژم����اره‌ى دانیشتوانى رانیه و قه‌اڵدزێ وه‌ربگرین یه‌ک له‌سه‌ر سێى ژم��اره‌ى دانیشتوانى سلێمانى ده‌بێت ،تا ژم��اره‌ى دانیشتوان زۆر بێت رێ��ژهى توندوتیژى ب�ه‌رز بێت. هه‌روه‌ها ئه‌و هه‌موو کلتوره جیاوازه واى
13
ک���ردووه زۆر ج��ار پێکدادان رووب���دات، دابونه‌ریته کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ل ه سنوره‌ک ه زۆر به‌هێزه و تا ئیستا کاڵنه‌بونه‌ته‌و‌ه عه‌قڵیه‌تى خێڵه‌کى هه‌ن ل ه سنوره‌ک ه ک ه سزاى زۆر توندى به‌دواوه‌یه. چه‌تر :ل ه سنوره‌که تا چه‌ند توندوتیژى دژى پیاوان ههبووه؟ توندوتیژى هه‌ر توندوتیژییه چ پیاوبیکات یان ژن ،توندوتیژى دژى پیاو ههبووه له توندوتیژى سوک تا قورس، ب�ه‌اڵم ئه‌مانه الى ئێمه تۆمار ناکرێن به‌هۆى تایبه‌تمه‌ندى ک��اره‌ک �هى ئێمه، به‌اڵم ئێمه وه‌کو زانیارى المانه. چه‌تر :پێتوایه راگه‌یاندن ب ه رۆڵى خۆى هه‌ڵسابێت له‌و بارهیهوه؟ ئ����ه‌گ����ه‌ر راگ�����هی�����ان�����دن ب���ه‌رێ���گ���اتهندروستیهکهى خۆیدا نه‌روات ئه‌وه‌نده‌ى تر توندوتیژى زیاتر دهکاتهوه و که‌مى ناکاته‌وه ،بهداخهوه له کۆمه‌ڵگه‌ى ئێم ه راگه‌یاندن نه‌یتوانیوه به ئه‌رکى خۆى هه‌ڵبستێ ،له هه‌موو دنیا ئه‌و شتانه‌ى ب�ڵاو ده‌ک��رێ��ن�هوه له هه‌موو بابه‌ته‌کان فلته‌ر هه‌ی ه بۆیان ،ب�ه‌اڵم ب�ه‌داخ�هوه ل ه کوردستان ئه‌م ه بوونى نییه ،چه‌ندین نمونه‌مان ل ه به‌رده‌ستدایه ل ه که‌ناڵه‌کانى خۆمان ل ه ناوخۆییه‌کان ک ه ئه‌فالمى توندوتیژى دائه‌به‌زێنن دواجار ئه‌مانه ل ه زهنیه‌تى منداڵه‌کان دهمێنێتهوه ده‌بێت ه ه��ۆى ت��ون��دوت��ی��ژى ل �ه ن��او خێزانه‌کان، سه‌رجه‌م رێکخراوه‌کان ئه‌گه‌ر به‌ئاقار‌ه ته‌ندروسته‌که‌دا نه‌ڕوات ل ه جیاتى ئه‌وه‌ى توندوتیژى که‌م کاتهوه توندوتیژى زیاتر به‌رهه‌م ده‌هێننن ،وه‌کو ئهوه وایه ده‌ستى ژن بگریت و به‌ناو کێلگه‌یه‌کى ئه‌لغام بیبه‌یت.
زیانلێکه‌وتووانى ده‌ستى رژێمى پێشوو تا ئێستا قه‌ره‌بوو نه‌کراونه‌ته‌وه
«ده‌نگۆى ئهوه هه‌ی ه ئه‌و قه‌ره‌بووه له پاره‌ى ماده‌ى ( )140سه‌رف بکرێت ،ئه‌مه‌ش بۆ ئهوهیه پاره‌ى ماده‌که ته‌خشان و په‌خشان بکرێت» ئاماده‌کار
ئه‌وه‌ى که تا ئێستا زیان لێکه‌وتوانى ده‌ستى رژێمى پێشووى نیگه‌ران کردووه ،ئهوهیه که وه‌کو پێویست قه‌ره‌بوو نه‌کراوته‌وه. له‌م رووه‌وه به‌ڕێوه‌به‌رى ئامارى (سلێمانى) ئاماژه به‌وه ده‌کات که ئه‌م قه‌ره‌بوو کردنه‌وه‌یه ته‌نیا بۆ ئه‌و که‌سانه‌یه که له (17ى ته‌مموزى)ى ( )1968تا وه‌کو (.)2003/4/9 دیاره له‌رێگه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى ناحییه و قایمقامه‌کانه‌وه له سه‌رجه‌م شار و شارۆچکه‌کاندا فۆڕمى ئه‌و قه‌ره‌بوو کردنه‌وه‌یه دابه‌ش ده‌کرێت به‌سه‌ر هاواڵتیانى کوردستاندا. که ماوه‌که‌ى تا ()2012/3/31 یه .ئه‌ندام په‌رله‌مانێکى عێراق له فراکسیۆنى گۆڕان ،ئاماژه‌ى
به‌وه کرد که له بودجه‌ى ئه‌مساڵدا
بۆ سه‌رف بکرێت.
هیچ بڕگه‌یه‌کى تێدا نییه سه‌باره‌ت ئ �هو ئ �ه‌ن��دام پ�ه‌رل�ه‌م��ان�هى ع��ێ��ڕاق ،پێوای ه به قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى هاواڵتیان، قه‌ره‌بوو کردنه‌وه‌ى (زیان لێکه‌وتوانى ده‌ستى فا له‌مباره‌یه‌وه له‌تیف شێخ مسته رژێمى به‌عس) بۆیه له‌سه‌ر بودجه‌ى مادده‌ى ڵ ه گ به (چه‌تر)ى راگه‌یاند :ئێمه له ( )140س�ه‌رف��ده‌ک��رێ��ت ،ب��ۆ ئ�ه‌وه‌ی�ه پ��اره‌ى ئه‌وه‌داین که زیان لێکه‌وتوانى مادده‌ى ( )140ته‌خشان و په‌خشان بکه‌ن، بوو ده‌ستى رژێمى پێشوو قه‌ره بێگومان که ئه‌مه‌یش هۆکارى سیاسی له بکرێنهوه ،تا ئێستایش له پشتهوهیه. ه و ، لیژنه‌دا باسى لێوه نه‌کراوه هاواڵتییه‌کیش ،نیگه‌رانى خۆى لهوه ده‌ربڕى بوو ه ده‌نگۆى ئهوه ههیه ئه‌و قه‌ر که تا ئێستا ئه‌و بڕه پاره‌یه‌یان پێنه‌دراوه، ()140 ى کردنه‌وه‌یه له پاره‌ى مادده وهک���و ق���ه‌ره‌ب���وو ک��ردن��ه‌وه‌ی��ه‌ک ک �ه زی��ان سه‌رفبکرێت .دیاره که پاره‌ى لێکه‌وتوى ده‌ستى رژێمى به‌عس بوون ،له‌م ماده‌ى ( )140زۆر که‌مه و ()172 رووه‌وه ئومێد محه‌مه‌د ئه‌مین وت��ى :ئێمه ملیاره ،که ( )8ملیارى له ساڵى پار زۆر نیگه‌رانین به‌وه‌ى که تا ئێستا قه‌ره‌بوو که‌متره ،من بۆ خۆم ( )90واژووم نه‌کراوینه‌ته‌وه ،به مه‌رجێک ئێمه‌ى خاوه‌نى له سه‌رجه‌م کوتله جیاجیاکان به ئه‌نفال زۆرترین قوربانى گیانى و مادییمان تایبه‌تیش کوتله‌ى شیعیه‌کانیش داوه ،ئیتر بۆچى ق �ه‌ره‌ب��وو نه‌کرێینه‌وه؟ کۆکردۆته‌وه .که وتووم ه ئه‌و هه‌روه‌ها هه‌ر ئه‌و هاواڵتیه ،وتیشى :تا ئێستا قه‌ره‌بووه نابێت له سه‌ر بودجه‌ى بۆ ئه‌و مه‌به‌سته (ده) جار زیاتر ئێمه‌یان مادده‌ى ( )140جێبه‌جێ بکرێت، بانگکردووه به‌اڵم به داخه‌وه هیچ دیار نییه به‌ڵکو ده‌بێت بودجه‌یه‌کى تایبه‌تى
nخه‌ڵک چاوه‌ڕێی قه‌ره‌بو کردنه‌و ه ده‌که‌ن و ه�ه‌ر ده‌ڵێن ئ�ه‌م مانگ بۆ مانگ ،له به‌رامبه‌ریشدا مه‌حمود عوسمان ،به‌رێوه‌به‌رى ئامارى سلێمانى بۆ (چه‌تر) رایگه‌یاند: ئه‌م قه‌ربوو کردنه‌وه‌یه ،که ( )10ملیۆن
دن��ی��ارى عێراقییه ،حکومه‌تى ع��ێ��ڕاق ل ه م��ادده‌ى ( )140ده‌ی��دات به‌و هاواڵتیانه‌ى ک�ه راگ��وێ��زک��راون و دوور خ��راون �ه‌ت �هوه و شوێن و ماڵیان رووخ��ێ��ن��راوه ،ئ�ه‌م قه‌ره‌بوو
کردنه‌وه‌یه ته‌نیا بۆ ئه‌و که‌سانه‌یه که له (17ى ته‌مموزى )1968تا ()2003/4/9 زه‌ره‌مه‌ند بوون ،دیاره له‌رێگه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى ناحییه و ق��ای��م��ق��ام�ه‌ک��ان�هوه ل �ه س�ه‌رج�ه‌م ش���ار و ش��ارۆچ��ک �ه‌ک��ان��دا ف���ۆڕم���ى ئ �هو قه‌ره‌بوو کردنه‌وه‌یه داب�ه‌ش ده‌کرێت به‌سه‌ر هاواڵتیانى کوردستاندا ،که ماوه‌که‌ى تا ()2012/3/31یه. به‌ڕێوه‌به‌رى ئامارى سلێمانى جه‌ختى لهوه کردهوه که له پارێزگاى (سلێمانى) پێنج قه‌زا رووخێنراوه وهک (هه‌ڵه‌بجه ،پێنجوێن، شارباژێڕ ،پشده‌ر ،دوکان) وه ( )26ناحییه رووخ��اوه و راگوێزکراوه ،له‌گه‌ڵ ()2576 گونددا .که ئه‌مانه قه‌ره‌بوو ده‌کرێنه‌وه. وتیشى :له ئێستادا قایمقام و به‌ڕێوه‌به‌رى ناحییه‌کان رۆژانه کار بۆ هاواڵتیان ده‌که‌ن، وه خه‌ریکیشه دۆسیه‌کان بهره بهره ته‌واو ده‌بێت ،وه ده‌بێت تا ( )3/31ئه‌م ساڵ ئه‌نجام ب��درێ��ت ت��ا دۆس��ی�ه‌ک��ان ره‌وان����هى (ب�ه‌غ��دا) بکرێن.
له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌رجار‌ه و زانیارییه‌کی پزیشکی له‌الیه‌ن پزیشکێکی پسپۆڕه‌وه ده‌خرێته‌ڕوو
زانیاری پزیشکی قورحه‌ی گه‌ده‌و دوانزه‌گرێ د.نزار محێدین ئه‌حمه‌د قورحه: بریتیه له داخورانی ناوپۆشی ئه‌و ئه‌ندامانه‌ی ک ه قورحه‌که‌ی تیادا دروست ده‌بێت ،بۆ نمونه قورحه‌ی گه‌ده به‌مانابی داخورانی ناوپۆشی گه‌ده و قورحه‌ی دوانزه گرێ به‌مانای داخورانی ناوپۆشی دوانزه‌گرێ که (به‌شی یه‌که‌می ریخۆڵه باریکه‌یه).
-5ج��گ �ه‌ره کێشانیش یه‌کێکه ل �ه ه��ۆک��اره‌ک��ان، هۆکاره‌کانی: قورحه‌ی گه‌ده یان دوانزه‌گرێ دروست ده‌بێت به‌هۆی ئ���ه‌وان���هی ج��گ �ه‌ره ده‌ک��ێ��ش��ن زی��ات��ر ت���وش ده‌ب���ن و توشبوه‌کانیش زیاتر لیان سه‌ر هه‌ڵده‌داته‌وه و دره‌نگ چه‌ند هۆکارێکه‌وه لهوانه: -1ب �هه��ۆی ئیلتیهابی گ��ه‌ده ی��ان دوان��زه‌گ��رێ��وهی�ه چاک ده‌بێته‌وه. به‌جۆرێک به‌کتریا که پێی ده‌ڵێن هێلیکۆ به‌کتریا -6هۆکارێکی تر ئهوهیه که هاوکێشه‌یه‌ک ههیه که ده‌رک�ه‌وت��وه ()%70ی قورحه‌ی گ�ه‌ده به‌هۆی له‌نێوان ترشه‌ڵۆکی گه‌ده و ناوپۆشی گه‌ده کاتێک ئه‌م به‌کتریایه‌وه‌یه و ()%90ی قورحه‌ی دوانزه‌گرێ ترشه‌که زیاد بکات له‌وانه‌یه ببێته هۆی قورحه و جاری واش ههیه ترشه‌که ئاساییه ،به‌اڵم ناوپۆشی به‌هۆی بوونی ئه‌م به‌کتریایه‌وه‌یه. -2قورحه‌ی گه‌ده یان دوانزه‌گرێ له‌وانه‌دا زۆر بالوه گ �ه‌ده ی��ان دوان��زه‌گ��رێ بێهێز ده‌بێت به‌هۆی چه‌ند که حه‌بی رۆماتیزم ( )NSAIDو حه‌بی ئه‌سپرین نه‌خۆشیه‌که‌وه وه‌کو ئه‌وانه‌ی توشی جه‌ڵده‌ی ده‌ماغ بوون یان شکاوی و سوتاوی که بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر و ڤۆڵتارین و پڕۆفین به‌کارده‌هێنن. -3زۆرجار هۆکاری بۆماوه‌یی ده‌ور ده‌بینێت وهک له جێگادا دهمێنێتهوه ئه‌مه‌ش زیاتر توشی قورحه‌ی ئ �ه‌وان �هی که قورحه‌یان ههیه یه‌کێک ل ه ب��را و گه‌ده‌یان ده‌کات. خوشکه‌کان یان یه‌کێک له بنه‌ماڵک ه قورحه‌ی گرنگترین نیشانه‌کانی بریتین له: -1ئازاری سک و به‌شی سه‌ره‌وه‌ی باسک له‌کاتی ههیه. -4ئ���ه‌وان���هی ک � ه م���ادده کحولیه‌کان ده‌خ��ۆن �هوه بوونی قورحه‌ی دوانزه گرێدا ئازاره‌که‌ی به برسێتی زی��اد ده‌ک��ات و له‌کاتی تێربوون ی��ان ک�ه‌م خ��وارد ئه‌گه‌ری توش بوونیان زیاتره.
ئازاره‌که‌یی که‌م ده‌بێته‌وه یان نامێنێت و هه‌ندێکجار له نیوه‌شه‌ودا به ئازاره‌که‌ی به‌خه‌به‌ر دێت ،هه‌رچی قورحه‌ی گه‌ده‌یه برسێتی یان نان خواردن کارناکاته سه‌ر که‌م کردنه‌وه‌ی ئازاره‌که‌ی. ئ���ازاری گ���ه‌ده ج��ار ب �ه‌ج��ار س �ه‌ره �ه‌ڵ��دهدات و بۆ م���اوه‌ی���ه‌ک���ی ک���ه‌م ب���اش ده‌ب���ێ���ت و پ���اش���ان س �ه‌ر هه‌ڵده‌داته‌وه. -2رشانه‌وه و دڵ تێکه‌اڵتن. -3که‌م ب��وون�ه‌وه‌ی خ��واردن و نه‌خۆشه‌که توشی نه‌زیفی مه‌عیده ده‌بێت و رشانه‌وه‌که‌ی وه‌کو قاوه‌ی لێدێت یان پیساییه‌که‌ی ره‌ش ده‌بێت و جاری وا ههیه توشی سه‌رگێژ خواردن و بوورانه‌وه یه‌ت. ده‌سنیشانکردنی نه‌خۆشیه‌که: ده‌سنیشانکردنی نه‌خۆشیه‌که به دوو رێگا ده‌بێت: -1نازوری مه‌عیده یان دوانزه‌گرێ که ئه‌مه زۆر گرنگه ( )%100ده‌توانێت نه‌خۆشیه‌که ده‌ستنیشان بکات و پارچه‌ی لێوه‌رده‌گرێت بۆ تاقیکردنه‌وه.
ئه‌وانه‌ی قورحه‌ی دوانزه‌گرێیان ههیه دوای نازور و ده‌رمان پێویست به‌نازوری تر ناکات ،به‌اڵم ئه‌وانه‌ی قورحه‌ی گه‌ده‌یه‌کان ههیه له‌وانه‌یه قورحه‌که‌یان سه‌ره‌تانی بێت یان بگۆڕێت بۆ سه‌ره‌تانی. -2گرتنی ئه‌شیعه‌ی ره‌نگاوره‌نگ :ئه‌مه‌یان تۆزێ گرانتره ،به‌الم بۆ نه‌خۆش ئاسانتره و ئازاری نیه، به‌اڵم به رێژه‌ی ( )%80ده‌توانێت دیاری بکات و ناتوانرێت پارچه‌ی لێوه‌ربگیرێت. ماکه‌کانی ئه‌م نه‌خۆشیه: -1خ��وێ��ن ب�ه‌رب��ب��ون��ی گ���ه‌ده ی��ان��م دوان���زه‌گ���رێ و رش��ان��ه‌وه‌ی ن�ه‌خ��ۆش�ه‌ک�ه خوێنی تیا ده‌ب��ێ��ت یان پیساییه‌که‌ی ره‌ش ده‌بێت. -2کون ببونی ناو ریخۆڵه. -3گیرانی کۆتایی گه‌ده که له‌وانه‌یه پێویست به نه‌شته‌رگه‌ری بکات. ئا /هه‌رێم قادر
14
کراو ه
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌مه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
www.chatrpress.com
ه جۆرێک په‌ره‌ى ه کۆمه‌اڵییه‌ته‌کانى چه‌مچه‌ماڵ ب «کێش سه‌ندوه ،یاسا ناتوانێت چاره‌سه‌رى بکات»
سازدانی
هه‌ندرێن شوکور نه‌قیب دژوار له‌تیف حامد، به‌ڕێوه‌به‌رى یاریده‌ده‌رێتى ئاسایشى چه‌مچه‌ماڵ ل ه دیدارێکى (چه‌تر)دا ئاماژه بۆ ئه‌و ه ده‌کات کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ل ه چه‌مچه‌ماڵ به‌جۆرێک په‌ره‌ی سه‌ندوو ه یاسا ناتوانێت چاره‌سه‌ری بکات.
چه‌تر :ئێوه وهک یاریده‌ده‌رێتى ئاسایشى چه‌مچه‌ماڵ ،چ هه‌وڵێکتان داوه بۆ که‌مکردنه‌وه و بنه‌بڕکردنى دی��ارده‌ى هه‌ڵگرتنى چه‌ک له شارۆچکه‌که‌دا؟ م�������اوه‌ى ه���ه‌ش���ت م��ان��گ��ه ب���ڕی���ارىق �ه‌ده‌غ �ه‌ک��ردن��ى ف��رۆش��ت��ن��ى چه‌کمان ده‌رک����������ردوه ل����ه ش���ارۆچ���ک���ه‌ک���هدا، چونکه چ��ه‌ک ف��رۆش��ت��ن ل �ه شه‌قام و ن��او ب���ازاڕ و شوێنه گشتییه‌کاندا گ��ل�هی��ى و گ��ازن��ده‌ی �ه‌ک��ى زۆرى الى ه��اواڵت��ی��ان دروس���ت ک��ردب��وو ،به‌هۆى ئ�ه‌وه‌ى دیمه‌نێکى زۆر ناشرینى هه‌بوو له شارۆچکه‌که‌دا ،ب �ه‌ده‌ر ل �ه‌وه‌ى که کۆمه‌ڵێ الیه‌نى خراپتری ههیه ،پاشان له هه‌ڵمه‌تێکی گه‌ڕاندا ده‌ستمان گرت ب��ه‌س��ه‌ر ک��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ک چ �ه‌ک��ى ج���ۆراو ج����ۆردا ،دواى گرتنى ئ��ه‌م چه‌کانه چه‌ند دوکانێکمان به مۆڵه‌تى یاسایى کردهوه و ئێستا سێ دووکان مۆڵه‌تیان ههیه ،به‌و مه‌رجه‌ى ده‌بێت پابه‌ند بن به‌و بڕیارانه‌ى که ئێمه ده‌رمان کردبوو ،به‌اڵم ماوه‌ى ( )15ڕۆژ ده‌بێت جه‌نابى قایمقام ئه‌وه‌شی قه‌ده‌غه ک��ردوه ،به‌شێوه‌یه‌کى گشتیش له هه‌رێمى کوردستان دیارده‌ى چه‌کدارى و چه‌ک فرۆشتن شتێکى باوه و قه‌ده‌غه نه‌کراوه ،به‌اڵم شوێن تا شوێن جیاوازى ههیه. چ �ه‌ت��ر :ڕێ��پ��ێ��ن�ه‌دان و ق�ه‌ده‌غ�ه‌ک��ردن��ى هه‌ڵگرتنى چ �ه‌ک ب�ه ته‌نها خه‌ڵکى ئاسایى ده‌گرێته‌وه یان هه‌موو به‌رپرس و ئه‌فسه‌ر و کارمه‌ندى حکومى و حزبیش
ده‌گرێته‌وه؟ ئه‌وه‌نده‌ى ئێمه چه‌کمان ده‌ست کهوتووهب��ه ک�ڵاش��ی��ن��ک��ۆف و دهم��ان��چ �ه‌ش �هوه ()90%ی ئ���ه‌وان���هی چ �ه‌ک��ی��ان پێیه کارمه‌ندى میرین و ناتوانین ئیجرائاتى ی��اس��ای��ی��ان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب��ک �هی��ن ،چونکه زۆربه‌یان پۆلیس و به‌رگرى شارستانییه یان پێشمه‌رگه‌یه ناتوانین بڵێن چه‌ک ه�ه‌ڵ��م�ه‌گ��ره ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ى به‌شێکن له ح��ک��وم �ه‌ت ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ل �ه دواى ده‌وام چ �ه‌ک��م��ان ل��ێ��س �ه‌ن��دوون ،ب���ه‌اڵم دوات���ر نوسراوێکی له فه‌وجه‌که‌یه‌وه بردووه بۆ دادوه‌ر و چه‌که‌که‌ى وه‌رگرتۆته‌وه ،ئه‌مه ن�ه‌ک له‌چه‌مچه‌ماڵ ،به‌ڵکو ڕه‌نگه له هه‌رێمى کوردستاندا به شێوه‌یه‌کى گ��ش��ت��ى ه �ه‌م��ان ش��ێ��وه‌ب��ێ��ت ،خه‌ڵکى ساده‌مان نه‌گرتووه به چه‌که‌وه ،ئه‌گه‌ر هه‌شبووبێت ئ �ه‌وا مۆڵه‌تى هه‌ڵگرتنى ههبووه ،من باسى پیاده‌ى ده‌ره‌وه‌ى ماڵ ده‌ک���ه‌م ،ب��ۆ ماڵیش پێموایه زۆرب��هى ماڵه‌کان چه‌کیان هه‌بێت ئه‌مه شتێکى شاراوه نیه. چ �ه‌ت��ر :ئ��هو ک �ه‌س��ان �هى ک �ه هه‌ڵگرى چه‌کن ده‌وترێت له ئۆتۆمبێله‌کانیان ده‌ی��ش��ارن �هوه ،ئ��ێ��وه پ�لان��ت��ان ب��ۆ ده‌س��ت به‌سه‌راگرتنى ئه‌و چه‌کانه چیه؟ ل������ه ه���ه‌ڵ���م���ه‌ت���ه‌ک���ان���ی گ����ه‌ڕان����دائۆتۆمبێلهکانیش ده‌پشکنین ،ئه‌گه‌ر چ�ه‌ک��ى تێدابێت ئ���ه‌وا ده‌س���ت به‌سه‌ر چه‌که‌که‌یدا ده‌گرین ،دواتر رێوشوێنی یاسایى ده‌گرینه‌به‌ر. چ �ه‌ت��ر :ه �ه‌ن��دێ��ک ح��اڵ �ه‌ت��ی کوشتن ههیه بکوژه‌که‌ی ده‌ستگیر ناکرێت ئێوه وهک به‌رپرس چیتان ک��ردوه بۆ ده‌ستگیرکردنى تاوانباران؟ کوشتن و دزى تایبه‌ته به پۆلیس له‌هه‌مان کاتیشدا ئێمه ئه‌گه‌ر تاوانبار و تۆمه‌تبار ده‌ستگیر بکه‌ین دوای��ى ب �ه ب��ڕی��ارى دادوه‌ر ده‌درێ��ت �ه پۆلیس، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئێمه ژماره‌یه‌کی زۆر تاوانبارمان ده‌ستگیرکردوه ،بۆ نموونه ئ���هو ک �ه‌س �هى ک �ه دوو خوشکه‌که‌ى کوشت بکوژه‌که‌مان ده‌ستگیر کرد و راسته‌خۆ درای��ه پۆلیس ،یاسا ئه‌و
n
نه‌قیب دژوار له‌تیف حامد ،به‌ڕێوه‌به‌رى یاریده‌ده‌رێتى ئاسایشى چه‌مچه‌ماڵ
شتانه یه‌کالیى دهکاتهوه چ ماده‌یه‌ک ده‌چێته الى پۆلیس و چى ماده‌یه‌کیش ده‌چێته الى ئاسایش. چه‌تر :کاری سه‌ره‌کی ئاسایش چیه له ناوچه‌که؟ ئه‌منیه‌تى ه �ه‌م��وو ب��اره‌گ��ا ح��زب��ی وحکومیهکان ل�ه ئه‌ستۆى ئاسایشه، له‌هه‌مان کاتیشدا گ �ه‌ر رووداوێ��ک��ی
ت��اوان��ب��اران ده‌ستگیر ده‌ک���ه‌ن ی��ان به بڕیاری دادگا؟ ئێمه که‌م و زۆر بڕیارێمان بۆ دێت،وات �ه بڕیاره‌که گشتگیره ،بۆ نموونه ک�ه‌س��ێ��ک ت��اوان��ێ��ک ئ �ه‌ن��ج��ام دهدات یان تۆمه‌تباره و دادگ��ا داواى ده‌کات و ب��ڕی��ارى ده‌ستگیرکردنى بۆ هه‌موو الی�ه‌ن��ێ��ک و ده‌زگ��ای �ه‌ک��ى ئ��اس��ای��ش و
()90%ی ئه‌وانه‌ی چه‌کیان پێی ه کارمه‌ندى میرین و ناتوانین ئیجرائاتى یاساییان له‌گه‌ڵ بکه‌ین نایاسایی و نائاسایی له ناوچه‌که‌دا هه‌بێت ،ئه‌وا پێویسته به ئه‌رکى خۆى هه‌ڵسێ و ئه‌رکى خۆى جێبه‌جێ بکات و تاوانباران ده‌ستگیر بکات. چ�ه‌ت��ر :ب�ه ب��ڕی��ارى خ��ۆت��ان ڕاسته‌وخۆ
پۆلیس ئه‌و کاته وێنه‌یه‌کى بۆ ئێمه‌ش دێ��ت ،ب �ه‌اڵم ئێمه ب�ه ب��ڕی��ارى قایمقام لیژنه‌ى ئه‌منیمان ههیه و سه‌رپشک کراوین له هه‌ر رووداوێکی نه‌خوازراو م���ه‌ف���ره‌زه‌م���ان ده‌رده‌چ���ێ���ت ش��ه‌وان��ه‌ش
ده‌وری��ی�ه‌م��ان ههیه ،که‌سی وا ههبووه ته‌قه‌ى کردوه و ده‌ستگیرمان کردوه یان ئۆتۆمبێلى پێ بووه و سه‌رپێجى یاسایى کردوه و ده‌ستگیرمان کردوه. چه‌تر :ئایا حکومه‌ت و به‌ڕێوبه‌رایه‌تى ئاسایشى سلێمانى تا چه‌ند هاوکارتان بوون له که‌مکردنه‌وه‌ى دیارده‌ى چه‌کدارى یان ده‌ستگیرکردنى تاوانباران؟ ڕێنمایمان ده‌ده‌ن��ێ ،به‌اڵم ئاسایشمانب���ۆ ن���ان���ێ���رن ،ل����ه‌ب����ه‌رئ����ه‌وه‌ى خ��ۆم��ان کارمه‌ندمان زۆره ،له به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌رای �ه‌ت��ى ئاسایشى ڕۆژئ����اواى سلێمانى لێره ه�هی�ه ،ئ�ه‌گ�ه‌ر پێویست بکات ئاسایشمان بۆ ده‌نێرێت ،وهک پێشتر باسم کرد ده‌ستگیرکردنى تاوانبار و تۆمه‌تبار کارى سه‌ره‌کى ئێمه نیه، له کۆبوونه‌وه‌کانماندا کاک حاکم قادر هه‌موو کات ئاگادارى کردووینه‌ته‌وه، به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که کێشه‌یه‌کى کوشتن ده‌بێت ئ��اگ��ادارم��ان ده‌ک��ات�هوه که هاوکارى پۆلیس بکه‌ین ،هاوکارى
جیایه له‌گه‌ڵ کارى سه‌ره‌کى خۆماندا. چ �ه‌ت��ر :ل �ه ک��ۆن �هوه ل �ه چه‌مچه‌ماڵ کێشه‌ى گهوره ههبووه زۆرکات کێشه عه‌شایه‌رییه‌کان به چ �ه‌ک یه‌کالیى کراوه‌ته‌وه ،له ئێستادا ئاسایش و دادگا تا چه‌ند ڕۆڵى بینیوه له که‌مکردنه‌وه‌ى ئه‌و دیارده‌یه؟ دادگ���ا و ئ��اس��ای��ش و پۆلیس به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ده‌س�ه‌اڵت��ى نیه و ناتوانێت ئه‌و کێشانه یه‌کالیى بکاته‌وه ،ئێستاش وهک جاران و سه‌رده‌مى کۆن به‌چه‌ک یه‌کالیى ده‌کرێته‌وه ،بۆیه بێ شاردنه‌وه ده‌ڵ��ێ��م ه �ه‌ن��دێ کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى ه�هی�ه ب �ه ی��اس��ا و ئ��اس��ای��ش چ��اره‌س �ه‌ر ناکرێت ،ب �ه‌ت �ه‌واوى و ب�ه‌ڕوون��ى کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى ئ�ه‌م ش��اره ب��وون به دیارده‌یه‌کى چاره‌سه‌ر نه‌کراو به یاسا. چه‌تر :تا چه‌ند ئاسایشى چه‌مچه‌ماڵ توانیویه‌تى دوور بێت له ده‌ست تێوه‌ردانى ح���زب ،چ��ون��ک�ه زۆرک����ات ب���اس ل �هوه ده‌کرێت ئاسایشى چه‌مچه‌ماڵ نه‌ک ح��زب ،به‌ڵکو که‌سایه‌تى ن��او حزبیش ده‌یبات بهڕێوه؟ دڵ��ن��ی��ات��ان ده‌ک���ه‌م���هوه ک �ه ئاسایشىچ�ه‌م��چ�ه‌م��اڵ س���ه‌ر ب �ه ه��ی��چ ح���زب و الیه‌نێکى سیاسى نیه ،ئ �ه‌م ئاسایشه وهک حکومه‌ت ک��ارده‌ک��ات و کارى ک�����ردوه ،الی �ه‌ن��گ��ی��رى ه��ی��چ حزبێک ناکه‌ین ،من به‌رپرسى ئ�ه‌م ئاسایشه‌م و خ �ه‌ڵ��ک��ى ش��ارۆچ��ک��ه‌ک��ه‌م و هیچ جیاوازیه‌ک ناکه‌م. چه‌تر :پالنتان چیه بۆ باشترکردنى ئاسایشى ش��اره‌ک �ه و دوورخ��س��ت��ن�ه‌وه‌ى ه��اواڵت��ی��ی��ان ل���هو دڵ �ه‌ڕاوک��ێ��ی �هى تێى که‌وتون؟ ئ��ێ��م �ه ل���ه‌س���ه‌ر ه���ه‌م���ان ئ���هو پ�ل�ان وسیستمانه کارده‌که‌ین که له ڕابردوودا کارمان له‌سه‌ر کردوه ،واته نه زیادی ده‌که‌ین و نه که‌مى ده‌که‌ین ،ئه‌گه‌ر زیادی بکه‌ین ده‌بێته هۆى زیاده‌ڕه‌وى و سته‌م لێکردن ،ئه‌گه‌ر که‌میشى بکه‌ین ئه‌وا ده‌بێته هۆى که‌مته‌رخه‌مى و سستى له‌کاره‌کانماندا ،له‌ئێستادا ئه‌و ئه‌رکه‌ى له‌سه‌ر شانمانه کردوومانه.
«سه‌ربه‌خۆبوون پهیوهندى ب ه فکره‌و ه ههیه ،نه‌وه‌کو ده‌نگ ب ه کێ ده‌ده‌یت» ده‌ک���ات ئ �ه‌گ �ه‌ر ک �ه‌س��ى رۆژن���ام���ه‌وان له ده‌زگایه‌کى حزبى کاربکات ئه‌وا پێده‌چێت بێالیه‌ن نه‌بێـت ،له‌و بارهیهوه ئاکۆ محه‌مه‌د ،سه‌رنووسه‌رى رۆژنامه‌ى رووداو ب���ه(چ���ه‌ت���ر)ى وت :ئ �ه‌گ �ه‌ر رۆژن��ام �ه‌ن��ووس ل�ه ده‌زگ��ای�ه‌ک��ى حزبى راگه‌یاندندا کارى کرد ئه‌وا بۆى ههیه روژنامه‌نووسێکى حزبی بێت ،به‌اڵم خۆ ئه‌گه‌ر له ده‌زگایه‌کى بێالیه‌نداکارى کرد ،ئه‌وا بۆى ههیه رۆژنامه‌وانێکى سه‌ربه‌خۆ و بێالیه‌ن بێت و دوور بێت ل ه حزب. ه �ه‌روه‌ه��ا رۆژنامه‌نووسێکیش ئاماژه به‌وه‌ده‌کات ،رۆژنامه‌نووس ده‌بێت ئاگاى ته‌واوى له پیشه‌که‌ى بێت و ئازادى خۆی چ�ه‌ن��ده ب���ه‌الوه گرنگه ،ده‌ب��ێ��ت ئ��ازادى خه‌ڵکیشى به‌الوه ئهوهنده گرنگ بێت. ره‌ئوف محه‌مه‌د ئاالنى ،رۆژنامه‌نووس ئ��هوه ده‌خ��ات��ه‌روو ک �ه رۆژن��ام �ه‌ن��ووس ده‌ب��ێ��ت ئ��اگ��اى ت���ه‌واوى ل���هوه بێت ئه‌و کارانه‌ى ده‌یکات به‌الى حزبدا نه‌یبات
ئاماده‌کار
سه‌روه‌ر سه‌عدواڵ به‌شێک له چاودێر و رۆژنامه‌نووسانى کوردستان ئاماژه بۆ ئه‌و ه ده‌ده‌ن ،ک ه ده‌بێت رۆژنامه‌نووسان سه‌ربه‌خۆیى خۆیان بپارێزن و سه‌ر ب ه هیچ الیه‌ن و ده‌زگایه‌کى حکومى نه‌بن، چاالکوانێکى سیاسیش ده‌ڵێت: له‌به‌رئه‌وه‌ى میدیا پێیده‌وترێت ده‌سه‌اڵتى چواره‌م ل ه دونیادا پێویست ه دووربێت ل ه گشت داموده‌زگا و الیه‌ن ه حکومیه‌کان.
دک���ت���ۆر ف���ای���ه‌ق گ��وڵ��پ��ى ،چ���اودێ���رى سیاسى ،ئ��ام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌دا له‌به‌رئه‌وه‌ى م��ی��دی��ا ده‌س���ه‌اڵت���ى چ����واره‌م����ه ،ب��ۆی�ه ده‌ب��ێ��ت دوور ب��ێ��ت ل��ه‌ح��زب و الی�ه‌ن�ه حکومیه‌کان .وتى :له‌به‌رئه‌وه‌ى میدیا پێیده‌وترێت ده‌سه‌اڵتى چواره‌م له دونیادا پێویسته دووربێت له گشت داموده‌زگا و الیه‌نه‌حکومیه‌کان ،له یه‌کێک له پێناسه‌کانى رۆژنامه‌نووسیش ئهوهیه که ده‌بێت بێالیه‌ن بێت ،بۆ ئه‌وه‌ى رووداو و هه‌واڵه‌کان به بێالیه‌نى بگه‌یه‌نن به هاواڵتیانى کوردستان. ئه‌و چاودێره سیاسیه ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ک �ه ن��اب��ێ��ت رۆژن���ام���ه‌ن���ووس ه��ی��چ بۆ ب��اب �ه‌ت �ه‌ک��ان��ى زی����اد ب��ک��ات و هیچى لێببڕێت ،ده‌ب��ێ��ت راگ�هی��ان��دن�ه‌ک��ان واز له‌شتى وروژێنه‌رانه بهێنن. ن���اوب���راو ،ل��ه درێ�����ژهى ل��ێ��دوان �ه‌ک �هی��دا هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد که دووج���ۆر له الی �ه‌ن��گ��رى ه �هی �ه ،ی�ه‌ک�ه‌م��ی��ان ئ�ه‌وه‌ی�ه رۆژنامه‌نووسێک له ده‌زگایه‌کى حزبیدا
n
«رۆژنامه‌نووس ئازادى خۆی چه‌نده به‌الوه گرنگه ،ده‌بێت ئازادى خه‌ڵکیشى به‌الوه ئهوهنده گرنگ بێت»
کار ده‌کات و باوه‌ڕى به سیاسه‌تى ئه‌و حزبه ههیه ،الیه‌نه‌که‌ى تریش ئهوهیه ک ه رۆژنامه‌نووسى وایه له رۆژنامه‌ى حزبى کار ناکات ،به‌اڵم مه‌یل و ئاره‌زووى بۆ حزبێک ههیه. ل���ه‌الی���ه‌ک���ی���ت���رهوه ئ���اس���ۆس ه�����ه‌ردى، به‌ڕێوه‌به‌رى کۆمپانیاى (ئاوێنه) له‌باره‌ى رۆژنامه‌نووسى سه‌ربه‌خۆوه ده‌ڵێت :ئه‌مه شتێک نیه حوکمى ل �ه‌س �ه‌ر ب��ده‌ی��ن،
کێشه نیه ک�ه رۆژن��ام �ه‌ن��ووس حزبی بێت یان نا ئ�هوه راى که‌سیه ،هه‌موو که‌سێکیش ئ����ازاده هه‌ڵوێستى چۆن ده‌بێت و به‌چى الیه‌کدا ئیش ده‌کات، ده‌بێت رۆژنامه‌نووس بێالیه‌ن بێت له‌و پیشه‌ى که کارى تێدا ده‌کات و پابه‌ندى پرنسیپه‌کانى بێت. ئ��ام��اژه‌ى ب��ۆ ئ�ه‌وه‌ش��ک��رد ک�ه روژن��ام�ه س�ه‌رب�ه‌خ��ۆک��ان ل �ه‌م��اوه‌ى ( )11ساڵى
راب��ردوودا توانیویانه سه‌ربه‌خۆى خۆیان بپارێزن و خزمه‌تى هاواڵتیانى کوردستان بکه‌ن. ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌رى ک��ۆم��پ��ان��ی��اى (ئ��اوێ��ن �ه) ئه‌وه‌یشى نه‌شارده‌وه ،که میدیاى سێبه‌ر بوونى پابه‌نده به ده‌سه‌اڵت و حزبێکه‌وه ل��ه‌ب��ه‌ر ئ����هوه پ��ێ��ی ن��اوت��رێ��ت م��ی��دی��اى سه‌ربه‌خۆ. سه‌رنووسه‌رى رۆژنامه‌یه‌کى باس لهوه
رۆژنامه‌نووس ئه‌و کاره‌ى که ده‌یکات پێویسته هاوسه‌نگى تێدا دروست بکات. ه������ه‌روه‌ه������ا وت����ی����ش����ى :ه������ی������وادارم رۆژنامه‌وانانى بێالیه‌ن به مشتێ پاره وه‌کو رۆژنامه‌نووسانى ده‌سه‌اڵت خویان نه‌فرۆشن. ن �ه‌ب �ه‌ز گ����ۆران ،رۆژن��ام �ه‌ن��وس ،بیر و ب��ۆچ��وون��ى خ��ۆى ل�ه‌م��ب��اره‌ی�هوه ده‌رب��ڕى و وت��ى :رۆژن��ام�ه‌ن��وس هاواڵتییه‌کى ئاساییه ،بۆیه ئ��ازاده و مافى ئ�ه‌وه‌ى ههیه دهن��گ ب��دات و خۆشه‌ویستى بۆ ح��زب و الیه‌نێک و هێزێک هه‌بێت، که ئه‌و باوه‌ڕى پێیه‌تى ،به‌اڵم کاتێک که وتارێک ده‌نوسێت فکرى ئ��ازادى خ��ۆى ه�هی�ه ،ل��ێ��رهدا ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ئه‌و رۆژن��ام �ه‌ن��وس �ه س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی �ه ی���ان ن��ا، سه‌ربه‌خۆ ب��وون پ�هی��وه‌ن��دى ب�ه فکره‌وه ههیه ،نه‌وه‌کو دهن��گ به کێ ده‌ده‌ی��ت و ن��ای��ده‌ی��ت و وه ل �ه چ��ى شوێنێک کارده‌که‌یت و ناکه‌یت. ج �ه‌خ��ت��ى ل����ه‌وه‌ش����ک����ردهوه ک���ه وهک���و
«میدیاى (سێبه‌ر) بوونى پابه‌ند ه ب ه ده‌سه‌اڵت و حزبێکه‌وه ،له‌به‌رئه‌و ه پێی ناوترێت میدیاى سه‌ربه‌خۆ» و وتیشى :رۆژن��ام �ه‌ن��وس ل�ه ده‌ره‌وه‌ى کایه‌ى رۆژنامه‌نوسیدا ئ��ازاده بێالیه‌ن بێت یان نا ،به‌اڵم که هاته ناو کایه‌ى رۆژنامه‌نوسیدا پێویسته به ته‌واوه‌تى بێالیه‌ن بێت و خ��ۆى بپارێزێت ،ده‌بێت
رۆژنامه‌نوسێک ده‌نگى به بزوتنه‌وه‌ى گ�����ۆڕان داوه و وت����ی :ئ��ه‌م��ه ئ���هوه ناگه‌یه‌نێت که حزبى ب��م ،باوه‌ڕناکه‌م هیچ روژن��ام �ه‌ن��وس��ێ��ک ه��ێ��ن��دهى ئه‌و ره‌خنه‌ى له بزووتنه‌وه‌ى گۆڕان گرتبێت.
www.chatrpress.com
وه‌رگێڕان
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌م ه 2012/2/20ـ ()1ی ره‌شه‌مێی 2711
نه‌ته‌و ه یه‌کگرتووه‌کان :ئه‌گه‌ری ئه‌نجامدانی «تاوان دژ ب ه مرۆڤایه‌تی» له الیه‌ن ده‌وڵه‌تی سوریاو ه ههیه
و .له فارسییه‌وه هێمن عه‌لی (ناوی پیالی) نوێنه‌ری بااڵی مافی مرۆڤی رێکخراوی نه‌ته‌و ه یه‌کگرتووه‌کان ،رۆژی دووشه‌مم ه ل ه وتارێکدا رایگه‌یاند« :هێزه‌کانی ده‌وڵه‌تی سوریا ب ه ئه‌گه‌رێکی زیاد ل ه کاتی سه‌رکوتی ناڕازیاندا ،توشی تاوان دژ ب ه مرۆڤایه‌تی بوون».
خانمی پیالی ل ه کۆمه‌ڵه‌ی گشتی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کاندا وتی« :جۆری سه‌رکوتی ن��اڕازی��ان ل� ه س��وری��ادا ل�ه الی �ه‌ن هێزه‌کانی ئاسایشی ئه‌م واڵت� ه و به‌رباڵوبونی نیشان دهدات که ل ه مانگی مارسی ()2011وه تا ئێستا به ئه‌گه‌رێکی زۆر تاوان ل ه دژی مرۆڤایه‌تی له‌م واڵته‌دا روی داوه». نزیکه‌ی ( )11مانگه ل ه ناڕه‌زایه‌تییه‌کانی خ�ه‌ڵ��ک��ی س��وری��ا دژب���ه ده‌س���ه‌اڵت���ی ب�ه‌ش��ار ئه‌سه‌د ل�ه‌م واڵت���هدا تێده‌په‌ڕێت ک ه به‌پێی راگه‌یاندنی رێکخراوه‌کانی مافی مرۆڤ، سه‌رکوتی هێزه سه‌ربازی و ئاسایشییه‌کان تا ئێستا نزیکه‌ی ح�ه‌وت ه�ه‌زار ک��وژراوی لێ که‌وتبێته‌وه. ن�����اوی پ���ی�ل�ان ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان��ی ک����رد ک ه ئه‌رێ‌نه‌کردنی بڕیارنام ه له‌سه‌ر سوریا ل ه ئه‌نجومه‌نی ئاسایشدا ،ده‌وڵه‌تی ئه‌م واڵت ه دڵخۆش کرد بۆ زیاترکردنی هێرشه‌کانی بۆ سه‌ر ناڕازیان له حمس و هێرشی سه‌ربازی بۆ سه‌ر ناڕازیان بێ ئه‌وه‌ی جیاوازی بکات له نێوان مه‌ده‌نی و نامه‌ده‌نیدا. ن��وێ��ن �ه‌ری ب���ااڵی م��اف��ی م��رۆڤ��ی ن �ه‌ت �هوه یه‌کگرتووه‌کان وتی« :دۆڕانی ئه‌نجومه‌نی ئ��اس��ای��ش س���ه‌ب���اره‌ت ب � ه رێ��ک �ه‌وت��ن ل�ه‌س�ه‌ر بڕیارنامه‌ی جدی بۆ سوریا ،بوێری داوه ب ه ده‌وڵه‌تی ئه‌م واڵت ه تا له‌گه‌ڵ به‌کارهێنانی راده‌به‌ده‌ر ل ه زۆر و توندوتیژی بۆ له‌ناوبردنی ناڕازیان هه‌وڵدان بکات». ت��ا ئێستا ئ�ه‌ن��ج��وم�هی ئ��اس��ای��ش��ی ن �ه‌ت �هوه یه‌کگرتووه‌کان له دوو ج��واڵن�ه‌وه‌دا هه‌وڵی داوه بڕیارنامه‌یه‌ک بۆ راگرتنی توندوتیژی له سوریا بخات ه دهن��گ��دان�هوه ک ه ه�ه‌ر دوو ب��ڕی��ارن��ام�ه‌ک�ه ب �ه ڤیتۆی روس��ی��ا و چین بێ‌ئاکام ماوه‌ته‌وه. ن���اوی پ��ی�لای ه��ه‌روه‌ه��ا وت���ی« :زان��ی��اری متمانه‌پێکراو نیشانده‌ری ئه‌وه‌ی ه که سوپای سوریا ههرێمه پڕنفوسه‌کانی شاری حمسی
قوربانیانی سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی سوریا حه‌وت هه‌زار که‌سی تێپه‌ڕاندوو ه
به شێوه‌یه‌کی بێ‌ئامانج بوردومان کردووه. له ده رۆژ پێش ک ه هێرشه‌کان بۆ ئه‌م شاره زی���ادی ک��رد ،زی��ات��ر ل� ه ( )300ک �ه‌س ل ه حمسدا کوژراون». وته‌کانی نوێنه‌ری ب��ااڵی مافی مرۆڤی رێ��ک��خ��راوی ن���ه‌ت���هوه ی �ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان ل ه دۆخێکدا دێته ئاراوه که ئه‌نجومه‌نی گشتی شۆڕشی سوریا له به‌یاننامه‌یه‌کد رایگه‌یاند ته‌نیا له رۆژی دووشه‌مه ،به‌النی که‌م ()43 که‌س ل ه ناڕازیان ل ه الیه‌ن هێزه ده‌وڵه‌تییه‌کان کوژراون. ل ه الیه‌کی تر ،به‌شار جه‌عفه‌ری ،نێردراوی دهوڵ���ه‌ت���ی س��وری��ا ب��ۆ رێ��ک��خ��راوی ن �ه‌ت �هوه یه‌کگرتووه‌کان له وته‌کانی له کۆمه‌ڵه‌ی گشتی ،له‌گه‌ڵ هێرشی توند ب ه واڵتانی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌ی ه��اوک��اری که‌نداوی فارس ،وتی« :ژماره‌ی دانیشتووانی سوریا له دانیشتووانی سه‌رجه‌م واڵتانی ئه‌ندامی ئه‌نجومی هاوکاری زیاتره». شه‌ش واڵتی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی هاوکاری که‌نداوی فارس ،هه‌فته‌ی پێشوو باڵیۆزه‌کانی سوریایان دهرخستووه و باڵیۆزه‌کانی خۆیان ل ه دیمه‌شق بانگهێشت ک��ردووه .هۆکاری ئه‌م کاره ،به‌رده‌وامی توندوتیژییه‌کان له سوریا راگه‌یندراوه. له الیه‌کی تر ،سعودیه ئه‌و بڕیارنامه که ل ه ئه‌نجومه‌نی ئاسایش ل ه الیه‌ن روسیا و چینه‌و‌ه ڤیتۆ ک��را ،ل ه نێوان ئه‌ندامانی کۆمه‌ڵه‌ی
گشتی رێکخراوی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان دابه‌ش کرد و خوازیاری ئه‌رێکردنی بوو له‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌دا. کۆمکاری عه‌ره‌ب و سوریا ب��ڕی��ارن��ام�هی دوای���ی یه‌کێتی ع���ه‌ره‌ب ک ه له‌سه‌ر پێویستی ناردنی هێزه‌کانی پاراستنی ئاشتی هاوبه‌شی عه‌ره‌بی ـ نێونه‌ته‌وه‌یی بۆ سوریا و پێداگری ده‌کات له‌سه‌ر پشتگیری سیاسی و ئابوری ئۆپۆزسیۆنی ئه‌م واڵته، جوڵه‌یه‌کی نێونه‌ته‌وه‌یی دروست کردووه .ئه‌م بڕیارنامه که رۆژی یه‌کشه‌مه پێشنیار کرا، روب �ه‌ڕوی پێشوازی یه‌کێتی ئه‌وروپا وه‌لێ گومانه‌کانی روسیا بویه‌وه. بان گی مۆن ،سکرتێری گشتی رێکخراوی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان له په‌یوه‌ندی ته‌له‌فۆنی له‌گه‌ڵ (نبیل العربی) ،سکرتێری گشتی یه‌کێتی ع���ه‌ره‌ب ،ل� ه ه�ه‌وڵ��دان�ه‌ک��ان��ی ئه‌م یه‌کێتییه بۆ کۆتاییدان به توندوتیژییه‌کان له سوریا و هێنانه‌کایه‌ی چاره‌سه‌رییه‌کی ئاشتیان ه و دیموکراتیک بۆ چاره‌کردنی قه‌یرانی ئه‌م واڵته پێشوازی کرد. سکرتێری گشتی ن�ه‌ت�هوه یه‌کگرتووه‌کان ل�ه‌م په‌یوه‌ندییه ته‌له‌فۆنیه‌دا وتویه‌تی ک ه ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان، ب���ه‌رپ���رس���ی رێ��ک �ه‌وت��ن �ه ل���ه‌س���ه‌ر پ����رۆژه‌ی کۆمکاری ع �ه‌ره‌ب بۆ ناردنی هێزه‌کانی پاراستنی ئاشتی بۆ سوریا. بان گی مۆن ،هه‌روه‌ها جارێکی تر داوای
فۆتۆAssociated Press :
له دهوڵ�ه‌ت��ی سوریا ک��رد که «رێ��ز بگرێت ب��ۆ ه �ه‌م��وو ی��اس��ا ن��ێ��ون�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی�ه‌ک��ان و ب ه په‌له بۆردومانی شاره‌کان و به‌کارهێنانی توندوتیژی دژی نامه‌ده‌نییه‌کان رابگرێت». پشتیوانی یه‌کێتی ئه‌وروپا یه‌کێتی ئه‌وروپا رایگه‌یاند ک ه ل ه پرۆژه‌ی کۆمکاری ع �ه‌ره‌ب بۆ ناردنی هێزه‌کانی پاراستنی ئاشتی بۆ سوریا به مه‌به‌ستی راگرتنی توندوتیژی له‌م واڵته‌دا پشتیوانی ده‌کات. مایکل م��ان ،وته‌بێژی کاترین ئیشتۆن، به‌رپرسی سیاسه‌تی دهرهوهی یه‌کێتی ئه‌وروپا دووشه‌م ه له کۆنفرانسێکی رۆژنامه‌وانیدا وت��ی« :ل �ه ه �ه‌ر پ��رۆژه‌ی �ه‌ک ک�ه ب�ه په‌ل ه ک��ۆت��ای��ی بێنێت ب �ه س�ه‌رک��وت��ی خوێناوی ناڕازیان له سوریادا پێشوازی ده‌که‌ین ،ب ه تایبه‌ت له پرۆژه‌ی بونی هاوبه‌شی هێزه‌کانی واڵتانی عه‌ره‌بی و نێونه‌ته‌وه‌یی به مه‌به‌ستی ک��ۆت��ای��ی��دان ب�ه ه �ه‌ر ج���ۆره ت��ون��دوت��ی��ژی ل ه سوریادا». ڤیلیام هیگ ،وه‌زی��ری دهرهوهی به‌ریتانیا وێڕای پێشوازی له‌م پرۆژه‌یه وتی که بونی هه‌ر ج��ۆره هێزه‌کانی پاراستنی ئاشتی ل ه س��وری��ادا ده‌ب���ێ ب��ێ ه��ێ��زه‌ک��ان��ی س �ه‌رب��ازی واڵت��ان��ی رۆژئ���اوا بێت .هیگ ل ه (کیپ ت���اون) ب � ه رۆژن��ام �ه‌ن��وس��ان��ی وت« :هیچ رێگایه‌ک بۆ پێشکه‌وتنی دۆخی سوریا ل ه سێبه‌ری بونی هێزه ده‌ره‌کییه‌کان له‌م واڵته‌دا
نابینم .بڕوام وایه ک ه وه‌ها هێزگه‌لێک ده‌بێ له واڵتانێک بن که رۆژئاوایی نه‌بن. س��رگ��ئ��ی الورۆف ،وه‌زی�������ری دهرهوهی روس��ی��ا جه‌ختی ک���ردهوه پێش ن��اردن��ی هه‌ر چه‌شنه هێزی پاراستنی ئاشتی بۆ سوریا سه‌ره‌تا ده‌ب��ێ توندوتیژییه‌کان له‌م واڵت�هدا راب��گ��ی��ردرێ��ت .الورۆف ل �ه کۆنفرانسی رۆژنامه‌نوسی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ عه‌بدواڵ بن زاید ئال نهیان ،وه‌زی��ری دهرهوهی ئیماراتی عه‌ره‌بی یه‌کگرتوو له مسکۆ وتی« :ده‌بێ له گفتوگۆی سیاسی گشتگیر پشتیوانی ب��ک��رێ��ت ت��ا ب��ت��وان��رێ بگه‌ین ه چ��اره‌ی �ه‌ک ک���ه خ �ه‌ڵ��ک��ی س���وری���ا رازی ب����ن .ده‌ب���ێ توندوتیژییه‌کان له الیه‌ن هه‌موو الیه‌نێکه‌و‌ه به تایبه‌ت دژبه‌ره چه‌کداره‌کانی حکومه‌تی سوریا بوه‌ستێندرێت». الورۆف ،هه‌روه‌ها ئۆپۆزسیۆنی سوریا وه‌کو چه‌ند گروپ و ن ه یه‌ک گروپی یه‌کگرتوو به‌ناو ک��رد و وت��ی کۆنفرانسی دۆستانی سوریا که ب��ڕی��اره له تونس ب�ه‌ڕێ��وه بچێت هیچ یارمه‌تییه‌کی بۆ راگرتنی توندوتیژی و ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی گفتوگۆی سیاسی ل ه سوریا ناکات. وه‌زی��ری دهرهوهی ئیمارات جه‌ختی ک��ردهوه ده‌وڵه‌تی سوریا ناتوانێ پشیتوانی خه‌ڵکی خ���ۆی ب��ێ��ت و ل � ه س��ێ��ب �ه‌ری درێ������ژه‌دان ب ه سه‌رکوت له‌م واڵته‌دا گفتوگۆیه‌ک نایه‌ت ه ئاراوه .هه‌روه‌ها وتی« :به دوای چاره‌سه‌ری سیاسین ،به‌اڵم ده‌بێ هاوکاری نێونه‌ته‌وه‌یی ب��ۆ راگ��رت��ن��ی توندوتیژییه‌کان ل � ه سوریا هه‌بێت». وه‌اڵمی ده‌وڵه‌تی سوریا ده‌وڵه‌تی سوریا بڕیارنامه‌ی یه‌کێتی عه‌ره‌بی وه‌کو پێشێلکردنی ئاشکرای په‌یماننامه‌ی ئه‌م یه‌کێتیه و دوژمنی راسته‌وخۆی سوریا ب�ه‌ن��او ک��رد ل�ه رێ��گ��ای ب� ه ئامانج کردنی ئاسایش و سه‌قامگیری له‌م واڵته‌دا. یوسف ئه‌حمه‌د ،باڵیۆزی سوریا له میسر ل ه لێدوانێکدا رایگه‌یاند« :کۆماری عه‌ره‌بی سوریا ت�ه‌واوی بڕیارنامه‌کانی کۆمکاری عه‌ره‌ب رهت دهکاتهوه .سوریا سه‌ره‌تا جه‌ختی کردبویه‌وه ،بایه‌خ نادات به بڕیارنامه‌یه‌ک که له نه‌بونی ئه‌ودا ده‌ربکرێت. ئه‌ندامێتی سوریا له کۆمکاری ع �ه‌ره‌ب ب�هه��ۆی س �ه‌رن �ج‌ن �ه‌دان ب�ه ب��ڕی��اره‌ک��ان��ی ئه‌م کۆمکاره سه‌باره‌ت به راگرتنی توندوتیژی له‌م واڵته‌دا ،به هه‌ڵواسراوه‌یی ماوه‌ته‌وه.
چه‌ندین پرۆژه‌ی ئه‌رمه‌نیه‌کان ل ه مه‌التیا ده‌ڕوخێنرێت و .له تورکییه‌وه ستاره عارف ل ه چه‌ند رۆژی رابردودا ته‌واوی ئه‌و پرۆژ ه خزمه‌تخوزاریانه‌ی ئه‌رمه‌نیه‌کان بۆ ل ه ناونه‌چونی گۆڕستانه‌که‌یان دروستیان کردبوو ،ل ه الیه‌ن شاره‌وانی شاری مه‌التیاو ه روخێنران. چاودێرانیش پێیان وای ه فشار خستنه‌سه‌ر ئه‌رمه‌نیه‌کان جارێکی تر نیشاندانه‌وه‌ی راستی تورکیای ه به‌رامبه‌ر ب ه ئه‌رمه‌نیه‌کان .شاره‌وانی مه‌التیا ب ه زاره‌کی فه‌رمانی روخاندنی ئه‌و بینایانه‌ی دا که ده‌ست به دروستکردنیان کرابوو .بۆی ه ب ه رای چاودێران ئه‌م ره‌وش ه ل ه داهاتودا پێده‌چێت سه‌ر بۆ کاردانه‌و ه بکێشێـت.
شاره‌وانی شاره‌که به بیانوی ئه‌وه‌ی کلێس ه دروس��ت ده‌ک�ه‌ن ،پرۆژه‌کانیان ده‌ڕوخێنێت و ئه‌مه‌ش کاردانه‌ی لێکه‌وته‌وه .شاره‌وانیش رایده‌گه‌یه‌نێت به هه‌زاران سکااڵی هاواڵتیانی بۆ روخاندنی ئه‌و بینایانه پێگه‌یشتوه ،بۆی ه بڕیاری روخاندنیان داوه. ()18ی ن��ی��س��ان��ی س��اڵ��ی ( )2007ک ه لوتکه‌ی فشار بوو بۆ سه‌ر ئه‌رمه‌نیه‌کان، ک���ۆم���ه‌ڵ���ک���وژی س����ه‌ر ئ �ه‌رم �ه‌ن��ی �ه‌ک��ان��ی ورووژان����دهوه .ل�هو کاتهوه ئه‌رمه‌نیه‌کان ل ه تورکیا هه‌ست ده‌که‌ن به‌سه‌ر دڕکه‌و‌ه ده‌ژین و ئارام نین .رووداوی چه‌ند رۆژی رابردوش له شاری مه‌التیا ،له الیهکهوه خراپی باری ده‌روون���ی ئه‌رمه‌نیه‌کانی خسته‌وه روو ،ل ه الیه‌کی تریشهوه هه‌ر ئه‌رمه‌نیه‌کان خۆیان رێگه بۆ به ئاشتی ژیان و دوورکه‌وتنه‌وه ل ه
ئاڵۆزی خۆش ده‌که‌ن. ئه‌رمه‌نیه‌کان ل ه مه‌التیا ب ه دروستکردنی پ�����رۆژه و ب��اغ��چ �ه ب���ۆ گ��ۆڕس��ت��ان �ه‌ک �هی��ان ده‌ستیان پێکرد ،ش��اره‌وان��ی مه‌التیاش ل ه نزیک گۆڕستانهکهوه جاده‌یه‌ک ده‌ست پێ ده‌کات ،به‌شێکی زۆر باغچ ه و پرۆژه‌ی ل ه شوێنه‌کانی «گاسیلهان ه و ماڵه‌کانی ب ه گچی و سۆندوعا ،روخاند ئ�ه‌وان�ه‌ش ،ک ه نه‌ڕوخێنراون و ل ه ره‌وشێکدان ب ه که‌ڵکی ب�ه‌ک��اره��ێ��ن��ان ن���ه‌م���اون .ئ���ه‌م ه���ه‌واڵ���ه‌ش ل ه ()CNNTurkوه باڵو کرایهوه. ب ه فه‌رمانی پارێزگار سه‌رۆکی شاره‌وانی ب ه زاره‌کی مۆڵه‌تی روخاندنی داوه له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته به‌ڕێوه‌به‌ری رێکخراوی خ��ێ��رخ��وازی ئ �ه‌رم �ه‌ن��ی ( )Hayderل ه ئه‌سته‌نبوڵ ،ه��ات بۆ مه‌التیا و پارێزگار ئولفی ساران و سه‌رۆکی شاره‌وانی مه‌التیا (ئه‌حمه‌د چاکیر)ی بینی و پێی راگه‌یاندن دروستکردنی ئه‌و پرۆژانه پێویستن ،بۆی ه ده‌ستیان پێکردوه ،س�ه‌رۆک��ی شاره‌وانییش رایگه‌یاند ،مۆڵه‌تمان وهرگرتوه بۆ روخاندنیان و پرۆژه‌کانیش نزیکن ل�هو شهقامهوه ک ه شاره‌وانی ده‌ستی پێکردوه. س��ێ م��ان��گ پ��ێ��ش ئێستا ش���اره‌وان���ی ب ه پشت‌به‌ستن ب���هو زان��ی��اری��ان �هی ه �هی��ب��ووه، ک� ه پ���رۆژه‌ی ئه‌رمه‌نیه‌کان ت���ه‌واو ده‌بێت، ده‌ستی دای�ه دروستکردنی پ��رۆژه‌ی شه‌قام دروستکردن .رێکخراوه‌که‌ش رای وایه ئه‌وان به توانا و پاره‌ی خۆیان پرۆژه‌که‌یان ده‌ست پ��ێ��ک��ردووه ،ب �ه‌اڵم به ه��ۆی خراپی ره‌وش��ی ه �ه‌واو‌ه م��اوه‌ی پرۆژه‌کان درێ��ژه‌ی کێشاوه، ب���ه‌اڵم ش���اره‌وان���ی ب��هو ب��ی��ان��ووه گ�ه‌وره‌ت��ری��ن پرۆژه‌یان ل ه سۆن دوعا ته‌واو ده‌بێت روخاندی.
پ��رۆژان�ه ک���ردوه ،دووی شوباتی ()2012 فشاری گه‌ڕه‌ک له‌سه‌ر شاره‌وانی هۆکاری پشت ئه‌م رووداوه ،که شاره‌وانی وترا پرۆژه‌کانتان روخێنران ،هه‌مو شتێکیان ن���اچ���ار ک������ردووه ب��ی��ان��ڕوخ��ێ��ن��ێ��ت ف��ش��اری روخاند ئه‌و متمانه‌یه‌شیان روخاند ،که پێگه‌ی گه‌ڕه‌که‌ک ه ب��ووه .ل ه ب��اره‌ی دروستکردنی خه‌ڵک ب� ه ئێمه‌یان داب���وو .ده‌ڵ��ێ��ت بۆچی ئه‌و پرۆژانه ل ه گۆڕستانه‌که‌یاندا ،به سه‌دان ئه‌مه‌یان پێ ه �ه‌رس ن�ه‌ک��را؟ مردوه‌کانمان سکااڵ ب ه ش��اره‌وان��ی مه‌التیا گه‌یشتووه و کێیان ترساندوه؟ رێزگرتن ل ه مردوه‌کانمان داوای روخاندنیان کردووه ،به بیانوی ئه‌وه‌ی کێی نیگه‌ران کردوه؟ وتیشی زۆر ناڕازین ئه‌رمه‌نیه‌کان ب ه نیازن ئه‌و پرۆژه و بینایانه‌یان بێگومان خۆمان بریندار بوین و بریندارتریان بکه‌نه کلێسه .پاشان شاره‌وانی له ژێر ئه‌م کردین. فشاره‌دا رێگه‌ی به خه‌ڵکه‌که داوه بیڕوخێنن ،ب���ه‌رپ���رس���ی رێ���ک���خ���راوه‌ک���ه پ��ێ��ی��واب��وو ل ه ئه‌مه‌ش وهک بانگه‌ش ه ب ه ن��او ده‌کرێت و چاوپێکه‌وتنیاندا له‌گه‌ڵ پارێزگاری مه‌التیا، دووره ل ه راستیه‌وه ،ک ه گوایه به فشاری سه‌رۆکی شاره‌وانی راسپاردووه و پێی وتوو‌ه پێویستییه‌کانی ه��اواڵت��ی��ان��م��ان جێبه‌جێ گه‌ڕه‌که‌که ئه‌م کاره ئه‌نجام درابێت. ش��اره‌وان��ی ک�ه ئۆتۆمبێلی ب� ه مه‌به‌ستی بکه‌ن .پێیوایه خزمه‌تکردنی گۆڕستانه‌کان روخاندنیان ره‌وانه کرد و پرۆژه‌کانیان روخاند له ئه‌ستۆی شاره‌وانیدایه ،ب �ه‌اڵم ک ه کار رایانگه‌یاند ،که‌سیان ل ه دروستکردنی ئاگادار دێته سه‌ر خزمه‌تکردنی که‌مه‌نه‌ته‌وه‌کان، نه‌کردۆته‌وه .بۆیه روخاندنی ئه‌و پرۆژان ه ش��اره‌وان��ی خزمه‌تگوزاریان پێ ناگه‌یه‌نن. ئه‌رمه‌نیه‌کانی حه‌په‌ساند .ئه‌رمه‌نیه‌کان بۆی ه ناچار هاواڵتیان خۆیان ئه‌نجامی بده‌ن. ل ه مه‌التیا ژماره‌یه‌کی زۆر که‌میان لێ به پ��اره و توانای خۆمان ده‌ستمان پێکرد، ماوه‌ته‌وه .رێکخراوه‌که‌شیان له ئه‌سته‌نبوڵ به‌اڵم شاره‌وانی ب ه بیانوی هه‌بونی سکااڵی ئه‌م هه‌نگاوه‌ی پێ سه‌یر بوو .به‌ڕێوه‌به‌ری خ�ه‌ڵ��ک�هوه ،ده‌ڵ��ێ��ت پ��رۆژه‌ک��ان��ت��ان ل� ه کلێس ه ئاوه‌دانکردنه‌و‌ه و نیشته‌جێکردنیش رایگه‌یاند ،ده‌چێت ،ده‌یڕوخێنێت و ده‌ست به پرۆژه‌که‌ی روخاندنی ئه‌و پرۆژانه بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌وه ،خۆی ده‌ک��ات ،ده‌یتوانی سکااڵی خه‌ڵک که ناکرێت له ناو م��ردووان��دا بینا دروست راوه‌ستێنێت ،ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستی بوایه. ب��ک��رێ��ت ب��ۆی �ه ب��ڕی��اری روخ��ان��دن��ی��ان��م��ان��دا ،سه‌رۆکی رێکخراوه ئه‌رمه‌نیه‌که رایگه‌یاند، روخاندنیشیان شتێکی ل ه دهرهوهی یاسا نیه .ب ه نیازن س �ه‌ردان��ی پارێزگار و ش��اره‌وان��ی بکه‌نه‌وه و داوایان لێ بکه‌ن ،هه‌روه‌ک چۆن بریندار بووین بریندارتریان کردین به‌رپرسی رێکخراوه ئه‌رمه‌نیه‌که (هوسره‌ف پرۆژه‌کانتان روخاند ئاواش دروستکردنه‌وه‌ی کۆله‌تافیت ئۆغڵو) ،پێیوای ه ئه‌م ه ره‌گێکی ه �ه‌م��ان پ���رۆژه‌م���ان ده‌وێ����ت ،چونکه ئه‌م ه دوور و درێ�����ژی ه��هی��ه و ل���ه م��ان��گ��ی ره‌وشێکه شایسته‌ی مه‌التیا نیه. ()2011/10وه له‌و شوێنانه‌ی مه‌التیا ،ک ه پێده‌چێت کاردانه‌وه‌ی ئه‌و یاسایه بێت ،ک ه ل ه ئه‌رمه‌نی لێیی ه ماڵی به‌گچی و گاسلهان ه فه‌ڕه‌نسا ده‌نگی له‌سه‌ر درا و سۆن دوعا ،ده‌ستمان به دروستکردنی ئه‌و کۆله‌تافیت ئۆغڵو س �ه‌رۆک��ی رێکخراوه
ئه‌رمه‌نیه‌که گ��وم��ان��ی ه�هی�ه ل���ه‌وه‌ی ئه‌م کاره‌ی شاره‌وانی و فشارخستن ه ئه‌رمه‌نیه‌کان کارێکی رێکخراو بێت ،خه‌ڵکی سه‌ر شه‌قام ئه‌م کاره ناکات ،له‌وانه‌یه کاری رێکخستن ب��ێ��ت ،ی��ان ک���اردان���هوه ب��ێ��ت ،ب �ه ه��ۆی ئه‌و یاسایه‌وه ،که له فه‌ڕه‌نسا په‌سند ک��را .ب ه دڵ��ن��ی��ای�هوه ده‌ب��ێ��ت ق �ه‌ره‌ب��وی ئ �ه‌م ره‌وش���ه‌ش ب��ک �ه‌ن �هوه و ن��ی��گ�ه‌ران��ی�ه‌ک��ان��م��ان ل �ه ب���اره‌ی گۆڕستانهکهوه بڕه‌وێنرێته‌وه ،ه�ه‌زاران ساڵ ه پێکهوه ده‌ژین ئێمه‌ش منداڵی ئه‌م خاکه‌ین، هیچ شتێک ناتوانێت ئه‌م راستیه بگۆڕێت، هیوادارین به‌رپرسه‌کانیش ئاوا له‌م مه‌سه‌له‌ی ه بڕوانن. سه‌رۆکی شاره‌وانی ئه‌و گروپه‌ی پرۆژه‌کانیان روخاند به هه‌ڵه تێگه‌یشتبون به گوێره‌ی هه‌واڵێکی ئاژانسی دیجله‌ش، سه‌رۆکی ش��اره‌وان��ی مه‌التیا رایگه‌یاندوه، ته‌نیا بڕیاری روخاندنی ماڵی به‌گچیمان وه‌رگ��رت��وه ،گروپه‌که به هه‌ڵه تێگه‌یشتون و ئه‌و پ��رۆژه گ�ه‌وران�هی له ته‌واوبوندا بون روخاندویانه .له راگه‌یه‌ندراوێکی شاره‌وانی مه‌التیادا هاتووه ،دوای سه‌ردان و سکااڵی زۆری هاواڵتیان ،که پرۆژه‌ی ئه‌رمه‌نیه‌کان ل �ه ن���او گ��ۆڕس��ت��ان��دا دروس����ت ده‌ک���رێ���ت و ده‌کرێت به کڵێسه ،بۆی ه وهک شاره‌وانی ته‌نیا بڕیاری روخاندنی ماڵی به‌گچیمان دا .چونک ه ده‌که‌وێته ناو گۆڕستانهکهوه، به‌اڵم به هۆی هه‌ڵه‌یه‌که‌و‌ه ته‌واوی پرۆژه‌کان روخێنراون ،که ل ه دهرهوهی ده‌ستپێشخه‌ری ئێمه بووه .بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش لێکۆڵینه‌وه‌مان ده‌س��ت پێکردوه ،له‌م جوگرافیایه‌شدا هیچ هه‌ڵوێستێکی جیاکاری به‌رامبه‌ر به هیچ ئه‌تنیک و ئاینێک نانوێنین.
15
کورد له میدیا جیهـا‌نـیـیه‌کاندا «ئه‌گه‌ر دۆسیه‌ی هاشمی و موتڵه‌گ ببرێنه ناو کۆنگره‌ی نیشتیمانییه‌وه کێشه دروست ده‌کات» هاوپه‌یمانی نیشتیمانی له په‌رله‌مانی عێراقدا جه‌خت دهکاتهوه له‌وه‌ی ئه‌گه‌ر بێت و دۆسیه‌کانی تاریق هاشمی ،جێگره س��ون�ه‌ک�هی س �ه‌رۆک��ی ع��ێ��راق و ساڵح موتڵه‌گ ،جێگره سونه‌که‌ی سهرۆک وه‌زی�����ری ع��ێ��راق ب��خ��رێ��ن�ه ک��ارن��ام �هی کۆنگره نیشتیمانییه چاوه‌ڕوانکراوه‌که‌ی عێراقه‌وه ،ئه‌وا هاوپه‌یمانی نیشتیمانی به‌شداری له‌و گردبوونه‌وه‌یه‌دا ناکات که به مه‌به‌ستی چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانی سیاسی عێراقه. دک��ت��ۆر مه‌حمود ع��وس��م��ان ،ئه‌ندامی پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ی ع���ێ���راق ل���ه‌س���ه‌ر لیستی هاوپه‌یمانی کوردستانی ده‌ڵێت پێویسته هه‌موو الیه‌ک ده‌ست له دۆسیه‌ی تاریق هاشمی هه‌ڵگرن و دادگا بڕیاری خۆی ب��دات و ده‌شڵێت الیه‌نه سیاسییه‌کانی ع��ێ��راق ک��ردوی��ان�ه ب�ه کێشه و ناشبێت هه‌رێمی کوردستان ببێته مایه‌ی ئه‌وه‌ی هاشمی نه‌چێته به‌رده‌م دادگا. له میانه‌ی وتووێژه‌که‌یدا له‌گه‌ڵ به‌ڵێن س��اڵ��ح ،دک��ت��ۆر ع��وس��م��ان ده‌ش��ڵ��ێ��ت له ئێستادا لیستی ئه‌لعێراقیه پێداناگرێت له‌سه‌ر دۆسیه‌که‌ی هاشمی و عێراقیه‌ش ئ �ه‌وه‌ی ب �ه‌الوه گرنگه ده‌ستگیرکردنی ئه‌ندامه‌کانی نه‌مێنێت زیاتر ب��اس له رێکه‌وتنی هه‌ولێر ده‌کات.
پارته کوردییه‌کان به‌شداری ریفراندۆمی سوریا نابن س�ه‌رۆک��ى سوریا به‌شار ئه‌سه‌د دوێنێ رایگه‌یاندبوو که له ()26ی شوباتدا ده‌س����ت����وری گ��ش��ت��ی س���وری���ا ده‌خ���ه‌ن���ه ری��ف��ران��دۆم �هوه و پ��ارت�ه‌ک��ان��ى ک��وردی رۆژئ���اوای کوردستانیش ل �هو ب��اره‌ی�هوه ده‌ڵێن ده‌س��ت��ور هیچ شتێکى بۆ کورد تێدا نیه بۆ ئه‌وه‌ش چاوه‌رێ ده‌کرێ که گه‌لى ک��ورد ڕیفراندۆمه‌که بایکۆت بکه‌ن. رژێمی سوریا س �ه‌ره‌ڕای هه‌موو کێشه و قه‌یرانه‌کان و پێویستی گۆڕانکاری س��ی��س��ت �ه‌م��ی ن����اوخ����ۆی ده‌س�������ه‌اڵت و حکومه‌ت ،هه‌وڵی خۆرزگارکردن له‌و قه‌یرانانه دهدات ،سه‌رۆکى سوریا به‌شار ئ�ه‌س�ه‌د رایگه‌یاندبوو ک�ه ل�ه ()26ی شوباتدا ده‌ستوری گشتی سوریا ده‌خه‌نه ریفراندۆمه‌وه .چه‌ندین الیه‌نی کوردی و پارتی سیاسی ک��ورد له رۆژئ���اوای کوردستان سوورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی که له‌و ده‌س��ت��ووره‌دا هیچ شتێک بۆ ک��ورد له ئ��ارادا نییه و ئه‌و ده‌س��ت��ووره‌ش په‌سه‌ند ن��اک�ه‌ن .رایانگه‌یاند که ئ �ه‌وان خۆیان بۆ بایکۆتکردنی ئه‌و ده‌ستووره ئاماده ده‌که‌ن.
ئێران ناردنى نه‌وت بۆ ئه‌وروپا راده‌گرێت وه‌زاره‌ت��ى نه‌وتى ئێران رایگه‌یاند ،ئه‌وان ناردنى نه‌وتیان بۆ واڵتانى فه‌ڕه‌نسا و به‌ریتانیا راگرتووه ،ئه‌مه‌ش له رێگه‌ى نه‌فرۆشتنى ن�ه‌وت��ى خ��او ب�ه کۆمپانیا به‌ریتانى و فه‌ڕه‌نسییه‌کان. م��اڵ��پ�ه‌رى ()BBCarabic.com باڵوى کردۆتهوه که وته‌بێژێکى وه‌زاره‌تى ن��ه‌وت��ى ئ��ێ��ران ل��ه م��اڵ��پ �ه‌رى س �ه‌ره‌ک��ى وه‌زاره‌ته‌کیاندا ئه‌وه‌ى راگه‌یاندووه :ئیتر دهوڵ���ه‌ت���ى ئ��ێ��ران ن���ه‌وت ب �ه کۆمپانیان فه‌ڕه‌نسى و به‌ریتانییه‌کان نافرۆشێت، ئ���ه‌م���ه‌ش وهک وه‌اڵم����ێ����ک ب���ۆ ئ �هو فشارانه‌ى که واڵتانى ئه‌وروپا ده‌یخه‌نه سه‌ر ئێران. ل���ه چ���ه‌ن���د رۆژى راب����ردوش����دا چ�ه‌ن��د ده‌زگایه‌کى راگه‌یاندنى ئێران ئه‌وه‌یان ب�ڵاو ک���ردهوه ،ک�ه واڵت�ه‌ک�هی��ان ناردنى نه‌وت بۆ هۆڵه‌ندا و یۆنان راده‌گرێت. وه‌زی���رى ن�ه‌وت��ى ئ��ێ��ران راش��ی��گ�هی��ان��دووه: راگرتنى نارنى نه‌وت بۆ ئه‌وروپا زیان به ئابورى ئێران ناگه‌یه‌نێت.
www.chatrpress.com
بیر و بۆچون
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌م ه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
()15ى شوبات و خیانه‌تێکى ترى واڵتانى دیموکراسى رێباز مام شۆرش ( )13س���اڵ ب���ه‌ر ل��ه ئێستا واڵت��ان��ى کۆنه‌په‌ره‌ست و تاریک په‌ریست ک ه چ��اوی��ان ب �ه گ�ه‌ل��ى سته‌مدید‌ه و به‌ش
مه‌ینه‌تى کوردستان هه‌ڵنه‌هات وه‌کو هاوکارى ده‌وڵه‌تانى داگیرکه‌ریانکرد ،به وێردى سه‌ر زمانى زارۆکى کوردان، هه‌موو ئه‌و جارانه‌ى بزافى رزگارى خوازى ک ه دواجار سهرۆک ئاپۆ وه‌اڵمى تورک ه هه‌ر بۆی ه دوژمنان که‌وتن ه پیاڵنگێڕان کورد بڕواو متمانه‌یه‌کى بۆ سه‌ربه‌خۆیى و شۆڤێنیه‌کان و ن�ه‌وه‌ک��ان��ى ئه‌تاتورکى و گ�ه‌ل�ه‌ک��ۆم��ی��ی� ه ش �ه‌رم �ه‌زاری��ی �ه‌ک �هى رزگارى کوردستان په‌یدا کرد ،دوژمنانى دایه‌و‌ه ک ه کورد خاوه‌نى بنه‌ماى نه‌ته‌وه‌یى ()15ى شوباتى ساڵى ( ،)1999که کورد که‌وتنه پیاڵنگێڕان بۆ ل ه ناوبردنى خۆیه‌تى و ئاماده‌نییه له بۆسه‌ى تورکدا مۆمى هیواى کوردانیان ک��وژان��دهوه و ئه‌م فرسه‌تانه ،وه‌کو چۆن کۆماره‌که‌ى بتوێته‌وه و مل که‌چى هیچ واقیعێکى سه‌رۆکه‌که‌یان ده‌ستگیر کرد. قازى و شۆڕشى ئه‌یلوڵ و شێخى نه‌مر تاڵ نابێت ،که تورک و عه‌ره‌ب و فارس به‌اڵم خه‌یاڵیان خاوه ،قوتابیانى ئاپۆ ل ه و ش��ێ��خ س �ه‌ع��دى پ��ی��ران و میرنشین ه به سه‌ریدا بسه‌پێنێت ،ههربۆیه سهرۆک بن گشت تاش ه به‌رد و ره‌وه‌ز و لوتکه‌ى به‌ناوبانگه‌که‌ى ب�ه‌درخ��ان��ی�ه‌ک��ان ،هه‌ر ئاپۆ بوو ب ه سمبولى نه‌ته‌وه‌ى کوردان و چیا و کوچ ه و کۆاڵنه‌کانى کوردستان، به‌مشێوه‌یه جارێکیتر ده‌وڵه‌تانى ئیمپریاڵى له گشت ئاگردانى ماڵه هه‌ژاره‌کانى ل �ه ن��او کۆمه‌ڵگا پێشکه‌وتووه‌کانى یاخود زه‌لهێزه‌کان کوردیان ک��ردهوه ب ه ک�����ورد س������روودى «ب����اک����ور ،ب���اش���ور ،ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ى ب � ه گ��ی��ان��ى شۆڕشگێڕى ق��ورب��ان��ى ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ک��ان��ى خ��ۆی��ان و رۆژهه‌اڵت ،ئاپۆ سه‌رۆکى واڵت» بوو سه‌لماندیان ه���ه‌زاران ئاپۆ ل�ه‌م واڵت �هدا
17
شۆڕشگێڕانه و بوێرانه داک��ۆک��ى ل ه تورکیا به ئارامى و ئاسایش بژین. مافه‌کانى گه‌له سته‌م دیده‌که‌یان ده‌که‌ن هه‌ر له‌م بۆن ه شوومه‌دا داوا له گشت و ب ه تورک ه شۆڤێنیه‌کان ده‌سه‌لمێنن بێ س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ى ه��ه‌رچ��وار پ��ارچ�ه‌ک�هى ئاپۆ و په‌که‌ک ه چاره‌سه‌رى کێشه‌ى کورد ک���وردس���ت���ان ده‌ک�����ه‌م ،ب �ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ى مه‌حاڵه ،بۆی ه ده‌بێ دووژمنان باش له‌م ه مێژوویى خۆیان رابگه‌یه‌نن هه‌وڵه‌کانیان تێبگه‌ن که بێ چاره‌سه‌رى دیموکراسیان ه یه‌ک بخه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى میلله‌تێکى زیاتر مه‌حاڵ ه کێشه‌کانى تورکیا چاره‌سه‌ر ل ه ( )40ملیۆنى وهک واڵتانى تر ب ه بکرێت ،باشتره ده‌وڵه‌تى ت��ورک گوێ سه‌ربه‌خۆیى خۆى بگات و فشار بخات ه ل�ه پێشنیاره‌کانى بیرمه‌ندانى ت��ورک سه‌ر ناوه‌ند‌ه بڕیار به‌ده‌سته‌کانى جیهان و نه‌ته‌وه‌کانى تر بگرن نمونه‌یان وهک ک ه هه‌وڵى ئازادکردنى سه‌رۆکى نه‌ته‌وه‌ى ئه‌حمد ئاڵتان و محه‌مه‌د عه‌لى بیراند و ک���ورد ب���درێ و کێشه‌که ب � ه رێ��گ��اى ئیسماعیل بێشکچى ک ه ده‌یانه‌وێت ل ه دیموکراسیان ه چاره‌سه‌ر بکرێت.
یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى بۆ وه‌دی نایه‌ت؟ دهوڵ���ه‌ت���ێ���ک���ى ب���هه���ێ���زى وهک ئ���اش���ور له‌ناوببات،هه‌رچه‌نده ئێمه‌ى کورد هه‌رگیز ب��ی��رم��ان ل���ه خ���اک و ئ���او و نیشتمانى نه‌ته‌وه‌کانى ت��ر ن �ه‌ک��ردۆت �هوه به‌ڵکو ئ�هوه ده‌وڵه‌تى ئاشورى بووه که ههمیشه په‌المارى ناوچه کوردییه‌کانى داوه ،ئه‌م ده‌ستێوه‌ردان و هێمن عه‌لى داگیرکاریی ه بۆ ده‌مێکى پێش ل ه ماده‌کانیش ده‌گه‌رێته‌وه هه‌ر بۆی ه ک��ورد ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ى ل��ه‌ن��اوب��ردووه .ک���ه‌واب���وو ه �ه‌م��وو که‌سێک ماوه‌یه‌کى زۆره هاوار و ناڵه‌ى سه‌دان ساڵه‌ى ده‌زان��ێ��ت هێز و ت��وان��اى ه �ه‌ر ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی�ه‌ک به‌رخۆدانى گه‌لى ک��ورد به‌ده‌نگێکى به‌رز پ�هی��وه‌س��ت� ه ب �ه ی �ه‌ک��گ��رت��ووی��ان ل �ه‌س �ه‌ر ئ�هو هاوار ده‌کات بۆ یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى کوردان بابه‌تانه‌ى که پهیوهندى ب ه ژیانى هه‌موانه‌و‌ه ،هه‌ر له‌و ڕۆژه‌ى کوردێک بیرو هۆشى ه���هی��� ه ،ب������ه‌اڵم دهم���ێ���ک��� ه ل���ه‌ن���او ک����وردا که‌مێک گ�ه‌ش��اوه ب��ووه و مه‌ینه‌تیه‌کانى یه‌کگرتویه‌کى ل �ه‌م چه‌شن ه وه‌دیناکرێت ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک�هى دی��ووه ووتویه‌تى ده‌ردى کورد به‌ڵکو ده‌بینین له‌م چه‌ند ساڵه‌ى دوایدا هه‌ر یه‌کنه‌گرتن و دژای�ه‌ت��ى کردنى یه‌کتریی ه الی�ه‌ن و ڕه‌وتێک بۆ خۆیى له قوژبنێکدا ،ه �ه‌ر ئ �ه‌م ڕه‌وش��ت �ه ن��اح�ه‌ز و ب �ه‌دف �ه‌ڕ‌ه واى خ�ه‌ب��ات ده‌ک���ات و ڕۆژ ل���ه‌دواى ڕۆژ ئه‌م کردووه ئه‌م نه‌ته‌وه‌ی ه بۆ ماوه‌ى چه‌ندین سه‌د‌ه ق��وژب��ن�ه‌ش��ى ک��چ��گ�ه‌ت��رده‌ب��ێ��ت�هوه .کاتێک به بنده‌ستى بمێنێته‌وه ،ههمیشه ئه‌وه‌نده‌ى ل ه هۆزانڤانى ناوى کورد ئه‌حمه‌دى خانى باسى ه����ه‌وڵ����ى ئ��������ه‌وه‌دا ب�������ووه ه����اون����ه‌ت����هوه و یه‌کنه‌گرتوویى ک��وردان ده‌ک��ات و ئه‌ویش هاونیشتمانه‌که‌ى الواز و په‌رته‌واز‌ه بکات نیو‌ه مه‌ینه‌تى کورد بو یه‌کنه‌گرتنى ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه ئ�ه‌وه‌ن��ده هه‌وڵى به‌ربه‌ره‌کانى داگیرکه‌ر و ،به‌ڕاستى بۆچى کورد نه‌یتوانیوه به‌درێژایى دوژمنانى خاکه‌که‌ى نهداوه ،خۆ ئه‌گه‌ر ل ه ئه‌و چه‌ند سه‌ده‌ى ڕابردوو وه‌ها یه‌کێتیه‌ک سات و ده‌مێکیشدا جواڵنه‌و‌ه و به‌رخودانێک بونیادبنێت که هه‌موو کورد له‌ژێر سێبه‌رى دژ به داگیرکه‌ران به‌رپابووه ئه‌وا کورد هه‌ر ب��ی��روب��اوه‌ڕێ��ک��ى ک��وردس��ت��ان��ی��دا کۆبکاته‌و‌ه بۆخۆیى ڕێگر و تێکده‌رى ئه‌و جواڵنه‌و‌ه و ؟له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ئه‌م یه‌کبونه‌ى کورد گه‌لێگ شۆڕشان ه بووه ،بێگومان ناکرێت لێره‌دا پالنى ئه‌سته‌م ه به‌اڵم ناکرێت مرۆڤ ده‌سوه‌ردارى دوژمنانى گ�ه‌ل نادید‌ه بگیرێت ،دوژمنان ئه‌م کاره هه‌نوکی ه بێت چونک ه ئه‌م ه ڕێگاى ئه‌وه‌نده‌ى توانویانه ب ه پاره و پوڵ و برایه‌تى ڕزگ����ارى ک��وردس��ت��ان �ه ،ک����ورد ک �ه خۆیى ن��ێ��وان گ���ه‌الن و دهم��چ �ه‌ورک��ردن��ى م��ه‌ال و نه‌یتوانیووه یه‌کێتیه‌ک له‌نێوان خۆیاندا خانه‌دان و سهرۆک هۆزه‌کان و ده‌یان فێڵ و دروس����ت ب��ک��ات زۆر ب �ه ئ��اس��ان��ى ل�ه‌گ�ه‌ڵ ته‌ڵه‌که‌بازى تر کوردیى خۆشباوه‌ڕى دڵپاکى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک��ان��ى ت��رى وهک ت���ورک ،ع���ه‌ره‌ب میوانداریان ل ه خشت ه بردووه و هه‌موو خواست ه ،فارس ،یه‌کبونى دروست کردووه !یه‌کبوونى ئه‌هریمه‌نیه‌کانى خۆیان وه‌دیهێناوه و پاشانیش چ��ى ؟ده‌ک��رێ��ت ناویبهێین ب � ه ن��ۆک �ه‌رى و ه �ه‌رچ��ى به‌ڵێنى پ��ێ��ک�هوه ژی���ان و برایه‌تى یاساوڵى دوژمنان .جێگه‌ى خۆیه‌تى بپرسین نه‌ته‌وه‌کانه خه‌ڵتانى خوێن کراوه .به‌ڕاستیش بۆچى کورد له‌برى ئه‌وه‌ى خزمه‌تى ئیمپراتۆرى ل �ه ه���ه‌ر دهم��ێ��ک��دا ک���ورد ک�ه‌ت��وان��ی��وی�ه‌ت��ى فارسى و عوسمانى و عه‌رب و ئیسالم بکات لێکنزیکبوونه‌وه‌یه‌ک له نێوان و هۆز و خێڵ ئه‌و کاره‌ى بۆ خۆیى نه‌کردووه ؟ئایا ئه‌م ه و چ��ی��ن �ه ج���ۆرب���ه‌ج���ۆره‌ک���ان���ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا پهیوهندى به الوازى که‌سایه‌تى کوردهوه هه‌ی ه وه‌دیبهێنێت ئه‌وا تونیویه‌تى سه‌ر به گه‌لێک ؟ ئێمه‌ى ک��وردى دام��اوى نه‌زانن دوژمنان دوژم��ن��ى سه‌رسه‌خت دابنه‌وێنێت ،ده‌بینین هه‌میش ه وای���ان تێگه‌یاندووین ک �ه ک��ورد کاتێک که‌یقوباد (دی��اک��ۆ) توانیویه‌تى خ��اوه‌ن��ى هیچ شتێک ن �ه‌ب��ووه و هه‌میش ه هۆزه‌کانى ناوچه‌ى خ��واروى کوردستان _ خزمه‌تکار و بنده‌سخۆرى فارس و تورک و مادستان یه‌کبخات چه‌شن ه هێزێک به‌ده‌ست عه‌ره‌ب بووه ،له‌کاتێکدا بست ب ه بستى ئه‌م ده‌هێنێت ک ه توانیویه‌تى ل ه ڕێگه‌ى ئه‌م هێزهوه خ��اک �ه گ���ه‌واه���ی���ده‌رى ئ���هو ڕاس��ت��ی �ه‌ن ک ه
شارستانیه‌تى کورد بو ده‌مێکى پێش زایین ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه ،ئێستاش ه�ه‌ر شوێنێکى ئه‌م کوردستانه هه‌ڵبدرێته‌وه خاک و خوڵه‌که‌ى بۆنى شارستانیه‌تى کۆنى لێدێت بۆنى ئه‌و کاته‌ى لێدێت که عه‌ره‌ب بت په‌رست بوون و ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ش نه‌یانتوایووه په‌یکه‌رێکى ش���ای���س���ت���ه ب����ۆ خ����واک����هی����ان درووس�������ت بکه‌ن،تورکه‌کانیش ئه‌و ده‌مه له خۆرهه‌اڵتى ئاسیا ته‌نیا خاوه‌نى ئه‌سپه‌کانیان بوونه هه‌ر ب �ه‌س �ه‌ر ئ �هو ئ�ه‌س��پ��ان�هوه ه��ات��ن و خاکێکى پیرۆزیان داگیرکردوو‌ه ،چى بڵێن ده‌رب��اره‌ى فارس که کورد بوخویى ئه‌م نه‌ته‌وه‌ى قنچ کردهوه ،ئه‌گه‌ر ئه‌ستیاگى دواین پادشاى ماد ماندانداى کچى خۆیى نه‌دایه ب ه که‌مبوجیه‌ى س����ه‌رۆک ه����ۆزى پ��ارس��ه‌ک��ان و ک��ورش��ى لێنه‌بوای ه و هارپاک (ئ��ارپ��اک)ى گ�هوره شالیارى ئه‌ستیاگ ناپاکى له پادشاکه‌ى نه‌کردای ه ئێستا ڕه‌نگه کورد شوێن و پله‌و پایه‌ى فارسى هه‌بووایه ،ب �ه‌اڵم ئه‌مه ئیتر ئێستا ده‌ردێک ده‌رمان ناکات ،بۆی ه ده‌بێت کورد زۆر به‌باشى مێژووى خۆیى بزانێت و هه‌ڵه‌ى ل�ه‌م چه‌شنه دووپ��ات�ه نه‌کاته‌وه ک ه ب����ه‌داخ����هوه ئ����ه‌م ه���ه‌اڵن���ه ت��اک��و ئێستاش ب���ه‌رده‌وام���ی���ان ه �هی �ه ،ئ��ێ��م�ه ک����ورد ده‌ب��ێ��ت که‌سایه‌تى ک��ورد له‌سه‌ر م��ێ��ژووى زێڕینى ڕابردوو بونیادبکه‌ین ئه‌و ده‌مه‌ى ک ه کورد خ��اوه‌ن��ى ه��ێ��ز و ده‌س���ت���ه‌اڵت و حوکمڕانى س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی��ى خ��ۆى ب���ووه ن���ه‌وه‌ک م��ێ��ژووى دواتر ئه‌و کاته‌ى که ل ه بنده‌ستى نه‌ته‌وه‌یه‌کى تردا بووین ،له‌و ده‌سته‌اڵتانه‌ش ماد باشترین نمونه‌ی ه بۆ بونیادنانى تاکى کور له‌به‌رئه‌وه‌ى ئهوه ئه‌و ده‌سته‌اڵت ه بووه که ل ه شان وپایه‌ى کوردا بووه و توانیوویه‌تى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى له‌نێوان ک��وردا درووس��ت بکات ،ه �ه‌ر بۆی ه بونیادنانى که‌سایه‌تى تاکى کورد له‌ژێر هه‌ر بیروباوه‌ڕێکى ئاینى یاخود هه‌ر بیروهزرێکى ترى به‌تاڵ له بیرى کوردایه‌تى و نه‌ته‌وه‌یى ئهوه کارێکى دزێو و ده‌سکردى دوژمنانى کوردستانه له‌به‌رئه‌وه‌ى ده‌یانه‌وێت ب ه شتێکه‌و‌ه خه‌ریکمان بکه‌ن که پهیوهندى به ئێمه‌و‌ه نیی ه ئه‌مه‌ش داوێکه‌و ده‌یانه‌وێت دوورمان بخه‌نه‌و‌ه ل���ه ڕزگ����ارک����ردن����ى خ���اک���ى ک���وردس���ت���ان ،له‌به‌رئه‌وه‌ى له‌م ڕێگه‌وه ئه‌وان ده‌توانن بیرو هزرى تاکى کورد داگیربکه‌ن و ب ه قسه‌ى پروپوچ مێشکى کورد پڕبکه‌ن تاکو نه‌توانن
هه‌ستانه‌وه‌یه‌کى به‌هێزیان هه‌بێت ،به‌م شێوه کورد ده‌سخه‌ڕۆ ده‌که‌ن و خۆشیان خه‌ریکى ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ى ب��ی��رى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى فاشیزمى خۆیانن ،به‌ڕاستیش کورد لێره‌دا نزیکه ل ه الژوربوونه‌وه ،ئێستاش که ئاهێک به‌به‌رى ئه‌م نه‌ته‌وه‌دا هاتووه چه‌ندین الیه‌نى ده‌سکردى دوژمن خه‌ریکى باڵوکردنه‌وه‌ى هزرگه‌لێکن که کورد په‌یوه‌ست ده‌کات ب ه چه‌ند ڕه‌وتێکى ئاینیه‌و‌ه که هیچ سوود و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کى ک��وردى تێدانیه ،لێره خه‌ریکى ناوزڕاندن و له‌ناوبردنى یه‌کترین که‌چى له‌الیه‌کى ترهوه له‌گه‌ڵ که‌سان و نه‌ته‌وه‌یه‌ک خۆیان ده‌که‌ن ب�ه ب��را ک�ه ئ���ه‌وان ک��ورد ب�ه زۆڵ و ن �ه‌وه‌ى جنۆکه و بێدین ده‌زانن ،گه‌لۆ بۆچى کورد ده‌سبه‌ردارى ئه‌م ڕه‌وشته نابێت ؟ ئایا کورد هه‌ر فێرى بنده‌سخۆریه ؟.له خاکى پیرۆزى ک��وردس��ت��ان خ �ه‌ری��ک��ى م �ه‌زه �ه‌ب��گ �ه‌رای��ى و شارچێتین و له دۆڵ و گردێکدا پێکهوه هه‌ڵناکه‌ن !که‌چى کورد ئه‌م هه‌موو‌ه سنوره ده‌برێت و خۆیى ده‌ک��ات به ب��راى کۆمه‌ڵ ه ڕه‌وت���ێ���ک���ى ت����وون����دڕه‌و ک���ه ئ��ێ��س��ت��اش ب ه ئاگرپه‌رستمان ده‌زان��ن ،مرۆژ ئاگرپه‌رست ب��ی��ت و خ��وێ��ن��ڕێ��ژ ن �ه‌ب��ی��ت ب��اش��ت��ره ل���ه‌وه‌ى خوداپه‌رست و خوێنڕێژ و تااڵنچى بیت . کاتێک دوژمنان زانیویانه کورد نه‌ته‌وه‌یه‌که ب�ه‌ڕاس��ت��ى وب��ێ��خ�ه‌وش پ�هی��وه‌س��ت�ه ب �ه دی��ن�هوه ئ���ه‌وان���ی���ش ل���ه‌ڕێ���گ���هى چ��ه‌ن��د م �ه‌الی �ه‌ک��ى بنده‌سخۆره‌وه ئه‌م گه‌له‌یان هه‌ڵخه‌ڵتاندووه و به‌ناوى برایه‌تیه‌وه له‌سه‌ر ئێسک و خوێنى ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه مێژووى ئیمپراتۆریه‌تى سه‌دان ساڵه‌ى خۆیان بوونیادناوه ،عوسمانیه‌کان ئه‌گه‌ر کوردیان ته‌فره‌نه‌دابایه نه‌یانده‌توانى به ئاسانى حوکمى ناوچه‌که بکه‌ن ،ئێمه ده‌ڵێین ته‌فره‌دان به‌ڵکو ڕه‌نگه ک��ورد ه �ه‌ر خۆیى ح �ه‌زى به بنده‌ستى بووبێت ،ئهوه نیه ئێستاش به‌شێکى زۆرى کورد خه‌ریکى ئێرانچێتى ،تورکچێتى ،ع�ه‌رب��چ��ێ��ت��ى ،ئ��ای��ن��گ�ه‌رای��ی�ه ،ت �ه‌ن��ان �ه‌ت له ئاینه‌که‌شدا نه‌یتوانیووه ل�ه‌گ�ه‌ڵ یه‌کترى بسازانێن هه‌رچه‌ند زۆرینه‌ى کورد موسڵمان بووه به‌اڵم له‌برى ئه‌وه‌ى له‌ڕێگه‌ى ئاینه‌که‌وه یه‌کێته‌یه‌ک درووس��ت بکه‌ن زۆرب�هى زۆرى خۆیان خزاندۆته ژێر عاباى خه‌لیفه و که‌واى سوڵتانه‌وه و له پێناو ده‌سته‌اڵته‌کانیان چى خوێنیان ڕژاندووه ! زۆر دوورنا سه‌د ساڵێک له‌مه‌وپێش کورده موسڵمانه بنده‌سخۆره‌کانى
عوسمانی چى مه‌رگه‌ساتێکیان به‌سه‌ر گه‌لى ئه‌رمه‌ن هێنا یه‌ک ملیون خه‌ڵکى بێتاوانیان خه‌ڵتانى خوێن کرد هه‌ر ئه‌مه‌ش بوو به‌هۆى ئ���ه‌وه‌ى ک �ه ووالت��ان��ى ڕۆژئ����اوا گومانیان ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه ک��ورد هه‌بێت ،کاتێک له کۆنگره‌ى له‌نده‌نى 1921نوێنه‌رانى واڵتانى ئه‌ورپا ڕه‌خنه له تورکیا ده‌گرن له‌سه‌رئه‌وه‌ى کوشتارى مه‌سیحى و ئه‌رمه‌نه‌کانیان کردووه ،تۆفیق پاشاى نوێنه‌رى سوڵتان ده‌ڵێت :ئێمه له‌و کاته‌دا له شه‌ڕدابووین ،پاشان ده‌ڵێت ئهوه ک������ارى ه������ۆزه ک����وردی����ه م����ه‌زه����ه‌ب����ی و تێنه‌گه‌شتۆکانه ،به‌ڕاستیش هه‌ر وای ه کورد ده‌یان پاڵه‌وانێتى ترى بۆ نهتهوه سه‌رده‌سته‌کان تۆمارکردووه و مێژوویه‌کى بنده‌سخۆریشى بۆ خۆیى پێکه‌وه‌ناوه ،به‌اڵم خۆشبه‌ختانه ئێستا ک��ورد لێپرسراوى ئ�ه‌م کوشتاره نیه به‌ڵکو تورکیا و عوسمانیه‌کان تۆمه‌تبارن به‌م کاره ،دیاره بنده‌سخۆرى و بنده‌ستى سوودى ههیه !!!،هه‌ر له‌و کۆنگره‌دا نوێنه‌رانى فه‌ره‌نسا و ئیتالیا باسى په‌یمانى سیڤه‌ر ده‌که‌ن بۆ پێدانى مافى خۆه‌بڕێوه‌به‌رى و پاشان سه‌ربه‌خۆیى به کورده‌کان ،له‌م کاته‌دا به‌کر سامى نوێنه‌رى حوکمه‌ته‌که‌ى ک�ه‌م��ال ئ�ه‌ت��ات��ورک ده‌ڵێت :کورده‌کان له ئه‌نجومه‌نى میلله‌تدا نوێنه‌رى زۆری��ان ههیه و که‌سیش داواى سه‌ربه‌خۆیى ناکات .به‌ڕاستیش هه‌روابووه ناکرێت بڵێین ئه‌مه درۆ بووه و نوێنه‌رى تورکیا دروستى کردووه ،کێشه‌ى کورد ئه‌وه‌بووه که ههمیشه کاسه‌لێس و خۆفرۆشه‌کان ژماره‌یان گه‌لێک زۆرتربووه به به‌راورد به شۆرشگێڕ و که‌سه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان چونکه ل�هو دهم �ه و هه‌موو قۆناغه‌کانى ترى مێژوودا هه میشه خه‌بات و تێکۆشانى کورد هه‌ر ههبووه گه‌لێک که‌سى ب��اش بێوچان ه�ه‌وڵ��ی��ان��داوه ل �هو دهم���هى که زۆربه‌ى کورد بێده‌نگ و جه‌نگاوه‌رى تورکه عوسمانیه ئیسالمیه‌کان بوو که‌سێکى وه‌کو ش �ه‌ری��ف پ��اش��اش ه���ه‌ب���ووه ک �ه ب����ووه ه��ۆى چه‌سپاندنى به‌نده‌کانى په‌یمانى سیڤه‌ر که خۆیى له خۆبه‌ڕێوه‌بردن و پاشان سه‌ربه‌خۆیى ده‌بینه‌وه ،به‌اڵم خه‌ڵکى هه‌ڵخه‌ڵتاوى ئاینى و دواکه‌وتووى خێڵه‌کى پاڵپشتى ئه‌م پرۆژه‌یان نه‌کردووه ،به‌ڵکو ته‌نیا وازیان له عابه‌که‌ى س��وڵ��ت��ان ه��ێ��ن��اوه و خ��ۆی��ان خ��زان��دۆت �ه ژێ��ر ک�ڵاوه‌ک �هى مستوو ک�ه‌م��ال ئ�ه‌ت��ات��ورک . م��ێ��ژووى ئ��ه‌م ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی �ه ده‌یسه‌لمێنێت که
رونکردنه‌وه‌یه‌ک له‌سه‌ر هه‌واڵێکى ژماره‌ى پێشووى (چه‌تر)
* به‌هرۆز جه‌عفه‌ر
ل �ه ژی��ان��م��دا ،تاقه‌شتێک لێی ئه‌ترسم، تێکچونى بارودۆخى کوردستانه ،لێکترازان و س��ڕی��ن�ه‌وه‌ى ب��راک��ان�ه ،ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ �ه‌م ده‌رده دزه‌ى کردبێته ن��او شه‌قامێکى تیمارکه‌ر و نوخبه‌شه‌وه ئ��ازاره‌ک �هى ئ �ه‌والت��ره .رێگه ن��اده‌م هیچ سیفه‌تێک به‌خۆم ب��دهم ،جگه
ل�ه خوێنه‌وارێک ک�ه به‌ده‌ستى زه‌م��ان�هوه زۆر ه�ه‌وراز و به‌رده‌اڵنم دى .ره‌نگه ئه‌م ه یه‌که‌مین جاریش بێت له نوسینێکدا راناوى (م) ب���ه‌وج���ۆره ب �ه‌ک��ارب��ێ��ت .خ��ۆش��م بکه‌م به پاڵه‌وانى ن��او باسێک .چونکه بێزارم له‌تێکبه‌ردان و خۆهه‌ڵنان و قینیشم له خۆده‌رخستن و خۆ به‌فریادڕه‌س زانینه. له ژم��اره ()92ى رۆژنامه‌ى «چه‌تر» و الپه‌ڕه ()1دا ،له به‌رامبه‌ر لێدوانێکى ئێمه‌دا که هیچ پهیوهندى به خ��ودى «ناسک» و «ف���اروق»ى هاوده‌میه‌وه نییه .بۆجارى س�ه‌ده‌م��ی��ن ب�ه‌ت��ون��دى ه��ێ��رش ئ�ه‌ک��ات�ه سه‌ر ئێمه .دواج����ار ب��ڕی��ارم��دا وه‌اڵم��ب��دهم �هوه، چونکه سنورى رق و خۆبه‌گه‌وره‌زانینیان ت��ێ��پ �ه‌ڕان��د« ،ن��اس��ک» دوو دێ���ڕ قسه‌ى کردووه ،هه‌ردووکیان دژى یه‌کترن و خۆى به‌درۆ ئه‌خاته‌وه ،یه‌که‌م دێڕ ئه‌ڵێت :ئه‌و له ئه‌نجومه‌نى کاتیدا ،یه‌کێک بوو له‌وانه‌ى که هانى خه‌ڵکى ئه‌دا په‌المارى داموده‌زگا حکومیه‌کان بده‌ن .دووه‌میش :ئه‌ڵێت :ئه‌و پیاوى ده‌سه‌اڵت بوو ...ئێ باشه که پیاوى ده‌س�ه‌اڵت��ب��ووم چ��ۆن هانى خه‌ڵکماندا که
داموده‌زگا حکومیه‌کان بده‌ن و بسوتێنن. چۆن توندوتیژیمان بره‌و پێدا!؟ .یان ئه‌یه‌وێت ه �ه‌م��وو ئ��هو پ��ۆخ��ڵ �ه‌وات و هه‌ڵسوکه‌وته ن��اج��ۆران�هى ک���ران ،ب�ه یه‌کجار ل�ه کۆڵى خۆیانى بکاته‌وه و بیخه‌نه ملى ئێمه. له گشت شۆڕشه پڕماناکاندا ،رۆشنبیران و ن��وس�ه‌ران شه‌قام ئاراسته ئه‌که‌ن ،به‌اڵم له کوردستان شۆڕشیان کرد به مه‌هزه‌له و رۆشنبیره‌کانیش هان وه‌ده‌ست شهقامهوه و ئاراسته ئه‌کرێن .له ڕێسا کۆمه‌اڵیه‌تى و فه‌لسه‌فیه‌کاندا واب���اوه ،رۆشنبیره‌کان ت�ه‌ل�ه‌ف��زی��ۆن و راگ�هی��ان��دن�ه‌ک��ان بێنه قسه و ئ��اراس��ت �هی��ان ب��ک �ه‌ن ،ک�ه‌چ��ى الى ئێمه بهپێچهوانهوه .رۆژێ���ک ئ �ه‌م دوو به‌ڕێزه توێژه‌رى فه‌لسه‌فین ،رۆژێکى تر قوتارکه‌رى مرۆڤایه‌تین ،رۆژێکى تریش به‌رنامه‌مان پێشکه‌ش ئه‌که‌ن ،رۆژێکیش سه‌له‌فین و به‌هاوبه‌شى بانگى جیهاد ئه‌ده‌ن. با بزانین کێ پیاوى دهسهاڵته .ئێمه یان ئێوه ..کێ قوربانیه و کێش فاوڵى قانونى ئه‌کات !..کاتێک «فاروق ره‌فیق» سه‌دان ملیۆن دینارى ل�ه‌م حکومه‌ته وه‌رئه‌گرت
و پ���ی���اوى ده‌س������ه‌اڵت و دی��وه‌خ��ان �ه‌ک��ان��ى م��اڵ��ى ب��ارزان��ى ب���وو ،ک��ێ ده‌س��ت��ى ب �ه‌وێ ئه‌گه‌یشت..؟ له‌کاتێکدا مینحه‌ى رێکخراو و حزبه‌کان ب��ڕا ئ��ه‌وه‌ى ئێوه زی��اد ئه‌کرا، وه‌ختێ لێتان بڕا ئه‌وه‌تان پێکرا که بینیمان. ئه‌گه‌ر ئێوه گه‌نده‌ڵ نین ،ئه‌ى بۆچى وه‌سڵى سه‌رفه‌کانتان بۆ راى گشتى بالونه‌کرده‌وه، ئه‌ى بۆچى ره‌تتان نه‌کرده‌وه که شووققه و ڤێالتان بۆ نه‌گیراوه ،خانوتان نه‌کڕیوه ،کام واڵت دووره ئێوه سه‌فه‌رتان بۆ نه‌کردووه. ئاخر ه �ه‌روا ئاسان نییه ئێوه‌یه‌ک بێن و به‌یه‌ک فیکه قوربانیه‌ک بکه‌ن به جه‌لالد و جاش و جاسوس و خۆفرۆش له‌ناوخه‌ڵکدا. ئه‌مه‌ى ده‌ستتان داوه‌تێ له ئه‌نجامى بونى بۆشاییه‌که له‌ژیانتانا. لێرهوه خه‌ته‌رى ئه‌م دۆخه‌ى ئێستا له‌وه‌دایه، وه‌کو ئومێدى چاکسازى به‌ده‌سه‌اڵت نه‌ماوه، ئۆپۆزسیۆنیش ته‌ندروست نییه ،ئه‌مه‌ش ح��اڵ��ى رۆشنبیر و فه‌یله‌سوفه‌کانمانه. ئ �ه‌گ �ه‌ر زوو خه‌ڵکمان ح��اڵ��ى ن�ه‌ک��ردب��ا و شاشه‌ى تیڤیه‌کانى ده‌سه‌اڵتمان به‌ناچارى هه‌ڵنه‌بژاردبایه ،به‌دڵنیاییه‌وه سه‌دان که‌سى
تریان به‌شه‌هیدکردن ئ��هدا ..سه‌یره .کێ ده‌ستى به‌خۆپیشاندان ک���رد !...کێش بۆ خۆده‌رخستن و خۆبادان و که‌سابه‌ت هاته پێشه‌وه .کاتێک هه‌قیقه‌ته‌کانم باس کرد له تیڤیه‌کانى ده‌سه‌اڵته‌وه ،گورج «فارووق ڕه‌فیق» له سه‌راى ئ��ازادى وتى «له‌مه‌وال ک�ه‌س سه‌یرى ته‌له‌فزیۆنه‌کانى ده‌س �ه‌اڵت ن �ه‌ک��ا» ب���اش ئ �هی��ان��زان��ى وهک ک��ۆت �ه‌ره راستییه‌کان ئه‌خه‌مه س �ه‌ر ئ��او .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى به‌سروشت گه‌نجێکى ناڕازیم ،به‌اڵم س�ه‌ر به هیچ الیه‌نێکى ئۆپۆزسیۆن نیم، بڕیارمداوه خۆم «خۆمبم» .گرنگ ئهوهیه مرۆڤ پرۆژه‌یه‌کى بۆ ژیان یه‌کێکیش بۆ ده‌ورب�ه‌ر پێبێت ،ئازاو جه‌ربه‌زه بێت .به‌پێی واقیعه‌کان و تیۆره زانستییه‌کان بتوێژێته‌وه و کراسه‌کانى بدورێت ،نه‌با بۆ به‌رى ئه‌م و ئه‌و .ئێمه له رێگه‌ى ههمیشه ره‌خنه‌گرتن و ته‌سلیم نه‌بوون به ده‌وروب���ه‌ره‌وه ئه‌گه‌ینه ئ�ه‌ن��ج��ام��ێ��ک��ى گ��ون��ج��او ،ن���ه‌ک ب �هه��ۆى جیاوازى ره‌فتار و گوفتارى رۆژمان له‌گه‌ڵ شه‌وماندا. ئه‌وان به‌مه‌وه ،نه‌وه‌ستان ،هه‌موو کوردیان وا
یه‌کێتى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى کارێکى زۆر ق��ورس و پروکێنه‌ره بو ئه‌وانه‌ى که له‌م پێناوه‌دا خه‌بات ده‌ک �ه‌ن ،ج��اران به ته‌نیا مه‌الیه‌ک ب��ووه به ه����ۆى ب �ه‌دی��ن �هه��ێ��ن��ان��ى ئ����ه‌م ک����اره ئێستا بانگخوازیشى بۆ زیاتر بووه ،جاران خێڵه‌کان ل�ه‌گ�ه‌ڵ یه‌کترى ن�هی��ان��ده‌ک��را ئێستا حیزبه سیاسیه‌کان ته‌پوتۆز ده‌که‌ن له مه‌یدانى خێڵه کورده نه‌زانه‌کاندا ،چۆن یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى دروست ده‌کرێت له‌نێوان حیزبێکى نه‌ته‌وه‌یى پ��اش��ان حیزبێکى ئ��ی��س�لام��ى و م��ارک��س��ى ،یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى چى ؟ له‌کاتێکدا شه‌ڕى زۆربه‌ى حیزبه‌کان ئهوهیه که وهک عێراقى ،ئێرانى ،تورکی ،س��ورى ،ئه‌ژماردبکرێن و ئهوهنده پێیان نه‌وترێت ( انفصالى ) ،چۆن له ڕاب���ردوودا چه‌ندین خ��ان�ه‌دان و م�ه‌ال و هۆز وخێڵ ڕێگرى سه‌ره‌کى بوون له‌وه‌ى ئه‌م نهتهوه پیره‌ى ڕۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست شتێک بۆخۆیى پێکه‌وه‌بنێت ،ئێستا چه‌ندین الیه‌ن و که‌سایه‌تى و حیزب و خانه‌دان و بانگخواز و ده‌یانى تریش جێگه‌یان به خۆفرۆشه‌کانى ڕابردوو لێژکردووه ،ههربۆیه بۆ وه‌دیهێنانى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى پ��ێ��وی��س��ت�ه گ �ه‌ل��ى ک����ورد ل���ه چ��وارچ��ێ��وهى بیروهزرێکى نه‌ته‌وه‌یدا کۆبکرێته‌وه و هه‌موو ئ���هو الی���ه‌ن و ک �ه‌س��ای �ه‌ت��ى و ح��ی��زب��ان�ه که کوردایه‌تى له ڕه‌چه‌ته‌که‌یان له پله‌ى دوو ،س��ێ ،چ���وار ،س��ف��ر دێ��ت دوورب��خ��رێ��ن �هوه و پ��ش��ت��گ��وێ ب��خ��رێ��ن چ��ون��ک �ه ب���ه ه �ه‌ب��وون��ى هێزگه‌لێکى ل �ه‌م چه‌شنه ئ�ه‌گ�ه‌ر یه‌کێتى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ش پێکبێت ئ �ه‌وا ل�ه ن��ی��وهى ڕێگاى سه‌رکه‌وتن تێکیده‌ده‌نه‌وه . سه‌رچاوه‌کان: _1ش���ه‌ره‌ق���ن���ام���ه،م���ێ���ژووى م��اڵ �ه‌م��ی��ران��ى ک�����وردس�����ت�����ان،ن:م�����ی�����رش�����ه‌ره‌ف�����خ�����ان�����ى ب �ه‌دل��ی��س��ى،و:م��ام��ۆس��ت��اى ه����زره ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى ،مامۆستا ه�ه‌ژارى موکریانى،چاپى سێیه‌م . 2006 _2یادداشته‌کانى ڕه‌فیق حیلمى ،ن:ڕه‌فیق حیلمى ،چاپى سێیه‌م ،ژ.س 177:ى .2006 _3مێژووى بروسکه (مێژووى کوردستان) ،ئیسماعیل ئه‌یوبى (سمکۆ ئه‌پرام) ،چاپى یه‌که‌م ،ساڵى .2000 Diyako86@gmail.com حاڵى کرد :که ئێمه به‌کرێگیراو و پیاوى ده‌سه‌اڵتین ،ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م تاقه قسه‌ی ه زوو داواى لێبوردن نه‌که‌ن دڵنیابن مه‌حکه‌مه چاوه‌رێتانه .دواتریش نه‌یکه‌ن به هاژوهوژى راگه‌یاندن ..ئێوه ب �ه‌رده‌وام وا قسه ئه‌که‌ن که هه‌ولێرتان له چنگى هۆالکۆ ده‌رهێناوه و الى که‌مى سه‌دا ن�ه‌وه‌د و نۆى جه‌ماوه‌ر له‌گه‌ڵتانه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ى نیتانه خه‌مى خاک و ت��اک�ه ..ل���ه‌دواى دام��رک��ان��دن�هوه به‌زه‌برى هێز ،کێبوو یه‌کڕاست له میدیاى ئه‌هلى و سایته‌کانه‌وه بانگى ده‌ستپێکردنه‌وه‌ى خۆپیشاندانیدا .،کێ له‌گه‌ڵ نزیکبونه‌وه‌ى یادى «»17ى شوباتدا یه‌که‌م به‌یاننامه‌ى بۆ سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى ناڕه‌زایه‌تیه‌کان ده‌رکرد به هاوبه‌شى له‌گه‌ڵ سایتى «ره‌هێل پۆست». سه‌یره ئێمه قوربانین و به‌زۆر به جه‌لالدمان ئه‌ناسێنن .کێ ته‌قه‌ى لێکراو به‌ندکراو ک��ۆم��پ��ی��وت�ه‌رى ف��ڕێ��ن��راو ک��ێ��ش گ��اره‌گ��ار ده‌کات..؟ ب��ۆی�ه دووپ��ات��ى ئ �ه‌ک �ه‌م �هوه ئ �ه‌گ �ه‌ر داواى لێبوردن نه‌که‌ن و باڵویشى نه‌که‌نه‌وه ،له‌سه‌ر ئه‌م وته بێ به‌ڵگانه‌تان ئه‌تانده‌م به دادگا و ل �ه ئاستى ش �ه‌ق��ام و میدیاشدا گشت هه‌قیقه‌ته‌کانى تر ئێژم. Bahroz.jafar@yahoo.com
16
بیر و بۆچون
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌مه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
www.chatrpress.com
هه‌ر که‌س خاوه‌نى پێگه ،ئه‌خالق و ره‌وشتى خۆیه‌تى
کلسوم حسێن
ئه‌خالق یان ره‌وشت بریتیه له ناوێک ک ه بۆ ره‌فتارى که‌سێک داده‌نرێت ،به ڕه‌وشتى ج���وان ده‌وت��رێ��ت ش���ه‌ره‌ف .هه‌رکه‌سێکیش خاوه‌نى پێگه‌ى ئه‌خالق و ره‌وشتى خۆیه‌تى. زۆرجار که باوک برا یان هاوسه‌ر له‌گه‌ڵ ژنێکدا خ��راپ ره‌فتار ده‌ک �ه‌ن ی��ان ب�ه‌زۆر به‌شوى ده‌ده‌ن ئه‌و کچه یان ئه‌و ژنه په‌نا
بۆ جۆرێ له ره‌فتار ده‌به‌ن که ده‌بێته هۆى روخانى پایه‌ى ئه‌خالقى خۆیان .ئه‌مه‌ش ل �ه ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ادا ب �ه خ��ی��ان�ه‌ت ک���ردن له‌و که‌سوکاره‌یان ن��اوى ده‌ب���ه‌ن ،چونکه هه‌ر یه‌کێک له که‌سوکارى ئه‌و ژنه به موڵکى خۆیان ده‌زانن و له هه‌ڵبژاردنى جلوبه‌رگ و ه�����اوڕێ و ت���ا ده‌گ���ات���ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى هاوسه‌ره‌کانیان ده‌بێ به ویستى ئه‌مان بێت و پرس و رایان پێبکرێت ،به‌اڵم ئه‌مه تازه بۆ هه‌ندێ له کوڕان وه‌خته دروست ده‌بێت. ئ���ه‌وه‌ى ک �ه ئ �ه‌م کێشه‌یه‌ى ل �ه ب��ن�ه‌ڕه‌ت�هوه دروس��ت ک��ردوه ئه‌و په‌یامه سه‌قه‌ته‌یه که هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه ده‌درێ��ت به گوێى کچانا ک�ه ش �ه‌ره‌ف��ى ئ �هو ش �ه‌ره‌ف��ى ب��اوک و برا و مێرد و خ��اڵ و م��ام و...ه��ت��د .ئه‌گه‌ر ئێمه بگه‌ڕێینه‌وه بۆ بنه‌ڕه‌تى ئه‌م په‌یامه ئه‌بێ ب��ڕوام��ان ب �هوه هه‌بێت که شه‌ره‌فى نه‌ته‌وه‌یه‌کیش پ�هی��وه‌ن��دى ب�هی�ه‌ک�هوه ههیه
ن �ه‌ک ته‌نها خێزانێک .ب �ه‌اڵم کێشه‌که لێرهوه ده‌ست پێده‌کات ئه‌ى بۆچى شه‌ره‌فى نێرینه‌کان شه‌ره‌فى مێینه‌کان نیه؟ بۆچى پێیانوایه ئێمه‌ى ژن��ان ئه‌گه‌ر برایه‌کمان یان مێردمان یان که‌سێکمان توشى هه‌ڵه ببێت هه‌ستى پێناکه‌ین؟ یان ئه‌گه‌ر کچى پیاوێکى خ��راپ بین خه‌مى پێناخۆین؟ بێگومان له ئه‌وان زیاتر خه‌م ده‌خۆین ،به‌اڵم چه‌ند هۆکارێک ههیه ل��ێ��رهدا که ئێمه بۆمان نیه ئه‌وان به شه‌ره‌فى خۆمان بزانین، ی �ه‌ک �ه‌م :ئ���ه‌وان خ��اوه‌ن��ى ده‌س �ه‌اڵت��ن به‌سه‌ر ئێمه‌دا بۆیه خۆیان به خاوه‌نى ئێمه ده‌زانن. دووهه‌م :ئێمه که خاوه‌نى ئه‌و هه‌سته‌ش بین بۆمان نیه ده‌رى ببڕین له‌به‌ر ئهوه خۆمان به به‌رپرسیار نازانین له ئاست هه‌ڵه‌کانى ئه‌واندا .سێیه‌م :کاتێک کچێک گۆش ده‌ک��رێ��ت ب �ه‌وه‌ى ش�ه‌ره‌ف��ى هى خ��ۆى نیه و هى ئه‌وانه کوڕێک گۆش ناکرێت به‌وه‌ى
که شه‌ره‌فت هی ئێمه‌یه و دایکت ڕه‌نجى له‌گه‌ڵدا کێشاوه تا کوڕێکى باش ده‌رچى یان که توشى الدان ده‌بێت هه‌وڵى سوڵحى بۆ ده‌ده‌ن و چاره‌ى کێشه‌که‌ى بۆ ده‌که‌ن ،به پێچه‌وانه‌ى کچه‌که‌وه بۆ کچه‌که هه‌وڵى کوشتن ده‌ده‌ن بۆ کڕینه‌وه‌ى شه‌ره‌فى خۆیان، باشه ئه‌گه‌ر راستده‌که‌ن ئ �ه‌وان شه‌ره‌فیان ش��ک��اوه ئ���هى ب��ۆچ��ى خ��ۆی��ان ن��اک��وژن تا شه‌ره‌فى خۆیان بکڕنه‌وه. بۆیه هه‌رکاتێک توندوتیژیه‌کیان له‌گه‌ڵ کچێک یان ژنێکدا کرد ئه‌ویش هه‌وڵده‌دات زه‌ره‌رێ��ک له ئ �ه‌وان ب��دات تاکه ئامانه‌تى ئه‌وانیش که له‌الى ئه‌مه و ده‌ستى ده‌یگاتێ و ده‌ره‌قه‌تى یه‌ت له‌ناوبردنى ئه‌و ئامانه‌ته‌یه که له‌الیه‌تى ئه‌ویش سوکایه‌تى کردنه به خ��ۆى له پێناو س�ه‌ر شۆڕکردنى ئه‌واندا. هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌ش له‌الى ئه‌و که‌سانه‌ى که ئاستى هۆشیاریان زۆر نزمه دهن��ا ده‌بێ
به یه‌ک چاو سه‌یریان ده‌ک��ات .ئیتر ئه‌م پله دووییه بۆچى دانراوه! ئاخر کێ ههیه ئامانه‌تى خه‌ڵک له ئامانه‌تى خۆى باشتر بپارێزێت؟ ئ�ه‌گ�ه‌ر کچه‌کانتان فێرکه‌ن به‌وه‌ى که له که‌سوکاریان بترسن به دیار ئه‌م کچه بیر لهوه بکاته‌وه که ته‌نها خۆى نه‌مانى ئه‌وان ترس نامێنێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر خ��اوه‌ن��ى خۆیه‌تى که زه‌ره‌رم �ه‌ن��دى یه‌که‌م خۆیان بکه‌ن به به‌رپرسیارى خۆیان ویژدانى خۆیه‌تى ئه‌و که‌سوکاره‌ى که هه‌موو ئازادى خۆیان بکه‌ن به چاودێر به‌سه‌ر خۆیانه‌وه ئه‌وا و مافێکى ئه‌میان زه‌وت کردوه که خۆیان ههمیشه خۆى له‌گه‌ڵ خۆیدایه و گه‌وره‌ى به هه‌زاران تاوان ده‌که‌ن و بۆیان ده‌پۆشرێت و خۆیه‌تى .یان کێ ههیه له‌ژێر کاریگه‌رى لێپرسینه‌وه‌شیان لێناکرێت ئه‌وه‌ى که ده‌یکه‌ن ترسا هه‌ڵبکات و هه‌وڵى هه‌اڵتن و رزگار به‌و کچه‌ى که به‌شه‌ره‌فى خۆیانى ده‌زانن بوون نه‌دات؟ ئاخر ئه‌گه‌ر ماڵێک متمانه‌ى و سوێند به شه‌ره‌فى دایک و خوشکیان به یه‌کتر تێدا نه‌بێت کوا ئاسوده‌یى تێدایه؟ ده‌خۆن وهک ئه‌وه‌ى خۆیان خاوه‌نى شه‌ره‌ف کوا ئارامى تێدایه؟ یان له جێگاى ئه‌وه‌ى نه‌بن یان ئه‌وه‌تا کچه‌که ده‌کوژن یان ئه‌وه‌تا به‌ترس رایان ده‌گرن بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ڵه نه‌که‌ن نه‌فره‌تى هه‌تا هه‌تایى و بێزراوى ده‌که‌ن. بۆچى ه�ه‌وڵ��ى پ �ه‌روه‌رده‌ی �ه‌ک��ى دروستیان بۆیه زۆر پێویسته له‌سه‌ر خێزان که ئه‌و له‌گه‌اڵ ن��اده‌ن؟ به‌س له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ترساندن نه‌ریته کۆنه راس��ت بکه‌نه‌وه و شه‌ره‌فى کاتى که‌مترى ده‌وێ ،به‌اڵم په‌روه‌رده‌کردن کچان بده‌نه‌وه ده‌ست خۆیان و بیان که‌ن به کات و تاقه‌تێکى زۆرى ده‌وێ؟ دهى ئه‌گه‌ر به‌رپرسیارى خۆیان .له‌وه‌ش تێبگه‌ن و تێیان نازانن یان تاقه‌تتان نیه منداڵ پ �ه‌روه‌رده بگه‌یه‌نن که ئه‌گه‌ر موسڵمانن له‌الى خوا بکه‌ن بۆچى خێزان پێکهوه ده‌نێن؟ بۆچى وهک یه‌ک لێپرسینهوه و سزا و پاداشتیان ئ �ه‌م ه�ه‌م��وو کێشه‌یه ل �ه‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا ده‌ک���ات .ئ�ه‌گ�ه‌ر ب��ێ ب��ڕواش��ن کۆمه‌ڵگا دروست ده‌که‌ن؟
تورکیا وکاره‌ساته سروشتیه‌کان و پاکتاوی کورد هاواڵتییه‌ک
ح���ک���وم���ه‌ت���ى ت����ورک����ی����ا س�����ه‌رب�����ارى ئ��اگ��ادارک��ردن �ه‌وه‌ى ل �ه‌الی �ه‌ن پسپۆرانى ب���وارى جیۆلۆجیا و جیۆمۆرفۆلۆجیا و ج��ی��ۆف��ی��زی��ک �هوه ،ل�ه‌م�ه‌ت��رس��ی�ه‌ک��ان��ى بونیاتنانى ک��وره‌ى ئه‌تۆمى سه‌ربازى و دامه‌زراندنى کارگه‌ى دروس��ت کردنى چه‌ک له‌خاکى ئه‌و واڵته‌وه‌و به‌تایبه‌تى ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ک��ان��ى ڕۆژه���ه‌اڵت���ی���دا (ک � ه ناوچه‌کى چ��االک��ى زه‌م��ی��ن ل �ه‌رزه‌ی �ه و ڕوودانى هه‌ر له‌رینه‌وه‌یه‌ک کێشه‌یه‌کى گهوره ده‌ئافرێنێت و ماناى له‌ناوچوونى دانیشتوانى ئه‌و ناوچه‌یه ده‌گه‌یه‌نێت)،
واحید هه‌ورامی
به‌شی دووهم و کۆتایی ل���ه‌م دۆخ����ه ن��اس��ک و ه �ه‌س��ت��ی��اره‌دا ده‌رکه‌وتنی په‌که‌که ده‌ستێوه‌ردانێکی جڤاکیه ک �ه ره‌وای���ه‌ت���ی بنیاده‌کانی ده‌سه‌اڵت و ده‌وڵه‌ت ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه و ب��ۆ خوڵقاندنی فورمگه‌لی ت��ازه و ئه‌ڵته‌رناتیڤ تێکۆشانێکی ف��راوان و گشتگیر ده‌ست پێ ده‌کات .حه‌قیقه‌تی کورد بۆ به‌رده‌وامکردنی ژیان په‌یویستی به بنیادنانه‌وه‌ی دوب��اره‌ی که‌سایه‌تی، ناسنامه و ئیراده ههیه .ئه‌و داڕمانه‌ی ک�ه ک��ورد وهک ناسنامه و مرۆڤی ک��ورد وهک که‌سایه‌تی پێی دوچ��ار بووه ،هێنده به‌رفراوانه که ئیدی هیچ شتێکی بۆ نه‌ماوه‌ته‌وه بۆ ده‌رخستنی ئه‌و ئاسته داڕم��ان و وێرانکاریه شیکاری قوڵ و هه‌مه‌الیه‌نه‌ی په‌که‌که له هه‌موو بواره‌کاندا و له قۆناغه جیاوازه‌کاندا په‌یویسته .له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی که ()15ی شوبات سه‌مبولی چه‌په‌ڵترین پیالنگێڕی له دژی په‌که‌که و گه‌لی کورد بهڕێوه چوو ،راستیه‌ک که په‌که‌که ده‌رکی پ��ێ ک�����ردووه ،ب��ۆ پ��وچ �ه‌ڵ‌ک��ردن �ه‌وه‌ی ته‌دبیری وه‌رگرتووه. س��ااڵن��ی (1972ت�������ا )1978قۆناغی ده‌رکه‌وتنی په‌که‌که‌یه له سه‌ر دوایین
ک �ه‌چ��ی ئ���ه‌م ح��ک��وم�ه‌ت�ه س�ه‌رس�ه‌خ��ت� ه ده‌که‌وێت به‌بێ جیاوازى ،چونکه بڕى ه��ه‌س��ت��اوه ب���ه‌دام���ه‌زران���دن���ى چ�ه‌ن��دی��ن به‌رکه‌وتنى تیشکى ده‌رچوو ل ه بۆمبێکى ک��وره‌ى ئه‌تۆمى له‌شاره‌کانى ئه‌ده‌ن ه و نیوترۆنیه‌و‌ه ل ه بازنه‌یه‌کى 500-0مه‌تریدا له‌پارێزگاکانى ئ���ه‌رزڕۆم و مه‌التیه و ده‌گات ه 15000-2000ڕاده ،ئه‌مه‌ش ئه‌و کرودنیه‌تى ب�ه س��ێ ک��ۆگ��اى گ �ه‌وره‌ى بڕه‌ی ه که شیاو‌ه بۆ کوشتنى که‌سێک چ��ه‌ک ،ئ �ه‌م ن��اوچ��ان�ه‌ش ترسناکترین ب ه 25-4ج���ار له‌جێگه‌ى خۆیدا ئه‌گه‌ر ن���اوچ���ه‌ن ل �ه ڕووى س �ه‌الم �ه‌ت��ی �هوه بۆ دووب���اره زی��ن��دوو بکرێتهوه ،خۆ ئه‌گه‌ر دامه‌زراندنى هه‌روێستگه‌یه‌کى ئه‌تۆمى خێرایی با له‌م کاته‌دا 25کم/کاتژمێر ی���ان ک��ارگ �هی �ه‌ک��ى چ����ه‌ک ،چونک ه بێت ئ���ه‌وا ک��اری��گ �ه‌رى ک��وش��ن��دهى ئه‌م ڕوودان���ى ه �ه‌ر له‌رینه‌وه‌یه‌کى زه‌مینى بڕه‌تیشک ه ده‌گ��ات��ه پ��ان��ای��ی نزیکه‌ى به‌هێز ده‌بێته ه��ۆى تێکدانى سیستمى 30کلم و درێ��ژی��ی 200ک��ل��م ،ئه‌مه‌ش کارپێکردنى ئ �هو ک���وره ئه‌تۆمیان و ب�هه��ۆى ئ��اراس��ت�ه و خێرایی بایه‌که‌و‌ه تێکچوونى ک��رداره‌ک��ان��ى ل �ه‌ت��ب��وون و گ��ۆڕان��ى ب�ه‌س�ه‌ردا دێ��ت ،س�ه‌رب��ارى ئه‌و یه‌کگرتنى ناوه‌کى و دوات��ر ڕوودان و هه‌موو نه‌خۆشیه‌ى که باڵوى دهکاتهوه. ک�ه‌وت��ن�ه‌وه‌ى کاره‌ساتێکى ن �ه‌خ��وازراوو ئه‌مه‌ش واده‌کات به‌ئاسانى و به‌ساده‌یی ئهوهنده به‌هێز که ،حکومه‌تى تورکیا و ب �ه‌ب��ێ ئ����ه‌وه‌ى ک���ه‌س ب��وێ��رێ��ت ن��اوى له‌سه‌ر ئاستى بااڵ دێنێت ه له‌رزه ،سه‌ربارى حکومه‌ته‌که به‌رێت گه‌لی ئه‌و ناوچه‌ی ه ئ�هو زیانه‌ى ب�ه‌ر دانیشتوانى ناوچه‌ک ه ق��ڕب��ک��رێ��ت ،چ��ون��ک�ه ب���ه‌ڕوودان���ى ه�ه‌ر
کاره‌ساتێکى سروشتى به‌تایبه‌تى زه‌مین ل�ه‌رزه و ته‌قینه‌وه‌ى یه‌کێک له‌و کور‌ه ی��ان دام���ه‌زراوان���ه ،ئ��ه‌وا ب�ه دڵنیاییهوه ژماره‌یه‌کى زۆر دانیشتوانى ئه‌و ناوچان ه ڕاسته‌وخۆ ده‌مرن و ئه‌وانه‌شی ده‌مێننه‌و‌ه دووچارى ئهوهنده نه‌خۆشی ترسناک و جۆراو جۆر ده‌بنه‌وه ک ه خۆیان ئاره‌زووى مه‌رگى خۆیان ده‌که‌ن و نایانه‌وێت چیتر بژین . ئ�����ه‌وه‌ى واى ل��� ه ح��ک��وم �ه‌ت��ى ت��ورک��ی��ا کردووه ئه‌م وێستگه و کور‌ه ئه‌تۆمیان ه دابمه‌زرێنێت دووبنه‌ماى سه‌ره‌کیه ک ه ئه‌وانیش: یه‌که‌م :بریتی ه ل ه ئاسانى ده‌ستکه‌وتنى خ��اوى یۆرانیۆم ل �هو واڵت���هدا ،ئه‌مه‌ش ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��هوه ب��ۆ گ���ه‌وره‌ی���ی ڕووب����ه‌رى تورکیا؟ چونکه له‌هه‌ر یه‌ک ملیۆن ڕه‌ت��ڵ له‌سه‌ر زه‌وى 26ڕه‌ت���ڵ یۆرانیۆم
ههیه .به‌بڕێکى که‌متر له‌مه‌ش له‌نێو ڕووبار و ده‌ریاچه‌و ده‌ریا و زه‌ریا کاندا ههیه ،به‌جۆرێک ل ه هه‌ر یه‌ک ملیار ڕتڵێک له‌ئاو 0,1ڕه‌تڵ یۆرانیۆم ههیه, ئه‌مه‌ش واى له تورکیا کردووه ب ه ئاسانى خاوى یۆرانیۆمى ده‌ست که‌وێت . فاکته‌ر یان بنه‌ماو پاڵنه‌رى دووهم��ى ت��ورک��ی��ا ل �ه‌ده‌س��ت �ه‌ب �ه‌رک��ردن��ى چه‌کى ئه‌تۆمى «ک ه خۆى له ده‌سته‌به‌رکردنى ت �ه‌ک��ن �ه‌ل��ۆژی��اى پ��ی��ت��ان��دن��ى ن��اوه‌ک��ی��دا ده‌بینێته‌وه که ,به (ئامێرى ده‌رکردنى ن���اوه‌ک���ى ) ن���اس���راوه«و ب��ای��ۆل��ۆج��ى و هایدرۆجینیدا بریتی ه ل���ه‌وه‌ى تورکیا ده‌ی��ه‌وێ��ت ل��ه‌م رێ��گ �هی �هوه ه��ه‌م جڵه‌وى ه��اوس��ۆزى ئه‌مریکاى له‌ده‌ست نه‌چێت و هه‌م گه‌ل و دانیشتوانى ناوچه‌که‌ش ق��ڕب��ک��ات ،چ��ون��ک�ه ل �ه‌ب��ارى هێمنى و ئاساییدا تورکیا ه��اوس��ۆزى ئه‌مریکاو
به‌هاکان و پیرۆزییه‌کانی به‌جێماو له شێوه‌کان ده‌کرێت وهک قۆناغی پیالن ه چوارچێوه‌ی کۆمه‌ڵگای ک��ورد و به ناوخۆییه‌کان ناوزه‌ت بکرێت .دوابه‌دوای بانگه‌وازی منیش بوونم ههیه و ده‌ژیم و پوچه‌ڵ‌کردنه‌وه‌ی پیالنه سه‌ره‌تاییه‌کان له دۆخێکدا که له هه‌ر شار و گوندێکدا ئهمجاره دهوڵ�ه‌ت هێزی به‌کرێگیراوی داوێ���ک ت�ه‌ن��راب��وو و به‌کرێگیراوێک کورد و چه‌ند رێکخستنی نهێنی خۆی خۆی حه‌شار داب��وو و پێک دێ��ت .له بۆ له‌ناوبردنی په‌که‌که به‌س نابینێت. کۆمه‌ڵگایه‌کدا که تا دواڕاده بێ‌ئیراده په‌که‌که له چاالکییه‌کانی حیلوان و و بێ‌بانگه‌شه کراوه .بانگه‌شه ،پێداگری سیڤه‌کدا له به‌رامبه‌ر به‌کرێگیراواندا باوه‌ڕ و ئیراده‌ی کۆمه‌ڵێک گه‌نج که سه‌رکه‌وتووه .ئه‌وه‌ش نیشان دهدات که به راستی وه‌بیرهێنه‌ری حه‌وارییه‌کانی ئه‌و رێکخستنه به ئاسانی کۆنترۆڵ عیسان ،په‌نجه‌ره‌یه‌ک رووب �ه روناکی ناکرێت. و ژی��ان ده‌ک��ات��هوه .ل�ه ره‌وش��ێ��ک��دا که له کوده‌تای ()12ی ئه‌یلولی ()1980 ه����ه‌ژاری ب��اڵ��ی ب �ه‌س �ه‌ر ج��واڵن �ه‌وه‌ک �ه ب����هدواوه قۆناغێکی ن��وێ ل�ه ش�ه‌ڕی کێشاوه و رێکخستن هێشتا الواز و گشتگیر ده‌س���ت پ��ێ ده‌ک����ات ل�ه‌ن��او س��اوای �ه ،یه‌که‌مین پیالنگێڕی وات �ه ریزه‌کانی په‌که‌که‌شدا و له به‌رامبه‌ر تیرۆری حه‌قی قه‌رار له ساڵی ( )1977چه‌مکی خیانه‌ت و خۆڕاده‌ستکردنه‌وه‌ی دا پێک دێت .پێداگری خه‌باتکاران و که‌سانێکی وهک که‌سیره یێڵدرم و گروپ بۆ په‌ره‌دان به خه‌بات و تێکۆشان شاهین دۆنمه‌ز هه‌ڵوێستی یه‌کالکه‌ره‌وه و گه‌یاندنی په‌یامی ئازادی به مرۆڤی وه‌رده‌گیردرێت و چه‌مکی به‌رخۆدان و کورد له هه‌ر شوێنێک پاش ئه‌و روداوه پێداگری پێش ده‌خرێت .عه‌لی چه‌تیر، دڵته‌زێنه جارێکی تر رێبازی هه‌ڤااڵنی م��ح �ه‌م �ه‌د ش �ه‌ن �ه‌ر و س�ه‌ل��ی��م چ��روک عیسا پاش له خاچدانی حه‌زره‌تی عیسا کایا خۆفرۆشانێکن که له‌م قۆناغه‌دا بیر ده‌خ��ات �هوه .ه�ه‌ر ئ�ه‌م روداوه ده‌بێته له الیه‌ن ده‌وڵه‌ته ئه‌وروپییه‌کانه‌وه هان هانده‌ر بۆ راگه‌یاندنی فه‌رمی گروپ ده‌درێ���ن تا گوایه ب �ه‌ره‌ی یه‌کگرتوی وهک حزب و کۆچ به‌ره‌و رۆژهه‌اڵتی ک��ورد که بریتیه له ره‌وت��ی سوننه‌تی ن��اوه‌ڕاس��ت .ل ه ساڵی ()1978دا و به به‌کرێگیراو و په‌که‌که بنیاد بنێن، م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی ل �ه‌ن��اوب��ردن��ی رێکخستنی ئ�هو هه‌واڵنه بێگومان کرده‌وه‌یه‌کی ح���ی���ل���وان پ��ی�لان��ی ت����ی����رۆری خ�ه‌ل��ی��ل پیالنگێڕانه بوو ده‌یویست په‌که‌که‌ش چاوگون بهڕێوه ده‌چێت .له سه‌روبه‌ری راده‌ستی ئه‌وروپیه‌کان بکات و بیخاته ده‌رکه‌وتنی په‌که‌که‌دا به‌کرێگیراوان و خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئ�ه‌وان�هوه. چه‌مکی خیانه‌ت که گرێدراوی هێزه ک��ات��ێ��ک ک���ه پ��ی�لان �ه‌ک �هی��ان س���ه‌ری ئه‌مپریالیسته و دهسهاڵتداره ،به هه‌موو نه‌گرت ،ئه‌و ج��اره به شێوه‌ی ئاشکرا ش��ێ��وهی �ه‌ک دژای���ه‌ت���ی ده‌ک����ات پیالن و راسته‌وخۆ ب�ه‌ش��داری گه‌له‌کۆمه‌ی داده‌رێ��ژێ��ت ،بۆسه ده‌نێته‌وه و ئ �هوه له ()15ی ش��وب��ات ب���وون و رۆڵ��ی��ان به حاڵێکدایه که هێشتا ده‌وڵه‌ت راسته‌وخۆ ئه‌ستۆ گرت .سه‌ره‌ڕای هه‌وڵه خائنانه نه‌هاتۆته مه‌یدان و هه‌ڵوێستی دیار نیه .و پیالنگێڕانه‌کان و ل�ه‌گ�ه‌ڵ هه‌موو بۆ جاری یه‌که‌م له مێژوی کورددا له زه‌وی و زه‌حمه‌تییه‌کان ،په‌که‌که توانی به‌رامبه‌ر ره‌وتی خیانه‌ت و پیالنگێڕیدا هه‌نگاوی گهوره و مێژویی بهاوێژێت. په‌که‌که هه‌ڵوێستی به‌هه‌ند وه‌رده‌گرێت .سااڵنی ( )1988تا ( )1998که به‌ڕێز س��اڵ��ی ( )1978ت��ا س �ه‌ره‌ت��ای ساڵی ئۆجه‌الن وهک قۆناغی چه‌ته‌گه‌ری ( )1960ئه‌م قۆناغ ه به شێوه‌یه‌ک له و مافیاچێتی ناوی ده‌نێت ،ئه‌و بازنه
زه‌مانیه‌یه که په‌که‌که تینی به خه‌بات و تێکۆشان داوه رێ��ک ل �ه‌م قۆناغ ه هه‌ستیاره‌دا له ن��اوخ��ۆی رێکخستندا که‌سانێک ده‌رده‌ک���ه‌ون که ده‌یانه‌وێت شه‌ڕی چه‌کداری به بێ ره‌چاوکردنی هه‌مه‌جۆره پره‌نسیپ و ره‌وشتێک په‌ره پێ ب��دهن و بیخه‌مه خزمه‌ت ئ��اره‌زو و سیاسیه‌ته‌کانی خۆیانه‌وه .ده‌کرێت ئه‌م هه‌وڵه چه‌ته‌گه‌ریانه وهک کۆنتراگه‌ریال پێناسه بکرێت ک �ه ب �هه��ۆی که‌می ئاشتی په‌روه‌ری و کادیر و ئه‌ندامانی په‌که‌که و له ئه‌نجامی هه‌وڵه تێکده‌رانه و ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���خ���وازان���هی ب�����ورژوازی بچوک سه‌ری هه‌ڵداوه و هه‌ڵبه‌ت له الیه‌ن ره‌وتی نه‌ریتی کوردهوه پشتگیری لێ ده‌کرێت )%90( .زیانه‌کانی شه‌ڕ له‌م قۆناغه‌دا به‌هۆی ئه‌م الدانه پێک هاتووه .هه‌وڵه‌کانی بزاڤی ئ��ازادی بۆ دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌رێکی دیموکراتیک و ئاشتیانه له ساڵی ( )1993ده‌بێته ق��ورب��ان��ی چ �ه‌ت �ه‌گ �ه‌ری ئ���هو که‌سانه و روداوگ �ه‌ل��ێ��ک ک �ه ن �ه پ�ه‌ک�ه‌ک�ه و نه دهوڵ���ه‌ت نه‌یانده‌توانی کۆنترۆڵیان ب��ک �ه‌ن .ئ��ه‌م دۆخ���ه ه�ه‌ل��ی خۆشکه‌ره ب��ۆ ده‌رک �ه‌وت��ن��ی چه‌ندین رێکخراوی نهێنی و م�ه‌ت��رس��ی��دار وهک ح��زب��واڵ، کۆنتراگه‌ریال ،ژیته‌م ،ئه‌رگه‌نه‌کۆن و... که به دڕندانه‌ترین شێوه که‌وتنه گیانی خه‌ڵک و به هه‌زاران کردهوه و تاوانی وه‌حشیانه‌یان له دژی نیشتمانپه‌روه‌ری کورد ئه‌نجام دا .له ماوه‌یه‌کی کورتدا زیاتر له چوار هه‌زار گوند وێران کرا، به ملیۆنان که‌س ئ��اواره بوون و زیاتر له هه‌فده هه‌زار که‌سیش بێ‌سه‌روشوێن ک���ران .ل �ه‌م ق��ۆن��اغ�هدا چ�ه‌ت�ه‌گ�ه‌ری و مافیاچێتی ده‌ستی به‌سه‌ر دهوڵ �ه‌ت و ئۆرگانه‌کانیدا ده‌گرێت و ده‌یخاته ژێر کۆنترۆڵی خۆیهوه .پیالنی له‌ناوبردنی په‌که‌که و پێشخستنی ره‌وتی خیانه‌ت و ئافراندنی کوردی به‌کرێگیراو له سه‌ر راسپارده‌کانی ئه‌نقه‌ره ،واشینگتۆن،
له‌نده‌ن ده‌بێت به به‌رنامه‌ی پیالنگێڕان. ئ��اگ��رب�ه‌س��ت��ی ی �ه‌ک�لای �ه‌ن �هی په‌که‌ک ه ل��ه س��اڵ��ی ( )1993ک��ه ه �ه‌ل��ی بۆ چاره‌سه‌ری دیموکراتیکی کێشه‌کان و راوه‌ستاندنی شه‌ڕ و ئاڵۆزی ره‌خساندبوو، له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئه‌و ده‌وڵه‌تانه و گ��روپ��ه م��اف��ی��ان �ه ک��ه گ���رێ���دراوی په‌ره‌سه‌ندنی شه‌ڕ و ته‌نگه‌ژه‌یه یه‌ک ن��اگ��رێ��ت �هوه .ه���ه‌ر ب��ۆی �ه دژای���ه‌ت���ی له به‌رامبه‌ر په‌که‌که په‌ره پێ ده‌درێت و به رفاندنی به‌رێز ئۆجه‌الن ده‌گاته به‌رزترین ئاستی خۆی .له سه‌ره‌تای نه‌وه‌ده‌کانه‌وه پیالنه ناوخۆیی و ده‌ره‌کییه‌کان رۆژ له‌دوای رۆژ له هه‌ڵکشاندان .کوژرانی ح �ه‌س �ه‌ن ب��ی��ن��داڵ ،ک��ۆن��ت��ری��ن هه‌ڤاڵی ئۆجه‌الن له کانونی دووه‌می ()1990 روداوێکی سه‌رنجڕاکێش و گوماناوییه که به وته‌ی ئۆجه‌الن له الیه‌ن ساری باران ،محه‌مه‌د شه‌نه‌ر و شاهین بلیچه‌وه ئه‌نجام دراوه .به‌مجۆره و به مه‌به‌ستی ل��ه‌ن��اوب��ردن و س��ڕی��ن �ه‌وه‌ی ک��ادی��ران��ی پێشه‌نگی بزاڤ هه‌ڵمه‌تێک نوێ ده‌ست پێ ده‌کات .له ناوخۆی جواڵنه‌وه‌دا به ده‌ستێکی ئه‌و خائین و به‌کرێگیراوانه‌ی که توانیبویان دزه بکه‌نه ناو ریزه‌کانی شۆرش ،یارمه‌تی خیانه‌ت ده‌خرێته پاڵ ده‌یان کادیر و چاالکی نیشتمانپه‌روه‌ره‌وه، لێپرسینه‌وه‌یان ل��ێ ده‌ک��رێ��ت ی��ان راو ده‌نرێن یان له‌ناو ده‌برێن .چه‌ته‌گه‌ری تا راده‌ی�ه‌ک په‌ره ده‌ستێنێ که ئیدی له ژێر کۆنترۆڵی ده‌وڵه‌تیشدا نامێنێت. ئه‌نجامی کرده‌کانی ئه‌و چه‌مکه به تایبه‌ت له ساڵی ( )1993په‌که‌که و ده‌وڵه‌تیش تا راده‌یه‌ک ده‌خاته ره‌وشێکی دژواره‌وه .کوژرانی گوماناوی تورگوت ئ����ۆزال و چ �ه‌ن��دی��ن ب �ه‌رپ��رس��ی ب��ااڵی سوپای ت��ورک ،هه‌روه‌ها تاوانه‌کانی حزبواڵ و رێکخراوه شاراوه‌کانی تر له کوردستان و تورکیا سه‌لمێنه‌ری ئه‌و راستیه‌یه .سه‌رسوڕهێنه‌رترین روداوی ئه‌م قۆناغه ته‌قینه‌وه‌ی سه‌یاره‌یه‌که که
ناتۆیه‌و پشتیوانیانه له‌دژایه‌تى کردنى ڕووس���ی���ا و ل��ه‌ب��ه‌رام��ب��ه‌ردا ه�ه‌ن��دێ��ک پاره‌ى قه‌ڵب له‌سه‌ر حسابی دانیشتوانى ناوچه‌ک ه وهک��و خوێن وه‌رده‌گ��رێ��ت ب ه بێ له‌به‌رچاوگرتنى هیچ بنه‌مایه‌کى مرۆڤانه وهک ئ���ه‌وه‌ى خ��ۆی��ان م��رۆڤ نه‌بن .له‌کاتى ڕوودانى هه‌ر به‌اڵیه‌کیشدا دانیشتوانى ناوچه‌که قوربانى یه‌که‌م ده‌ب��ن و تورکیاى تورکچیش ڕزگ��ارى ده‌بێت ل ه کۆمه‌ڵێک دانیشتوانى به‌الى خ��ۆی�هوه ن �ه‌خ��وازراو .سیاسه‌تمه‌داران و پالن داڕێژه‌رانى تورکیا ئه‌گه‌ر بڕوایان به‌مرۆڤ بوونى خۆیان هه‌ی ه ئه‌وا پێویست ه ل �ه‌س �ه‌ری��ان ئ��اراس��ت �هى پیالنه‌کانیانت ب��گ��ۆڕن ،دی��س��ان�ه‌وه‌ش پێویست ه له‌سه‌ر چاالکوانان وپارێزه‌رانى مافی مرۆڤ گوشار بخه‌ن ه سه‌ر حکومه‌تى تورکیا ب��ۆ ک �ه‌م��ک��ردن �ه‌وه‌ى ژم����اره‌ى ک���وره و وێستگه ئه‌تۆمیه‌کان و ژماره‌ى بۆمبی هایدرۆجینى و بایۆلۆجی له‌و واڵت ه ب ه گشتى و هه‌ڵگرتن و البردنى له‌و ناوچان ه به‌تایبه‌تى.
راستینه‌ی پیالنگێڕی ()15ی شوبات
هه‌ڵگری نیوته‌ن ته‌قینه‌وه‌یه و له نزیکی خانووه‌که‌ی به‌ڕێز ئۆجه‌الن له دیمه‌شق. ئه‌م روداوه له ساڵی ( )1996و له الیه‌ن سه‌رۆکی وه‌زیرانی ئه‌و کاته ،تانسۆ چ��ی��ل �ه‌ره‌وه ب �ه‌ڕێ��وه ده‌ب���را .ه �ه‌ر چه‌نده ک �ه ئ��هو ه �ه‌وڵ �ه تیرۆریستیه س �ه‌ری نه‌گرت ،به‌اڵم له‌و به‌رواره ئیدی به‌ڕێز ئۆجه‌الن ده‌کرێت به ئامانج راسته‌خۆی پیالنه‌کان .کاریگه‌ری ئۆجه‌الن له سه‌ر رێکخستن و گه‌ل هاوته‌ریب و هێز و توانستێک که له به‌ڕێوه‌بردنی بزوتنه‌وه ل�ه خ��ۆی نیشانی دهدات و ه�ه‌روه‌ه��ا رۆڵێک که له پوچه‌ڵ‌کردنه‌وه‌ی پیالنه ناوخۆیی و ده‌ره‌کییه‌کان و بازدان به‌سه‌ر هه‌موو ته‌گه‌ره و که‌ند و کۆسپه‌کان له ئه‌ستۆی گرتووه ،وهک هۆکاری وه‌رگرتنی وه‌ها بڕیارێک ده‌ستنیشان ده‌کرێن. ل �ه‌م چ��وارچ��ێ��وهی �هدا ئیتر هه‌نگاو به هه‌نگاو هه‌لی پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی ئاماده ده‌کرێت .تیرۆری (پاڵمه) به یه‌کێک له گرنگترین و سه‌ره‌کیترین حه‌ڵقه‌کانی ئه‌و زنجیره‌یه .شایانی باسه که پاڵمه که‌سایه‌تێیه‌کی دیموکرات و دۆس��ت��ی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی ئ��ازادی��خ��وازی ک��ورد ب��وو .تۆمه‌تبارکردنی ک��ورد و بزوتنه‌وه‌که‌ی له بنه‌مادا هه‌وڵێکه بۆ ن��اوزڕان��دن و به تیرۆریست ناساندنی په‌که‌که .ئ�هوه له حاڵێکدایه که ئه‌و تاوانه په‌یوه‌ندی به گالدیۆی ناتۆوه بوو .سازشی ئه‌ڵمانیا له‌گه‌ڵ تورکیا و به‌خشینی ئیمتیازی گه‌وره‌ی ئابوری و سیاسی له الیه‌ن تورکیاوه به‌و واڵته س�ه‌ره‌ت��ای قۆناغی گۆشه‌گیرکردنی په‌که‌که‌یه ل�ه ئ��ه‌وروپ��ا .به‌ریتانیاش ل���ه‌م ق��ۆن��اغ �هدا رۆڵ���ی گ���ێ���ڕاوه و له ده‌س��ت��ب�ه‌س�ه‌رک��ردن��ی و ب �ه‌دواداچ��ون��ی ئه‌ندامانی په‌که‌که هاوکار بووه. درێ������ژه‌ی ئ����ه‌م وت�����اره ل���ه م��اڵ��پ �ه‌ڕی ()www.chatrpress.comدا بخوێنه‌ره‌وه.
18
تیۆری
ساڵی دووهم ژماره 93 دووشه‌مه 1 - 2012/2/20ی ره‌شه‌مێی 2711
خ ه و ن وخ ئه‌حالم مه‌نسور
وێن
جڕتێک بۆ دیکتاتۆریه‌ت شه‌وی ()16ی شوبات داده ئه‌حالم به‌ته‌مای خۆکوشتن ب��وو ،ب �ه‌اڵم دوو گه‌نج یه‌که‌میان ئاسۆ جه‌وهه‌ر که کوڕی خۆیه‌تی و سامانی داده له ته‌کیه‌وه به مۆبایل په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵدا کرد و هێمنی کردهوه .سازانی نازداریش هه‌ر ته‌له‌فۆنی ده‌ک��رد و داده ئه‌حالم ئاگای لێ نه‌بوو. دوێنی ()17ی شوبات بوو .داده ئه‌حالم هاته چه‌تر به جلی ماڵه‌وه .خۆی ئاماده کردبوو بۆ نوسینی ستونه‌که‌ی ،ب�ه‌اڵم کاروبار زۆر بوون ،خۆشی دڵی ته‌نگ بوو ،به نائۆمێدییه‌وه گ����ه‌ڕای����هوه ب���ۆ م����اڵ .ل���ه‌س���ه‌ر م��ێ��زه‌ک �هی��دا ده‌فته‌رێکی س��ه‌وزی به‌جێهێشتبوو .ئێمه‌ش حه‌زمان ده‌کرد بزانین چی نوسیوه. تومه‌س داده ئه‌حالم ده‌ستی کردووه به نوسینی ئ�ه‌زم��ون��ی ئ �ه‌ده‌ب��ی خ���ۆی .ش���ه‌وی ()18ی شوبات تا به‌ره‌به‌یان ،داده خه‌وی لێ نه‌که‌وتووه و س��ۆپ��اک�هی ب��از داوه و ئ���ه‌وه‌ی ب �ه بیری هاتۆته‌وه به خه‌تێکی جوان نوسیوه. ه���ه‌روه‌ه���ا ئ��ێ��م�ه‌ش س��روش��ت��ی ت���وڕه‌ی���ی داده ش���اره‌زای���ن .ب��ۆی�ه هیچمان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ن���ه‌وت و به‌شێک له‌و نوسینه که به ناوی «ئه‌زمونی ئه‌زمونه‌کان»تان بۆ باڵو ده‌که‌ینه‌وه. مه‌ده‌د ده‌مێکه پێنوسه‌که‌م بۆته ده‌روێ���ش ،ئه‌ڕواته ده‌ش���ت و ب��ی��اب��ان و ش��اخ و ک��ێ��وی ک��ردۆت�ه ئ��ارام��گ��ای خ��ۆی و ب���ه‌ره‌و عیرفان هه‌نگاو ده‌نێت .بۆ ستونه‌که‌ی چیتر نانوسم ،ته‌نها راسته‌وخۆ وت��اره‌ک�ه‌م ده‌خوێنمه‌وه و تایپیست پرینتی ده‌ک��ات .پێنوسه‌که‌م تا ئێستا وه‌کو ئه‌م دوو سێ مانگه لێم دوور نه‌که‌وتۆته‌وه. هۆکه بۆ ته‌قینه‌وه‌ی ئه‌م شه‌وه ئه‌گه‌ڕێته‌وه، بۆ دوێنێ شه‌و ،رادیۆ نه‌وا مه‌قامی عێراقی په‌خش ده‌کرد؛ (عه‌بدولڕه‌حمان خدر)؛ سه‌رم له دیواری ژووره‌که‌م دا ،ورد و خاش نه‌بوو ،شه‌قی نه‌برد ،نازانم چی بکه‌م ،له‌م سه‌ره‌سه‌خته که‌ر هه‌ر دهڵێ «نا». ته‌نها بۆ پێنوسه‌که‌م سه‌ری دائه‌نوێنێت .ئهوهنده گڕه‌م دێت ،وا خه‌ریکه وشه‌کانم ئاگر ده‌گرن. زمانی پێنوسه‌که‌م ده‌بێته لمۆزی ئاو ،وشه‌کان له‌سه‌ر دێ��ڕه‌ک��ان سه‌ما ده‌ک �ه‌ن و هه‌ڵپه‌ڕکێ ناکه‌ن ،تۆراون ،له خۆشم تۆراون. نوسین بۆته به‌رده‌که‌ی سیزیف ،له لوتکه‌ی شاخه‌که ئ�ه‌ک�ه‌وم و به بێهوده‌یی ئۆکسیژن هه‌ڵده‌مژم. وهک چۆن نوشته ئه‌خه‌نه ژێر سه‌رینه‌که‌ی منداڵه تاقانه‌کان ،ئا منیش ئه‌م ده‌فته‌ره‌ی ژێ��رده‌س��ت��م ده‌ک �ه‌م �ه نوشته و ده‌ی��خ�ه‌م�ه ژێر سه‌رینه‌که‌م. ئای کامۆ! رۆیشتیت ،وێنه‌که‌تم له‌سه‌ر دیوار هه‌ڵواسیوه ،که‌سوکارم وا ده‌زانن وێنه‌ی لینینه، پشویه‌ک بده‌ن و له‌پڕ (مه‌ده‌د) بخوێننه‌وه... ئه‌مشه‌و که‌وتمه دوای پێنوسه‌که‌م ،چوومه ئه‌و سوپه‌رمارکێته‌ی خ��واره‌وه و دوو ده‌فته‌رم به قه‌رز کڕی .خه‌وم دێ و ناخه‌وم ،هه‌ر ده‌ڵێم «خوا له سوڵتان مه‌حمود گه‌وره‌تره«. چ��ی��دی ب��اس��ی ده‌س�����ه‌اڵت ن���اک���ه‌م ،چونکه ده‌ستبه‌سه‌ری کردم و فڕێیدامه ناو بۆشاییه‌ک که تێده‌گه‌م و جارێ نه‌خڵه‌فاوم .له‌پڕ پێنوسه‌که‌م باڵ ده‌گرێ و ده‌بێته هه‌ڵۆیه‌ک هه‌زار و یه‌ک ئاسمان ده‌ک��ات ،روو له ئه‌فغانستان ده‌ک��ات و به نائۆمێدییه‌وه خ��ۆی ف��ڕێ دهدات���ه سه‌ر الپ �ه‌ڕه‌ک �هی ژێ��رده‌س��ت��م ،خوێنی دهم��اره‌ک��ان��م هه‌ڵده‌هێنێ و الپه‌ڕه‌که‌م ده‌بێته کفنی منێکی ب���ێ‌ده‌س���ه‌اڵت ،پ�ه‌ن��ا ده‌ب �ه‌م �ه ب�ه‌رس��ێ��ب�ه‌ره‌ک�ه‌م. ده‌می سێبه‌ره‌که‌م ده‌بێته ته‌ڵه‌ی ته‌قیو .باسی گه‌شته‌که‌ی پێنوسه‌که‌م بۆ ده‌ک��ات ،تومه‌س جوتن و کۆده‌تایه‌کیان له‌سه‌ر کردووم. سه‌رسام ده‌بم ،چۆن له تاریکی شه‌ودا کتوپڕ به‌جێیان هێشتووم ،فڕێیان داومه ناو بۆشایی نێوان مۆته‌که‌کانم ،ئای که هه‌راسانم ده‌که‌ن، شه‌قێک له کات ده‌ده‌م .وا ده‌زانم راب��ردوو له به‌هه‌شتدایه و نیوسێوه‌که‌ی ح�ه‌زره‌ت��ی ئ��اده‌م قووت دهدات .له قوڕگی ئهوه شتێک کتوپڕ له شوێنی خۆیدا ئه‌خنکێت و گیان له ده‌ست دهدات .تومه‌س رابردوی ئه‌ستێره‌یه‌که. ئاینده‌ش وه‌کو تراوێلکه‌یه‌ک هه‌ر پاشه‌کشێم ل��ێ ده‌ک���ات ،پێنوسه‌که‌م ده‌بێته گ��ۆچ��ان و قاچه‌کانم پێشی ده‌ک �ه‌ون .پرسیارێک وه‌کو سوژن ده‌بێته گومان ،نا! نا! نوسین نامرێت. ناچار ده‌بم بیکه‌مه چه‌ک و مردن موشه‌ک ب��اران بکه‌م .ئای که حه‌زم ده‌ک��رد بووبوومه داره‌ت����ووی����ه‌ک و ل���ه گ���ۆڕه‌پ���ان���ی ئ���ازادی���دا شۆڕشگێڕان تووباران بکه‌م .بۆ ئه‌وه‌ی ده‌میان تاڵ نه‌بێ و ببم به سێبه‌ری گه‌اڵکانم. له ژوری نوستندام .ده‌فته‌ره‌که‌ی ژێرده‌ستم
له س�ه‌ر مێز ته‌والێته‌که‌مدایه .ئارایشه‌کانم س��ێ��ب �ه‌ری��ان ن��ی �ه .ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ب��ۆن �ه‌ک��ان��ی ن��او شوشه‌کانیش ،بۆنی خوێنی وشه‌کانمی لێ دێت .دڵم خۆشه که خوێنه‌ریش بۆنی خوێنم ده‌ک���ات .وات �ه پێنوس +سێبه‌ر= ویژدانی ک����ورد و ک���وردس���ت���ان .پ��ش��ت��م ت��اب��ل��ۆی�ه‌ک��ی چه‌ماوه‌یه ،راست نابێته‌وه .هه‌ر تیر و خه‌نجه‌ره و ده‌ماره‌کانی ده‌بڕێت .نازانم سێبه‌ری کێیه بۆته مه‌قه‌ست و ناوقه‌دم ده‌بڕێت .ده‌ستی راستم ب�ه‌رز ده‌ک�ه‌م�هوه و ئه‌ستێره‌کان وهک��و موروی کریستاڵ له‌ناو مشتمدا کۆ ده‌بنه‌وه .قاچی راستم ده‌گاته ته‌وه‌ری زه‌وی و شه‌قێک دهدات له خوێن مژان و ره‌وڕه‌وه‌ی مێژوو سه‌رله‌نوێ به‌ره‌و ئاینده هه‌نگاو ده‌نێت. ئ��ا ...ته‌نها ه �ه‌ر منم ک �ه ب��ۆن��ی خوێنی گ �ه‌الن ده‌ک���ه‌م .له شه‌وێکی پ��ی��رۆزدا باسی رۆیام ده‌که‌م .ئه‌مشه‌و ()18ی شوباته ،به‌ڵێ کاتژمێر یه‌که .وات�ه دوێنێ ی��ادی ()17ی شوبات بوو .ژوره‌ک�ه‌م چاوه‌ڕێی شۆڕشگێڕان ده‌کات .تا دێت گهوره ده‌بێت .نا! نا! ژوره‌که‌م وه‌کو جاران گۆڕستان نیه ،شه‌هیده‌کانیش وا خه‌ریکن دێن و دهبنه میوانی ژوره‌که‌ی ئه‌حالم مه‌نسور. ده‌رگای ماڵه‌کان کرانه‌وه ،خۆر په‌نجه‌ره‌کانیشی ک�����ردهوه .ک��ات��ژم��ێ��ر ی �ه‌ک �ه و رادی����ۆی ن �ه‌وا هه‌واڵه‌کان په‌خش ده‌کات. وا خ �ه‌ری��ک �ه م��ن��داڵ �ه ره‌ش��پ��ێ��س��ت و ت��ی��ن��و و برسییه‌کان باوه‌شیان کردۆته منداڵه‌کانمان. هه‌ر کانییه و ده‌ته‌قێته‌وه ،هه‌ر بارانه و ده‌بارێت و خۆریش چاوی تاریکی کوێر کرد .بۆنی شۆڕش ده‌که‌م .برسیمه و به‌و بۆنه له دایک ده‌بمه‌وه و تێر ده‌بم و چاوه‌کانم کزه و تێر ده‌بن. نێوچه‌وانی وشه‌کانم ئاوێنه‌ن .هه‌روه‌ها برسیمه و حه‌ز ناکه‌م وشه‌کانم بخۆم .له‌تێ نانی جۆ و شیری بێ چه‌وری شیرین به بێ شه‌کر دهبنه خواردنی ئه‌م کاتژمێره که دووه و باران ئه‌دا له په‌نجه‌ره‌که‌ی به‌رامبه‌ره‌م .نا! نا! سه‌ما ناکه‌م. نازانم چاره‌نوسی زیندانییه‌کانی ئه‌مشه‌و چۆنه. تۆ بڵێی ئاسایش شوێنگومی کردبێتن یاخود برینداران ده‌رمانیان نیه! خودایه چۆن وشه‌کانم بکه‌م به لۆکه ،خۆ کاغه‌زه‌کانی ژێرده‌ستم لۆکه‌ن ،به‌اڵم بهداخهوه وه‌کو ده‌سه‌اڵت ره‌قن. ش��ۆڕش پڕ ب��وو له ماسۆنیه‌کان ،وهک��و فیل ته‌راتێنیان ده‌ک��رد ،بێچووه ماسۆنییه‌کانیش ب �ه ه �ه‌م��ان ش��ێ��وه ،ب���ه‌اڵم ئ �ه‌م��ج��اره‌ی��ان وهک��و مانگا ته‌نها چاویان زه‌ق کردبوو و کێشه‌که ل �ه‌وه‌دای �ه که ماسۆنین و به خۆیان نازانن. شه‌مشه‌مه‌کوێره‌کانیش ،ئاخر ده‌مم مه‌که‌نه‌وه با نه‌یڵێم .دایه‌گه‌وره وته‌نی «بیله‌م و دێمه‌م» واته ئه‌زانم و نایڵێم .ئه‌وه‌ی بیه‌وێ له داخدا بمرێ و هه‌موو ساتێک هه‌یوه‌شێره کردن بێ (م��ن��م) .به‌ڵێ منم ه �هی ه���اوار ل�ه ده‌ستی جاڵجاڵۆکه‌کانی به‌ریتانیا .وونه‌بێ ()KGB ی���ش ت����ۆوی خ���ۆی ل���ه خ��اک��ی ک��وردس��ت��ان نه‌چاندبێ ،ئه‌وانی تر وه‌کو کرم رۆحی میلله‌ت ده‌خۆن. میلله‌تیش ق��اره‌م��ان ب��وو ه �ه‌ر وهک���و خ��ۆی، به‌اڵم هه‌موو رۆژێ به شێوه‌یه‌ک ئه‌هاڕدرێ و ئ��اوێ��ن�هی ئاسمانی ورد و خ��اش ده‌ب��ێ��ت. شه‌هیده‌کانیش به قوربانیان بم ،خوێندکاران نیگه‌ران ب��وون .به جه‌ربه‌زه‌شیان زۆر ب��وون، هه‌ر بژین! من سه‌رم خستبووه ناو ده‌سته‌کانم، هه‌واڵه‌کان دڵخۆشکه‌ر ب��وون .نهێنییه‌کانیش ب���ۆم ده‌رده‌ک����ه‌وت����ن .ه���ه‌ر رێ��گ��ای سێهه‌مم ه �ه‌ڵ��ب��ژارد .ههمیشه رێ��گ��ای م��ن رێ��گ��ای سێهه‌مه .به تاقی ته‌نیا به‌و رێگایه‌دا ده‌ڕۆم. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا شه‌رمه‌زار بوم ،زۆریش ،به‌اڵم (د.فایه‌ق گوڵپی)م ئاگادار کردهوه که بۆچی نایه‌م بۆ خۆپیشاندان؛ نه‌خۆشی شه‌کره‌م ههیه و زۆر میز ده‌که‌م و شوکر تاقه‌شوێنی میزکردن هه‌ر مزگه‌وته‌کانه ،خۆ له‌م شارانه WCله هیچ شه‌قامێکدا نیه .قورس نه‌بوو بۆ من له خۆپیشانداندا ئاماده بم و میزیش به خۆمدا بکه‌م ،به‌اڵم دوژمنه‌کانم وه‌کو ترسنۆک له قه‌ڵه‌میان ده‌دام .هه‌ر ده‌مه و بۆته مین ،هه‌ر زمانه و بۆته چه‌قۆ .هه‌ر خه‌نجه‌ره له پشتمدا ئه‌چه‌قێندرێت .له‌گه‌ڵ ئه‌م کاره‌ساتانه‌ش ده‌ڵێم «من خۆمم و ئه‌نوسم» .بۆ کێ؟ 1ـ کورد و کوردستان 2ـ گه‌نجان 3ـ ژنان 4ـ مندااڵن 5ـ بۆ خۆم ،چونکه نوسین پیشه‌ی خۆمه و باش بێ و خراپ بێ ،بۆنی خوێنی منی لێ دێت6 .ـ ئه‌ده‌ب. هه‌ر بژی یادی ()17ی شوبات که میلله‌ت خوێنی بۆی به‌خشی ،نازانم بڵێم چی! الڵم ئیتر...
www.chatrpress.com
دیموکراسى شورا ل ه مێژوو و له ئه‌مڕۆدا نایک براونس به‌شى یه‌که‌م
کۆمین (ک��ۆم��ۆن) “شۆڕشێک ب��وو ل ه به‌رامبه‌ر خ��ودى دهوڵ���ه‌ت ،شۆڕشێکه له به‌رامبه‌ر ئه‌م سووکبوونه ناسرووشتییه‌ى کۆمه‌ڵگا؛ سه‌رله‌نوێ گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ک بوو بۆ ژیان که له الیه‌ن گه‌له‌وه و له الیه‌ن خ��ودى ژیانى کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه جێبه‌جێ ده‌ک��را ،کۆمین شۆڕشێک نییه که بۆ راگواستنى ده‌سه‌اڵتى ئه‌رکى نه‌رێنى ده‌وڵه‌ت له فراکسیۆنێکى چینه سه‌رده‌سته‌کانى دهوڵ���ه‌ت بۆ چینێکى دیکه‌ى به هه‌مان شێوه؛ شۆڕشێک بوو بۆ روخاندنى خودى ئ �هو مه‌کینه ق��ێ��زه‌ون �هى ده‌س�ه‌اڵت��دارێ��ت��ى چین .کۆمین ،به شێوه‌یه‌کى بڕیارمه‌ندانه رهت��ک��ردن �ه‌وه‌ى ئ �هو ده‌س �ه‌اڵت �هى دهوڵ���ه‌ت و س �ه‌ره‌ت��اى ش��ۆڕش��ى کۆمه‌اڵیه‌تى س �ه‌ده‌ى ( )19ب��وو ک�ه رهت��ک��ردن �ه‌وه‌ى ده‌س�ه‌اڵت��ى ده‌وڵه‌ت هۆکارى بوو بۆ ئه‌وه‌ش چاره‌نووسى پاریس چى ده‌بێت با ببێ ،ئه‌و به دنیادا ده‌گه‌ڕێت( ”.کارل مارکس ـ شه‌ڕى ناوخۆ له فه‌ڕه‌نسا ـ نیسان/ئایارى )1871 “پێویسته رێکخستنى گه‌ل هه‌ر له خواره‌وه تا سه‌ره‌وه له چوارچێوه‌ى (کۆمین)دا ببێته پارادایمى (جیهانبینى) بنه‌ڕه‌تیمان .ده‌بێ ئه‌مه له پراکتیکدا به شێوه‌ى دۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌رى پراکتیکى بێت بۆ کێشه‌کانى رۆژان �ه .ئینجا ته‌نیا به‌م شێوه‌یه بتوانین سۆسیالیزم بخه‌ینه ژی��ان �هوه .کۆمینى پاریس سه‌ره‌تایه‌کى باش بوو ،به‌اڵم زۆر روون ن�ه‌ب��وو و تێگه‌یشتنێکى باشى لێ ده‌ست نه‌خرا .ئه‌گه‌ر سه‌رکه‌وتنى به‌ده‌ست بهێنایه ،ده‌بوو سۆسیالیزمه‌که‌ى مارکسیش بهاته‌یه ،چه‌مکێکى سۆسیالیزم هاته ئاراوه که به‌رگرى لهوه بکات مه‌گه‌ر به هاوکارى ده‌وڵه‌ت بتوانرێ سۆسیالیزم ئاوا بکرێت، ب�ه‌اڵم دهوڵ �ه‌ت سۆسیالیست نابێت ،ته‌نیا کۆمه‌ڵگا ده‌توانێ سۆسیالیست ببێت”. (له دیداره‌کانى عه‌بدولاڵ ئۆج ئ��االن)هوه. شوباتى )2010 ل���ه ب����اک����ورى ک���وردس���ت���ان ب��زاوت��ێ��ک��ى ری��ف��ۆرم��خ��وازى دیموکراتى رادی��ک��اڵ له ژێر ن��اوى “کۆنفیدراڵیزمى دیموکراتی” به‌ڕێوه‌یه .کۆمه‌ڵگایه‌ک که به هه‌زاران ساڵه له الی �ه‌ن ده‌وڵه‌تێکى زۆر به‌هێزه‌وه ش��ێ��وهى پ��ێ��ده‌درێ و ل�ه ژێ��ر ده‌س���ه‌اڵت و گوشاردا رایده‌گرێت ،ئێستاکه رێکخستنى گه‌وهه‌رییانه‌ى له سه‌ر بناخه‌ى دیموکراسى زه‌مینه‌یى ئاوا ده‌کات و به‌م شێوه‌یه یه‌که‌مین هه‌نگاوه‌کانى رزگاربوون ده‌هاوێت .سه‌رجه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌کانى دۆخ���ى ئێستاکه‌ى کورد له الیه‌ک ،له مێژووى مرۆڤایه‌تیدا گه‌لێک شۆڕشى رزگارى هه‌ن که چ بۆ ئه‌مڕۆ چ بۆ ئاینده ئه‌زموونى رزگارى به نرخى دیموکراتیزه‌بوون و جۆره‌کانى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گ �هوه �ه‌رى ه�هی�ه .به تایبه‌تى کۆمینى ()1871ى پاریس ،بۆ (ک���ارڵ م��ارک��س) ل�ه س �ه‌رده‌م��ى خۆیدا، دواتر (لینین) و له رۆژگارى ئه‌مڕۆشماندا بۆ (عه‌بدولاڵ ئ��ۆج ئ��االن) نموونه‌یه‌کى رۆشنکه‌ره‌وه بووه. گه‌لى ره‌ن��ج��ده‌رى پاریس له ناو جه‌رگه‌ى ش���ه‌ڕى ئه‌ڵمانیا ـ��ـ ف �ه‌ڕه‌ن��س��ا ()1871 ده‌سه‌اڵت ده‌گرنه ده‌ست .سوپاى فه‌ڕه‌نسا له ئه‌یلولى ( )1870له دواى شکستى (س���ی���دان) ت �ه‌س��ل��ی��م ده‌ب���ێ���ت .ن��اپ��ل��ی��ۆن��ى سێهه‌مى ئیمپراتۆر ده‌که‌وێته ژێر ده‌ستى ئه‌ڵمانییه‌کانه‌وه و کۆمار راده‌گه‌یه‌نرێت. له مانگى (1ى )1871پاریس له ژێر مه‌ترسى داگیرکارى ئه‌ڵمانیاوه ،حوکمه‌تى موحافه‌زه‌کار به پێشه‌نگایه‌تى (ئادۆڵف س��ای��رس) خ���ۆى ل �ه (ڤ��ێ��رس��ای��ل��ێ��س) گ��رد کردبووه‌وه .ره‌نجده‌رانى پاریس که له ناو تابورى پارێزگارى نه‌ته‌وه‌ییدا خۆیان رێک خستبوو پاراستنى پاریسیان خسته ده‌ست خۆیان .ئه‌مه له کاتێکدا که له الیه‌ن ئه‌و ئه‌فه‌ندییه بورژوایانه بۆ پاراستنى پاریس له جیاتى به‌هه‌ندوه‌رگرتنى گه‌لى چه‌کدار، به‌هۆى ترسى له ده‌ستدانى ئیمتیازاته‌کانى خۆیان هاوکارى ئه‌ڵمانیاى داگیرکه‌ریان کردبوو ،به ته‌نیا هێڵرابوونه‌وه .هه‌وڵه‌کانى حکومه‌تى (سایرس) بۆ کۆنترۆڵکردنى به‌ره‌کانى ت��اب��وورى پ��ارێ��زگ��ارى نه‌ته‌وه‌یى به ب �ه‌رده‌وام ناردنى هاوکارى سه‌رباز ،له ئ�ه‌ن��ج��ام��ى دروس��ت��ب��وون��ى په‌یوه‌ندییه‌کى پته‌وى برایه‌تى له نێوان سه‌ربازان و تابورى پ��ارێ��زگ��ارى نه‌ته‌وه‌یى پ��ووچ�ه‌ڵ ک��رای�هوه. کۆمیته‌ى ن��اوه‌ن��دى ت��اب��وورى پارێزگارى نه‌ته‌وه‌یى ده‌سه‌اڵتى پاریسى خسته ده‌ست خۆی و راسته‌وخۆ هه‌ڵبژاردنى هه‌رێمییان ئه‌نجام دا .به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى شۆڕشگێڕى
پاریس له (18ى ئ��ادار تا 28ى ئایارى )1871ل����ه س�����ه‌ر ده‌س��������ه‌اڵت ده‌ب�����ن. دیموکراسى شورا که له پاریس ئاوا کرا و پره‌نسیپه‌کانى بوون به پێوانه بۆ هه‌موو ئه‌زموونه‌کانى دوات���ری .ک��ارڵ مارکس به‌م شێوه‌یه باسى ده‌ک��ات“ :کۆمین؛ له‌و ئه‌ندامانه‌ى ش���وراى ش��ار پێک ده‌ه��ات��ن، ک�ه ب�ه مافى ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن ل�ه شارۆچکه جیاجیاکانى پ��اری��س ه �ه‌ڵ��ب��ژێ��ردراب��وون. به‌رپرسیارێتى ل�ه ده‌س���ت ئ �ه‌وان��دا ب��وو و هه‌موو کاتێکیش ده‌ت��وان��را ئه‌رکه‌که‌یان لێبسێنرێته‌وه ،زۆرینه‌شیان هه‌ڵبه‌ته له نوێنه‌رانى په‌سه‌ندکراوى کرێکار یان توێژى کرێکاران پێک هاتبوون .کۆمین نه‌ک به ته‌نیا وهک په‌رله‌مانتار ،به‌ڵکو ده‌بوا ببوایه به ده‌زگایه‌ک له ئاستى یاسادانان و به‌ڕێوه‌به‌ریدا ک��ارى بکردایه .ده‌زگ��اى پۆلیس که تا ئه‌و کاته ئامرازێکى ده‌ستى ح��ک��وم�ه‌ت ب���وو ،راس��ت �ه‌وخ��ۆ ل �ه ه�ه‌م��وو تایبه‌تمه‌ندییه سیاسییه‌کانى دام��اڵ��را و کرا به ئامرازێکى به‌رپرسیار له کۆمین و هه‌موو کاتێکیش بتوانرێ ئه‌رکه‌که‌ى لێ بسێنرێته‌وه .وهک هه‌موو کارمه‌نده حکومییه‌کانى ب��واره‌ک��ان��ى ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن. خ��زم �ه‌ت �ه گ��ش��ت��ی��ی�ه‌ک��ان ،ده‌ب����وا ه���ه‌ر له ئه‌ندامانى کۆمینه‌وه تا خواره‌وه به کرێى کرێکار جێبه‌جێ بکرایه .ئه‌و مافانه‌ى که پایه‌به‌رزه‌کانى حکومه‌ت به‌ده‌ستیان ده‌هێنا و ک��رێ��ى نوێنه‌ره‌کانیش ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ��ودى پایه‌به‌رز و نوێنه‌ره‌کان ون ب��وون .پایه و پێگه گشتییه‌کان له موڵکایه‌تى تایبه‌تى گوێزه‌ره‌وه‌کانى حکومه‌تى ناوه‌ندى رزگاریان بوو ،نه‌ک ته‌نیا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى شار .له هه‌مان کاتدا ده‌ستپێشخه‌رییه‌کانى ده‌ست ده‌وڵه‌تیش درایه ده‌ست کۆمینه‌کانه‌وه”. کۆمینگه‌راکان ،کۆمه‌ڵێک پرۆگرامى دیموکراتى رادیکاڵ و سۆسیالیان خسته
وه‌رگ��رت��ن ب��وو له به‌دیهاتنى رزگاربوونى ره‌ن��ج��ى ئ��اب��وورى ل�ه ئاکامى تێکۆشانى راپ �ه‌ڕی��وان��ى دژ ب�ه چینى داگ��ی��رک�ه‌ر”. چینى کرێکار ،نه‌یده‌توانى ته‌نیا ساکارانه میکانیزمه ئاماده‌که‌ى ده‌وڵه‌ت ده‌ستکه‌وت بکات و ل�ه پێناو ئامانجه‌کانى خۆیدا خۆى بخاته گه‌ڕ .به پێچه‌وانه‌وه ده‌بوایه ب �ه‌ر ل�ه ه�ه‌م��وو شتێک ئ �ه‌م میکانیزمه پ��ارچ�ه ب��ک��ات .ل�ه ه�ه‌م��ان ک��ات��دا ل�ه ناو ه�ه‌م��وو ب��زاوت �ه کۆمۆنیستییه‌کانى ناو بزووتنه‌وه‌ى کرێکارى و له به‌رامبه‌ر هه‌موو ریفۆرمیست و سۆسیال دیموکراته‌کان ئه‌مه جیاوازترین هه‌ڵسه‌نگاندن بوو ،تاکه راستکردنه‌وه‌یه‌کى مارکس و ئه‌نگلس بوو ل ه ساڵى ()1848دا له دواى ئه‌زموونه‌کانى ک���ۆم���ی���ن ل����ه م��ان��ی��ف��ێ��س��ت��ۆى پ���ارت���ى کۆمۆنیستدا کردوویانه .هه‌ر چۆنێک بێت ،ده‌وڵه‌تى ب��ۆرژوازى ته‌نیا ئامرازێکى رزگاربوونى ب��ۆرژوازى نه‌بوو له ده‌ره‌به‌گه ره‌س�ه‌ن�ه‌ک��ان ،ئامرازێکى پێویستیش بوو ب��ۆ سه‌رکوتکردنى چنى ک��رێ��ک��ار .به‌م ه��ۆی �ه‌ش �هوه ه �ه‌ل��وم �ه‌رج��ى ی�ه‌ک�ه‌م��ی��ن بۆ کۆمین ،جێگیرکردنى گه‌لى چه‌کدار له شێوه‌ى فیدراسیۆنى ت��اب��وورى پارێزگارى نه‌ته‌وه‌یى له جیاتى سوپا .مارکس بێ ئه‌وه‌ى ئه‌مه بکات ،گوزاره به ره‌هه‌ندێکى ترى ده‌ستوورى گشتى کۆمین ده‌کات و به ”بێ بوار و خه‌ڵه‌تاندن”ى داده‌نێت .ئه‌ویش: له پێناو دیموکراتیزه‌بوونى رادیکااڵنه‌ى کۆمه‌ڵگادا پێویست به هێنانه‌کایه‌وه‌ى گۆڕانى په‌یوه‌ندییه‌کانى دۆخى ماددى و موڵکییه‌تى ئ��اب��ووری ،کۆمینگه‌راکان ئه‌مه‌یان به ت���ه‌واوى جێبه‌جێ نه‌کردبوو. ”ب��ااڵده‌س��ت��ى س��ی��اس��ى ب �ه‌ره �ه‌م��ه��ێ��ن �ه‌ران، شانبه‌شانى ئه‌به‌دیکردنى ده‌سته‌به‌سه‌رى کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ى (ئ�ه‌وان) ناتوانن له سه‌ر پێ بمێننه‌وه” .به‌م هۆیه‌وه کۆمین ده‌بوو
کۆمین (کۆمۆن) “شۆڕشێک بوو له به‌رامبه‌ر خودى ده‌وڵه‌ت، شۆڕشێکه له به‌رامبه‌ر ئه‌م سووکبوون ه ناسرووشتییه‌ى کۆمه‌ڵگا بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه .له‌ناو ئه‌م پرۆگرامه‌دا جیاکردنه‌وه‌ى دهوڵ �ه‌ت ــ که‌نیسه ،وانه‌ى بێ به‌رامبه‌ر له خوێندنگاکاندا ،البردنى کرێ ،هاوکاریدان به منداڵ و بێوه‌ژنى ئه‌و کۆمینگه‌رایانه‌ى له تێکۆشاندا گیانیان ب �ه‌خ��ت ک�����ردووه ،ق �ه‌ده‌خ �ه‌ک��ردن��ى ب�ه‌ش�هو ک��ارک��ردن ل�ه فڕنه‌کاندا ،ب��ێ به‌رامبه‌ر راده‌ستکردنه‌وه‌ى ئه‌و که‌لوپه‌النه‌ى خراونه‌ته سندوقى ده‌س �ه‌اڵت �هوه و ئ �هو کارگانه‌ش بکرێنه ماڵى گشتى که خاوه‌نه‌کانیان وازی���ان ل��ێ هێناوه و ،...ب �ه‌اڵم کۆمین جورئه‌تى ده‌ستێوه‌ردانى نه‌بوو له بانکى ناوه‌ندى فه‌ڕه‌نسا که ده‌ب��وو به ره‌هنێکى گرنگ له ده‌ستیان دا .له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا هاتنه‌کایه‌ى دۆخى شه‌ڕى ناوخۆ رێگرى له جێبه‌جێکردنى پرۆگرامى کۆمه‌اڵیه‌تى به‌شى سۆسیالیستى کۆمینگه‌راکان کرد. ه �ه‌روه‌ه��ا کۆمین ن��اچ��ار ب��وو هه‌ندێک ته‌کبیرى ده‌سه‌اڵتگه‌رایى وهک دیکتاتۆریى پرۆلیتاری ،له به‌رامبه‌ر دوژمنه‌کانی، قه‌ده‌خه‌کردنى راگه‌یاندنى به‌ره‌ى دژه‌شۆڕش وه‌رب��گ��رێ��ت .ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ک��ان��ى ف�ه‌ڕه‌ن��س��ا و ئه‌ڵمانیاى ــ پروسیا که له ناوخۆشیاندا له شه‌ڕدا بوون ،یه‌کیان گرته‌وه له به‌رامبه‌ر ک��ۆم��ی��ن ک �ه ل �ه ف��ه‌ڕه‌ن��س��ادا دووچ����ارى جیاکارى ببووه‌وه .پروسیاییه‌کان گڵۆپى سه‌وزیان بۆ جه‌نه‌ڕاڵه دۆڕاوه‌کانى فه‌ڕه‌نسا هه‌ڵکرد ب��ۆ ل�ه ن��اوب��ردن��ى کۆمینه‌کان، یه‌کینه‌کانى دژه‌شۆڕشگێڕانى فه‌ڕه‌نسا له هه‌فته‌ى کۆتایى مانگى ئایاردا چونه ناو پاریسه‌وه و ( )25,000بیست و پێنج ه����ه‌زار ک��ۆم��ی��ن��گ�ه‌ری��ان ک��وش��ت .چیدى کۆمین شکستى هێنابوو ،به‌اڵم یاده‌که‌ى له ناو هه‌موو تێکۆشانه و شۆڕشه‌کانى دوات��ردا زیندوو راگیرا و ره‌هه‌نده‌کانیشى ئه‌زموونه‌کانى رزگارى ده‌ستنیشان کرد. گرنگى راسته‌قینه‌ى کۆمینى پاریس ل �ه س��ی��اس�ه‌ت چ���االک ی��اخ��ود ل �ه ب���واره ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی��ی�ه‌ک�هی��دا ن��ه‌ب��وو .م��ارک��س ئ�ه‌م�هى ب�ه نهێنى راسته‌قینه‌ى کۆمین بینی” .کۆمین ،له بناخه‌دا حکومه‌تى چینى کرێکار بوو ،شێوه‌ى سیاسى ئه‌نجام
هاوشێوه‌ى مانوێڵێک خزمه‌تى به روخاندنى ئه‌و بناخه ئابوورییانه بکردایه ،که له سه‌ر سه‌رده‌سته‌بوونى چین و توێژه‌کان بناخه‌ى سه‌ندووه .ته‌نیا جارێک ره‌نج رزگارى ببێ، هه‌موو مرۆڤێک ده‌بێته کرێکارێک و ره‌نجى به‌رهه‌مهێنه‌ریش وهک چۆنایه‌تیه‌کى چ��ی��ن ن��ام��ێ��ن��ێ��ت �هوه .م��ارک��س کۆمینى ب�ه چۆنایه‌تى “ش��ێ��وهى کۆتاییهاتووی” رزگارى چینى کرێکار و هه‌روه‌ها هه‌موو چه‌وسێنراواکانى تر ئ��ام��اژه‌ى پێکردبوو، ب�ه‌م شێوه‌یه‌ش ،پیشانى دهدا ک �ه‌وا ئ�ه‌وه‌ى لێره‌دایه ته‌نیا “فیکرێکى ب��اش” یاخود بانگه‌شه‌یه‌کى ئیتۆپیکى نییه .مارکس کۆى پره‌نسیپه‌کانى زیاتر له واقیع و رێڕه‌وى راسته‌قینه‌ى مێژووه‌وه وه‌رده‌گرت .به‌م هۆیه‌وه له شۆڕشه‌کانى سه‌ده‌ى ( )20بیسته‌مدا و هه‌موو جارێک له نموونه‌ى کۆمیندا شورا پێک ده‌هاتن .ئه‌مه بۆ ئهوه ناگه‌ڕێته‌وه که له به‌رنامه‌ى پارته کۆمۆنیستییه‌کاندا ن��وس��راوه ،ه�ه‌ر که به‌رنامه‌کانى دهوڵ �ه‌ت شکستى ده‌هێنا ،یاخود کاتێ به ئاشکرا پێچه‌وانه‌ى ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ک��ان��ى ج�ه‌م��اوه‌ر ده‌بوونه‌وه ،جۆره‌کانى رێکخستنى گه‌وهه‌رى گرێدراو به دیموکراسى زه‌مینه‌یى به‌هۆى پێویستییه‌وه ل �ه ت��ێ��ک��ۆش��ان��ى ک��رده‌ی��ی��دا جێبه‌جێ ده‌کرا. ک���ات���ێ چ������ارى “چ������ار ـ����ـ ن��اون��ی��ش��ان��ى ئیمپراتۆریه‌ته‌کانى رووسیایه” ئۆتۆکراتى روس����ى ـ ل��ه دواى شکستى روس��ی��ا له جه‌نگى به‌رامبه‌ر به یابان ـ له ()1905 دا گ��ول��ل�هى ب �ه‌س �ه‌ر رێ��پ��ێ��وان��ى ک��رێ��ک��اره برسى و هه‌ژاره‌کاندا باراند ،ته‌ڤگه‌رێکى به‌رفراوانى مانگرتن ده‌ستى پێکرد و ئه‌و شوورایانه‌ى به‌شداربووانى کارگه گه‌وره‌کان پێکیان هێنابوو ،به مه‌به‌ستى هه‌ڵسووڕاندنى کۆردیناسیۆنى “ده‌سته‌ى سه‌رپه‌رشتیاری” دامه‌زران .له سه‌ره‌تادا شووراکان دوائه‌ندازه الوازن ،ته‌ڤگه‌ره سیاسه‌تییه رێکخراوه‌کانى ناو شووراکان ئاڵۆزیان بووه و له‌گه‌ڵ یه‌ک نه‌یانکراوه و هه‌روه‌ها به گومانه‌وه له مه‌ڕ روخاندنى ده‌وڵه‌تى چارییان هه‌ڵده‌سوڕان. به‌م شێوه‌یه ئه‌م راهێنانه گشتییه‌ى شۆڕشى
روس ب��ه رووخ���ان���ى ش���وراک���ان ک��ۆت��ای��ى هات( ،لیۆ ترۆزکی) الوى شۆڕشگێڕ و سه‌رۆکى شوراى کرێکارانى پیترسبۆرگ وهک هه‌موو چاالکانى ش��ورا ده‌ستگیر کرا .له سه‌روبه‌ندى جه‌نگى جیهانى یه‌که‌م له ئادارى ()1917دا ،کاتێ کرێکاران له به‌رامبه‌ر دۆخى برسێتى راپه‌ڕین و ده‌ستیان به مانگرتنه‌که‌ش کرد ،سه‌رله‌نوێ شوراى کرێکار و سه‌رباز پێک هێنرایه‌وه .هه‌رچه‌نده چ��ار س �ه‌راوب��ن ک��راب��وو ،ب �ه‌اڵم ب���ورژواز و پارته سۆسیال دیموکراته‌کان که به‌شى زۆرینه بوون له شوراکاندا ،حکومه‌تێکى کاتیان شانبه‌شانى ش��ورا دام�ه‌زران��دب��وو. ئه‌م پارتییانه الیه‌نگرى درێ��ژه‌دان به شه‌ڕ بوون .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌یانویست شوراکان وهک دیمه‌نێکى کاتى لێک بده‌نه‌وه ،که پێویسته تا ده‌رفه‌ت هه‌بێت به به‌رژه‌وه‌ندى په‌رله‌مانى بۆرژوایى ئاساییدا بگۆڕدرێت، کۆمۆنیسته‌کانى بۆلشێڤیک که که‌مینه بوون له پێکهێنه‌رانى شورادا ،تاکه‌گرووپ ب��وو ک�ه دروش��م��ى “ه �ه‌م��وو ده‌سه‌اڵتێک بۆ شوراکان”یان ده‌پاراست .لینین که له سویسراوه گهڕایهوه بۆ روسیاى شۆڕشگێڕ، له نیسانى ( )1917تێزه‌کانى (نیسان)ى نووسى که پرۆگرامێک بوو بۆلشێڤیکه‌کان له شوراکاندا بیپارێزن .لینین به شێوه‌یه‌کى ناڕێکه‌وتانه ،پهیوهندى به کۆمینى پاریسه‌وه به‌ست؛ “ن �ه‌ک کۆمارێکى په‌رله‌مانی، گ���ه‌ڕان���ه‌وه‌ى ک��رێ��ک��اره ئ �ه‌ن��دام �ه‌ک��ان له ش��وراک��ان �هوه ب��ۆ ئ �ه‌م �ه ،هه‌نگاوێکه بۆ دواوه .ب�ه پێچه‌وانه‌وه ل�ه ه�ه‌م��وو واڵت��دا البردنى شوراکانى کرێکاره‌کان ،شوراکانى ئ �ه‌ن��دام��ان��ى ک��رێ��ک��اران��ى ک��ش��ت��وک��اڵ و دێهاتییه‌کان ،پۆلیس ،سوپا .موچه‌یه‌کى ئاسایى کرێکارێکى لێزان بۆ هه‌ر یه‌کێک ل �ه و ک��ارم �ه‌ن��دان �هى ک �ه ب �ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن هاتونه‌ته سه‌ر ئه‌رک و هه‌ر کات ده‌توانرێ الببرێن”. لینین ئه‌م داوا دیموکراتییانه‌ى شانبه‌شانى ب�ه نه‌ته‌وه‌ییکردنى ه�ه‌م��وو خاکى واڵت له‌گه‌ڵ داوا ئابوورییه‌کانى “کرێکاره‌کانى کشتوکاڵ له ژێر کۆنترۆڵى شوراکاندا، ت��وان��دن �ه‌وه‌ى بانکه‌کان ل�ه نێو بانکێکى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ی���دا ک���ه ل���ه ژێ����ر ک��ۆن��ت��رۆڵ��ى ش���وراى نوێنه‌رانى ک��رێ��ک��اردا و ه�ه‌روه‌ه��ا به‌رهه‌مهێنانى کۆمه‌اڵیه‌تى و کۆنترۆڵى باڵوکردنه‌وه‌ى به‌رهه‌مه‌کان له ژێر ئه‌رکى ش��وراى نوێنه‌رانى کرێکاراندا” .له ساڵى ()1917دا پ��ارت �ه ب�����ۆرژواز و سۆسیال دیموکراته‌کان ،به‌هۆى ئ �ه‌وه‌ى له جیاتى جێبه‌جێکردنى داوا به په‌له‌کانى “ن��ان و خاک و سه‌رکه‌وتن”ى گه‌له‌که‌یان ،شه‌ڕ و شۆڕیان کوێر کردهوه و ده‌ستکه‌وته‌کانى ت���ا ئ���هو س����ه‌رده‌م����هى ش��ۆڕش��ی��ان خسته مه‌ترسییه‌وه .ه��اوک��ارى و پشتگیرى بۆ بۆلشێڤیکه‌کان رۆژ به رۆژ زیادى کرد. سه‌رده‌مى دوو ده‌سه‌اڵتدارى بوو .ده‌وڵه‌تى بۆرژوا ،شانبه‌شانى حکومه‌ته کاتییه‌که‌ى درێژه‌ى به هه‌بوونى خۆى دهدا و تا ده‌چوو ته‌کبیره پڕگوشارییه‌کانى له به‌رامبه‌ر گ �ه‌ل و کرێکاران و دێهاتییه‌کان زیاتر ده‌کرد ،به‌اڵم له هه‌مان کاتدا شوراکانیش هه‌بوون که وهک ئه‌ڵته‌رناتیڤ “جێگره‌وه” ب��وون .کاتێک بۆلشه‌ڤیکه‌کان له الیه‌ن س����ه‌رۆک وه‌زی����رى س��ۆس��ی��ال دی��م��وک��رات “ک��ری��ن��ێ��س��ک��ی” ه���اوک���ارى و پشتگیرى لێکرا و ل�ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر خ��واس��ت و هه‌وڵى ئه‌نجامدانى کوده‌تاى جه‌نه‌ڕاڵى پاشڤه‌ڕۆ “کۆرنیکلۆو” و له ریزى پێشه‌وه‌ى به‌ره‌ى به‌رخۆداندا جێیان گرت ،له ناو کرێکاران، سه‌ربازان و دێهاتیاندا په‌یوه‌ستداربوونێکى گرنگ و به‌رفراوانییان ک��ۆک��ردهوه ،که له هه‌ڵبژاردنى دوات��رى نوێنه‌رانى شورادا، ل �ه گ �ه‌ڵ باسکى چ�ه‌پ��ى شۆڕشگێڕانى دێهاتى سۆسیال توانیان زۆرینه پێکبێنن، بۆلشه‌ڤیکه‌کان دواى به‌ده‌ستهێنانى زۆرینه له شوراکاندا بۆ روخاندنى حکومه‌تى کاتى و بۆ ئه‌وه‌ى هه‌موو ده‌سه‌اڵته‌کان بکه‌وێته ده‌س���ت ش���وراک���ان���هوه ب���ڕی���ارى راپ �ه‌ڕی��ن��ى چ�ه‌ک��داری��ی��ان��دا ،ب �ه ش��ۆڕش��ى ئۆکتۆبه‌ر کۆتایى به دوو ده‌سه‌اڵتیى هێنرا و روسیا بوو به کۆمارى شوراکان .شوراى نوێنه‌رانى گه‌ل که له الیه‌ن لینینه‌وه بهڕێوه ده‌برا و له الیه‌ن هه‌موو شوراکانى واڵته‌وه پشتگیرى لێ ده‌کرا کۆمه‌ڵێک به‌رنامه‌ى دیموکراتى و کۆمه‌اڵیه‌تى ب���ه‌دواى یه‌کدا جێبه‌جێ کرد ،به‌م شێوه‌ش راسته‌وخۆ دانیشتنه‌کان بۆ ئاشتى ده‌ستى پێکرد ،زه‌وییه گه‌وره‌کانى ده‌ست خاوه‌ن زه‌وییه‌کان وه‌رگیران و به‌سه‌ر دێهاتییه بێ‌زه‌وییه‌کاندا ب�ڵاو ک��رای�هوه، بانکه‌کان به ده‌وڵه‌تى کران و کۆنترۆڵى پ��ی��ش�ه‌س��ازی��ش خ��رای �ه ده‌س���ت ش��وراک��ان��ى کرێکارانه‌وه.
هه‌مه‌ڕه‌نگ
www.chatrpress.com
له ح��زب و ح��زب له حکومه‌تدا و بونى ده‌ی��ان قه‌یران و گێژاوى قوڵى ژیان له‌م ههرێمه و ل ه به‌رامبه‌ریشدا بوونى سێ هیزى گ�ه‌وره‌ى ته‌واو ناکۆک له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتدا ،هه‌روه‌ها مانه‌وه‌ى ت�ه‌م و م��ژى رووداوه‌ک��ان��ى ()17ی شوبات له م �هی��دان �ه‌ک �هدا و ک��اری��گ �ه‌رى ئ��اڵ��ۆزی��ی�ه‌ک��ان��ى بادینان ،ئه‌مه سه‌ره‌ڕاى کێشه چاره‌نه‌کراوه‌کانی ه �ه‌رێ��م و ب��ه‌غ��داد و ل �ه ه �ه‌م��وش��ى گرنگتر، نه‌بوونى ویستى چاکسازى و گۆرانکارى له فه‌رمانڕه‌واییدا ئه‌مانه هه‌مووى کابینه‌یه‌کى ئیفلیج و ت �ه‌واو ناکارا به‌رهه‌م ده‌هێنێت .به‌م پێیه‌ش نه‌ک کێشه‌کان چاره‌سه‌ر نابن ،به‌ڵکو قوڵتریش ده‌ب��ن .بۆیه پێم وای�ه گۆڕینى دهم و چاوه‌کان هیچ سودێکیان نیه به بێ گۆڕینى سیستمى حوکمڕانى واڵت .پێویسته ماشینى داڕزاوى حکومڕانى له‌به‌ر یه‌ک هه‌ڵوه‌شێنرێته‌وه به چاکترین ته‌کنیکى سه‌رده‌م بونیات بنرێته‌وه، دواتر شۆفێرێکى بلیمه‌ت و خاوه‌ن ئیراده جڵه‌وى بگرێت.
س��ۆزان تاهیر ،فه‌رمانبه‌ر: به بڕواى من کابینه‌ى نوێى ح��ک��وم �ه‌ت ک��ه نێچیرڤان ب���ارزان���ى پ��ێ��ک��ى ده‌ه��ێ��ن��ێ��ت ن���ات���وان���ێ���ت ح��ک��وم�ه‌ت��ێ��ک��ى ب��اش و ک��ارا بێت .چونکه نێچیرڤان که‌سێکى تازه نیه له ساحه‌که‌دا و چه‌ندین جار پۆستى جیاجیاى وهرگرتوه چ له سه‌رده‌مى دووئیداره‌ییدا یاخود ل �ه دواى ی �ه‌ک��گ��رت��ن �ه‌وه‌ی��ان��دا ،ب���ه‌اڵم ل �ه هیچ کاتێکدا جێگاى ره‌زامه‌ندى هاواڵتیان نهبووه. چونکه زیاتر وهک سه‌رۆکى حزبێک کارى کردهوه نه‌ک سه‌رۆکى حکومه‌تێک .هه‌روه‌ها کاره‌کانى له کابینه‌ى پێنجه‌مدا شاهیدى ئه‌و راستیه‌ن .بۆیه پێم وای �ه کابینه‌ى حه‌وته‌م به ب��ارودۆخ��ێ��ک��ى دژوار و ئ��اڵ��ۆزدا تێده په‌ڕێت. چونکه له پارساڵدا وات�ه له کابینه‌ى پێشودا ب �ه ده‌ی���ان ه��اواڵت��ى ک����وژراون و ب �ه سه‌دانیش بریندار ک��ران و به‌شێکى زۆر ل�ه رۆشنبیران و خوێندکارانى زانکۆ له حکومه‌ت ره‌نجان و سوتاندنى چه‌ند باره‌گایه‌کى حزبى له ناوچه س����������ه‌روه‌ت س�����ه‌رک�����ه‌وت، جیاوازه‌کانى هه‌رێمدا و بێ‌هه‌ڵوێستى حکومه‌ت خ��وێ��ن��دک��ارى زان���ک���ۆ :پێم تا راده‌یه‌ک له به‌رامبه‌ر ئه‌و رووداوانه‌دا له‌گه‌ڵ وایه کابینه‌ى نوێ ده‌توانێ خ��ۆی هێنا .بۆیه هاواڵتیانی ب�ه گشتى له جیاوازتر بێت ل�ه‌وان��ى تر و حکومه‌ت زویر کرد ،ئه‌و کێشانه‌ش هه‌ر وهک خزمه‌ت بکات .ئه‌ویش به خۆى ماونه‌ته‌وه و ته‌نانه‌ت تاوانبارانیش راده‌ستى پشت‌به‌ستن به‌و بارودۆخه‌ى دادگا نه‌کراون. ئێستاى هه‌رێمى کوردستانى تێکه‌وتووه‌و و ئه‌و ملمالنێیه سیاسیه‌ى که له نێوان هه‌ر دوو حزبى ف��ری��اد ج��وم��ع �ه ،ه��اواڵت��ى :ده‌س �ه‌اڵت��دای �ه .ئه‌مه‌ش له پێناو ئ �هوه نیه که ب �ه‌ڕاى من نه‌بونى ئیراده‌ى خزمه‌ت بکه‌ن به‌ڵکو کار له‌سه‌ر ئ�هوه ده‌که‌ن بڕیار و بااڵده‌ستى بنه‌ماڵه ک �ه س�ه‌رن��ج��ى ه��اواڵت��ی��ان��ى ئ��ه‌م واڵت���ه ب �ه الى
پرسی چه‌تر پرسی چه‌تر ،پانتاییه‌ک ه (چه‌تر) بۆ گوزارشتکردنی رای ئێوه‌ی هاواڵتی ره‌خساندوو‌ه تا ئازادانه لێرهوه هه‌ر هه‌فت ه و ل ه سه‌ر پرسێکی گه‌رم بۆچوونی خۆتان بخه‌نه‌ڕوو.
››
پرسی ئه‌مجاره‌ی
ساڵی دووهم ژماره 93 دوو شه‌م ه 2012/2/20ـ ()1ی ره‌شه‌مێی 2711
چه‌تر:
بوچونت سه‌باره‌ی به کابینه‌ی حه‌وته‌م و ئاینده‌ی حکومه‌ت چیه؟
هێلکه له نه‌خۆشى چاو ده‌مانپارێزێت ئاماده‌کار
خۆیاندا رابکێشن به‌وه‌ى که دکتور به‌رهه‌م له ماوه‌ى دوو ساڵى ته‌مه‌نى حکومڕانیدا به‌هۆى رێگرى بێت یان بوونى گه‌نده‌ڵى زۆر ،نه‌یتوانى به پێى پێویست خزمه‌ت به خه‌ڵکى بکات ،له کاتێکدا خه‌ڵکى کوردستان چاوه‌ڕێى ئه‌وپه‌ڕى خزمه‌تگوزارى بوون له چوارچێوه‌ى ئه‌و به‌ڵێنانه‌ى که پێشتر درابوون به خه‌ڵکى.
19
هه‌ردى ئیبراهیم ،خوێندکارى زانکۆ :بێگومان کابینه‌ى ن���وێ ن��ات��وان��ێ ئ���هو کێشه ه�ه‌ڵ��پ�ه‌س��ێ��ردراوان�ه چ��اره‌س�ه‌ر بکات .چونکه ئیراده‌یه‌کى حه‌قیقى نیه بۆ ئه‌نجامدانى چاکسازى و گۆڕانکارى .کابینه‌ى حه‌وته‌مى حکومه‌تى هه‌رێم کابینه‌یه‌که بۆ درێ��ژه‌دان به گه‌نده‌ڵى و به هه‌مان ئه‌و ره‌وت�ه فاشیله‌ى که بووه درێژه‌ى ده‌بێت .بۆیه چاوه‌ڕێى چاکسازى و گۆڕانکارى ناکرێت .ئه‌گه‌ر جوانترین دیارى له الیه‌ن گه‌له‌وه پێشکه‌ش به‌م کابینه نوێیه بکرێت ئ�ه‌وه‌ی�ه که ه�ه‌م��وان بڵێن «ب��ڕوخ��ێ ده‌سه‌اڵتى بنه‌ماڵه«.
غ�����ه‌م�����ب�����ار ج�������ه‌ب�������ارى، رۆژنامه‌نوس :به بۆچونی م���ن ئ���ه‌م���ج���اره ک��اب��ی��ن �هى ح�����ه‌وت�����ه‌م ت����ا راده‌ی�������ه‌ک ده‌توانێ له کابینه‌ى پێشوتر ب��اش��ت��ر ب��ێ��ت .چ��ون��ک �ه له ئێستادا هاونیشتمانیانى کوردستان رۆشنبیرترن و کابینه‌ى پێشوتریش ل �ه الى ه��اواڵت��ی��ان و گ�����ه‌رم�����ی�����ان م����ح����ه‌م����ه‌د، سیاسییه‌کان و به تایبه‌ت پارتى ئاشکرا بوو خوێندکارى زانکۆ :هیوایه‌ک که هاواڵتیان لێى رازى نه‌بوون .بۆیه ئهمجاره ده‌ب���ی���ن���م ب����ۆ ب �ه‌دی��ه��ێ��ن��ان��ى پارتى خۆى ئه‌بده‌یت ده‌ک��ات�هوه و هه‌وڵى جدى چ���اک���س���ازى و ی �ه‌ک��س��ان��ى دهدات بۆ دووباره‌نه‌بونه‌وه‌ى رووداوه‌کانى کابینه‌ى ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ى .ه���ه‌ر چ�ه‌ن��ده پێشوو .هه‌روه‌ها کابینه‌ى نوێ ناتوانێ کێشه ئ�ه‌م کابینه‌یه‌ى حکومه‌تیش ه�ه‌ڵ��پ�ه‌س��ێ��ردراوه‌ک��ان��ى ن��ێ��وان ه �ه‌رێ��م و ب�ه‌غ��داد کابینه‌یه‌کى حزبییه و له‌سه‌ر بنه‌ماى په‌نجا به‌په‌نجا چاره‌سه‌ر بکات .چونکه ئه‌و کێشه‌یه ره‌گێکى له الی �ه‌ن ه�ه‌ر دوو حزبى گ �ه‌وره‌ى ده‌س �ه‌اڵت��داره‌وه درێژى ههیه له کایه‌ى سیاسى عێراقدا .له‌به‌ر پێک هێنراوه و پێشوه‌خت هه‌موو شتێک بڕاوه‌ته‌وه، ئه‌مه‌ش ناتوانێ بنه‌بڕى بکات .ره‌نگه هه‌وڵ ب �ه‌اڵم پێویسته به چ��اوى ه��ی��واوه لێى بڕوانین و ب��درێ��ت ،ب �ه‌اڵم تا مالیکى حکومه‌تى به‌غداد نابێت هه‌رگیز له شتێک بێ‌ئومێد بین که هێشتا هه‌ڵبسوڕێنێت ئه‌وا کورد ناتوانێت فشار بخاته نه‌مانبینیوه و به خزمه‌تى نه‌گه‌یشتووین .پێم وابێت س���ه‌ر ئ���هو ح��ک��وم �ه‌ت �ه .ب��ۆی �ه ب �ه ه��ی��وای��ن ئ�ه‌م تا راده‌یه‌ک ده‌توانێ چاره‌سه‌رى کێشه‌کان بکات حکومه‌ته سیاسییه‌کانى عێراق کۆ بکاته‌وه و گه‌ر حزبى ده‌سه‌اڵتدار نه‌بێته کاره‌کته‌رى سه‌ره‌کى له کوردستان و هه‌ر لێره‌شدا ده‌وڵه‌تى کوردى حکومه‌ت و له برى حکومه‌ت حزب ره‌فتار نه‌کات. دابمه‌زرێت. ئاماده‌کار :رزگار بابان
ل ه زانکۆى شاهانه‌و ه بۆ ژنى سه‌رۆکێکى دیکتاتۆر له ئه‌ڵمانییه‌وه
سۆزان عومه‌ر
ئاشتى ئه‌حمه‌د هێلک ه ب ه خۆراکێکى ته‌واو داده‌نرێت. چونک ه بڕێکى ته‌واوى ل ه پرۆتین، چه‌ورى ،ڤیتامینه‌کان ،خوێیه‌کان، کاربۆهیدرات ،هۆرمۆنه‌کان، کاربۆنات‌و ئاسنى تێدای هو به‌خواردنى دوو هێلک ه ل ه به‌یانیاندا پێویستى ته‌واوى پرۆتین‌و ڤیتامینه‌کان دابین ده‌کرێت .چه‌ندین سوودى گرنگى هه‌ی ه لهوانه:
هێلکه ب��ه‌س��ووده ب��ۆ ئ �ه‌وان �هى .1 دووچارى نه‌خۆشى سیل‌و شه‌کره‌‌و الوازى بوون .هه‌روه‌ها به‌سووده بۆ ژنى دووگیان و مناڵ‌و ئه‌وانه‌ى نه‌خۆشى که‌مخوێنى‌و الوازى فیکر‌و دارمانى ده‌روونى بوون. باشترین چه‌شنى پرۆتینه له دواى پرۆتینى هێلکه ل �ه‌گ �ه‌ڵ س���هه���ۆڵ‌و ئ���اوى لیمۆ کانى به‌هۆى بوونى کارۆتینۆیده .2 و شلیک ،پاشان بدرێت له دهم و چاو شیرى دایک. �دا، � �ای � �ی � ت لیوتین و �ن � �ی � �س � �زان � �ک � زای ک وه به‌هۆى بوونى ڤیتامینی ( )Dبۆ م��اوه‌ى چاره‌کێک بهێڵرێته‌وه پاشان .5 و ��ات � ک ه د �او � چ �ى � �ت � دروس ه � ل �ارى � �زگ � �ارێ پ� تیایدا یارمه‌تى گه‌شه و دروستى ئێسک بشۆرێت. ب��ۆ پێستى ئاسایى زه‌ردێ��ن �هى مرۆڤ ل ه شه‌وکوێرى ده‌پارێزێت .هێلکه و ددانه‌کان دهدات .هه‌روه‌ها به‌کار دێت بۆ .8 دژه م��ی��ک��رۆب��ى ت��ێ��دای �ه ک���ه ت �ه‌ن��ه��ا له چاره‌سه‌رکردنى هه‌ندێک له کێشه‌کانى هێلکه ل �ه‌گ �ه‌ڵ کرێمى ب��اش��ى روخ��س��ار تێکه‌ڵ ده‌کرێت و ده‌درێت له رووخسار. لیک ،جگه‌ر ،سپڵ و فرمێسکدا ههیه .قژ. له هه‌ندێک حاڵه‌تدا نابێ زۆر ی���ه‌ک ه��ێ��ل��ک�ه ب���رى ( .9 )200 له‌به‌ر ئهوه کاریگه‌رى زۆرى ههیه له‌سه‌ر .6 نه‌خۆشییه‌کانى چاو‌و گوێ‌و قورگ. میلیگرام کۆلیسترۆلى تێدایه و هه‌ر بخورێت؛ وهک ئه‌وانه‌ى تووشى ره‌قبوونى ه ک م����ادده‌ى کۆلینى ت��ێ��دای�ه .3 یه‌کێک له ئێمه رۆژان��ه پێویستمان به خوێنبه‌ره‌کانى دڵ یان مێشک هاتوون، بۆ ه � �ی � �ی � ک ه ر ه � س ��ى � ��ۆراک � خ ��ى � ک ه �� � ی ه ��ادد م� ته‌نها ( )300میلیگرام کۆلیسترۆل یاخود توشى هه‌وکردنى گورچیله ،به‌ردو و مێشک ى ه ش ه گ و �ار � ک تیدانى ه یارم ههیه .بۆیه پێویست ه ئاگادار بین له کاتى ل��م ،کۆلیسترۆل و ته‌مه‌ڵى له فه‌رمانى به‌هێزکردنى یادگه. جگه‌ر هاتوون .هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ى به‌ردى خواردن. و ه ش ه گ بۆ ه گرنگ خۆراکێکى .4 به‌کار دێت بۆ چاره‌سه‌رکردنى زراویان ههیه و ئه‌وانه‌ى تووشى هه‌ستیارى .7 ه هێلک ناو پرۆتینى ه چونک مناڵ. دروستى پێستى چ���ه‌ور ،ئ�ه‌وی��ش ب�ه تێکه‌ڵکردنى ده‌بن به خواردنى هێلکه.
ل ه رۆژى ڤاالنتایندا
دوو خۆشه‌ویست خۆیان ده‌کوژن ل ه ئه‌ڵمانییه‌وه هه‌رێز عومه‌ر به‌هۆى نادڵنیایى و هاوسه‌رگیرى زۆره‌ملێو ه رۆژى سێ شه‌م ه کوروکچێکى الو ل ه به‌نگالدیش ـ هیندیستان کۆتاییان به ژیانى خۆیان هێنا.
به‌پێى راپۆرتى ده‌زگاى پۆلیس کوره‌که ک ه ته‌مه‌نى ( )16ساڵ بووه و به‌رل ه ئه‌نجامدانى ئه‌و کاره براکه‌ى له رێگه‌ى ته‌له‌فۆنه‌وه ئاگادار کردۆتهوه که به‌نیاز‌ه خۆى بکوژێت .هه‌ر بۆیه له‌گه‌ڵ خۆشه‌ویسته‌که‌ى له شارى په‌نگاالنج ده‌ستیان ده‌به‌ستن بهیهکهوه و
خۆیان ده‌ک��وژن .به‌پێی فه‌رمانگه‌ى پۆلیسى ئه‌و شاره ،خێزانى کچه‌که دان ده‌نێن به‌وه‌ى که به‌رل ه دوو مانگ کچه‌که‌یان به زۆر داوه‌ته پیاوێکى تر و ره‌وانه‌ى شارى ده‌هاکیان کردووه. ئ �ه‌م کچ ه ل�ه رۆژى ڤاالنتایندا ب�ه نهێنى ماڵى جێهیشتوو‌ه و ویستویه‌تى سه‌ردانى خۆشه‌ویسته‌که‌ى بکات ،به‌اڵم له ئه‌نجامدا ده‌گه‌ن ه بریارى خۆکوشتن. هیندستان یه‌کێک ه ل��هو واڵت��ان��هى ک � ه کێشه‌ى کۆمه‌اڵیه‌تى تیایدا زۆره و به‌تایبه‌ت کێشه‌ى ژنان و هاوسه‌رگیرى زۆره‌ملێ بۆته هۆى بێبه‌ختى بۆ مرۆڤه‌کان و دروستبونى کێشه‌ى کۆمه‌الیه‌تى گهوره و نااڵندن ب ه ده‌ستییه‌وه. سه‌رچاوهhttp://de.nachrichten.yahoo. :
ونبوون پێناسێکی زانکۆ به ناوی (به‌ناز ره‌حمان ره‌زا) قۆناغی سێیه‌م له به‌شی مێژوی زانکۆی سلێمانی ونبووه .هه‌ر که‌سێک دۆزییه‌و‌ه په‌یوه‌ندی بکات به ژماره ته‌له‌فۆنی)07480179510( :
ئه‌سما ئه‌سه‌د ( )1975له‌دایکبوى شارى ل�ه‌ن��دهن�ه و دای��ک��ى دیپلۆمات‌ه و باوکى پزیشکى جه‌راحى دڵ�ه .ئه‌و کچه‌شۆخه‌ى ک �ه خ��وێ��ن��دک��ارى خوێندنگه‌ى نمونه‌یى ک��چ��ان��ى ش���ارى ل��ه‌ن��دهن ب���وو ،پ��اش��ان له زانکۆى شاهانه‌ى به‌ریتانیا وهک باشترین بردووه بۆ دایه‌نگ‌ه و خوێندنگه .به که‌سێکى خوێندکارى به‌شى پرۆگرامه‌ر و ئه‌ده‌بیات و روخ����ۆش و خ��اک��ى خ���ۆى ن��ی��ش��ان داوه. وێژه‌ى فه‌ڕه‌نسى هه‌وروه‌ها وهک خوێندکار خۆشحاڵ بووه به بانگهێشتکردنى دۆست له زانکۆى هاروارد په‌سه‌ند کرا .ئه‌م کچه و هاورێ و زیافه‌تى کردنیان به شێوازێک که بووبوو‌ه جێگه‌ى سه‌رنج له خوێندنگه و که ئه‌وپه‌ڕى ساکارى دهرخستووه .زۆرینه‌ى کۆلێژ و شوێنى کاره‌که‌ى وهک به‌ڕێوه‌به‌رى زیافه‌تاکانى له قاوه‌خان‌ه کۆنه‌کانى شارى بانکی بانکێکى ئه‌ڵمانى له له‌نده‌ن ،به‌اڵم دیمه‌شق ئه‌نجام دا .ب���ه‌اڵم ده‌س���ه‌اڵت و ئێستا ئ��ام��اده‌ی �ه ه��اوک��ارى و پشتگیرى خولیابونى له‌سه‌رى پێچه‌وانه‌که‌ى نیشان دیکتاتۆرترین دیکتاتۆرى رۆژه �ه‌اڵت��ى دهدات. نزیکه‌ى ده مانگه س�ه‌دان ه�ه‌زار هاواڵتى ناوه‌ڕاست بکات. ئه‌سما ئه‌سه‌د ساڵى ( )2000له کاتێکدا س��وری��ا رژاون���ه‌ت���ه س���ه‌ر ش �ه‌ق��ام �ه‌ک��ان و کورسى خوێندنى له‌زانکۆى هاروه‌رد وه‌رگرت خۆپیشاندان دژى رژێمى هاوسه‌ره‌که‌ى ئه‌سما له‌و کاته‌دا بوو که به‌شار ئه‌سه‌دی ناسى .ئه‌نجام ده‌ده‌ن .تا ئێستا ( )7000هاواڵتى له‌و رۆژهوه ده‌ستبه‌ردارى به‌رزکردنه‌وه‌ى پله مه‌ده‌نى کوژراون و له ناویاندا ()400یان و پایه‌ى که‌سى خۆى بوو له روى خوێندنه‌وه .منداڵن .به تایبه‌ت له شارى هومس شارى له هه‌مان ساڵدا ژیانى هاوسه‌رگیرى له‌گه‌ڵ باوباپیرانى ئه‌سما شارى سونه‌مه‌زهه‌به‌کان ئه‌سه‌دا پێک هێنا و ئێستا خاوه‌نى سێ که ئێستا بۆته ق �ه‌اڵى ب �ه‌رزى راپه‌ڕینى جه‌ماوه‌رى؛ ئه‌و شاره‌ى که رژێمى به‌عسى منداڵه لێی. ئه‌سما له ره‌فتاره‌کانیدا خۆى زۆر ساد‌ه و سوریا زۆر سیستماتیک کوشتارى تیادا ساکر نیشان داوه .ته‌نانه‌ت خۆى منداڵه‌کانى ئه‌نجام دهدات .سۆزى ئه‌م ژنه بۆ گه‌له‌که‌ى
و ب��ۆ ئ��ای��ن��دهى الوان���ى واڵت �ه‌ک �هی ،بۆته هاوکاریکردنى بکوژانیان. ئه‌سما له م���اوه‌ى ده مانگی راپ �ه‌ڕی��ن و خۆپیشاندانه‌کاندا ته‌نها یه‌کجار و له‌گه‌ڵ منداڵه‌کانیدا به‌رل‌ه چ��وار ههفته له‌گه‌ڵ ئه‌سه‌دى هاوسه‌رى به زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌که‌و‌ه له‌ناو پیاوانى پارێزه‌رى ئه‌سه‌د چه‌ند خوله‌کێک خ���ۆى ن��ی��ش��ان دا .ب �ه پ��ێ��ى ه�ه‌واڵ�ه‌ک��ان��ى ئۆپۆزسیۆن ه�ه‌م��ان رۆژ ئه‌سما ئه‌سه‌د له‌گه‌ڵ دایکى و منداڵه‌کانى به هاوکارى و پاراستنى له الیه‌ن کۆنفۆییه‌کان و پیاوانى ئاسایش و ئیستیخباراته‌و‌ه به وریایى و له میحنه‌تدا ره‌وانه‌ى فرۆکه‌خان‌ه کراوه و له سوریا هه‌ڵهاتووه .ه�ه‌رل�هو ک��ات�هوه ته‌نها به ی �ه‌ک ئیمه‌یل بۆ رۆژن��ام �هى تایمزى به‌ریتانى ت��ی��ادا دووپ��ات��ى ده‌ک���ات���هوه که سهرۆک ئه‌سه‌د سه‌رۆکى هه‌موو سوریایه ن�ه‌ک ته‌نها به‌شێکى .ه�ه‌روه‌ه��ا ئاماده‌ى هاوکاریکردنى هاوسه‌ره‌که‌یه‌تى له‌و رۆڵه‌ى ده‌یبینێت به‌رامبه‌ر گه‌له‌که‌ی.
ونبوون
پێناسێکی زانکۆ به ناوی (باکور قادر ئه‌حمه‌د) ونبووه له به‌شی جوگرافیا ،کۆلێژی زانست‌ه مرۆڤایه‌تیه‌کانی زانکۆی سلێمانی .هه‌ر که‌سێک دۆزییه‌و‌ه په‌یوه‌ندی بکات به ژماره ته‌له‌فۆنی)07480179510( :
کاریکاتێری ههفته
په‌رله‌مانتارى به‌ندکراوی (:)BDP ژماره‌ی متمان ه خاوه‌ن ئیمتیاز سه‌رنوسه‌ر دیزاین باڵوکردنه‌وه راوێژکاری یاسایی ناونیشان
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
ئه‌وه‌ى ل ه ده‌ستم بێت
212 که‌مال حه‌سه‌ن حه‌مه ره‌زا شۆڕش مسته‌فا گروپی دییه کۆمپانیای نێوه‌ند سیروان ئه‌حمه‌د حامد سلێمانی گه‌ڕه‌کی عه‌لی ناجی 07480179510 07710299753
Be ciyawaziyekanewe le jêr Çetir da kodebînewe
به‌خشینى جه‌سته‌مه ل ه پێناوى ئازادی نه‌ته‌وه‌که‌م
cetir2010@gmail.com cetir2010@yahoo.com
WWW.Chatrpress.com
1ی ره‌شه‌مێی
ل7
No: (93) Mo.20/2/2012-
ریکالم
کارگه‌ی دارتاشی یادگار
فه‌یسبوک بوو یان حه‌قیقه‌ت!؟
بۆ دروستکردنی سێتی که‌وانته‌ر ه دیزاینی ئه‌وروپی ب
سلێمانی ،نزیک فولک ه سه‌وزه‌که ،شاڕێی زانکۆی سلێمانی ،کارگه‌ی دارتاشی یادگار
07701523145 07501148184
پێشانگای یادگار بۆ بازرگانی گشتی هه‌موو پێداویستییه‌کانی ناوماڵ (تورکی، ئه‌ند‌ونزی و چینی) ناونیشان :قه‌نات نزیک فولکه‌ی یه‌کگرتن
07701523145 07702175775 07480112517
ئیمه‌یلyadgar_nwri@yahoo.com : ریکالم
ساڵیادى ()17ى شوبات شۆڕش مسته‌فا ل���ه ه �ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان به تایبه‌تى له سلێمانى و ناوچه‌کانى ده‌وروبه‌رى ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کى گه‌وره‌ى لێکه‌وته‌وه ،ب���ه‌وه‌ى پێش ی��اده‌ک�ه هه‌ڵمه‌تێکى به‌رفراوان هه‌بوو له ()facebook.com و ه �ه‌ن��دێ��ک ل �ه راگ �هی��ان��دن �ه‌ک��ان �هوه ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌گ �ه‌رى س �ه‌ره �ه‌ڵ��دان �ه‌وه‌ى خۆپیشاندان و له الیه‌ن هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانه‌و‌ه به رێکخستن و چاالکى ده‌ستى الیه‌نێک ده‌زان��را ،ههربۆیه بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ى هه‌ر خۆپیشاندانێک سه‌ربازێکى زۆر له شار و شارۆچکه‌کان باڵوکرانه‌وه. وهک بینیمان ی��ادى ()17ى شوبات کرایهوه و شاره‌کان به سه‌رباز ته‌نرابوون ،وهک ئه‌وه‌ى مانۆڕێکى س �ه‌رب��ازى بێت و ئ��ام��اده‌ک��ارى بۆ نمایشى س �ه‌رب��ازى بکرێت ،خۆپیشاندانێکى سه‌ربازى به‌ڕێوه‌چوو .ئه‌وه‌ى که لێره‌دا جێگه‌ى ئاماژهیه ده‌بێت باس لهوه بکه‌ین که کێ براو‌ه بوو له‌و یادکردنه‌وه‌یه‌دا ،ئۆپۆزسیۆنى ناو په‌رله‌مان، یان ده‌سه‌اڵت به زه‌برى هێز ،یان هاواڵتیان .وهک دی��اره ئۆپۆزسیۆن به‌و به‌یاننامه‌یه‌ى که ده‌رى کرد خۆى بێبه‌رى کرد له‌وه‌ى که ئه‌و بیه‌وێت خۆپیشاندان بکات ،ئه‌گه‌ر له ژێ��ره‌وه‌ش کارى بۆکردبێت ،به‌اڵم خاوه‌ندارى نه‌کرد و وهک ()17 ى شوباتى رابردوو نیازى چاوه‌ڕێکردنى هه‌بوو ،تا له کاتى په‌ره‌سه‌ندنى خۆپیشاندانه‌کاندا ئه‌گه‌ر روویدابای‌ه س��وارى شه‌پۆله‌ک‌ه بوایه و جڵه‌وى بگرتای‌ه ده‌ست ،به‌اڵم سه‌رکه‌وتوو نه‌بوو. ده‌سه‌اڵت به زه‌برى هێز نیازى رێگرى هه‌بوو له هه‌ر جۆره گردبوونه‌وه‌یه‌ک و خۆپیشاندان که به هێنانى هێزێکى زۆر بۆ ناو شاره‌کان و خستنه ئینزارى هه‌موو چه‌کداره‌کانى ئه‌و یاده‌ى کرده یادى عه‌سکه‌رتاریه‌ت و خۆى ئاماده کردبوو بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى هه‌ر داخوازییه‌کى ره‌وا و ماف و ئازادییه‌ک ،به پاساوى ئه‌وه‌ى که بارودۆخه‌که له‌بار نییه یان مه‌به‌ستى حزبى له پشتهوهیه یان ده‌ستى ده‌ره‌کى دێته پشتیه‌و‌ه بۆ له‌ناوبردنى ئه‌و نیمچ‌ه سه‌ربه‌خۆییه‌ى له‌م ههرێمه ههیه یان... هتد ،که چه‌ند پاساوێکى زۆر بێ بنه‌ما و پوچن، چونکه ئه‌و هۆیه‌ى که خۆپیشاندانى دروستکرد به وته‌ى هه‌رکه‌س و خۆشیان داواکارییه‌کى راوا بوون ،که ته‌نها یه‌ک هه‌نگاوى چاکسازییان نه‌نا بۆ ئه‌گه‌رى دوباره‌نه‌بوونه‌وه‌ى خۆپیشاندان، که به راى خۆى سه‌رکه‌وتوو بووه و توانیویه‌تى رێگرى بکات له هه‌ر سه‌رهه‌ڵدانێک. هه‌رچى الیه‌نى سێیه‌میش که خه‌ڵک‌ه به نه‌ترسان له‌و بارودۆخه‌ى که حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌کان دروستیان کردوه و ده‌ریانخست که خۆیان خاوه‌ن ئیراده‌ى خۆیانن و له هه‌ر کاتێک زیاتر خه‌ڵک له‌سه‌ر شه‌قامه‌کاندا کۆبوونه‌و‌ه و ئهوه خۆى له خۆیدا مه‌به‌سته‌که‌ى گه‌یاند ،که ده‌سه‌اڵت مه‌به‌ستمان بێت له هیچ شتێک سڵ ناکه‌ینه‌وه ،ناشبن به دارده‌ستى که‌س و باوه‌ڕیان به هێزى جه‌ماوه‌ر ههیه و توانیان له‌و رۆژه‌دا که ئۆپۆزسیۆنیش ته‌واو خۆى له‌و یادکردنه‌وه‌یه‌دا بێبه‌رى کردبوو و پشتى له خه‌ڵک کرد و چاوه‌ڕێى په‌ره‌سه‌ندنى ده‌کرد تا دووباره خۆى له‌په‌نادا سه‌رهه‌ڵبداته‌وه، به‌اڵم خه‌ڵک وه‌اڵمى ئه‌وه‌شیان دایه‌و‌ه که ئه‌گه‌ر ئێوه‌ش نه‌بن ئه‌وا ئێمه هه‌ین و ئهوه ئێمه‌ین که واتا به ئێوه ده‌به‌خشین. ئه‌و دوو فاقیه‌تییه‌ى که ئۆپۆزسیۆن ده‌ستیداوه‌تێ ئهوه الپه‌ڕه‌یه‌کى ره‌شى بۆخۆى تۆمار کردهوه ب���ه‌وه‌ى ،که پێشتریش دواى خۆپیشاندانه‌کان له‌سه‌ر ئ �هو خ��ااڵن�هى که دانیشتنیان له‌گه‌ڵ هێزه ده‌س �ه‌اڵت��داره‌ک��ان ده‌ستپێکردبوو ت��ا ئه‌و جێگه‌ی‌ه گه‌رموگوڕى به خۆیهوه بینى تا بودجه حزبییه‌که‌یان بۆ گهڕایهوه و داخوازییه‌کانى تر هه‌ر له دادپ���ه‌روه‌رى ،س �ه‌روه‌رى یاسا و...هتد. پشتگوێ خران ،یان ده‌توانین بڵێین نه‌رمى نواندن به‌رامبه‌رى هه‌بوو. لێره‌دا ده‌توانین بڵێین که ئه‌و ئاماده‌کاریانه‌ى له‌سه‌ر ت��ۆڕ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانه‌و‌ه بۆى ده‌کرا ئه‌وا ده‌ستى الیه‌نێک یان وه‌همێک نه‌بوو به‌ڵکو ئهوه ناعه‌داله‌ت و ن��ادادپ�ه‌روه‌رى نادیموکراسیه له هه‌رێمه‌که‌ماندا که خه‌ڵک دێنێت‌ه وه‌اڵم و ئه‌و دهسهاڵته عه‌سکه‌ریه‌ش ناتوانێت تا سه‌ر ئه‌و ناعه‌داله‌تى و نادیموکراسیی‌ه بپارێزێت.