Torill Andersen og Ronny Johansen
Med Kaleido fell bitane på plass! • • • •
lese- og skrivebok i eitt skriving frå første dag tydeleg differensiering enkel komponentløysing
Lese- og skrivebok 1B
Kaleido er Cappelen Damms nye norskverk for barnetrinnet. Med Kaleido fører vi vidare vår solide posisjon når det gjeld leseopplæring. Vi legg fortsatt vekt på arbeid med lesestrategiar og metodar som veileda lesing. Men med Kaleido tek vi også med skrivng frå første stund!
Kalido 1 har desse komponentane: • Kaleido Lese- og skrivebok 1A • Kaleido Lese- og skrivebok 1B • Kaleido Les (Småbøker) • Lærarens bok • Digital lærarressurs med tavlebok og tilleggsstoff • Elevnettstad med oppgåver og lesetrening
Lese- og skrivebok 1B
Nynorsk
ISBN 978-82-02-39961-0
www.cdu.no
Nynorsk
Torill Andersen og Ronny Johansen
Lese- og skrivebok 1B Nynorsk
Til dykk heime! No har barnet fått Kaleido 1B. Boka skal brukast på same måten som Kaleido A-boka. Her finst: • Ulike tekstar som skal lesast på ulike måtar. Nokre tekstar er det meininga at barna prøver å lese heilt sjølve, fordi dei skal øve på leseteknikken. Andre tekstar er det meininga at dei skal få hjelp til å lese, fordi dei skal få teksterfaring. • Ulike skriveoppgåver som skal skrivast på ulike måtar. Nokre gonger skal det vere rett skrivne bokstavformer og rett stava ord. Men ofte er det meininga at barna skal få prøve å skrive på den måten dei vil og kan, fordi dei òg skal eksperimentere og utforske skrivinga. Akkurat som då dei fekk eksperimentere og prøve seg fram då dei lærte seg å snakke. Lesetekstane er merkte slik:
Les sjølv Les saman
når tekstane er laga ut frå kva for bokstavar som er gjennomgått, og dei fleste barna vil derfor ha føresetnad for å klare å lese sjølve. når dei fleste barna ikkje har føresetnad for å lese teksten på eiga hand. Då les ein vaksen saman med barnet. Teksten kan også lesast felles i klassen eller i ei gruppe.
Skriv
viser at dette er ei skriveoppgåve.
Fargelegg
viser at her skal barnet teikne eller fargeleggje.
Syng
Læraren deira kan gi meir informasjon om korleis oppgåver skal skrivast, om desse kjem heim som lekse. Læraren kan også fortelje meir om korleis ein kan lese saman med barna, når det trengst støtte. Til slutt: Vi har laga ei bok der barna skal teikne, streke, notere og skrive. Det viktigaste er ikkje alltid at dette skal sjå «pent og prydeleg» ut, men at barna tek i bruk skriftspråket og har så mykje aktivitet knytt til arbeidet med boka, som mogleg. Dette er ei bruksbok, og ønsket vårt er at ho ser ut som nettopp det, når førsteklassingen har jobba seg gjennom henne. Lykke til! Helsing forfattarane 2
BIL, BÅT OG FLY
Innhald 7
Bil, båt OG fly …… side 6 Bokstavar: b k t Ordbilete: her og der
8
PELS OG FJøR …… side 34 Bokstavar: p g j Ordbilete: som
9
kom, skal vi lese! …… side 60
Bokstavar: c q w Ordbilete: dei
10
kom, skal vi leike! …… side 88 Bokstavar: z x Spørjeord: kven og kva
11
snipp, snapp, snute …… side 108
3
Vi g책r i 1. klasse
4
Vi jobbar p책 skulen
5
BIL, BÅT OG FLY
6
Les saman.
Fakta om fly Her er det største passasjer-flyet i verda. Det heiter Airbus A380. Flyet har to etasjar. 800 menneske får plass. Flyet har fire motorar. Halen er 24 meter høg.
Skriv.
Kor høg er halen på flyet?
Kor mange får plass i flyet?
Har du reist med fly?
7
BIL, BÅT OG FLY
2 1
Set strek.
8
1
SEKK BIL, OG BÅTPENNAL OG FLY
Les sjølv.
Bo Brrrr brrrr, seier det. Brann-mann Bo har brann-bil. Han har ein bra brann-bil.
Brann!
Brannbilen er raud. Brannbilen seier Bæ-bu! bæ-bu! bæ bu!
Les saman.
Berit Berit køyrer bussen som går i byen vår. Bussen, som er brun og blå, har gått i mange år. Alle barn i bussen kjem blide frå sitt hus, for Berit bakar bollar og serverer dei med brus. 9
BIL, BÅT OG FLY
Skriv. 1
1 2
10
2
1
1
1
1
1
1
BIL, BĂ…T OG FLY
Skriv og les.
Skriv.
r
a
i
l
n
n a
i n
l
e
Teikn.
B-orda mine
11
BIL, BĂ…T OG FLY
Les saman.
Mange slags bilar Mange bilar har fire hjul. Nokre bilar har tre hjul. Ein trailer er ein stor bil med 18 hjul.
Ein trailer
Mange bilar har fem sete. Nokre bilar har berre to sete. Ein buss er ein stor bil som kan ha 70 sete.
Ein buss i London
12
BIL, BÅT OG FLY
Mange bilar blir laga i Japan. Nokre bilar blir laga i Sverige. Det blei laga bilar i Noreg ein gong.
Bilen Troll
Skriv.
Spørsmål om bilar 1. Kva kan ein bruke ein trailer til?
2. Kor mange etasjar kan ein buss ha?
3. Kva heiter bilen som blei laga i Noreg?
13
BIL, BÅT OG FLY
Les saman.
Sykkel Ein sykkel har mange delar: Setet sit du på.
Pedalane trakkar du med.
Ringeklokka lagar du lyd med.
Styret svingar du sykkelen med.
Kjedet dreg bakhjulet rundt.
Bremsen gjer at du får mindre fart.
14
BIL, BÅT OG FLY
Skriv.
Teikn.
Sykkeldelar Skriv på kva delane på sykkelen heiter.
15
BIL, BÅT OG FLY
1
2
1
2 3
Set strek.
16
BIL, BÅT OG FLY
Les sjølv.
Sykkel Kan du sykle? Kalle kan sykle. Sykkelen til Kalle er fin. Han er knall-fin. Det er ein kross-sykkel. Sykkelen til Kalle kosta 900 kroner.
Les saman.
Kranbil Kristoffer køyrer kranbil og hjelper gjerne til, når stakkars Kevin hamnar i grøfta med sin bil. Kevin krabbar ut og seier – Takk, min gode venn! Så fint at du har kranbil og kan få meg heim igjen.
17
BIL, BÅT OG FLY
Skriv. 1
2
1
2
1
2
2
3
3
1
1
2
2
3
3
1
18
1
1
2
2
3
3
BIL, BĂ…T OG FLY
Skriv k og les.
a
e a
e
u ano sy
el y
eli
y
Skriv.
Leitekryss
Finn orda ku
s
y
k
k
e
l
t
i
a
o
a
k
a
n
o
s
kykeliky
k
y
k
e
l
i
k
y
sy
s
a
e
s
i
l
u
r
kake
sykkel
19
BIL, BĂ…T OG FLY
Les saman.
Til sals Fin og kul leikebil. BlĂĽ og raud og gul. Pris 50 kroner. Til sals Leikefly av tre. Raudt og kvitt og gult. Pris 70 kroner.
Skriv.
Til sals
20
Teikn.
BIL, BĂ…T OG FLY
Skriv.
Teikn.
Til sals
Skriv.
Teikn.
Til sals
21
BIL, BÅT OG FLY
1 2
1 2
Set strek.
22
BIL, BÅT OG FLY
Les sjølv.
Troll Eit troll. To troll. Tre troll. Tre troll på taket. To troll trilla ned. Eit troll var tilbake og drog ingen stad.
Les saman.
Troll Før i tida trudde folk at trolla budde i fjellet. Trolla var store og farlege, men dei var litt dumme. Trolla tolte ikkje lyset frå sola. Trolla sprakk i lyset. 23
BIL, BÅT OG FLY
Skriv. 2
1
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
24
2
1
1
2
BIL, BÅT OG FLY
Skriv t og les.
o i
re
ann roll bå
rak
or
Skriv.
Finn orda
Leitekryss
tog
y
t
t
æ
r
t
o
tann
t
r
a
k
t
o
r
traktor
r
o
n
m
a
g
e
e
l
n
a
p
e
n
k
l
u
t
b
å
t
troll båt
25
BIL, BÅT OG FLY
Les saman.
her
og
der
Er du der? Ja, her er eg. Er du der? Ja, her er eg. Er du der? Ja, her er eg. Er du her? Nei, det er eg ikkje!
Skriv.
Her er – Der er Her er ein bil. Der er ein båt. Her er ein Der er eit 26
BIL, BÅT OG FLY
Les sjølv.
Set strek og skriv.
ku
sol
bil
fly
årer
ufo
27
BIL, BÅT OG FLY
Les saman.
Bygg ein båt
28
1.
Du treng:
2.
Lag kjøl.
3.
Lag dekk.
BIL, BÅT OG FLY
4. Lag framdekk og bakdekk.
5. Set på styrehus.
6. Set på master og baugspyd.
29
BIL, BÅT OG FLY
Les sjølv.
Kåre Kåre kan seie mykje. Han kan seie KY KE LI KY Kåre kan seie KYKELIKY. Kan du?
Les sjølv.
Her bur eg Her bur eg. Der bur mamma. Der bur pappa. Kom til oss, då vel!
30
BIL, BÅT OG FLY
Les saman.
Tone tanntroll Tone bur i tanna. I tanna til Anna. Tone er eit troll. Eit tanntroll. Anna får tunnel i tanna. Anna seier: TA TROLLET!
Les saman.
Kåre kanin Kåre kanin har ei fin-fin kake. Kua Konstanse må stoppe og smake. Katten Karita får også eit stykke. – Venner og kaker, å, for ei lykke! Kåre vil bake ei kake til. – Å ja, seier vennene, ver så snill! 31
BIL, BĂ…T OG FLY
Les saman.
Bilane Bilane har store auger. Dei har gap og tenner, og knurrar. Eg mü passa meg heile tida. Men det er Passopp, hunden min, er likar. Han kan eg klemma og vera god ven med. Oskar Stein Bjørlykke
32
BIL, BÅT OG FLY
33
PELS OG FJØR
34
Les saman.
I dyrebutikken
Prisliste: Padde kr 100 Kanin kr 400 Gullfisk kr 50 Papegøye kr 500 Slange – ikkje til sals
Ver snill mot dyra!
35
PELS OG FJØR 2 1
1
Set strek.
36
PELS OG FJØR
Les sjølv.
Polly Polly pratar, ho kan seie: poli ein, poli to, poli tre, poli fire, poli fem, poli seks, poli sju, poli åtte, poli ni, poli ti – politi
Les saman.
Papegøyen Polly Polly startar alle ord med p. Ho trur at ho pratar perfekt. – Polly pustar pent. – Polly plystrar praktfullt. – Polly passar på Pia. Polly meiner Fia, men det kan ho ikkje seie. 37
PELS OG FJØR
Skriv. 1
38
2
1
2
1
1
1
1
1
1
PELS OG FJØR
Skriv.
Kva heiter papegøyen?
Set strek mellom små og store bokstavar.
s
m r
B
G
b
j a
R
p
A
M
L
P S
g
l
J 39
PELS OG FJĂ˜R
Les saman.
Puse-vers Disse puser som du ser, heter Pinken, Plysj og Per. Ingen mindre puser fins det. Pinken er den aller minste! AndrĂŠ Bjerke
40
PELS OG FJØR
Les saman.
I dyrebutikken Fia og Felix er i dyrebutikken. Fia vil ha eit dyr som har pels. Felix vil ha eit dyr som har fjør.
Skriv.
Teikn.
Kva for dyr kan dei kjøpe?
41
PELS OG FJØR
Les saman.
Dyr Pia elskar hesten sin, Pepar. Ho børstar og steller han kvar dag. Begge liker å dra på ridetur.
Jon er glad i hunden sin, Peik. Han klappar og leikar med han kvar dag. Begge liker å sparke fotball.
Jens liker katten sin, Mjau. Han kosar og leikar med han kvar dag. Begge liker å vere saman.
42
PELS OG FJĂ˜R
Les saman.
Dyret mitt Hunden min er snill. Hunden min er brun. Eg liker ĂĽ leike med hunden min.
Skriv.
Teikn.
Dyret mitt
43
PELS OG FJØR
1
1
Set strek.
44
PELS OG FJØR
Les sjølv.
Gull-gås Gull-gås, gull-gås, legg eit egg. Legg eit egg i gull til meg. Snille, søte, gode deg!
Les saman.
Gåver av gull Tenk å få ei gås med gullegg. Tenk å få ein gris med gullungar, eller ein gepard med gullringar. Eg veit om ei som har både gullungar og gullringar. Det er den gode, greie mora mi. 45
PELS OG FJØR
Skriv.
1
46
1
1
1
1
1
1
1
PELS OG FJØR
Skriv g og les.
ul le
e
ha
e
røn
ma
e
rå
da
ull
Fargelegg med fargar som har g i seg.
47
PELS OG FJØR
Les saman.
Gaupa Gaupa er ein villkatt. Gaupa har flekkar. Gaupa har svarte duskar på øyra. Gaupa har svart halespiss. Gaupa har lange bein. Gaupa jaktar om natta. Gaupa et rein, hjort, sau og fuglar.
48
PELS OG FJØR
Skriv.
Svar på spørsmåla Gaupa et
bær is rein
Gaupa har
pels fjør horn
Kva farge har gaupa?
Kva trur du gaupa gjer om dagen?
Har du sett gaupe nokon gong?
49
PELS OG FJØR
Les saman.
Herman og Olsen Herman får lov til å velje kva for kvalp han vil ha. Men det er ikkje lett. Alle er veldig morosame og søte. Til slutt bestemmer han seg for ein tjukk kvalp med raggete pels. Han er svart og grå, mest grå, og ser snill ut i ansiktet. Det er den minste av kvalpane, men han skal jo vekse. «Blir han veldig stor?» spør Herman. Mamma peikar på kneet sitt. «Så høg om lag». «Då får han ikkje plass i korga. Han må ha sitt eige hundehus», seier Herman. «Kanskje det», svarer mamma.
50
PELS OG FJØR
Om kvelden sit Herman og teiknar. Han prøver å teikne kvalpen, men det er vanskeleg. Han er ikkje roleg ein augneblink. Han vimsar omkring og snusar på skoa hans og stolane og bordet. Herman skal sende teikninga til Olsen. Frå Herman og Olsen av Sidsel Mørck
Teikn.
Kvalpen til Herman
51
PELS OG FJØR
1 2
1
Set strek.
52
PELS OG FJØR
Les sjølv.
Jan og Ola – Ja. – Jau. – Jau då. – Jaså? – Jaha. – Ja vel, ja. – Jau, det var bra. – Ha det bra då, Jan.
Les saman.
Jakt Jan er jeger. Jan går på jakt. Jan vil ha med seg Jon på jakt. Jan og Jon vil på fjellet. Jan og Jon jaktar i Jotunheimen.
53
PELS OG FJØR
Skriv. 1
54
1
1
1
1
1
1
PELS OG FJØR
Skriv j og les.
ordbær
ente
akke o
o
Set ring rundt orda.
Leitekryss
Finn orda
y
j
a
k
k
e
h
j
o
r
d
b
æ
r
k
j
j
e
n
t
e
j
o
j
o
u
a
ø
ja jo jojo jakke jente jordbær
Set ring rundt j.
j a j a j a k ke j e n te j e g e r j u l j e g j a j o h j u l Eg fann j-er. Eg fann nokre ord: 55
PELS OG FJĂ˜R
Les saman.
som Kva ser du pĂĽ biletet? Eg ser ein hund som spring. Eg ser ein fugl som flyr. Eg ser ein elg som et.
Skriv.
Eg ser ein katt som Eg ser Eg ser
56
PELS OG FJØR
Les sjølv.
Jojo Eg vil ha ein jojo. Ein jojo som går opp. Ein jojo som går ned. Ein jojo som går rundt og rundt, som eg kan trikse med.
Les sjølv.
Vennen min Vennen min kan ikkje snakke. Vennen min kan ikkje lese. Vennen min kan ikkje spele spel. Vennen min ser aldri på tv. Men han er den beste vennen min. Kven er han?
57
PELS OG FJØR
Les saman.
Polly er kresen Polly vil ha P-mat. Pasta, pølser og pannekaker. Polly vil ikkje ha G-mat. Graut, gryn og grønsaker. G-mat er guffent, seier Polly.
58
PELS OG FJĂ˜R
Skriv.
Teikn.
Favorittmaten min
59