Carinova Courant
De krant voor cliënten van Carinova en leden van Carinova Thuizz. Op zoek naar de digitale versie van de krant? Kijk op pagina 11
Jan Bols (81): “Stilzitten? Dat is niets voor mij”
Hoogeveen - “Koekje bij de thee?” Jan Bols loopt naar de keuken en begint meteen te praten. Over schaatsen, natuurlijk. Zelf weet ik er niet veel van, maar bij Bols ben ik aan het juiste adres. De voormalig topschaatser is nog altijd actief. “Ik fiets al sinds mijn zestiende en ben nooit gestopt. Met de club rijd ik zo’n 80 à 90 kilometer. Voor een uurtje haal ik de fiets niet uit de schuur.”
Schaatsen begon voor de Hoogevener als een alternatief in de winter, toen fietsen door het weer lastig werd. Al snel deed hij mee aan wedstrijden, eerst provinciaal, daarna nationaal.
“In ’68 werd ik derde op het NK. Toen mocht ik bij de kernploeg, samen met Kees Verkerk en Ard Schenk. Dat was belangrijk voor me. Ik wist: ik ben goed bezig.”
Gratis oogmeting aan huis
De krant is er ook als luisterversie, handig als u minder goed ziet of gewoon graag luistert. U vindt de krant op: www.carinova.nl/luister.
Winter uitgave nr.2 nov 2025
“We schaatsten voor zilveren bestek” In die tijd bestonden er nog geen profschaatsers. Sponsoring kwam pas in 1972. Tot die tijd schaatsten amateurs, zoals Bols, voor de eer en een beker, een klokje of zilveren bestek. Bols eindigde vaak net achter Verkerk en Schenk, tot hij in 1971 Nederlands kampioen allround werd. Twee weken later was hij favoriet voor het EK.
In Thialf ging de 500 meter goed, hij werd tweede. Maar op de vijf kilometer ging het mis. “Ik vergat van baan te wisselen en reed twee buitenbochten. Diskwalificatie. Dat was moeilijk, maar het zijn de regels. Ik ben er wel beroemd en berucht door geworden.”
Datzelfde jaar begon Bols een sportwinkel: Intersport Bols. Het schaatsen kwam op een lager pitje te staan. “In de winter verkocht ik vooral schaatsen, maar stond er zelf niet vaak meer op.” De winkel bestaat nog steeds en wordt nu gerund door zijn zoon. Jan helpt nog regelmatig mee, “Vanmorgen nog. Ik heb de tijd, ik kan het doen. Waarom zou ik het dan niet doen?”
“ Blijf in beweging. Niet stil gaan zitten”
In beweging blijven
Stilzitten is niets voor Bols. “Ik vind het leuk om bezig te blijven en voel me er goed bij. Ik kan lopen, fietsen, alles nog doen wat ik wil. Ik kan later altijd nog achter de geraniums gaan zitten. Als ik niet zo fanatiek was, zou ik nu minder fit zijn. Ik heb trouwens ook nooit gerookt of alcohol gedronken, dat helpt misschien ook wel.”
Zijn advies? “Blijf in beweging, niet stil gaan zitten.”
Ledenvoordeel: gratis oogmeting aan huis In de donkere wintermaanden is goed zicht extra belangrijk. Met de ‘opticien aan huis’ hoeft u de deur niet uit: de opticien komt bij u langs, test uw ogen en adviseert persoonlijk. Meer weten? Ga naar de website carinova.nl/opticien
“Door samen iets te maken, laat je iets tastbaars achter. Dat schept verbinding en helpt om te praten over wat moeilijk is.” Pagina 2
Wandelen vanaf het beeldscherm. Tina Rozendal (35) maakt het mogelijk. Het doel? “Ik wilde mensen die thuis zitten iets teruggeven.” Pagina 8
CARINOVA THUIZZ
Je hebt haar misschien al voorbij zien komen in onze Niet Alleen-campagne: Mary Gerritsen. De 76-jarige is veel meer dan alleen haar leeftijd.
“Ik zit nog steeds op een terrasje”
Zo nu en dan pakt ze, net als in de campagne, de kruiden uit de kast en kookt ze urenlang Indische maaltijden. “Het is een bewerkelijke keuken: kruiden, marineren en vaak pas de volgende dag genieten. Het liefst maak ik rendang, gekruid rundvlees.”
Koken is niet het enige wat ze graag doet. Ook golfen en tennissen doet ze met plezier, al is dat wat minder geworden door, naar eigen zeggen, haar slechte gestel. Ze is flink door de medische molen gegaan, waardoor sporten op een lager pitje is komen te staan.
“Maar ik doe meer, hoor. Ik heb een enorme passie voor muziek: vooral soft-rock, blues en country, Ik bezoek graag concerten, maar ik speel ook gitaar. Of nou ja, ik doe pogingen met tussenpozen. Ik ben een hardnekkige leerling.”
Ondanks haar beperkingen laat Mary zich niet tegenhouden: “Ik ga door. Ik zit nog steeds op een terrasje, ik laat me niet tegenhouden. In het begin wel hoor, maar ik dacht op een gegeven moment: het kan wel en dat bleek ook. Soms ben ik moe, maar het grappige is dat als er iets leuks in het vooruitzicht ligt, ik niet meer moe ben.”
Advies van Mary
“Ik zou zeggen, doe wat je wilt doen en stel niks uit. Laat het niet van de tijd afhangen.”
Benieuwd naar onze Niet Alleen-campagne? Kijk dan op carinova.nl/nietalleen of scan de QR-code.
Heb jij een leuke hobby en wil je daar iets over vertellen? Mail dan naar redactie@carinova.nl!
Een urn als kunstwerk
Deventer
Waarschijnlijk niet een onderwerp waar je dagelijks bij stilstaat: sterven. In het werk van Sinie (59) komt het regelmatig voorbij.
In haar atelier ‘Ateljee’ maakt ze samen met nabestaanden urnen die voelen als een kunstwerk. Geen voorwerp dat je wegstopt, maar iets om trots op te zijn en om in de woonkamer neer te zetten. Het idee voor dit werk ontstond na het verlies van haar dochter. ‘’We besloten de hele uitvaart zelf te regelen en met onze eigen handen aan de slag te gaan. Ook de gedenksteen hebben we zelf gemaakt. Dat creatieve werken gaf ons veel steun en werkte helend. Toen wist ik: dit kan anderen ook helpen.’’
Van klei tot kunstwerk
Het maken van een urn is voor veel mensen een waardevol deel van het afscheid. Sinie begeleidt hen stap voor stap: een eerste gesprek, schetsen, boetseren en glazuren. Meestal komen mensen vier keer langs. Het laatste moment maakt ze extra speciaal, met een mooi kleed op tafel, een kaarsje aan en soms samen de as in de urn doen. De hele familie kan meewerken, van kleinkind tot grootouder. Soms maken jonge kinderen zelf een klein urntje of werken broers en zussen samen. ‘’Dat samen doen verbindt, en geeft ruimte voor gesprekken die anders niet zo snel ontstaan”, vertelt Sinie.
Een urn met een verhaal
Elke urn is uniek. Een vis voor een liefhebber van diepzeevissen. Of een bloemenboeket voor een man die wekelijks bloemen voor zijn vrouw kocht. ‘’Een urn kan dus ook gewoon mooi zijn, iets dat past bij iemands leven en waar je met een liefdevol gevoel naar kunt kijken. Ik vraag mensen altijd om een foto mee te nemen van diegene voor wie de urn is. Zo is diegene er toch een beetje bij. Het maken geeft vaak houvast. Zolang je eraan werkt, voelt het
alsof je nog dichtbij je geliefde bent.” Sinie legt het hele proces vast op foto, zodat mensen het later kunnen terugkijken of kunnen delen met familie.
Samen tot het einde
Soms maakt Sinie samen met mensen een urn nog voordat iemand overlijdt. “Het kan troost geven om in die laatste fase samen iets te maken.”
Daarnaast geeft ze beeldende begeleiding aan mensen in hun laatste levensfase, waarbij het niet altijd om een urn gaat. Zoals een jonge moeder die samen met haar kinderen een schilderij maakte. “Door samen iets te maken, laat je iets tastbaars achter. Dat schept verbinding en helpt om te praten over wat moeilijk is.”
Met elk ontwerp, groot of klein, helpt Sinie mensen om liefde en herinneringen een blijvende plek te geven.
Meer weten over Sinies werk of een keer binnenlopen? Kijk op www.ateljee-deventer.nl
Sinie druk aan het werk in haar atelier. Foto: Mandy de Valk
Mary Gerritsen Foto: Viorica Cernica
Gaat u mee op reis met Thuizz?
Ga mee met Carinova Thuizz naar het Oude Ambachten & Speelgoedmuseum in Terschuur. Daar wacht u een nostalgische reis door de tijd.
Redactie Carinova
Deventer
Samen eropuit in december
Ga mee met Carinova Thuizz naar het Oude Ambachten & Speelgoedmuseum in Terschuur op donderdag 11 december. Daar wacht u een nostalgische reis door de tijd, van oud houten speelgoed tot ambachten die bijna verdwenen zijn. In dit bijzondere museum staat niets achter glas. U mag kijken, aanraken en zelfsuitproberen, zo stapt u letterlijk even terug in de tijd.
Opstapplaatsen
Wij vertrekken vanuit diverse plaatsen: Hardenberg, Ommen, Staphorst, Dalfsen, Raalte en Deventer.
Wij zorgen voor een volledig verzorgd arrangement met
• Ledenprijs € 37,50
• Niet-leden zijn ook welkom (als introduceé) € 42,50
Meer informatie of aanmelden?
Bel met de collega’s van de klantenservice 0900–8662 of kijk op: www.carinova.nl/winteruitje
comfortabel busvervoer, koffie of thee met wat lekkers, de entree en een smakelijke lunch. Geef u dus gauw op voor dit
Vrijheid en veiligheid in de zorg
In gesprek met beleidsadviseurs Kilian en Marjoke
Hoe geef je mensen met dementie de vrijheid die ze verdienen, zonder hun veiligheid uit het oog te verliezen? Sinds de invoering van de Wet zorg en dwang (Wzd) staan zorgorganisaties voor een nieuwe uitdaging: het vinden van een zorgvisie die uitgaat van vertrouwen, maatwerk en menselijkheid.
Een belangrijk onderdeel van de Wzd is het ‘open deuren beleid’ . Dit vraagt om een andere manier van denken en werken. Het gaat niet alleen om het openen van deuren, maar om het geven van vrijheid met begeleiding. Het betekent goed kijken naar wat een bewoner nodig heeft. Dat vraagt om maatwerk, samenwerking en vertrouwen.
Er zijn zorgen bij mensen over het open deuren beleid, zijn dat terechte zorgen?
Kilian: “Het is logisch dat mensen zich zorgen maken. Maar in de praktijk wordt per bewoner gekeken wat veilig is,
gezellige dagje uit. Alleen of samen met uw partner, familielid, vriend of buur. Wij hopen u graag te zien!
altijd in overleg met (waar mogelijk) de bewoner, artsen, behandelaren, familie en collega’s. Veel mensen met dementie weten nog goed waar ze zijn. Op een afdeling met open deuren willen vaak één of twee bewoners echt naar buiten. Als bewoners zich prettig voelen in hun woonomgeving, hebben ze vaak minder behoefte om ver buiten de deur te gaan.”
Waar zit de grootste verandering?
Marjoke: “Die zit vooral in ons denken. Vroeger draaide zorg om het voorkomen van risico’s. Nu vragen we ons af: is veiligheid altijd belangrijker dan vrijheid? Of kunnen we beide combineren in een visie die uitgaat van vertrouwen, eigen regie en waardigheid?”
Kan technologie helpen?
Kilian: “De deuren zijn altijd open. Technologie kan helpen door een deur te sluiten voor een bewoner die niet zelfstandig naar buiten kan. Maar technologie
is slechts een hulpmiddel. Het begint met een gezamenlijke visie op zorg.”
Als de deuren open gaan, vraagt dat dan niet alleen iets van de zorgorganisatie, maar ook van bewoners in de wijk?
Marjoke: “Vrijheid in de zorg is niet alleen de taak van zorgorganisaties. Ook de samenleving speelt een rol. Goede informatie voor de buurt is belangrijk.
Als een bewoner buiten wordt gezien en een buurtbewoner maakt zich zorgen, moet duidelijk zijn dat men contact kan opnemen met de woonzorglocatie. Zo ontstaat een veilige omgeving waarin bewoners zich vrij kunnen bewegen.”
Kilian: “Vrijheid is een recht. Hopelijk denken we in de toekomst minder in risico’s en meer in mogelijkheden. Het gaat om zijn wie je bent, leven zoals je wilt. Ook als bij het ouder worden beperkingen komen.”
School ambachtenmuseum en speelgoedmuseum Veluwe. Foto: Oude Ambachten & Speelgoed Museum
Terugblik naar het jaar 1963
Het is bitterkoud. In De Bilt komt de gemiddelde temperatuur in januari uit op maar liefst -5,3 °C. Auto’s rijden over het IJsselmeer en zelfs de Noordzee is deels bevroren. Een flink contrast met afgelopen januari, toen het gemiddeld 3,4 °C was. Maar in 1963 beleeft Nederland de strengste winter van de twintigste eeuw. Pas vanaf 8 maart zet de dooi in. Geen weer om naar buiten te gaan, zou je denken. Tenzij je een schaatsliefhebber bent...
Schaatsen
U weet het vast nog wel: op 18 januari 1963 werd de twaalfde Elfstedentocht verreden. In Joure daalde de temperatuur tot -21 °C. Het leek meer op een Zuidpoolexpeditie dan op een sport evenement. En hoewel het in de middag iets minder koud werd, voelde dat door de snijdende oostenwind niet zo. Stuifsneeuw, dikke pakken sneeuw op het ijs en nauwelijks begaanbare stukken maakten het nog zwaarder dan het normaal al was.
Toch bereikten een paar helden de finish. Van de 9294 toerrijders slaagden er slechts 69 in om het Elfstedenkruisje te bemachtigen, dat is maar 0,74%. Van de 568 wedstrijdrijders kwamen er 57 op tijd binnen. De winnaar? Reinier Paping uit Dedemsvaart! Zijn prijs? Twee jaarkaarten voor de ijsbaan in Deventer en een zilveren sigarettendoos. In Ommen staat een monument ter ere van zijn overwinning,
met daarop ook de namen van andere schaatsers uit de regio die de tocht volbrachten.
Cultuur
Wie kent hem niet? Swiebertje was in 1963 razend populair op tv. Alfred Hitchcock bracht zijn beroemde thriller The Birds uit, en The Beatles kwamen met hun eerste album Please Please Me. Bob Dylan zong Blowin’ in the Wind, en in Nederland scoorde Anneke Grönloh grote hits met Brandend Zand en Paradiso. Vanaf dit jaar kon je je favoriete muziek afspelen op cassettebandjes, een uitvinding van Philips.
Het wereldnieuws liet diepe sporen na. De Amerikaanse president John F. Kennedy werd op 22 november doodgeschoten in Texas. Twee dagen later werd zijn vermoedelijke moordenaar, Lee Harvey Oswald, zelf neergeschoten. Tot op de dag van vandaag zijn er complottheorieen over wie er achter de moord op Kennedy zat.
Nieuws uit de buurt
In Slagharen openen in 1963 24 vakantiehuisjes met iets bijzonders: bij elk huisje hoort een eigen Shetlandpony met wagentje. Het begin van het Ponypark. Niet veel later volgen attracties, een zwembad, een speeltuin en een uitkijktoren.
Ook in dorpen als Raalte en Heino is het tijd voor iets nieuws: de eerste tv-antennes verschijnen
Week van de reflectie
Ethiek - Hoe zit dat precies bij Carinova?
Van 23 tot en met 27 november is het de week van de reflectie. Maar hoe gaat Carinova eigenlijk om met dilemma’s?
Iedere dag zetten zorgprofessionals in de thuis- en woonzorg zich in om zo goed mogelijke zorg te geven aan cliënten. Ze doen dat met hart en ziel en halen er veel voldoening uit. Maar regelmatig lopen zij daarbij tegen situaties aan, waarbij niet meteen duidelijk is wat goede zorg is.
op de daken. De intocht van Sinterklaas en programma’s als Dappere Dodo worden massaal gekeken bij buren of in het buurthuis.
Op 21 oktober bezoekt prinses Irene het Thomas a Kempis Lyceum in Zwolle. Leerlingen uit omliggende dorpen, waaronder Raalte en Dalfsen, komen
speciaal kijken. Het bezoek haalt zelfs het landelijke nieuws.
Reageren?
Over welk jaar zou u willen lezen in de volgende editie? Mail het naar redactie@carinova.nl en wie weet springen we in de nieuwe editie naar dat jaar!
Dat kunnen kleine kwesties zijn of ingewikkelde vraagstukken. We noemen ze ethische dilemma’s.
Een cliënt verwaarloost zichzelf. Autonomie is binnen Carinova een belangrijke waarde. Maar wat doe je als het zijn of haar gezondheid in gevaar brengt?
Bij ethiek gaat het altijd om een dilemma, waarbij je het nooit helemaal goed kunt doen. Je zoekt naar een antwoord op de vraag: wat is goede zorg in deze situatie?
Binnen Carinova vinden we het belangrijk om morele dilemma’s serieus te nemen en hier met elkaar over na te denken. Daarom is er een Commissie Ethiek. Soms kan even sparren over een ethisch dilemma al genoeg zijn. Bij een ingewikkelde casus kan er ook voor een moreel beraad gekozen worden. Tijdens een moreel beraad wordt, onder leiding van een getrainde gespreksleider, de casus van alle kanten bekeken en voor- en nadelen afgewogen. Een team wordt zo verder geholpen in de zoektocht naar goede zorg.
Redactie: Commissie Ethiek - Carinova
Swiebertje met Saartje op de wip. In de keuken met burgemeester en Bromsnor. Foto: Fotocollectie Anefo
Elfstedentocht 1963. De kopgroep op weg naar Stavoren. Foto: Fotocollectie Anefo
Dilemma
Sociale of emotionele eenzaamheid?
Bijna 10 procent van de Nederlandse bevolking van 15 jaar of ouder voelde zich vorig jaar sterk eenzaam volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek. Er wordt daarin onderscheid gemaakt tussen sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid. Emotionele eenzaamheid gaat om het missen van een hechte band en sociale eenzaamheid om het missen van sociaal contact. Bij mensen tussen de 45 en 75 komt sociale eenzaamheid het meest voor.
Dat is iets wat Piet* ook ervaart. Vorig jaar overleed zijn vrouw en veel sociale contacten heeft Piet verder niet: “Iedere avond komt mijn zoon om te eten, mijn andere zoon komt iedere week langs.
Cliëntenpanels, wat houdt het in?
Redactie Carinova
Deventer
Wat zijn cliëntenpanels?
Maar dat is het wel, verder zie ik niemand.”
Vroeger was dat wel anders volgens Piet: “Ik had sociale contacten, ik heb veel gedaan. Vrijwilligerswerk en betaald werk, maar ik zie niemand meer daarvan…”
Tijdens een bijeenkomst praten we in kleine groepjes over wat goed gaat, wat beter kan en wat mensen belangrijk vinden. De panels zijn laagdrempelig en toegankelijk:
• Ze vinden plaats in de eigen woonomgeving
• De sfeer is gemoedelijk en veilig
• Er is ruimte om elkaar te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen
• Ook mantelzorgers, medewerkers van Carinova en leden van de cliëntenraad doen mee
De gesprekken duren ongeveer anderhalf uur. Meedoen kan eenmalig, maar vaker mag natuurlijk ook.
Waarom doen we dit?
We willen luisteren naar wat mensen echt bezighoudt. De cliëntenraad gebruikt deze gesprekken om ideeën en signalen uit de praktijk op te halen. Zo kunnen we samen verbeteringen voorstellen en zorgen dat onze dienstverlening beter aansluit bij wat mensen nodig hebben.
Een goed begin
De eerste bijeenkomst in Raalte was een groot succes. Een mooie groep deelnemers ging met elkaar in gesprek. Er werden waardevolle ideeën gedeeld, sommige ideeën konden zelfs direct worden opgepakt.
Hoe nu verder...
In 2025 organiseren we drie cliëntenpanels op verschillende locaties. Daarna bekijken we of we dit structureel gaan doen vanaf 2026. Als er binnenkort een panel bij u in de buurt plaatsvindt, nodigen we u uit. U bent welkom!
Wat niet meehelpt is dat Piet niet meer in staat is om veilig, alleen, naar buiten te gaan: “Ik val vaak, ik heb een rollator maar ook daarmee ben ik niet zeker. De auto heb ik verkocht, want ik durfde niet meer te rijden. Ik krijg wel een scootmobiel voor drie dagen, maar dat vind ik niet genoeg.”
Zoals het verhaal van Piet zijn er velen, eenzaamheid is zoals de cijfers laten zien, iets wat veel voorkomt in Nederland. De vrijwilligersondersteuning van Carinova zet zich in tegen eenzaamheid. Hoe precies?
• Er worden verschillende activiteiten georganiseerd in het ontmoetingscentrum van Carinova en vanuit Carinova Thuizz.
• Naast het worden van een maatje, is het mogelijk om vrijwilliger te worden en bijvoorbeeld te helpen bij activiteiten.
• Of word penvriend(in)! Zie het oproepje hieronder voor meer informatie!
• Het is mogelijk om een maatje te worden of een maatje te zoeken via het maatjesproject: deventermaatjes.nl of scan de QR-code hiernaast.
* Piet is een fictieve naam, zijn echte naam is bij de redactie bekend.
PENVRIEND(IN)
OPROEPJE
We snappen het, een mailtje of een appje is zo gestuurd. Maar hoe leuk is een brief of kaart op de mat? Dat voelt toch veel persoonlijker dan een digitaal bericht.
Hoe vaak ontvangt u nou fysieke post? Misschien bij een speciale gelegenheid. Maar verder? De kans is groot dat u vooral appjes, belletjes of mailtjes krijgt. Daar willen we bij Carinova iets aan doen! Want wij gunnen iedereen persoonlijk contact, met iemand die u misschien anders nooit zou leren kennen.
Word penvriend(in)
Vul de vragenlijst in via de QR-code of stuur een mail naar redactie@carinova.nl . Met die informatie kunnen we u goed koppelen aan een penvriend(in)!
Goed om te weten: om kaarten en brieven te kunnen ontvangen, delen we uw adresgegevens met uw penvriend(in). U geeft hiermee toestemming dat we uw gegevens mogen gebruiken om u te koppelen aan een penvriend(in). We vernietigen de gegevens op het moment dat we een koppeling hebben gemaakt. Wilt u toch liever geen penvriend(in) meer? Mail naar dan redactie@carinova.nl, dan verwijderen we uw gegevens!
Lies (links) is vrijwilliger bij Carinova, met een cliënt van Carinova (rechts). Foto: Viorica Cernica
Bedankt voor alle post
Wie had prijs?
‘Morgen eet ik galette.’ Dat was de oplossing van de vorige puzzel.
We hebben 10 winnaars mogen verrassen met het mooie boek: De 100 leukste dagjes weg voor pensionado’s. Gefeliciteerd prijswinnaars.
De selectie is gemaakt door een loting, we werden dankbaar overspoeld met honderden reacties. Zowel in de mail als via de post!
Hopelijk wordt er met hetzelfde enthousiasme gepuzzeld aan de nieuwe woordzoeker en wie weet met een prijs!
WELK ONDERWERP ZIET U GRAAG TERUG?
OPROEPJE
De Carinova Courant wordt gemaakt voor, maar ook door u! Wij maken de krant met echte verhalen en hopelijk spreekt het u aan!
Heeft u nou een onderwerp waarvan u denkt, nou, daar zou ik wel eens iets over willen lezen? Of heeft u zelf een verhaal? Een oproepje? Een vraag?
Mail dan naar redactie@carinova.nl. Wie weet vertellen we uw verhaal of nemen we uw verzoek mee in de volgende editie!
Doe mee en maak kans op een leuke prijs!
Breinbreker - Zet de juiste antwoorden in de juiste rij.
Los de breinbreker op. Vul de oplossing in, knip de puzzel uit en stuur aan ons op. Mailen kan natuurlijk ook. U maakt kans op leuke prijzen! De juiste oplossing en de winnaars delen we (met toestemming) in de volgende editie. Naam*: Straat + huisnr.:
Horizontaal
3 Plek waar je woont
8 Persoon met wie je brieven schrijft
11 Filosofie over goed en kwaad
13 Schaatstocht langs Friese steden
14 Leefruimte, leefwereld
15 Om as in te bewaren
17 Zorgorganisatie die fijne wensen doet toekomen
18 Rustige tocht te voet
19 Creatieve uiting
Verticaal
1 Koudste seizoen van het jaar
2 Document om te mogen rijden
4 Schriftelijke boodschap
5 Handleiding voor een lekkere maaltijd
6 Traditioneel blaasinstrument
7 Suggestie voor iets om te lezen
9 Zorg op afstand via scherm
10 Zorg door familie of vrienden
12 Uitgesproken hoop of verlangen
16 Verenigd, niet alleen 1
Oplossing: Zet de letter uit het paarse vak in het vakje met het corresponderende nummer Stuur de puzzel vóór 22 januari per post of mail naar: *Uw gegevens worden alleen voor deze actie gebruikt en daarna verwijderd.
PUZZEL PLEZIER
Al het blauw van de hemel - Melissa Da Costa
Beoordeling Nicole:
“Een prachtig boek, ik heb zelfs aan het einde een traan gelaten.” - Nicole (klantenservice Carinova)
De hoofdpersoon, Émile, is 26 als er bij hem jong-Alzheimer wordt vastgesteld. Hij is niet van plan om zijn laatste jaren in een ziekenhuis door te brengen. Hij koopt een camper en plaatst een advertentie voor een reisgenoot die hem kan helpen als zijn geheugen hem in de steek laat. Joanne, een introverte jonge vrouw, reageert op de oproep. Samen beginnen ze een roadtrip door Frankrijk. Er ontstaat een bijzondere vriendschap, waarin Joanne en Émile hun verleden met elkaar delen.
“Wat ik wil, is niet genezen. Wat ik wil, is leven. Echt leven. Voelen dat ik besta.” – Émile, hoofdpersoon in Al het blauw van de hemel.
Saag paneer en jasmijnrijst met tomatensalsa
Pittig en binnen 30 minuten op tafel
INGREDIËNTEN
Voor 2 personen
• 200 gr jasmijnrijst
• 200 gr paneer
• 1 rode ui
• 1 theelepel komijnzaad
• 1 eetlepel garam masala kruiden
• 400 gr babyspinazie (of 250 diepvriesspinazie, ontdooid)
• 125 gr slagroom
• 1 verse chilipeper
• azijn
• olijfolie
• peper en zout
Wat je verder nodig hebt: wok, zeef en staafmixer
Saag paneer is een traditioneel Indiaas currygerecht met spinazie en aromatische kruiden, gecombineerd met de zachte, milde kaas paneer.
In deze variant worden misschien niet alle klassieke specerijen gebruikt, maar het resultaat is minstens zo smaakvol en snel klaar.
Als finishing touch maak je er een frisse, pittige salsa bij die zorgt voor extra pit.
Liever wat milder? Laat de chilipeper dan gewoon achterwege.
Bereiding
Stap 1: Breng 400ml licht gezouten water in een middelgrote kookpan aan de kook. Was de jasmijnrijst grondig in een zeef. Voeg de rijst toe en breng opnieuw aan de kook. Doe een deksel op de pan, draai het vuur laag en kook in 10-12 min beetgaar Neem van het vuur en laat de rijst afgedekt rusten.
Stap 2: Snijd de paneer in blokjes. Verhit een grote koekenpan of wok op middelhoog vuur en bak de blokjes paneer in ca. 5 min rondom goudbruin. Neem uit de pan en houd apart.
Stap 3: Pel, halveer en snijd de ui in halve ringen. Verhit 1el olijfolie in de zojuist gebruikte koekenpan op middelhoog vuur en bak de ui in 2-3 min zacht en lichtbruin.
Stap 4: Snijd de tomaten in blokjes. Voeg het komijnzaad en de garam masala toe en roerbak 1min. Voeg de helft van de tomaten toe en bak 1-2 min mee. Voeg handje voor handje de spinazie toe en roerbak tot deze is geslonken.
Stap 5: Doe 200ml water en de helft van de gebakken groenten in een hoge (maat) beker en pureer met een staafmixer glad. Voeg de spinaziesaus met de slagroom, gebakken paneer en 1/4 of 1/2 tl zout en peper naar smaak aan de koekenpan toe. Stoof zo 2-3 min. Proef de curry en breng evt. op smaak met extra peper en zout.
Stap 6: Hak de chilipeper fijn. Meng de peper met de rest van de tomaten, 1-2 el azijn, een snuf zout en peper naar smaak. Verdeel de rijst en curry over de borden en top af met de chili-tomatensalsa.
Saag paneer en jasmijnrijst met tomatensalsa Foto: Viorica Cernica
Boekentip van: Nicole - klantenservice
VIRTUEEL WANDELEN
Ik wilde mensen die thuiszitten iets teruggeven
Dat de natuur goed voor je is, weet Tina Rozendal (35) al van jongs af aan. Ze groeide op in Haarle, op een hobbyboerderij. “Ik was altijd buiten, tussen de dieren”, vertelt ze.
Inmiddels woont ze in Lemelerveld en wandelt ze regelmatig over de Lemelerberg. “Ook nu trouwens, tijdens dit interview, wandel ik over de Lemelerberg!” Door de telefoon klinken vogeltjes en het kraken van takken. Het klinkt vredig. Eigenlijk zou je zelf ook willen meelopen. Niet zo vreemd, want buiten wandelen in de natuur zorgt voor ontspanning, geluk en een gevoel van verbondenheid met jezelf en je omgeving. Maar wat als je niet meer naar buiten kunt?
Voor die mensen bedacht Tina Virtueel Wandelen. Gewapend met een 180-graden camera legt ze wandelroutes vast. Dat doet ze niet alleen, inmiddels werkt ze samen
met zestien vrijwilligers. Het doel? “Ik wilde mensen die thuis zitten iets teruggeven”, zegt Tina. “Denk aan mensen met dementie. Hoe mooi is het om voor hen opnames te maken van een herkenbare omgeving, als ze er zelf niet meer heen kunnen?”
Volgens Tina doet een natuurbeleving mensen zichtbaar goed. “Daarom hangen er in ziekenhuizen vaak posters van een bos. Het stukje herkenning van de omgeving is extra waardevol voor mensen met dementie. Het werkt een beetje zoals herkenbare muziek: iemand kan een route herkennen die hij of zij vijftig jaar geleden wekelijks liep.”
Virtueel Wandelen is uitgebreid getest, onder andere bij Carinova. Tina vertelt over een bijzondere ervaring: “Een vrouw met een vergevorderd stadium van dementie kon zich niet meer goed uitdrukken
Wat vind je het leukste aan de winter?
“Wat ik het leukste vind: de kerstboom optuigen, kerstliedjes luisteren, gezellig samen zijn, stamppotje eten en hopelijk een paar lekkere sneeuwbuien.”
VRAAG + ANTWOORD
met woorden. Maar haar ogen en glimlach spraken boekdelen, ze vond het prachtig.”
Een ander voorbeeld is dat van een vrouw met dementie en haar partner. “Tijdens het kijken naar een virtuele wandeling legde hij zijn arm om haar heen. Het was pure verbinding tussen die twee. Diezelfde vrouw werd altijd onrustig als haar man ging koken, omdat zij dat vroeger altijd deed. Hij zette een wandeling aan en het was helemaal goed.” De impact van Virtueel Wandelen is voor Tina een bevestiging dat ze hiermee door moet gaan.
Op dit moment zijn de meeste wandelingen opgenomen in het Vechtdal , Salland en Twente. “Maar we blijven nieuwe routes filmen! Via de website kun je ook verzoekjes indienen. Natuur doet iedereen goed, dat is wetenschappelijk bewezen. En deze doelgroep verdient dat gewoon.”
Meer weten of ook virtueel wandelen? Kijk op www.virtueelwandelen.nl of scan de QR-code.
Wat is je leukste kerstherinnering
Vroeger versierden we met iedereen de kerstboom. Opa en oma, ouders, broers en zussen en de partners. We waren dan de hele dag samen en zaten we met z’n allen aan het diner. Oma vertelde dan altijd een mooi verhaal. Eigenlijk niks bijzonders maar wel hele fijne dagen!
- H (86 jaar)
Tina Rozendal tijdens haar wandeltocht voor Virtueel wandelen. Foto: Uit eigen collectie
Wandelen in de natuur, vanuit huis. Foto: Uit eigen collectie
VRAAG + ANTWOORD
Joyce Bergmans - Verzorgende IG&GVP
Duurzaamheidstips
Redactie Carinova
Deventer
Een poos geleden hebben we een vriendenboekje gemaakt voor collega’s en cliënten. Misschien kent u dat nog wel, zo’n boekje vol vragen om elkaar beter te leren kennen. Wat is uw lievelingseten? Wat wilde u vroeger worden? En waar wordt u echt blij van?
In het boekje deelden cliënten en collega’s niet alleen persoonlijke verhalen, maar ook een duurzaamheidstip. Soms praktisch, soms verrassend eenvoudig. Van het hergebruiken van jampotjes tot aan tips om energie te besparen of voedselverspilling tegen te gaan. Mooie ideeën die laten zien: duurzaam leven kan heel dichtbij en klein beginnen. En vaak weten we samen al meer dan we denken.
Tip 1
De koude periode is weer begonnen. Dat betekent flink stoken. Of toch niet? In plaats van de verwarmingsknop een ruk naar rechts te geven, kunt u een kruikje en een dekentje gebruiken op de bank. Dat is niet alleen beter voor het milieu, maar ook voor de portemonnee.
Tip 2
Zet een gieter onder de dakgoot bij regen. Gratis water! Vervolgens kunt u dat water gebruiken voor het wassen van de auto of om de planten water mee te geven. Er zijn natuurlijk ook andere manieren om regenwater op te vangen, zoals een regenton.
Tip 3
Houd een kliekjesdag of lunch van het avondeten van de dag ervoor. Zo verspilt u geen eten en zeg nou eerlijk, de nasi van de dag ervoor is soms lekkerder dan een broodje kaas tijdens de lunch.
Persoonlijke zorg zonder langs te komen? Maak kennis met beeldzorg
Persoonlijke zorg hebben we hoog in het vaandel staan bij Carinova. Maar wist u dat we ook persoonlijke zorg leveren zonder dat we fysiek langskomen?
Een team beeldzorgers zet zich dagelijks in om zorg te leveren door beeldbellen. Dit kan gaan om een visuele medicatiecheck of bijvoorbeeld een check voor en na het douchen. Dat kan net wat extra zekerheid geven voor de cliënt en stel dat er toch iets niet helemaal goed gaat, kan een beeld-
zorgcollega snel schakelen. Alie (56) maakt gebruik van beeldzorg. “Vanwege mijn hersentumor, kan ik niet alles meer zelf. Soms weet ik niet meer hoe iets werkt, terwijl ik het vijf minuten later weer wel weet. Carinova belt mij twee keer per dag tijdens het innemen van
mijn medicatie. Ze ondersteunen en controleren of alles goed gaat.”
Oorspronkelijk komt Alie uit Okkenbroek. Na haar huwelijk verhuisde ze naar Dijkerhoek en woont nu samen met haar man in een levensbestendige woning in Heeten. “Ik kom van de boerderij, maar dat ging echt niet meer. Het was ontzettend wennen, maar het is wat het is.”
Het verhuizen was niet de enige verandering voor Alie. “Ik wil het nog niet toegeven, maar ik heb steeds meer zorg nodig.” Het verbergen van haar ziekte en de bijbehorende klachten blijkt lastig. “Ze zien alles hoor, ook tijdens het beeldzorgmoment. Ze zien hoe ik erbij zit en kunnen echt zeggen: ‘Nu moet je het ziekenhuis bellen’ of ‘Alie, we zien dat het niet goed gaat’. Dat is niet fijn, maar wel nodig. Ik ben heel blij met de zorg van Carinova.”
Er is een klein lichtpuntje dat te maken heeft met de Compaan, de tablet waar een cliënt beeldzorg op ontvangt: “Ik kijk er iedere vrijdag naar uit, alles moet er wel een beetje voor wijken. Mensen mogen op visite komen, maar ik doe wel de bingo. Iedere vrijdagmiddag wordt er een bingo gehouden, niet van Beeldzorg hoor, maar via de Compaan die ik heb voor beeldzorg.”
Wilt u meer weten over beeldzorg? Kijk dan op onze website: www.carinova.nl
Recycling, hergebruik, milieu. Glasbak te Monnickendam, Nederland 15 januari 1981. Foto: Fotocollectie Anefo
De Compaan. Foto: Redactie Carinova
Alles voor je kind
Annet (45) woont samen met haar man, dochter en zoon in Bathmen. “Samen met mijn man heb een jongetje van bijna vijf, een dochter van tien en oh ja, ook nog een hond”, vertelt ze lachend aan de telefoon. Maar het is niet zomaar een hond: “Het is een buddyhond van KNGF zodat Fleur op latere leeftijd de stap naar een buddyhond kan maken, als zij dat zelf wil.”
Fleur is Annet’s dochter en heeft een visuele beperking. “Eerst kon ze nog licht en donker onderscheiden, maar inmiddels is ze volledig blind”, vertelt Annet.
“Dat was het eerste wat we ontdekten, maar in de loop der jaren bleek dat haar lichaam op meerdere vlakken anders is aangelegd. Haar longen zijn afwijkend, haar hartspier is gekanteld en ze heeft spalken vanwege hypermobiliteit. Haar spieren werken gewoon anders.” Ondanks deze medische uitdagingen is er nog geen duidelijke diagnose. “We blijven zoeken en in gesprek, zodat Fleur zo goed mogelijk mee kan doen in de maatschappij.”
Meedoen in de maatschappij Dat meedoen is voor Annet en haar man een belangrijk uitgangspunt. Fleur gaat één dag per week naar regulier onderwijs, de andere dagen naar een speciale school voor kinderen met een visuele beperking. “We vonden het belangrijk dat ze ook
in het dorp naar school gaat. De kinderen kennen haar, voor hen is Fleur gewoon Fleur. Ze doet mee op hun niveau, alleen duurt het soms wat langer omdat haar manier van ontdekken anders is.”
Ook krijgt Fleur ondersteuning van Beter Thuis Wonen. “Dat is belangrijk. Ze moet leren om ook zonder papa en mama naar buiten te gaan. Het is goed om haar een beetje los te laten. Anders wordt het later lastig als ze alleen leert te leunen op ons. Hetzelfde geldt voor haar broertje en Fleur, zij moeten broer en zus kunnen zijn, zonder zorgen.”
De hond biedt afleiding
“Ik kan niet in de toekomst kijken, hooguit een maand vooruit”, zegt Annet. “Je hebt elke dag te maken met levend verlies. Bij haar broertje is veel vanzelfsprekend. Je kunt met je blik en houding al communiceren. Fleur moet zoveel harder werken om de wereld te ontdekken en je gunt het haar zo anders. Dat is confronterend, maar ik
probeer vooral te kijken naar wat er wel is.”
De combinatie van moeder zijn en mantelzorger is intensief. “Mijn man en ik hebben gelukkig begripvolle werkgevers. Als er iets is, wordt er ruimte gemaakt. En de hond mag mee naar kantoor!” De hond biedt rust en afleiding.
“ Het is echt een stukje ontspanning. Je kunt niet altijd ‘aan’ staan.”
Samen sta je sterker Naast de hond helpt het Annet om te praten over haar rol als moeder en mantelzorger. “Hulp vragen is lastig. Je wilt mensen niet tot last zijn. Ze proberen het wel te begrijpen, maar het blijft moeilijk.” Een netwerkavond , die samen met de gemeente is opgezet, bracht daarin verandering. “We gaven een presentatie over Fleur, samen met de Bartiméus school, huisarts, gemeente en fysio. Onze omgeving kreeg daardoor een beter beeld van
onze situatie. Niet om zielig gevonden te worden, want dat zijn we niet.” Gesprekken met andere mantelzorgers bieden herkenning. “Tijdens een ouderavond van Carinova merk je dat je niet alleen staat. Je hebt sowieso gemeen dat je vecht voor je kind.”
Een boodschap voor andere mantelouders
Annet wil graag iets meegeven aan andere ouders in een soortgelijke situatie: “Praat erover! Niet alleen om de wereld van je kind groter te maken, maar ook om te beseffen dat ieder kind er mag zijn. Hoe confronterend het soms ook is. En je mag gerust zeggen dat je naast mama zijn mantelzorger/zorgmanager bent. Je moet namelijk meer organiseren, je voert andere gesprekken over je kind, extra afspraken, gesprekken met specialisten, ga zo maar door... Door er met elkaar over te praten vind je vergelijkingen en in sommige gevallen hoef je het wiel niet zelf uit te vinden...”
Annet met haar hond. Foto: Uit eigen collectie Annet
Midwinterhoorns weer van zolder
“ Eigenlijk wilde ik niet blazen, maar gewoon iets maken van hout. Ondertussen ben ik voorzitter van de stichting en blaas ik ieder jaar.”
Luistert u liever naar de krant? Kijk dan op www.carinova.nl/luister. Duurzaam feitje: de krant is bij u in de brievenbus beland in een duurzame verpakking, namelijk composteerbare folie. De krant liever digitaal lezen? Dat kan via: www.carinova.nl/courant
We zitten weer rond het anbloasmoment, de eerste zondag van de advent. Traditiegetrouw halen de blazers van Stichting Midwinterhoorn Blazers Hardenberg de hoorns weer van zolder om het begin van de advent in te luiden bij de Oldemeyer in Hardenberg. Al in september wordt er volop gewerkt aan nieuwe hoorns, want het bouwen ervan is een ambacht op zich.
Onder begeleiding van ervaren hoornbouwers werkt een groep van acht deelnemers aan hun eigen instrument. Hans volgde de cursus zelf in 2015: “Eigenlijk wilde ik niet blazen, maar gewoon iets maken van hout. Dat deed ik altijd, meubeltjes maken. Ik ben totaal niet muzikaal, dus ik zag dat blazen niet zitten. Maar ja, het pakte me toch. Ondertussen ben ik voorzitter van de stichting en blaas ik ieder jaar. Zo gaat dat dan.”
Wie denkt dat een midwinterhoorn maken klaar is in een paar uur, heeft het volgens Menzo helemaal mis. “Wie meedoet aan de cursus moet flink aan de bak. Er gaat zo’n 45 uur in het maken van een hoorn zitten.” En dan is het nog geen garantie dat het instrument goed klinkt. “Elke hoorn is uniek: qua dikte, lengte, buiging. Soms heb je pech en is het geluid gewoon niet goed. Ik heb zelf ook hoorns liggen waar wel geluid uit komt, maar daar houdt het dan ook mee op.”
Na al die uren werk is het natuurlijk mooi als je ook daadwerkelijk kunt blazen. In oktober beginnen de cursisten met oefenen op leenhoorns. “Ze krijgen dan blaasles. Eerst leren ze de oude roep van drie tonen, en dat breiden we ieder jaar verder uit”, vertelt Menzo. “Vanaf de eerste advent, dit jaar op 30 november, begint het echte blazen en dat gaat door tot Driekoningen. Het is trouwens immateriaal erfgoed, het blazen en het bouwen.”
Het is niet zo dat er alleen geblazen wordt op de eerste advent en Driekoningen. “We blazen veel op uitnodiging en we houden het blaastreffen samen met Zuidwolde en Dalfsen. Dat is een wedstrijd, maar het gaat om het treffen van elkaar. De prijs is een wisselbeker, maar uiteindelijk gaat het echt om de gezelligheid en het samenzijn.”
Benieuwd naar het midwinterhoornblazen?
Er vinden verschillende evenementen plaats: 30 november - het anbloazen bij de Oldemeyer in Hardenberg 10 december - op de kerstmarkt in Gramsbergen 12 december - bij de midnight walk van de Rotary in Hardenberg 13 december - op de kerstmarkt bij de RK kerk in Dedemsvaart
Wij wensen u niet alleen een hele fijne kerst toe, maar ook een goede jaarwisseling.
We horen graag van u in het nieuwe jaar!
Oldemeyer in Hardenberg Foto: Maureen Lenters
LIEVER LUISTEREN OF DIGITAAL LEZEN?
DUURZAME OPTIE
4 december
Mantelzorg Café Raalte
Stoom afblazen?
In een ontspannen sfeer kun je in het café van Bibliotheek
Salland in Raalte terecht om even stoom af te blazen, nieuwe mensen te ontmoeten en te praten met de aanwezige mantelzorgconsulenten van Mantelzorgondersteuning
Raalte. Deelname is kosteloos en aanmelden is niet nodig.
5 december t/m 4 januari
Raalte
Raalte on ice
Een hele maand lang winterpret op de ijsbaan op de Markt.
13 december
Ommen
Winterfestival
Het centrum bruist van de activiteiten tussen 13:00 en 19:00.
13 & 14 december
Deventer
Dickens festijn
Het wordt gehouden in het weekend voor Kerstmis in het middeleeuwse Bergkwartier,
ADVERTENTIE
deel van de oude binnenstad van Deventer.
18 december t/m 6 maart
Zwolle
IJsbeelden Festival
Het ijssculpturen festival. Met sculpturen gemaakt door kunstenaars uit de hele wereld.
18 t/m 27 december
Enschede
Kerstmusical - meisje met de zwavelstokjes
In deze bijzondere voorstelling volg je het leven van een jong meisje dat op koude winteravonden zwavelstokjes moet verkopen. Terwijl de wereld om haar heen feestviert, zwalkt ze door de straten, zoekend naar warmte en hoop. Een reeks onverwachte visioenen brengt haar echter op een pad dat haar lot voor altijd zal veranderen.
19 december
Staphorst Film Overijssel-Winterwende
Filmmaker Geertjan Lassche uit Rouveen won dit jaar de Cultuurprijs Overijssel. Op 19 december wordt er gekeken naar één van zijn films in De Veldschuur, gecombineerd met een gesprek over zijn werk.
Aanmelden kan via www.veldschuur.net.
De kosten: 10 euro per persoon.
20 & 21 december
Kampen
Kerstmarkt
21 december
Deventer
Dorpsconcert
Traditiegetrouw vindt in de Bathmense Dorpskerk eind december het Kerstconcert plaats. Entreeprijs is 20 euro per persoon
En alvast een sprong naar volgend jaar.
20 mei Raalte
Uit & Thuizz-dag
Carinova Thuizz organiseert elk jaar een gezellige dag vol leuke activiteiten voor haar leden.
Er zijn interessante lezingen, een infomarkt van onze dienstverleners, workshops, live-muziek en natuurlijk kan onze bingo met vele prijzen niet ontbreken.
Meer informatie of direct opgeven. Scan bovenstaande QR-code of ga naar www.carinova.nl/ledenservice
PRAAT VANDAAG OVER MORGEN
OPROEPJE
Praat vandaag over morgen. Met deze boodschap roepen ActiZ, branchevereniging van zorgorganisaties, en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) mensen op om het gesprek aan te gaan over ouder worden.
Eén van de onderwerpen waar het initiatief zich op richt, is fit blijven terwijl je ouder wordt. De organisaties moedigen aan om hierover te praten. Om het gesprek makkelijker te maken, zijn er gesprekskaarten ontwikkeld. Scan de QR-code of ga naar: www.praatvandaagovermorgen.nl.
Naast gesprekskaarten vind je op de website ook verschillende tips, onder andere over het fit houden van je brein:
1. Leer iets nieuws
Een actief brein is belangrijk: het vermindert de kans op dementie en houdt je hersenen scherp.
2. Start een nieuwe hobby
Alleen of samen met iemand. Uit onderzoek blijkt dat mensen met veel sociale contacten minder risico lopen op dementie, somberheid en depressie.
3. (Geheugen)spellen
Speel alleen of samen met iemand, thuis of online (bijvoorbeeld Wordfeud).
4. Voldoende slaap
Dat geeft je hersenen de kans om zich te reinigen.
OPROEPJE
WE HOREN GRAAG UW INBRENG, IDEEËN EN MOOIE VERHALEN.
Wij waren verbaasd en blij verrast met de enorme hoeveelheid reacties op de puzzel. Ook per post. Omdat we merken dat het aanslaat en we u heel graag betrekken bij de inhoud van de krant, zijn we benieuwd of u een oproepje heeft. Dat kan van alles zijn. Van een zoektocht naar bepaalde cd tot een biljartmaatje.
Heeft u een speciale wens? Mail dan naar redactie@carinova.nl