Sjógvur & Fólk — #1 by Nordixis

#1 • NOVEMBER 2014

Kunningar- og kjakblað um føroyska fiskivinnu.

Til øll húski og allar postsmogur hjá virkjum og stovnum.

2018 hóttir íløgur Les á síðu 2

MARIA OLSEN

Christian í Grótinum landar til Pelagos í Fuglafirði, meðan Finnur Fríði bíðar eftir tørni.

Sigvaldsson um silda- og makrelsamráðingar: Settu okkum í respekt TAÐ FØROYSK A samr áð ingartoymið sum varð skipað við sæti í Fiskimálaráðnum í fjør summar undir leiðslu av Herluf Sig v aldss on, hevur rættiliga gjørt hol í sjógvin og hjálpt Jacob Vestergaard fiskimálaráðharra í royndunum at vinna Føroyum fleirfaldaðar kvotur fyri makrel og norðhavssild. Ídag stendur greitt at ovur stór framstig eru hend, nú Før oyar í samráðingum við hini strandarl ondi ni kunnu gera nýggjar semjur. Alt hetta tí tað hevur eydnast at vinna Føroyum álit og virðing millum hini lond ini. Eingin ivi er um at Føroyar hava samstundis styrkt sína støðu í uppsjóvarv innuni. Eitt tað besta dømið mundi vera Edinburgh í vár, tá ið Føroyar av eintingum tók leiðslu na í samráðingunum og makrel

semjan fekst í lag aftan á at okk ara samráðingarleiðari í tríggjar dagar hevði gingið millum ES og Noreg sum semingsmaður. Fáur ivast í, at ‘Sheriffurin’ av Økrum við sínum støðufesti eigu r stóran part av æruni fyri

hesi framstig; men samráðingar leiðarin úr Miðvági má so sanni liga eisini hava dugað at finna semju r og skapa forstáilsi fyri føroyskum sjónarmiðum. Hartil kemur so alt baklandið, bæði í sjálvum samráðingartoym inum — har landsins fremstu granskarar og serfrøðingar innan samráðingarkynstur, havrætt og havlívfrøði sita — og í Samráð ingarráðnum, har onnur køn fólk ráðgeva og eftirmeta samráðing arnar so hvørt tær fara fram; og ikki at gloyma umboðini fyri vinnuna. Uttan teirra prógv og skjalfestingar hevði tann føroyska sendinevndin neyvan megnað at staðið fram við trúvirði. “Tilgongdin var ótrúliga spennandi,” viðgekk Herluf Sig valdsson í samrøðu við Sjógv & Fólk, stutt áðrenn leiðin gekk til Athen á almenna vitjan saman við fiskimálaráðharranum.

‘SUM LOMB’ “Umstøðurnar vóru stak vána ligar til altjóða samráðingar, og hetta gjørdu vit formansland inum og hinum londunum vart við á fyrsta samráðingarfundi í London í fjør heyst. Eitt nú var samráðingarhøllin alt ov lítil til tær fimm sendinevndirnar, sum taldu nærum hundrað fólk, og vit sótu sum sild í tunnu. Sjálvur var eg mitt í eldinum við hinum samráðingarleiða runum sitandi ímóti mær, sum vanligt er. Hin vegin, tað fullkomiliga óvanliga var at beint aftan fyri mín rygg sótu umboðini fyri limalond og vinnuna hjá ES. Eg var sostatt saman við føroysku sendinevnd ini kringsettur.” Herluf Sigvaldsson helt fram: “Vit gjørdu hinu m londunum eisini vart við at Føroyar kundu ikki góðkenna dagsskránna, so leiðis sum hon var orðað. Minn

Hvussu væl hóskar uppboðssøla til fiskivinnuna? 3 Tvøroyri 4-5 Granskar fiski vinnuna 6-7 Fuglafjørður 8-9 Mørkøre um tilfeingi 10-11 Klaksvík 12-13 Vestergaard um makrelin 14-15 Runavík 16-17 Laksáfoss: Uppisjóvar vinnan vísir vegin 18-19 ‘Útróðurin má bjargast’ 20-21

ist meg rætt brúktu vit eina r fýra tímar í samráðingum um dagsskránna, áðrenn vit kundu góðkenna hana og byrja sjálva r samr áði ngarnar. Høvu ðsb oð skapurin hjá okkum var at Før oya r fóru ongantíð aftur í tað gamla býtið, og at ES hevði ong an rætt yvirhøvur at avgera nær (Framhald á síðu 24)

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Nakað vit kunnu vera stolt av

2018 hóttir íløgur

TANN FØROYSKA fiskivinnan tykist standa á einum vegamóti har tíðin er komin til at taka støðu til mál av týdningi fyri framtíðina. Í roynd og veru snýr tað seg fyrst og fremst um spurningin hvat vit vilja við fiskivinnuni og hví. Harav fylgja ymiskir spurningar um hvussu og hvat, og hetta blaðið tú situr við er ein roynd at fáa gongd á eitt arbeiði at útpeika og greina viðurskifti av týdningi fyri fiskivinnuna og harvið samfelagið. Vit vóna soleiðis at kunna vera til hjálp, um enn bert í lítlan mun, í at finna fram til skilagóðar og haldbarar loysnir til frama fyri vinnuna og samfelagið. Eingin ivi er um at avbjóðingarnar eru stórar, bæði fyri vinnuna sjálva og fyri restina av samfelagnum, eisini tað vaksandi talið á føroyingum ið ikki longur kenna seg so knýttar at fiskiv innuni. Gongdin tey seinnu árini hevur verið at alsamt færri arbeiða bein leiðis í sjálvari fiskivinnuni, kanska serliga orsakað av teimum tøknifrøðiligu frambrotum sum hava kollvelt meir ella minni allar arbeiðsgongdir í fiskivinnuni so væl sum í øðrum vinnum. Vit eru fleiri og fleiri sum arbeiða innan tænastur av alskyns slag; men samstundis eiga vit ikki at gloyma at tann búskaparligi grund vøllurin ið tað føroyska samfelagið hvílir á er fyri ein stóran part framvegis fiskivinnan — leggja vit so alivinnuna afturat og aðra sjóvinnu har nógvir føroyingar arbeiða uttanlands, so er greitt at uttan hesar vinnur var lítið eftir at liva av í Føroyum. Alt broytist og soleiðis er eisini við fiskivinnuni. Landsins myndugleikar hava í eina tíð arbeitt við at dagføra lógina um vinnuligan fiskiskap og nógv hevur leingi verið kjakast um hvat ið eigur at verða broytt og ikki. Sera ymisk sjónarmið hava verið frammi, eisini við rættiliga radikalum hugskotum um hvussu best er at skipa fiskivinnuna. Hetta blaðið er ætlað sum eitt íkast til kjakið meðan vit bíða eftir nevndu nýskipanunum. Vit hava eftir førimuni roynt, serliga gjøgnum reportasjur og greiningar, at seta ljóskastaran á ymiskt sum ikki hevur verið so nógv at sæð til í tí almenna rúminum. Vilja vit hava eina sterka fiskivinnu í framtíðini — og um ja, hvussu vilja vit tryggja at hesin málsetningur eydnast til fulnar? Eru vit tilreiðar at góðtaka at hendan vinnan noyðist at kappast við somu og nærliggjandi vinnur í grannalondum, ikki bert um keyparar men eisini um starvsfólk á sjógvi og landi? Um svarið er ja, so mugu vit samstundis ásanna at tað er neyðugt fyri hesa vinnu at geva eitt gott búskaparligt avkast — og bjóða sínum fólki góðar sømdir. Trupulleikarnir eru eyðsýndir í heimaflotanum. Her bendir ymiskt á at verandi skipan fyri regulering eigur at verða endurskoðað — hví skulu tey fiskiskip ið virka undir fiskidagaskipanini stýrast við so harðari hond at tey hava ilt við yvirhøvur at kunna klára seg? Ein annar spurningur er hví býtið í verandi skipabólkar skal vera so læst. Og tá hava vit ikki nevnt tær stongdu leiðirnar — hvussu nógv áratíggju skulu ganga afturat áðrenn hesar aftur kunnu levera fisk sum fyrr, og hvar eru tær kanningar sum av fyrstum tíð liggja til grund fyri hesum steingingum? Samstundis sum vit umhugsa fiskivinnuna sum heild, hava vit í hesari útgávuni serliga hugt eftir tí spennandi menningini í uppisjóvarvinnuni. Eisini nema vit við nakrar av teimum avbjóðingum sum tann vinnan hevur fyri framman. Her er vissuliga nógv hjá okkum at vera stolt av, og eisini nógv at tríva í. Vælkomin — og góðan lesihug!

Kunningar- og kjakblað um føroyska fiskivinnu. m

Vit gera sum yrkisfólk okkara besta fyri at lýsa mál og faktuell viðurskifti rætt og endurgeva keldur neyvt. Tó taka vit fyrivarni móti møguligum prent villum og øðrum feilum ið kunnu koma fyri av misgáum, misskiljingum ella øðrum orsøkum. Hendan útgávan er ikki ætlað sum íløguráðgeving; hvørki blaðstjóri, medarbeiðarar ella aðrir persónar viðvirkandi ella nevndir í hesari útgávu, ei heldur lýsarar, kunnu ábyrgdast vegna møguligan búskaparligan ella annan miss sum hevði kunnað verðið beinleiðis ella óbeinleiðis knýttur at handlingum við støði í innihaldi í hesari útgávu.

TÓR ÓVISSA valdar í fiski vinnuni um hvat sum skal henda á midnátt 31. desember 2017, tá øll verandi veiðirættindi ganga út sum partur av ætlaðum nýskipanum í lógini um vinnu ligan fiskiskap. Tann vaksandi búskaparligi váðin av hesu m merkir at alla r størri íløgu r í fiskiv innuni fyribils eru lagdar á ís ella saltaðar heilt — eingin kann byggja skip ella virkir und ir slíkum umstøðum. Tað vátta fleiri leiðandi fiskireiða rí sum Sjógvur & Fólk hevur tosað við. Einki nýtt skip er komið til Føroya síðan 2010; samanborðið við okkara grannalond er tað langt tíð. Spurt verður retoriskt: Hvør fer at byggja skip undir slíkum umstøðum, hvør kann gera langtíðar handilssáttmálar, hvør ungur persónur við nýggjari

navigatións- ella maskinútbúgv ing velur fiskiv innu na við so stórari óvissu hangandi yvir sær? Anfinn Olsen, formaður í Føroya Reiðarafelag, segði so leiðis í útvarpssamrøðu: “Tað er klárt at tað liggur fremst í hug anum — hvat hendir í framtíðini; fiskiv inna er ikki bara soleiðis at venda, tað tekur ár at gera stórar broytingar í fiskivinnuni. Tí er tað rættiliga átroknandi at man kemur inn í ta diskussiónina — hvat skal gerandisdagurin vera aftan á 2018 fyri fiskivinnuna?” Spurdur av ÚF um reiða r ar kenna seg ótryggar, svaraði formaðurin: “Ja, man følir seg nokkso ótryggan, tí sum man hoyrir frá politikarum so eru úttalilsini bæði í eystur og vest ur og suður og norð. Tað ger at man merkir ikki at tað er so stór

samling á hvønn veg tað skal bera, og tí blívur man ótryggur. Okka ra størsta ynski hevur al tíð verið og er at man veit hvørji rættindi man hevur, og harvið hvat man hevu r at bjóða bæði í sambandi við íløgur og ikki minst yvir fyri tí fólki sum man skal hava umborð á skipunum. Fast rættindi, tað liggur fremst í huganum.” Jacob Vestergaard fiskimála ráðh arri viðurkennir trupu l leikan og sigur aðrastaðni her í blaðnum at arbeitt verður við at finna eina fyribils loysn. “Tað er greitt at vit mugu frá politiska ri og umsitingarligari síðu melda út nú hvat tað er sum vinnan skal rokna við, og 2018 er ein trupulleiki sum ikki kann kveistrast til viks longur,” sigur fiskimálaráðharrin. []

Kliptu 10% av realhýruni við einum pennastroki ÍROKNAÐ tað sokallaða til feingisg jaldið — eitt avg jald upp á eina krónu fyri hvørt kilo av makreli og 50 oyru/kg fyri sild — rinda fiskimenn við uppi sjóvarskipum ídag ein skatt sum sambært metingar liggur mill um 55 og 60 prosent av hýruni. Tað vísir Jan Højgaard, for maður í Føroya Fiskimannafelag, á. Samstundis ásanna r hann at talan er um eitt so stórt inntriv í hýruna hjá hesum fiskimonnum at tað svarar til eina lækking upp á umleið 10 pst. av reallønini (les á síðu 28). “Hetta er ein ógvuliga óheppin støða, serliga tá so lítið forstáilsi er fyri hesum í tí al menna rúminum og tí politisku umhvørv inum,” segði Jan Høj gaard við Sjógv & Fólk. “Hetta er øgiliga keðiligt, fiskimenn eru snýttir av landinum við hes um gjaldi.” FØROYA FISKIMANAFELAG

. S J O G V U R o g F O L K . c o Útgáva: GlobalOne Press Ltd, Enterprise Busieness Centre, Admiral Court, Aberdeen AB11 5QX, United Kingdom +44 (0)845 053 1842 | www.nordixis.com Tekstur & blaðstjórn: Búi Tyril (ábyrgd) | bui.tyril@nordixis.com Foto: Maria Olsen | maria.olsen@nordixis.com Design & framleiðsla: Nordixis Media AB, Göteborg. w w w

Óvissan um veiðirættindi frá og við 2018 ávirkar nú alsamt meira íløguhugin í fiskivinnuni — reiðarar rokna við at ongar størri íløgur verða gjørdar fyri tíðina orsakað av vaksandi búskaparligum váða.

“Taka vit ein vanligan nóta mann so er hann í praksis uppi í eini 55 pst. í skatti tá avgjaldið á sild og makrel er tikið við. Tekur tú ein sum siglir við Næraberg ella Norðborg so er hann kanska uppi á 60 pst., leysliga mett. Í fjør [2013] roknaðu vit út at ein dekkari sum fiskaði við van lig um uppisjóva rskipi og hevði góða inntøku, kom upp á 53 pst. í skatti íroknað avgjaldið, og hetta er hækkað muna ndi síð ani tá. Men sama skattatrýst ger seg ikki galdandi fyri onnur enn fiskimenn. Harafturat kemur at fiskimenn arbeiða ofta sera lang ar dagar umframt teir mugu vera burtu r frá familju upp í fleiri mánaðir í senn, og tað kann elva til strongd.” Hvussu ber tað til at onnur ið tjena líka góðar pengar ikki verða skattað líka hart? “Fyrst skal sigast at dekkarar við føroyskum fiskiskipum koma ikki so høgt upp í inntøku sum fólk tykjast halda — har hava ver ið onkrar tabellir hjá Bú skaparráðnum har man blandar yvirmenn og dekkarar og roknar út eina miðal inntøku fyri at diskutera alt undir einum. Tað er jú misvísandi og gevur fólki skeiva fatan av veruleikanum. Anna rs hava vit fleiri bólkar í samfelagnu m sum hava góðar inntøkur; men tað løgna er at øll tykist góðkenna tær inntøkurn ar soleingi talan ikki er um Jan Højgaard.

fiskimenn. Fólk gera fiskimenn til Svartaper, helst fyri at flyta fokus frá sersømdum sum onnur hava — hetta er eitt ikki ókent fyribrigdi. Avgjaldið á makrel og sild er ein eykaskattu r sum rakar fiskimenn tó uttan enn at vera viðurkendur sum slíkur.” Formaðurin ávaraði eisini ímóti spjaðing. “Fólk eru blivin sett upp ímóti hvørjum øðrum, og tað er ikki gott. Vit eiga at standa saman sum tjóð — tá fáa vit eitt gott úrslit, og tað hevði klætt okkum betur.” Upph iti ngi n í uppis jóva r vinnuni kann skjótt vera av. Út frá tilmælunum frá ICES verða kvotu rnar fyri makrel og sild væntandi lægri næsta ár. “Uppisjóvarv innan man hava toppað fyribils; tað verður helst lakari nú, og makrelk votan fer nakað niðu r og sildin eisini. Svartkjaftu rin hevur ikki havt tann sama prísin. Trupulleikin við verandi avgjaldi á makrel og sild er ikki minst at tann pol itiska skipanin hevur funnið eitt eyka súgvirør til ‘stóra pott’ ístaðin fyri at tílík avg jøld vórðu skipað óheft av hvat fíggjarlógin krevur; tað almenna hevur sínar inntøku r tryggjaðar via skatta skipanina. Hetta við at fara út at taka meira út úr vinnuni gjøgn um hissini avgjøld, hvar skal tað enda — og hvat ger man um tað knappliga ikki ber til at heinta nakað inn tann vegin?” []

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Vinnulívsfólk skeptisk til uppboðssølumarknað Uppboðssøla av veiðirættindum kann gera atgongd til fisk alt ov dýra fyri føroyskar útflytarar, sum av hesum kunnu missa fótafesti á altjóða marknaðum, har kappingarneytar njóta gott av vinnupolitiskari verju í sínum heimlondum. T GJØGNUM tilfeingis gjald ella uppboðssølu av veiðiloyvu m og kvotum dríva upp kostnaðin fyri at veiða fisk á vinnuligum grundarlag kann geva landskassanum góð ar pengar, um ikki annað so í eina avmarkaða tíð; men tað kann sannlíkt eisini sláa bakk og fáa óhepna r vinnuligar og samfel agsbúskaparligar avleiðingar, so mikið so at tær samlaðu inntøk urna r frá fiskivinnuni til sam felagið minka heldur enn vaksa sum úrslit av at kapitalur verður sogin ov tíðliga úr vinnuni. Tað meina fleiri framstand andi vinnulívsfólk sum Sjógvur & Fólk hevur tosað við. Heitt orðaskifti hevur gingið í fleiri ár um allar milliónir sum landsk assin “missir” av at ikki krevja meira inn í fyrsta liði frá fiskiv innuni gjøgnum tilfeingis gjald og/ella uppboðssølu av veiðiloyvum og kvotum. Bogi Jacobsen, stjóri á Varðin Pelagic, heldur at veiðirættindi skulu ikki kunna handlast frítt utta n víðari, samstundis sum hann er ímóti uppboðssølu av teimu m. Hann setir spurnar tekin við vísdómin í verandi tilfeingisg jaldi á sild og makrel, og vísir á at hetta longu hevur havt við sær at kostnaðurin fyri at fáa fatur á fiski er hækkaður munandi. “Skal tað vera eitt tílikt av gjald so eigur tað at vera á alt til feingi á sjógvi og landi, við fel ags grundarlag fyri útrokning og einum samanhangandi logikki,” segði Bogi Jacobsen. “Hví leggja avgjald bara á makrel og sild, hví so ikki á onnur fiskasløg eisini, og hví ikki á onnur sløg av til feingi eisini, so sum landbúnað arvørur og vindorku?” Tann størsti trupulleikin við verandi avgjaldi á sild og makrel er at tað verður tikið longu í fyrsta liði, við avreiðing. Hevði tað ístaðin komið longri frammi í virðisketuni, so var ikki vandi fyri, sum tað er nú, at avgjaldið skerjir møguleikarnar hjá vinn uni at virðisøkja, umframt at tað økir stórliga um tann handils liga váðan “Hetta er ikki stabiliserandi fyri vinnuna. At taka eitt stórt gjald fyri hvørt kilo áðrenn tað yvirhøvur er greitt um reiðaríið ella virkið fær vinning av fiskin um er stuttskygt og kann máa

MARIA OLSEN

Við havnalagið á Tvøroyri — fiskavørur frá Varðin Pelagic verða lossaðar umborð á frystifarmaskipið Andromeda. støðið undan samh andli nu m við keyparar. Um okkara keyp arar hoyra at stór óvissa verður um levering og prís, so er stórur vandi fyri at teir missa áhugan í at handla við okkum — so leiðis virkar handil innan fis kaídnaðin. Skal samstarvið vera treytað av einari so stórari óvissu sum tað at ein uppboðssøla fyrst má avgera um fiskurin er tøkur ella ikki og til hóskandi prís, tá verður eingin langtíðar sáttmáli. Hetta er grundleggjandi fyri ein útflytara, at hann má kunna veita eina rímiliga vissu fyri at vøran kann leverast innan fyri avtalaðar rammur fyri dygd, tíð og prís. Uttan leveringstrygd kunnu vit hvørki kappast við norðmenn, íslendingar ella on nur.” “Óvissan er nóg stór sum er,” legði Bogi afturat. “Tað at fiski skapurin er treytaður av so nógv um viðurskiftum frá náttúrunn ar hond ger at vit hava longu ein rættiliga stóran óvissufaktor. Tí ræður tað sjálvandi um at kunna uppv iga slíkar óvissur so frægt sum til ber — heldur enn at leggja nýggjar, enn meira álv arsl iga r óvissur afturat. Verður fisku rin knappliga minni eitt

ár enn hann var árið fyri, sum eisini hendi herfyri við makrel inum í og við at hann ikki upp fylti galdandi krøv um stødd, so kostar tað skjótt ovurhonds pengar fyri vinnuna — stórt til feingisg jald verður jú tikið longu við avreiðing. Um útgangsstøðið hjá okkum í Føroyum var at fisk urin var líka sum í fjør, so var alt longu farið á heysin meðan landið hevði gjørt eitt gott hál — tó hevði lítið verið eftir at skatta næsta ár um vinnan var kollsigld.” Bogi Jacobsen er langtífrá einsamallur um at kenna seg ørkymlaðan av tí almenna kjak inum um fiskivinnuna í Føroy um. “Tað sum gongur fyri seg nú tykist eina og aleina grundað á hvussu tað skal kunna lata seg gera at fáa so nógvar pengar úr vinnuni sum gjørligt. Hetta vendir púra øvugt — tað skal jú snúgva seg um hvussu stóra virðisøking vit kunnu fáa, og hvussu vit best kunnu tryggja okkara kappingarføri úti í heim inum!” ‘EIN ÓRÆTTUR’ Pól Huus Sólstein, stjóri á North Pelagic, ið tekur sær av

sølu fyri reiðaríið hjá Norðborg og Christian í Grótinum, vísti á váðan við at fara politiskt eftir uppisjóva rv innuni tí hon í løt uni gongur væl. “Hetta sum nú er upp á tal við uppboðssølu er extremt váði ligt,” segði Pól Huus. “Longu framma nu ndan eru vit inni á vanda k ós við tilfeingisgjaldi sum verður tikið beint úr kass anu m hjá reiðaríunum og úr lumm a num á fiskimonnum. Tað verður grundgivið við at vit mugu lata marknaðarkreftirnar ráða, men veruleikin her er fyrst og fremst politiskur. Somu fólk sum siga seg vilja marknaða r búskap eru samstundis íðin at

Pól Huus Sólstein.

ávirka lønarlagið á fiskiskipun um, hóast hetta júst er nakað sum arbeiðsmarknaðurin sjálvur leggur til rættis og tekur avgerð um. Veruleikin er tann at seta vit hýrurnar niður, so stingur okkara besta fólk av til Noregs, tí har eru betri treytir enn her; so einfalt er tað.” Pól Huus var eisini inni á spurninginum um veiðiloyvir og frásøgnina sum er íkomin um at hesi eru at meta sum gáva frá landi til reiðarar. “Vit hava havt vinnuligan fiskiskap í 100 ár, og lógin sum av m ark a r loyvini kom ikki fyrrenn í 1994. Hví vóru veiði loyvini hjá nótaskipunum einki verd tá? Nú vilja summi kroysta peningin úr uppisjóvarvinnuni, kanska tí tey skilja ikki søguna aftanfyri og halda at hesir reið arar og fiskimenn fáa bara eina rúgvu av pengum for e r a ndi. Hetta er so misvísandi sum tað yvirhøvur kann vera! Fólk gloyma alt sum liggur aftanfyri, men tey sum rópa harðast høvdu ongan áhuga í at byggja nakað upp tá møguleikin var har. Teir reiðarar og fiskimenn sum hava hingið í alla tíðina eru teir somu (Framhald á síðu 25)

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Menning á Tvøroyri merkist

kring alla Suðuroynna MARIA OLSEN

Samstarvið millum Varðan og Delta hevur upp á stutta tíð givið Tvøroyri endurreisn sum fiskivinnudepil við landsins størsta matvøruvirki — og vaksandi fólkatal aftur við hækkandi skattainntøkum sæst nú um alla Suðuroy.

MARIA OLSEN

hjá Varðanum, Føroya størsta uppisjóvarreiðaríi, í tøtt um samstarvi við Delta Seafood, ið sambært metingar eigur Før oya dugnaligasta toymi innan fiska v irking, gjørdi Tvøroyri eitt kvikt lop úr vinnuligum deyðvatni til rokan og lív sum hevur smittað av sær um alla Suðuroynna. Ei undur í at borgmeistarin, Kristin Michelsen, er glaður um ta vend sum er komin í á staðn um. “Ein so stór øking av rávøru nøgd til virkingar setti nakra r avbjóðinga r til Tvøroyar Havn Kristin Michelsen, borgarstjóri.

og vit máttu taka nakrar avgerð ir undir tíðarpressi,” segði borg meistarin. “Vit funnu eina loysn sum merkti at atløgusíðan til uppi sjóvarskip varð gjørd í privatum regi, hetta ikki minst tí tað var átrokandi at fáa hetta byggistigið frá hondini so skjótt sum gjørligt.” Alt gekk óvanliga væl — frystiv irkið stóð klárt stutt aftan á at farið varð undir at byggja, og stutt aftaná at maskinurnar vóru monteraðar varð fyrsta last in landað. Chris Jan Michelsen, havnarumsjónarmaður (vinstrumegin), saman við Jón Boga Guttesen, havnarmeistara.

Tað fyrsta hálvárið varð brúkt til innkoyring og stilling ar av ymiskum slag og longu tað fyrsta fulla árið í rakstri, 2013, tók Varðin Pelagic ímóti so mikið sum 100.000 tonsum av uppisjóvarfiski til matna.

Í ár er sambært leiðsluna á virkinum eisini líkt til at so gott sum somu nøgdir koma gjøg num framleiðslutólini hjá tí sum longu greitt er Føroya størsta matvøruvirki. Í pengum er tann árligi umsetningurin mettur til

MARIA OLSEN

VØROYRI hevur síðani summar i ð 2012 verið ígjøgnum eina vinnuliga endurnýggi ng og uppstiging sum neyvan hevur sæð sín líka í Føroyum tey seinastu mongu árini. Við eina ri rimmar íløgu

MARIA OLSEN

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Ólavur Bjarkhamar, framleiðslustjóri.

Varðin Pelagic: Næstan 100.000 tons aftur í ár Á Tvøroyri vóna tey at framleiða nærum somu mongd av makreli og øðrum uppisjóvarfiski í ár sum í fjør, tilsamans nevniliga um 100.000 tons, samstundis sum royndir verða gjørdar við nýggjum produktum. útgerð og tillaga mannagongdir gekk eisini væl — so mikið so at aftan á tað fyrsta heilárið í framleiðslu, við árslok í fjør, kundi staðfestast at ikki minni enn 100.000 tons av uppisjóvar fiski vóru landað og fingin til høldar; ein lítil helvt av hesum var heilfrystur makrelur meðan restin var onnur fryst vøra, har ímillum sildafløk og lodna. Í ár verður roknað við kanska minni men líknandi mongdum, sigur Bogi Joh annes en, sølustjóri. Hann leggur afturat at nakað av nýggjari framleiðslu byrjað, í samstarvi við TG Seafood í Hvalba, har arbeitt hevur verið við at single-frysta makrel. “Single-frystur makrelur er ein lutfalsliga dýr framleiðsla,” sigu r Bogi, “men vit vilja geva keypa rum møguleika at eisini fáa hesa vøru, sum ein eyka tæn astu.” “Vit útflyta í høvuðsheitum blokk f rystan makrel, heilan so væl sum avhøvdaðan. Har til kemur heilfryst sild og fryst sildafl ak umframt fryst lodna.

Svartk jaft u r er enn mestsum bara farin til mjøl og lýsi; men vit arbeiða við at menna aðra vøru úr honum. Vónandi koma vit í ár upp á nærum 100.000 tons tilsamans.” VILJA VIRÐISØKJA Ein verkætlan við at menna vøru til matna úr svartkjafti varð herf yri sjósett undir leiðslu av nevndarliminum Egil Olsen, ið hevur drúgvar royndir innan menning av fiskavørum. “Vit rokna við at kunnu siga meira um hetta um stutta tíð,” viðmerkir Egil. “So mikið kann eg tó í løtuni siga at vit royna at menna vøru til matna úr svart kjafti. Orsøkin til at vit royna hetta er fyrst og fremst tí vit vilja at fiskurin fer til matnað heldur enn til mjøl. Ein onnur orsøk er at vit vilja gagnnýta ta fram leiðsluorku sum virkið hevur upp á skilabesta máta, soleiðis at vit kunnu arbeiða alt árið — her passar svartkjafturin væl inn av tí at hann verður veiddur eina aðra árstíð enn makrelurin.” []

Tróndur í Gøtu við bryggju á Tvøroyri.

MARIA OLSEN

Ú ANNAÐ árið í full ari framleiðslu skjótt fer at halla, bendir alt á at Varðin Pelagic varðveitir væl og virðiliga sítt pláss sum landsins størsti framleiða ri av fiski til matna — fyri ikki at tala um at verkætlanin hjá Varða nu m og Delta Seafood stendur við sum mest sannførandi Suðuroyar sól skinssøga í nýggjari tíð. Frystivirkið byrjaði at taka ímóti fiski í juli 2012 og longu árið eftir kom tann samlaða fram l eiðsl a n upp á ófatilig Útsýni av dekkinum á Smyrli yvir á fiskivinnuhavnina á Tvøroyri. 100.000 tons av makreli, sild, svartkjafti og lodnu. Í ár er líkt til at næstan somu umleið eina milliard krónur. Fitt Borgmeistarin legði afturat: nøgdir verða senda r gjøgnum av útbyggingum eru farnar fram “Fakta er at Suðuroyggin hevur tær framkomnu skeri-, frysti- og á havnalagnum síðani frystivirk havt framgongd síðan Varðin pakkimaskinurnar og, umvegis ið kom, og kommunan hevur Pelagic byrjaði sítt virksemi. Vit ta nýggju frystigoymsluna, av fingið betri skattainntøkur og vita at skattainntøkurnar eru landinum við stórum bulkskip umstøður at útbyggja og viðlíka hækkaðar og fólkatalið er vent um til svangar keyparar í Russ halda vegir, atløgubryggjur og frá afturgongd til framgongd. landi, ES, Kina og USA. hvørt av sínum. Samstundis vita vit at veiðihag Virkið varð bygt upp á sera “Síðani tað gjørdist greitt at tølini fyri botnfisk eru støðug og stutta tíð, hóast talan sambært skip við stórum dýpgangi fóru alingin somuleiðis. Ongar størri keldu r í Íslandi var um heim at koma inn á Tvøroyri, tók almennar íløgur eru gjørdar her sins fremstu verksmiðju av sí kommu na n áb yrgdi na av at suðu ri so niðurstøðan má vera num slag. Arbeiðið at innstilla gera nýggja atløgusíðu ið kundi at inntøkuvøksturin stava r frá hýsa slíkum skipum og annars tí økta vinnuliga virkseminum Bogi Johannesen, sølustjóri. øllum tí trafikki bæði sjóvegis sum er komið við Varðanum og landvegis sum vit hava ídag,” Pelagic.” segði Kristin Michelsen. “Íløg an var stór, samanborin við ‘KOMBINERAÐ VITAN’ skattliga grundarlagið hjá okk Aðrar kommunur í Suðuroynni um, men samanborin við hesa hava eisini fingið ágóða av tí íløguna hjá Varðanum Pelagic blómandi vinnulívinum á Tvør og tann umsetning virkið hevur oyri, sambært Kristin Michelsen. havt, má okka ra íløga sigast at “At virksemið eisini avspegl (Framhald á síðu 24) vera realistisk.”

Upp til 2.000 navigatørar og maskinfólk á skeið fyri at fáa nýtt vinnubræv VINNUHÁSKÚLIN sigur seg rokna við at millum 1.000 og 2.000 føroyskir navigatørar og maskinmenn skjótt koma at hava lokið skeið fyri at uppf ylla tey nýggju krøvini í STCW 2010 (Manila konvent iónini) hjá IMO (International Mari time Organization), sum koma í gildi tann 1. januar 2017. Sambært Vinnuháskúlan byrjaði hetta skeiðsvirksemi í summar og tann 1. september vórðu tey fyrstu STCW 2010 vinnubrøvini skrivað. “Við teimum nýggju sjó vinnubrøv unum er aftur gjør ligt at útgeva sjóvinnubrøv galdandi í 5 ár,” segði Sjó vinnustýrið í einum skrivi. “Sjóvinnuútbúgvingarnar í Føroyum lúka sum heild longu nýggju útb úgv i nga rk røv i ni sam b ært STCW 2010. Av hesum ávum er ikki neyðugt við stórum broytingum fyri at kunna skriva út sjóv innubrøv sambært teimum nýggju krøv unum.” EFTIRSPURNINGUR Skipsførar, skiparar, maskin meista rar og maskinistar við útbúgv i ng frá áðrenn 2006 sum framhalda ndi vilja hava vinnu bræv frá og við 2017 mugu taka neyðug skeið fyri at lúka tær nýggju treytirnar í STCW 2010. Í hesum samanhangi bjóðar Vinnuháskúlin skeið sum eru góðkend til endamálið. Skeið ini snúgva seg fyri stóran part um trygd og nýggja tøknifrøði. “Vit byrjaðu í summar við hesum skeiðum og fara at halda fram so leingi eftirspurningur er,” segði Wilhelm Petersen, stjóri á Vinnuháskúlanum. “Vit rokna við at tilsamans millu m 1.000 og 2.000 nav igatøra r og mask infólk koma at útvega sær nýtt vinnubræv,” legði hann afturat. []

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Tórheðin Jensen: Myndin av Í altjóða kapping er tað ikki nøktandi at einans hugsa um kostnaðarstig — lyklaorðið er vitan, og fyri at menna hesa í sjóvinnuni mugu vinna, undirvísingar- og granskingarstovnar og politikarar arbeiða móti felags máli.

SHUTTERSTOCK

V USSU ÍMYNDIN hjá einari vinnu verður uppbygd í einum sam felag — og hvussu hon í sín um lagi ávirkar tann almenna vinnu p olitikk ið til eina og hvørja tíð verður førdur — átti at verið eitt stórt evni millum vinnu l igar, akademi skar og politisk a r leiða rar í Føroyum. Tað meinar umsitinga rleiðarin á Varðanum í Gøtu, Tórheðin Jensen, sum eisini arbeiðir við at skriva doktararitgerð undir heit inum “Ein vitanarg rundað fiski vinna: Hvussu og hvar er vitan skapt í føroysku fiski- og alivinn uni, og hvønn leiklut spælir vitan sum stimbran til ella hindur fyri nýskapan.” Talan er um eina gransking arverkætlan sum leggur dent á kappinga rføri og vitan í tí sera samansettu føroysku fiskivinnu teyggju ni. Ali- og uppisjóvar vinna n tykjast standa seg best beint nú, men granskingin fevn ir um alla fiski- og aliv innuna: frá fiskiveiði og framleiðslu av fiskavørum til logistikk og flutn ing og alt har ímillum, íroknað feløg sum eru knýtt at hesa ri vinnu gjøgnum at veita vørur og tænastur og liva meir og minni av tí. Ein røð av spurningum verða settir um hvussu hesar vinnur í Føroyum standa seg í mun til somu vinnur aðrastaðni. Sum skilst er ein slík grein ing av føroyskum vinnulívi ong antíð gjørd fyrr, og hetta er sam bært Tórheðin ein av orsøkunum til at hann valdi at fara undir sína DBA (Doctor of Business Adm inis tration) ritgerð við Henley Business School, Read ing University. “Vit í Føroyum eiga at satsa upp á vinnur har vit framman undan kunnu bjóða okkum fram í altjóða høpi, og tað kunnu vit MARIA OLSEN í fiski- og aliv innuni, meiri enn í øðrum vinn u m,” viðmerkir hann. vinnu na; og umhvørvisv ina r liga r vørur. Tað samlaða mátið NORSKUR ÍBLÁSTUR av hesum seks dimensiónunum “Ein líknandi analysa av 13 ym skal vísa kappingarføri hjá vinn iskum vinnuteyggjum í Noreg uni og í hvønn mun vinnan er varð herf yri útførd undir leiðslu grundað á vitan.” av Handilsháskúlanum í Oslo. Sum partur av sínari inn Eg brúki sama granskingar savning av upplýsingum til víðari modell sum norðmenn brúktu í greiningar — umframt arbeiðið tí kanningini. Tað snýr seg um at leita upp tøkan lesnað á øk at máta í hvønn mun vinnan inum og kunna seg við hvat er dregu r at sær ella skapa r seks skrivað um evnið — er Tórheðin sløg av fyribrigdum: fyritøkur; í hesum døgum í ferð við at seta útb úgv i ngar relevantar fyri seg í samband við eitt tal av før vinnu na; evnaríkar persónar; oyskum fyritøkum fyri at inter fólk og fígging til gransking viewa avvarðandi leiðarar og og menning; kapital at seta í stjórar og senda spurnarbløð út.

Tórheðin Jensen, umsitingarleiðari á Varðanum, Gøtu. Hvat kann hendan gransk ing brúkast til í Føroyum? “Mær vitandi er eingin ana lysa av vinnuteyggjum gjørd í Føroy u m áðu r. Kanningar av hesu m slagnu m verða serliga nýttar til grundarlag at taka vinnupol it isk a r avgerðir út frá, fyri at styrkja vinnur og fyri at betra um kappingar f ørið. Eitt beinleiðis úrslit av norsku granskingini var HAV21 verk ætlanin, har ein stór frágreiðing varð løgd fram herfyri. Ein strategibólkur stóð fyri arbeið inu m, við leiða ndi fólki frá tí almenna umframt privatar leið

arar og fólk frá útbúgvingar- og granskingarstovnum. Bólkurin kom við hesum riti við ítøkilig um tilmælum og málsetningum fyri vinnuna. Eg vil meta at vit hava sera nógv at læra av norð monnum á hesum øki. Alt bendir á at stórur tørvur á tilfari av hes um slagnum um føroysk viður skifti, ikki minst fyri politikarar og tey ið taka avgerðir vegna al mennar stovnar; men uttan iva hevur tilfarið eisini stóran áhuga millum fólk í vinnuni og helst eisini millum akademika ra r ið arbeiða við spurningum um bú skap og menning.”

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Tórheðin helt fram: “Vit hava enn møguleikan at fáa broyting í til tað betra, og har haldi eg at okkara politikarar eiga ikki at vera ov bangnir fyri at vísa hvar teir standa í spurninginum um hvussu raðfestast skal í mun til vinnur; tí tað slepst ikki undan at raðfesta, tilvitað ella ikki.” Hví bara hugsa um tað sum hevur stert? “Búskaparlig teori um vin nuteyggjur sigur at har tú hevur eina sterka vinnuteyggju fer ein nýstovnað fyritøka sannlíkt at eydnast væl, um hon virkar í somu vinnu sum vinnuteyggjan. Og hetta stendur ikki í andsøgn við tað sum hevur verið frammi um fjølbroytni innan íverkse tan; tvørturímóti tað verður undirbygt við hesum. Sams tundis er veruleikin hjá okkum at fiski- og alivinnan er tann

KJAKEVNI & SPURNINGAR

•Eiga vit at gera tilvitaðar raðfestingar fyri útbúgving, gransking og menning og velja vinnugreinar strategiskt (t.d. fiski- og alivinnu, shipping, orku) út frá metingum um hvussu føroyskt kappingarføri og framtíðarútlit koma best til sín rætt á altjóða marknaðum?

Analytikari til arbeiðis á laboratorium hjá Fiskaaling. vinnan sum hevur bestu fram tíðar møguleikar, júst tí her vit eina sterka vinnuteyggju — tú hevur nærumhvørvið, tøka vitan o.s.fr. Eisini hava vit eitt sindur av einum heimamarknað soleiðis at tað ber til at byrja í smáum og royndarkoyra eitt og annað.”

Hvat er vitan í hesum føri? “Vit kunnu býta vitan upp í a) vísindaliga og tøknifrøðiliga vitan, sum oftast er grundað á gransking; b) vitan bygd á royn dir; og c) handilsliga vitan. Vit an krevst fyri at designa vørur og tænastur, til processir í fram

leiðslu og, ikki minst, fyri at selja og marknaðarføra vørur og tænastur. Øll hesi sløgini av vit an hava týdning í ‘high-tech’ so væl sum ‘low-tech’ vinnum. Sum víst hevur verið á í seinastuni, so er stórur tørvur eitt nú á hand ilsligari vitan innan ta føroysku fiski- og alivinnuna.” []

Faktorsvegur 14 | 700 Klaksvík www.sjonam.fo | sjonam@sjonam.fo | +298 665 888 Avgreiðslutíðir: mánadag – hósdag kl. 9 – 15 og fríggjadag kl. 8 – 12

Sjónám bjóðar dygdargóð skeið í trygd og samskifti á sjónum. • Trygdarskeið • COX – Bátaføraraskeið • FRC – Skjóttsiglandi bjargingarbátur • BOSC – Basic Offshore Safety Course • HUET – Helicopter Underwater Escape Training • Radioskeið – GOC, LRC, SRC, ROC • Hjá Sjónámi er skeiðsluttakarin altíð í miðdeplinum. Vit bjóða góðar umstøður, nýggj høli og góðar og ágrýtnar lærarar. • Umframt skeiðini omanfyri, bjóðar Sjónám skiparaútbúgving og grundskeið til skipsatstøðing.

Sjónám myndar útbúgvingarøkið sjóvinnu undir Tekniska Skúla í Klaksvík og fevnir um fyrrverandi Klaksvíkar Sjómansskúla og Trygdarmiðstøðina.

Nordixis

YMISK SLØG AV VITAN Er óheppin politisk uppíbland ing ein trupulleiki fyri fiskiv inn una í Føroyum? “Ja, hetta er ein trupulleiki, hóast onkur vil meina at hesin trupulleiki enn ikki hevur heilt sligið íg jøgnu m í tí politisku skipa nini. Tó haldi eg tað er týðiligt at myndin av fiskiv inn uni er blivin snarað tann skeiva vegin í seinastuni, og hetta er hent í akademisku m og hug sjóna rligum høpi, og er eisini í ferð at við henda í politiskum høpi.” Hvat er sjálvur trupulleikin? “Politisk íblanding í vinnu lívið eigur einans at fyrikoma í heilt serligum førum, og enda málið má vera at fremja vøkstur í vinnuni og skapa so tryggar karmar sum møguligt í sam felagnum. Tað merkir at eitt av endamálunum má vera at hækka vitanarstigið og stuðla upp undir innovatión og menning í vinn uni. Vit skulu minnast til at tað krevst gott fíggja rligt avk ast í vinnufeløgum um vit skulu hava vónir um at kunna gera meira við gransking og menning. Tað kann ikki vera meiningin at ein asti spurningur sum fær umrøðu av politi k a rum, búskapar f røð ing um og tíðindamiðlum snýr seg um hvussu høgur skattu r ið skal leggjast á vinnuna, og hvussu avg jøldini skulu hækkast. Ein breiðari fatan av vinnuni, ein klárari almenn mynd av henni er púra neyðug og er ein fyritreyt fyri veruligari viðgerð av vinnu politiskum spurningum.” Við øðrum orðum er almenn ur vinnupolitikkur tengdur at tí mynd av vinnuni sum er gald andi í samfelagnum — tí frásøgn sum er ráðandi. “Tann uppfatan sum almenn ingu rin íroknað politika rarnir hava av vinnuni er ógvuliga av g er a ndi fyri hvussu vinnu politikku rin verður umtalaðu r, stungin út í kortið og førdur út í lívið. Har má vinnan gera sítt besta fyri at tryggja at tann frásøgn sum verðu r bygd upp gjøgn u m tíð i ndi og aðra al menna kunning vendir rætta n veg og ikki umboða r vinnuna skeivt. Har hava vit sjálva ndi eina uppgávu, og eg havi eina kenslu av at vinnan tekur hen dan spurning í størsta álvara. Tað er eisini upp á tíðina — vit síggja at ES og Noreg gera ídag sera nógv fyri at menna teirra egnu fiski- og aliv innur og aðrar vinnur knýttar at hesum vinnum. Har hoyrir tú ikki fólk tosa um at leggja sum mest av skatti og avg jøldum á fyri at tað almenna skal fáa so nógvan pening sum møguligt úr vinnuni longu áðr enn hon fær høvi at geva avlop.”

MARIA OLSEN

vinnuni avgerandi fyri framtíðina

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Útbyggja til 25.000 tons S

ÍÐANI FRYSTIVIRKIÐ Pelagos í Fuglafirði fór und ir sítt virksemi í summar er eftirspurning urin á tænastu frá Bergfrost vaksin í so stóran mun at Føroya størsta frostgoymsla hevur avgjørt at fara undir eitt nýtt umfar av útbygging. Í einari ætlan sum miðar eftir at nærum tvífalda vera ndi goymslukapa sitet úr 16.000 upp í meir enn 25.000 tons, skal Bergfrost ger ast ein enn størri útbjóðari av tænastu á altjóða marknaðinum fyri frostg oymslu r, samb ært Símin Paula Sivertsen stjóra. “Síðani Pelagos kom hava vit sett ein veldigan part av okk ara goymsluorku av til at tæna hesum stóra viðskiftara,” segði Símin Pauli Sivertsen við Sjógv & Fólk. “Fyri at nøkta tørvin hjá øðrum kundum noyðast vit nú at byggja enn meira út.” Sum skilst var átrokandi tørvur á at uppstiga frostgoymsl una longu áðrenn tað nýggja frystiv irkið fór í gongd, og tess meira átrokandi nú. Hetta aft aná at Bergfrost so seint sum í fjør gjøgnumførdi eina mun andi útbygging og nútímansgerð av maskinum og elektroniskari útgerð, og meir enn tvífaldaði goymslu kapa siteti n úr 7.000 upp í 16.000 tons. Felagið keyp ti tríggjar tunla r til endamálið í havnalagnum við síðu na av Havsbrún aftaná at hava leigað tveir av teimum í nøkur ár, sam stundis sum víðkanin gav nýggja og betraða stýring av kuldaeftir liti og orkunýtslu. Sambært stjóran liggur Bergfrost í løtuni í samráðing um við Fuglafjarðar Kommunu um møguleikan at yvirtaka teir tríggjar tunlarnar sum framveg is eru eftir í tunlakomplexinum á havnalagnum, og sum Havs brún í løtuni hevur um hendi til mjølgoymslu.

“Vit hava nú í eina tíð verið í gongd við fyrireikingar soleiðis at vit kunnu yvirtaka restina av komplexi num til frystitunlar, og vónandi hava vit eina loysn áðrenn alt ov leingi. Um hendan útbygging kemur í lag eftir ætl an koma vit næstan at fáa dupult so stóra goymsluorku sum nú og kunnu, tá tað einaferð er klárt, í øllum førum hýsa 25.000 tons um av frystari vøru.” KAPPAST VIÐ NIÐURLOND Men er ikki vandi fyri at yvir kapasitetur kemur í um so nógv verður útbygt, til skaða fyri hesa vinnuna? “Eg haldi ikki. Føroyar hava sum er ein samlaðan kapasitet á hesum øki sum liggur umleið á sama stigi sum tann ið Ísland hevu r, tað er eini 70.000 tons. Men eg vil meta at Føroyar eru betur fyri til at goyma vøru fyri út lendsk skip; vit liggja bet ur plaseraðar í mun til altjóða skipaferðslu.” Verandi føroyskir viðskift arar eru tó raðfestir ovast, og ordrarnir frá teimum eru vaksnir nógv tey seinnu árini, so mikið nógv at Bergfrost mugu takka nei tá útlendingar koma við fyri spurningum. “Vit frásiga okkum so nógva vøru ídag sum vit kundu tik ið ímóti, at tað er nærm a st óhugnaligt,” segði Símin Pauli. “Tá tú hevur ein frystik apasitet upp á 16.000 og tú hevur nógv ar kundar, tá hevur tú ein tøkan kapasitet sum eitur 4-5-6.000 tons. Fyrispurningarnir vit fáa frá útlendingum, teir eita frá 10.000 tons pluss; tá er tað ikki lætt at bjóða seg fram. So vit mugu siga við útlendingar at vóna ndi hava vit pláss um eitt ella tvey ár.” Kapping er sum vera man á hesum marknað, men Símin

Pauli heldur at føroyingar eiga at hugsa meira um at kappast við onnur lond. “Vit eru sjálvandi í kapping við onn u r í Føroyum, men spurningu rin er heldur hvussu vit kunnu fáa meira vøru til landið.” Er hetta ein nýggjur vinnu veg u r fyri Føroyar á altjóða marknaðinum? “Ja, tað kann tað væl blíva. Skapa r tú fortreytirnar… For treyt i rn a r koma ikki av sær sjálv u m, tú mást skapa tær sjálvu r. Tá kunda rnir síggja at í Føroyum er frystik apasitet u r tøku r, so koma teir henda veg. Kunda rnir eru russarar og onn ur. Russarar hava nógv stór skip í havumráðnum kring Føroyar. Teir eru væl fyri fíggjarliga, góð ir betalarar; har eru nógv stór feløg sum vit kunnu arbeiða tætt saman við. Teir fiska beint við síðu na av okkum, bæði svart kjaft, makrel og sild; og tað er eingin ivi um at tey vilja koma til lands og leggja upp vøru.” Eftir øllum at døma hava Niðu rlond størsta frystik apasit et at bjóða og lægstu prísir fyri hvørt tonsið. “Vit eru væl við hvat við víku r prísleguni, men fyri at kunna kappast mugu vit upp í goymsluorku. Teir stóru holl endsku akt ø r a rnir hava ein kapasitet sum liggur í 100.000 klassanum – deilt út yvir fleiri goymslu r, sjálvandi. Tær stóru einstøku goymslurnar liggja um 30-40.000 tons.” Við øðrum orðum kemur Berg f rost at liggja á umleið sama stigi. “Krøvini til logistikkin eru høg tá talan er um so stórar nøgdir. Fyri at hendan ætlan skal kunna gjøgnumførast er tað eis ini sera umráðandi at havnalagið verður útbygt um skjótast.” []

MARIA OLSEN

Inni í einum av tunlunum hjá frostgoymsluni.

Símin Pauli Sivertsen, stjóri á Bergfrost.

MARIA OLSEN

Hóast Føroyar sum er longu hava umleið sama kapasitet sum Ísland innan frostgoymslur, eru góðir møguleikar nú at útbyggja hesa vinnu og fáa størri fótafesti á altjóða marknaðinum, sigur Símin Pauli Sivertsen, stjóri á Bergfrost.

Rene Havmand, vinstrumegin, saman við Jógvan S. Jacobsen, leiðara á uppisjóvardeildini hjá Vónini.

Sterkasta tog til flótitrol frá Vónini Trol- og nótavirkið Vónin bjóðar fiskiskipum eitt nýtt tilfar ið skal forða fyri at flótitrol fløkjast tá tey verða skotin út, samstundis sum felagið ger stór framstig innan uppisjóvarvinnuna bæði í Føroyum og uttanlands. TÆR STÓRU mongdirnar av makreli og øðrum uppisjóvar fiski sum verða veiddar kring Føroya r hava sett menninga r deildina hjá Vónini undir trýst við tí úrsliti at fleiri nýggj pro dukt eru sjósett í seinastuni, og hava sambært virkinum fingið góða móttøku. Fyri tveimum-trimum árum síðani menti felagið eitt flótitrol fyri makrel og sild, sum nú verður brúkt av so at siga øllum føroysk u m fiskiskipum sum veiða hesi fiskasløg. Og fyri einum ári síðani introduseraði Vónin eitt spildurnýtt tilfar til fornetið á flótitrolum, eitt stívt og sera sterkt tilfar ið ger at teir veldiga stóru meskarnir í hes um endanum av trolinum ikki fløkjast, serliga tá trolið verður koyrt út. Tilfarið, nevnt Capto, framleitt í Portugal exk lusivt fyri Vónina, er sum skilst tað sterkasta á marknaðinum. “Vit fóru fyri einum ári síðani undir at selja hetta togið til for netið á flótitrolum, og eg má siga at tað hevur gingið stak væl,” segði Hjalmar Petersen, stjóri á Vónini. “Bæði føroysk og útlendsk skip hava valt at royna Capto, og vit hava fingið sera góðar aftu rmeldingar. Fy rimunirnir við hesum nýggja tognum er at tað er sera sterkt, er gott at arbeiða við og fløkist ikki á trumluna og er tí betri un dir skjóting eisini. Hetta sparir skipunum bæði arbeiði og tíð.” Meskavíddin í fornetinum í teimum heilt stóru flótit rolun

um kann vera upp til 128 metr ar; tó er 64m meira vanligt. Eitt annað dømi um væl eydnaða menning í seinastuni er trolmyndatólið hjá JT Electric, sum Vónin selir fyri JT á fleiri marknaðum. “Trolkamera hevur verið brúkt nú í nøkur ár við góðum royndum og er eitt gott amboð fyri at fáa meir vitan um hvat hendir og rørir seg í trolinum og um tað. Vit hava eitt gott samstarv við JT her.” MET Í SØLU Við deildum í Føroyum, Litava, Noreg, Danmark, Grønlandi og Kanada kann Vónin kalla seg eina fyritøku við sterka ri nær veru kring alt Norðuratlantshav. Felagið varð stovnað í Fuglafirði í 1971. Vónin mennir, framleiðir og viðl íkaheldur fiskireiðskap og útgerð til alivinnuna, eitt nú trol og nótir umframt tilhoyri av alskyns slag; eisini framleið ir felagið ymisk sløg av netum, reipum, akkerum v.m. fyri onn ur endamál. Felagið hevur leingi havt eitt virki í Nýfoundlandi og hevur tey seinnu árini yvirtikið tann grønlendska marknaðin, fingið ein góðan fót inn í Noreg, ikki minst á marknaðinum fyri ali útgerð, og hevur nýliga keypt bróðu rpartin av Strandby Net, eitt danskt trol- og netavirki við støð í Strandby og Skagen. Fyri kortum læt felagið byggja eina nýggja framleiðsluhøll í Litava.

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Fuglafjørður: Framvegis fremsta uppisjóvarhavn

kom við hækkaðum kvotum fyri uppisjóvarflotan saman við politiskum trýsti at fáa so stór an part sum møguligt av tí pel agiska fiskinum til høldar sum mannaføði heldur enn fóður til alilaks og onnur djór. Í summar stóð so tann spild urnýggja og sera framkomna fabrikkin hjá Pelagos liðug og kundi taka ímóti fiski fyri fyrstu ferð tann 14. august, tá Fagra berg landaði eina góða last av makreli. Fagraberg fer helst, saman við Christian í Grótinu m, at teljast millum kjarnuveitararnar av rávøru til Pelagos. Umframt Havsbrún eru íleggj a rarnir aftan fyri ta 200 milliónir stóru verkætlanina í høvuðsheitum nevniliga Framherji (reiðaríið hjá

Jóhan Páll Joensen, stjóri á Pelagos. uppisjóva rskipinum Fagraberg, frystitrolaranum Akraberg og línus kipi num Stapanum) og Palli hjá Mariannu (reiðaríið hjá uppisjóva rskipunum Christian

støðu munandi í uppisjóvarvinn uni í Danmark og aðrastaðni, við sínari nærveru í Skagen, sum er størsta uppisjóvarhavn í Norður Jútlandi. “Vit kunnu nú bjóða fiski skipunum har niðri eina góða tænastu á staðnum, og hava eis ini merkt at sølan í Danmark er vaksin munandi. Haraftarat er Skagen áhugavert fyri skip úr øðrum londum sum ofta landa har.” Vónin hevur uppisjóvardeild og høvuðsskrivstovu í Fuglafirði. Tann samlaða sølan í ár verðu r væntandi tann størsta “Við at byggja framleiðslu “Stórur partu r av hesum er nakrantíð. høll í Litava flyta vit nógv av til alivinnuna. Men møguleikar “Vit rokna við at tann saml okkara framleiðslu úr Asia aftur eru jú eisini at gera trol har, kan aði umsetningurin fyri 2014 til Europa, sum í høvuðsheitin ska mest til útlendska markn fer at liggja millum 370 og 380 um verður sent til føroyska aðin.” milliónir. Av hesum umboðar og norska marknaðin,” segði Gjøgnum Vónin Strandby virksemi í Føroyum einar 160 (Framhald á síðu 26) Hjalmar Petersen. Net hevur Vónin styrkt sína

leggja okkum eftir at klára um leið 45,000 tons.” Sum vera man tekur tað nakr a r mánaðir at innkoyra maskinur og skipanir og gera neyðugar stillingar. Men arbeið ið koyrir alt samdøgrið tá fiskur er, við 30-35 fólkum á hvørjari vakt. Tilsamans starvast 70 fólk á virkinum, upplýsir stjórin. Vørurnar Pelagos fokuserar á í fyrstu syftu eru heilfrystur makrelu r, sild, svartkjaftur og lodna, umframt sildaflak (flaps). Marknaðirnir eru fyrst og fremst Europa og Eurasia.

í Grótinum og Norðborg, sum SKIPAFERÐSLA bæði hava verksmiðju umborð). “Fuglafjørður er ein sterkur mið Eitt annað felag við lokalum depil ið hóskar væl fyri eitt pel vinnulívsfólki er eisini við sum agiskt virki,” staðfesti Jóhan minni íleggjari. Sambært stjóran Páll. “Við teimum nøgdum sum á Pelagos, Jóhan Páll Joensen, nú verða veiddar rokna vit eisini ber leiðslan ikki ótta fyri at ov við at tað verður nóg mikið av lítið verður av rávøru til virkið. fiski til okkum. Uttan iva er tað “Hetta virkið hevur eina ein fyrimunur at vit hava sterkar fram l eiðslu orku sum eitur eigarar, har ímillum tvey reið 60.000 tons um árið,” segði arí í uppisjóvarvinnuni. Við Jóhan Páll Joensen við Sjógv & teirra landingum fáa vit longu Fólk, “men vit fara fyribils at (Framhald á síðu 24)

MARIA OLSEN

EINGI ER TAÐ sum væl skal vera, sigur orða takið. Tá ið fuglfirðing ar afturi í 1960unum tóku stig til at fáa eina verksmiðju bygda ið kundi framleiða mjøl og lýsi úr fiski, var ætlanin uppruna liga at eitt frystivirki eis i ni skuldi byggja st. Hetta var tó ein spurningur um raðfest ing. Havsbrún, ídag ein stórur framleiðari av alifóðri, bleiv ein rúkandi suksess og átti í nógv áratíggju lívið í Fuglafirði. Ikki fyrrenn tey seinnu árini, sum uppisjóvarskip alsamt løgdu seg meira eftir at fáa sína veiði land aða til matnað heldur enn til ídn að, gjørdu fuglfirðingar álvara av — nú við Bakkafrost sum eigara av Havsbrún — at fáa frysti virkið bygt. Tað gylta høvið

MARIA OLSEN

Tað nýggja frystivirkið Pelagos styrkir Fuglafjørð sum leiðandi miðdepil innan uppisjóvarvinnuna — og tað merkist á skipaferðsluni, sum longu var stór frammanundan í sambandi við Havsbrún og Faroe Bunkers.

Arbeiði við makreli á Pelagos.

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Samfelagsfrøðingur: Fiskivinnan má J

ÓGVAN MØRKØRE sam felagsfrøðingur, sum í mong ár hevur arbeitt við fiskiv innumál um í ymiskum høpi, heldur at spurningurin um tilfeingisgjald á fiskiv innuna vendir skeivt tá støði verðu r tikið í tørvinum á fígging til landskassan. Skal nakað tílíkt gjald vera, metir hann, eigur hetta fyrst og fremst at taka støði í vinnuni sjálvari og hava eitt mennandi enda mál umframt greiða undirtøku í vinnuni fyri at virka eftir ætlan. “Tá politikarar fyri nøkrum árum síðani byrjaðu at tosa um

tilf eingisr entu og tilfeingis gjald, var tað ikki út frá tí at tað er tann besti mátin at stýra fiskiv innuni uppá,” segði Jógv an Mørkøre við Sjógv & Fólk. “Teir tosaðu um at vit mugu hava breiðari skattagrundarlag, at vit mugu økja um inntøkurnar til landskassan. Við seinasta og næstseinasta val varð eisini sagt at vælferðar útreiðslurnar skulu partv ís fíggjast við hesum.” Meðan søgan um at nøkur reiðarí eru vorðin rík av at fiska eftir øllum at døma hevur fing ið fleiri politikarar at mæla til eykaskatti ng, meina r samfel agsf røði ng u ri n tó at avlopið hjá teimum fyritøkunum verð ur best umsitið av fyritøkunum sjálvu m. Hann vísir í hesu m viðfangi á tær íløgur sum hava verið gjørda r í nýggj skip um framt virkir á landi, ikki minst á Tvøroyri og í Fuglafirði. “Í mínari verð er tað burtur við at leggja eftir ‘gøtumonnun um’ tí teir nú hava eitt sindur av peng u m á kistubotni nu m. Eg eri nógv tryggari við at slík reiða rí hava penga rna r í felag num heldur enn at politikarar

Tosa við okkum Vit veita lagaliga fígging av skipum og flótandi útgerð í ali- og frálandavinnum

Niels Finsensgøta 39 P.O.Box 367 110 Tórshavn Tel 353 410 realkredit@realkredit.fo www.realkredit.fo

MARIA OLSEN

Tilfeingisgjald á fiskivinnuna fæst ikki at virka eftir ætlan uttan so at vinnan sjálv hevur ein leiðandi leiklut har — og kann ikki hava til endamáls at “fíggja vælferðina” men má snúgva seg um at menna vinnuna, sigur Jógvan Mørkøre.

Arbeiði við makreli á TG Seafood í Hvalba; Jógvan Mørkøre (vinstrumegin). og embætisfólk taka teir. Onkur er farin so langt sum at siga at vandi er fyri at milliardir kunnu verða tiknar út úr vinnuni; men veruleikin er jú at stórt sæð einki er tikið úr. Reiðaríini hava havt ilt við at fáa fígging frá banku

num og hava tí verið noydd til á Tvøroyri, og hetta er júst tað at finna aðrar vegir, og hetta er sum skal til fyri at skapa menn ein orsøk hjá teimum at hava ing í vinnuni og samfelagnum.” fitt av egnum peningi til fígging av rakstri, íløgum og menning. ‘VITANARTYNGRI’ Vit síggja at hesi feløgini hava Hvat viðvíkur tilfeingisgjaldi sett penga r í nýggj virkir, m.a. er Jógvan Mørkøre inni á nøk

SJÓGVUR & FÓLK — #1

stýrast uttan politiska uppílegging rum av tí sama sum Jacob Vesterg aard f iskim ála ráðharri mælir til (les samrøðu aðrastaðni í blað num) — nevniliga, at eitt tílíkt gjald einans eigur at vera har um tað byggir á greiðar málsetningar um menning av vinnuni, og í tí samanhanginum eigur vinna n sjálv at hava ein leiðandi leiklut. “Vit koma ikki uttan um til feingisg jald, men so má tað vera ein forhan dlað loysn sum er langtíð ar, og ikki nakað sum fer fram eftir fummum frá einum degi til annan. Vit hava bara nakrar heilt fá ar luttakarar í uppisjóvar vinnuni, og tað gevur ikki meining at blanda eina rúgvu av búskaparligari teori um marknað inn her. Alt gott um markn aða rbúskap sum so, men tá eing i n vælvirkandi marknaður er har, so verður tosið lítið annað enn ein venjing í lærubó ka prædikum uttan nakað veruligt bein at standa á í føroyskum høpi. Og enn verri, tílíkt er at geva fólki steinar fyri breyð. Vit fáa jú ikki fleiri aktørar inn uttan víðari, tí hesir skulu hava fígging aftanfyri seg. Bankarnir spæla ikki við; ístaðin verður tað so út lendskur kapitalur, har tey nýggju í mongum førum verða strámenn.” Hvat er so ein skila góður vinnupolitikkur? “Eg haldi ein vinnu politiskt skilagóður boðs kapur kundi ljóðað nakað soleiðis: ‘Vit vilja gera tað lønandi at royna nakað nýtt, nakað sum er vita nartyngri.’ Og har kundi ver i ð ein tilhoyrandi skattapolitikkur sum sigur, ‘OK, brúka tit pengar upp á hesi tingini so skal tað kunna bera til uttan at brenna fingrarnar heilt og tí bjóða vit nakrar serligar fyrimunir har.’ Soleiðis ber til at tryggja sum best at pengarnir arbeiða víðari í vinnuni.” Men hvat merkir ‘vita nartyngri’ her? “Møguleikarnir ligg ja í innvølinum á fiski og rognu nu m, umf ramt í reiðskapunum, har kunn inga r t økni kann verða ment. Her hev u r tað týdning at tað hevur við nátt ú rut ilfeingi at gera, um tað skal hava nakað at standa á. Ann a rs er

vandi fyri at tað verður kann koma landskassa n Hvussu stóran leiklut KJAKEVNI & SPURNINGAR bara flutt til onnu r støð um til góðar — ikki hetta skal tann politiska skipan sum hava meira at bjóða her at nú skulu teir takast in hava í fiskivinnuni? •Í hvønn mun skulu politikarar stýra vinnuni — skulu á tí økinum enn Føroyar. frá ríkmonnum og flytast “Vit standa við einum teir taka avgerð á hvørjum ári um fiskidagar? Tað sum er lokaliserbart yvir í tað almenna. Tí hvat eljustríði um 2018. Við •Er tað yvirhøvur neyðugt við tilfeingisgjaldi — eru fyri okkara part er fyrst og hendir um tú koyrir peng MSC góðkenning og øðr íløgurnar sum fiskivinnan ger á sjógvi og landi ikki fremst tað sum er knýtt at arnar í landskassan? Jú, tá um ‘eco l abel’ standard nøktandi? tilfeinginum — og tað er er størri vandi fyri at teir um hava vit í veruleikan •Hvat er tað sum ger at Havnin og restin av landinum tað vit skulu halda fast við.” fara teir júst til sovorðið um fingið eina støðu við verða sett upp ímóti hvørjum øðrum — er tað sum ikki skap a r vøkst møguleika fyri at betra møguligt at koma hesum til lívs, ella er talan um eina EXIT POLITIKARAR? ur — tunnlar til fjarskot og gera okkara stýr i ng vaksandi gjógv millum tvær ymiskar mentanir við Óneyðug politisering av in støð, sum í summu m meira einfalda. Tað er ein sínámillum mótstríðandi áhugamálum? okka ra fiskivinnustýring førum høvdu verið betur spurni ngur um okku m •Skal fiskivinnan lurta meira eftir ‘frøðingum’? (Framhald á síðu 26) hev u r sambært Jógvan farin við ikki at fingið teir.” verið við til at skapa al samt meira spjaðing mill um Havnina og restina av landinum. “Tað vísir seg tá man hyggur eftir oyggjasamfel øgu m, at tey sum hava havt nakað, nakra framtíð fyri sær, er tey sum hava havt okkurt tilfeingi sum man kann basera seg uppá, sum eingin kann taka frá tær. Har hava vit so havt tann villa fiskin, og vit hava fingið alingina aftur at; og so kemur kanska olja og gass eisini. Tær vinnur sum hava blomstrað eru ymiskar hjávinnur til hes ar vinnu r. Tað er har vit skul seta á — ístaðin fyri sum nú er hent, at man hevur spælt høvuðsstaðin út ímóti restini av land inum. Heldur áttu vit við vinnu- og skattapolitikk inum at hugsað frameftir og sagt sum so, ‘OK, vit vilja gera tað møguligt at brúka pengarnar upp á nakað sum er meira fram komið.’ Tí tey fólkini sum búgva uttan fyri Havnina, tey hava eisini børn sum fáa sær útbúgving, og tey hava áhuga í at tað er okk urt hjá teimu m at koma heim til. Har eiga vit at stuðla uppundir, kanska ikki við beinleiðis stuðli men við skattafyrimunum og sovorðnum, í eina tíð. Tá vilja fólk eisini síggja tað sum sína egnu inter essu, tí tá arbeiða pengar nir í vinnuni og fyri so vítt eisini í lokalsamfelagnum, um tað er tað sum hevur áhuga. Tú sleppur frá hes um her at spæla Havnina út ímóti restini.” “Vilja vit hava tilfeing Capto er ein nýggjur nettráður til flótitrol sum Vónin hevur ment. isg jald, so má tað vera tí Capto er sera slitsterkt og stívt, og er tí lætt at handfara og hevur vit vilja hava eitt gott stýr samstundist eisini eina langa livitíð. Set teg í samband við okkum ingsamboð sum ger at man fyri at hoyra meira. optimerar — og ikki nak að við at man hevur sæð seg blindan uppá at man skal hava nakrar penga r til landskassan. Tað ræð Vónin // Bakkavegur 22 // P.O.Box 19 // FO-530 Fuglafjørður // Føroyar // Tel +298 474 200 // info@vonin.com // vonin.com ur um at fáa pengarnar at skapa vøkstur, sum síðani

Capto – rættiliga fangandi

LAKSVÍKINGAR eru av góðum grundum ernir av Norðhavnini á Ánun um, stutt norðan fyri Klaksv ík, har ein stór atløgubryggja ser liga ætlað til frakt læt upp fyri nøkrum árum síðani. Hendan havnin vísir seg at vera væl egnað til stór skip — umframt bingjuskip og verks miðjut rola rar, eisini ferða mannaskip — og hevur fleiri fyrimunir: har er djúpt fram við kaik antinum, so mikið sum 12 metrar; har er kyrt mestsum utt an mun til veðurlíkindi; har er gott pláss og arbeiðsligt bæði á sjó- og landsíðuni; og so er ein 5.000 fermetur frostgoymsla har í havnalagnum. Á ovaru hædd í sama bygn ingi sum hýsir frostgoymsluni hjá Faroe Ship, heldur reiðaríið hjá uppisjóvarskipunum Norð borg og Christian í Grótinum til, saman við sølufelagnum North Pelagic. Sambært skrivstovuna løgdu bæði skipini, sum eru út gjørd við verksmiðju umborð, tilsama ns gott og væl 35.000 tons av frystum fiskavørum upp í fjør. Eyðun Rasmussen, stjóri og medeigari, roknar við at umleið somu mongdir í ár verða setta r inn í frostgoymsluna og seldar til keypa rar í fyrst og fremst Europa, Russlandi og aðrastaðni. “Hendan frostgoymslan rigg ar bara væl, hóast hon kundi havt verið eitt sindur størri,” segði Eyðun Rasmussen við Sjógv & Fólk. “Men tað er sum so eitt ‘luxus problem’ sum vit hava líkasum parkerað eitt sindur nú.

Fylla og tøma alla frost goymsluna á Ánunum sjey ferðir um árið

Norðborg við bryggju á Norðhavnini, beint uttan fyri skrivstovu og frostgoymslu. Spurningurin er um grundarlag er fyri at gera nakrar størri íløg ur í at byggja út har — hetta er kanska eitt sindur extraordinert við at tað er so nógvu r fisku r sum kemur upp á land.” Fiskireiðaríið JFK keypti herfyri hina frostgoymsluna í Klaksv ík, ta 1.000 tons stóru Northern Fish Cold Storage, sum verður brúkt til toska- og hýsu fl øk og aðrar botnfiskavør ur, samstundis sum reiðaríið fær sínar frystu uppisjóvarvørur hýsta r hjá Samskip við síðuna av sams tarvsfelagnu m Faroe Pelagic í Kollafirði. Tískil hava Norðborg og Christian í Grótin um havt frostgoymsluna á Án unum mestsum fyri seg.

Norðborg var ein risastór íløga fyri reiðaríið, leverað sum nýbygningur í 2009, og hevur staðið seg væl. Skipið er sera væl gjøgnumhugsað og design að til at gera fulla nyttu burtur úr hvørjum sterti sum kemur umborð. Allur fiskur kemur til hølda r beinan vegin og liggu r í frystilastini, longu fáar tíma r aftan á at hann er veiddur, bæði frystur og pakkaður, antin sum flak, sum kruvdur og avhøvdaður ella sum heilu r. Avskurðir og annað slógv fer í mjøl- og lýsi verksmiðjuna umborð. Alt er sams kipað við framk omnari tøknifrøði og upplýsingar verða deildar við skrivstovuna á landi, soleiðis at sølufólk og onnur í toyminum til eina og hvørja tíð kunnu vita hvat sum er tøkt og ikki, hvat sum er á veg til frost goymsluna, hvørjar støddir, hvat slag o.s.fr. CRUISE SKIP Men tað kemur fyri viðhvørt at tað loysir seg betur at koyra fiskin í kølitangarnar og landa hann feskan, heldur enn at til

MARIA OLSEN

Eyðun Rasmussen uttan fyri frostgoymlsuna á Ánunum.

virka hann umborð; og í slíkum førum er eitt skip sum Norðborg ikki altíð tann mest búskapa r liga loysnin. Við hesum í huga keypti reiðaríið herfyri uppisjóv arskipið Christian í Grótinum, sum eisini hevur verk smiðju umborð og upp á nógvar mátar minnir um Norðborg, tó eitt sindur meira bygdur við køli tangunum í huga. Eisini gjørdi reiðaríið av, via felagið Palli hjá Mariannu, at seta pening í tað nýggja uppisjóvarv irkið Pelagos í Fuglafi rði, sama n við Fram herja, Havsbrún og øðrum. “Vit eru stak væl nøgd við íløgurnar í Norðborg og Christ ian í Grótinum,” segði Eyðu n, “men samstundis eru vit ikki

blindfyri at í summum førum, tá talan er um stórt tíðarpress og serlig prísviðurskifti á markn aðinu m, at tað mest rentabla viðhvørt kann vera at gera skjótt av og landa fiskin til framleiðslu á landi, fyri síðani at koma út aftur at fiska beinan vegin. Við íløguni í Pelagos hava vit fingið størri frælsi til at leggja alt virk semið meira optima lt til rættis út frá tí veruleika sum til eina og hvørja tíð ger seg galdandi. So ja, bæði Norðborg og Christ ian í Grótinum landa av og á til

Christian í Grótinum landar til Pelagos í Fuglafirði.

MARIA OLSEN

Norðborg og Christian í Grótinum løgdu í fjør upp meir enn 35.000 tons av uppisjóvar fiskavøru til frostgoymsluna á Norðhavnini í Klaksvík — uttan at tann vaksandi cruise ferðavinnan við atløgubryggjuna órógvaði nevnivert.

SJÓGVUR & FÓLK — #1

JFK: 500 arbeiðspláss á sjógvi og landi Sum ein klassisk ímynd av Klaksvík hevur JFK leingi verið søguríkasta og mest fjølbroytta fyritøka í tí føroysku fiskivinnuni, og tann størsta eisini — við 16 fiskiskipum, flakavirki, 500 starvsfólkum og hópin av undirveitarum.

Pelagos, og onkuntíð eisini til Havsbrún fyri alt tað.” Kjarnustrategiin er tó fram vegis óbroytt: at framleiða fiskin umborð í størst møguliga mun. “Vit eru sannførd um at besta vørudygdin fæst við at fram leiða umborð og tí er hetta altíð okka ra fyrsta val. Fabrikkirnar á báðum skipunum, kanska ser liga Norðborg, hava stóra fram leiðsluorku. Men aftur, tað vísir seg at vera neyðugt at hava hin møguleikan eisini.” Ímeðan verður Norðhavnin dúgl iga vitjað av russi sku m trol a rum og fraktskipum — samstundis sum talið á stórum ferðamannaskipum úr ymiskum londum er spakuliga vaksandi. “Í fjør løgdu cruise skip 10 ferð i r at her,” segði Eyð u n. “Hetta er so mikið stór skip at alt annað má víkja fyri teimum, men tað hevur ikki verið nak ar trupulleiki; Klaksv íkar Havn hava altíð okkum boðað okkum frá í góðari tíð. So vit vita akk urát nær tey skipini eru inni og leggja sjálvandi okkara arbeiði til rættis hareftir. Tey skipini plaga ikki at liggja longri enn einar 10-12 tímar, so tað órógv ar lítið og einki. Eg haldi tað er bara hugaligt at ferðav innan spakuliga vindur upp á seg.” []

Stjørnan og Polarhav landa til Kósina. teljast Kvikk og Grønanes; har aft u rat kemur frystilínuskipið Klakkur. Tær størstu fiskanøgdirnar eru tó í uppisjóvarvinnuni, sum er tað triðja høvuðsbeinið í virk seminum hjá JFK. Felagið hevur tvey framkomin uppisjóvarskip, Slættaberg og Næraberg. Meðan síðstnevnda hevur verksmiðju umborð, er hitt eitt nóta- og trolskip við kølitangum. Í uppi sjóva rv innuni hevur JFK strat egiskt samstarv við hollendingar, sum m.a. eiga frystivirkið Faroe Pelagic í Kolllafirði. ‘ENN MEIRA SANNFØRANDI’ Frystar fiskavørur hava leingi verið ein týðandi táttur í øllum virkseminum hjá JFK, og í tráð við hetta keypti felagið herfyri frostgoymsluna Northern Fish Cold Storage í Klaksvík. Vørudygdin hevur hægstu raðfesting, staðfestir sølu- og rakstrarleiðarin Jógvan Hansen, sum eisini fegnast um Marine Stewartship Council góðkenn inga r í sambandi við botnfiska veiðina í Barentshavinum og upsaveiðina undir Føroyum. “Okkara keyparar finnast á sera ymiskum marknaðum,” segði Jógvan Hansen við Sjógv & Fólk. “Tó hava allir hesir tað til felags at teir eru ógvuliga krevj andi hvat viðvíkur sjálvari vøru dygdini og eisini hvat viðvíkur leveringst rygdini. Sjálvandi hevur tað altíð stóran týdning at knýta bond við kundarnar og ar beiða væl saman við teimum upp á allar mátar. Hinvegin, kunnu vit ikki veita teimum ta dygd Faðir og sonur, Hanus og Jógvan Hansen, framman fyri flakatrolaranum Sjúrðarberg.

sum vit lova ella halda gjørdar avtalur viðvíkjandi levering og øllum tí, so kunnu vit ikki rokna við at varðveita kundarnar. Tað ræðu r snøgt sagt um at trygg ja teimum ta røttu vøruna fyri kappingarføran prís, leveraða til avtalaða tíð — og tíbetur hevur tað hepnast væl hjá okkum í so máta.” Jógvan legði afturat: “Ídag spyrja fleiri og fleiri keyparar eftir skjalprógvi um at fiskurin er veiddur burðardygt, serliga keyparar í Týsklandi, Bretlandi og aðrastaðni í norðara parti av Europa. Hetta er nakað vit

Flakatrolarin Gadus í sjaskveðri. rokna við fer at vera meira og meira vanligt í framtíðini — so tað er ein stórur fyrimunur at vit hava fingið MSC góðkenning fyri botnfiskiskapin í Barents havinum og fyri upsafiskin hjá okkum og Faroe Origin undir Føroyum. Hetta ger tað lættari hjá okkum at vinna áhuga mill um nýggjar keyparar, umframt at tað ger okkum enn meira sannførandi yvir fyri verandi kund u m. Við at kunna vísa upp MSC prógv spara vit bæði tíð og arbeiði, umframt at vit styrkja okka ra støðu á markn aðinum.” []

MARIA OLSEN

ØROYSK fiskivinnusøga er í nógvum viðurskiftum óloysiliga knýtt at Klaksvík, har virksemið hjá J. F. Kjølbro var ein høvuðstáttur í menningini av hesum plássi frá lítlari bygd til Føroya næststørsta bý. Reiðaríið var longu í fyrru helvt av farnu øld millum tey fremstu at fiska á fjarleiðum kring Norðurhøv, í økjum sum fevna frá eystara parti av Barentshavinum til vest aru síðu av Norðuratlantinum, og mangar familjur í Klaksvík og aðrastaðni hava síðani tá átt sítt livibreyð av hesum. Gjøgnum árini hevur tann tøknifrøðiliga menningin koll velt allar arbeiðsgongdir innan fiski v innuna. Kortini heldur kjarnuv irksemið fram við sama lag, nú undir navnastyttingini JFK, eitt felag sum Hanus Han sen ídag eigur og rekur, við hjálp av umleið 500 starvsfólkum og, sum vera man, einum heilu m hópi av undirveitarum og sam starvarum. 16 fiskiskip vilja, saman við landsins størsta flakavirki og øllum sum hoyrir til rakstur og umsiting av fyritøkuni, sjálvsagt hava við sær ein javnan streym av innkeypum, umvælingum og øðru m tænastum — maskin smiði r, elektrik a rar, timbur menn og alskyns veitarar fáa millu m ár og dag sínar ordra bøkur fyltar, soleiðis at enn fleiri lønir kunnu gjaldast út hvønn mánað. JFK hevur leingi verið kent fyri sínar frysti-flakatrolarar, og hesir eru í løtuni tveir, Gadus og Sjúrða rberg, sum tilsamans útgera ein høvuðspart í virksem inu m hjá felagnum, nevniliga sjófryst flak av toski og øðrum botnfiski. Tað nógva av hesa ri vøru verður útflutt til Bretlands, serliga til fish & chips markn aðin har. Ein annar høvuðspartur er flakav irkið Kósin og tann fesk fiskaveiði sum hartil er knýtt. Umframt at framleiða saltfisk úr toski og øðrum botnfiski til markna ðir kring Miðjarða r havið, framleiðir Kósin eisini mongdir av frystum upsavørum til marknaðir sum Týskland og Frakland. Millum partrola ra rn ar teljast Stjórnan og Polarhav, Fram og Vestmenningur, Safir og Smaragd. Millum línuskipini

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Interview: Jacob Vestergaard Búi Tyril fekk vegna Sjógv & Fólk herfyri høvi at seta fiskimála ráðharranum spurningar um tilfeingisgjald, uppboðssølu av fiskirættindum, 2018 og ymiskt um ta komandi nýggju fiski vinnulóggávuna — her eru nøkur brot úr samrøðuni.

Nú eru vit so har vit skulu vera og hava fingið staðfest nakað sum er heilt serligt fyri Føroyar fram um hini strandalondini: vit kunnu í okkara sjóøki hava makrel, sild og svartkjaft í senn, í munandi nøgdum.

MARIA OLSEN

Bakur tekur inn eitt gott hál av upsa í partroling við Stelk.

: Tað er eingin loyna at tú sum fiskimálaráðharri hevur flutt nøkur mørk fyri Før oyar í altjóða høpi. Tað sum líktist einari oyðimarkargongd av ósemju og revsitiltøkum móti føroyingum vendist tá av tornaði til ein sigur fyri okkum. JV: Tá vit settu hart ímóti hørðu m vóru tað sera fá sum vildu vera við í fyrstani. Tey flestu í vinnuni mundu óttast at einki gott fór at spyrjast burtur úr hesum, at vit knappliga vildu bakka okkara orð upp við handl ing og taka avleiðinga rna r av møguligari ósemju við stranda lond. Eg haldi fólk kendu seg ótrygg, ikki minst tí at her var talan um nakað nýtt sum ikki var roynt fyrr — galdandi praks is frá fyrr var so í øllum førum nakað ið hevði fungerað nøku l unda higartil, ella soleiðis var helst hugsanin, og tí mundi ein ávísur tryggleiki eisini liggja í at halda fram eftir tí gamla leist inum. Men viðhvørt er neyðugt at venda nøkrum steinum, hóast tað kann virka órógvandi í fyrst ani. Har vil eg eisini siga at rákið vendi so skjótt sum tað vísti seg at vit kláraðu at fiska allan hendan makrelin inni á okkara øki, og fáa hann til hølda r, og harafturat fáa hann selda n úti á marknaðinum til hampiligan prís. Tá tað soleiðis stóð greitt at okkara støða var so mikið sterk sum hon var, vísti alt seg at bera til og vit høvdu alla vinnuna við okkum — eg trúgvi ikki at nakar føroyingur ídag vil venda aftur til tað púra órímiliga býtið sum var. So vit prógvaðu fyri um heim i n u m at tað vit søgdu

bygdi á sann r oyndir heldur enn ynskihugsan, hóast fleiri kanska hildu í fyrstani at hetta mundi vera øvugt. Nú eru vit so har vit skulu vera og hava fing ið staðfest nakað sum er heilt serligt fyri Føroyar fram um hini strandalondini: vit kunnu í okkara sjóøki hava makrel, sild og svartkjaft í senn, í munandi nøgdum. BT: Nú er nýggj lóggáva fyri fiskivinnuna á veg, skilst, og rødd ir hava verið frammi um at leggja verandi loyvisskipanir um til eina skipan við uppboðssølu av rættind um. Er hetta nakað sum verður innført við tí komandi lógini? JV: Vit hava sum er eina skipan við veiðiloyvum og hetta er ein kend skipan eisini í øðrum londum. Eg haldi sjálvur vit framhaldandi eiga at hava eina skipan sum byggir á loyvi heldur enn uppboð, við støði í teimum sum ídag eru vinnurekandi og har brúksloyvi verða latin yvir eitt rímiligt áramál. Ein uppsagnartíð upp á minst 8-12 ár er neyðug so reið aríini kunnu gera langtíðar ætl anir, sum er ein natúrligur part ur av teirra virksemi, ikki minst tá talan er um teirra sáttmálar við størri keyparar. Á marknaðinum má eingin ivi vera um at føroyskir fiskaút flytarar eru álítandi og megna at levera, eisini yvir long áramál. Møguliga krevst eisini meira flexibilitetur í okkara fiskivinnu og har kann størri umsetiligheit av fiskirættindum vera eitt am boð til at betra evnini at tillaga seg og umstilla seg so hvørt sum fyritreytir broytast úti á markn aðinum. Men hetta er nakað sum í størst møguligan mun eig ur at vera upp til vinnuna sjálva.

BT: Hvussu fer hendan skipan in at ávirka útróður og smádrift? JV: Mín hugsan er at broyt inga rna r í fiskivinnulóggávuni skulu ikki ávirka tey sum reka báta r niða n fyri 15 tons. Tey sum reka hesar bát a r skulu kunna halda fram sum fyrr, og her verður neyvan latið upp fyri umsetiligheit, av tí einfaldu or søk at hesin partur av vinnuni er minni kapitalkrevjandi. Sam stundis sum tann samfelagsliga síðan er týdningarmikil í hesum høpi, vigar tørvurin á tryggum og støðugum kørmum her kan ska meira enn atgongdin til kap ita l. BT: Hvat sigur tú til kunngerð ina um minstamark fyri inntøku av útróðri, sum eftir øllum at døma hevu r havt eina óhepna ávirkan á útróðurin sum yrki? JV: Eg kann ikki svara her og nú, men í tann mun hetta vísir seg at vera ein trupulleiki vil eg halda at upphæddin kundi

verðið umhugsað av nýggjum. Kunngerðin kom sum úrslit av at umsitingin av hesum bólki varð mett at vera ov stór, møguliga av tí orsøk at talið á teimum ið uppfyltu treytirnar var ov høgt. Nú kann tað hugsast at hend an justering gekk í so langt; um so er eigur tað at verða rættað. BT: Skulu vit rokna við at ein uppboðssøla av fiskirættindum kemur við tí nýggju lógini? JV: Ein skipan við uppboðs sølu krevu r umfatandi lógar broytingar, alt eftir hvussu hon verðu r skipað og hvussu umfa tandi hon er — slíka r skipanir kunnu vera sera ymiskar. Ein trupulleiki við uppboðssølu er at hon tykist ikki at geva vinnuni góðar møguleikar at planleggja fram í tíðina samstundis sum hon økir um óvissu faktorin. Prís myndin kann somuleiðis verða skeiklað, og endamálið kann hóast alt ikki vera at allur

SJÓGVUR & FÓLK — #1

MARIA OLSEN

um fiskivinnu nýskipanir Ein uppboðs søluskipan vil drena ov nógv ar pengar úr vinn uni og í ta politisku skipanina, og hevði harafturat kunnað økt um vandan fyri vaksandi ‘strá mannav irksemi’. Tá hugsi eg tað er betri við einari tryggari loyvisskipan.

oysku vinnuni — soleiðis at vit stimbra vøkstu r, nýhugsan og íløgur við langtíðar málsetn ingum. At gera sum nú og taka stórt gjald við kassa eitt, áðrenn tað er greitt um viðkomandi reiðarí yvirhøvu r fær fíggjarligt avlop, haldi eg er púra skeivt; hetta kann leggja eina køvandi ávirk an á vinnulívið og bera í sær at nýggjar íløgur steðga upp, av tí einfaldu orsøk at ov lítið verð ur eftir í vinnuni til fíggja rligt avkast. Fiskimálaráðharri sigur at tíðarfestingin tann 1. januar 2018 fyri uppsøgn av øllum veiðiloyvum verður væntandi broytt í næstum. vinningur skal liggja hjá landin um, tí so verður eingin vinning ur yvirhøvur at heinta úr einari vinnu sum ikki klárar seg. Ein uppboðssøluskipan vil drena ov nógva r pengar úr vinnuni og í ta politisku skipanina, og hevði harafturat kunnað økt um vand an fyri vaksandi ‘strámannav irk semi’. Tá hugsi eg tað er betri við einari tryggari loyvisskipan.

loyvum og øllum tí. Tí noyðast vit eisini uttan iva at flyta tíðar festingina nakað. Tann nýggja lógin um vinnuligan fiskiskap er ikki klár enn; men samstundis mugu vit koma við boðum um at verandi rættindir og loyvir verða longd í eitt áv íst áramál — at lata tey ganga út sum annars ásett longu til tann 1. januar 2018 hevði verið ábyrgdarleyst, nú ið so langt er fráliðið uttan at BT: Verandi veiðiloyvi ganga vinnan hevur fingið møguleika øll út longu tann 31. december at fyrireika seg til nakað. 2017 og eingin tykist vita. Hvussu Vit mugu viðurkenna at tal skal vinnan fyrihalda seg til fram an er um høgar peningaupp tíðina? hæddir sum krevjast fyri at reka JV: Tað er greitt at vit mugu tey størru fiskireiðaríini, og so frá politiskari og umsitingarlig mikið er greitt at broytingar í ari síðu melda út nú hvat tað er lógarverkinum kunnu fáa stórar sum vinnan skal rokna við, og avleiðingar; tí má vinnan hava 2018 er ein trupulleiki sum ikki møguleika at tillaga seg í rími kann kveistrast til viks longur. ligari tíð. Vit kunnu ikki halda fiskiv inn una sum gíslar og ikki geva greið BT: Ert tú fyri ella ímóti til boð um hvat sum skal henda við feingisg jaldi á fiskivinnuna?

JV: Viðvíkjandi tilfeingis gjaldi ella tilfeingisskatti so eri eg ikki sannførdu r um at vit yvirhøvur eiga at hava slíkt fyri fiskiv innuna. Tankin tykist vera íkomin sum íblástur frá galdandi praksis í olju- og gassídnaðinum; men har er munurin sjálvandi at olja og gass eru tilfeingi sum hvørva aftan á útv inning meðan fiskurin hinvegin endurnýggja r seg alla tíðina. Hetta er heilt hvør sítt slag av tilfeingi og heilt hvør sítt slag av vinnu, sjálvt um hes ar vinnur kunnu hava ymiskt í felag, eitt nú tá tað snýr seg um havið og sjófólk. Men vit hava nú í eina tíð havt eitt avgjald á uppisjóvarfisk, og eg beri ótta fyri at hetta kann føra við sær at tann politiska skipanin etur tað upp sum átti at ligið eftir til rakstraravlop í vinnuni. Gjaldið er kanska longu vorðið ov høgt, og vandi man eisini vera fyri at

politikarar síggja vinnuna sum eina kassakúgv at trároyna fyri at fylla hol í fíggjarlógini. Her eiga vit sjálvandi at vera á varð haldi. Hinvegin kann eg, undir røtt u m fyrit reyt u m, góðtaka eykag jald á vinning sum fer upp um ávíst mark. Men hetta er nakað sum eigur at verða gjørt í samráð við v innuna sjálva — og ikki eftir harraboðum út frá hvønn tørv fíggjarlógin hjá Løg tinginum hevur ella ikki hevur. Og tað sum kemur inn umvegis eitt slíkt gjald eigur at verða sett í serligan grunn til gransk ing og menning, royndarverk ætlanir og annað ið kann styrkja vinnuna og hennara støðu úti á marknaðinum. Hetta átti at verðið samskip að við tiltøk ið geva skattligar fyrimunir fyri nýskapandi verk ætlanir av síkum slag sum kann fremja áhugamálini hjá tí før

BT: Eiga ikki fleiri at sleppa framat at fiska uppisjóvarfisk? JV: Potentialið í Føroyum er sera stórt, men ofta at hugsa vit ov lítið sjálvstøugt og hava lyndi til at herma í so nógv eftir hvørjum øðrum. Nú tað vísir at nøkur hava fingið tað at rigga við at fiska, skulu øll knappliga gera júst tað sama? Tílíkur hug burður hevur fyrr kostað okkum dýrt tá ov mangir luttakarar í einari og somu vinnu hava havt lyndi til at máa støðið undan hvørjum øðrum. Vit hava ríkiligt av fiski sum kemur upp á land, og tað kann ikki vera meiningin at øll skulu fiska. So hví ikki heldur gera meira við virðisøking? Møguleikarnir eru í veru leikanu m óendaligir og úti í heiminum er eftirspurningurin á fiskavørum stórur. Átti tað ikki at verið natúr ligt fyri føroyingar at gjørt seg meira galdandi innan virðisøktar fiskavørur? []

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Skálafjørðurin hevur vinnandi Runavíkar Havn roknar við munandi menning av tí metstóru útbyggingini hjá Bakkafrost, sum fer at hava við sær vaksandi virksemi á Glyvrum; samstundis fer Faroe Origin væntandi at økja um sína framleiðslu í ár.

JARTSKYGNI sermerk ir í løt uni Runavík og økini har um leiðir. Um framt tað at farið er undir fyri reikingar til at byggja tann veld iga Tangafjarðart unnilin, er eitt annað eyðsýnd átak ein risastór íløga sum alifyritøkan Bakka frost júst hevur sett rættiliga ferð á — fyrsti partur av tí sum eftir øllum at døma verður størsta privata útbygging nak ra nt íð í Føroya søgu, upp á tilsama ns einar 1,3 milliardir krónur, er eitt nýmótans laksavirki á Glyv rum sum væntandi fer at fram leiða matvørur burtur úr eini 50.000 tonsum av laksi um árið tá tað miðsavnaða virksemið er komið upp í fulla framleiðslu. Við so stórum exportørum í økinum fram við havnalagnum er ikki óhugsandi at farmaflutn ingur sjóvegis um Runav ík fer at taka seg upp aftur av álvara. Samstundis er greitt at upsa virkið og reiðaríið hjá Faroe Origin gongur væl og fer helst at koma upp á tær nøgdir í út flutningi sum miðað hevur verið ímóti. Í fjør avskipaði Origin 8.700 tons av feskum upsa

byggja bryggjuna á Glyvrum út soleiðis at tann nýggi alibáturin ‘Hans á Bakka’ kann liggja við ta nýggju laksav erk smiðjuna sum teir fara undir at smíða nú,” segði Tórbjørn ‘Tobbi’ Jacobsen, havnarmeistari. “Tá verður alt teirra virk semi miðsavnað á Glyvrum, og alt eftir hvussu tað vignast við alingini skal man rokna við, at eini 50.000 tons av laksi verða løgd upp á land á Glyvrum um árið, frá 2016 at rokna.” Hetta eru stórar nøgdir og fer at økja munandi um virk semið í økinum hjá havnini og í kommununi. Um tað nógva av laksavøruni sum fer til útflutn ings skal flytast við bingjuvogn um til Havnar fyri at síðani at verða avskipað haðani, ella um hon skal avskipast beinleiðast av Skála fjørðinum, er enn ógreitt MARIA OLSEN Tórbjørn ‘Tobbi’ Jacobsen, havnastjóri og varaborgmeistari. sambært havnarmeistaran. Hann viðmerkti hálvspeisk f løkum og upsa r ygg u m um hjá teimum seks partrolarunum Eitt hanagleiv longri inni á liga: “Spurningu rin sum kem framt nakað av frystari vøru inn hjá fyritøkuni óvanliga illa. Í ár Skálafjørðinum verður arbeitt ur upp í kjalarvørrinum av he á europeiska fastlandið. Hesa r sær betri út og tann 1. oktober dúgliga við at byggja út havna sum er so, um flutningsfeløgini nøgd i rnar vóru heldur lægri hevði virkið tikið móti sløkum lagið á Bakka, har tað nýggja framhaldandi ætla sær at slíta enn ætlað, men vánalig veður 1.000 tonsu m meira enn um laksav irkið skal standa. landsvegirnar niður fyri við vold líkindi darvaðu fiskiskapinum somu tíð í fjør. “Í løtuni eru vit í holt við at og makt at flyta framleiðlsuna úr

effo orkar betur... Við størsta partinum av tangagoymslunum í Føroyum, er Effo høvuðs-

Skipini bunkra hjá okkum í best útgjørda terminali í Norður-atlantshavi.

veitari av orku til føroysku vinnuna. Somuleiðis tryggja vit orku til

Og hvørja ferð eitt flogfar lyftir seg upp frá vøllinum í Vágum, hevur tað

húsarhaldini og stovnar. Kring landið eru 14 av 24 bensinsølustøðum í

frammunundan tikið brennievni frá okkum.

okkara kervi.

Tel 34 35 00

www.effo.fo

SJÓGVUR & FÓLK — #1

uppdrift

MARIA OLSEN

Rein góðska úr norður Atlantshavi Rókur landar til Faroe Origin.

hesi stóru framleiðslu til útflutnings havnina, sum teir sjálvir hava definerað, Tórshavn, ella um man skal rokna við einum skifti á hesum økinum, soleiðis at teir heldur brúka ta sjálvsøgdu sjó farleiðina heldur enn landleiðina fyri at koma eftir produktunum.” VAKSTRARMÁTTUR Tað fjølbroytta vinnulívið kring Skála fjørðin er grundarlagið undir einum livandi lokalsamfelag sum samstundis ikki hevur nógv av almennum arbeiðs plássum, vísti Tobbi á. “Í samfelagshøpi er eitt eyðkenni fyri Skálafjørðin og hesa kommununa, at alt fyri tað nógva hvílir á vinnu ligari uppdrift. Í mun til aðrar størri fólkamiðsavningar í Føroyum sum t.d. Klaksvík, Tvøroyri og Tórshavn er lítið av almennum virksemi. Hetta skapar eina serliga dynamiska skipa n, sum krevur nakað av tí kommunala mynd ugleikanum, eisini Runav íka r Havn, sum í gerandisdegnu m bara virkar millum feløg og persóna r á tí privata marknaðinum, og tað krevur ein flex ibilitet sum er gearaður til kundarnar.” Vælferð og livilíkindi í einum slík um øki eru sjálvandi tengd at kon junkturunum í vinnuni. Í nøku r ár hevur tað gingið framá, og at fleiri enn hálvthundrað fólk fleiri nú búleikast í Runavíkar kommunu enn um ársskift ið 2013/14, verður tikið sum gott tekin. “Fólk velja at flyta hagar sum møgu leikarnir eru,” staðfesti havnarmeistar in, sum eisini er varaborgmeistari fyri Runavíkar Kommunu.

www.cig.fo

Tey sonevndu ‘bleytu virðini’ verða eisini raðfest. Fyri ikki so langari tíð síðani kom ein stásiligur nýggjur skúli og ein fimleikahøll varð bygd aftur at verandi ítróttarhøll, sum samstundis fekk eina dagføring. Nú verður eisini tosað um svimjihøll. “Kommunan roynir eftir førimuni at at skipa seg við trivnaðarfasilitetum sum nútíðarmenniskjað krevur. Tað vantar nakað í, men útlit eru fyri at eitt nú ein svimjihøll fæst inn í eina íløgu ætlan fyri tey næstu 10 árini.” Tobbi ivast tó onga løtu í at vinnu lívið er grundarlagið fyri trivnaðin í kommununi. “Tað má sigast at vera serligur vinn ingur at kommunan stendur á einum so fjøltáttaðum vinnulívi. Tær stóru fyri tøkurnar við havnaløgini innan aling og fiskivinnu eru líkasum bulurin og øll tænastuvinnan og handilslívið bera stafettina í lokalbúskapinum víðari fram á leið. Bakkafrost er í løtuni í holt við ta størstu privatu útbyggingina í Føroya søgu og flakavirkið hjá Faroe Origin hevur higartil í ár tikið ímóti sløkum túsund tonsum meira enn um somu tíð í fjør.” Hann legði afturat: “Ongin orsøk er til at stúra fyri framtíðini í økinum, tvørturímóti eru øll tekn í sól og mána um at hetta økið rættiliga er við at taka seg fram sum størsti vinnuligi vakstr armáttur í landinum.” [] Bakkafrost á Glyvrum, har stórar útbyggingar eru ávegis.

Norðhavnin 8 · Postboks 329 · FO-726 Ánirnar · Føroyar Tel. +298 20 70 00 · Fax +298 20 70 10 T-postur: cig@cig.fo · www.cig.fo

BAKKAFROST

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Laksáfoss: Uppisjóvarvinnan vísir Tann pelagiska vinnan hevur tey seinnu árini givið eitt sera munagott íkast til tað føroyska samfelagið – og eigur samstundis at geva íblástur fyri aðrar partar av fiskivinnuni, sigur Magni Laksáfoss, búskaparfrøðingur. er støðan alt annað enn góð og útlitini alt annað enn bjørt hjá heimaflot anum. Tann greiða niður støða n í notatinum er at meða n uppis jóva r f lotin og Barentshavsflotin tykj ast vera skipaðir á nærum optima lan hátt, eru týðu lig tekin um at skipanin ið heimaflotin virkar undir er ikki nøktandi og eigur at endurskoðast. Men hvussu ber tað til at heimaflotin sum heild er at meta sum ineffekt ivur og inoptimalur? Kan ska hetta stavar frá seinnu helvt av 1970unum, tá fiskimørkini vórðu flutt út og føroyingar mistu rætt indi á fjarleiðum, soleiðis

at allur flotin mátti inn á tað føroyska sjóøkið. “Eg haldi hesin gamli trupul leik in er ongantíð bliv i n loystur,” segði Magn i Laksáfoss við Sjógv & Fólk. “Tíðin er komin til at okkurt muna gott verður gjørt fyri at fáa skil á hesum. Tað ber jú ikki til at hava eina vinnu sum blívur við at geva undirskot orsakað av alt ov stórum yvirkapasiteti.”

markingar við stongdum leið u m og bindingum viðv íkjandi fiskireiðskapi. Soleiðis kunnu uppisjóvar skipini og verksmiðjuskip ini síggjast sum dømi um væl eydnaða n vinnupol it ikk, meðan tað øvugta ger seg galdandi fyri heima flotan. “ Tr upul leik in sum stendur eftir í dag er at heimaflotin hevur skeivar politiskar karmar,” segði Magni Laksáfoss. ENDURSKOÐAN “Tú fært ein stóran Umframt at seta mark yvirkapasitet og allur tann fyri hvussu nógvar dagar vinningur sum átti at verið skip og bátar hava loyvi til reiðarar, fiski m enn at royna á havinum, gevur og samfelagið hvørv u r. tann fiskidagaskipan sum Hugsa tær um tú koyrir heima flotin virkar undir taxabil og sleppur bara at eisini sera umfata ndi av koyra tveir dagar um vi kuna og ikki sjey — og tú sleppur ikki at koyra har tey flestu fólkini eru. Tað hevði gjørt tað ómøguligt at fingið góðan rakstur í. www.navit.fo Undir verandi skipan eru bæði stongdar leiðir og stór avmarking í fiskidøg um, og tað ger at tú situr við einum dýrum kapital apparati sum tú ikki slepp ur at gagnnýta. Og so ert tú fastlæstur í reiðskapi eisini og verður forðaðu r at brúka tíni dýru vinnutól, av tí at tær politiskt ásettu avm arki nga rnar eru so nógva r og so umfata ndi Trygdarskeið sum tær eru.” Undir verandi skip Heilsuskeið an fyri heimaflotan eru fiskifør býtt strangt upp í Heilsuskeið til donsk skip A-kistan bólkar eftir stødd og reið skapi. Hetta varð mett Bátaføraraskeið at vera neyðugt í 1996 tá Skjótgangandi bjargingarbátur, FRB fiskid agas kipanin kom, men tað er nú skjótt 20 ár Flutningur av vandamiklum farmi síðani, og mangt er broytt síðani tá. Hull Integrity and stability Eisini stendu r hetta í Security, SSO, CSO og PFSO (ISPS) andsøgn við tann flexibil itet sum í sína ri tíð ser Crises & Crowd Management merkti byrjanina til uppi sjóva r v innuna, tá nøkur …umframt nevndu og onnur skip fiskaðu botnfisk við skeið eftir áheitan línu ein part av árinum og royndu eftir sild við gørn um ein part av árinum; tað gjørdist so við og við til ein nótaflota, sum ídag er meira kendur sum okk ara uppisjóvarfloti, ið nú á døgum fiskar meira við troli enn við nót. “Ein greið niðurstøða millum reglurnar í upprit Tórshavn tlf: 508200 info@navit.fo inum frá Búskaparráðnum

Vit bjóða regluliga skeið til sjófólk, og fólk í frálandavinnuni

MARIA OLSEN

er at fiskidagaskipanin hevu r spælt fallit, og eg kann ikki annað enn vera samdu r í hesum,” segði Magni Laksáfoss. “Sjálvsagt eigur hend an skipa n og støðan hjá heimaf lota num at verða endu rskoðað, soleiðis at heimaflotin kann koma til at virka undir optimal um umstøðum og sleppa at uppliva eitt gott avkast eins og teir partar av flot anu m sum ídag eru væl koyrandi. Ein tílík endur skoða n má hyggja gjølla at teimum skipanum sum

tykjast at virka væl, og her eru uppis jóva rf lot in og Barentshavsf loti n ein fyrimynd. Endamálið má vera at allir partar av tí føroysku fiskiv innuni verða skipaðir á ein hátt sum ger at tað saml aða avkastið verður mest møguligt — til fyrimuns fyri reiða ríini, fiskimenn inar og samfelagið sum heild.” BLAND Í HUGTØKUM? Notatið hjá Búskaparráðn um fevnir eisini um onnur viðurskifti, sum kunnu

…when safety matters…

MARIA OLSEN

Ú S K A PA R r e n t a og tilfeingisrenta í føroyska búskapinu m’ — eitt upprit sum Búskap arráðið slepti í summar — fær góð skoðsmál frá Magna Laksá f oss bú skapa r f røðingi, ið heldu r at skjalið gevur eina góða greining av støðuni í fiski flotanum og av hugtøkum sum hava verið frammi í seinastuni. Partur av innihaldin um er endurtikin í sein asta notati frá Búskapar ráðnum, sum kom út í sep t ember. Her verður ásannað at meðan tann búskapa rliga støðan og útlitini eru sera góð hjá pela gi sku vinnuni og Barentshavsflota nu m, so

føroyaprent

‘B

SJÓGVUR & FÓLK — #1

vegin men skattahugtøk flótandi KJAKEVNI & SPURNINGAR

•Fiskidagaskipanin verður kritiserað fyri at hava ov nógvar avmarkingar, so sum stongdar leiðir og binding í reiðskapi — hvussu kann skipanin betrast? •Hevur Búskaparráðið trúvirði, álit og virðing millum fólk í fiskivinnuni — hava forsagnir og metingar frá ráðnum verið nøktandi? •Misskilja fólk í fiskivinnuni búskaparfrøðingar, eru tey óneyðuga illgrunasom ímóti teimum, ella hvørjar eru orsøkirnar til skepsis og hvat kann gerast fyri at fáa ta vinnupolitisku frásøgnina meira ‘inklusiva’? tað stendur greitt hvussu møgu lig tilfeingisrenta er roknað út í mun til møgu liga intramarginala rentu.

Magni Laksáfoss, búskaparfrøðingur, við sítt skriviborð í Havn; Uppisjóvarskipið Finnur Fríði (mótsett, niðast). tykjast kontroversiell í samfela gsk jak i num. Bú skapa r r áðið nevnir orð sum tilf eingisr entu og tilfeingisg jald, sum flestu reiðarar og fiskimenn eru skeptiskir til, uttan iva av góðum grundum. Ikki tess minni er notatið frá Bús kapa rr áðnu m, sam bært Magna Laksá foss, “sera væl úr hondum greitt,” og greiðir frá hugtøkunum á ein sakligan og pedagog iskan hátt. “Av týdningi fyri reið ara r og fiskimenn er ikki minst at Búskapa rr áðið greiðir væl frá muninum millum tilfeingisrentu og intramarginala rentu. Til feingisrentan kann sam metast við virði av fisk inum, meðan hann er í havinum, og er sostatt eitt peninga l igt virði tilfeing ið verðir mett at hava utt an mun til hvør ið fiskar tað. Tann intramarginala

renta n, hinvegin, er eitt virði sum reiðaríið hevur uppa rbeitt sær gjøgnum eina stóra vitan um hvussu fiskis kapu ri n skal fara fram og við dugnaskapin um hjá sínum fólki.” Tann intramarginala renta n er also ‘óvanligur’ vinningur sum uppstendur yvir tíð orsakað av skyn semi, skilagóðum avgerð um, vælv irk a ndi manna gongdu m, dugnalig u m fólki, hepni og ymiskum menniskjansligum tættum ið tilsamans gera hvørja fyritøku serstaka í mun til aðrar fyritøkur — ella, sum Búskaparráðið skriv ar: hetta er eitt slag av bú skapa rrentu “sum stendst av at ein fyritøka er meira effektiv enn aðrar vegna innovativa tøkninýtslu og muna d yggar virkis- og leiðsluf ørleik a r, her u nd ir munadyggari nýtslu av menniskjaligum tilfeingi.”

Magni Laksáfoss legði aft urat: “Ert tú dugna l ig ur, so eigur tú eisini at sleppa at vera dugnaligur. Tað at summa r fyritøkur eru dugnaligari ella hava verið longri á marknaðin um enn aðra r, og tí hava vunnið eina betri positión á marknaðinum, og vunn ið sær nakra r fyrimuni r harv ið — tað eigur jú ikki at verða skattað, og tað vís ir Búskaparráðið eisini á.” Uppritið hjá Búskapar

ráðnum nevnir beinleiðis at um tað er polit i skt ynski l igt at leggja til feingisg jald á eina vinnu, so kann eitt tílíkt gjald ein a ns leggjast á sjálvt tilfeingið, meðan tað er skeivt at leggja gjald á dugnaskapin hjá reiða rí um og fiskimonnum. Fleiri vilja meta at út frá hesum er verandi skip an ivasom — tilfeingis skatt u r verðu r kravdur við avreiðing tó utta n at

‘YMISKAR Í DYGD’ Uppritið frá Búskapa rráð num er sambært Laksáfoss “eitt gott grundarlag til eitt kjak um hvussu ein endur skoðan av fiskiv innusk ip anini kann fara fram. Har er bæði ein góð greining av støðuni og samstundis ein góð skilmark an av ymisk um hugtøkum.” Har verður t.d. einki sagt um at reiðaríini tjena ov nógv, sum annars tykist hava verið eitt sjóna rmið millu m nakra r búskapa r frøðingar og politikarar. Tvørtu rí móti skriva r Búskapa rr áðið: “Tað er tekin um sunnan búskap í fiskiveiðuni, tá tilfeingis renta n er stór. Hinvegin er tað tekin um ósunnan fiskiveiðibúskap, um til feingisrentan er lítil.” Til hetta segði Magni Laksáfoss: “Búskaparfrøð inga r, reiða ra r og fiski menn eru allir samdir um at tað ræður um at skapa so gott avk ast sum gjør ligt.” “Tú kanst kjakast polit iskt um hvussu og hvat ið skal skattast og ikki; men vinnan er sum hon eigur at vera — also, tilfeingisrent an í uppisjóvarflotanum og hjá verksmiðjutrolarunum er góð, og tað er sjálvandi at fegnast um. Tað haldi eg kemu r rættiliga greitt fram í uppritinum.” Samstundis er tann

politiska skipa nin byrjað at leggja gjald á vinnuna, tó hetta eftir øllum at døma fer fram eftir einum meir ella minni tilvilda r ligum, og óhepnum, leisti. Magni Laksáfoss við merkti: “Endamálið við at byggja eina vinnupolitiska skipan og við at áseta til feingisg jald, má aldri blíva eina ns at taka pening úr vinnuni inn í ein treingj andi landsk assa. Tí hetta fer aldri at hjálpa vinnuni til at skapa størri avkast, størri virksemi ella fleiri arbeiðspláss. Tvørturímóti vil ein slíkur hugsu nar háttur einans kennast sum steinur oman á byrðu hjá vinnuni, ið einki gagnligt úrslit fær burtur úr tílíkari skatting. Verður hinvegin ein fiskiv innuskipan løgd til rættis við skili og eitt tilf eingisg jald brúkt á rætta n hátt, kann hetta virka sum amboð ið verða brúkt til frama fyri vinnu og samfelag — har sjálv skipanin vil vera við til at tryggja vinnuni eitt gott avlop, vøkstur og fram burð við nýggjum arbeiðs plássum.” “Eitt gott dømi um hendan stóra mun er, aft ur, tann skipan uppisjóv arflotin hevur í mun til ta ið heimaflotin virkar und ir. Talan er í báðum førum um dugnaligar reiðarar og rask a r fiskimenn, men skipanirnar teir arbeiða undir eru so ymiskar í dygd, at meðan annar flot in gevur stórt avkast hevur hin flotin stórt hall.” []

www.ns.fo

Arbeiði uttanlands

- vel heildarfígging frá Norðoya Sparikassa

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Doru Tiberiu á Torvlaðnum: KJAKEVNI & SPURNINGAR

•Hvørji virðir umboðar útróðurin í Føroyum umframt feskan fisk — hví er tað so umráðandi at bjarga útróðrinum sum yrki? •Skulu vit síggja útróðurin sum eitt slag av ódýrari ‘back-up’ trygging móti ringum tíðum? •Hvat fyri vitan og hvat fyri mentanararv umboðar útróðurin? •Kann útróðurin hugsast at hava týdning fyri ferðavinnu — hví gera norðmenn nógv burturúr at varðveita útróður á smáplássum har ferðafólk vitja?

•Sambært Jacob Vestergaard fiskimálaráðharra er ikki ætlanin at komandi broytingar í lógini um vinnuligan fiskiskap skulu um fata útróður, t.e. bátar niðan fyri 15 tons. Hann sigur í samrøðu aðrastaðni í hesum blaðnum: “Mín hugsan er at broytingarnar í fiskivinnulóggávuni skulu ikki ávirka tey sum reka bátar niðan fyri 15 tons. Tey sum reka hesar bátar skulu kunna halda fram sum fyrr, og her verður neyvan latið upp fyri umsetiligheit, av tí einfaldu orsøk at hesin partur av vinnuni er minni kapitalkrevjandi. Sam stundis sum tann samfelagsliga síðan er týdningarmikil í hesum høpi, vigar tørvurin á tryggum og støðugum kørmum her kanska meira enn atgongdin til kapita l.” •Fiskimálaráðharrin útilokar ikki møguleikan fyri at broyta ta fyri útróðurin sera óhepnu kunngerðina sum ásetur at fyri at verða roknaður sum útróðrarmaður má ein bátur umseta fyri í minsta lagi 400.000 krónur. Hann sigur: “Eg kann ikki svara her og nú, men í tann mun hetta vísir seg at vera ein trupulleiki vil eg halda at upphæddin kundi verðið umhugsað av nýggjum. Kunngerðin kom sum úrslit av at umsitingin av hesum bólki varð mett at vera ov stór, møguliga av tí orsøk at talið á teimum ið uppfyltu treytirnar var ov høgt. Nú kann tað hugsast at hendan justering gekk í so langt; um so er eigur tað at verða rættað.”

Føroya Fiskimannafelag er verkafelagið hjá fiski- og sjómonnum. www.fiskimannafelag.fo info@fiskimannafelag.fo +298 35 60 00 ella +298 31 15 69

MARIA OLSEN

Millum annað eitt krav um 400.000 krónur sum minsta mark í inntøku er við at útrudda útróðurin; avleiðingin kann gerast at føroyingar missa virðismikla vitan um fisk og streym umframt eina inngongd fyri tey ungu til hægri størv á sjónum.

‘F

YRI TÍGGJU árum síðani vóru vit eini 275 útróðrarbátar sum avreiddu á Eiði í sambandi við várróðurin,” greiðir Doru Tiberiu á Torv laðnum frá. “Nú eru vit færri enn 12. Niðurgongdin í hesari vinnu hevur tikið dik á seg ser liga hesi seinastu fáu árini, síðan kunngerðin um minstu inntøku kom. Har eru sjálvandi eisini onn u r viður s kifti sum hava rikið útróðrarmenn burtur, og eg haldi tað er syrgiligt fyri eitt

land sum Føroyar, sum er so tætt knýtt at havinum og fiskin um. Tað ringasta er at tey ungu tykjast halda seg burtur nú — so um útróðurin ikki skal doyggja heilt út tey næstu árini so mugu vit gera okkurt munagott við hetta.” Tað álvarsama í hesari søgu snýr seg bæði um mentan og samf ela gsb ús kap, men eina mest um vita n — vitan sum í stóran mun ikki er niðurskrivað men livir millum útróðrarfólkið, handað yvir frá ættarliði til ætt

arlið gjøgnum praktisk og djúp innlit í streym og sigl i ngar viðurskifti, fiska rí, veðu r og annað av týdningi fyri smádrift innan fiskiveiði. Í dagsins útboð av hátøkni frøðil ig u m útb úna ði verðu r traditionellu r kunn leiki innan fiskarí og sigling ofta mettur sum óneyðugur, sum ein leivd frá farnum tíðum. Men er tað so einfalt? Tað heldur Doru ikki. Hann meinar at útróðurin hevur havt ein týðandi leiklut í at vekja

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Tí má útróðurin bjargast ur av teimum sum vóru við har spurt ein útróðrarmann hvørja tíð á degnu m tey skuldu fara handan vegin so hevði útróðrar maðurin kunnað svarað beinan, vegin uttan so mikið sum at hyggja í álmannakkan.” “Hesir báðir tilburðir eru sum so ikki nakað stórmál í sjálvum sær; men verður gongdin soleið is framy vir, so verður sjógvurin so við og við alsamt meira ein forðing heldu r enn ein hjallur fyri okku m. Eg haldi tað ber ikki til at búgva í Føroyum uttan at hava samband við náttúruna — sjógvurin, fløllini og hvørt av sínum; um tú ikki kennir til nakað av hesum, so verður tað í longdini óinteressant at búleik ast her.”

"Missa vit útróðurin so missa vit alt á gólvið, tí tann næsta generatiónin hevur ongan kunnleika til sjógvin," sigur Doru á Torvlaðnum. hugin til sjógvin millum ung fólk, sum seinni hava nomið sær útbúgvingar innan sjóv innuna. “Missa vit útróðurin so missa vit eisini alt á gólvið, tí tann næsta generatiónin hevur ongan kunnleika til sjógvin. Vit síggja nú at fólk bíða ikki longur eftir sjóvarfalli ella nakað — vit læra ikki børnini, hava ikki bát, fara ikki til útróðrar. Og hvussu fæst samband við hugin til sjógv in? Tað er jú gjøgnum hetta við smábátunum — hvussu fær man annars skiparar og reiðarar í framtíðini?”

at heimurin broytist — hann broytist nevniliga ikki meira enn eitt vist. “Set fyri at nakrir frøðingar fóru til Stuttgart, har tey jú duga tey at gera Mercedes bilar, og søgdu við fólkini har at nú mugu vit gevast við hesum og ístaðin fara undir at fiska. Tað hevði jú verið ørskapur; men eg haldi tað er soleiðis mong í Føroyum upp liva tað í hesum døgum, bara umvent, at vit skulu gera alt annað enn at fiska, sum annars er tað vit eru best til. Men okk ara grundleggjandi geografiska veru leika broyta vit so ikki.” RUKKULÍV “Vit eru tað samfelag vit eru Júst fyri Føroyar sum fiskivinnu og liggja mitt í Atlantshavinum. tjóð við so tøttum sambandi So man skal hava nokkso góðan við havið er umráðandi at ikki kunnleika til umhvørvið… So missa síni styrki burtur bara tí funkt ióni n í samf elagnum

hjá smábát u nu m hevur verið, ígjøgnum 100 ár kanska, at út vega kvalificerað fólk til arbeiði á hægri stigi, so sum skipa rar, reiðarar og annað. “Tað kemur gjøgnum familju, fólk hevur havt útróðrarbát í familjuni og fóru til útróðrar við pápa, pápabeiggja ella abba ella hvør tað var. Men hvat hendir ídag, allir bátarnir eru burtur og tað unga ættarliðið hevur onga veruliga atgongd til sjógvin. Til hvørja nyttu verður tað um øll skulu blíva stjórnmálafrøðingar ella búskaparfrøðingar?” Doru minnir á tvær heldur keði l igar hendingar í summ ar, har óheppin ókunnleiki um sjógv og streym exponeraði føroyingar. “Tað eina var ein grind í

Hvannasundi sum Sea Shep herd kláraði at fáa útaftur; fólk vóru í øðini og vildu fara eftir teimum men høvdu ikki nóg góðan kunnleika til streym og sjóvarfall og komu ongan veg — nokkso pínligt tá hugsað verð ur um at Sea Shepherd fólkini høvdu so aldeilis einki skil fyri streymi og sjóvarfalli í Føroyum. Hin tilburðurin var í sambandi við eina bátastevnu og onkur hevði tikið myndir av bátum við Streymin, sum vóru komnir mestsum í neyð av hørðum mót ráki — og hetta má sigast at vera skammiligt. Ein sovorðin støða var óhugsandi fyri fáum árum síðani og eigur sjálvandi ikki at fyrikoma í Føroyu m. Men alt hetta vísir bara at vit hava drip ið útróðrarmannin. Hevði onk

AVREIDDUR HEILT? Síðani krav kom frá Fiskimála ráðnum um at ein útróðrarbátur má fiska fyri minst 400.000 krónur um árið fyri at kunna hava loyvi til vinnuligan fiski skap, hevur útróðurin sum yrki fingið eitt álvarsligt skot fyri bógvin. Kravið varð lýst við kunngerð í 2011, við aftur virkandi kraft til 2010, og skal vera komið av at ov stór umsit ing stóðst av at ov mong róku vinnuligan fiskiskap. Við øðrum orðum svingaði Fiskimálaráðið øksina og reduceraði við einum høggi millu m 80 og 100 út róðrarfólk til frítíðarfiskarar. Eitt so drastiskt tiltak hevur sjálva ndi við sær samfelagsbú skapa rligar avleiðingar við ym iskum kostnaðum fyri tænastur og veitingar so sum endurbúgv ing, arbeiðs l oysisstuðul, al mannahjálp og annað. Tá tosa vit ikki um heilsuliga r kostn aðir sum gjarna koma í kjala r vørrinum av at fólk missa sín yrk isl iga stoltleika, persónliga samleika og samfelagligu støðu. “Eini 80 bátar eru farnir úr skipa nini, kanska 100,” sigur Doru. “Tú kanst hugsa tær, hetta eru 100 arbeiðspláss, 100 lagnur, 100 fólk sum knappliga eru gjørd til einkis.” Hetta hendi samstundis sum trendurin longu frammanundan peikaði niðureftir fyri útróðurin. Sambært Doru avreiddu upp ímóti 275 bátar á Eiði undir várróðrinum í 2004; í ár avreiddi ikki meir enn umleið 10 bátar. Alt bendir sostatt á at útróð urin í Føroyum er við at verða avreiddu r heilt. Spurningu rin er so hvat kann gerast fyri at bjarga hesum yrki og tí vita n sum nú hóttir við at søkka til botns niður í gloymskuna. []

SJÓGVUR & FÓLK — #1

VIT ERU MEIRA ENN BAADER – vit gera eisini alt vanligt smiðjuarbeiði og meira enn tað Okkara vælútgjørda smiðja niðan fyri Bedingina í Fuglafirði megnar allar vanligar smiðjuuppgávur, stórar sum smáar.

Vit hava tætt samstarv við útlendskar verksmiðjur, tá vit arbeiða við meira umfatandi uppgávum.

Fyri at tryggja tær ta allarbestu vøru og tænastu hava vit dugnalig, roynd og ágrýtin starvsfólk, ið alla tíðina mennast, halda standardar og nøkta tínar væntanir.

Umframt sjálva smiðjuna hava vit stóra goymslu við rustfríum tilfari, ketum, legum, gearum, motorum o.s.fr. Ring til okkara á 775 775, ella vitja okkara nýggju heimasíðu: www.peturlarsen.fo fyri at fáa meira at vita.

Bakkavegur 8 530 Fuglafjørður Tel 775 775 pl@pl.fo www.peturlarsen.fo

NiNG · Tel +298 215 315

Væl útgjørd SMIÐJA

peturlarsen.fo

SJÓGVUR & FÓLK — #1

LÍV Pensjón

Ein gevandi framtíð

Vinnukundadeildin í Eik

Tryggja tær arbeiðsfrið Fá tíð til tað, sum hevur týdning fyri tína fyritøku, við góðari og skjótari ráðgeving.

www.eik.fo

tel. 348000

Hans Arni er vinnukundaráðgevi í Eik. Sum partur av fiskivinnutoyminum hevur hann innlit í og áhuga fyri tørvinum og dagligdegnum hjá kundum sínum. Vit arbeiða eftir meginregluni um, at góð ráðgeving og skjótar svartíðir tryggja, at tín tíð og tín orka verða brúktar til títt virksemi.

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Menning á Tvøroyri… (s. 5)

Sigvaldsson… (s. 1)

Fiskivinnuhavnin 3 | 600 Saltangará | Tel 44 70 15 | port@runavik.fo | portofrunavik.fo

fiskiskapurin á føroyskum havleiðum er burða rdyggur ella ikki. Handils tiltøkini ímóti Føroyum vóru tískil ólóglig.” Føroyingar løgdu fram og fingu samt ykt eitt uppskot til at seta ein vís indaligan verkabólk at greina útbreiðsl una av norðhavssild í norðurhøvum, hvørs frágreiðing verður grundarlagið undir samráðingunum nú í heyst. “Sum vit søgdu, skuldu vit halda okkum til ta gomlu vísindaligu frá greiðingina frá 1995, so sat uttan iva eitt land ov nógv til borðs, um út breiðslutølini hjá tess umboðum vóru álítandi.” Tað hjálpti at vísa á hesi viðurskifti. “Aftan á hetta vóru samráðing armenninir hjá ES sum lomb ímóti okkum, samanborið við hugburðin vit merktu í fyrstani, og tað var byrjanin til tilgongdina ímóti tí serligu semju vit gjørdu við ES herf yri um norðhavs sild og avtøku av handilstiltøkum.” []

vaksa um vinnuligt virksemi við avkasti til nýggjar íløgur fyri eyga er nakað sum sermerkir tær báða r lyklafyritøkurnar í samstarvinum. Hóast ymisk virksemistøl vita báðar fyritøkurnar — Varðin í Gøtu og Delta á Tvøroyri — hvat tað merkir at liggja á botninum og tó reisa seg tá tíð ir og marknaðarútlit batna. Eg haldi tað er teirra kombineraða vitan og tilgongd til hvussu eitt virki skal rekast ið veruliga hevur fingið eina styrki fram her.” []

Fuglafjørður… (s. 9) ein góðan part av tí vit skulu brúka, men vit taka fegin móti øðrum eisini, bæði útlendingum og føroyingum.” Tann stóri fyrimunurin sum Fugla f jarðar Havn hevur at bjóða skipum ið koma her inn at fáa síni ørindi avgreidd er at her ber til at landa bæði ídnaðarfisk og matfisk, leggja upp vøru í frostgoymslu, útvega ella um væla trol og annan reiðskap, installera ella umvæla flakamaskinur og annað mangt, umframt at bunkra alt slag av brenniolju. Bunkringin hevur nevniliga verið kelda til vaksandi skipaferðslu tey seinnu árini, hóast landinga rna r til Havsbrún hava verið fækkandi. Nú ið frystiv irkið langt um leingi gjørdist veruleiki merkist meira týðiligt at ferðslan økist, frættist av havn arskrivstovuni. “Jú, tað merkist at Pelagos er komið,” segði Rólant Højsted, havnarstjóri. “Í fjør høvdu vit 836 vitjanir av skipum og eg rokni við at talið verður hægri fyri 2014. Vit síggja fleiri skip nú enn fyrr.” [] ELDSLØKKJARAR BRANDÁVARINGAR BJARGINGARBÁTAR MYKINESGØTA 6 · POSTBOKS 3232 · 110 TÓRSHAVN TEL 354913 · GBT@GBT.FO · WWW.GBT.FO

...tín trúgvi fylgisveinur Vit umboða Brenderup viðfestisvognar og kunnu bjóða alskyns vognar – bæði til vinnu og privat T.d. hava vit vognar... til bátaflutning til hestaflutning til mc-/bilaflutning til maskinflutning

Og vognar... sum eru innilokaðir sum eru opnir sum hava vippulast

Úr einans kr. 7.990,-

Vit hava eisini gummibátar og aðra trygdarútgerð ISO góðkendur gummibátur til 6 persónar. Hevur m.a. rampu, ið ger tað lættari at koma umborð. Verður latin við neyðpakka við allari neyðugari útgerð. grafikmaster.fo

krea . tel 60 80 80

8.760 TÍMAR UM ÁRIÐ

ast í øðru m kommunum er ikki so undarligt,” segði hann. “Skip ið koma og fara nýtast tænastu. Har hon ikki kann fást til vega, ella bert í avmark aðan mun, verður farið í grannakomm unur eftir veitarum. Varðin Pelagic hevur fyriuttan fasta ‘stabin’ brúk fyri nógvari arbeiðsmegi, bæði støðugt og minni støðugt, og her verður eis ini farið út um kommunumørk fyri at finna fólk. Tað vil so vera at eitt virki ið sendir ein umsetning upp á eina milliard út í umfar í einum samfelag ið telur minni enn 6.000 fólk fyri alla oynna, hevur ringv irknaðir sum ikki bert eru avmarkað til nærumhvørvið men fara eitt sindur longur.” Hvat viðvíkur útlitum so meta fólk á Tvøroyri at avtalan millum ES og Føroyar um makrelin uttan iva er góð fyri Suðuroynna. “Partar av kvotuni kunnu veiðast í ES sjógvi, eitt nú vestan fyri Het land,” viðmerkti Chris Jan Michelsen, umsjóna rmaður hjá Tvøroyrar Havn. “Hetta gevur Suðuroynni ein fyrimun í mun til knattstøður. Harafturat gevur tað Varðanum Pelagic ein fyrimun í kappingini um rávøru, eisini frá ES skipum.” Arbeiðið at menna nýggjar vørur vísir seg eisini at hava stóran áhuga. “Tað sum kanska er mest spenn andi er ætlanin um at økja um virðið á fiski sum kemur upp á land,” legði Chris Jan aft u rat. “Higa r t il hevur hetta í stóran mun snúð seg um botn fisk, men ábendingar eru um at uppi sjóvarfiskur eisini kann gerast til eina meiri framkomna vøru við virðisøking í Føroyum.” Feskasta vøran er óivað svartkjaft urin, ið verður veiddur bert fáar tímar suður úr Suðuroynni; men makrelveið an um veturin er eisini eitt gott boð. Chris Jan hugleiddi: “Hvussu ber tað til at eitt niðurlagt flakavirki, í ein um havnarlagi sum var ótíðarhóskandi, kann gerast ein miðdepil fyri virking av uppisjóvarfiski? Mítt svar kann bara vera tað at felags áhugin fyri at byrja og

Úr einans

kr. 14.000,-

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Samfelagsfrøðingur… (s. 11) yvirhøvur nýtist at hava politikararnar í myndini her. Vinnan noyðist jú at fáa blástempul frá fiskifrøðingum so ella so. Og eitt veit eg, sum havi verið við til at samanborið í granskingarhøpi hvussu vinnan og fiskifrøðingar tosa saman — tað er ongastaðni í verðini hvar ið tey tosa so væl saman sum akku rát í Før oyum. Men her hevur tú institutiona l iserað eitt spæl har hvør skal koma við sínum til politiska viðgerð. Harragud, hetta er púra óneyðugt, tí teir noyðast at semjast um hasi tingini, um vinnan skal hava MSC góðk enning — teir mugu hava blástempul frá Havstovuni

og ICES fyri at koma ígjøgnu m við nøkrum.” Jógvan Mørkøre legði afturat: “Fólk tosa um at fiskiv innan má hugsa meira um strategiska planlegging, men hend an árliga orrustan um fiskid aga rna r er blivið til eitt spæl sum distraherar í ólukkumát og kostar hareftir. Eitt up pskot kundi verið at koyrt allar fiskireið arnar í eitt rúm, nakað sum tá ið pávin verður valdu r, og latið teir so funnið fram til nakað — eina umsitingarætlan nøkur ár fram, nakrar avtalur og hvørt av sínum — og hildið politi k a ra rnar langt uttanfyri.” []

Ein royndur luttakari í fiskivinnuni.

sum máttu slíta seg út tá tað gekk illa. Einki av hesum er komið av ongum, og tí er tað sera hugstoytt tá fólk sum hava sín gerandisdag í tryggum umhvørvi koma við úttalilsum sum ger arbeiðið og innsatsin í fiskiv innuni til einkis. Hetta — og tað at hesi fólk ikki so frægt sum hirða at taka fiskimenn upp á ráð áðrenn tey leggja stóra r ætlanir fram sum fáa álvarsligar avleiðingar fyri teirra geran disdag — er ein grovur ágangur og ein órættur.” Í GÓÐUM OG RINGUM TÍÐUM Ein trupulleiki liggur í at uppboðssølur eru gjørdar til at tryggja seljaran og lata keyparan í høvuðsheitum taka váðan. Slíkar skipa nir eru væl kendar innan ymisk sløg av eingangs handlum við listaverkum, forngripum og dýrgripum ið samlarar og museum keypa, og ann að mangt. Men í ídnaðarligum saman hangi eru viðurskiftini øðrvísi — her er langtíðar samstarv sera týdningarmikið, og tað ræður um at byggja upp álit mil lum selja rar og keyparar. Hetta slagið av handli riggar ikki um annar parturin skal gera kvettið meðan hin partu rin skal kenna seg at vera við sviðusoð; allir partar mugu vera nøgdir soleiðis at sam handilin kann halda fram, helst í nógv ár. Ídnaðarfyritøkur royna altíð at leggja innkeyp og sølu í so regluliga legu sum møguligt — framleiðsla, marknaður og logistikkur, alt má passa so væl saman sum møguligt og tað ger at reglusemi verður raðfest høgt. Alivinnan og uppisjóvarvinnan eru tær føroysku vinnur sum hava staðið seg best í seinastuni, og ein av orsøkunum til hetta kann síggjast í at karmarnir hava verið nøku lunda støðugir og ikki merktir av harðari kapping um rávøru. Uppboðssølur hava ikki verið inni í myndini her; tó er øðrv ísi við botnfiska vinnuni. “Spurningurin er hvussu væl fram leiðsluv innan í Føroyum, og fyri alt tað okka ra grannalondum eisini, er roynd av uppboðssølu,” segði Bogi Jacobsen. “Vit kunnu eisini spyrja, hvussu sær út í tí føroysku botnfiskavinnuni ídag, er hon komin langt í mun til hvar hon kundi havt verið? Og hvar hevði alivinnan verið um plássini á firðu n um høvdu verðið seld á uppboði triðja hvørt ár — hvar høvdu pengarnir verið farnir? Um vit ikki høvdu havt ta vert ika lu integratión sum vit hava fingið í

nøkrum rímiliga sterkum feløgum, so høvdu vit neyvan havt ta styrki sum vit nú hava á marknaðinum — hetta er júst tað sum ger okkum attraktiv mill um keyparar. So hví taka tann váða at bróta hesa skipan sundur, bara fyri at fáa eina uppboðssølu? Hví ikki heldur hugsa um keyparan úti á marknaðinum og kappingina har, heldur enn at royna at skapa óneyðuga innanhýsis kapping her um rávøruna? Hvussu skulu vit virð isøkja fiskavørur og marknaðarføra okk um har úti um allir pengarnir skulu fara til kapping um rávøruna her heima?” Endamálið við fiskivinnuni kann ikki bara vera at tjena pengar, men má eisini vera at skapa trivnað og trygg og góð arbeiðspláss, umframt at menna vinnuna fyri framtíðina. Fleiri meta at prátið um uppboðssølu stóðst upp runaliga av einstøkum størri handlum við skipum og veiðiloyvum har seljarin tók penga rna r úr fiskiv innuni. Men í hesum er ofta gloymt burtur at ein slík uppboðssøla mergs ýg u r fiskivinnuna longu áðrenn nøkur virðisøking er farin fram og kann hava við sær at alt ov lítið verður eftir til menning og íløgur og til at standa ímóti við í ringum tíðum. Bogi Jacobsen: “Hendan vinnan má hava nakrar sterkar aktørar fyri at klára seg, og teir skulu sjálvandi ikki kunna gera hvat sum helst ella átaka sær ov stóran váða, í tann mun tað kann hava ov óhepnar samfelagsl iga r avleiðingar. Eg skilji væl at fleiri hava illneitast um onkran av teimum handlum sum hava verið gjørdir. Hetta kundi havt verið loyst við at vit innførdu serligar treytir í slíkum samanhangi við tilhoyra ndi høgum revsiskatti í teimum føru m treytirnar ikki verða hildnar. Tað vildu tey flestu uttan iva mett at vera rætt og rímiligt. Men harfrá og til at fara inn og vilja kollvelta alt við at innføra villar eykaskattir og uppboðssølu, tað er óða mannaverk og kann skaða okkum øll tá samanum kemur.” “Endamálið má tí eisini vera at Før oya r hava tað besta innan fiskivinnu — bestu skip, bestu hagreiðing, bestu framleiðslu, tað besta innan marknað arføring, sølu og logistikk, og levering — har er nógv at arbeiða við; men lítið bendir á at nakað av hesum verður betri av einari uppboðssølu, heldur tvørtu r ímóti. Vit mugu hava eina skipan sum er stabil og vælvirkandi í bæði góðum og ringum tíðum.” []

Framherji er ein nú tímans, leiðandi føroysk fyritøka við drúgvum royndum í uppisjóvar og botnfiskiskapi, bæði á fjar leiðum og nærleiðum. Vit eru reiðarí fyri hesi fiskiskip: • Fagraberg • Akraberg • Stapin

Í samstarvi við onnur feløg, gjøgnum Faroe Origin, luttaka vit eisini í upsa vinnuni við partrolarum og flakavirki í runavík. harafturat eru vit partur í tí nýggja framkomna uppi sjóvar virkinum í Fuglafirði, Pelagos.

Framherji, 530 Fuglafjørður | +298 200700 www.framherji.fo | framherji@framherji.fo

Nordixis

Vinnulívsfólk skeptisk… (s. 3)

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Sterkasta tog til flótitrol frá Vónini (s. 8) milliónir, harav 50 milliónir eru fyri veit ingar til útlendsk skip.” Tær samlaðu lønarútgjaldi nga rna r hjá Vónini liggja um 80 milliónir, harav helvtin í Føroyum. Umleið 260 fólk arb eiða á Vónini, harav góð 70 í Føroyum, spreidd millum Fuglafjørð, Norðskála og Havnina.

við at menna nýggj trol til makrel- og sildaveiði kring Føroyar.” Kortini er tann útlendski marknaðurin so við og við farin at umboða ein størri og størri part av virkseminum. “Tey seinastu seks-sjey árini hava vit sæð tann útlendska partin vaksa seg upp um tann føroyska, og hetta er ein gongd sum vindir upp á seg — Føroyar eru hóast BYGGJA Á ENNINUM alt ógvuliga lítlar í altjóða høpi. Eitt tal “Tær stóru føroysku uppisjóvark voturnar andi dømi er at meðan føroyingar útflyta hava sum vera man ávirkað okkara virk 70.000 tons av laksi um árið, senda norð semi við vaksandi eftirspurningi,” segði menn so mikið sum 1,2 milliónir tons Hjalmar Petersen. út á marknaðin. Ikki tí, vit fiska umleið “Vit hava í hesum sambandi gjørt nógv 500.000 tons árliga, og tað er hóast alt

sera nógv í mun til fólkatalið: 10 tons per íbúgva. Men aftur, fyri at Vónin skal kunna halda fram at mennast krevst fyrst og fremst at vit hyggja út um landodd arnar.” Í løtuni er aktuelt at byggja nýggja høll í Fuglafirði. Kommunan har hevur fylt út eitt øki úti á Enninum til eitt trol virki sum Vónin hevur havt í umbúnað at byggja í eina tíð. Nú verður sambært Hjalmar Petersen skjótt farið undir bygg ingina av tí umleið 100m longu høllini, sum skal gera tað lættari at arbeiða við flótitrolum. “Vit fara nú í næstum undir at bygg

ja úti á Enninum og hetta er ein langur bygningur, sum er neyðugt tá man arb eiðir við stórum reiðskapi,” segði Hjalmar við Sjógv & Fólk. “Hetta fer at gera at vit kunnu geva skipunum eina betri tænastu tá vit hava hetta undir eina ri lon. Tað verður skjót ari og lættari at arbeiða, tað verður betri fyri fólkið hjá okkum og betri fyri okkara kundar.” []

Elektronisk útgerð til skip og bátar: Vit selja, installera og umvæla.

Jónas Broncks Gøta 21a • FO-100 Tórshavn Tel: +298 312899 • Fax: +298 310389 www.radioservice.fo • radioservice@radioservice.fo Árni: +298 560021

við Rætt

∙

650 Toftir

∙

Faroe Islands ∙ Phone.: +298 47 75 75 ∙ Fax: +298 47 75 70 website: www.mjsalt.fo ∙ e-mail: mjsalt@mjsalt.fo

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Skeið á Vinnuháskúlanum VINNUHÁSKÚLIN BRM skeið

Tecdis skeið

Flutningur av vandamiklum farmi

ERM skeið

SSO skeið

Ketilpassaraskeið

Ship Handling

§ 16 skeið

GMDSS skeið

Skeið í heilsulæru

ISPS skeið

LRC skeið

ARPA skeið

Endurnýggjan av vinnubrøvum

ECDIS skeið

Tankers Safety skeið

TRYGDARDEPILIN VIÐ ÁIR Eldsløkking umborð á skipi

Eldsløkking fyri skipsyvirmenn

Trygdarskeið fult

Endurtøkuskeið eldsløkking u.s.

Endurtøka IMO 80

Bátaføraraskeið

Sløkkileiðsla umborð á skipi

Trygdarskeið grundleggjandi

Medisinsk fyrstahjálp

Skeiðini eru sambært STCW-sáttmálanum. Koturnar til skeiðini finnast á heimasíðu skúlans.

Vinnuháskúlin . Boks 104 . 110 Tórshavn Tel 350 250 . info@vh.fo . www.vh.fo

SJÓGVUR & FÓLK — #1

Poul Hansen ávarar móti uppboðssølu: ‘Eitt El Dorado fyri strámenn’ Poul Hansen, advokatur og serkønur í fiskivinnuni, metir at ein uppboðssøla av veiðirættindum hevði økt munandi um útlendskt eigaraskap í føroyskari fiskivinnu, uttan mun til møguligar nýggjar reglur við fyribyrgjandi endamáli.

MIÐLAHÚSIÐ / IN.FO

IN UPPBOÐSSØLA av f iskiloyvum og kvot um hevði verið “eitt El Dorado fyri strámenn,” heldur Poul Hansen, advok at u r við drúgvum roynd um innan fiskivinnuna. Og ístaðin fyri at leggja kreftir uppá at mjólka teir partar av vinnuni sum í løtuni ganga væl, áttu vit at gjørt meira fyri at finna loysn á trupulleikunum í heimaflot anum. Poul Hansen, ið leingi hevur rikið sakføraravirki saman við Jónfi nn Thomsen advokati, er sonu r tann navnframa vinnu lívsmannin Aksel Hansen, sála, sum í nógv áratíggju var ein leið andi profilur innan fiskiv innuna, ikki minst sum stjóri á Bacalao, reiðari á trolarum og línuskipum og nevndarlimur í Fiskasøluni. Við slíkari familjubakgrund, og við sínari útbúgving og yrkis leið í tí lógarliga, er Poul Han sen kendur sum ein av Føroya best informeraðu persónum tá talan er um fiskiv innuna. Hann sat í mong ár sum nevndarlimur í Reiðarafelagnum og í eini 16 ár í nevndini fyri Havsbrún, har hann eisini var partaeigari fram til at felagið varð selt til Bakka frost. Poul Hansen er ídag m.a. nevnda rlimur og partaeigari í upsa v irkinum og reiðarínum Faroe Origin. Tað var eingin loyna at hann ikki var fyri at sel ja Havsbrún. “So er, tað dámdi mær einki,” segði hann í sam røðu við Sjógv & Fólk. “Men tað er farið, og eg vil heldur hyggja frameftir enn aftureftir.”

fyri hinum reiðskapunum eis ini. Men fiskidagaskipanin, tá hon kom í gildi, tá skuldi hon vera sjálvregulerandi upp á tann mátan at man kundi bara taka hædd fyri hvussu flotin effektiv iseraðist. Men beinan vegin aft aná , so fór tað líkasum… Eg haldi at Havrannsóknarstovan var við, og Kjartan Hoydal var ein eisini, sum framvegis verjir fiskid agaskipanina. Men tað virka r sum at Havstovan ikki heilt viðurkennir sítt egna barn, sum um at teir koyra bara konse kvent við einum niðurskurði, ístaðin fyri… Eg hugsi skipanin varð bygd soleiðis at um flotin effektiviseraðist so skuldi man taka hædd fyri tí, og so skerja dagatalið eftir tí. Men einaferð mátti eg flenna — man segði at toskurin er illa fyri so vit mugu minka fiskiskapin eftir toski; hýsan er illa fyri so vit mugu

minka fiskiskapin eftir hýsuni; og upsin er væl fyri og tí mugu vit minka veiðina! Tær einstøku eindirnar eru vissuliga blivnar nógv effektivari; men vit skulu eisini minnast til at flotin er minkaður øgiliga nógv.” At útróðrarflotin nú næstan er púra vekk, er bæði synd og skomm í einum landi sum Før oyar? “Ja, tað má sigast. Og útróðr arflotin er hvørki serliga kapital krevjandi ella dýrur í rakstri.” Og hvat við uppboðssølu av veiðirættindum? Katastrofalt við síðuna av. Poul Hansen segði soleiðis: “Handan uppboðssølan, eg haldi man skal halda seg langt vekk. Tað verður so eitt El Dorado fyri strámenn. Og so kann man siga, ‘jamen vit kunnu gera regl ur so vit kunnu umganga tað’ — trupulleikin er bara at tað

kunnu vit ikki! Vissi tað verður ein uppboðssøla, so verðu r tað eitt El Dorado fyri strámenn. Hvør minnist ikki tað eina árið tá uppboðssøla var, var tað ikki ein seksæringur sum stóð fyri ei nari øgiligari kvotu… Hvørjum líkist tað?” Advokaturin mælti til var semi hvat tilfeingisgjaldi viðv ík ur, samstundis sum hann ávaraði ímóti at tengja slík avgjøld at fíggjarlógini. “Sjálvandi skal vinnan rinda eitt gjald, tað verður so bæði aliv innan og uppisjóvarvinnan, tá ið tað nú gongur so væl. Tað er sum so í lagi, men gjaldið má ikki ásetast eftir hvat landskass in hevur brúk fyri — tað má ásetast eftir hvat vinnan klára r. Tað má vera soleiðis at vinn an kann endurnýggja seg; men hevur hon ikki yvirskot so verð ur tað hopleyst.” []

Hvat heldur ein maður Poul Hansen um alt sum verður sagt um uppboðssølu, tilfeingisgjald og broytingar í fiskivinnuni? “Í kjakinum um fiskivinnuna er fokus alt for nógv upp á tann part av flotanum sum gongur væl. Eg kann ikki vera fríur fyri at halda at har liggur kanska partv ís øvundsjúka í tí… Men ístaðin fyri at brúka so nógvar kreftir uppá at hugsa um hvussu man kann fáa sum mest úr tí partinum av vinnuni, so burdi man heldur gjørt meira við finna fram til hvussu man kann fáa meira burtur úr heimaflotanum.” Poul Hansen nevndi sum Eigur avreiðingargjaldið upp á tvær krónur per kilo, sum verður dømi um trupulleikar fyri tikið hvørja ferð eitt uppisjóvarskip landar uttanlands, møguliga heimaflotan tær stongdu leiðir nar, samstundis sum hann minti at verða endurskoðað? á ta sjálvregulerandi meginreglu sum upprunaliga var eitt av høv TÁ ROYNT verður eftir uppi uðspunkt unum fyri at innføra sjóva rfiski á fjarleiðum, eitt nú fiskidagaskipanina. norðan/eystan fyri Jan Mayen, er avstandu rin til Føroya stór ENDURNÝGGING ur, t.d. einar 750 fjórðingar ella “Tað eru øgiliga nógvar stongd 1.389 kilometrar; til samanber ar leiðir fyri troling, og nakað er inga r er avstandu rin til av reið ingarv irkir í Noreg tá bert einar 200 fj. (370 km) — ein munur Skattur: Soleiðis virkar verandi ‘tilfeingisgjald’ upp á 500 fj. (1.019 km). Soleiðis er tað í slíkum før DØMI — Eitt uppisjóvarskip skerjingin av hýruni verður so um alt annað enn búskaparliga landa r sild og makrel fyri um statt umleið 10 pst. Tá tala vit forsvarligt at stima allan vegin leið 48 milliónir krónur. At býta ikki um avreiðingargjald, sum til Føroyar fyri at avreiða: tað er eina ri slíkari støðu kosta r. Tað bandi við veiðina. Tí er tað av u m týdningi at hava so hjá manningini skuldi ver ið verður kravt um landað verður sera kostnaðarmikið, ikki minst máttu skipari og manning á stór Finni Fríði herfyri sanna tá teir mik ið av flexibiliteti at skila 8,4M kr, ið er 17,5 prosent av uttanlands. Fyri reiðaríð er av tá hugsað um at fiskurin er fesk noydd u st at gjalda so mik i ð sum góð a r handlingar ikki beinleiðis avreiðingarv irðinum. Men upp gjaldið her 7,6M. Umframt hetta ur og missir skjótt sítt virði um tríggj a r milliónir kr í avreið i ng verða forðaðar av skrivstovuveldi hæddin at býta minkar orsakað og vanl iga n partafelagsskatt hann ikki verður landaður bein ar g jaldi fyri at landa í Noreg. — fiskurin spyr ikki skipini eft av ‘tilfeingisg jaldi’ (avg jald á rindar reiðaríið ein 7 pst. eyka an vegin. Harumframt brenn Sum ein skipari tók til: “Vit ir nær og hvar hann er at fáa. makrel og sild) niður í 6,8M kr skatt av yvirskoti oman fyri 1M. ir tann langa siglingin nógva vilja helst ikki av r eiða utt a n Kanska skuldu uppisjóvarskip — har er 1,6M tikin beinleiðis av Vanligur skattur hjá einum fiski og dýra olju — einar 300.000 lands, og tey flestu av skipunum havt líknandi regl u r sum botn hýruni sum annars skuldi býtast manni er 36 pst. (við minstuløn krónur eyka í oljunýtslu í hes eru fyri alt tað so ella so knýtt fiska fl otin hevur á hesu m øki millum manningina. ‘Tilfeing tó 40 pst). Síðani kemur hægri um døminum — og ein slíkur at ein u m virki í Før o y u m; men — at upp til 35 pro s ent kunnu, isg jald’ er her 9,2M og fer av skattur um inntøkan er 500.000 stimi t úr u r kann heldur ikki um s tøð u rnar gera tað við h vørt um neyðugt, land a st uttanlands óbýtt u m (brutto avreiðing). ella meira, og er hon oman fyri metast sum tað mest umhvørvis neyð u gt at landa aðra s tani. Vit utt a n revsing. Tað svarar her til at ‘tilfeingis 800.000 hækkar skatturin aftur. liga ábyrgdarf ulla at gera. Tað at Í døminum her fóru tríggjar gjaldið’ minkar ta reellu hýruna Eitt gjald er eisini til Trygda r skipini kortini kenna seg noydd skilja bara ikki hví vit skulu revs a st fyri at handla rætt í slík kr — um 40 pst. av 7,50 ið fekst hjá manningini við 19 pst. Við grunnin, svarandi til manning at sigla alla n vegin til Føroy um førum.” fyri kg — beint í landskassan skipinum eru 13 mans og dupult arpartin av tí eina pst. sum hvørt ar merkir ofta at fongurin ikki Fiskur er feskvøra og fiski sum av r eiðingar- og ‘tilfeingis manning, t.e. tilsamans 26 mans. skip rindar. Trygda rg runnurin kann avreiðast til matnað men skap u r inniber at nógvar skjót gjald’, áðr enn skip og manning Teir fiska eisini lodnu og svart fíggja r minstuløn og fær eitt má landast til ídnað. ar av g erð i r mugu takast út frá kundu fáa sítt, so lønir og vinn kjaft, og einki ‘tilfeingisgjald’ er pst. av av reiðingar v irðinu m á Hinvegin, at gera tað einasta tí sum hend i r á feltinum í sam ing u r aftur kundu skattast. [] á teimum fiskasløgunum. Miðal allari veiði í føroyskum øki. [] forsvarliga og ábyrgdarfulla í

MARIA OLSEN

Tá eitt avgjald rakar púra skeivt