14
SJÓGVUR & FÓLK — #4
Álvarsligir vansar við uppboðssølu av Størsti trupulleikin við ov stórari uppboðssølu av fiskirættindum er at allur dentur verður lagdur á at fáa mest møguligt burturúr fyrsta liði, veiðiliðnum, meðan alt ov lítil dentur verður lagdur á at fáa ta samlaðu virðisskapanina í allari fiskivinnuni so stóra sum gjørligt— fiskavirkingin og søluliðið verða gloymd í eini uppboðssølu av rættindum. Magni Laksáfoss
F
R Á FLEIRI búskapar frøðingum og politikarum verður uppboðssøla av fiski rætti ndu m sædd sum tann fork romaða loysnin, ið skal loysa allar trupul l eikarnar í samfelagn u m, við tað at fiskiv innan verður optimerað, samstundis sum tað almenna fær tað ið tað skal hava. So einfaldur er veruleikin ikki. Uppboðssøla av rættind um hevur, eins og øll onnur am b oð, sínar avmarkingar, fyrimunir og vansar. Tá vit skulu meta um virð ið í eini slíkari uppboðssølu er størsti feilurin vit kunnu gera, einans at fokusera upp á veiðiliðið í fiskivinnuni og gloyma at hyggja eftir tí saml aðu heildini.
OV STÓRT FOKUS Á VEIÐILIÐIÐ Ein uppboðssøla av fiskirætt indum setir alt fokusið á veiði liðið, við tað at reiðaríini vilja
bjóða so høgt tey kunnu fyri at fáa hendur á rættindunum, og harvið verður allur dentur lagdur á fáa fiskin effektivt upp úr sjónum, meðan alt ov lítil dentur verður lagdur á at meirv irka fiskin og harvið fáa mest møguligt burturúr saml aðu virðisketuni. Ein stór uppboðssøla vil skapa ótryggleika um rætt indini til fiskin og harvið til grundarlagið til virksemið hjá bæði skipum og virkjum. Fyritreytin fyri høgari dygd og meirvirking av fiskin um er at vinnan hevur hóskiligt avlop til at fremja nýhugsan og til at gera neyðugar íløgur. Fyritreytin fyri at hava tryggar langtíðaravtalur um veiting av fiskavørum til keyp arar úti í heimi, er at framleið arin hevur ræði á rávøruni í tí tíða rskeiðnu m sum avtala n fevnir um. Ein uppboðssøla við stutt tíðar rættindum vil bæði taka avlopið burtur og taka grund
MARIA OLSEN
arlagið undir lang tíðar av tal um burtur. Uppboðssølan vil harvið ikki vera samfelagsgagnlig, tí hon minkar um tað samlaða virksemið í samfelagnum og minka r um útflutningsvirðið hjá Føroyum.
Lógaruppskot hóttir vinnuna Reiðarafelagið finnist saman við øðrum at uppskotinum um fiski vinnunýskipan, og saknar grundgevingar fyri hví so stórur munur verður gjørdur á umstøðunum at reka ávikavist fiski- og alivinnu. Edmund Jacobsen
A
NTI-TRUST mark upp á 50 procent, trygg langtíð arloyvir, lagaligar reglu r um útlendskan ognarskap, eingin uppboðssøla av rættindum og annars lítlar og ongar avmark ingar fyri virksemi og fram leiðslu yvirhøvur. Soleiðis eru treytirnar fyri at reka alivinnu í Føroyum, og alt gott um tað. Men hví ikki eisini fiskivinnu? Tá lógin um nýggj an fiskivinnupolitikk eftir ætl
an kemur í gildi longu tann 1. janua r 2018, verða treytirnar har—sum áðrenn hetta eru alt annað enn lagaligar—herdar á fleiri økjum. Tær nógvu avmarkingarn ar fyri fiskireiðarar fara at elva til stórar trupuleikar, um ikki lóga r uppskotið verður broytt mun a ndi, meinar Føroya Reiðarafelag, sum eisini metir tað sera óheppið at munurin mill u m ali- og fiskivinnu verður gjørdur enn størri. “Munurin millum hes ar vinnur gerst við hesum
uppskot inum alstórur uttan haldg óða r grundgevingar,” sigu r felagið í einum skrivi til Vinnunevnd Løgtingsins. “Fiskiv innan verður við hesum uppskoti verri stillað á øllum økju m í mun til alivinnuna, og Reiðarafelagið metir ikki at góðar grundgevingar eru fyri hesum politikki.” Føroya Reiðarafelag peik ar eitt nú á ta ógreiðu sam ansetingina av anti-trust og øðrum reglum í lógaruppskot in u m hjá Landsstýrinum— manglandi útrokningar, árlig
FISKIVINNAN MÁ HAVA AVLOP Ofta verður sagt at uppboðs sølan er tað magiska amboðið, sum júst tekur tað rætta gjald ið frá vinnuni, soleiðis at vinn an verður optimerað og tað al menna fær sín rætta part. Tað kann tykjast torført at skilja hvønn part av fiskiv inn uni tað almenna hevur rætt til og hvat aktørarnir í fiskivinn uni eiga rætt til. Búskaparfrøðin skilir so leiðis millum fýra ymisk sløg av avlopum í fiskivinnuni: 1. Normalavkastið—sum er tann vanligi profitturin ið ein vinna skal hava fyri
at kunna endurnýggja og menna seg; 2. Intramarginal renta— sum er eitt dugnaligheits avlop ið eitt einstakt virki fær fyri at duga betur enn onnur virki í somu vinnugrein; 3. Monopol renta—sum er eitt avlop ið stavar frá at tann almenna lóggávan skapar eina monopollíknandi støðu í fiskivinnuni; 4. Tilfeingis renta—sum stavar frá virðinum á tilfeing inum—í hesum føri fiskinum í havinum. Ein vælvirkandi fiskivinna, eins og til dømis tann pelag
sveiggj í kvotum, vantandi frágreiðingar um hvat ið “egin rættindi” merkir og fleiri onn ur ivamál, sum tilsamans fara at skapa størri ótryggleika í vinnuni. Føroya Reiðarafelag heit ir soleiðis á Landsstýrið um at upplýsa fyri vinnuni, og Vinnu nevndini, hvussu tey ætla ðu anti-trust mørkini yvirhøvur skulu roknast, og hvørjar avleiðingar tey kunnu roknast við at fáa. “Hesar reglur eru als ikki egnaðar til at verða samtyktar
í verandi líki,” sigur felagið. “Tí áttu ásetingarnar um tað samla ða anti-trust markið at verðið útsettar í síni heild, inntil hesi ivamál eru beind burtu r. Harumframt eigu r Landsstýrið at sleppa ætla n ini um at hava tvey anti-trust mørk, tí at hetta verður ov av markandi fyri vinnuna. Held ur eigur bert eitt anti-trust mark at vera galdandi.” ‘EITT FLØKT ROKNISTYKKI’ Felagið peikar eisini á at størri reiðarí og samtøk verða forðað
